KAYIŞ İÇİN MAZLEME SEÇİMİ

HALİL KOÇ 20180803011 DR.ÖĞRETİM ÜYESİ TUĞÇE TEZEL

halilkoc474@gmail.com

KAYIŞ NEDİR?

Hareket veren mile bağlı olan kasnaktan aldığı güç ve hareketi, çok defa paralel konumda
bulunan diğer mil üzerindeki kasnağa ileten araçlara kayış denir.

GENEL ÖZELLİKLERİ

 Elastik hız-moment dönüşüm mekanizmalarındandır.

 Genellikle kullanılan kayışın kesitine göre isimlendirilirler. 2)V Kayışlar

Trapez de denilebilen bu tür kayışların kasnağa değen yanakları (V) konumda olduğundan, endüstride daha fazla, V – kayışı
deyimiyle anılırlar.
V – kayışların gereci, çok kez lastik ve bazan da tekstil (Pamuk örgü), kösele, balatadır. Lastik V – kayışlar (Delikli
olmayanlar), sonsuz olarak yapılır.
AVANTAJLARI Lastik V – kayışı siparişi verilirken, kayışın (b) genişliğini ve sonsuz boyunu bildirmeliyiz. Örneğin :
1 — V – kayış 10 X 1000 TS 198,
 Hafif ve ucuzdurlar.
2 — V-kayış 17 X 950 TS 198 …
 İmalatları kolaydır.
gibi.
 Uzun eksenler arası mesafe için uygun çözüm oluştururlar.
Lastik V – kayış yeni kullanıldığı zaman boyunun % 3 ü kadar uzayabildiğinden, germe düzeninin bulunması, bu yönden
 100 m/s çevre hızlarına kadar kullanılabilirler.
önem taşır.
 Yağlama gerekmediği için açıkta çalışabilirler.
 Elastik kayış nedeni ile acil durumlarda bir emniyet kavraması
işlevi görürler.
 Yağ dışında çevre şartlarından etkilenmez. 3)Yuvarlak kayışlar

Yuvarlak kayışların dik-kesitleri, dairedir ve köseleden yapılırlar. Yuvarlak kayışlar, yuvarlak kesilerek veya şeritlerin
bükülmesiyle elde edilir. Kayışın kasnak ile değme yüzeyini artırabilmek için, kasnakların ispit kısımlarının çevresine ve
DEZAVANTAJLARI yarım daire biçiminde, yuva açılır.

Kullanıldıkları yerler:
 Küçük de olsa önlenmesi mümkün olmayan bir izafi kayma vardır. Yuvarlak kayışlar, az zorlanan küçük işletimlerde kullanılır. Dikiş makinalarında, iş tezgâhlarının yağ ve soğutma suyu
 Verimleri dişli çarklara göre biraz düşüktür (%95...98) tulumbalarında bu tip kayışları görebiliriz.

MALZEME İÇİN
GEREÇLERİNE GÖRE KAYIŞ ÇEŞİTLERİ

1) Kösele kayışlar  Mukavemet

 Bükülme özelliği ve yüksek bir
 Süneklik
çekme dayanımı
Sığırların özellikle sırt kısmı derisi palamut veya krom tuzları ile tabaklandıktan sonra, üst üste yapıştırılır. İstenilen  Kararlılık
 Uygun bir ömür ve yorulma
kayış kalınlığı, alternatif doğrusal hareket yapan iki parça arasında sıkıştırılarak elde edilir ve kurutulduktan sonra  İmal edilebilirlik
dayanımı
 Elde edilebilirlik
piyasaya sürülür.  Düşük maliyet
Krom tuzlarıyla tabaklanan kösele kayışlar, palamutla tabaklananlara göre ayrıca rutubete, sıcağa, asit ve alkali  Korozyon direnci
maddelere karşı çok daha dirençlidir.  Isı transfer özelliği
Kayış esnekliğini artırabilmek amacıyla yapımları sırasında ağırlığının (% 15) i kadar, içyağı (Hayvani yağ) emdirilir.  Maliyet
Kayışın ömürlü olabilmesi için, işletim koşullarına göre 2- 3 yılda bir temizlenip, içyağı ile yağlanmalıdır. Bitkisel ve
özellikle madeni yağlar, kösele kayışlar için zararlıdır.
Malzemelerin davranışı bileşim, yapı, çalışma koşulları ve aralarındaki etkileşimleri tarafından tanımlanmakta
Bütün malzemelerin iyi performans gösterdikleri, ancak kullanılmadıkları limitleri var
2)Tekstil kayışlar Standart deneyler malzemenin çalışma davranışlarını ölçer
Malzeme seçiminde birinci basamak, çalışma koşullarının durumudur.
Tekstil kayışlar, değişik gereçleri dokumak veya örmek suretiyle elde edilir. Pamuk ,kıl ,ipek gibi malzemelerden yapılırlar. İyi tahmin için gerçeğe uygun servis deneylerine ihtiyaç var
Pamuk kayışların direnci, kösele kayışlara göre az olduğu için, küçük güçlerin, düşük hızlarda ulaştırılmasına Malzemenin diğer uygulamalardaki performansının bilinmesi, yeni bir uygulamaya yardım eder
elverişlidir.çekme gerilmesi 500 … 600 Kg/cm³ dür. Sıcaklık, çevresel koşullar, uygulanan gerilmenin derecesi ve imalat ve çalışma koşullarını bilmedikçe uygun malzemeyi
Kıl kayışlar, Sıcağa, hava etkilerine, toza ve hattâ; asitlere dayanıklı, esnek olurlar. Çekme gerilmeleri yüksektir. Çimento seçmek zor
ve kimya fabrikaları ile maden ocaklarında fazla kullanılırlar. Malzemelerin çalışma koşulları ve özellikleri hakkında bilgimiz varsa, tatmin edici bir çalışma ömrü elde ederiz
İpek kayışlar, ham ipekten yapılır. Çekme gerilmeleri yüksektir ve fazla esnek olduklarından küçük çaplı kasnaklarda,
yüksek hızla çalışmaya elverişlidir.

3)Lastik (Kauçuk) kayışlar

Lastik kayışlar ıslak, buharlı ve asitli yerlerde çalıştırılırsa, kısa ömürlü olur.
Yandaki şekilde, V – kayış kesiti görülüyor. Bunlarda kayış ömrünü uzatan (C) koruyucu kısım vardır. Faturalı kayışlar,
yüksek hızlarda bile dengeli (Düzgün) hareket edebilir ve bükülme yetenekleri yüksektir.
Lastik kayışlar sıcaktan ve madeni yağlardan zarar görür. Bundan dolayı, böyle yerlerde lastik kayış kullanmamalıdır.
(Lastik kayışlar, —25 C°. ile + 60 C°. sıcaklıklar arasında kullanılabilir.)
Yağın etkilerine karşı dirençli ve statik elektriği ileten lastik kayışlar yapılmaya başlamıştır. (Statik elektriği ileten lastik
kayışların yapılmasıyla, sürtünmeden dolayı oluşabilecek pozitif elektriğin, yangına neden olma durumu giderilmiştir.)

4)Balata kayışlar

Balata nedir ?
Balata, kauçuğa benzer ve güney Amerika’da (Mimaz) adlı bir bitkiden elde edilir.
Balata kayışlar, rutubetli ve tozlu yerlerde başarıyla kullanılır. Balata kayışlar, lastik kayışlara göre daha dayanıklıdır.
Önemli sakıncaları sıcağa, benzine ve makina yağlarına karşı hassas oluşudur. Balata kayışlar, (+ 35 C°.) den daha fazla
ısınmamalıdır. Aksi halde yumuşar ve yapışkan bir durum alır. kâğıt ve şeker fabrikaları ile kimya endüstrisinde fazla
kullanılır Kayış düşük gerginlikte ise:
 Kayışlar kasnakla beraber dönmek yerine patinaj yaparak hem ömrü azalacak
hem aşırı ısınmaya sebep olacak ve de gerekli yük aktarımını yapamayacaktır.
Kayışlar kalkış anında ani yüklenmelere tabi olarak çatlarlar ve koparlar.
Kayışlar kasnaklardan fırlarlar.
BİÇİMLERİNE GÖRE KAYIŞ ÇEŞİTLERİ

Aşırı gerginlik ise

Düz (Yassı) kayış
 Tahrik millerinde gereksiz yüke sebep olur.
Düz kayışların gereci ne olursa olsun dik kesiti, dikdörtgendir.  Kayışların aşırı gerilmesine ve ömrünün azalmasına neden olur.
Prensip olarak zorda kalınmadıkça, genişliği fazla ve kalınlığı az olan kayış kullanılmalıdır. Böyle yapmakla, kayışın
kasnağa değen yüzeyini fazlalaştırmış ve kayışın eğilme yeteneğini artırmış oluruz. Kayışın (h) kalınlığı ile küçük
kasnağın (D) çapı arasında, şöyle bir ilgi vardır: D/h > 40.
Genişliği fazla ve kalınlığı az olan kayışların kenarları zayıf olduğundan kopmaması için, kayışın iki tarafına şerit
KAYNAKÇA
halinde kayış parçası dikilmelidir. https://www.makinaegitimi.com/kayis-cesitleri-kayis-tipleri
Genel olarak eksenler arası fazla ve kasnaklardan birinin çapı çok küçükse, düz kayış kullanılmalıdır.
D. Dışpınar, Malzeme Seçimi ve Tasarımı Ders Notları, İstanbul Üniversitesi.
Kayışla iletimi avaralı ise, kesinlikle düz kayış kullanılır.
https://www.teknikport.com/2012/06/kayis/