Ham c9

HİLÂL-İ AHMER
MECMÛ‘ALARI
İÇİNDEKİLER
İÇİNDEKİLER............................................................................................................ III
FOTOĞRAF ALT YAZILARI................................................................................XXX
TÜRKİYE HİLÂL-İ AHMER MECMÛʻASI

SAYI 76
ELLİNCİ YIL..............................................................................................................3822
HİLÂL-İ AHMER'İN TÂRÎHÇESİ............................................................................3822
1864 Cenevre Mukâvelenâmesi.........................................................................3822
1897 Yunan Harbi..............................................................................................3833
Devr-i Tevakkuf.................................................................................................3835
İhyâen Teessüse Doğru......................................................................................3836
İtalya Harbi........................................................................................................3837
Balkan Harbi......................................................................................................3838
Harb-i Umûmî'de Hilâl-i Ahmer .......................................................................3838
Hastahâneler.......................................................................................................3839
Hilâl-i Ahmer Hastahâne Vapurları....................................................................3841
Zuʻafâ ve Nukahâya Hizmet..............................................................................3841
Üserâya Muʻâvenet............................................................................................3842
Garnizonların Teftîşi..........................................................................................3842
Osmanlı Üserâsına Muʻâvenet...........................................................................3842
Osmanlı Üserâsına Muʻâvenet için Murahhas İʻzâmı........................................3843
Emrâz-ı Sâriye İle Mücâdele..............................................................................3843
[Tifüs].......................................................................................................3843
Çiçek.........................................................................................................3843
Dâülkelb...................................................................................................3844
Frengi........................................................................................................2744
III
Ahâlîye Muʻâvenet.............................................................................................3844
Dispanserler.......................................................................................................3845
Hareket-i Arz......................................................................................................3845
Harîkzedegâna Muʻâvenet.................................................................................3845
Hilâl-i Ahmer Hanımlar Merkezi Faʻâliyeti.......................................................3846
Mütâreke Zamânındaki Muʻâvenet Faʻâliyetleri...............................................3846
Mecrûhîn Hastahâneleri.....................................................................................3847
Mecrûhîn Sevkiyâtı............................................................................................3847
Çayhâne ve Mecrûhîn İstasyonları.....................................................................3847
Sıhhiye-i Askeriyeye Verilen Eşyâ ve Levâzım.................................................3847
Harb Mesâibzedelerine Muʻâvenet....................................................................3848
Avrupa'daki Talebe ve Vatandâşlara Muʻâvenet................................................3856
Üserâ Şuʻbesinin Faʻâliyeti................................................................................3856
Rusya'dan Almanya ve Avusturya'ya Geçen Üserâ............................................3858
Fransız Üserâsı ve Klikya ve Suriye'deki Türk Üserâsı.....................................3859
Malta'daki Türk Üserâsı İle Türkiye'deki İngiliz Esîrleri..................................3859
Yunanistan'daki Türk Üserâsı.............................................................................3861
Üserâya Âid Diğer Faʻâliyetler..........................................................................3862
Muhtelif Muʻâvenetler.......................................................................................3862
Lâhika................................................................................................................3863
Hilâl-i Ahmer'i Yıkmak İçin Sarf Edilen Gayretler..................................3863
Cemʻiyeti Yıkmak İçin İkinci Teşebbüs...................................................3863
Hâtime................................................................................................................3864
İʻtizâr.-................................................................................................................3865
İCTİMÂʻÎ HIFZISSIHHA...........................................................................................3865
-49- Trahom Mücâdelesi....................................................................................3865
GEBE KADINLARA YARDIM – Doktor Ahmed Süheyl.........................................3868
Gebelik Takvîmi.................................................................................................3868
Gebe Kadınlara İhtimâm....................................................................................3868
1-Tabîʻî Gebeliğin Hıfzıssıhhası...............................................................3869
2-Korse ve Karın Bağı..............................................................................3870
3-Elbise.....................................................................................................3870
IV
4-Husûsî Tuvalete İhtimâm......................................................................3870
5-Memelere İhtimâm................................................................................3871
6-İdrâr Muʻâyenesi...................................................................................3871
İNSÂNLARA VE MESKENLERE MUSALLAT OLAN TUFEYLÎ HAYVÂNLAR... 3871
DİŞ MAʻCÛNU YERİNE MEYVE............................................................................3874
İNGİLİZCE VE FRANSIZCA KISMI........................................................................3875
REKLÂMLAR............................................................................................................3902
Hilâl-i Ahmer Karahisar Maʻden Suyu..............................................................3902

SAYI 77
REKLÂMLAR............................................................................................................3908
Türkiye Millî Sigorta Şirketi..............................................................................3908
Osmanlı Eczâ-yı Tıbbiye Deposu, Ekrem Necib...............................................3908
Evliyâzâde Nureddin, Devâir-i Âliye Müteʻahhidi............................................3908
KİMYÂ HARBİ..........................................................................................................3909
1-Gaz İʻmâli.......................................................................................................3911
2-Yeni Keşfiyâtdan Husûle Gelecek Tehlikeler veyâhûd Nâ-kâfi Vesâit-i
Himâye..........................................................................................................3912
3-Gazların Muhârebe Silâhı Olarak İstiʻmâlinin Menʻi.....................................3912
4-Kimyâ Harbi ve Sivil Ahâlî............................................................................3913
HAYÂT VE ÖLÜM NEDİR? – Doktor İsmail Kenan................................................3914
Hayât Nedir?......................................................................................................3914
7-Tıbbî Muʻâyene ve Gebeliğin Muhâtaraları...................................................3917
8-Cihâz-ı Hazmî Bozuklukları...........................................................................3918
9-İnkıbâz (Peklik)..............................................................................................3918
10-Kan Deverânı Bozuklukları..........................................................................3918
11-Nezfî Seyelân ve Nezfler..............................................................................3919
12-Vaktinden Evvel Doğum...............................................................................3919
13-Üremi (Dem-i mütebevvil)...........................................................................3920
V
14-Doğum Esnâsında Kadının Hâzırlanması.....................................................3920
SEBZELER.................................................................................................................3920
HİLÂL-İ AHMER HAVÂDİSİ...................................................................................3921
Ellinci Yıl...........................................................................................................3921
Ankara'da...........................................................................................................3921
Tebrîkât..............................................................................................................3924
Merâkiz ve Şuʻabâtımızın Tebrîkâtı...................................................................3925
İstanbul Hilâl-i Ahmer Merkezi Reîsi Doktor Ali Paşa'nın Nutku....................3925
İzmir'de..............................................................................................................3934
Kocaeli Merkezinde...........................................................................................3935
Adana'da.............................................................................................................3936
Konya'da............................................................................................................3936
Rize'de................................................................................................................3937
Edirne'de............................................................................................................3937
Bursa'da..............................................................................................................3938
Aksaray Vilâyet Merkezi'nde.............................................................................3938
Burdur'[da].........................................................................................................3938
Trabzon'da..........................................................................................................3938
Diyarbekir'de......................................................................................................3940
Niğde'de.............................................................................................................3940
Kastamonu'da.....................................................................................................3940
Sinop'da..............................................................................................................3940
Hilâl-i Ahmer Menfaʻatine Balo........................................................................3940
Doktor Kasım İzzeddin Bey'in Vefâtı................................................................3940
Hastabakıcı Mektebi'mizde................................................................................3941
Taşköprü Harîkzedelerine Muʻâvenet................................................................3941
Hilâl-i Ahmer Adapazar Şuʻbesi........................................................................3943
Adana Dispanseri...............................................................................................3943
Hilâl-i Ahmer İzmir Merkezi Dispanserler Faʻâliyeti........................................3943
SALÎB-İ AHMERLER HAVÂDİSİ............................................................................3946
Salîb-i Ahmer Cemʻiyeti Heyʼet-i İttihâdiyesi'nin Hastabakıcı Şuʻbesi............3946
VI
Ziyâretçi Hastabakıcılar............................................................................3947
Hastahâneler.............................................................................................3948
Hastabakıcı Mektebleri.............................................................................3948
İctimâʻî Muʻâvenet...................................................................................3948
Meksika..............................................................................................................3948
İsveç...................................................................................................................3949
Yunan.................................................................................................................3949
Gençlik Salîb-i Ahmeri.............................................................................3950
Yunan Gençlik Salîb-i Ahmeri'nin Program ve Faʻâliyeti........................3950
Şîr u Hûrşîd-i Sürh Cemʻiyeti............................................................................3951
Sırp, Hırvat, Slav Salîb-i Ahmeri.......................................................................3951
Macar.................................................................................................................3952
İsveç...................................................................................................................3952
Norveç................................................................................................................3952
Bulgar.................................................................................................................3952
Amerika..............................................................................................................3953
Aʻzâ Kaydı Seferberliği.....................................................................................3953
Meksika'ya Muʻâvenet.......................................................................................3953
Beynelmilel Muʻâvenet Birliği..........................................................................3953
Japonya..............................................................................................................3953
Çocuklara Mahsûs Yaz Kampları.............................................................3953
Hıfzıssıhhanın Halka Tarz-ı Taʻlîmi.........................................................3954
Felemenk............................................................................................................3954
Salîb-i Ahmer Hastahânesinin Resm-i Küşâdı.........................................3954
Salîb-i Ahmer Hastahânesinin Yeniden İnşâsı..........................................3954
REKLÂMLAR............................................................................................................3971
Osmanlı Bankası................................................................................................3971
VII
SAYI 78
REKLÂMLAR............................................................................................................3978
Osmanlı Bankası................................................................................................3978
-50- Verem Mücâdelesini Nasıl Yapmalıyız?.....................................................3979
Hayât Nedir?......................................................................................................3982
MUʻÂYENE-İ TIBBİYENİN EHEMMİYETİ...........................................................3984
HANIMLARIMIZA: YEMEKLER NASIL PİŞMELİDİR?......................................3986
AYYÂŞLARIN ÖLÜMÜ............................................................................................3987
Ellinci Yıl...........................................................................................................3987
Sarıkamış'da.......................................................................................................3987
Denizli'de...........................................................................................................3988
Eskişehir'de........................................................................................................3989
Tekirdağı............................................................................................................3990
Karahisarışarkî'de...............................................................................................3990
Kars'da................................................................................................................3990
Antalya'da..........................................................................................................3991
Samariten Kursları.............................................................................................3991
Dinar Hilâl-i Ahmer Şuʻbesi..............................................................................3992
Adana Hilâl-i Ahmer Dispanseri........................................................................3993
Bir Eser-i Hamiyet.............................................................................................3993
İstanbul Hilâl-i Ahmer Merkezi Kongresi.........................................................3993
Hilâl-i Ahmer'i Unutmayınız!............................................................................3994
Beyoğlu Şuʻbesi Kongresi.................................................................................3994
Kars Hilâl-i Ahmer Heyʼet-i Merkeziyesi..........................................................3994
Muhâcirlere Yardım...........................................................................................3995
Merâkiz ve Şuʻabât Hulâsa-i Hesâbiyeleri.........................................................3995
Ayancık Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]927 târîhinden 30 Haziran [1]927
târîhine kadar.......................................................................................3995
VIII
Mustafakemalpaşa Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 30 Eylül [1]927
târîhine kadar.......................................................................................3995
Göynük Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]927 târîhinden 30 Haziran [1]927
târîhîne kadar.......................................................................................3996
Isparta Merkezi'nin 1 Nisan [1]927 târîhinden 30 Haziran [1]927 târîhine
kadar.....................................................................................................3996
Kırşehir Merkezi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 30 Eylül [1]927 târîhine
kadar.....................................................................................................3997
Kozan Şuʻbesi'nin 5 Şubat [1]927 târîhinden 30 Eylül [1]927 târîhine
kadar.....................................................................................................3997
Daday Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 30 Eylül [1]927 târîhine
kadar.....................................................................................................3997
Koçarlı Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 30 Eylül [1]927 târîhine
kadar.....................................................................................................3998
İnegöl Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 30 Eylül [1]927 târîhine
kadar.....................................................................................................3998
Hısnımansur Şuʻbesi'nin [1]926 senesinden 30 Eylül [1]927 tarîhîne
kadar.....................................................................................................3998
Seydiköy Şuʻbesi'nin Temmuz [1]927 târîhinden 30 Eylül [1]927 târîhine
kadar.....................................................................................................3999
Kâhta Şuʻbesi'nin [1]926 senesinden 30 Eylül [1]927 târîhine kadar......3999
Karacasu Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]926 târîhinden 30 Haziran [1]927
târîhine kadar.......................................................................................3999
Boyabad Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]927 târîhinden 30 Haziran [1]927
târîhine kadar.......................................................................................4000
Behisni Şuʻbesinin … târîhinden … târîhine kadar..................................4000
Sinop Merkezi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]927 târîhinden 30 Haziran [1]927
târîhine kadar.......................................................................................4000
Adapazarı Şuʻbesi'nin [1]926 senesinden 30 Eylül [1]927 târîhine kadar..... 4001
Geyve Akhisar Şuʻbesi'nin 1 Mart [1]926 târîhinden 26 Teşrîn-i Sânî [1]927
târîhine kadar.......................................................................................4001
Geyve Şuʻbesi'nin [1]339 [1923] senesinden 30 Teşrîn-i Sânî [1]927
târîhine kadar.......................................................................................4001
IX
Çumra Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 30 Eylül [1]927 târîhine
kadar.....................................................................................................4002
Bâlâ Şuʻbesi'nin [1]340 [1924] senesinden Eylül [1]927 târîhine kadar.....4002
Akçaşehir Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]927 târîhinden 11 Teşrîn-i Sânî
[1]927 târîhine kadar............................................................................4002
Hendek Şuʻbesi'nin [1]338 [1922] senesinden 20 Teşrîn-i Sânî [1]927
târîhine kadar.......................................................................................4003
Kilis Şuʻbesi'nin 18 Ağustos [1]926 târîhinden 30 Eylül [1]927 târîhine
kadar.....................................................................................................4003
Düzce Şuʻbesi'nin 25 Nisan [1]927 târîhinden 10 Teşrîn-i Sânî [1]927
târîhine kadar.......................................................................................4004
Aydın Bağarası Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]927 târîhinden 30 Haziran
[1]927 târîhine kadar............................................................................4004
Gökçedağ Şuʻbesi'nin bidâyet-i teşekkülünden 30 Haziran [1]927 târîhine
kadar.....................................................................................................4004
Hopa Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]927 târîhinden 30 Eylül [1]927 târîhine
kadar.....................................................................................................4005
Beypazarı Şuʻbesi'nin bidâyet-i teşekkülünden 30 Haziran [1]927 târîhine
kadar.....................................................................................................4005
Tokad Merkezi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 30 Eylül [1]927 târîhine
kadar.....................................................................................................4005
Babaeski Şuʻbesi'nin [1]926 târîhinden 30 Eylül [1]927 târîhine kadar..4006
Uzunköprü Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 15 Teşrîn-i Evvel
[1]927 târîhine kadar............................................................................4006
Gemlik Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 30 Eylül [1]927 târîhine
kadar.....................................................................................................4006
Uşak Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel
[1]927 târîhine kadar............................................................................4007
Söğüd Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927
târîhine kadar.......................................................................................4007
Bilecik Merkezi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel
[1]927 târîhine kadar............................................................................4007
X
Çivril Şuʻbesi'nin [1]339 [1923] senesinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927
târîhine kadar.......................................................................................4008
Bünyan Şuʻbesi'nin … târîhinden … târîhine kadar.................................4008
Gölpazarı Şuʻbesi'nin 1 Nisan [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927
târîhine kadar.......................................................................................4008
Mihalıççık Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]926 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel
[1]927 târîhine kadar............................................................................4009
Karamürsel Şuʻbesi'nin 1 Eylül [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927
târîhine kadar.......................................................................................4009
Mahmudiye Şuʻbesi'nin 1 Mart [1]927 târîhinden 30 Eylül [1]927 târîhine
kadar.....................................................................................................4009
Babaeski Şuʻbesi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel
[1]927 târîhine kadar............................................................................4010
Gebze Şuʻbesi'nin 1 Teşrîn-i Sânî [1]926 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel
[1]927 târîhine kadar............................................................................4010
Bozdoğan Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]341 [Ocak 1925] târîhinden
30 Eylül [1]927 târîhine kadar.............................................................4010
Orhangazi Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel
[1]927 târîhine kadar............................................................................4011
Kandıra Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927
târîhine kadar.......................................................................................4011
Aksaray Koçhisar Şuʻbesi'nin 1 Nisan [1]927 târîhinden 30 Haziran [1]927
târîhine kadar.......................................................................................4012
Aksaray Merkezi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 30 Eylül [1]927 târîhine
kadar.....................................................................................................4012
Poladlı Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 15 Teşrîn-i Sânî [1]927
târîhine kadar.......................................................................................4012
Dinar Şuʻbesi'nin 1 Haziran [1]341 [1925] târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel
[1]927 târîhine kadar............................................................................4012
Edirne Havza Şuʻbesi'nin … târîhinden … târîhine kadar.......................4013
Mardin Merkezi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 30 Eylül [1]927 târîhine
kadar.....................................................................................................4013
XI
Kırklareli Merkezi'nin … târîhinden … târîhine kadar............................4014
Elmalı Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 30 Teşrîn-i Sânî [1]927
târîhine kadar.......................................................................................4014
Seyyidgazi Şuʻbesi'nin [1]339 [1923] senesinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927
târîhine kadar.......................................................................................4014
Zir Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]926 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927
târîhine kadar.......................................................................................4014
Siverek Şuʻbesi'nin [1]340 [1924] senesinden 30 Eylül [1]927 târîhine
kadar.....................................................................................................4015
Behrecik 1 Temmuz [1]927 târîhinden 30 Eylül [1]927 târîhine kadar....4015
Nizip Şuʻbesi'nin 1 Nisan [1]926 târîhinden 30 Eylül [1]927 târîhine
kadar.....................................................................................................4015
Hilvan Şuʻbesi'nin 1 Nisan [1]927 târîhinden 30 Eylül [1]927 târîhine
kadar.....................................................................................................4016
Halfeti Şuʻbesi'nin [1]926 senesinden 30 Eylül [1]927 târîhine kadar.....4015
Kütahya Merkezi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927
târîhine kadar.......................................................................................4016
Armudeli Şuʻbesi'nin [1]341 [1925] senesinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]928
târîhine kadar.......................................................................................4017
Sarayköy Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927
târîhine kadar.......................................................................................4017
Borçka Şuʻbesi'nin [1]340 [1924] senesinden 30 Eylül [1]927 târîhine
kadar.....................................................................................................4017
Mutki Şuʻbesi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]926 târîhinden 31 Teşrîn-i Evvel
[1]927 târîhine kadar............................................................................4017
Mudanya Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]927 târîhinden 30 Eylül [1]927
târîhine kadar.......................................................................................4018
Trilye Şuʻbesi'nin 1 Nisan [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927
târîhine kadar.......................................................................................4018
Yunan.................................................................................................................4021
Salîb-i Ahmer Hastabakıcı Mektebi.........................................................4021
XII
Yunan İskân-ı Muhâcirîn Komisyonu......................................................4022
İngiltere..............................................................................................................4023
İsviçre.................................................................................................................4023
Fransa.................................................................................................................4023
Emrâz-ı Zühreviye İçin Yeni Bir Film......................................................4024
Henry Dunant'ın Yüzüncü Devr-i Senevî-i Vilâdeti.................................4024
Lehistan..............................................................................................................4024
Felemenk............................................................................................................4024
Amerika..............................................................................................................4024
Bulgar Salîb-i Ahmeri........................................................................................4025
1926-1927 Senesi İcrâât Raporu...............................................................4025
Hastabakıcı Mektebi.................................................................................4025
Himâye-i Etfâl..........................................................................................4026
Gençlik Salîb-i Ahmeri.............................................................................4026
Depolar.....................................................................................................4027
Dârüleytâm...............................................................................................4027
Verem Mücâdelesi....................................................................................4027
Taʻtîl Kolonileri........................................................................................4027
Muhâcirlere Muʻâvenet............................................................................4027
REKLÂMLAR............................................................................................................4032

SAYI 79
REKLÂMLAR............................................................................................................4040
Osmanlı Bankası................................................................................................4040
HİLÂL-İ AHMER'İN CÂMİʻ VE BAYRAM GÜNLERİ..........................................4041
XIII
-51- Sıtma Mücâdelesinden Neler Kazandık?...................................................4042
Tabîʻî Ölüm........................................................................................................4044
TÜTÜNE DÂİR..........................................................................................................4048
15-Yatağın Hâzırlanması....................................................................................4050
16-Doktor Yok İken Yapılacak İhtimâm............................................................4051
17-Çocuk Doğarken Yapılacak İhtimâm............................................................4052
18-Çocuk Doğdukdan Sonra Yapılacak İhtimâm...............................................4052
Hilâl-i Ahmer Meclis-i Umûmîsi.......................................................................4052
Hilâl-i Ahmer İstanbul Merkezi Meclis-i Umûmîsi...........................................4052
Meclis-i Umûmî Murahhasları...........................................................................4054
Hilâl-i Ahmer Reîsi Ali Paşa'nın Nutku.............................................................4054
İstanbul Merkezi Yeni İdâre Heyʼeti..................................................................4055
İzmir Hilâl-i Ahmer Merkezi İctimâʻ-ı Umûmîsi..............................................4055
Sinop Hilâl-i Ahmer Meclis-i Umûmîsi.............................................................4059
Tokad Hilâl-i Ahmer Meclis-i Umûmîsi............................................................4060
Tokad Merkezinin [1]928 Senesi Muhammen Büdcesi.....................................4060
Adana Hilâl-i Ahmer Meclis-i Umûmîsi............................................................4061
Mersin Hilâl-i Ahmer Kongresi.........................................................................4066
Denizli Merkezi..................................................................................................4068
Tekirdağ Merkezimizin Köy Şuʻbeleri..............................................................4068
Trabzon Merkezimizin Fukarâya Yardımı.........................................................4068
Isparta Meclis-i Umûmîsi..................................................................................4068
Trabzon Vilâyeti Hilâl-i Ahmer Kongresi..........................................................4069
Kocaeli Vilâyet Kongresi...................................................................................4069
Ordu Hilâl-i Ahmer İntihâbı...............................................................................4070
XIV
Nevşehir Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927
târîhine kadar.......................................................................................4074
Tokad Merkezi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel
[1]927 târîhine kadar............................................................................4074
Seydiköy Şuʻbesi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel
[1]927 târîhine kadar............................................................................4075
Kars-ı Zülkadriye Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı
Evvel [1]927 târîhine kadar.................................................................4075
Oltu Şuʻbesi'nin 1 Ağustos [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927
târîhine kadar.......................................................................................4075
Torul Şuʻbesi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel
[1]927 târîhine kadar............................................................................4076
Pötürge Şuʻbesi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel
[1]927 târîhine kadar............................................................................4076
Soma Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927
târîhine kadar.......................................................................................4076
Göynük Şuʻbesi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel
[1]927 târîhine kadar............................................................................4077
Samsun Merkezi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel
[1]927 târîhine kadar............................................................................4077
Of Şuʻbesi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927
târîhine kadar.......................................................................................4077
Lapseki Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927
târîhine kadar.......................................................................................4078
Alaiye Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927
târîhine kadar.......................................................................................4078
Pertek Şuʻbesi'nin 7 Teşrîn-i Evvel [1]926 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel
[1]927 târîhine kadar............................................................................4078
Sultanhisar Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Evvel [1]340 [Aralık 1924] târîhinden
31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine kadar..............................................4078
Doğanbey Şuʻbesi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel
[1]927 târîhine kadar............................................................................4078
XV
Mucur Şuʻbesi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel
[1]927 târîhine kadar............................................................................4079
Urfa Merkezi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel
[1]927 târîhine kadar............................................................................4080
Salîb-i Ahmer Aʻzâsı..........................................................................................4080
Bulgar Muhâcirlerine Yapılan Muʻâvenetler.....................................................4082
Yunan.................................................................................................................4082
Japonya..............................................................................................................4083
Arnavudluk'a Muʻâvenet....................................................................................4084
İsviçre.................................................................................................................4084
Ziyaretçi Hastabakıcı Kurları.............................................................................4084
REKLÂMLAR............................................................................................................4093

SAYI 80
REKLÂMLAR............................................................................................................4100
Osmanlı Bankası................................................................................................4100
SUNʻÎ GÜNEŞ TEDÂVÎSİ.........................................................................................4101
Hamiyetli Türk...................................................................................................4102
GEBE KADINLARA YARDIM – Ahmed Süheyl......................................................4102
19-Lohusalık......................................................................................................4102
TENEFFÜS-İ SINÂʻÎ – Safiye Hüseyin.....................................................................4104
Tazyîk Usûlüyle Yüzükoyun Teneffüs-i Sınâʻî Nasıl Yapılır?...........................4104
Lâ-yemût Uzviyetler..........................................................................................4106
XVI
Gençlik Salîb-i Ahmer Aʻzâsı............................................................................ 4111
Gençlik Salîb-i Ahmer Mecmûʻaları..................................................................4114
İzmir Zelzelesi....................................................................................................4115
İstanbul Şehremâneti'nin Felâketzedelere Yardımı............................................4117
Vatandaş! Felâketzede Kardeşlerin Yardım İstiyor!...........................................4117
Hilâl-i Ahmer Meclis-i Umûmîsi.......................................................................4119
Gustave Ador'un Vefâtı......................................................................................4119
İstanbul'da Macar Gençlik Salîb-i Ahmeri.........................................................4119
Tokad'da Rozet Tevzîʻi.......................................................................................4120
Hayrabolu Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 29 Şubat [1]928
târîhine kadar.......................................................................................4121
Uzunköprü Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]928 târîhinden 31 Kânûn-ı Sânî
[1]928 târîhine kadar............................................................................4122
Tekirdağı Merkezi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Sânî
[1]928 târîhine kadar............................................................................4123
Keşan Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Sânî [1]928
târîhine kadar.......................................................................................4123
Balya Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927
târîhine kadar.......................................................................................4123
Susurluk Şuʻbesi'nin 11 Nisan [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927
târîhine kadar.......................................................................................4124
Edremid Şuʻbesi'nin 13 Kânûn-ı Sânî [1]339 [Ocak 1923] târîhinden
Burhaniye Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]341 [Ocak 1925] târîhinden
31 Kânûn-ı Evvel [1]341 [Aralık 1925] târîhine kadar.......................4124
Pınarhisar Şuʻbesi'nin 1 Nisan [1]926 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927
târîhine kadar.......................................................................................4125
Giresun Şuʻbesi'nin [1]340 [1924] senesinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927
târîhine kadar.......................................................................................4126
Buldan Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927
târîhine kadar.......................................................................................4126
XVII
Saray Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]341 [Ocak 1925] târîhinden 31
Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine kadar...................................................4126
Bağarası Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927
târîhine kadar.......................................................................................4127
Karapınar Şuʻbesi'nin 1 Nisan [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927
târîhine kadar.......................................................................................4127
Orhaneli Şuʻbesi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel
[1]927 târîhine kadar............................................................................4127
Kebsut Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927
târîhine kadar.......................................................................................4128
Gediz Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927
târîhine kadar.......................................................................................4128
İnegöl Şuʻbesi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel
[1]927 târîhine kadar............................................................................4128
Atça Şuʻbesi'nin [1]340 [1924] senesinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927
târîhine kadar.......................................................................................4129
Bigadiç Şuʻbesi'nin [1]338 [1922] senesinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927
târîhine kadar.......................................................................................4130
İvrindi Şuʻbesi'nin [1]340 [1924] senesinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927
târîhine kadar.......................................................................................4130
Nazilli Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927
târîhine kadar.......................................................................................4130
Kuyucak Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927
târîhine kadar.......................................................................................4130
Harmancık Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel
[1]927 târîhine kadar............................................................................4131
Bandırma Şuʻbesi'nin [1]341 [1925] senesinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927
târîhine kadar.......................................................................................4131
Gönen Şuʻbesi'nin 1 Mayıs [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927
târîhine kadar.......................................................................................4131
Trabzon Merkezi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927
târîhine kadar.......................................................................................4132
XVIII
Konakpınar Şuʻbesi'nin [1]341 [1925] senesinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927
târîhine kadar.......................................................................................4132
Finike Şuʻbesi'nin 2 Şubat [1]340 [1924] târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel
[1]927 târîhine kadar............................................................................4132
Köşk Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927
târîhine kadar.......................................................................................4133
Elmalı Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel
[1]927 târîhine kadar............................................................................4133
Alaşehir Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]340 [Ocak 1924] târîhinden
Adapazarı Şuʻbesi'nin 22 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı
Arabgir Şuʻbesi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel
[1]927 târîhine kadar............................................................................4134
Bucak Şuʻbesi'nin 1 Mayıs [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927
târîhine kadar.......................................................................................4135
Avanos Şuʻbesi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel
[1]927 târîhine kadar............................................................................4135
Edirne Merkezi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel
[1]927 târîhine kadar............................................................................4135
Erzincan Merkezi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 30 Eylül [1]927
târîhine kadar.......................................................................................4136
Balıkesir Merkezi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel
[1]927 târîhine kadar............................................................................4136
Tosya Şuʻbesi'nin 11 Haziran [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927
târîhine kadar.......................................................................................4137
Gürün Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel
[1]927 târîhine kadar............................................................................4137
Keçiborlu Şuʻbesi'nin 1340 [1924] senesi 31 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhine
kadar.....................................................................................................4737
Simav Şuʻbesi'nin 15 Şubat [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927
târîhine kadar.......................................................................................4138
XIX
Garbî Karaağaç Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel
[1]927 târîhine kadar............................................................................4138
Yenişehir Şuʻbesi'nin 1340 [1924] târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel 1927
târîhine kadar.......................................................................................4138
Geyve Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhinden 31 minh târîhine
kadar.....................................................................................................4139
Atabey Şuʻbesi'nin teşekkülü târîhinden 30 Haziran [1]927 târîhine
kadar.....................................................................................................4139
Burdur Merkezi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927
târîhine kadar.......................................................................................4139
Pülümür Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel
[1]927 târîhine kadar............................................................................4140
Aziziye Afyon Şuʻbesi'nin 1 Nisan [1]927 târîhinden 30 Haziran [1]927
târîhine kadar.......................................................................................4140
Ayvalık Şuʻbesi'nin 30 Teşrîn-i Sânî [1]339 [Kasım 1923] târîhinden 31
İzmir Hilâl-i Ahmer Merkezi'nin 1927 Senesi Mesâʻî Raporu.................4141
Rûznâme-i Müzâkerât...............................................................................4144
Türkiye Hilâl-i Ahmer Cemʻiyeti İzmir Merkezi'nin 1927 Senesi
Kânûn-ı Sânîsi......................................................................................4144
Bidâyetinden Kânûn-ı Evvel Gâyesine Kadar Muʻâmelât-ı Umûmiyesinin
Bilançosudur........................................................................................4145
İzmir Merkezi'nin 1928 Senesi Büdcesi...................................................4147
İzmir Merkezi'nin Dispanserlere Âid Fevkalâde Büdcesi........................4147
Adana Dispanserimiz.........................................................................................4148
İstanbul Merkezi'ne Mukayyed Aʻzâ Adedi.......................................................4148
Çekoslovakya.....................................................................................................4152
Arjantin..............................................................................................................4152
Amerika..............................................................................................................4152
Felemenk............................................................................................................4152
XX
Macar.................................................................................................................4153
Norveç................................................................................................................4153
İngiliz Salîb-i Ahmeri........................................................................................4154
Amsterdam Merkez İstatistik Kalemi................................................................4154
İtalya..................................................................................................................4154
REKLÂMLAR............................................................................................................4155
REKLÂMLAR............................................................................................................4162

SAYI 81
REKLÂMLAR............................................................................................................4170
Osmanlı Bankası................................................................................................4170
-52- Necator Americanus Hakkında Birkaç Söz................................................4171
HENRY DUNANT......................................................................................................4174
HİLÂL-İ AHMER'E ÂİD ÇOK KIYMETLİ BİR VESÎKA – Doktor Ahmed Süheyl.... 4176
İNSÂNLARA VE MESKENLERE MUSALLAT OLAN TUFEYLÎ HAYVÂNLAR..... 4179
Bit.......................................................................................................................4179
[DOKTOR KARL BOHNY].......................................................................................4183
HİLÂL-İ AHMER MECLİS-İ UMÛMÎSİ..................................................................4184
1928 Senesi Hilâl-i Ahmer Meclis-i Umûmîsi Rûznâme-i Müzâkerâtı.............4185
Nizâmnâme-i Esâsî Taʻdîlâtı ve Esbâb-ı Mûcibe Lâyihası................................4200
Kurbân Bayramı.................................................................................................4203
Romanya Kraliçesinin Sanʻatevi'ni Ziyâreti......................................................4203
XXI
Rozet Hâsılâtı.....................................................................................................4204
Göynük Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 30 Eylül [1]927 târîhine
kadar.....................................................................................................4204
Adana Merkezi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 30 Eylül [1]927 târîhine
kadar.....................................................................................................4204
Şamlı Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Evvel 1338 [Aralık 1922] târîhinden 31 Kânûn-ı
Evvel 1927 târîhine kadar....................................................................4205
Bozkır Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927
târîhine kadar.......................................................................................4205
Tire Şuʻbesi'nin 1 Mayıs [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927
târîhine kadar.......................................................................................4206
Şarköy Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 29 Şubat [1]928
târîhine kadar......................................................................................4206
Çumra Şuʻbesi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel
[1]927 târîhine kadar............................................................................4207
Koçarlı Şuʻbesi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel
[1]927 târîhine kadar............................................................................4207
Tarsus Şuʻbesi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel
[1]927 târîhine kadar............................................................................4207
Ayrancı Şuʻbesi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel
[1]927 târîhine kadar............................................................................4208
Tercan Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927
târîhine kadar.......................................................................................4208
Karacabey Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel
[1]927 târîhine kadar............................................................................4208
Âmid Şuʻbesi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 18 Kânûn-ı Evvel
[1]928 târîhine kadar............................................................................4209
Uzunköprü Şuʻbesi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel
[1]927 târîhine kadar............................................................................4209
Koçhisar Şuʻbesi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel
[1]927 târîhine kadar............................................................................4209
XXII
Çay Şuʻbesi'nin 23 Nisan [1]927 târîhinden 3 Mart [1]928
târîhine kadar.......................................................................................4210
Konya Ereğlisi Şuʻbesi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı
Beypazarı Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel
[1]927 târîhine kadar............................................................................4210
Alaçam Şuʻbesi'nin [1]926 senesinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine
kadar.....................................................................................................4211
Daday Şuʻbesi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel
[1]927 târîhine kadar............................................................................4211
Giresun Merkezi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel
[1]927 târîhine kadar............................................................................4212
Konya Merkezi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel
[1]927 târîhine kadar............................................................................4213
Tekirdağı Merkezi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel
[1]927 târîhine kadar............................................................................4213
Aydın'da Umurlu Şuʻbesi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı
Karahayıt Şuʻbesi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel
[1]927 târîhine kadar............................................................................4213
Kocaeli Merkezi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel
[1]927 târîhine kadar............................................................................4214
Salihli Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927
târîhine kadar.......................................................................................4216
Suruç Şuʻbesi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel
[1]927 târîhine kadar............................................................................4216
Malkara Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]928
târîhine kadar.......................................................................................4216
Behisni Şuʻbesi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel
[1]927 târîhine kadar............................................................................4217
Bolu Merkezi'nin 30 Mayıs [1]341 [1925] târîhinden 30 Haziran [1]927
târîhine kadar.......................................................................................4217
XXIII
Dursunbey Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Evvel 1338 [Aralık 1922] târîhinden
31 Kânûn-ı Evvel 1928 târîhine kadar.................................................4218
Mardin Merkezi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel
[1]927 târîhine kadar............................................................................4218
Mudanya Şuʻbesi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel
[1]927 târîhine kadar............................................................................4218
Birecik Şuʻbesi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel
[1]927 târîhine kadar............................................................................4219
Kasaba Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927
târîhine kadar.......................................................................................4220
Ermenak Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927
târîhine kadar.......................................................................................4220
Aksaray Koçhisar Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı
Yenihan Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927
târîhine kadar.......................................................................................4221
Mustafakemalpaşa Şuʻbesi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31
Ünye Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927
târîhine kadar.......................................................................................4222
Adana Dispanseri...............................................................................................4222
İmparatoriçi Shôken Vakfı.................................................................................4225
İsveç...................................................................................................................4226
Almanya.............................................................................................................4226
Belçika...............................................................................................................4227
On Üçüncü Beynelmilel Salîb-i Ahmer Konferansı..........................................4228
REKLÂMLAR............................................................................................................4228
REKLÂMLAR............................................................................................................4236
XXIV

SAYI 82
REKLÂMLAR............................................................................................................4244
Osmanlı Bankası................................................................................................4244
Büyük Gâzî'nin İstanbul'u Teşrîfleri............................................................................4246
-53- Salgın Hastalıklar ve Tarz-ı Sirâyetleri......................................................4246
HİLÂL-İ AHMER CEMʻİYETİ MEʼMÛRÎN NİZÂMNÂMESİ...............................4250
HENRY DUNANT'A ÂİD BİR VESÎKA...................................................................4256
HAYÂT VE ÖLÜM NEDİR?.....................................................................................4256
Niçin İhtiyârlıyoruz? – Doktor İsmail Kenan....................................................4256
TÜTÜN İÇENLERE...................................................................................................4264
Gâzî Paşa Hazretlerinin İstanbul'u Teşrîfleri.....................................................4264
Merkezi Torbalı Olan İzmir ve Havâlîsinde 31 Mart'da Vukûʻ Bulan Zelzeleye
Âid İstatistik.................................................................................................4264
Muʻâvenetler......................................................................................................4265
Berlin Türk Kulübü............................................................................................4266
Samsun...............................................................................................................4266
Hilâl-i Ahmer Müsâmeresi.................................................................................4267
Trabzon'da..........................................................................................................4267
Trabzon Mekteblerinde Hilâl-i Ahmer...............................................................4268
Şişli Nâhiye Şuʻbemiz........................................................................................4269
Bir İstiʻfâ............................................................................................................4269
XXV
Rize Merkezi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel 1927
târîhine kadar.......................................................................................4269
Gemlik Şuʻbesi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel
1927 târîhine kadar..............................................................................4270
Boyabad Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel
[1]927 târîhine kadar............................................................................4270
Altınova Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel 1927
târîhine kadar.......................................................................................4270
Akşehir Şuʻbesi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel
1927 târîhine kadar..............................................................................4272
Elbistan Şuʻbesi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel
1927 târîhine kadar..............................................................................4273
Gökçedağ Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel 1927
târîhine kadar.......................................................................................4273
Torbalı Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel 1927
târîhine kadar.......................................................................................4274
Çine Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel 1927
târîhine kadar.......................................................................................4275
Silivri Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel 1927
târîhine kadar.......................................................................................4275
Eskişehir Merkezi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel
1927 târîhine kadar..............................................................................4275
İshaklı Nâhiye Şuʻbesi'nin 1 Eylül [1]926 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel
1927 târîhine kadar..............................................................................4276
Bolvadin Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel
1927 târîhine kadar..............................................................................4277
Adana Merkezi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel
1927 târîhine kadar..............................................................................4277
Lüleburgaz Şuʻbesi'nin 1 Nisan [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel 1927
târîhine kadar.......................................................................................4278
İçel Merkezi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel 1927
târîhine kadar.......................................................................................4279
XXVI
Aziziye (Afyon) Şuʻbesi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı
Evvel 1927 târîhine kadar....................................................................4279
Fatsa Şuʻbesi'nin 31 Mart [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel 1927 târîhine
kadar.....................................................................................................4280
Manavgat Şuʻbesi'nin 1 Şubat [1]926 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel 1927
târîhine kadar.......................................................................................4281
Erzurum Merkezi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel 1927
târîhine kadar.......................................................................................4281
[508] Sandıklı Şuʻbesi'nin [1]337 [1921] senesinden 31 Kânûn-ı Evvel
1927 târîhine kadar..............................................................................4281
Bursa Merkezi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]928 târîhinden 31 Mart [1]928
târîhine kadar.......................................................................................4282
Gönen Şuʻbesinin 1 Kânûn-ı Sânî [1]928 târîhinden 31 Mart [1]928 târîhine
kadar.....................................................................................................4283
Manyas Şuʻbesi'nin 14 Şubat [1]928 târîhinden 31 Mart [1]928 târîhine
kadar.....................................................................................................4283
Isparta Merkezi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 22 Kânûn-ı Sânî
[1]928 târîhine kadar............................................................................4283
Elmalı Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]928 târîhinden 1 Mart [1]928 târîhine
kadar.....................................................................................................4284
Anamur Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Evvel [1]340 [Aralık 1924] târîhinden 23
Şubat [1]928 târîhine kadar..................................................................4284
Ünye Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]928 târîhinden 18 Şubat [1]928 târîhine
kadar.....................................................................................................4284
Uluborlu Şuʻbesi'nin 23 Kânûn-ı Evvel [1]340 [Aralık 1924] târîhinden
31 Kânûn-ı Sânî [1]928 târîhine kadar................................................4285
Akşehir Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]928 târîhinden 31 Mart [1]928
târîhine kadar.......................................................................................4285
Havza Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]928 târîhinden 31 Mart [1]928 târîhine
kadar ...................................................................................................4286
Ayrancı Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]928 târîhinden 31 Mart [1]928
târîhine kadar.......................................................................................4286
XXVII
Adana Merkezi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]928 târîhinden 31 Mart [1]928
târîhine kadar.......................................................................................4286
Konya Merkezi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]928 târîhinden 31 Mart [1]928
târîhine kadar.......................................................................................4287
İshaklı Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]928 târîhinden 31 Mart [1]928
târîhine kadar.......................................................................................4287
Sultanhisar Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]928 târîhinden 31 Mart [1]928
târîhine kadar.......................................................................................4288
Tokad Merkezi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]928 târîhinden 31 Mart [1]928
târîhine kadar.......................................................................................4288
Mucur Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]928 târîhinden 31 Mart [1]928
târîhine kadar.......................................................................................4289
Salihli Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]928 târîhinden 31 Mart [1]928
târîhine kadar.......................................................................................4289
Aksaray Merkezi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]928 târîhinden 31 Mart [1]928
târîhine kadar.......................................................................................4289
Sincanlı Nâhiye Şuʻbesi'nin 11 Kânûn-ı Sânî [1]927 târîhinden 31 Mart
[1]928 târîhine kadar............................................................................4290
Bünyan Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]928 târîhinden 31 Mart [1]928
târîhine kadar.......................................................................................4290
Orhaneli Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]928 târîhinden 31 Mart [1]928
târîhine kadar.......................................................................................4291
Sürmene Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 17 Nisan [1]928 târîhine
kadar.....................................................................................................4291
Mahno Şuʻbesi'nin 24 Mart [1]927 târîhinden 18 Nisan [1]928 târîhine
kadar.....................................................................................................4291
Of Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]928 târîhinden 20 Nisan [1]928 târîhine
kadar.....................................................................................................4292
Emet Şuʻbesi'nin Kânûn-ı Sânî [1]928 târîhinden 31 Mart [1]928 târîhine
kadar.....................................................................................................4292
Şen Şuʻbesi'nin 20 Teşrîn-i Sânî [1]927 târîhinden 31 Mart [1]928 târîhine
kadar.....................................................................................................4292
XXVIII
Kars-ı Zülkadriye Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]928 târîhinden 31 Mart
[1]928 târîhine kadar............................................................................4293
Balıkesir Merkezi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]928 târîhinden 31 Mart [1]928
târîhine kadar.......................................................................................4293
Mösyö Max Hubert............................................................................................4297
Beynelmilel Muʻâvenetler..................................................................................4297
Amerika..............................................................................................................4298
Arnavudluk........................................................................................................4299
İsveç...................................................................................................................4299
Finlandiya..........................................................................................................4299
Çekoslovakya.....................................................................................................4300
REKLÂMLAR............................................................................................................4307
XXIX
FOTOĞRAF ALT YAZILARI
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmûʻası, Sayı 76
• Türkiye Hilâl-i Ahmer Cemʻiyeti hâmî-i muʻazzamı Reîsicumhûr Gâzî

Mustafa Kemal hazretleri...............................................................................................
• Cenevre'de 1863'de Salîb-i Ahmer eser-i âlîsini vücûda getirenlerden
Doktor Maunoir..............................................................................................................
• Cenevre'de 1863'de Salîb-i Ahmer eser-i âlîsini vücûda getirenlerden
Doktor Louis Appia........................................................................................................
• Doktor Mîralây Abdullah Bey...........................................................................................
• General Doktor [Dufour]...................................................................................................
• Doktor Kırımlı Aziz Bey....................................................................................................
• Henry Dunant.....................................................................................................................
• Meclis-i Umûr-ı Sıhhiye Reîs-i Sânîsi Doktor Salih Bey..................................................
• Doktor Serviçen Efendi......................................................................................................
• Osmanlı Hilâl-i Ahmeri'nin ihyâsında şâyân-ı takdîr hizmetleri görülen
meşhûr Gustave Moynier..............................................................................................
• Doktor Peştemalcı Efendi..................................................................................................
• İlk defa teşekkül eden merkez-i umûmîye reîs intihâb olunan Doktor Hacı Arif Bey......
• 1877 senesinde Osmanlı ve ecnebîlerden muhtelitan teşekkül ederek ilk
Hilâl-i Ahmer Merkez-i Umûmîsi'ni teşkîl eden heyʼet. Birinci Sıra (Soldan Sağa):
Nuri Bey, Doktor Bartoletti, Nuriyan Efendi, Doktor Arif Bey, Doktor Sarèll, Foster,
Feridun Bey (en sağda). İkinci Sıra (Soldan Sağa): Doktor Sevastopulo, Leval, Della
Suda Faik Paşa, Eşref Efendi, General Mott, Has, Doktor Peştemalcıyan Paşa............
• Doktor Della Suda Faik Paşa.............................................................................................
• Hasta ve mecrûh nakline mahsûs Hilâl-i Ahmer vapuru...................................................
• Hasta ve mecrûh nakline mahsûs Hilâl-i Ahmer vapuru...................................................
• İstanbul muhtâcîni ile muhâcirîn için teʼsîs olunan aşhânelerinden biri............................
• İstanbul muhtâcîni ile muhâcirîn için teʼsîs olunan aşhânelerinden biri............................
• Türkiye Hilâl-i Ahmer Cemʻiyeti Reîs-i Fahrîsi Başvekîl İsmet Paşa hazretleri...............
XXX
• Yunan iʻtisâfâtından Hilâl-i Ahmer maʻrifetiyle kurtarılıp Armudlu'dan İstanbul'a
nakledilen muhâcir kâfilelerinin bir grubu.....................................................................
• Samanlıdağ şibh-i cezîresi düşmandan istirdâd edildikden sonra yurdlarına avdet
eden bir mültecî grubu....................................................................................................
• Yunan iʻtisâfâtından Hilâl-i Ahmer maʻrifetiyle kurtarılıp Yalova'dan İstanbul'a
nakledilen muhâcir kâfilelerinin Gülnihâl vapuruna irkâb ameliyesi............................
• Yunanistan'da bulunan Türk esîrlerinin bir kısmını memleketlerine nakleden vapur........
• 1927 senesi Hilâl-i Ahmer Umûmî Kongresi'ne riyâset eden Büyük Millet Meclisi
Reîs-i muhteremi Kâzım Paşa hazretleri........................................................................
• Malta'daki Türk üserâsıyla Türkiye'deki İngiliz üserâsını İnebolu'da mübâdeleye
meʼmûr İngiliz ve Türk delegeleri.................................................................................
• Gözlerinizi parmaklarınızla uyuşturmak çok tehlikelidir. Elinizin tersiyle
uyuşturmakda da tehlike mevcûddur. Ellerinizi hemen yıkayınız!................................
• Gözyaş[ı] ve çapaklarında trahom virüs[ü] vardır. Trahom el mendili, çamaşır ve
sinekler vâsıtasıyla geçer. Dikkat ediniz!.......................................................................
• Sıhhiye Vekîli ve Hilâl-i Ahmer Cemʻiyeti Merkez-i Umûmîsi Reîsi Doktor
Refik Beyefendi..............................................................................................................
• Hilâl-i Ahmer'in ellinci devr-i senevîsi tesʻîd merâsimi intibâʻâtından (İzmit).................

• Beyoğlu Hilâl-i Ahmer Şuʻbe Heyʼeti. 1-Reîs Abdürrezzak Şükrü Bey, 2-Doktor
Refik Bey, 3-Haydar İbrahim Bey, 4-Esad Bey, 5-Avukat Salahaddin Bey, 6-Avukat
Cemaleddin Fazıl Bey, 7-Keresteciyan Bey...................................................................
• Doktor Kasım İzzeddin Bey merhûm................................................................................
• Hilâl-i Ahmer Hastabakıcı Mektebi'nin 1928 senesi meʼzûnları, imtihânlarının
hitâmında heyʼet-i taʻlîmiye ve temyîziye ile berâber...................................................
• Adapazarı Şuʻbe Heyʼeti....................................................................................................
XXXI
• Yere tükürmek başkalarının hayâtına sûikasd etmekdir..................................................... 3979

• Verem ve çocuk vefeyâtı mücâdelelerinde ziyâretçi hastabakıcı....................................... 3981
• Ayyâş.................................................................................................................................. 3987
• Hilâl-i Ahmer'in ellinci devr-i senevîsini tesʻîd merâsimi intibâʻâtından (Eskişehir)....... 3989
• Hilâl-i Ahmer'in ellinci devr-i senevîsini tesʻîd merâsimi intibâʻâtından (Antalya).......... 3991
• Ellinci sene-i devriyeyi tesʻîden Aydın Türk Ocağı'nda verilen ziyâfet............................ 3992
• Aydın Hilâl-i Ahmer Heyʼet-i Merkeziyesi....................................................................... 3993
• Malatya vilâyeti dâhilindeki şuʻbelerimizde şâyân-ı şükrân faʻâliyet husûle getiren
Malatya Hilâl-i Ahmer Merkezi Reîsi ve Sıhhiye Müdürü Doktor Hayri Bey.............. 3994
• Tarsus Hilâl-i Ahmer Şuʻbesi'nin çiçek tevzîʻ heyʼet-i faʻâlesindten bir grup................... 4056
• Tarsus Hilâl-i Ahmer ve Himâye-i Etfâl Cemʻiyetleri tarafından ilbâs edilen
evlâd-ı şühedâ................................................................................................................. 4057
• Tarsus Hilâl-i Ahmer Şuʻbesi'nin çiçek tevzîʻ heyʼet-i faʻâlesinden bir grup.................... 4063
• Tarsus Hilâl-i Ahmer Şuʻbesi'nin çiçek tevzîʻ heyʼet-i faʻâlesinden bir grup.................... 4064
• Nevşehir Hilâl-i Ahmer Şuʻbesi Heyʼet-i İdâresi ile rozet tevzîʻ heyʼeti.......................... 4065
• Birecik Hilâl-i Ahmer Şuʻbesi Heyʼet-i İdâresi................................................................. 4066
• Şarköy Hilâl-i Ahmer Heyʼet-i İdâresi............................................................................... 4067
• Cenevre Beynelmilel Salîb-i Ahmer Merkez Komitesi Reîsi Gustave Ador..................... 4118
• Tokad'da 23 Mart 1928 rozet tevzîʻâtı hâtırası.................................................................. 4119
• 1928 senesi Ramazân Bayramı'nda İzmit'de rozet tevzîʻâtı intibâʻâtından....................... 4120
• Ramazân Bayramı'nda Çatalca'da rozet tevzîʻâtı hâtırası.................................................. 4121
• Tosya Hilâl-i Ahmer Şuʻbesi'nin Ramazân Bayramı'ndaki faʻâliyetinden bir intibâʻ....... 4122
• Kadıköyü'nde rozet dağıtan küçük mektebliler................................................................. 4125
XXXII
• Salîb-i Ahmer eser-i âlîsinin müessis-i muhteremi............................................................ 4174

• 1864'de alınmış resminden: Henry Dunant........................................................................ 4175
• Genç bir dilenci levhası..................................................................................................... 4179
• Doktor Karl Bohny'nin vefâtı............................................................................................ 4183
• Tekirdağı Hilâl-i Ahmer Merkezi'nin rozet tevzîʻ heyʼeti.................................................. 4204
• Erzurum Hilâl-i Ahmeri'nin ellinci senenin tesʻîdi münâsebetiyle aldırdığı resim........... 4211
• Adana Hilâl-i Ahmer Heyʼet-i Merkeziyesi....................................................................... 4214
• Bursa'da Harmancık şuʻbesi heyʼet-i idâresi..................................................................... 4215
• Adana Hilâl-i Ahmer Merkez binâsı.................................................................................. 4219
• Miss Benedict..................................................................................................................... 4226
• Türkiye Hilâl-i Ahmer Cemʻiyeti'nin hâmî-i muʻazzamı Reîsicumhûr

Gâzî Mustafa Kemal hazretleri....................................................................................... 4245
• Trabzon Hilâl-i Ahmer sergisinden bir manzara................................................................ 4267
• Trabzon Muʻallim Mektebi Hilâl-i Ahmer Birliği............................................................. 4268
• Şişli nâhiyesi şuʻbe heyʼet-i faʻâliyesi............................................................................... 4269
• Trabzon'da küşâd edilen Hilâl-i Ahmer sergisi heyʼet-i tertîbiyesini teşkîl
eden hanımefendiler....................................................................................................... 4270
• Tokad Vilâyeti Hilâl-i Ahmer Heyʼet-i Merkeziyesi......................................................... 4271
• Kadıköy'de bayramda rozet tevzîʻâtında fart-ı gayretleriyle temâyüz eden
mektebli efendi ve hanımlardan bir grup........................................................................ 4272
• Trabzon'da bayram rozet tevzîʻâtı grubu........................................................................... 4273
• İzmir'de zelzelenin sâʻat kulesindeki tahrîbâtının taʻmîri.................................................. 4274
• Torbalı'da zelzelenin tahrîbâtından bir manzara................................................................ 4275
• Torbalı'da Hilâl-i Ahmer imdâd-ı sıhhî faʻâliyeti manzaralarından................................... 4278
• Torbalı'da zelzelenin tahrîbâtı[nı] müteʻâkib kurulan çadırlar........................................... 4279
• Torbalı'da muhtâcîne erzâk tevzîʻâtı.................................................................................. 4280
XXXIII
TÜRKİYE
HİLÂL-İ AHMER MECMÛ‘ASI
76
Yedinci Sene 21 Cemâziyelâhir sene 1346 / 23 Kânûn-ı Evvel 1927 Numara 76
Türkiye Hilâl-i Ahmer Cemʻiyeti hâmî-i muʻazzamı Reîsicumhûr Gâzî Mustafa Kemal hazretleri
Ghazi Moustafa Kémal Pacha, Président de la République et Haut Protecteur du Croissant-Rouge Turc
TÜRKİYE
HİLÂL-İ AHMER MECMÛʻASI
30 Cemâziyelâhir sene 1346 / 15 Kânûn-ı Evvel 1927
BULLETIN MENSUEL
DU
CROISSANT-ROUGE TURC
CONSTANTINOPLE
15 Décembre 1927
Nüshası 10 kuruşdur.
İstanbul
Ahmed İhsan Matbaʻası
1927
Yedinci Sene 21 Cemâziyelâhir sene 1346 / 23 Kânûn-ı Evvel 1927 Numara 76
Makâlât ve İʻlânât, TÜRKİYE Derc Edilmeyen Evrâk ve

Mecmûʻa Müdüriyeti'ne
HİLÂL-İ AHMER MECMÛʻASI Makâlât İʻâde Edilmez.
Gönderilmelidir.
Her Ayın On Beşinde Neşrolunur.
Senelik abonesi bir liradır. Merciʻi: Yerebatan Câddesi'nde Hilâl-i Ahmer Merkezi.
Telefon: İstanbul 2653
Mündericât:
Hilâl-i Ahmer Târîhçesi – İctimâʻî Hıfzıssıhha – Gebe Kadınlara Yardım ve Gebelik Takvîmi
– İnsânlara ve Meskenlere Musallat Olan Tufeylî Hayvânlar – Diş Maʻcûnu Yerine Meyve –
Fransızca Kısmı – İngilizce Kısmı
ELLİNCİ YIL
1927 senesi, Türkiye Hilâl-i Ahmer Cemʻiyeti'nin Salîb-i Ahmer Cemʻiyetleri âilesine intisâbı-
nın ellinci devr-i senevîsidir. Bidâyet-i teşekkülünden iʻtibâren müdâfaʻa-i milliye ile memlekete
yapdığı hizmet ve yardımlarda asîl milletimizin iʻtimâd ve teveccühüne mazhar olan cemʻiyetimiz bu
sûretle yarım asırlık hayâtını dolduruyor.
Her millî Salîb-i Ahmer Cemʻiyeti'nde muʻtâd olduğu üzere Türkiye Millî Hilâl-i Ahmer
Cemʻiyeti de tekmîl Türkiye dâhilinde ellinci devr-i senevîsini bugün merâsim-i mahsûsa ile tesʻîd
edecekdir.
Bülend ve kıymetdâr himâyesi cemʻiyetimize pek büyük şeref veren ve her husûsda millete ne-
cât ve iʻtilâ yolunda rehber olduğu gibi Hilâl-i Ahmer'in kıymet ü ehemmiyetini de iʻcâzkâr irşâdıyla
vatandâşlara ifhâm eden sevgili reîsicumhûrumuz Gâzî Mustafa Kemal hazretlerine bu vesîle ile en
amîk hissiyât-ı minnetdârânemizi kemâl-i tekrîm ve taʻzîm ile arz u takdîm ediyoruz.
[128] HİLÂL-İ AHMER'İN TÂRÎHÇESİ

1864 Cenevre Mukâvelenâmesi – Mecrûhîn-i Askeriyeye Muʻâvenet Cemʻiyeti – Hilâl-i Ahmer'in
Teşekkülü İçin İlk Teşebbüs – 1877 Rus Seferi – Cenevre Mukâvelenâmesi'nin Devletçe Kabûl ve
Tasdîki – Hilâl-i Ahmer İşâreti'nin Kabûlü – İlk Merkez-i Umûmî – Yunan Harbi – İtalya Harbi
– Balkan Harbleri – Harb-i Umûmî – Mütâreke Seneleri – Hilâl-i Ahmer'i Yıkmak İçin Yapılan
Teşebbüsler – Hâtime
1864 Cenevre Mukâvelenâmesi

1861 senesinde Napoli'de Doktor Palaçyano, Paris'de Henry Arnault, Cenevre'de Henry Du-
nant, hemen yekdiğerini müteʻâkib şefkat-i insâniye ve terakkiyât-ı medeniye nâmına harb zamâ-
nında mecrûhîn-i askeriye ve meʼmûrîn-i sıhhiyenin bî-taraflığının beynelmilel bir hak olmak üzere
tanınması ve bu husûsda uhûd-ı beynelmilele bir kayıd vazʻ edilmesi için bütün akvâm-ı mütemeddi-
neyi sarf-ı mesâʻîye daʻvet etdiler.
3822
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 76
Fi'l-hakîka şân u şeref meydânında aldığı yara ile vazîfe-i askeriyesi hitâm bulmuş bir bîçâre
neferin vazîfesi o mecrûh neferi tedâvîden ibâret olan meʼmûrîn-i sıhhiyenin bî-taraflığını ve teʼsîrât-ı
harbiyeden masûniyetini tasvîbde beşeriyet-i müşfika aslâ tereddüd etmedi.
O zamân, fazl u irfânıyla asrının medâr-ı iftihârı olan Cenevre Menâfiʻ-i Umûmiye Cemʻiyeti
(La Société Genèvoise dʼUtilité Publique) Reîsi Gustave Moynier muhâsama zamânlarında mec-
rûhîn-i askeriye ile meʼmûrîn ve levâzım-ı sıhhiyenin bî-taraflığını mecbûr kılacak bir iʼtilâf vücûda
getirmek maksadıyla bi'l-cümle Avrupa devletlerini 1863 senesi Teşrîn-i Evvel'inde Cenevre'de nîm
resmî mâhiyetde beynelmilel bir konferans akdine daʻvet etdi.
Cenevre Menâfiʻ-i Umûmiye Cemʻiyeti'nin bu daʻvetine şefkat-i beşeriye nâmına birçok mem-
leketlerin ricâl-i mümtâze ve erkân-ı fâzılası icâbetle konferansa iştirâk ve zîrdeki temenniyâtı it-
tifâk-ı ârâ ile kabûl etdiler:
1-Zamân-ı harbde muhârib milletler tarafından seyyâr ve sâbit hastahânelerin ve resmî meʼmûrîn
ve müstahdemîn-i sıhhiyenin ve muhârebeye sahne olan memleket ahâlîsinden mecrûhîne muʻâvenet
edenlerin ve bizzât mecrûhların bî-taraflığının iʻlânı
2-Orduların heyʼet-i sıhhiyeleri için veya hiç olmazsa her ordunun meʼmûrîn-i sıhhiyesi için
müşterek bir alâmet-i fârikanın kabûlü
4-Her memleketde seyyâr ve sâbit hastahâneler için müşterek bir bayrağın kabûlü
Esâsen husûsî ve gayr-ı resmî bir mâhiyetde ictimâʻ etmiş olan konferansın ızhâr etdiği temen-
niyât ve ittihâz etdiği mukarrerâtı hükûmetler resmen kabûl ve tasdîk etmedikçe hiçbir teʼsîri görüle-
meye[129]ceğinden bu cihetin de ikmâli için İsviçre Nevâhî-i Müttehide Meclisi sene-i âtiyede siyâsî
bir konferans akdedilmek üzere bütün Avrupa ve Amerika devletlerini Cenevre'ye birer murahhas
göndermeğe daʻvet etdi.
Daʻvete icâbet eden 16 devlet murahhası 8 Ağustos 1864 târîhinde Umûm İsviçre Orduları Baş-
kumandanı General Dufour'un riyâsetinde ilk ictimâʻı akdetdi.
On beş gün devâm eden uzun müzâkerâtdan sonra konferans şefkat-i umûmiye-i beşeriyenin bir
şehkârı olan ve beynelmilel lisân-ı siyâsetde Cenevre Mukâvelenâmesi (La Convention de Genève)
nâmıyla yâd olunan mukâvelenâmeyi 22 Ağustos 1864 târîhinde kabûl ve imzâ etdi.
Cenevre'de 1863'de Salîb-i Ahmer eser-i

Cenevre'de 1863'de Salîb-i Ahmer eser-i
âlîsini vücûda getirenlerden Doktor Louis
âlîsini vücûda getirenlerden Doktor Maunoir
Appia
Dr. Maunoir, un des fondateurs de la Croix-
Dr. Louis Appia, un des fondateurs de la
Rouge en 1863, à Geneve
Croix-Rouge en 1863, à Geneve
3823
Sayı 76
Cenevre Mukâvelenâmesi'nin bir mâddesinde konferansa iştirâk edemeyen devletlerin bir sene
zarfında mukâvelenâme ahkâmını kabûl edebilecekleri kaydı mevcûd olduğundan keyfiyet Bâbıâli'ye
de teblîğ olundu.
Bâbıâli, konferansa bir kıymet ve ehemmiyet vermemiş ve murahhas da göndermemiş ise de
mukâvelenâmenin imzâsı teklîf edilince bundan fâide meʼmûl etmemekle berâber bir mazarrat da
gelmeyeceğini takdîr ederek 1865 senesi Temmuz'unun beşinci günü muʻâhedeyi imzâ etdi.
Maʻamâfîh Salîb-i Ahmer işâretine muʻâdil olarak Hilâl-i Ahmer alâmetinin de kabûl olunma-
sını teʼmîn edecek bir teşebbüsde bulunmadı. Hattâ bilâhare 1869'da inʻikâd eden Beynelmilel Salîb-i
Ahmer Konferansı'na Berlin Sefîri Aristaki Bey iştirâk etdiği [130] hâlde o zamân Hilâl-i Ahmer
mesʼelesi mevzûʻ-ı bahis edilmedi.
***
Cenevre Muʻâhedenâmesi'nin âlem-i medeniyete teʼmîn etdiği menâfiʻ-i azîme 1870 târîhinde
zuhûr eden Alman-Fransız Harbi'nde pek vâzıh sûretde tezâhür etdi. Bu harbde mecrûhîne imdâd için
dünyânın her tarafından yetişen muʻâvenet-i şefkat-perverânenin îfâsına muvaffak olduğu hidemât-ı
âliye cidden takdîrlere sezâ idi.
Biz o zamân bu ulvî şefkat ve fazîleti anlayamadık, uyuyorduk.
Avrupa'da, Amerika'da Mecrûhîn-i Askeriye Cemʻiyetlerinin (Salîb-i Ahmer Cemʻiyetlerinin
ilk ismi) birçok merkez ve şuʻbeleri tarafından toplanan aʻzâ âidâtı, teberruʻât ve iʻânât ile vakt-i
harbde mecrûhîn-i askeriyeyi tedâvî için eczâ ve levâzım-ı sıhhiye ihzârına çalışılmakda idi.
Doktor Mîralây Abdullah Bey General Doktor

Dr. Colonel Abdullah Bey Général G. H. Dufour
3824
Sayı 76
Hükûmet-i Osmaniye, Cenevre Mukâvelenâmesi'ni kabûl ve ahkâm-ı umûmiyesini tasvîb etdi-

ği hâlde hîn-i hâcetde mecrûhîn ve marzâ-yı askeriyeye muʻâvenet için memleketde hiçbir teşebbüs-
de bulunmuyor ve hiçbir müessese meydâna getirmiyordu.
***
Memleketimizde Hilâl-i Ahmer'in teşekkül ve teessüsü için ilk defa teşebbüsde bulunan zât
aslen Alman ve ismi Hammerschmidt olan Mîralây Doktor Abdullah Bey'dir.
Hilâl-i Ahmer târîhinde ismini bir hürmet-i mahsûsa ile yâd edeceğimiz bu büyük insâniyet-per-
ver, Mekteb-i Tıbbiye İlm-i Tabakâtü'l-Arz muʻallimliğinde bulunduğu esnâda Hükûmet-i Osmaniye
tarafından Paris'de açılan umûmî sergiye murahhas taʻyîn ve iʻzâm edilmiş idi.
Henry Dunant
[131] Doktor Kırımlı Aziz Bey
Henry Dunant, un des fondateurs de la Croix-
Dr. Aziz Bey
Rouge
Sergi münâsebetiyle Paris'de inʻikâd eden Sıhhiye Konferansı'na da iştirâk etmiş olan Abdullah
Bey de Cenevre mukarrerâtından memleketini müstefîd etmek fikir ve arzusu hâsıl oldu ve umûmî
murahhaslar komisyonuna iştirâk eden rüfekâsına bu arzusunu teblîğ etdiği zamân alkışlandı.
Beynelmilel Paris Kongresi Reîsi Le Comte Sérurier'nin bu münâsebetle Abdullah Bey'e yazdı-
ğı mektûbun tercemesini târîhî bir vesîka olmak iʻtibârıyla aşağıya derc ediyoruz:
"-Paris, 22 Teşrîn-i Sânî 1867
Azîz refîkim murahhas efendi,
Umûmî kongremizde ibrâz buyurulan saʻy ü gayretiniz ve kıymetli muʻâvenetiniz hakkında
imparator hazretlerine arz-ı maʻlûmât etmesini Devlet-i Aliyye-i Osmaniye'nin Paris sefirinden ricâ
etmiş idim.
Rüfekâmın sizinle peydâ etdikleri münâsebâtdan ne kadar memnûn kaldıklarını şehrimizden
avdet edeceğiniz şu sırada size bir daha tekrâr etmek isterim.
3825
Sayı 76
Asr-ı medeniyetimizi şereflendirecek bir hizmet-i şefkat-perverâne ve terakkîcûyâne için sarf-ı

gayret eden beynelmilel cemʻiyet-i umûmiyemizin terakkî ve inkişâfında delâlet-i fikriye ve mesâʻî-i
mahsûsanızdan ümîdvârız.
Murahhas efendi,
Devlet-i Aliyye-i Osmaniye hükümdârının gayret ve mesâʻînizi himâye edeceğini ümîd ederim.
Azîz refîkim,
Türkiye'nin o büyük ve muhteşem şehrinde bir mecrûhîn-i askeriye muʻâvenet merkez-i [132]
umûmîsi teşkîl ediniz.
Murahhas arkadâşlarım nâmına ellerinizi sıkar ve tekrîmât-ı fâikamızın kabûl buyurulmasını
ricâ eylerim, efendim.
Beynelmilel Paris Sıhhiye Kongresi Reîsi

Kont Sérurier
***
Abdullah Bey biraz sonra Henry Dunant'dan da bir mektûb aldı. Dunant, bu mektûbunda mec-
rûhîn-i askeriyeye muʻâvenet cemʻiyetleri beynelmilel konferanslarında memleketi büyük bir iktidâr
ve kiyâsetle temsîl eden Abdullah Bey'den 1864 Muʻâhedenâmesi prensiplerinin Türkiye'de de mev-
kiʻ-i tatbîke vazʻ edilebilmesi için bir komite teşkîl ederek yol göstermek vazîfesini bizzât derʻuhde
etmesini ricâ ediyordu.
Mesâʻî-i insâniyet-perverâneleriyle medeniyet âleminde şöhret-şiʻâr olan bu iki zâtdan gördü-
ğü teşvîkât üzerine Abdullah Bey İstanbul'a avdetinde hemen teşebbüsât-ı lâzımede bulundu. Fakat
mürâcaʻat etdiği makâmât-ı resmiye bu emr-i mühimmi tedkîk etmek şöyle dursun, bu gibi şeylerin
Avrupaca dahi gayr-ı kâbil-i icrâ evhâm ve hayâlât olmak üzere telâkkî edildiği cevâbıyla kendisini
meʼyûs etdiler.
Mûmâileyh, teşebbüslerinden meʼyûs ve nâ-ümîd olduğu bir sırada Serdâr Ömer Paşa, Mek-
teb-i Tıbbiye Nâzır Marko Paşa ve Kırımlı Aziz Bey gibi efkâr-ı münevvere ashâbının teşvîkât-ı
müştereke ve ulüvv-i himmetleriyle birçok etıbbâ ve müntesibîn-i tıbbın muzâheretleri teʼmîn edildi.
15 Mart 1868 târîhiyle Abdullah Bey'in heyʼet-i etıbbâya hitâben kaleme aldığı Fransızca beyân-
nâmede muʻâmele-i mütekâbileye istinâden vakt-i harbde mecrûhîn ile heyʼet-i sıhhiyenin bî-taraflığı
ve her memleketdeki teʼsîsât-ı imdâdiyenin bilâ-tefrîk-ı milliyet diğer memleketlerdekilere muʻâve-
net etmeleri esâsı şefkat-i insâniye ve uhuvvet-i beşeriyenin inkişâfında ileri atılmış mühim bir hatve
olacağını ve beşeriyete îfâ-yı hizmetle vazîfedâr olan etıbbânın asrımıza şeref veren bu prensiplerin
neşr u taʻmîmine sarf-ı gayret etmesi lâzım geldiğini ve zamânımıza gelinceye kadar hakkında esîr-i
harb muʻâmelesi revâ görülen mecrûh bir neferin menzilden menzile sürüklenerek senelerce ve çok
defa mâdâmü'l-hayât âilesinden, vatanından uzak düşdüğünü ve nihâyetü'n-nihâye sefîl, perîşân bir
hâlde kalarak dilendiği ve ecnebî bir diyârda her türlü mihen ü ıztırâbât içinde geçen bir hayâtı tasvîr
etdikden sonra vatanın müdâfaʻası için kanını akıtmakdan başka kabâhati olmayan bir kimse hak-
kında bu hâlin ne kadar fecîʻ olduğunu ve bunun vatan uğrunda yapılan fedâkârlığa, kahramânlığa
ne elîm bir mükâfât teşkîl etdiğini ve bu zavallıların henüz ber-hayât veya istirâhat-i ebediyede olup
olmadıkları efrâd-ı âilelerince mechûl kaldığı müddetçe bunların duyacakları teessürü acı bir lisânla
beyân ederek beyânnâmesine şu sûretle devâm ediyordu:
3826
Sayı 76
"-Böyle bir âkıbetin ortadan kaldırılmasında her beşerî hükûmet, her âile alâkadârdır ve Cenev-
re Mukâvelenâmesi'nin vazʻ etdiği prensiplerin [133] kabûlünden sonra bedbaht bir harb mecrûhu
artık bu âkıbete dûçâr olmayacakdır".
Beyânnâne, bundan sonra beşeriyetin terakkî ve inkişâfını arzu edenlerle bilhâssa muhârebe
meydânlarının elîm ve hûnîn sahnelerinde hâzır bulunarak çekilen ıztırâbâtı herkesden ziyâde takdîr
etmesi lâzım gelen etıbbâya tevcîh-i hitâbla diğer memleketlerde olduğu gibi İstanbul'da da Mec-
rûhîn-i Asâkir-i Osmaniye'ye Muʻâvenet Cemʻiyeti'ni teʼsîs etmek üzere muvakkat bir komite teşkî-
line muzâheret edilmesini taleb ediyordu.
Kırk üçü tabîb olmak üzere altmış altı zât Abdullah Bey'in bu daʻvetine hemen icâbet etdiler.
Ömer ve Edhem Paşalar, İngiltere Sefâreti Râhibi Curtis, Avusturya sefîri, bazı ricâl-i siyâsiye
ve ümerâ-yı askeriye bu zevât meyânındadır.
***
Bu esnâda 22 Ağustos 1864 mukâvelenâmesinin mevâdd-ı müzeyyelesini tanzîm ve mecrûhîne

muʻâveneti efrâd-ı bahriyeye de teşmîl etmek maksadıyla 1868 Teşrîn-i Sânî'sinde Berlin'de ikinci bir
siyâsî konferans ictimâʻa daʻvet edildi.
Bu defa Hükûmet-i Osmaniye Paris Sefârethânesi Ateşemiliteri Binbaşı Hüsnü Efendi'yi mu-
rahhas intihâb etdi.
Bir sene sonra 1869 senesi Nisan'ında da Berlin Sefî-
ri Aristaki Bey, Berlin Konferansı'nda Türkiye murahhası
olarak müzâkerâta faʻâl bir tarzda iştirâk etmiş olduğundan
İstanbul'da Abdullah Bey'in teşebbüsâtı bir kat daha kesb-i
kuvvet etdi. Zâten muvakkat bir komite teşkîl edecek kadar
aʻzâ dahi mevcûd olduğundan icrâ kılınan intihâbda Marko
Paşa riyâsete, Doktor Mongeri reîs vekâletine, Doktor Ab-
dullah Bey kâtib-i umûmîliğe, Doktor de Castro ve Doktor
Limonidis Bey kâtib muʻâvinliğine ve İngiltere Sefâreti Râ-
hibi Charles Curtis veznedârlığa taʻyîn olundular.
Diğer tarafdan Meclis-i Umûr-ı Sıhhiye Reîs-i Sânîsi
Doktor Salih Bey, Doktor Mavroyani ve de Castro'dan mü-
teşekkil olup nizâmnâme-i esâsîyi tertîbe meʼmûr edilen ko-
misyon da ikmâl-i vazîfe etmiş bulunduğundan kaleme alı-
nan lâyiha 7 Temmuz 1869 târîhli ictimâʻda kırâat edilerek
ittifâk-ı ârâ ile kabûl olundu.
Ancak, bu muvaffakiyeti ileri götürmek için hükûme-
tin cemʻiyeti resmen tanıması ve bu teşebbüsün menâfiʻ-i
umûmiyeye hâdim olduğunu takdîr etmesi lâzım geliyordu. Meclis-i Umûr-ı Sıhhiye Reîs-i Sânîsi
Doktor Salih Bey
Binâenaleyh muvakkat komite tarafından kaleme alı-
nan nizâmnâme-i esâsî lâyihası berây-ı tasdîk Bâbıâli'ye Dr. Salih Bey, Vice-président du
Conseil Supérieur Santé
gönderildi.
3827
Sayı 76
O zamânki idâre-i askeriye Mecrûhîn ve Marzâ-yı Askeriyeye Muʻâvenet Cemʻiyeti teessüs

edince sivillerin [134] umûr-ı askeriyeye müdâhale edeceklerini zannederek müşkilât çıkardı. Aylarca
devâm eden müzâkerât, muhâberât ve tereddüdlerden sonra böyle bir cemʻiyete lüzûm olup olmadığı-
nın tedkîki Meclis-i Umûr-ı Tıbbiye-i Mülkiye'ye havâle edildi. Doktor Serviçen Efendi'nin riyâsetin-
de inʻikâd eden meclis-i mezkûr müdellel bir mazbata ile bu hayırkâr teʼsîsin fevâid ve muhassenâtını
taʻdâd ve idâre-i askeriyenin her türlü şübhe ve tereddüdlerini refʻ ediyordu. Şâyân-ı esefdir ki, ne bu
mazbatadaki îzâhât ve teʼmînât ne de muvakkat komite reîsi Marko Paşa ile diğer aʻzânın mürâcaʻât
ve teşebbüsâtı idâre-i askeriyeyi iknâʻ edemedi. Artık bundan sonra nizâmnâme-i esâsî lâyihası, Ce-
nevre Mukâvelenâmesi, hattâ mecrûhîn-i askeriyeye muʻâvenet fikri büsbütün unutuldu.
Yedi sene sonra Sırbistan Harbi ve onun mâbaʻd-i meşʼû-
munu teşkîl eden 1877 seferleri zuhûr edince Mecrûhîn-i Aske-
riyeye İmdâd ve Muʻâvenet Cemʻiyeti teşkîli husûsunda iltizâm
edilen lâkaydînin pek fecîʻ ve müdhiş zararları görüldü.
Osmanlı ordusu millî ve ecnebî Mecrûhîn-i Askeriyeye
Muʻâvenet Cemʻiyetlerinin îfâ edebilecekleri muʻâvenetlerden
mahrûm kalmakla berâber memleketde de Cenevre Mukâve-
lenâmesi'ne muvâfık teşkîlâtın eksikliği her an ve zamân kendi-
sini acıklı bir sûretde hissetdirdi.
O devirde böyle mühim bir emr-i hayrın tahakkukuna
mümânaʻat etmiş olanlar [12]93 yani 1877 Seferi esnâsında en
ehemmiyetsiz yaraların, en kâbil-i tedâvî hastalıkların muʻâ-
venetsizlik, vesâitsizlik yüzünden binlerce evlâd-ı vatanı kırıp
geçirmesinden pek mühim bir hisse-i mesʼûliyet yüklendiler1.
Doktor Serviçen Efendi [135] 1878 senesinin evâsıtına doğru Hükûmet-i Osma-
Dr. Servitchan Effendi niye, Sırbiye ve Karadağ ile hâl-i harbde bulunuyordu. İdâre-i
askeriye istihdâmına lüzûm gördüğü tabîb, cerrâh ve tımârcıları
mevâkiʻ-i harbiyeye sevk ediyor ve mevcûd vesâit-i gayr-ı kâfiye ile hasta ve mecrûhların tedâvîsine
çalışıyordu.
Türkiye'nin imzâsını vazʻ etmiş olduğu Cenevre Mukâvelenâmesi hâtırlara bile gelmiyor ve bu
mukâvelenâmenin bahşetdiği hukûk ve menâfiʻ ve müsâʻadât-ı mühimmeden istifâde edilemiyordu.
Hâlbuki Karadağ, Sırbiye gibi birer "emâret" olan muhâsım taraf mezkûr mukâvelenâmeye
henüz vazʻ-ı imzâ etmiş iken bi'l-cümle Avrupa cemʻiyât-ı imdâdiyesinin mazhar-ı muʻâveneti olu-
yorlardı.
1 Ahmed Midhat Efendi merhûm Hilâl-i Ahmer nâmıyla yazdığı risâlede şu mütâlaʻayı serd ediyor:
"-Hakîkatde pek fevkalâde ehemmiyeti hâiz olan şu mesʼeleye Dersaadet'de hiçbir ehemmiyet verilmemiş olması
bundan idâre-i askeriye veya esbâb-ı siyâsiyece bir mazarrat tevehhüm edilmesinden dahi neşʼet etmemiş olduğuna
yakînimiz vardır.
Zann-ı kavîmize göre Devlet-i Aliyye-i Osmaniye'nin bir zamân olup azîm bir muhârebeye tutuşarak mecrûhîn-i
askeriyesine muʻâvenet ihtiyâcında bulunacağına ihtimâl verilmediğinden dolayı şu ehemmiyetsizlikde bulunulmuş
olmalıdır. Zîrâ, Cenevre Muʻâhedesi'nde maʻnen ve mâddeten bir gûne mazarrat hesâb edilse idi Devlet-i Aliyye'nin
muʻâhede-i mezkûreye imzâsını vazʻ etmemesi lâzım gelir idi. Eğer yakın zamânlarda bir muhârebeye ihtimâl ve-
rilse idi muʻâvenet-i mütekâbile-i umûmiyeden hissedâr olmak menfaʻati elbette Dersaadet'de bir merkez komitesi
teşekkülüne müsâʻade verilmesini îcâb eylerdi.
İşte muhârebeye ihtimâl verilmediği için bu keyfiyete dahi ehemmiyet verilmediği mütâlaʻasını redde sâlih elde
hiçbir burhân yokdur.
3828
Sayı 76
Memleketimizin Cenevre Mukâvelenâmesi'nden istifâde husûsunda gösterdiği ihmâl ve gaflet

Cenevre Beynelmilel Salîb-i Ahmer Merkez-i Umûmîsi Reîsi Gustave Moynier'nin nazar-ı teessürü-
nü celb etdi.
Mûmâileyh alâkadârânı îkâz için Cemʻiyet-i Tıbbiye aʻzâsından dostu Doktor Peştemalcı Efen-
di'ye husûsî bir mektûbla mürâcaʻatda bulundu.
Osmanlı Hilâl-i Ahmeri'nin teʼsîs ve ihyâsında mühim bir âmil olan bu târîhî vesîkanın terce-
mesini aşağıya derc ediyoruz:
"-…Riyâsetiyle müftehir olduğum Beynelmilel Mecrûhîn-i Askeriye Muʻâvenet Komitesi,
mevzûʻ-ı iştigâli olan emr-i hayrın Türkiye'de teessüs ede-
memesinden dolayı memâlik-i sâire muʻâvenet cemʻiyetle-
rinin Osmanlı mecrûhînine yardım edemediklerine cidden
teessüf eder. Bundan evvel İstanbul'da dahi Cenevre Mukâ-
velenâmesi ahkâmına tevfîkan bir muʻâvenet-i mecrûhîn
cemʻiyeti teşkîl edilmişdi.
Fakat kâtib-i umûmîsi Doktor Abdullah Bey'in
vefâtından beri bu cemʻiyetin ne olduğunu haber alamadık.
Ahvâl-i hâzırada mecrûhînin menâfiʻini yed-i ih-
timâm ve muhâfazaya alacak ve kendisine tevdîʻ olunacak
teberruʻâtın hüsn-i sûretle sarf u istiʻmâlini teʼmîn edebile-
cek bir cemʻiyetin teşekkül etmesinde Türkiye'nin pek bü-
yük bir menfaʻati olduğunu zannediyoruz.
İstanbul'da böyle bir cemʻiyet mevcûd ise ve biz de
memâlik-i sâirede bulunan cemʻiyetlere bu bâbda resmen
iʻtâ-yı maʻlûmât edecek olur isek, bütün mecrûhîn-i Osma-
niye hakkında pek ziyâde [136] fâidesi olacağı muhtemeldir.
Osmanlı Hilâl-i Ahmeri'nin ihyâsında
Karadağ ile Sırbıstan'da bu misillü cemʻiyetler icrâ-yı şâyân-ı takdîr hizmetleri görülen
faʻâliyet etmekdedirler. meşhûr Gustave Moynier
Biz bî-taraflığımız hasebiyle herhangi millete mensûb Gustave Moynier, Premier président
olursa olsun, bütün harb felâketzedelerinin teskîn-i âlâm u de la Croix-Rouge Internationele
ıztırâbâtına sarf-ı mesâʻî etmekde isek de Türkiye ordula-
rındaki mecrûhînin vesâit-i mevcûdemizden müstefîd olamadığını görmekle pek müteessiriz.
Maʻlûmûnuzdur ki, Bâbıâli Cenevre Mukâvelenâmesi'ni kabûl ve imzâ etdi ve taʻahhüdâtı mû-
cebince düşmandan ele geçecek yaralıları da kendi mecrûhları gibi tedâvîye mecbûrdur.
Ancak askerlerinin bu esâsâta riʻâyet etmesi için îcâb eden tedâbîr ittihâz edildi mi? Burası me-
chûlümüzdür. Türkiye dahi muʻâmele-i mütekâbilede bulunmak şartıyla Cenevre Mukâvelenâmesi'ni
imzâ eden Sırbistan ile Karadağ'ın ahkâm-ı mukâvelenâmeye riʻâyet edecekleri katʻiyen mukarrerdir.
Îzâhât-ı mesrûdeden de müstebân olacağı üzere iki şeyin işʻârını lütuf ve himmetinizden bek-
liyorum:
Evvelâ, Osmanlı Mecrûhîn-i Askeriyesine Muʻâvenet Cemʻiyeti'nin bugünkü derece-i hayâti-
yeti hakkında Marko Paşa'dan veya diğer ricâl-i Osmaniye'den ahz-ı maʻlûmât ediniz. Bu cemʻiyet
îfâ-yı vazîfe edecek hâlde ise bizim ile teʼsîs-i münâsebât etmesi lüzûmunu dermeyân ediniz.
3829
Sayı 76
Şâyed infisâh etmiş ise bu noksânı izâle etmek için ne yapılmak lâzım geleceğine dâir mütâlaʻât
ve mülâhazâtınızı bildiriniz.
Sâniyen, Hükûmet-i Osmaniye'nin kendi ordusunda Cenevre Mukâvelenâmesi'ne riʻâyeti
teʼmîn için ne gibi tedâbîr ittihâz edildiğine dâir istihsâl edeceğiniz maʻlûmâtı bize bildiriniz.
Bu cihetin maʻlûm olması yalnız diplomasi nokta-i nazarından değil, düşman hizmet-i sıhhiye-
sinin vazîfesini hüsn-i îfâ etmesi nokta-i nazarından da hâiz-i ehemmiyetdir.
Memleketinizde muʻâvenet-i umûmiyenin celb ve daʻvetinde ve Cenevre Mukâvelenâmesi'nin
tamâmî-i tatbîkinde tesâdüf edilecek müşkilâtı takdîr ederiz. Bununla berâber müşkilât-ı mezkûreye
galebe edilebileceğini de ümîd ediyoruz.
Vatan-perverlik ve insâniyet hisleri vatandâşlarınızı bu yolda sarf-ı mesâʻîye memnûniyetle
sevk edecekdir.
Ahvâl-i hâzıra bu talebe bir nevʻ müstaʻceliyet veriyor. Her hâlde mümkün olduğu kadar az bir
zamân zarfında icrâ-yı tahkîkâtla cevâb vermenize muntazırım, efendim.
İmzâ: Gustave Moynier"
***
Doktor Peştemalcı Efendi bu mektûbu aʻzâsından [137] bulunduğu Cemʻiyet-i Tıbbiye-i Şâhâ-
ne'nin2 ilk celsesine teblîğ etdi.
Cemʻiyet-i Tıbbiye aynı celsede Doktor Nurican,

Doktor Margosyan ve Doktor Peştemalcı Efendilerden
mürekkeb olmak üzere bir komisyon teşkîl etdi ve he-
men Sadrıaʻzam Rüşdü Paşa nezdinde teşebbüsâtda bu-
lunulmasına ve bir iʻâne-i mecrûhîn komitesi teşkîli için
müsâʻade istihsâline müttefikan karâr verdi.
Harb meydânlarında ve her tarafda asâkir-i Osma-
niye'nin tedâbîr ve ihtimâmât-ı sıhhiyeden ne dereceler-
de mahrûm kaldığını pek iyi bilen Mehmed Rüşdü Paşa
mürâcaʻat-ı vâkiʻi hüsn-i telâkkî ederek derhâl icrâ-yı
îcâbını emretdi.
On beş gün sonra Cenevre Mukâvelenâmesi'ne
tevfîkan Mecrûhîn ve Zuʻafâ-yı Askeriyeye İmdâd ve
Muʻâvenet Cemʻiyeti teşkîlini tedkîk etmek üzere Mek-
teb-i Tıbbiye-i Şâhâne ile muhtelif devâir ve müessesât-ı
sıhhiyeden intihâb ve iʻzâm kılınan murahhaslardan mü-
rekkeb bir heyʼet, Mekteb-i Tıbbiye'nin büyük salonunda
Doktor Peştemalcı Efendi ictimâʻa daʻvet edildi.
Dr. Pechtemaldji Effendi
***
2 Cemʻiyet-i Tıbbiye-i Şâhâne 1855 târîhinde teessüs etmiş, zamânının yegâne bir heyʼet-i ilmiyesi idi. Cemʻiyetin La
Gazette Médicale dʼOrient yani Cerîde-i Tıbbiye-i Şarkiye isminde bir de vâsıta-i neşriyesi vardı.
3830
Sayı 76
12 Ağustos 1876 târîhinde ilk ictimâʻını akdeden ve istişârî muvakkat bir encümen mâhiyetinde
bulunan bu heyʼet zevât-ı âtiyeden teşekkül etmiş idi:
* Reîs: Mekteb-i Tıbbiye Nâzırı Marko Paşa
* Mekteb-i Tıbbiye Murahhasları: Kırımlı Aziz Bey, Doktor Serviçen Efendi
* Meclis-i Tıbbiye-i Mülkiye Murahhasları: Doktor Castro, Doktor Vuçino
* Meclis-i Tıbbiye-i Askeriye Murahhasları: Stepan Paşa, Rifat Bey
* Dâire-i Umûr-ı Sıhhiye (Eski Karantina İdâresi) Murahhasları: Doktor Bartoletti Efendi, Şa-
kir Bey
* Cemʻiyet-i Tıbbiye-i Şâhâne Murahhasları: Doktor Nurican, Doktor Mordtmann, Doktor Peş-
temalcı ve Doktor Polyak
* Bahriye Nezâreti Murahhasları: Seviyan Bey, Hüsnü Bey
* Zabtiye Nezâreti Murahhası: Ömer Bey
Bu encümenin rûznâme-i mesâʻîsi şu idi:
1-Cenevre Mukâvelenâmesi'nin tarz-ı tatbîki ve bî-taraflık alâmeti olan Salîb-i Ahmer yerine
Osmanlı ordularında diğer alâmet-i fârikanın istiʻmâl edilip edilemeyeceğinin tedkîki
2-Bir nizâmnâme-i esâsî lâyihasının ihzârı
3-Bir heyʼet-i merkeziye intihâbı ve derhâl [138] iʻâne cemʻine başlanması
***
Daha ilk ictimâʻda Devlet-i Osmaniye'nin Cenevre Mukâvelenâmesi'ne vâzıʻu'l-imzâ bir devlet
olması iʻtibârıyla mezkûr mukâvelenâmenin mevâd ve ahkâmına harfiyen riʻâyet olunması karârlaş-
tırıldı.
Diğer cihetden, hükûmet de muʻâmele-i mütekâbile şerâitiyle muhâsım tarafın meʼmûrîn-i sıh-
hiyesiyle ambülanslarının bî-taraflığına hürmet etmeğe mütemâyil görünüyordu.
Encümen-i muvakkati teşkîl eden zevâtın birçoğu, sekiz sene evvel Mecrûhîn-i Askeriyeye
Muʻâvenet Cemʻiyeti'nin teşkîli için ictimâʻ eden heyʼet aʻzâ sıfatıyla iştirâk etmiş olduklarından Ce-
nevre Mukâvelenâmesi'nin yedinci mâddesinde alâmet-i bî-tarafî olarak kabûl olunan salîb-i ahmerin
o zamân cemʻiyetin teehhur-ı teşekkülüne birinci derecede âmil olduğunu bildikleri cihetle Türkiye
ordularında bu alâmet yerine hilâl-i ahmer işâretinin kabûl ve istiʻmâl edilmesi için Avrupa devletle-
rine mürâcaʻata karâr verildi.
Cenevre Mukâvelenâmesi'nin tercemesi ve nizâmnâme-i esâsî lâyihasıyla mukarrerât-ı mütte-
haze sûretleri 4 Eylül 1876 târîhinde makâm-ı Serʻaskerî'ye gönderildi.
Birkaç gün sonra makâm-ı Serʻaskerî tarafından verilen cevâbda nizâmnâme-i esâsî lâyihası-
nın tasdîk edildiğini ve maʻamâfîh orduca salîb-i ahmer yerine beyâz zemîn üzerine kırmızı hilâlden
ibâret bir alâmetin beynelmilel bî-taraflığının resmen kabûl edilmesine intizâr edildiği bildiriliyordu.
Hâlbuki salîb-i ahmer bütün devletlerce bir alâmet-i bî-tarafî olarak kabûl edilmiş olduğundan
makâm-ı Serʻaskerî'nin Cenevre Mukâvelenâmesi'ni taʻdîl mâhiyetinde olan bu takyîdi için mukâve-
lenâmeye vazʻ-ı imzâ eden devletlerin efkâr ve mütâlaʻâtına mürâcaʻat etmek lâzım geliyordu. Binâe-
naleyh beyâz zemîn üzerinde kırmızı hilâl bulunan bir bayrağın baʻdemâ alâmet-i bî-tarafî ittihâz
edildiği bir emr-i yevmî ile bütün ordulara teblîğ olundukdan sonra Hâriciye Nezâreti bunu devletlere
de kabûl etdirmek üzere teşebbüsâtda bulundu.
3831
Sayı 76
Devletlerin birçoğu her ne kadar esâsen bu tebeddülü kabûl etmiş iseler de Cenevre Mukâve-
lenâmesi'nin kısmen taʻdîli demek olan bu mühim nokta için yeni bir iʼtilâf husûlünü ileri sürüyor-
lardı. Bilhâssa Almanya Hükûmeti, salîb-i ahmer yerine hilâl-i ahmerin ikâmesini ancak o zamânki
Rus muhârebesine münhasır kalmak ve taraf-ı muhâribin rızâsı lâhık olmak şartıyla kabûle tarafdâr
bulunuyordu.
Rusya dahi Osmanlı orduları tarafından salîb-i ahmere karşı aynı muʻâmele-i bî-tarafî îfâ edil-
mek şartıyla hilâl-i ahmer alâmetinin bu harbe mahsûs olarak kabûlü zımnında tarafeyn kumandanla-
rının uzlaşmalarını teklîf etmiş idi3.
Hâlbuki Rusya'nın Bern sefîri buna da iʻtirâz etmekde idi. Hilâl-i ahmeri resmî sancak veyâhûd
resmî sancağı hilâl-i ahmer makâmında küşâd etmek ihtimâlden baʻîd olmadığı iʻtirâzıyla bî-taraflık
alâmeti ittihâz olunacak hilâl-i ahmer bayrağı yanında uzun mesâfeden fark ve teşhîs edilebilecek
başka bir işâretin bulunmasını teklîf ediyor ve Rusya'nın ancak bu şartla hilâl-i ahmer alâmetini kabûl
edeceğini bildiriyordu.
[139] Bu esnâda Rus Ordusu Başkumandanı Grandük Nikola bir emr-i yevmî ile Türkiye'nin
salîb-i ahmere riʻâyet etmesi şartıyla Rusya'nın da hilâl-i ahmere riʻâyet edeceği vaʻdinde bulundu.
Aynı târîhde Bâbıâli'den Osmanlı Başkumandanı Mehmed Ali Paşa'ya çekilen bir telgrafda
Türk ordularınca Rus teʼsîsât-ı sıhhiyesi üzerindeki salîb-i ahmer bî-taraflık alâmeti olmak üzere
kabûl olunmasını teʼmîn etdi.
***
Gerek dâhilî gerek hâricî olan bu muhâberâtın devâm etdiği müddet zarfında teşkîlât komisyo-
nu da mesâʻîsini ikmâl etmiş bulunduğundan nizâmnâme-i esâsînin dokuzuncu maddesine tevfîkan
14 Nisan 1877 târîhinde umûm aʻzâ-yı müessise bir ictimâʻ-ı umûmîye daʻvet edildi.
Marko Paşa'nın riyâset etdiği bu ictimâʻda cemʻiyet resmen tanındığı gibi Hilâl-i Ahmer Mer-
kez Komitesi nâmını alan heyʼet-i merkeziye de intihâb olundu.
***
Bu vechile Hükûmet-i Osmaniye'nin on üç sene evvel imzâ etdiği Cenevre Mukâvelenâmesi

ahkâmına tevfîkan mecrûhîn ve zuʻafâ-yı askeriyeye muʻâvenetle mükellef olan resmî ve umûmî
muʻâvenet cemʻiyeti teessüs edebilmişdi.
19 Nisan 1877 târîhinde Osmanlı Hilâl-i Ahmer Cemʻiyeti Merkez-i Umûmîsi unvânını alan bu
ilk heyʼet birinci celsesini Beşiktaş Sarâyı'nın Paşa Dâiresi'nde akdetdi.
İlk heyʼet-i merkeziyeyi teşkîl eden zevât şunlardır:

* Reîs: Meclis-i Umûr-ı Sıhhiye Reîs-i Sânîsi Doktor Hacı Arif Bey
* Reîs Vekîli: Mekteb-i Tıbbiye-i Şâhâne müderrislerinden Doktor Sarèll
* Reîs Vekîli: Şûrâ-yı Devlet aʻzâsından Noryan Efendi
* Hazînedâr: Osmanlı Bankası Müdür-i Umûmîsi Mösyö Foster
* Kâtib-i Umûmî: Hâriciye Nezâreti Umûr-ı Siyâsiye Müdürü Feridun Bey
* Aʻzâ: Straffort House nâm İngiliz İʻâşe Cemʻiyeti Komiseri Mösyö Barrington Kennett
3 2 Haziran 1877, Mösyö Shearer'in Safvet Paşa'ya mektûbu.
3832
Sayı 76
* Aʻzâ: Dâire-i Umûr-ı Sıhhiye Müfettiş-i Umûmîsi Doktor

Bartoletti Efendi
* Aʻzâ: Meclis-i Umûr-ı Sıhhiye İngiliz [De]legesi ve
Sefâret Tabîbi Doktor Dickson
[140] * Aʻzâ: Meclis-i Umûr-ı Sıhhiye aʻzâsından Eşref
Efendi
* Aʻzâ: Sıhhiye-i Askeriye aʻzâsından Della Suda Faik Paşa
* Aʻzâ: Bank-ı Osmanî Müdür Muʻâvini Mösyö Von Has
* Aʻzâ: Mühendis Mösyö Leval
* Aʻzâ: Amerikalı General Mott
* Aʻzâ: Doktor Munddy
* Aʻzâ: Mâbeyn kâtiblerinden Nuri Bey
* Aʻzâ: Doktor Peştemalcı Efendi
* Aʻzâ: Aʻyândan Serviçen Efendi
* Aʻzâ: Doktor Sevastopulo
İlk defa teşekkül eden merkez-i
umûmîye reîs intihâb olunan Doktor ***
Hacı Arif Bey
Dr. Hadji Arif Bey, Premier président Bu esnâda Anadolu ve Rumeli'deki orduların ihtiyâcâtı
du Croissant-Rouge son dereceye varmış idi.
Cemʻiyetin kasasında ancak birkaç yüz liradan başka
bir istinâdgâh-ı nakdîsi bulunmuyordu. Memleket büyük bir buhrân geçirmekde ve halk iʻâne vere-
meyecek bir hâlde idi.
Bu gayr-ı müsâʻid şerâit dâhilinde cemʻiyet mütemâdiyen çalışıyordu. Cemʻiyetin sarf etdiği
bu fevkalâde mesâʻî ve faʻâliyet sâyesinde kısm-ı aʻzamı muhtelif Salîb-i Ahmerlere ve bir kısmı da
Hindistan ve Afrika İslâmlarına âid olmak üzere 72.583 lira cemʻ edildi.
Bu paranın 30.000 lirasıyla malzeme-i sıhhiye sipâriş edilerek mevâkiʻ-i harbiyede 9 seyyâr
hastahâne, İstanbul'da 4 dâimî ambülans, hatt-ı harb civârında 2 muvakkat seyyâr hastahâne teşkîl ve
mecrûhîn nakline mahsûs trenler tertîb edildi. Bundan mâʻadâ muhâcirîne nakdî muʻâvenet yapıldı,
muhtelif hizmetlerde elli tabîb istihdâm ve 25.000 mecrûh ve hasta tedâvî olundu.
Toplanan mebâliğden 5.700 lirası dâimî sermâyeye tefrîk edilerek harbden sonra îrâdıyla cemʻi-
yetin teʼmîn-i bekâsı düşünüldü.
Harb faʻâliyetinin hitâmı olan 1878 Haziran'ının nihâyetinde yapılan bilançoda masârıfın
61.087 liraya bâliğ olduğu anlaşıldığından bakıyye-i mebâliğ de Osmanlı Bankası'na tevdîʻ olundu.
1897 Yunan Harbi

Rusya ile mütâreke akdedildikden sonra faʻâliyet bir devre-i tevakkufa dâhil oldu ve cemʻiyet
yirmi sene kadar eser-i hayât gösteremedi.
Yirmi seneden sonra 1897 Yunan Harbi'nin zuhûr etmesi üzerine eski aʻzâdan ber-hayât olan-
larla yeniden intihâb edilen aʻzâdan müteşekkil heyʼet bir müddet-i kalîle için faʻâliyete geçdi.
Avrupa Salîb-i Ahmerlerinden, ahâlîden epeyce iʻâne topladı. İstîcâr etdiği iki hastahâne vapu-
ruyla Golos'dan ve Selanik'den mecrûhîn-i askeriye irkâb etdi. Orduya külliyetli mikdârda sülfato,
eczâ ve levâzım-ı sıhhiye gönderdi.
3833
1877 senesinde Osmanlı ve ecnebîlerden muhtelitan teşekkül ederek ilk Hilâl-i Ahmer Merkez-i Umûmîsi'ni teşkîl eden heyʼet
Birinci Sıra (Soldan Sağa): Nuri Bey, Doktor Bartoletti, Nuriyan Efendi, Doktor Arif Bey, Doktor Sarèll, Foster, Feridun Bey (en sağda)
İkinci Sıra (Soldan Sağa): Doktor Sevastopulo, Leval, Della Suda Faik Paşa, Eşref Efendi, General Mott, Has, Doktor Peştemalcıyan Paşa
Groupe représentant le premier Comité Central du Croissant-Rouge, fondé en 1877
Sayı 76
Devr-i Tevakkuf
Yunan Harbi'ni müteʻâkib cemʻiyet yine uyudu ve unutuldu. Bir aralık yeniden harekete gelmek
istedi. Aʻzâdan Şûrâ-yı Devlet Mâliye Dâiresi Reîsi merhûm Cemal Bey'i riyâsete ve hazînedârlık
vazîfesine Bank-ı Osmanî müdürlerinden Mösyö Malthas [141] ve münhal iki aʻzâlıklara da Bâbıâli
Hukûk Müşâviri Hakkı Bey (Sadr-ı esbak İbrahim Hakkı Paşa) ile bank müdür muʻâvinlerinden Mös-
yö Oboibeau'yu intihâb ederek tasdîkini Bâbıâli'ye arz etdi.
"Cemʻiyet" nâmından fevkalâde tevahhuş eden Sultân Hamid "bu bâbda tasavvurâtı olduğun-
dan" bahisle "şimdilik bu işin taʻvîk u teʼhîrini" 2 Eylül 1318 (1902) târîhli irâde ile Sadâret'e teblîğ
etdi.
Hulâsa, 10 Temmuz İnkılâbı'na kadar hiç kimse Hilâl-i Ahmer'in ihyâsı tasavvurâtını kâle alma-
ğa cesâret edemeyerek cemʻiyetin hattâ nâmı bile unutuldu.
Şâyân-ı teessüfdür ki, güzerân olan bu müddet zarfında Avrupa'da taraf taraf inʻikâd eden bey-
nelmilel Salîb-i Ahmer konferanslarına bütün düvel-i mütemeddine iştirâk etdiği hâlde hükûmet bun-
ların birçoğuna iştirâk etmemiş ve birazına icâbete karşı büsbütün ayıb olmamak için bazı sefâret
kâtiblerini göndermişdir4.
***
Rus-Japon Harbi'nde Salîb-i Ahmer heyʼetleri tarafından aksâ-yı şarka ve Mançuri'ye sıhhî
heyʼetler iʻzâm ve insâniyet-perverâne muʻâvenetler ibzâl olunduğu sırada İstanbul'daki uyuşturul-
muş Hilâl-i Ahmer Cemʻiyeti de tarafeyn-i muhârebeyn
mecrûhîn ve hastagânına bir muʻâvenet-i hayriyede
bulunulmasını tasavvur ederek sermâyesinden beş yüz
lirayı tefrîk etmiş ve keyfiyeti Sadâret'e bildirmişdi.
Bâbıâli, buna da cevâb vermedi.
21 Teşrîn-i Sânî 1321 (1905) târîhinde Yıldız'dan
Sadâret'e gelen bir tezkere-i husûsiyede Hilâl-i Ah-
mer'in ne kadar parası olduğu sorularak mevcûd bir
şey varsa ona da vazʻ-ı yed etmek arzusu ızhâr edilmiş
ise de 10.000 liradan ibâret olan sermâyesinin kısmen
ecnebî bir heyʼet nâmına Osmanlı Bankası'na mevdûʻ
bulunduğu ve bu paraya el sürülmesi muvâfık olama-
yacağı hakkında bilhâssa cemʻiyet müessisîn-i kadîme-
sinden olup reîs vekâletinde bulunan Della Suda Faik
Paşa merhûmun müdâfaʻa ve teşebbüsâtı üzerine bu
çirkin tasavvurdan vazgeçildi.
4 Yalnız [1]907'de Londra'da inʻikâd eden Sekizinci Beynel-
milel Salîb-i Ahmer Konferansı'na hükûmetçe Doktor Besim
Ömer Paşa ve bilâhare Lahey Konferansı'na Tarhan Paşa
meʼmûr edilmişdi.
Londra ve Lahey'de Hükûmet-i Osmaniye murahhasları Tür- Doktor Della Suda Faik Paşa
kiye orduları için hilâl-i ahmer işâretinin umûm devletlerce Dr. Dellasuda Faïk Pacha
alâmet-i bî-tarafî olmak üzere kabûlunü musırrâne teklîf et-
meleri üzerine hilâl-i ahmer alâmet-i bî-tarafî olarak kabûl olunmuşdur.
3835
Sayı 76
[142] İhyâen Teessüse Doğru

10 Temmuz İnkılâbı'nı müteʻâkib efkâr-ı münevvere ashâbı memleketin ihtiyâcât-ı medeniye-
sini düşünmeğe başladıkları sırada Hilâl-i Ahmer Cemʻiyeti de enzâr-ı dikkati celb etmekden hâlî
kalmadı.
Hâriciye Nâzır-ı esbakı Rifat Paşa merhûmun refîkası tarafından sarf olunan himmetlerle gayr-ı
resmî sûretde teşekkül eden bir heyʼetin az zamân zarfında 4.000 lira kadar bir meblağ cemʻine mu-
vaffakiyeti ve diğer tarafdan Rifat Paşa'nın da bizzât Hilâl-i Ahmer'in ihyâsı için teşebbüsât-ı resmi-
yede bulunması üzerine mesʼele îcâb eden ciddiyet ve ehemmiyetle karşılandı.
Hilâl-i Ahmer Nizâmnâme-i Esâsî Lâyihası'nın ihzârına meʼmûren teşekkül edecek komisyona
birer murahhas intihâb ve iʻzâmı Sadâret, Harbiye, Bahriye, Dâhiliye, Hâriciye, Maʻârif, Sıhhiye
Nezâretlerine teblîğ edildi.
Bu komisyon Doktor Esad, Besim Ömer Paşalarla Bahriye mîralâylığından mütekâʻid Doktor
Mehmed Ali, Hâriciye Nezâreti Umûr-ı Siyâsiye Müdürü Salih Beylerle Tıbbiye-i Askeriye Müdürü
merhûm Doktor Ali Galib ve Dâire-i Umûr-ı Sıhhiye Müfettiş-i Umûmîsi Doktor Kasım İzzeddin
Bey merhûmdan teşekkül etdi.
Kaleme alınan nizâmnâme-i esâsî lâyihası Şûrâ-yı Devlet'de tedkîk ve tasdîk edildikden sonra
müessis olmak üzere yüz aʻzâ kaydedildi5.
Müessisler 1911 senesi Nisan'ının yedinci günü Tokatlıyan Oteli salonunda ilk kongreyi ak-
detdiler. Bu ictimâʻda Sadrıaʻzam İbrahim Hakkı Paşa kongre riyâsetine intihâb edildi. İcrâ kılınan
merkez-i umûmî intihâbında Rifat Paşa riyâsete ve diğer 29 zât merkez-i umûmî aʻzâlığına taʻyîn
edildi ve merkez-i umûmî de bir hafta sonra Galata'da Dâire-i Umûr-ı Sıhhiye'de bir ictimâʻ akdede-
rek heyʼet-i idâresini intihâb etdi.
Tophane'de şimdiki Seyr-i Sefâin Müdüriyet-i Umûmiyesi civârında Yusuf İzzeddin Efendi'ye
âid eski Hilâl-i Ahmer anbâr binâsı taʻmîr ve tefrîş edilerek cemʻiyetin merkez-i umûmî idâresi ittihâz
edildi.
Osmanlı Hilâl-i Ahmer Cemʻiyeti ihyâen teşekkül etmesini müteʻâkib bütün ümîd ve tahmînle-
rin fevkinde olarak parlak muvaffakiyetler gösterdi. Şöyle ki: İstanbul'da zuhûr eden kolera âfetinin
icrâ etdiği tahrîbâta bittabʻ lâkayd kalamayarak musâbînin imdâdına koşdu. Fransa'dan üç aded sey-
yâr etüv getirtdi.
1911 Temmuz'unda vukûʻa gelen Aksaray harîk-ı hâilinde felâketzedelere muʻâvenetde bulun-
du ve Beynelmilel Cenevre Merkezi Komitesi vâsıtasıyla âlem-i medeniyetin hissiyât-ı insâniyet-per-
verânesini tahrîk etdi. Bu sâyede Salîb-i Ahmer Cemʻiyetlerinden gelen 114.000 küsûr frangı harîk-
zedelere tevzîʻ etdi.
Edirne vilâyetinde vukûʻ bulan harekât-ı arziye musâbînine çadır, teskere, levâzım-ı sıhhiye
gönderdi.
Yine aynı âfetden dolayı Mürefte, Şarköy, İmroz adasına birer heyʼet-i sıhhiye iʻzâm etdi.
5 Ne yazık ki, bu aʻzâ arasına bilâhare Hilâl-i Ahmer'i yıkmak ve onu gayr-ı millî bir cemʻiyet hâline koymak fikrinde
bulunan Avlonyalı Sadr-ı esbak Ferid Paşa da karışdırıldı.
3836
Sayı 76
İtalya Harbi
Hilâl-i Ahmer Cemʻiyeti henüz teessüs etmiş ve birinci senesini ikmâl etmemiş olduğu bir sıra-
da İtalya [143] Trablusgarb'a taʻarruz etdi ve İtalyan Harbi zuhûr etdi. Cemʻiyetin sermâyesi 15.000
lirayı geçmiyordu. Merkez-i umûmî henüz bir anbâr teşkîl etmeğe, levâzım hâzırlamağa vakit bula-
mamışdı.
Diğer cihetden, Trablusgarb'daki Osmanlı Heyʼet-i Sıhhiyesi, levâzım-ı sıhhiyesini sâhildeki şe-
hirlerde terk ederek içeri çekilmeye mecbûr olmuşdu. Bu şehirlerde kalan etıbbâ-yı askeriye İtalyanlara
esîr olduğu cihetle içerilerdeki mücâhidîn şiddetle muʻâvenet-i sıhhiyeye muhtâc bulunuyordu.
Cemʻiyet bir tarafdan Trablusgarb'a heyʼet-i sıhhiye-i imdâdiye iʻzâmına teşebbüs ve diğer ta-
rafdan da erbâb-ı hamiyetin fütüvvet-i insâniyet-perverîlerine mürâcaʻat eyledi. Memâlik-i Osmani-
ye'den, Mısır'dan, Hind'den, Bosna-Hersek'den, Afrika-yı Cenûbî'den iʻânât gelmeğe başladı. Trab-
lusgarb'a müteʻaddid hastahâne heyʼetleri teşkîl ve iʻzâmına imkân hâsıl olarak ilk imdâd-ı sıhhî
heyʼeti Marsilya-Tunus tarîkını ihtiyâr etdi. Aziziye'deki ordu karârgâhını merkez ittihâz eden heyʼet,
karârgâh ile ordunun ilk karakolu arasında seyyâr bir hastahâne ve Aziziye'de büyük bir hastahâne ve
iki nekâhethâne teʼsîs ve küşâd etdi.
Bingazi taraflarına Mısır tarîkıyla gönderilen diğer bir heyʼet-i sıhhiye de Tobruk'da bir has-
tahâne açdı.
Trablusgarb Osmanlı Ordusu'nun Hums cihetindeki kısmında mikdâr-ı kâfi etıbbâ ve levâzım-ı
tıbbiye ve sıhhiye bulunmadığı ve kolera âfetinin de zuhûr etdiği istihbâr kılınması üzerine her türlü
techîzât ve levâzımı mükemmel 29 kişilik bir heyʼet-i imdâdiyenin âcilen iʻzâmına lüzûm görülmüşdü.
Heyʼet Marsilya ile Tunus arasında Manouba nâmındaki Fransız vapuruyla icrâ-yı seyâhat
ederken İtalyanlar tarafından zâbit olmaları isnâdıyla tevkîf edilerek vapurla birlikde Calgary Lima-
nı'na sevk edilmiş ve bu matbûʻât-ı cihânda velveleli akisler peydâ etmişdir.
Hâlbuki zâbit oldukları iddiʻâsıyla tevkîf edilen etıbbâ ve operatörümüzün Calgary Hastahâ-
nesi'nde geçirdikleri imtihân Türk fen ve tabâbeti nâmına şâyân-ı iftihâr bir muvaffakiyet olmuşdur.
Hilâl-i Ahmer Cemʻiyeti'nin Trablusgarb, Bingazi ve Hums'da teʼsîs etdiği hastahânelerle mec-
rûhîn-i mücâhidîne îfâ etdiği hizmet ve muʻâvenetler bu esnâdaki faʻâliyetin en mühim kısmını teşkîl
eder.
Sâlifü'z-zikr üç heyʼet-i sıhhiye için cemʻiyetin sarf etdiği mebâliğ 40.000 Türk altınından faz-
ladır.
***
Cemʻiyetin kâffe-i mesâʻîsinde hanımlarımızın da iştirâk ve muʻâvenetleri teʼmîn edilmek üze-

re bir Hilâl-i Ahmer Hanımlar Merkezi teʼsîs edildi.
***
Cemʻiyete hidemât ve iʻânâtda bulunacaklara bir hâtıra-i mübâhât olmak üzere Hilâl-i Ahmer
nâmına altın, gümüş ve tunçdan maʻmûl üç nevʻ madalya ve yine münâsib bir bedel mukâbilinde
aʻzâ-yı cemʻiyete verilmek üzere bir kravat iğnesi ihdâs edildi.
***
3837
Sayı 76
Cemʻiyet, Trablusgarb Harbi'nin dûş-ı zaʻfına tahmîl etdiği mühim vazîfelerin hüsn-i îfâsına
çalışmakla berâber taraf taraf merkez ve şuʻbeler küşâd etdi.
***
Cemʻiyet ikinci kongresini 13 Nisan 1912 târîhinde dârülfünûnda akdetdi.

Hilâl-i Ahmer'e âid muhâberâtın telgraf ve posta [144] ücretlerinden muʻâfiyeti için hükûmet
nezdinde teşebbüsde bulunulmasına bu kongre karâr verdi.
Balkan Harbi
Dört Balkan devletinin müttefikan iʻlân-ı harb etmesi üzerine 12 Teşrîn-i Evvel 1912 târîhinde
bir ictimâʻ-ı fevkalâdeye daʻvet edilen kongrede açılacak hastahânelerle Hilâl-i Ahmer'in harb vezâi-
fine sarf edilmek üzere 77.428 Türk lirası ve 3 Kânûn-ı Sânî 1913'de zamîmeten 45.000 Türk lirası
tahsîsât taleb ve kabûl edildi.
Sarfına müsâʻade edilen bu mebâliğ-i mühimme ile İstanbul, Gelibolu, Ispartakule, Hadımköy,
Çanakkale, Uzunköprü, Ayastefanos (Yeşilköy), Edirne, Arnavudluk, Garb Ordusu, Konya, Karamür-
sel, Bandırma'da açılan hastahânelerde mecrûhîn ve hastagân tedâvî ve bunlardan mâʻadâ Bulgaris-
tan'da bulunan üserâmızın müdâvâtı da teʼmîn edildi.
Fukarâ-yı muhâcirîne mahsûs İstanbul, İzmir, Edirne, Selanik'de ayrıca hastahâneler açılarak
mevte mahkûm olan binlerce bîçâregâna bir ihtimâm ve takayyüd-i mahsûs ile bakıldı.
Balkan hükûmetleri nezdinde kalmış olan üserâ ile âileleri arasında teʼsîs-i muhâberât ve üserâ-
ya îsâl-i muʻâvenât için cemʻiyet bir üserâ komisyonu teşkîl etdi.
Bu esnâda İstanbul'dan ve vilâyât ile memâlik-i ecnebiyeden toplanan iʻânât ve teberruʻât
58.974 Türk lirası 28 kuruşa bâliğ oldu.
Kemâl-i minnet ü şükrân ile kayda mecbûruz ki, bu harbde Osmanlı mecrûhînine muʻâvenet ve
icrâ-yı müdâvât için Mısır, Hindistan, Romanya, İngiliz, Avusturya-Macaristan, Belçika, İsveç, Ame-
rika, Felemenk, Fransız ve Rus Hilâl ve Salîb-i Ahmerleri birçok heyʼet-i sıhhiyeler iʻzâm etdiler. Bir
kısmının çadırları ile her türlü levâzımı mevcûd olduğundan bunlar hatt-ı harbde karîb mahallerde
seyyâr hastahâneler teʼsîs etdiler.
Ancak çadırları ve levâzım-ı mahsûsası bulunmayanlar İstanbul'daki hastahânelerde îfâ-yı hiz-
met etdiler.
Harb-i Umûmî'de Hilâl-i Ahmer

Târîh-i beşeriyetde bir devr-i felâket ve nuhûset olan Cihân Harbi'nin vekâyiʻ-i mühimme ve
hâdisât-ı azîme ile mâlâmâl olan uzun senelerinin Hilâl-i Ahmer'e tahmîl etdiği vezâif-i muhtelife ve
muʻdile cemʻiyetin târîhçe-i hayâtının en parlak sahîfelerini işgâl eder.
Mecrûh ve hasta zâbitân ve efrâda mahsûs hastahâneler teʼsîs ve küşâdı, mecrûh ve hastaların
nakli, bir mevt-i muhakkakdan ancak Hilâl-i Ahmer vesâitiyle ve bin türlü müşkilât ile kurtarılarak
İstanbul'a nakledilen muhâcirîne çamaşır ve levâzım-ı beytiye tevzîʻi, sıhhiye-i askeriyeye, üserâya,
Avrupa'daki talebe ve vatandâşlara harb sakat ve maʻlûllerine muʻâvenet, fukarâ matbahları teʼsîsi,
3838
Sayı 76
dispanserler küşâdı, emrâz-ı sâriye ile mücâdele, üserâ garnizonlarının teftîşi, ecnebî Salîb-i Ahmer-
lere yardım ilh. gibi her biri ayrı ayrı hâiz-i ehemmiyet birer fasıl teşkîl eden Harb-i Umûmî'ye âid bu
silsile-i mesâʻînin 19 milyon 40 küsûr bin liraya bâliğ olduğu nazar-ı dikkate alınırsa Hilâl-i Ahmer
faʻâliyetinin derece-i vüsʻat ve şümûlü kendiliğinden tezâhür eder. Cemʻiyetin derʻuhde etdiği sâli-
fü'z-zikr muʻâvenet faʻâliyeti üzerinde biraz fazlaca tevakkuf etmek isteriz.
[145] Hastahâneler
Hilâl-i Ahmer'in Çanakkale'deki faʻâliyeti muhârebât-ı bahriyenin henüz başladığı bir zamâna
tesâdüf eder.
Çanakkale'ye düşman askerinin ihrâcını müteʻâkib vukûʻa gelen kanlı muhârebât netîcesinde
mecrûh düşen binlerce efrâdın birkaç sâʻate kadar İstanbul'a vürûd edeceği teblîğ edildiği günün ak-
şâmı Galatasaray ve İstanbul Liseleri ve Dârüşşafaka ihzâr ve boğaz muhârebâtı gitdikçe kesb-i şid-
det ve ehemmiyet etdiği zamân ise Kadırga Vilâdethânesi, Cağaloğlu İnâs Lisesi, Tıb Fakültesi, Tak-
sim'de Zapion Mektebi hemen bilâ-ifâte-i vakt Hilâl-i Ahmer hastahâneleri hâline ifrâğ edilmişdir.
Bu sûretle İstanbul'da 1.700 yataklı Tıb Fakültesi, 1.500 yataklı Beyoğlu, 500 yataklı Taksim,
500 yataklı Cağaloğlu, 250 yataklı Kadırga, 500 yataklı Dârüşşafaka Hilâl-i Ahmer Hastahâneleri
nâmıyla 5.500 yatağı muhtevî yedi hastahâne küşâd edilerek memleketimizin en güzîde etıbbâsının
eyâdî-i hazâkat ü ihtimâmına tevdîʻ olunmuşdur.
Biraz zamân sonra Çanakkale ihtiyâcât-ı sıhhiyesi için İstanbul'daki müessesât gayr-ı kâfi gö-
rüldüğünden Gelibolu'da 200 yataklı bir hastahâne teʼsîs olunmuş ve bu hastahâne harbin en şiddetli
zamânlarında tayyâre bombaları ve bombardıman altında bir müddet îfâ-yı vazîfe etdikden sonra
Şarköy'e nakledilmiş ve mevcûdu 300 yatağa iblâğ olunmuşdur.
***
Harbin ikinci senesi evâsıtında en uzak cebheyi teşkîl eden Medine'de şehrin en güzel ve en bü-
yük binâsı olan Dârüssürûr 400 yataklı bir hastahâne hâline vazʻ edilerek bin bir türlü mahrûmiyetler
içinde harb eden Anadolu çocukları beyâz yataklar, temiz çamaşırlar ve kendilerini muhabbetle te-
dâvî eden müşfik tabîbler içinde pek kıymetli melceʼ buldular. Bu hastahâneye bidâyet-i küşâdından
1918 senesi Eylül'üne kadar kabûl olunan hastaların mikdârı 5.578'dir.
***
Kafkas cebhesinde hâsıl olan ihtiyâc-ı şedîde binâen Erzurum kurbunda Ilıca nâm mevkiʻde
açılan 500 yataklı nekâhethâne ordu heyʼet-i sıhhiyesinin arzusu üzerine Erzincan'a ve bilâhare Ke-
mah'a ve oradan da Kayseri'de Zencidere'ye nakil ve mevcûd yatağı 2.000'e iblâğ edilerek seferberli-
ğin hitâmına kadar Üçüncü Ordu'ya küllî hizmet îfâsına muvaffak olmuşdur.
Bu nekâhethânenin son sene faʻâliyetine memâlik-i müstevliye ahâlîsinden dûçâr-ı hicret olan
tamâmen bakımsız ve çıplak denilecek bir hâlde bulunan 500 yetîm kabûl edilerek her çocuğu çama-
şır, çorab ve fanila verilmişdir.
***
3839
Sayı 76
Dördüncü Ordu emrinde Çöl Harekâtı'na iştirâk eden kıtaʻât-ı askeriyeye muʻâvenet-i sıhhiye-
de bulunmak üzere röntgen cihâzı ve çadırlı bir seyyâr hastahâne malzemesiyle tertîb olunan heyʼet-i
sıhhiye evvelâ Kudüs'de ve ileri harekâtını müteʻâkib Hafiretü'l-Avce nâm mevkiʻde hâl-i faʻâliyete
geçmişdir.
Çölün kızgın kumları üzerinde hastalanan ve yaralanan asker ve zâbitlerimize bu hastahâne şifâ
ve râhat bahşeden bir vâha olmuşdur.
Heyʼet altı ay kadar mahall-i mezkûrda kaldıkdan [146] sonra tekrâr Kudüs'e aldırıldı. Bilâhare
Vadi-i Sarar nâm mahalle nakledilmiş ve burada yedi ay kadar vazîfesine devâm edebilmişdir.
Hasta ve mecrûh nakline mahsûs Hilâl-i Ahmer vapuru

Navire-hôpital du Croissant-Rouge
300 yataklı olarak teʼsîs edilmiş olan bu hastahâneler düşman tayyârelerinin muʻannid taʻkî-
bât-ı tahrîbkârânesinden dolayı eşyâ ve vesâit-i mevcûdesinden küllî ziyâʻa uğradığını görmek felâ-
ketine maʻrûz kalmışdır. Baʻdehû kurtarabildiği eşyâ ve levâzım-ı sıhhiyesini Şam'a nakletdikden ve
merkez-i umûmîden gönderilen eşyânın vusûlünden sonra hastahâne Amman'a sevk edilmişdir.
Ordunun ileri hareketine tâbiʻ olarak birçok defa tebdîl-i mevkiʻ eden bu hastahâneler Derʻa'dan
Şam'a avdete mecbûr olmuş ve düşmanın vürûdundan sonra da ahâlînin tedâvîsine hasr-ı mesâʻî et-
mişdir.
Bilâhare Şam'a yakın Mezze karyesinde esîr zâbitân için yeniden bir hastahâne açılmışdır.
Üserâ-yı Osmaniye Mısır'a sevk edilmesi üzerine heyʼet Beyrut'a ve oradan da vapurla İzmir'e
nakledildiği esnâda Şam'dan ve Beyrut'dan sevk edilen sekiz yüz nüfûs şehîd ve üserâ âilelerine karşı
da lâzım gelen muʻâveneti îfâ etmek sûretiyle vazîfesine nihâyet vermişdir.
Bu heyʼetin Kudüs'de emrâz-ı sâriye ve mecrûhîn hastahânelerinde, Amman ve Derʻa ve men-
zil hastahânelerinde tedâvî ve iʻâşelerini teʼmîn etdiği mecrûh ve hastaların yekûnu 45.751'e bâliğ
olmuşdur.
***
3840
Sayı 76
Bunlardan başka kâffe-i levâzım ve eşyâsı Hilâl-i Ahmer tarafından tedârük ve iʻtâ olunmak şar-
tıyla Diyarbekir'de İkinci Ordu emrine 500 yataklık bir Hilâl-i Ahmer hastahânesi küşâd edilmişdir.
Yine sıhhiye-i askeriyenin emrine Dobruca cebhe-i harbine 200 yataklık bir hastahâne takımı
gönderilmiş [147] ve bu hastahânede 4.279 mecrûh ve hasta taht-ı tedâvîye alınmışdır.
Bursa'da da, Bursa merkezimizin muʻâvenetiyle bir nekâhethâne açılmışdır.
Hasta ve mecrûh nakline mahsûs Hilâl-i Ahmer vapuru

Navire-hôpital du Croissant-Rouge
Hilâl-i Ahmer Hastahâne Vapurları

Karadeniz ve Marmara'dan mecrûhîn nakli için Seyr-i Sefâin Müdüriyet-i Umûmiyesi'nin Ed-
remid ve Gülnihâl ve Şirket-i Hayriye'nin 60, 61, 63 numaralı vapurları Hilâl-i Ahmer hastahâne
vapurları hâline vazʻ edilmiş ve bu meyânda Alman Salîb-i Ahmeri emrine verilmiş olan Reşidpaşa
Salîb-i Ahmer Vapuru'nda da çay tertîbâtı cemʻiyetimiz tarafından yapılmışdır.
Zuʻafâ ve Nukahâya Hizmet

Hastahânelerden çıkan veyâhûd muʻâyene komisyonlarınca tefrîk olunan zuʻafâ-yı askeriye-
ye mahsûs Derince, Sirkeci, Ankara, Konya, Eskişehir, Haydarpaşa, Çanakkale'de Akbaş, Lapseki,
Ulukışla'da açılan misâfirhâne ve çayhânelerin zuʻafâya ve hattâ mecrûhine îfâ etdiği hizmet pek
büyükdür.
Günlerce vesâit-i nakliyeye intizâren ortada kalan zuʻafânın yatacak sıcak bir yere nâil olması,
içecek sıcak bir çorba veya çay ile iʻzâz u ikrâm edilmesi bu vatan çocuklarına bir eser-i hayât veri-
yordu.
Dokuz ay devâm eden bir müddet zarfında 1.400.328 bardak çay vesâire tevzîʻ edilmiş ve bu-
nun için 21.005 kilo şeker ve 700 kilo çay sarf olunmuşdur.
***
3841
Sayı 76
Üserâya Muʻâvenet
Harb-i Umûmî'ye iştirâk eden devletler, üserâ-yı harbiye umûrunu muhtelif müessesâta tev-
dîʻ etmişlerdi. Bu şuʻbelerin Fransa, Almanya'da Harbiye Nezâretleri [148] ve Rusya, Avustarya'da
Salîb-i Ahmer Cemʻiyetleri tarafından idâresi tercîh olunmuş idi.
Türkiye'nin harbe dühûlünde Osmanlı Harbiye Nezâreti üserâ ve istihbârât ve muʻâvenet
umûruyla iştigâl edecek müstakil bir dâire teʼsîs etmediği gibi Hilâl-i Ahmer'in de meşgûl olmasına
müsâʻade etmediğinden düşman eline esîr düşen zavallı Osmanlı esîrlerinin ne hâlde bulunduklarına
dâir maʻlûmât almakla mükellef bir merciʻ yok idi.
Daha ilk vukûʻât-ı harbiyeyi müteʻâkib birçok mürâcaʻatlardan başka gerek Salîb-i Ahmerler
gerek mümâsil-i mürâcaʻat kalemlerinden Hilâl-i Ahmer'e birçok suâller geliyor ve gün geçdikçe
bunların adedi artıyordu.
Bundan mâʻadâ Beynelmilel Cenevre Salîb-i Ahmer Merkez Komitesi de üserâ listelerini taleb
etmeğe başlamışdı.
Hilâl-i Ahmer bu mürâcaʻatlara bigâne kalamaz[d]ı. 1916 Nisan'ında Viyana'ya iʻzâm kılınan
bir Hilâl-i Ahmer meʼmûru 3.000 meʼmûrun çalışdığı üserâ dâiresindeki teşkîlâtı, mektûb, paket
umûrunu tedkîk ederek avdetinde bunları Hilâl-i Ahmer Merkezi'nde tatbîk etmeğe başladı.
Bu sûretle Osmanlı ve ecnebî üserâsına muntazam sûretde para, mektûb, paket vesâire gönder-
mek husûsû teʼmîn edildi.
Memleketimizde galâ-yı esʻârı nazar-ı dikkate alan üserâ-yı ecnebiye âileleri her posta ile esîr-
leri nâmına binlerce paket gönderiyorlardı.
Bu paketlerden başka harb senelerinde üserâ nâmına 46.410 havâle Hilâl-i Ahmer'e vürûd et-
mişdir.
Garnizonların Teftîşi
Türkiye'de bulunan ecnebî üserâsının şerâit-i hayâtiyesini ıslâh etmek, Osmanlı üserâsı için
aynı netîceyi ihzâr edeceğinden hâl-i harbde bulunan sâir devletlere imtisâlen bu gibi teftîşâtın hüsn-i
kabûl ve tervîci Harbiye Nezâreti'ne musırran taleb edilmesi üzerine garnizonların ziyâreti teʼmîn
olunmasına ve Bern Mukâvelenâmesi mûcebince bir tarafdan Memâlik-i Osmaniye'de bulunan üserâ-
yı ecnebiye, diğer tarafdan Fransa ve İngiltere'deki Osmanlı üserâsı nezdine mukâvelenâme-i mezkû-
run tamâmî-i tatbîkine nezâret etmek üzere bî-taraf murahhasların iʻzâmı takarrür etmişdir.
Osmanlı Üserâsına Muʻâvenet

Hilâl-i Ahmer'in en ziyâde iʻtinâ ve gayret etdiği husûsâtdan biri uzun mahrûmiyetlerden ve bü-
yük kahramanlıklardan sonra vatan uğruna düşman ellerine esîr düşen Osmanlı üserâsına ve bilhâssa
Rusya'daki esîrlerimize muʻâvenet imkânını teʼmîn etmek olmuş idi. Maʻalesef bütün gayretlere rağ-
men ilk zamânlarda üserâmıza arzu olunduğu decede muʻâvenet edebilmek kâbil olamamışdır. Buna
Rusya'daki ihtilâller, kaht u galâ başlıca mevâniʻi teşkîl eylemiş idi.
Son zamânlarda bir tarafdan üserâ-yı Osmaniye'nin fevkalâde artması ve yalnız İngiltere ve
müstemlekelerinde bulunanların 120.000'i geçmesi ve diğer tarafdan Harbiye Nezâreti'nin artık bu
3842
Sayı 76
husûsda para tahsîs edemeyeceğini bildirmesi üzerine Hilâl-i Ahmer Cemʻiyeti 50.000 lira tahsîs
etmişdir.
Bu muʻâvenetlerden başka gerek Mısır'da ve gerek Medine'de bulunan üserâmız için de birinci
defa 100.000 Danimarka kuronu ve ikinci defa 120.000 İsveç frangı irsâl edilmişdir.
[149] Rusya'nın mahâll-i muhtelifesinden suver-i muhtelife ile Odessa'ya gelen üserâmızın bu-
rada büyük mahrûmiyetlere dûçâr olduğunu haber alan cemʻiyetimiz ihtiyâclarına medâr olmak üzere
Odessa Başşehbenderliği'ne 40.000 ruble göndermişdir.
Selanik havâlîsi ile Yunanistan'da bulunan üserâmıza da îcâb eden muʻâvenet icrâ edilmişdir.
Hilâl-i Ahmer vâsıtasıyla 1919 senesi Mart'ı gâyesine kadar memâlik-i muhâsamadaki Osmanlı
üserâsına sâlifü'l-arz yapılan ve daha tâlî derecede kalan diğer muʻâvenetlerden başka âileleri tarafın-
dan ve yine cemʻiyetimiz vesâtatıyla 215.000 havâle ile 9.684 lira gönderilmişdir.
Osmanlı Üserâsına Muʻâvenet için Murahhas İʻzâmı

1916 senesi Eylül nihâyetinde İskandinavya memâlikinden Rusya'daki Osmanlı üserâsına
muʻâvenet etmek üzere iʻzâm kılınan Hilâl-i Ahmer Murahhası Yusuf Akçura Bey evvelâ Kopenhag
ve Stockholm'de ne sûretle muʻâve[ne]t edilmesi kâbil olduğunu müzâkere ve tedkîk ederek gerek
şimâl Salîb-i Ahmerleri ve gerek vesâit-i husûsiye ile Osmanlı üserâsına muʻâvenetde bulunmuşdur.
Yusuf Akçura Bey, bilâhare Brest-Litowsk Muʻâhedesi'nin akdi üzerine Osmanlı heyʼet-i sefâ-
retiyle Moskova'ya azîmet ederek orada esîrlerimizle doğrudan doğruya temâs ve terfihlerine çok
gayret etmişdir.
Emrâz-ı Sâriye İle Mücâdele

Tifüs – Çiçek – Frengi – Dâülkelb
[Tifüs]
Merkez-i umûmî 1915 senesi ibtidâsında memleketin her tarafında ve bilhâssa bütün şiddetiyle
Konya havâlîsi ve hat güzergâhında icrâ-yı hükm eden tifüs hastalığının izâlesi için bir mücâdele
heyʼeti teşkîl etmişdir.
Aynı zamânda 30.000'i mütecâviz amele taburu efrâdının tathîrâtı icrâ ve bunlardan en ziyâde
muhtâc-ı muʻâvenet olan binlercesine çamaşır iʻtâ olunmuşdur.
Bundan mâʻadâ bu âfet ile taraf taraf yapılan mücâdelede çamaşır, sabun, naftalin iʻtâsı sûretiy-
le de pek çok muʻâvenet yapılmışdır.
***
Çiçek
Çiçek aşısı husûsunda Hilâl-i Ahmer Cemʻiyeti başlı başına icrâ-yı faʻâliyet etmemiş ise de
gönderdiği heyʼetler dâimâ çiçek aşısını berâber bulundurmuş ve lüzûm gördükleri yerlerde ahâlî ve
etfâl aşılanmışdır.
3843
Sayı 76
Ayrıca Sivas ve Süveyş heyʼetleri laboratuvarlarında ihzâr olunan çiçek aşısı gerek ordu ve
gerek ahâlînin ihtiyâcını teʼmîn etmişdir.
***
Dâülkelb
Üçüncü Orduca verilen müsâʻade üzerine iʻâşesi hastahâneden teʼmîn edilmek üzere cemʻiyet
tarafından 20 yataklık bir hastahâne teʼsîs olunmuşdur.
***
Frengi
Frengi hastalığınının aldığı tarz-ı tezâyüd ve tevessüʻ nazar-ı dikkate alınarak Tıb Fakültesi
İstanbul Muʻâyenehânesi'nde sırf Hilâl-i Ahmer nâmına bir frengi tedâ[150]vîhânesi teʼsîsi ve en
mütehassıs etıbbâ tarafından neo-salvarsan meccânen tatbîk edilmişdir
Ahâlîye Muʻâvenet
Aşhâneler
Hilâl-i Ahmer'in Harb-i Umûmî'de îfâ etdiği hidemât-ı insâniyetkârânenin en mühimlerinden biri
de aşhâneler teşkîlâtıdır.
1914 senesinde Harb-i Umûmî'nin memleketin hayât-ı iktisâdiyesine ve ahâlînin maʻîşetine îrâs
etdiği buhrânlar netîcesinde fukarâ-yı ahâlînin cidden muhtâc-ı muʻâvenet bir hâle geldiğini nazar-ı
dikkate alan merkez-i umûmî en muhtâc olanların tegaddîsine kısmen olsun yardım edebilmek emeliyle
şehrin en kesîf fukarâ ahâlîsini muhtevî mahallerinde aşhâneler küşâdını kabûl ve tasvîb etmiş idi.
İstanbul muhtâcîni ile muhâcirîn için teʼsîs olunan aşhânelerinden biri

Cuisine populaire ouverte à Constantinople, pour les émigrés
3844
Sayı 76
İlk sene Topkapı, Üsküdar ve Eyüb'de açılan bu fukarâ matbahlarına büyük küçük zuhûr eden
yangınları müteʻâkib diğer birkaç aşhâne daha ilâve edilmişdir ki, başlıcaları Kumkapı, Fatih, Cibali
harîklerini müteʻâkib açılanlardır.
[151] İstanbul muhtâcîni ile muhâcirîn için teʼsîs olunan aşhânelerinden biri
Cuisine populaire ouverte à Constantinople, pour les émigrés
Dispanserler
Galâ-yı esʻârın edviye ve hattâ etıbbâ ücretleri üzerindeki aksi teʼsîri nazar-ı dikkate alınarak
hattâ orta hâlli âilelerin birçok zamânlar hastalarını tedâvî etdirememekde oldukları düşünülmüş ve
bunun için Üsküdar ve Fatih'de birer dispanser açılmışdır.
Bu dispanserler son zamânlara kadar faʻâliyetlerine devâm edegelmişlerdir.
***
Hareket-i Arz
1914 senesi Eylül'ünde Isparta ve Burdur civârında vukûʻa gelen hareket-i arz felâketzedegânı-
na lâzım gelen muʻâveneti îfâ etmek üzere bir heyʼet-i sıhhiye eşyâ-yı lâzımeyi müstashiben mahall-i
mezkûra iʻzâm kılınarak açıkda kalanların çadırlara iskânı, hastaların tedâvîsi, fukarânın iʻâşesi gibi
umûr ile meşgûl olmuşdur.
***
Harîkzedegâna Muʻâvenet
İstanbul'daki harîk-ı hâiller üzerine birçok âileler yurdsuz ve eşyâsız ve gıdâsız kalmış idi.
3845
Sayı 76
Bunu nazar-ı dikkate alan Hilâl-i Ahmer Merkez-i Umûmîsi harîkzedegâna aşhânelerde mun-
tazaman verilen aşlardan başka eşyâ ve levâzım-ı iksâiye ve çamaşır tevzîʻi sûretiyle de muʻâvenet
edilmesine karâr vererek 50.000 lira kadar çamaşır ve yatak takımı, eşyâ ve levâzım tevzîʻini kabûl
etmiş idi.
Bu işe heyʼet-i merkeziye ve idârenin bazı aʻzâsı meʼmûr edilmiş ve harîkzedelerin ilticâ et-
dikleri câmiʻ, medrese, hân vesâire gibi [152] emâkin-i umûmiyede yerleştirilmiş olan 1.731 âilede
6.423 kadar nüfûsdan ibâret felâketzedelerden her birine birer don ve gömlek verdirmişdir.
Bu sûretle en ziyâde muhtâc olanlara muʻâvenet edildikden sonra husûsî hânelerde, kulübe,
dükkân gibi bazı yerlerde ikâmet eden harîkzedelerden 6.000 küsûr âilenin her ferdine birer gömlek,
don ve birer fanila tevzîʻ eylemişlerdir. Medrese odalarında tahtalar üzerinde çıplak ve perîşân kaldığı
müşâhedât ve tahkîkâtla sâbit olan 37 âiledeki 111 nüfûsa sâlifü'l-arz eşyâdan başka yatak, yorgan,
yasdık, ayakkabı gibi eşyâ dahi yeden be-yed verilerek tahfîf-i ıztırâblarına çalışılmışdır.
***
Hilâl-i Ahmer Hanımlar Merkezi Faʻâliyeti

Hilâl-i Ahmer Cemʻiyeti Hanımlar Merkezi kışın en şiddetli bir zamânında vatan evlâdlarının
sıhhatlerini düşünerek Osmanlı hanımlarını eldiven ve çorap örmeğe daʻvet eylemiş ve cemʻ edebil-
diği eldiven ve çorap ve boyun sargısını hudûda sevk için bir tarafdan sıhhiye-i askeriye depolarına
tevdîʻ ve diğer cihetden Hilâl-i Ahmer heyʼet-i sıhhiyeleri vâsıtasıyla zuʻafâ ve fukarâya tevzîʻ olun-
mak üzere Konya'ya irsâl etmiş ve Hilâl-i Ahmer dârüssınâʻasında cemʻiyet hesâbına 24.529 hırka
dikdirmişdir.
Bundan başka, merkez-i umûmînin gösterdiği lüzûm üzerine çamaşır iʻmâline başlanmış ve on
binlerce çamaşır anbârlarımıza teslîm edilmişdir.
Muhârebede muhnik gazlara karşı istiʻmâl olunmağa başlanan ağızlık ve burunlukdan 100.000
aded iʻmâl olunarak sıhhiye-i askeriyeye verilmişdir.
Mütâreke Zamânındaki Muʻâvenet Faʻâliyetleri

Mecrûh ve hasta askerlerin tedâvîsiyle mükellef hastahânelerimizin Mütâreke akabinde vazî-
fesi hitâm bulması üzerine ahâlî üzerinde uzun Harb-i Umûmî senelerinin tevlîd eylediği sefâlet ve
ıztırâbın tehvîni hedef-i faʻâliyet ittihâz olunarak muhtelif menâtıkda müteʻaddid imdâd heyʼetleri
tertîb ve iʻzâm edilmişdi.
İzmir'in işgâli üzerine düşman mezâlimi önünden dâhile doğru firâr ve ilticâ eden yüz binlerce
muhâcirin hastalarını tedâvî, açlarını iʻâşe ve çıplaklarını ilbâs gibi vezâifi îfâ etmek maksadıyla Na-
zilli, Akhisar, Alaşehir havâlîsinde bulunan heyʼetlerimiz, münferid bir sûretde teşekkül eden millî
kuvvetlerin yaralılarını ve hastalarını tedâvî vazîfesini de derʻuhde etmişlerdi.
Az zamânda tevessüʻ ve kesb-i kuvvet eden millî müfrezelerin ihtiyâcât-ı sıhhiyesini teʼmîn
için cenûb-ı garbîde Köşk-Balyanbolu cebhesinde dört mecrûhîn dispanseri, Nazilli'de 300 yataklı
üç mecrûhîn hastahânesi, Alaşehir-Akhisar cebhelerinde imdâd heyʼetleri tarafından birer revir küşâd
edilmiş ve Samanlıdağ, Kocaeli harekâtında Karamürsel, Selçi, Kaynarca cebhelerinin ihtiyâcât-ı sıh-
hiyesi için de menâtık-ı mezkûrede dört seyyâr etıbbâ heyʼetiyle birer revir teşkîl olunmuş ve cenûb
3846
Sayı 76
cebhesinin Klikya mıntıkasında faʻâliyetde bulunan bir imdâd-ı sıhhî heyʼeti tarafından da seyyâr
dispanserler teʼsîs edilmişdir.
İkinci İnönü Harbi'ne kadar bu teşkîlâtla îfâ-yı vazîfe eden Hilâl-i Ahmer heyʼetleri ordu teş-
kîlât-ı sıhhiyesinin ikmâlinden sonra daha esâslı [153] bir sûretde hizmet etmek üzere merkezlerde
ağır mecrûhîn hastahâneleri teʼsîs ve küşâd etmek sûretiyle faʻâliyetlerine devâm etmişlerdir.
Mecrûhîn Hastahâneleri
Yunanîlerin Anadolu istîlâsı esnâsında cereyân eden Birinci, İkinci İnönü, Sakarya büyük
meydân muhârebeleri ile Türk ordularının katʻî muzafferiyetini teʼmîn eden Büyük Afyonkarahisar
muhârebâtının mecrûhlarıyla marzâ-yı askeriyenin emr-i tedâvîleri için cihet-i askeriyenin mevcûd
hastahânelerinden başka masârıf-ı teʼsîsiyesi ve idâre ve iʻâşeleri Hilâl-i Ahmer'e âid olmak üzere
Burdur ve Dinar, Eskişehir, Kırşehir, Ankara, Isparta, Konya, Balıkesir, Eşme, Geyve, Adapazarı
hastahâneleri ve Kırşehir Nekâhethânesi küşâd edilmişdir.
Mecrûhîn Sevkiyâtı
Mecrûh ve hasta efrâd-ı askeriyenin sevkiyâtında Hilâl-i Ahmer'e müterettib vazîfe, vesâit-i
nakliye tedârüküne inhisâr etmiş olduğu için bu maksadla İstanbul'dan müceddeden mübâyaʻa edilen
22 aded hasta nakliye otomobili Ankara'ya îsâl ve bunlardan 16'sı sıhhiye-i askeriye emrine tahsîs
edilmişdir.
1919 târîhinden iʻtibâren bu otomobillerin bi'l-cümle yedek malzemesi cemʻiyetimiz tarafından
tedârük ve iʻtâ edilmiş ve şoförlerin muhassesâtı da Hilâl-i Ahmerce tesviye olunmuşdur.
Muhârebâtın en müşkil zamânlarında ordu sıhhiyesine pek müfîd hizmet îfâ eden bu otomobil-
ler bilâhare sıhhiye-i askeriyeye ihdâ olunmuşdur.
Çayhâne ve Mecrûhîn İstasyonları

İnönü Harbi esnâsında Eskişehir İstasyonu'nda teʼsîs ve bilâhare Sakarya Harbi dolayısıyla
Poladlı ve Mallı köyüne nakledilen Eskişehir çayhâne ve mecrûhîn istasyonuyla Konya, Yenice, Çay,
Ulukışla, Ilgın ve Ereğli'de birer çayhâne açılmışdır.
Cemʻiyetimiz pek mühim bir tecrübe devresi addetdiği Harb-i Umûmî esnâsında muhtelif harb
sâhalarında ve menzil noktalarında teʼsîs eylediği çayhânelerinin kışın bütün şedâidine maʻrûz kalan
mecrûh ve hasta askerlerin teʼmîn-i istirâhati husûsunda îfâ eylediği çok kıymetli hizmetleri nazar-ı
iʻtibâra aldığı için bu harbde de aynı sâhadaki teşkîlâta lâzım olduğu kadar vüsʻat vermişdir.
Bu çayhâne ve mecrûhîn istasyonları muhârebâtın devâm etdiği uzun müddet zarfında faʻâli-
yetde bulundurulmuş ve vasatî yevmiye 2.890 asker ve mecrûha çay ve çorba tevzîʻ etmişdir.
Sıhhiye-i Askeriyeye Verilen Eşyâ ve Levâzım

Hâricle her tarafdan muvâsalası münkatıʻ bulunduğu sıralarda vâsiʻ harb sâhalarını işgâl eden
ordularımız için sıhhî malzemenin tedârükü bittabʻ hayli müşkilâtı mûcib olmakda idi.
3847
Sayı 76
Cemʻiyetimiz kendi vesâiti ile tedârük ve pek büyük masârıf ve mesâʻî sarfıyla Anadolu'ya sevk
etdiği malzeme-i sıhhiyeyi bilâ-bedel sıhhiye-i askeriyeye iʻtâ eylediği gibi Eskişehir ve Sakarya
muhârebeleri esnâsında bi'l-umûm mecrûhîne sarf olunan malzeme-i tımâriyenin hemen kâffesini
Hilâl-i Ahmer teʼmîn etmişdir.
Muhtelif zamânlarda mecrûhîn-i guzâta gazete, [154] tütün, sigara kâğıdı ve meyve tevzîʻi dahi
unutulmamışdır.
Kışın takarrübü üzerine seferber ordunun zuʻafâsını soğuklara karşı muhâfaza etmek ve vukûʻu
muhtemel hastalıklara mâniʻ olmak üzere efrâdı sıcak tutacak eşyâ iʻtâsı takarrür etmiş ve bu karâr
üzerine 47.845 çift yün çorap, 30.264 don, 16.275 yün fanila, 30.548 gömlek, 6.274 kilim, 43.195
avcı yeleği, 6.230 battâniye ve pamuklu iʻmâl edilmek üzere 16.292 kilo pamuk ve 138.085 metre
Amerikan bezi cihet-i askeriye depolarına teslîm olunmuşdur.
Millî orduların umûmî bir hareket-i taʻarruziye istihzârâtına başladığı hengâmda Adana'da
teʼsîsi mukarrer olan askerî mecrûhîn hastahâneleri ihtiyâcâtı için 10.000 yataklık hastahâne levâzı-
mının Hilâl-i Ahmerce tedârük ve ihdâsı taleb edilmesi üzerine taleb-i vâkiʻ derhâl isʻâf olunarak bu
malzeme kısmen İstanbul'dan ve kısmen Anadolu'daki depolarımızdan iʻtâ olunmuşdur.
Harb Mesâibzedelerine Muʻâvenet

Harb-i Umûmî'nin hitâmıyla memleketin ekser-i aksâmında âfât-ı harbiyeden ve düşman istîlâ-
larından mutazarrır ve müteessir olmuş yüz binlerce halkın her türlü esbâb-ı hayât ve maʻîşetinden
mahrûm bulunduğu anlaşılması üzerine bu sefâletzedelere âcilen mümkün olan yardım vesâitinin ih-
zâr u îsâli ehemmiyet ile pîş-i teemmüle alınmış idi. Ancak uzun ve masraflı harb senelerinin cemʻiye-
tin vazʻiyet-i mâliyesi üzerinde icrâ eylediği teʼsîr ile bu maksada, ihtiyâcın vüsʻatiyle mütenâsib şe-
kilde hasr-ı muʻâvenete maʻalesef mâddeten imkân bulunamamış olmakla berâber Harb-i Umûmî'nin
ve tahrîbkâr istîlâların ilcââtıyla yurdlarını terk ederek öteye beriye perîşân bir hâlde ilticâ ve Rus
ordularının ricʻati üzerine memleketlerine avdet eylemiş olan vilâyât-ı şarkiye ahâlîsinin hakîkaten
açlığa ve bakımsızlık yüzünden muhtemelü'z-zuhûr emrâz-ı sâriye ile de ölüme mahkûm vazʻiyetde
bulundukları cihetle, evvel emirde vesâit-i mevcûdeyi bu havâlîdeki bedbaht insânlara tahsîs etmiş
ve aynı şekildeki muʻâvenetin diğer sâhalara da teşmîlini fedâkâr halkımızın müsellem olan hissiyât-ı
semâhat ve insâniyet-perverânesinin yeni tecelliyâtına taʻlîk eylemişdir.
En ziyâde hasâr gören cihetler Trabzon, Erzurum, Erzincan ve Şimâlî Mamuretülaziz olmasına
mebnî bu üç mıntıkaya ayrı ayrı birer heyʼet-i imdâdiye gönderilmişdir.
Bu heyʼetler berâberlerinde mısır, buğday, un, mercimek gibi hubûbâtdan 700.000 kilo, süt
hulâsasından 4.500 sandık, 10.000 kilo şeker, 10.000 çift çarık, 100.000 çift çorap, 100.000 metre
basma ve Amerikan bezinden maʻmûl 100.000 don, 100.000 gömlek ve mikdâr-ı kâfi keten ile küşâd
edilecek muʻâyenehânelerin ihtiyâcına tekâbül edecek mikdârda edviye götürmesi karârgîr olarak 25
Haziran 1919 târîhinde Trabzon, Erzincan ve Şimâlî Elaziz heyʼet-i imdâdiyeleri ve 30 Haziran 1919
târîhinde de Erzurum heyʼet-i imdâdiyesi Trabzon'a müteveccihen yola çıkarılmışdır.
Trabzon heyʼet-i imdâdiyesi güzergâhında İnebolu, Samsun ve Giresun'a uğrayarak Giresun
şehrinin tahammül-sûz bir fakr u sefâlete maʻrûz ve Hilâl-i Ahmer'in muʻâvenetine bi-hakkın muhtâc
bulunduğunu anlamışdır. Bu şehirdeki şiddet-i ihtiyâcı musavver [155] heyʼet raporundan şu fıkraları
iktibâs ediyoruz:
3848
Sayı 76
"-Sokaklarda müteharrik iskeletler bize deri ve kemikden ibâret kollarını uzatıyor ve her tarafı
derin iniltilerle dolduruyorlardı. Belediye reîsi son zamânlarda açlıkdan sokakda ölenlerin cesedlerini
nakletdirmeğe belediye vâridâtının kâfi gelmediğini ve her gün yüzlercesi belediyece kaldırılabilen
bu cesedlerin mikdâr-ı hakîkîsinin ancak mezârcılardan öğrenilebileceğini söyledi.
Bu kasabada ağniyânın himmet ve teşebbüsüyle bir dârüleytâm teʼsîs olunarak sokaklardan 350
kadar bîkes çocuğu himâyesine almış ise de muʻâvenet edenlerin her sûretle maʻrûz kaldıkları hasâr u
zarardan dolayı çekilmeleri yüzünden bu çocuklardan birçokları yine sokaklara dökülmüşdür.
Amerika Muʻâvenet Komitesi'nin bu şehirdeki Rum ve Ermeni eytâmhânelerine yirmişer bin
lira muʻâvenetde bulunduğu hâlde Türk dârüleytâmını ziyâret etmek bile istemediklerini ahâlî söy-
lüyor. Ahâlî arasında süren sefâlete bir de sıhhat-i umûmiyenin dûçâr olduğu harâbî inzimâm etmiş,
birçok emrâz ve bilhâssa frengi, uyuz pek salgın bir sûretde icrâ-yı ahkâm etmişdir".
Vazʻiyet-i elîmesini hulâsa etdiğimiz Giresun ahâlîsine heyʼet-i imdâdiyemiz lâzım gelen muʻâ-
veneti îfâ etdikden sonra Trabzon'a azîmet etmiş ve burada daha fecîʻ elvâh-ı sefâletle karşılaşmışdır.
Şöyle ki:
Gümüşhane ve Bayburd cihetlerinden Trabzon'a gelen binlerce Türk muhâciri aç ve sefîl sokak-
larda yatıp kalkdıklarını ve maʻîşetlerinin gümrükden nakledilen hubûbâtdan yerlere düşen tânelere
ve gübrelerin içinden ayırdıkları arpalara ve domuz lahanası tesmiye etdikleri bir nevʻ nebâta münha-
sır kaldığını müşâhede etmişdir.
Bunun üzerine evvel emirde her gün ekmek ve sıcak yemek tevzîʻ etmek üzere 500 kişilik bir
aşhâne teʼsîs ve hastaların tedâvîsi ve ilâclarının meccânen iʻtâsı maksadıyla da bir muʻâyenehâne ve
bir de eczâhâne küşâd ve bunlara 25 yataklık bir hastahâne ilâve etmişdir.
Daha birçok âcil muʻâvenetleri îfâ etmiş olan heyʼet-i imdâdiyemiz Canik Sancağı (şimdiki
Samsun vilâyeti) hudûduna kadar sâhil kısmındaki ahâlîye 30.000 kilo erzâk ve o nisbetde eşyâ tevzîʻ
etdirmişdir.
O sırada seylâbdan müteessir olan Vakfıkebir, Görele, Giresun ve Ordu havâlîsindeki köylere
de eşyâ ve erzâk gönderilmiş ve bidâyeten beş yüz kişi için açılan aşhânemiz yevmî 750 kişiye yemek
vermeğe başlamışdır.
Aşhâneye gelemeyecek kadar uzak mesâfede bulunan maʻlûl fukarâya da tevzîʻ edilen çamaşır-
dan başka her nüfûsa şehrî beş kilo hesâbıyla hubûbât verilmişdir.
12.000 kıyye hubûbât, 3.000 arşın Amerikan ve 2.000 don ve 2.000 gömlek ile bir mikdâr çarık
ve küllî mikdârda eczâ-yı tıbbiye ile Gümüşhane, Kelkit ve Şiran'a hareket eden heyʼetin kısm-ı aslîsi
güzergâhdaki köylerde de aynı sûretle bezl-i muʻâvenetde bulunmuşdur.
1921 senesi Eylül'üne kadar faʻâliyetini idâme eden heyʼet bu târîhde bi'l-cümle eşyâ ve malze-
mesini ve 2.500 lira bakıyye-i nakdi teşkîlâtıyla cihet-i mülkiyeye devretmişdir.
Erzincan, Şimâlî Mamuretülaziz ve Erzurum heyʼet-i imdâdiyeleri de Harb-i Umûmî'nin en çok
tahrîbâtına maʻrûz kalan bu havâlîdeki muʻâvenet faʻâliyetleri ile bir dereceye kadar sefâleti tehvîne
muvaffak olmuşdur.
[156] Şark vilâyetlerine gönderilen imdâd heyʼetlerinin vazîfeleri nihâyet bulmadığı bir sıra-
da Harb-i Umûmî'nin tahrîbâtından nisbeten masûn kalan Garbî Anadolu'nun maʻmûr kasabaları ve
müreffeh halkı Yunan savlet ve istîlâsının vahşiyâne tecâvüzlerine maʻrûz kalmakda ve her gün yeni
3849
Sayı 76
bir şehrin tahrîb edildiği ve binlerce ahâlînin emvâl ü eşyâsı yağma edilerek firâr ve hicrete mecbûr
bırakıldığı haberleri vürûd etmekde idi.
Cemʻiyetimiz bu müellim haberleri kaydederken, hükûmet vesâtinin bu seyl-i muhâceretin
netâyic-i tabîʻiyesinden olan sefâleti izâleye kâfi gelemeyeceğini de en salâhiyetdâr makâmât-ı res-
miyenin işʻârından anlıyordu. Binâenaleyh muhâcir ve mültecîlerin en mütekâsif merkezi olan Akhi-
sar, Nazilli, Alaşehir, İzmir havâlîsine birer imdâd heyʼeti göndermek zarûreti hâsıl oldu.
22 Haziran 1920 târîhinde Yunanîler tarafından icrâ edilen taʻarruz Akhisar ve Balıkesir'in
sükûtuyla netîcelenmiş olduğundan heyʼet-i imdâdiyemiz bir müddet Bursa'da kaldıkdan sonra Es-
kişehir'de faʻâliyete geçmişdir.
Eskişehir'de mecrûhîne mahsûs teʼsîs edilen 50 yataklı hastahâne bilâhare 100 ve daha sonra-
ları 200'e iblâğ edilmiş ve hastahânemiz aynı zamânda sevk-i mecrûhîn istasyonu vazîfesini de îfâ
etmişdir.
Eskişehir'in vazʻiyet-i askeriyesi tehlikeye düşünce, mevcûd mecrûhîn geriye sevk edilmiş ve
tahliyeden sonra vukûʻ bulacak muhârebâtın mecrûhlarıyla gayr-ı kâbil-i nakl olanların tedâvîleri için
yüz yataklık bir hastahâne bırakılmış ve Eskişehir'in târîh-i tahliyesi olan 19 Temmuz 1921'e kadar
heyʼetimiz etıbbâsı tarafından tedâvî edilmişdir.
Bu târîhden sonra heyʼetimizin bir kısmı Ankara tarîkıyla Kırşehir'e hareket etmiş ve orada bir
nekâhethâne ve bir hastahâne teʼsîsine meʼmûr edilmişdir.
Eskişehir hastahâne binâsının malzemesiyle birlikde Yunanîler tarafından işgâl edilmesi üzeri-
ne bi'z-zarûr Mekteb-i Sultânî binâsında yeniden teʼsîsât vücûda getirilmiş, iʻâşe ve edviye levâzımı
Yunan teşkîlât-ı sıhhiyesinden, masârıf-ı sâiresi de merkez-i umûmîden gönderilen nakidle iʻâne-i
mahalliyeden teʼmîn edilmişdir.
Yunan sâha-i işgâlinin garba doğru teveccüh ve tevessüʻü üzerine Aydın ve civârından yan-
gınlar ve katller karşısında tevahhuş eden 70.000 kadar çocuk, ihtiyâr ve acezenin ilticâ edebildiği
Nazilli ve civârına 13 Ağustos 1919 târîhinde gönderilen heyʼet-i imdâdiyenin mültecîlerin kesîf
bulunduğu Balyanbolu, Köşk, Yenipazar, Çine, Koçarlı kasabalarında birer dispanser açmış ve bu
bîçârelere 50.000 parça çamaşır, battâniye ve yorgan vermiş ve Muhâcirîn Müdüriyet-i Umûmiye-
si'nin İstanbul'da ayrıca ihzâr etdiği küllî mikdârda çamaşır vesâir levâzım-ı iksâiyenin sevk u îsâl ve
tevzîʻâtı da derʻuhde ve îfâ edilmişdir.
Nazilli'de 250 yataklı hastahâne ve iki dispanser, Koçarlı'da 10 yataklı bir revir ile bir dispan-
ser, Yenipazar'da bir dispanser, Köşk nâhiyesinde bir dispanser, Balyanbolu'da bir dispanserle heyʼet
vazîfe-i insâniyesini îfâ etmekde iken harekât-ı harbiye netîcesinde cebhe daha geriye alınmış oldu-
ğundan mültecîler kafîlesini taʻkîb ederek merkezini Dinar'a nakleylemişdir. Heyʼetin sâlifü'z-zikr
dispanserlerinde taht-ı tedâvîye alınan hastaların ade[d]i 90.233'dür.
3850
Sayı 76
Türkiye Hilâl-i Ahmer Cemʻiyeti Reîs-i Fahrîsi Başvekîl İsmet Paşa hazretleri
Ismet Pacha, Premier Ministre, Président dʼhonneur du Croissant-Rouge Turc
3851
Sayı 76
[157] Dinar'ın küçük bir kasaba olması ve cebheye karîb bulunması hasebiyle mültecî kâfileleri
Burdu[r] ve Antalya taraflarına temâyül etdiklerinden derhâl Burdur'da 50 yataklı bir hastahâne ve
Antalya'da bir laboratuvar ve bir dispanser teʼsîs edilmişdir. Taht-ı işgâle giren nefs-i İzmir şehrine
binlerce muhâcirin ilticâ etdiği ve burada halk sefâlete mahkûm bir hâlde bulundukları anlaşıldığın-
dan 1920 senesi Mart'ında gönderilen heyʼet-i murahhasamız altı ay vazîfe-i imdâdiyesini îfâ etmiş-
dir.
Garbî Anadolu'da Hilâl-i Ahmer muʻâvenet teşkîlâtından Alaşehir heyʼeti vazîfe-i asliyesinden
başka orada icrâ-yı hükm eden sıtmaya karşı da lâkayd kalamayarak seyyâr etıbbâsı vâsıtasıyla köy-
lere meccânen 65 kilo kinin tevzîʻ etmişdir.
Adana ve havâlîsinin bir müddet Ermenilerin ve bilâhare Fransızların yed-i idârelerinde kal-
ması ve bu havâlînin muhâsım kuvâ-yı askeriyenin ve gayr-ı muntazam çetelerin mütemâdî harb ü
cidâline sâha olması yüzünden nefs-i Adana dahi dâhil olmak üzere vilâyet-i mezkûre mülhakâtından
binlerce kardeşlerimizin Pozantı'ya doğru hicrete mecbûr oldukları haber alındığından hemen 50.000
liralık bir kredi ile bir imdâd-ı sıhhî heyʼeti teşkîl olunmuşdur. Heyʼet 29 Teşrîn-i Evvel 1920 târî-
hinde Antalya ve oradan Afyonkarahisar tarîkıyla Konya'ya muvâsalat etmiş ve Konya'yı merkez-i
faʻâliyet ittihâz etmişdir.
Heyʼetin burada cenûb cebhesi ağır mecrûhîni için açdığı 500 yataklı hastahâneyi ve Meram
Sayfiyesi'nde zâbitâna mahsûs nekâhethâneyi ve Konya, Ereğli, Bor, Nemrun dispanserlerini, Po-
zantı, Bilemedik seyyâr heyʼetini, Çay mecrûhîn istasyonunu, iʻâşe ve ilbâs husûslarındaki yapdığı
muʻâvenet faʻâliyetlerini ve trahom, malarya ve frengi mücâdelelerini mesâʻîsinin bir hulâsası olarak
kaydediyoruz.
Bu muʻâvenet faʻâliyetlerinden başka heyʼet Adana muhtâcîn zürrâʻına 41.340 okka pamuk
tohumu mübâyaʻa ve tevzîʻ etmişdir.
Karamürsel kazâsı dâhilinde mevsim-i şitânın en şiddetli zamânlarında emvâl ü eşyâsı gasb u
yağmâ edildikden sonra Yunan eşkıyâsının mütemâdî ve akûrâne tecâvüzleri önünde memleketle-
rini ve ocaklarını terke mecbûr kalan on binlerce nüfûsun vazʻiyet-i elîmeleri 1920 senesi Teşrîn-i
Sânî'sinde ayrıca bir heyʼet-i imdâdiye tertîb ve iʻzâmına mecbûr etmiş ve vazʻiyet-i harbiyenin aldı-
ğı şekle tebaʻan heyʼet iki ay sonra Geyve'yi merkez ittihâz ederek Kocaeli harekâtında orduya pek
kıymetli hizmetler îfâ etmişdir.
Bundan sonra Kocaeli ve Samanlıdağ şibh-i cezîrelerinin kıtaʻâtımız tarafından istirdâdında
ve İkinci İnönü Harbi devâm ederken Söğüd, Bilecik, Bozöyük, İnönü ile köylerinin Yunanîler tara-
fından muntazam bir sûretde yakılmakda olduğu ve köylülerin dağlara ilticâ etdikleri sırada Hilâl-i
Ahmer bu zavallılara da dest-i şefkatini uzatmakda teehhur etmemişdir.
1921 senesi Mayıs bidâyetinde yani harbin haftasında Bilecik'de bulunan heyʼetimiz şehri bir
yangın tarlası hâlinde bulmuş ve harâbeler içinde kül olmuş insân cesedlerine tesâdüf etmişdir.
Şehirde Bilecik nâmına hiçbir şey kalmadığını, halkın dağlarda otlarla taʻayyüş etdiğini ve bir
haftadan beri hiç ekmek yüzünü görmediklerini görmüş ve anlamış ve sefâlet ü felâket bu zavallılar
arasında muhtelif emrâzın zuhûruna da sebebiyet vermiş idi.
3852
Sayı 76
[158] Yunan iʻtisâfâtından Hilâl-i Ahmer maʻrifetiyle kurtarılıp Armudlu'dan İstanbul'a nakledilen muhâcir
kâfilelerinin bir grubu
Groupe représentant des réfugiés turcs dʼArmoudli sauvés par le Croissant-Rouge
Bunun üzerine heyʼetimiz zamân gâib etmeksizin muʻâvenetin şeklini taʻyîn ederek Bilecik,
Küplü, İnegöl, Bozöyük, İnönü, Alibeydüzü, Akçapınar, Yenişehir, Saraycık, Yarhisar, Söğüd, Zeyve,
Sıraca köylerini yegân yegân dolaşarak götürdüğü nakid ve hayvânâtı tevzîʻ etmişdir.
Hele âlâm ve fecâyiʻ-i beşeriyenin bir korkunç sahnesi olan Gördes'de kemâl-i iʻtinâ ve metâ-
netle Hilâl-i Ahmer'in yapdığı yardımlardan son derece mütehassis olan ahâlî şükrânını gözyaşlarıyla
edâ etmişdir.
***
Yunan orduları Sakarya'da uğradığı hezîmetden sonra ricʻat ederken Sivrihisar, Mihalıççık ve
Haymana'nın bütün köylerini yakmış ve sekenesinin ellerinde ne varsa gasb u yağma etmiş idi.
Bu vahşiyâne tahrîbâtın nasıl ve ne maksadla îkâʻ edildiğini de kürsî-i mebʻûsândan âlem-i
medeniyete iʻlân etmek isteyen o zamânın Yunan Başvekîli:
"-Sakarya'dan Eskişehir ve Kütahya'ya kadar bütün şehir ve köyler ve her türlü vesâit-i müdâ-
faʻa tamâmen tahrîb edilmişdir. Bu vâsiʻ kıtʻa bir harâbe, bir çöl hâline getirilmişdir" demekle his-
siyât-ı insâniyet-perverâneyi istiskâl etmekden bir zevk-i mahsûs duyuyordu. Bu fecîʻ hâdise üzerine
binlerce bedbaht vatandâşlarımızın âcil ihtiyâclarını teʼmîn ve ıztırâblarını bir dereceye kadar tehvîn
etmek üzere cemʻiyetimizce yüz bin lira [159] tahsîs edilmiş ve derhâl Haymana, Mihalıççık ve Siv-
rihisar heyʼet-i imdâdiyeleri teşkîl ve mahallerine iʻzâm kılınmışdır.
3853
Sayı 76
Samanlıdağ şibh-i cezîresi düşmandan istirdâd edildikden sonra yurdlarına avdet eden bir mültecî grubu
Groupe de réfugiés tentrant chez eux, après la délivrance de la Turquie de lʼoccupation étrangère
Ayıntab'ın dokuz ay muhâsaradan sonra Fransızlar tarafından işgâl edilmesi üzerine son derece
sefâletde kalan şehrin Türk sekenesine orada tedârüküne imkân olmayan 25.000 çamaşır levâzımı ile
5.000 parça levâzım-ı beytiye ihzâr ve heyʼet-i imdâdiyemizle irsâl olunmuşdur.
Heyʼetin en fâideli mesâʻîsinden biri de Ayıntab'da Fransızlar elindeki Türk üserâsına îfâ eyle-
diği hizmetdir.
Ayıntab'ın Fransızlar tarafından tahliyesinden sonra ikinci defa gönderilen bir heyʼet-i imdâdi-
yemiz tarafından ayrıca 5.000 nüfûsa çamaşır ve eşyâ-yı beytiye verilmişdir.
***
Yunanîler istîlânın devâm etdiği uzun müddet zarfında îkâʻına muvaffak olamadıkları tahrîbâtı
ordularımızın savlet-i dilîrânesi karşısında firâra başladıkları günden iʻtibâren bir hafta zarfında yap-
mışlardı.
Fi'l-hakîka Yunan ordusu kahkarî hezîmetinin acısını maʻsûm halkın emvâl ü eşyâsını gasb u
gâret etmek ve meskenlerini, maʻbedlerini tahrîb ve ihrâk eylemekle tahfife karâr vererek senelerce
taşıyıp iddihâr etdikleri mevâdd-ı harbiyeyi bu vahşiyâne karârın en serîʻ bir sûretde tatbîk ve icrâsına
hasreylemişdir.
Beşeriyetin en çok felâket ve ıztırâb çekmiş maʻsûm bir zümresi olarak telâkkî edilmesi îcâb
[160] eden Garbî Anadolu ahâlîsine taslît edilen bu belâ ve musîbet orduları muʻazzam hayâl ve gâ-
yelerine makhûren vedâʻ ederken tütecek bir ocak bırakmamış ve en maʻmûr beldelerimizi harâbeye
çevirmiş idi.
3854
Sayı 76
Yunan iʻtisâfâtından Hilâl-i Ahmer maʻrifetiyle kurtarılıp Yalova'dan İstanbul'a nakledilen muhâcir
kâfilelerinin Gülnihâl vapuruna irkâb ameliyesi
Groupe représentant des réfugiés turcs de Yalova, fuyant les atrocités grecques. Ils ont été sauvés par le
Croissant-Rouge
Bu harâbe üzerinde her türlü vesâit-i hayât ve maʻîşetden mahrûm bir hâlde kalan bîçâre halkın
imdâdına şitâb etmek, Hilâl-i Ahmer için pek kudsî bir vazîfe idi.
Bu maksadla Uşak, Bilecik, Aydın, İzmir ve Balıkesir'de beş muʻâvenet merkezi teʼsîs ve her
merkeze don, gömlek, yorgan, fanila, battâniye, kilim, hasır, kadın ve çocuk çamaşırı gibi levâzım-ı
iksâiye ile un, fasulye, pirinç, sabun vesâireyi müstashiben 1922 nihâyetinde bir heyʼet-i imdâdiye
iʻzâm edilmişdir.
1921 senesi Mayıs'ında Kumla, Gemlik, Yalova, Armudlu ilh. köylerde Yunan vahşeti beşeriye-
tin tahayyül edemeyeceği bir dereceye vâsıl olması üzerine cemʻiyetimiz İʼtilâf mümessilleri nezdin-
de teşebbüsât-ı müessirede bulunmuş ve Samanlıdağ şibh-i cezîresine beynelmilel bir tahkîk heyʼeti
iʻzâm etdirilmesine muvaffak olmuşdur.
Bu sâyede Yunanîler elinden bin müşkilât ile kurtarılarak yirmi bini mütecâviz Türk nüfûsu
İstanbul'a getirilmiş ve bunlar arasında en muhtâc olanlara çamaşır, yatak, battâniye ile tencere, tava
[161] gibi levâzım-ı beytiye tevzîʻ edilmişdir. Yine bu felâketzedelerden 4.000 nüfûsun meskûn ol-
duğu Davudpaşa Kışlası'nda cemʻiyetimiz büyük bir aşhâne küşâd ederek her nüfûsa yevmî bir kap
yemek ve bir de ekmek vermek sûretiyle faʻâliyete başlamışdır.
Bu sûretle aşhânelerimiz tarafından tevzîʻ edilen yemek 722.150'ye ve ekmek adedi 1.251.250'ye
bâliğ olmuşdur.
3855
Sayı 76
O esnâda İstanbul'da bulunan İngilizler Muhâcirîn-i Müslimeye Muʻâvenet Heyʼeti nâmıyla bir
heyʼet teşkîl ederek cemʻ eyledikleri 47.547 lira iʻâneyi veznemize tevdîʻ eylemişlerdir.
Madam Doughty Willy ismindeki hayır-perver bir kadın tarafından ayrıca teberruʻ olunan 3.333
lira iʻâne ile arzusuna tevfîkan Cerrahpaşa Câmiʻi'nde meskûn olan 250 nüfûs muhâcir için sûret-i
mahsûsada bir aşhâne teʼsîs olunmuşdur.
_______________
Avrupa'daki Talebe ve Vatandâşlara Muʻâvenet

Harb-i Umûmî mütârekesinden sonra Almanya, Avusturya-Macaristan ve İsviçre'de kalmış
olan vatandâşlarımızla talebenin ahvâli, âilelerince muhâbere ve muvâsala imkânsızlığından dolayı
mûcib-i merâk ve endîşe görülerek talebe velîleri Hilâl-i Ahmer'in vazʻiyet-i beynelmile[li]yesine
istinâden muʻâvenet ve tavassutuna mürâcaʻat etmişlerdi.
Murahhasların ancak kadın olduğu takdîrde seyâhatlerine Düvel-i İʼtilâfiye mümessillerince
karâr verilmesi üzerine Hilâl-i Ahmer hemşîrelerinden Münire İsmail ve Vasfiye Hüseyin Hanımlar
müşkilât ve meşâkk-ı seferiyeyi göze alarak bu insânî vazîfeyi kabûl ve birçok mektûb ve paraların
havâlenâmelerini hâmilen Şubat ibtidâsında hareket etmişlerdi. Bu hanımların talebeye muʻâvenet
maksadıyla nâmlarına Hilâl-i Ahmerce 50.000 İsviçre frangı tahsîs olundu. Vatandâşlarımızın turuk-ı
muvâsala ve muhâbereden ve her türlü vesâit-i muʻâvenetden mahrûm bir hâlde bulundukları memle-
ketlerde ikâmetlerine imkân olmadığını gören cemʻiyetimiz İstanbul'a gelmek isteyenlerle muhtâc-ı
muʻâvenet olanlarının memleketlerine avdetlerini teʼmîn etmek maksadıyla Reşidpaşa ve Gülnihâl
vapurlarını Hamburg Limanı'na tahrîk etdi.
Talebenin ihtiyâcına Berlin Sefâreti'ndeki Hilâl-i Ahmer nakd-i mevcûdundan 70.000 mark tah-
sîs edildi.
_______________
Üserâ Şuʻbesinin Faʻâliyeti

Viladivostok'daki Üserâ
Hükûmetimiz, Bulgar ve merkezî hükûmetler üserâsıyla birlikde Sibirya'dan Viladivostok'a
naklolunan üserâmızın avdeti masârıfına mukâbil 240.000 lira tahsîs ederek bu meblağı esîrlerimizin
memleketlerine iʻâdelerine çalışacağını vaʻd eden Japon Salîb-i Ahmeri'ne gönderilmek üzere İstan-
bul'daki İngiliz Fevkalâde Komiserliği emrine Osmanlı Bankası'na tevdîʻ etdi.
Aradan bir sene geçdiği hâlde üserâmızın avdet etmediğini gören Hilâl-i Ahmer, meblağ-ı mez-
bûr hakkında Beynelmilel Cenevre Salîb-i Ahmer Merkez Komitesi'ne vâkiʻ olan mürâcaʻatında bu
meblağın Japon Hükûmeti'ne verilmek üzere ancak pek yakın bir zamânda Tokyo İngiliz Sefâreti
Maslahatgüzârlığı'na tevdîʻ edildiğini anladı.
3856
Sayı 76
[162] Yunanistan'da bulunan Türk esîrlerinin bir kısmını memleketlerine nakleden vapur
Bateau transportant en Turquie, une partie des prisonniers turcs internés en Grèce
Bundan mâʻadâ Beynelmilel Komite'nin tahrîrâtında 240.000 Türk lirasının ancak 48.000 İn-
giliz lirası etdiğini ve bu meblağın mürselün ileyhi Cemʻiyet-i Akvâm Murahhası Doktor Nansen
olduğu da bildiriliyordu.
Hâlbuki Viladivostok'da tecemmuʻ etmiş olan Alman, Avusturya, Macar ve Bulgar üserâsı çok-
dan beri memleketlerine avdet etmiş bulunuyorlar ve yalnız bizimkiler müellim bir intizâr içinde
vakit geçiriyorlardı. Bir de 240.000 lira hîn-i teʼdiyesinde 48.000 İngiliz lirasından çok fazla tutmuş
olacakdı.
Esîrlerimizin bir sene daha müdhiş bir ıztırâb içinde Viladivostok'da intizârda kalmalarına bâdî
olan bu teehhurdan dolayı zamân ve ahvâlin nezâketi müsebbibleri aleyhine bir hareket icrâsına mâ-
niʻ olmuş ve yalnız Beynelmilel Onuncu Salîb-i Ahmerler Konferansı'na takdîm edilen raporda ce-
reyân-ı hâl zikredilmişdir.
Nihâyet 1.004 kişiden ibâret olan esîrlerimiz Haimai-Maru nâm Japon vapuruna irkâb edilerek
yola çıkarıldı. Altı hafta seyâhatden sonra Bozcaadası önüne kadar gelen bu gemiyi Yunan'ın Terax
torpidosu tevkîf ve içindekileri harb esîri addederek vapurla birlikde Pire Limanı'na sevk etdi.
Hissiyât-ı insâniye ile aslâ kâbil-i teʼlîf olmayan bu hareketi, cemʻiyetimiz şiddetle protesto
etdiği gibi Beynelmilel Salîb-i Ahmer Merkez Komitesi de esîrlerimizin tahliyesine çalışdı.
Yunanîler mesʼelenin hukûk-ı düvel nokta-i nazarından halledilmesi lâzım geldiği cevâbını ver-
mekle iktifâ [163] etdiler. Bu esnâda aynı vapurda bulunan birkaç tabîb ve sivil, askerî esîr olmadık-
3857
Sayı 76
larından bahis ile tahliyeleri talebinde bulundular. Bu muhik ve meşrûʻ talebleri Yunanîler tarafından
reddedildiğini gören Beynelmilel Salîb-i Ahmer Komitesi mücâhedâtına cihân matbûʻâtını da teşrîke
karâr verdi.
O zamân Yunanîler tabîblerle sivillerin tahliyesini kabûl ve diğerleri için saflarımızı takviye
etmeyeceğine dâir Japon Hükûmeti'nin kefâletini taleb etdiklerini iʻlân etdiler.
Nihâyet Beynelmilel Salîb-i Ahmer Komitesi'nin ve cemʻiyetimizin ikdâmât-ı mütevâliyesiyle
meʼmûrîn-i sıhhiye, zuʻafâ, kadın ve çocuklardan mürekkeb 396 kişinin tahliyesi ve Hilâl-i Ahmer
delâletiyle İstanbul'a iʻâdeleri kâbil oldu.
Mütebâkî 608 esîrin kurtarılması için teşebbüsâta devâm edildi.
Cemʻiyetimiz bu esnâda üserâmızın kısm-ı aʻzamının pek muhtâc bir hâlde olduklarını öğrene-
rek bu gibilerine tevzîʻ edilmek üzere Japon vapuru süvârîsi vâsıtasıyla 1.000 lira irsâl etdi.
Kavâʻid-i insâniye hilâfında olarak yüzlerce kişiyi aylarca bir gemi içinde mahbûs tutan Yu-
nan Hükûmeti'nin eşirrâ-yı eşkıyâsına bile lâyık görmediği bu hareketini mütemâdiyen protesto eden
Beynelmilel Komite ile cemʻiyetimiz nihâyet üserâmızın bî-taraf bir mıntıkada taht-ı muhâfazaya
alınması husûsunda Yunan Hükûmeti'nin muvâfakatını istihsâl etdi.
Gerçi cemʻiyetimiz esîrlerimizin Yunanistan tarafından alınmış üserâ olmayıp Harb-i Umûmî
esîrleri bakıyyesi olduğunu ve diğer hükûmât üserâsı gibi bunların da tahliyeleri ve memleketlerine
iʻâdeleri lâzım geleceğini iddiʻâ ederek nokta-i nazarında ısrâr etdi ise de muvaffak olamayınca hiç
olmazsa Yunan elinden ve gemi üzerinde kalmakdan kurtararak bî-taraf bir mıntıkada muhâfazalarına
çâr nâ-çâr muvâfakat etdi.
Bunun üzerine İtalya Hükûmeti vaktiyle Avusturya-Macaristan'dan aldığı üserâyı muhâfaza et-
diği Asinara nâm adayı esîrlerimizin muhâfazasına tahsîs etmeği kabûl ve fakat bunların iʻşesi için
ayda 700.000 İtalyan lireti iʻtâsını taleb etdi.
İstanbul Hükûmeti müzâyaka-i mâliyenin en şiddetli bir zamânında bu meblağın tesviyesi[nin]
imkânsız bulunduğunu dermeyân ederek esîrlerimizin o zamân devletlerce bî-taraf addolunan İstan-
bul'a nakliyle taht-ı nezâretde bulundurulmasını teklîf etdi. Fakat buna muvaffak olamayınca Asinara
adasının muvakkaten bu esîrlerin ikâmetine tahsîsi kabûl olundu.
Dokuz seneden beri Sibirya'dan başlayarak muhtelif yerlerde bin bir mihen ü meşâk içinde
müellim bir esâret hayâtı geçirmiş olan bu zavallıların âfiyetiyle Hilâl-i Ahmer uğraşmakdan bir an
hâlî kalmıyordu.
Mütemâdî mürâcaʻatlarımıza en nihâyet üserâmızın Türk ordusunda hizmet etmemeleri şartıyla
tahliyelerine muvâfakat cevâbı verildi. Bunun üzerine Ümid vapuru cemʻiyetimizce istîcâr edilerek
bir heyʼet-i mahsûsa ile Asinara'ya gönderildi.
Bu sûretle esîrlerimiz müreffehen İstanbul'a getirildi. Bir kısmı Anadolulu olduklarından muh-
telif iskelelere ihrâc olundu.
Rusya'dan Almanya ve Avusturya'ya Geçen Üserâ

Viladivostok tarîkıyla Rusya'dan gelen üserâmızdan mâʻadâ Şarkî Sibirya'da Bolşeviklerin ser-
best [164] bırakdıkları birçok esîrlerimizden bazıları şahsî teşebbüsleriyle avdete uğraşıyordu. Bun-
3858
Sayı 76
lardan Avusturya ve Almanya'ya geçmeğe muvaffak olanlara muʻâvenetde bulunmak üzere cemʻiye-
timiz Beynelmilel Komite vâsıtasıyla İsviçre'nin Viyana ve Berlin Maslahatgüzârlıklarına 799.000
mark gönderdi. Bu sûretle Rus hudûdundan Almanya ve Avusturya tarîkıyla memleketlerine avdet
edenlerin yekûnu 118 kişiye bâliğ olmuşdur.
***
Fransız Üserâsı ve Klikya ve Suriye'deki Türk Üserâsı

1920 senesi nihâyetlerine doğru Klikya'da Fransız kıtaʻâtıyla vukûʻ bulan müsâdemelerde
Fransızlardan esîrler alınmış ve hattâ bu meyânda Pozantı civârında cereyân eden bir muhârebede
Fransızların 412'nci alâyı, kumandanlarıyla berâber kâmilen esîr edilerek Kayseri Garnizonu'na nak-
ledilmiş idi.
Cemʻiyetimiz, hükûmetin müsâʻadesiyle derhâl bu üserânın listesini tanzîm ederek âilelerine
haber verilmek üzere Fransız Salîb-i Ahmeri'ne gönderdi ve bir müddet sonra alâkadârân tarafından
üserâya mektûb, para ve paket göndermeğe başladı.
Hilâl-i Ahmer bunları mürselün ileyhlerine gönderi[r]ken diğer tarafdan üserânın mektûblarını
da âilelerine irsâl ediyordu.
Bundan mâʻadâ, İstanbul'daki Fransız kıtaʻâtı tarafından tahsîs edilen 106 sandık elbise ve ça-
maşır ile Fransız Salîb-i Ahmeri'nin ve Fransız Kadınları Heyʼet-i İttihâdiyesi'nin hedâyâ ve teber-
ruʻâtını bir meʼmûr-ı mahsûs ile üserâya gönderdi ve bilâhare üserânın hîn-i iʻâdesinde tekmîl eşyâ-
ları Hilâl-i Ahmer tarafından sevk edildi.
Cemʻiyetimiz Fransız üserâsına âid işlerle meşgûl olurken Klikya ve Süriye'de Fransızların
elinde kalmış olan Türk üserâsının ahvâli ile ehemmiyetle iştigâl etdi. Hattâ Fransız Hükûmeti'n-
den istihsâl eylediği müsâʻade-i mahsûsa üzerine muhâsara ve harbden pek ziyâde ıztırâb çekmiş ve
nüfûsça azalmış olan Ayıntab ahâlîsine muʻâvenetde bulunmak üzere gönderdiği imdâd-ı sıhhî heyʼe-
ti vâsıtasıyla Haleb'de vesâir bazı mevâkiʻde taht-ı muhâfazaya alınmış asker ve sivil esîrlerimizi dahi
ziyâret ederek kendilerine para, elbise, çamaşır, sabun ve levâzım-ı sâire tevzîʻ etdi.
Fransız üserâsına vukûʻ bulan muʻâvenetimiz Fransa'da büyük bir hüsn-i teʼsîr hâsıl etdi. Reîs-i
Vükelâ Mösyö Poincaré bir mektûbunda Anadolu'da Fransız esîrlerine yapdığı muʻâvenetlerle min-
net ve şükrânlara kesb-i istihkâk etmiş olduğundan Hilâl-i Ahmer'e tahrîren ayrıca teşekkür etmişdir.
***
Malta'daki Türk Üserâsı İle Türkiye'deki İngiliz Esîrleri

İngilizlerin Malta'da alıkoydukları Türk mevkûfîn-i siyâsiyesi ile âileleri arasındaki muhâberâtın
bir kısmı cemʻiyetimiz vâsıtasıyla yapılmışdır. Vâkıʻâ mektûbların mürselün ileyhlerine irsâli arzu
olunduğu kadar sürʻat ve intizâm ile cereyân edememiş ise de muhâberâtdaki teehhur ve bazı mek-
tûbların mürselün ileyhlerine adem-i vusûlü İngiliz sansür muʻâmelâtından ileri gelmişdir.
3859
Sayı 76
1927 senesi Hilâl-i Ahmer Umûmî Kongresi'ne riyâset eden Büyük Millet Meclisi Reîs-i muhteremi
Kâzım Paşa hazretleri
Kiazim Pacha, Président de la Grande Assemblée Nationale de Turquie
3860
Sayı 76
[165] Türkiye'de İngiliz üserâsıyla âileleri arasındaki muhâberâta da cemʻiyetimiz tavassut et-
mişdir. En nihâyet 1917 Teşrîn-i Evvel'inde Malta'daki mevkûfîn-i siyâsiye ile Türkiye'deki İngiliz
üserâsı mübâdelesinde cemʻiyetimizin meʼmûru muʻâvenet-i mahsûsada bulunmuşdur.
***
Yunanistan'daki Türk Üserâsı

Yunanîler topraklarımızı işgâl etdikleri zamân kadın, çocuk, ihtiyâr dâhil olmak üzere yekûnu
15.000'i mütecâviz ahâlîyi harb sâhalarında esîr düşmüş olanlarla birlikde kısmen Yunanistan'a sevk
ve kısmen Anadolu'da işgâl altında bulundurdukları mahallerde cemʻ ve tevkîf eylemişlerdir.
Malta'daki Türk üserâsıyla Türkiye'deki İngiliz üserâsını İnebolu'da mübâdeleye meʼmûr İngiliz ve Türk
delegeleri
Groupe représentant les délégués turco-anglais, chargés de lʼéchange des prisonniers turcs Malte et des
prisonniers Anglais de Turquie
Bu esîrlerin memleketlerinden menfâlarına kadar uğradıkları bin türlü felâketin menfâya muvâ-
salatlarından sonra da temâdî eylediği teeyyüd ediyordu. Esâretleri iki seneye yaklaşan bu zavallı-
lardan âilelerine bir tek mektûb gönderemeyenler de vardı. Bir tarafdan hastalık şiddetli bir sûretde
icrâ-yı tahrîbât ediyordu. Her türlü kavâʻid-i hukûkiye hilâfına siviller hapishânelerde, pek taham-
mül-fersâ şerâit altında tevkîf edilmişlerdi. Hastaların tedâvîsi için tabîb ve muʻâlecât bulunmuyordu.
En küçük rütbede Yunan askerlerinin esîrler üzerindeki keyfî muʻâmelâtının hudûdu yokdu.
Hilâl-i Ahmer bu gayr-ı insânî muʻâmelâta bir an evvel nihâyet verilmesi için Beynelmilel
3861
Sayı 76
Salîb-i Ahmer Komitesi'nin müdâhalesini daʻvet etdi. Yunanistan'daki [166] üserâmızın Beynelmi-
lel Komite'nin bir murahhası vâsıtasıyla teftîşine mukâbil Anadolu'ya dahi aynı maksadla bir teftîş
heyʼetinin gönderilmesine muvâfakat olunduğunu bildirdi.
Bu esnâda Yunanîlerin Anadolu'da yapdıkları mezâlim şâyân-ı hayret bir vüsʻat ve sürʻatle artı-
yordu. Eskişehir ile Sakarya arasındaki şehirlerin yakılması ve ahâlîsinin tehcîriyle eşyâlarının müsâ-
dere edilmesi her gün alınan maʻlûmâtla teeyyüd ediyordu.
Bu felâketleri yakından görmek ve müşâhedâtını âleme neşretmek üzere bî-taraf bir heyʼetin
Anadolu'ya iʻzâmı da Türkiye Hâriciye Vekâleti tarafından Beynelmilel Salîb-i Ahmer Komitesi'ne
işʻâr edilmişdi.
Bu mürâcaʻatlar netîcesinde Beynelmilel Salîb-i Ahmer Merkezi biri Yunanistan'a, diğeri Ana-
dolu'ya iki murahhas iʻzâm etdi.
Yunanistan'a giden Mösyö Schatzmann, Hilâl-i Ahmerce vukûʻ bulan şikâyât ve ithâmâtın
hakîkat olduğunu raporuyla teʼyîd etdi.
Hemen ilâve edelim ki, memleketimizdeki Yunan esîrlerinin âileleriyle muhâberelerinin para,
paket vesâire gibi ihtiyâcât-ı mütenevviʻalarının teʼmîninde Hilâl-i Ahmer'in mesâʻîsi üserâ tarafın-
dan dâimâ şükrânla yâd edilmişdir.
Bu muʻâvenâtdan mâʻadâ, Garbî Anadolu'da ikâme edilen Yunan üserâsı hakkında tahrîbâta
maʻrûz kalmış bu memleket ahâlîsi çıplak bulunduğu bir zamânda Hilâl-i Ahmer depolarından kül-
liyetli mikdârda kaput, elbise, çamaşır tevzîʻ etmek sûretiyle vazîfe-i insâniyesine merbûtiyetini bir
daha teʼyîd etmişdir.
***
Üserâya Âid Diğer Faʻâliyetler

Mücâdele-i Milliye'nin başladığı ve Türk Hükûmet-i Milliyesi'nin teşekkül etdiği târîhden son-
ra Türkiye'nin işgâli altında bulunan yerleri ile aksâm-ı mütebâkiyesi arasında bir nevʻ ikilik hâsıl
olmuş idi. Bu vazʻiyet karşısında üserâ şuʻbesinin faʻâliyeti tevsîʻ edilerek maʻâş tahsîs ve iʻtâsı,
şehâdet ve gâib tahkîkâtı için ayrı şuʻbeler ihdâs edilmişdir.
_______________
Muhtelif Muʻâvenetler
Şimdiye kadar tafsîlen arz etdiğimiz muʻâvenet faʻâliyetlerine Rusya'da aç kalan müslümân-
lara, Rus mültecîlerine, şühedâ âilelerine, Kars ve Iğdır havâlîsine, Rum muhâcirînine, İstanbul mü-
essesât-ı sıhhiyesine, Tıb Fakültesi ve Kadırga Vilâdethânesi'ne, Maʻlûlîn-i Askeriye Cemʻiyeti'ne,
Veremle Mücâdele Cemʻiyeti'ne 1919-1922 seneleri zarfında müteferrik ve muhtelif sûretle yapı-
lan muʻâvenetleri de ilâve etmek lâzım geliyor ki, bu yardımlar için sarf olunan mebâliğin yekûnu
148.938 liradır.
_______________
3862
Sayı 76
Lâhika
Hilâl-i Ahmer'i Yıkmak İçin Sarf Edilen Gayretler
Hilâl-i Ahmer'in târîh-i teşekkülü olan 1877'den Mütâreke senelerinin nihâyetine kadar geçen
müddete âid şu icmâl-i târîhîyi kârilerimize takdîm etdikden sonra biri 1912 Kânûn-ı Evvel'inde
Aʻyân Reîsi Avlonyalı Arnavud Ferid Paşa'nın ve diğeri 1919'da Damad Ferid'in teşvîkât ve teşeb-
büsât-ı mühînâneleriyle ve bi'l-cümle hükûmet kuvvet ve vesâiti ile ne kadar uğraşdıklarını şu vesîle
ile târîhe tevdîʻ etmeği bir vazîfe addediyoruz.
Avlonyalı aʻyân reîsinin Sadâret'e verdiği [167] 3 Kânûn-ı Evvel [1]328 [16 Aralık 1912] târîhli
muhtırasında national yani millî bir mâhiyetde idâme-i mevcûdiyet eden Hilâl-i Ahmer'in gerek anâ-
sır-ı Osmaniye ve gerek ecânib nazarında her hareketi câlib-i sû-i zan görüldüğünü ve ahvâl-i hâzıra-
sıyla imtidâd-ı mevcûdiyetine müsâmaha edilmesi hikmet-i hükûmetle gayr-ı kâbil-i teʼlîf olduğunu
beyân etdikden sonra suver-i ıslâhiyesinin ahsen ve ensebîde cemʻiyeti bidâyet-i teşekkülündeki bün-
yesine (Aʻzâ-yı Osmaniye'den ziyâde ecânibden mürekkeb bir teşekkül hâline demek istiyor.) ifrâğını
tavsiye ediyor.
Bu lâyiha ile buna müteʻallik Sadâret, Dâhiliye vesâire arasında uzun müddet cereyân eden
asılları dosyamızda mahfûz evrâk-ı muhâbereyi ileride neşredeceğiz.
Cemʻiyeti Yıkmak İçin İkinci Teşebbüs

1919 senesi bidâyetinde Dâhiliye Nezâreti cemʻiyetimizin muʻâmelât-ı teftîşiyesine iki Mâliye
meʼmûru taʻyîn ve iʻzâm etmişdi.
Müfettişler uzun müddet Hilâl-i Ahmer'in muʻâmelât ve hesâbât-ı umûmiyesini tedkîk ederek
merciʻlerine rapor verdiler.
Pek az müddet sonra yine Dâhiliye Nezâreti'nin aynı vazîfe ile ikinci defa gönderdiği iki mül-
kiye müfettişinin tedkîkâtı da Hilâl-i Ahmer aleyhine hiçbir netîce vermedi.
Buna rağmen biraz sonra Ticâret ve Zirâʻat Nâzırı Hüseyin Remzi Paşa'nın riyâseti altında biri
Rum, biri Ermeni ve ikisi Türk olmak üzere Meclis-i Vükelâ karârıyla üçüncü bir heyʼet-i teftîşiye-i
mahsûsa merkez-i umûmîyi ziyâret etdi.
Bu son heyʼetin muʻtâd tarz ve usûle muhâlif bir şekil ve mâhiyetde Hilâl-i Ahmer'de teftîşât
icrâsına meʼmûr edilmesinden cemʻiyetin millî ve vatanî varlığına bi'l-iltizâm nihâyet vermek istenil-
diği pek çabuk anlaşıldı.
Aylarca devâm eden bu üçüncü teftîşâtın netîcesi de Hilâl-i Ahmer'in muʻâmelât-ı umûmiye-
sindeki intizâm ve dürüstîyi bir daha teʼyîd etmiş oldu. Fakat Anadolu ile İstanbul'un muvâsala ve
muhâberesinin inkıtâʻından evvel Eskişehir'deki Hilâl-i Ahmer murahhaslık teşkîlâtına fazla mikdâr-
da nakid ve eşyâ gönderilmiş olması hükûmet-i sâkıtaya karşı cemʻiyeti cidden tehlikeli ve müşkil bir
mevkiʻde bırakmış idi.
Maʻamâfîh Dâmâd Ferid Hükûmeti şübhe ve tereddüdlerini bir tarîk-ı kânûnî ile halle imkân
göremeyince dört kişiden mürekkeb dördüncü bir heyʼet-i teftîşiyeyi günün birinde merkez-i umûmî-
ye musallat etdi.
Cemʻiyetin idârî ve mâlî muʻâmelâtı tekrâr yeniden iki ay müddetle inceden inceye tedkîk
edildi.
3863
Sayı 76
Nihâyet bir sene devâm eden bütün bu teftîşât, Hilâl-i Ahmer'in şeref ve iʻtibârını bir kat daha
tezyîd ve iʻlâ ile netîcelendi.
_______________
Hâtime
Hilâl-i Ahmer'in vatanî ve ictimâʻî mesâʻîsinde meşhûd olan âsâr-ı muvaffakiyet doğrudan doğ-
ruya millete âid olduğunda hiç şübhe yokdur.
Halk nazarında Hilâl-i Ahmer demek, memleketin en kudsî bir hayır müessesesi, hayır işleyen,
iyilik yapan her şey demekdir.
Fi'l-hakîka halkımız Hilâl-i Ahmer'i çok seviyor ve daha çok sevecekdir.
Biz, bu sevgi ve bu hâlet-i rûhiyeyi heyʼet-i ictimâʻiyece bâʻis-i nefret ve istihkâr olan cânîler-
de, kuttâʻ-ı tarîkde bile görüyoruz. İşte size iki misâl:
[168] 22 Temmuz 1338 [1922] târîhine musâdif Cumartesi günü Kadıköyü'nde Hasan nâmında
ana baba kâtili bir câni ale's-sabâh iʻdâm ediliyordu.
İʻdâmından bir dakîka evvel kendisine vasiyeti ve diyecek bir şeyi olup olmadığı sorulunca:
"-Gâzî Mustafa Kemal Paşa'nın şerefine hânemi ve eşyâmı Hilâl-i Ahmer'e teberruʻ ediyorum!"
demiş idi.
Hayâtının en meʼyûs sâʻatlerinde azılı cânîlerin bile hayâl-i maʻneviyetinde zerrîn bir nokta
gibi parlamak bu milletin Hilâl-i Ahmer'i için ne büyük mazhariyetdir!
Kezâ:
1336 [1920] senesi Teşrîn-i Sânî'sinin sonlarında Hilâl-i Ahmer Yedinci Adana Sıhhî Heyʼe-
ti'nin Antalya'dan 136 devreye tahmîl edilen eşyâ ve levâzım-ı sıhhiyesi Afyonkarahisar tarîkıyla
Konya'ya sevk ediliyordu.
Katâr ve kârbânlar hâlinde hareket eden develer Antalya'dan hayli mesâfe katʻ etdikden sonra
gecenin birinde bir gürûh eşkıyânın taʻarruzuna hedef oldu.
Kârbânlara refâkat eden Hilâl-i Ahmer'in üniformalı meʼmûrunu en önce gören şakî arkadâş-
larına:
"-Amân ilişmeyiniz! Bu mâllar Hilâl-i Ahmer'indir!" hitâbında bulundu.
Bunun üzerine eşkıyâ tebdîl-i fikir ve tavır etdi. Kârvânı selâmetledi ve hattâ muhâfız vazîfesini
îfâ etmek üzere kârbâna sabâha kadar refâkat etdi.
Muhterem kâri! Bundan sonra sana tevcîh-i hitâb ediyoruz:
En müşkil zamânlarda yaranı saran, hastalığına bakan, açlık zamânında seni bir sıcak çay
veyâhûd çorba ile doyurmaya çalışan, esâret zamânında mektûblarını ve emânetlerini nakleden ve
sana mümkün olan muʻâveneti yapan, ihtiyâc vaktinde seni giydirip hayâtını hıfz eyleyen, en elîm
zamânlarında senin imdâdına koşan ve seni düşünen Hilâl-i Ahmer'i unutma! Onu sev ve sevdir, ona
zahîr ol. Çünkü Hilâl-i Ahmer senin ve hepimizindir!
_______________
Hilâl-i Ahmer'in ellinci yıldönümü münâsebetiyle merkez-i umûmî tarafından tertîb edilen
program:
3864
Sayı 76
1) 23 Kânûn-ı Evvel 1927'ye musâdif Cuma günü Hilâl-i Ahmer vilâyet merkezlerinde vâlî,
belediye reîsi, erkân ve meʼmûrîn-i vilâyet, askerî kumandanlar, Tayyâre, Himâye-i Etfâl, Türk Ocağı
gibi muhtelif cemʻiyât mümessilleri, memleket eşrâfı ve Hilâl-i Ahmer aʻzâsı daʻvet olunarak bir
resm-i kabûl icrâ edilecekdir.
2) İşbu resm-i kabûlde heyʼet-i merkeziye reîsi tarafından bir nutuk îrâd edilecekdir.
3) Tesʻîd merâsiminde iʻâne derc, aʻzâ kayıd ve teberruʻât taleb edilmeyecekdir.
[169] İʻtizâr.-
Mündericâtımızın kesretinden dolayı "Hayât ve Ölüm Nedir?" makâlesinin mâbaʻdiyle "Hilâl
ve Salîb-i Ahmer Havâdisi" bu nüshamıza derc edilemediğini maʻa'l-iʻtizâr arz ederiz.
_______________
İCTİMÂʻÎ HIFZISSIHHA
-49-
Trahom Mücâdelesi
Gözlerinizi parmaklarınızla uyuşturmak çok Gözyaş[ı] ve çapaklarında trahom virüs[ü]

tehlikelidir. Elinizin tersiyle uyuşturmakda da vardır. Trahom el mendili, çamaşır ve sinekler
tehlike mevcûddur. vâsıtasıyla geçer.
Ellerinizi hemen yıkayınız! Dikkat ediniz!
3865
Sayı 76
İkinci Millî Türk Tıb Kongresi'nin meşgûl olduğu mesâil-i sıhhiye-i ictimâʻiyeden mühim bir
mevzûʻu teşkîl eden trahom hastalığına karşı Hükûmet-i Cumhûriye'nin üç seneden beri başladığı
mücâdelenin gelecek senelerde daha tevessüʻ edeceği ve müsmir olacağı anlaşılıyor.
Kongre müzâkerâtında mütehassıs etıbbânın müdâfaʻa etdikleri raporlardan anlaşıldığına göre
bu sârî illetin Anadolu'nun bilhâssa şark-ı cenûbî kısmında oldukça mühim tahrîbâta sebeb olduğu
ve bir kısım kazâ ve nâhiyelerde senelerden beri yapılagelen lâkaydî ve ihmâl yüzünden hastalık
âmillerinin halkın hemen nısfının gözlerinde takarrür ederek mütemâdî sirâyet sûretiyle sıhhati ihlâl
ve izʻâc etdiği anlaşılmakdadır. Hattâ kongre kürsüsünde sâhib-i salâhiyet ağızlardan ifşâ olunan şâ-
yiʻalara bakılırsa bazı muʻayyen şehir ve kasabalarda değnekli olarak gezenlerin değneksiz gezenlere
galebe çaldığı hakîkati acı sûretde meydâna çıkıyor.
Ehemmiyetsiz bir hastalık telâkkî edilen ve göze görünmediği için halkın bir kısmınca nazar-ı
istihfâf ile görülen bir nevʻ mikropların gözün tabaka-i munzammasına oturarak iltihâb tevlîd ve mü-
temâdî izʻâcât ile günün birinde şahsın tâm ve gayr-ı tâm körlüğüne sebebiyet verebileceği göz önüne
getirilirse bu müdhiş âfet ile mücâdele etmek için ne derece tehâlük ve endîşe göstermekde haklı
olduğumuz tezâhür edecekdir. Düşünmeliyiz ki, trahom ile maʻlûl olup hâricden Amerika'ya girmek
isteyenlerin memleket dâhiline kabûl edilmeyerek geldikleri limana iʻâde edilmeleri ne kadar haklı
ve bu âfete karşı ne derece müteyakkız bulunacağımızı işʻâr eder.
Yeni dünyâya müteveccihen hareket eden her vapur kumandanı böyle bir maʻlûlü gemisine ka-
bûl eder ve yola çıkarsa müntehî olduğu limanda yüz dolardan noksân olmayan cezâya dûçâr oluyor
ve hastayı getirdiği limana götürmek mecbûriyetinde kalıyor. Bilhâssa şarkdan gelen yolculara gemi
kapudanlarının bî-amân teyakkuzları ve vapur doktorlarının bu husûsa [170] fevkalâde ehemmiyet
vermeleri neden iʻzâm edilmelidir?
Fi'l-vâkiʻ bugün Amerika'da trahom ihbârı mecbûrî sârî hastalıklardan olup memleket dâhilin-
de mevcûd trahomlular muʻayyen mıntıka ve sâhalarda husûsî inşâ olunan trahom hastahânelerinde
taht-ı tecrîd ve tedâvîye alınmışlardır.
Trahoma mübtelâ hastaların her birisi bir menbaʻ-ı intân olması dolayısıyla bu gibilerin yegân
yegân tecrîd edilmeleri lâzım gelir. Bu tecrîd keyfiyetinin bir hastahâne veya dispanserde olması en
doğru bir keyfiyetdir.
Bilhâssa gözlerinden mütemâdî ifrâz ve kîh akan ve hâd bir şekilde nümâyân olan hastalar
sirâyetde pek mühim birer âmil olacaklarından ne pahâsına olursa olsun, âile ve muhîtlerinden tecrîd
edilmeleri iktizâ eder. Ancak bu husûsî musâbların mühim bir ekseriyete bâliğ olduğu şehir ve ka-
sabalarda pek de kâbil-i tatbîk olamayacağından bu gibi hastaları elden geldiği kadar tenvîr ve irşâd
ederek ev ve yuvalarında muhîtlerinden tecrîd etmek muvâfık olacakdır. Bu şerâitde göz maʻlûlü bir
tarafdan fennin îcâb etdiği tedâvî tarzlarıyla tedâvî olunurken diğer tarafdan da âile ve muhîtine sirâ-
yet etmemesi tedâbîri taht-ı teʼmîne alınmış olacakdır.
Tedâvî, hastalığın başlangıç devrinde tabaka-i munzammadaki çıbanı yakmak, kazımak gibi
sûretler ile olur. İlerlemiş devrinde ise gözün mühim tabakât ve ecvâfında ihtilâtât husûlüne mâniʻ
olmak en mühim bir vazîfe-i tıbbiyedir.
Bu ihtilâtâtdan bilhâssa tabaka-i karniyede olanları tâm bir körlüğe bile müncer olabileceği
düşünülmelidir.
Trahom ile maʻlûl olanların muhîti irşâd edilerek hastalığın gözden göze gözyaşı, göz çapağı
ve parmak ucu gibi şeyler ile geçeceği ve binâberîn hastalara âid gözlük, havlu, mendil gibi şeyle-
3866
Sayı 76
rin şahs-ı âhar tarafından katʻiyen kullanılmaması lâzım geldiği anlatılmalıdır. Hattâ hastalar dahi
gözlerine temâs etmemeğe alıştırılmalı ve ez-kazâ gözlerini karıştırdıkları takdîrde ellerini muzâdd-ı
taʻaffün mahlûller ile yıkamalarını usûl ittihâz etmelidirler. Nitekim birçok hastaların bidâyetde bir
gözü meûf olduğu hâlde pek az zamânda kendisinin tedbîrsizliği ve ihâtasızlığı yüzünden hastalık
diğer göze de sirâyet etmiş olacakdır. Bilhâssa göz bazı devrelerde fazlaca kaşınır ve yanar. Hasta
dayanamayıp el parmaklarıyla mütemâdiyen temâs ederek hastalığın mikroplarını parmak uçlarında
taşımış olur. Bu gibi parmakların âile efrâdı için ne derece muzır olacağı bedîhîdir. Hattâ edebiyât-ı
tıbbiyede trahomluları muʻâyene eden dalgın ve lâkayd sıhhiye meʼmûrlarının bu tarz muʻâyene ile
hastalığı sağlam gözlere bile nakletdiği yazılmışdır.
Trahom mücâdelesinde kasaba ve köy sokaklarının tozu ile haşerâtdan âdî karasineklerin de
nazar-ı dikkate alınmaları lâzım gelir. Fi'l-vâkiʻ sirâyetde rüzgârlar pîşgâhında seyr u sefer eden so-
kak tozları mühim bir âmil olmakdadır. Tozların bilhâssa ince aksâmı rüzgâr istikâmetinde gözün en
nâzik tabaka ve en amîk noktalarına kadar giderek mütemâdî tahrîşâta sebebiyet verdikleri ve orada
takarrür ederek hastalık âmillerini taşıdıkları fennen isbât edilmişdir.
Pislik ile ülfet eden âile ve eşhâsın gözyaşı ve çapaklarına üşüşen karasineklerin hastalık âmil-
lerini ayak mafsallarına ve ağız hortumlarına alarak mihanikî bir tarzda nâkil-i maraz oldukları da
muhakkakdır.
[171] Bilhâssa Arabistan'da ve hâr iklîmlerde yaşayıp sineklerin hücûmuna alışmış olan kim-
selerde bu haşerâtın göz kapakları etrâfında hatt-ı harb nizâmında bir diziye dizildikleri ve şahsın
bundan katʻiyen tahassüs etmediği nazar-ı iʻtibâra alınırsa hastalığın aynı âile ve muhîtde ne derece
kolaylıkla sirâyet edeceği ve hasâr yapacağı kolaylıkla anlaşılabilir. Cümle-i asabiyesi bu derece
cevâbdan âciz bir trahomlunun mücâdele nokta-i nazarından muhakkak tecrîdi îcâb edecekdir.
Gerek toz ve gerekse karasinekleri nazar-ı iʻtibâra alarak mücâdele mıntıkasında bu iki portöre
karşı lâzım gelen tedâbîr ihmâl edilmemelidir. Tozlu mevsimlerde sokakları sulamak, gübreleri yakıp
sineklerin yumurtlamasına mâniʻ olmak ve karasineklerin itlâfına gayret etmek ve gözlük taşımak
bu tedâbîrden maʻdûddur. Bilhâssa gözleri hasta olup ifrâzât akan eşhâs ya bir pansuman veya göz-
lük iʻânesi ile hârice sirâyet etmeyecek tarzda kapamak veya yüzlerinde peçe taşımak ve hattâ bazı
şerâitde tecrîd ve tevkîf etmek de muvâfıkdır. Bu gibi hastaların tedâvî edilecekleri hastahâne ve serî-
riyâtlar muhakkak ayrı pavyon tarzında inşâ ve teʼsîs olunmalıdır. Burada çalışacak heyʼet-i tıbbiye
ve sıhhiye ayrı bir sûretde tenvîr ve irşâd edilmeli ve hâricde bir tek vakʻa olsun, ihdâsına sebebiyet
verilmemelidir.
Hükûmet-i Cumhûriye'nin birkaç seneden beri başladığı trahom mücâdelesinde büdcenin
vüsʻati derecesinde muvaffak olduğu bir hakîkatdir. Gerek mücâdele sâhasının vüsʻati ve gerek yapı-
lagelen mesâʻî ve gayret ne kadar mahdûd olursa olsun, halkı tenvîr ve irşâd nokta-i nazarından pek
mühim muvaffakiyet kazanılmışdır. Niʻmet-i basardan mahrûm edecek kadar kâhir bir ictimâʻî âfet
ile senelerden beri hem-dem olan zavallı halk kitlesi bugün hiç olmazsa illetin savlet ve dehşetinden
haberdâr olmakda ve kendisini teşfiye ve tesliye edecek heyʼet-i sıhhiyenin muʻâvenet ve imdâdı kar-
şısında bulunmakdadır. Bu terbiyeyi alan ve meşʼûm âkıbete müdrik olan halk verilegelen ictimâʻî ve
tıbbî konferanslar ile muhît ve âilelerini de tenvîr edeceği cihetle âfetin sirâyet şebekesi az zamânda
bittabʻ tahdîd olunacakdır. Bilhâssa musâbların pek çoğunun küçük yaşda iken âile ocağında ve anne
kucağında bulaştıkları nazar-ı iʻtibâra alınırsa ebeveyni ne derece irşâd ve tenvîr etmek îcâb edeceği
yek-nazarda ve kolaylıkla anlaşılabilir. Mücâdele tertîbâtı bir tarafdan tedâvî husûsâtıyla meşgûl ol-
makla berâber en mühim tedâbîri hastalığın vikâye ve tahaffuzu husûsuna tatbîk etmelidirler. Hayâtî
istatistiklerin tavassut ve iʻânesi ile vikâye tedâbîrinin trahom mücâdele menâtıkında ne derece mu-
3867
Sayı 76
vaffak olduğu da pek kolaylıkla meydâna çıkabilir.

Trahomun yüzde hesâbıyla münteşir olduğu mıntıkalarda lâzım gelen mücâdeleyi tatbîk ve
teʼmîn husûsunda lâzım gelen personel şimdilik elimizde mevcûddur, diyebiliriz. Büdcenin bu kısım-
daki tahsîsâtı tezâyüd eder ve mücâdele mıntıkaları fevkalâde tevessüʻ ederse muvâfık görülen bir
merkezde trahom tatbîkât hastahânesi de teʼsîs edilebilir. Burada mücâdeleyi idâre edecek mütehassıs
etıbbâ ve maʻiyetine meʼmûr olacak sıhhiye meʼmûru ve hastabakıcılar pek az bir zamânda hastalığın
târîhçesi, esbâb-ı intişâr[ı], tedâvîsi, vikâyesi ilh. hakkında pek nâfiʻ maʻlûmât ile mücehhez olacak-
lardır.
Bu gibi müesseselerden meʼzûn olanların trahomcu vasfı ile mücâdelede parlak vezâif îfâ [172]
edecekleri hiç şübhesizdir. Gözcülerin bu kısmının memleketimizi istîlâ edecek gibi görünen ictimâʻî
bir âfete karşı ne derece hassâs olacakları âşikâr olmakla berâber günün birinde meslekî mefkûreleri
olduğu hiç şübhesiz bulunan zafer-i nihâîye erişmeleri de muhakkakdır, diyebiliriz.
GEBE KADINLARA YARDIM

–Hilâl-i Ahmer Hemşîrelerine–
Paris'de Le Petit Journal tarafından basılarak son günlerde çıkan Willy Rogers'nin Les Secrets
de lʼInfirmière nâm çok kıymetli bir eserinden gebe kadınlara ihtimâm bahsiyle gebelik takvîmini
pek mühim gördüğümden terceme ederek Hilâl-i Ahmer hemşîrelerine ithâf ediyorum. Hemşîreler
muʻâvenet-i ictimâʻiye husûsunda îcâbında halkın tenvîriyle uğraşacaklardır. Bu fâideli bahsi de en
son şekilde taʻrîf olunduğu vechile telkîn edeceklerinde şübhe yokdur.
Gebelik Takvîmi
Bir kadın için ne vakit doğuracağını bilmek bir mesʼeledir. Dâimâ gün ve hafta yanlışlıklarına
tesâdüf olunur. Uzun uzadıya hesâb ile uğraşmadansa bu cedveli tedkîk kâfidir. Yalnız âdetinin son
gününü tesbît etmesi lâzımdır. Aynı hânede, aynı ayın altına yazılan rakam doğuracağı zamânı gös-
terir. Meselâ son âdeti bir Kânûn-ı Sânî'de bitdi. 8 Teşrîn-i Evvel'de doğuracakdır. Meselâ 5 Şubat'da
son âdetini gördü. 12 Teşrîn-i Sânî'de vazʻ-ı haml edecekdir. Her sıranın birinci sıra rakamları âdetle-
rini, ikinci sıra rakamları doğuracağı târîhi göstermekdedir.
Gebe Kadınlara İhtimâm

1-Tabîʻî gebeliğin hıfzıssıhhası
2-Korse ve karın yağı
3-Elbise
4-Husûsî tuvalete ihtimâm
5-Memelere ihtimâm
6-İdrâr muʻâyenesi
7-Tıbbî muʻâyeneler ve gebeliğin muhâtaraları
8-Cihâz-ı hazmî bozuklukları
9-İnkıbâz
10-Kan deverânı bozuklukları
11-Nezfî seyelân ve nezfler
12-Vaktinden evvel doğum
3868
Sayı 76
13-Üremi (dem-i mütebevvil)

14-Doğum esnâsında kadının hâzırlanması
15-Lohusa yatağının hâzırlanması
16-Doktor yok iken yapılacak ihtimâm
17-Çocuk doğarken yapılacak ihtimâm
18-Lohusalık
1-Tabîʻî Gebeliğin Hıfzıssıhhası

Hiçbir vechile hasta olmayan gebe kadınlarda hamlin hiçbir ârızası hissolunmaz. Rahmin tedrî-
cî olarak büyümesinden de bir tezâhür mevcûd değildir. Rahmin bu tevessüʻ ve inkişâfı kadının karnı
üzerinden ancak beşinci aya doğru görülür. Eğer kadının birinci gebeliği ise batnın cidârı yumuşar.
Bu sûretle muntazaman karnı yuvarlak bir şekil alır. Bu dâimâ böyle olmaz. Bazen kadın birçok ço-
cuk doğurmuşdur. Bunların karnında çatlaklar görülür ve yeni bir gebeliğinde karnı kalçalarına doğru
sarkar. Buna torba gibi karın →
Sıhhiye Vekîli ve Hilâl-i Ahmer Cemʻiyeti Merkez-i Umûmîsi Reîsi Doktor Refik Beyefendi
Dr. Réfik Bey, Ministre de lʼHygiène et Président du Comité Central du Croissant-Rouge
3869
Sayı 76
[173] derler. Tamâmıyla bir yerde mukâvemet göremeyen bu karınla kadın iş ve gücü esnâsında çok
yorulduğunu hisseder. Uyluklarına sarkmasıyla husûle gelen kıvrıntı arasında sathî iltihâb, sızıntı ve
kızartı olur. Bu kadına râhat etdirmenin çâresine bakmak, batnın muntazaman inkişâfına yardım et-
mek için bir takım vâsıtalara mürâcaʻat etmek îcâb eder. Yani bir kelime ile ifâde etmek lâzım gelirse
karnı sâbit tutmak ve asmak lâzımdır. Bunun için husûsî karın bağları çok medh olunmuşdur.
2-Korse ve Karın Bağı

Eğer kadının korse kullanmak âdeti varsa gebeliğinin ilk dört ayı zarfında kullanabilir. İlk defa
gebe kalanlara bu nasîhat daha ziyâde râciʻdir. Yoksa diğerleri münâsib bir korse taşıyabilirler. İki kat
karın bağı batnın cidârını, dolayısıyla rahmi tesbît eder. Gebeliğin son günlerine gelince aşağı kısmın-
dan karın korsesini çok sıkmamak için dikkat etmelidir. Zîrâ çocuk bu esnâda tazyîk ile çıkacak bir
vazʻiyete girer. Çok tazyîk edilmiş bâğ dâimâ bu netîceyi verir.
Karın korsesi gibi kadınlar faniladan 2 kat edilerek karnı saracak şekilde bâğlar da kullanabilir-
ler. Bunu sağdan ve soldan ve arkasından göğsüne inen askı ile asmak ve yukarı kaymamasını teʼmîn
için de uyluk hizâlarından da bağlamak lâzımdır.
3-Elbise
Giyilecek elbiseler bir parça dâr veya bol olabilir. Gebeliğin birinci aylarında bu cihet pek o ka-
dar ehemmiyetli değildir. Lâkin karnın büyümesi hesâb olunacak olursa kadın harekâtında müşkilâta
dûçâr olmamak için bol elbise giyecekdir. Zîrâ karnı gitdikçe büyürse istediği vechile hareketi de
mahdûd olacakdır. Çok dar elbise çocuğun düşmesine veya gebelik müddeti hitâma ermeden doğu-
mun gayr-ı tabîʻî husûlüne sebeb olur. Gebe kadın çok kapalı olmayacak derecede sıcak tutacak elbise
giyebilecekdir. Kendilerini üşütmekden çok korkmalıdır. Zîrâ nezle ve bronşite sebebiyet verir. Her
öksürük sadmesi de karnı sarsar ve teʼsîri rahme kadar sirâyet eder. Üşütme bazen böbrek cihetlerinde
âfet yapar ve maʻlûm şekilde böbrek hastalığı husûle gelir. Böbreklerin bu iltihâbı uzviyeti zehirler,
kaylar ve hamlin nihâyetine yakın havâle illetine sebeb olur. Yazın da kışın olduğu gibi kadının fani-
ladan bir bâğ taşıması iyi olur. Ayakkabları âdet olduğu vechile giymemelidir. Ökçeleri alçak olacak-
dır. Yüksek ökçeler kadının düşmesini teshîl eder ve bunun netîcesi de vakitsiz doğuma sebeb olur.
4-Husûsî Tuvalete İhtimâm

Gebelik esnâsında hıfzıssıhhaya riʻâyeti şiddetle tavsiye etmelidir. En aşağı haftada bir gün
gebeler umûmî bir banyo yapacakdır ve cihâz-ı tenâsülîlerinin temizliğine müteʻallik husûsâta riʻâyet
edeceklerdir. Tâm bir temizlik için sünger veya kese kullanmağa lüzûm görmeyecekdir. Sabâh ve
akşâm sabunla temizlenmesi kâfidir. Ara sıra hazîneye lavaj yapmak da bazı kadınlara lâzımdır. Fa-
kat bunu da çok sûistiʻmâl etmemelidir. Kaşıntı ve akıntı gibi bu esnâda husûle gelen ârızalarda lavaj
muvâfıkdır. Lavaj takımları katʻiyen temiz olacakdır. Kullanılacak kanül camdan, ucu zeytin tânesi
gibi yuvarlak ve dört deliği olacak ve her defa istiʻmâlinde kayna[174]tılacakdır. Lavaja mahsûs kap
da sırlı ve her zamân kolaylıkla temizlenebilecek bir şekilde olacakdır. Suyun mikdârı 2 litreye yakın
olmalı ve derece-i harâreti 35-36 arasında bulunmalıdır. Bütün bunların hepsini kullanmadan evvel
dikkatle kaynatmak ve içine doktorun tensîb edeceği pek hafîf ve antiseptik (muzâdd-ı mikrob) ilâc
katmak lâzımdır. Bazı defa bu husûsda müvellidü'l-humûzalı su ve permanganat dö potas mahlûlü
3870
Sayı 76
kullanılabilir. Süblime mahlûlü ile lavaj katʻiyen yapılmamalıdır. Zîrâ istiʻmâli zehirlenmeye sebebi-
yet verir.
5-Memelere İhtimâm
Çocuğu beslemekde hâiz olduğu ehemmiyeti takdîr ederek memeleri de doğumdan bir müddet
evvel hâzırlamak lâzımdır. Memenin ucunun çocuğun emebilmesine müsâʻid olmasına ihtimâm et-
melidir ki, çocuk birinci emişinde kolaylıkla sütü çekebilsin. Çatlaklık mevcûd ise onu çok dikkat ile
tedâvî ve bertaraf etmek îcâb eder. Sabâh, akşâm memeleri temizce yıkamak ve uçlarını da alkol ile
sertlendirmek ve bunun sertliğini memenin başı etrâfındaki hâleye kadar uzatmak lâzımdır. Husûle
gelen çatlaklar yalnız sancı vermekle kalmaz. Lenfajit (iltihâb-ı evʻiye-i lenfâviye) ve apse (hurâc)
tevlîdine sebebiyet veren mikropların kolaylıkla dühûlünü teshîl eder.
6-İdrâr Muʻâyenesi
Bir kadın gebeliği esnâsında tehlikeli ve vahîm hastalıkları vaktinden evvel bertaraf edebilmek
için mutlakâ idrâr muʻâyenesini yaptırarak albümin ve şeker bulunup bulunmadığına dikkat etmeli-
dir. Muʻâyene olunacak idrârların hazînenin ifrâzâtıyla karışmaması için muʻtâd olan ve taʻrîf olun-
duğu vechile yapılan tuvâletden sonra alınması muvâfıkdır. Bu muʻâyene gebeliğin sekizinci ayına
kadar her ay başı tekrâr olunacak, bu müddetden sonra da on beş günde bir ve hamle yakın zamânlar-
da da haftada bir yapılacakdır. Her günkü idrâr mikdârı 1.200-1.500 gram olmalıdır. Eğer tahlîlinde
albümin bulunursa gebe kadına lâzım gelen vesâyâ da bulunmalıdır. Gelmesi melhûz olan havâle ve
iltihâb-ı kilyeyi bertaraf edebilmek için yalnız süt perhîzine konmalıdır. Eğer idrârında şeker bulunur-
sa bu cihete de dikkat olunarak husûsî ilâclarla tedâvî çâresine bakılacakdır.
(Mâbaʻdi var.)
Terceme Eden:
Paris, Doktor Ahmed Süheyl
İNSÂNLARA VE MESKENLERE MUSALLAT OLAN TUFEYLÎ HAYVÂNLAR6

Fındık sıçanlarının emrâz-ı sâriyenin nakil ve sirâyetinde vâsıta ve âmil olduklarına dâir şimdi-
ye kadar etıbbâ tarafından serd edilmiş bir ithâma tesâdüf edilemiyor.
Fındık sıçanı meʼkûlâtımızın ve birçok zî-kıymet eşyâlarımızın düşmanı ve binâenaleyh ic-
timâʻî hıfzıssıhhadan ziyâde sâdece iktisâd-ı beytî sâhasında tedkîke lâyık bir tufeylîdir.
Gerçi küçücük boyu felâket teşkîl edebilecek ziyânkârlığa müsâʻid olmamakla berâber [175]
kuru sebze veya erzâk çuvallarını delerek pisliği ile mevâdd-ı mezkûreyi berbâd ve telvîs etmesi,
çamaşır ve elbiselerimizi kemirmesi, bazen nâdîde bir kitâbı parçalaması ve seccâde ve halıların orta
yerlerini delmesi veya bir pencere perdesinin dantelasını dişlemesi gibi îkâʻ etdiği zararlarla hanımla-
rımızın bi-hakkın aʻsâbını tahrîk etmekde ve ev içinde huzûru dâimâ bir nazar-ı endîşe ile görülmek-
6 69, 70, 71, 72, 73, 74 ve 75'inci nüshalardan mâbaʻd.
3871
Sayı 76
dedir. Bundan mâʻadâ tekessür etdikleri meskenlerde zevk ve cünbüşlerinin şamata ve patırtısıyla da
bütün hâne halkını çok râhatsız ve taʻcîz ederler.
Birçok seneler mikdârları normal bir hâlde kalan fındık sıçanlarının bazı seneler cidden fev-
kalâde denilecek bir nisbetde tezâyüd etdiği vâkiʻdir. Neslin bu sûretle birdenbire çoğalmasını ahvâl-i
cevviyeye atfedenler vardır.
Fi'l-ha[kî]ka kış şiddetle icrâ-yı hükm etdiği ve vakitsiz incimâdlar vukûʻ bulmadığı ve pek
mebzûl yağmurlar düşmediği senelerde yazın fındık sıçanlarının ifrât derecede tekessür etdikleri mü-
cerrebâtdandır. Yalnız bu şerâit dâhilinde güzerân olan senenin bahârında ilk aylar tevellüdâta gayr-ı
müsâʻid bulunur.
Fındık sıçanı Kutublar'dan Hatt-ı İstivâ'ya kadar bi'l-cümle ekâlîm ile istînâs etmiş ve beşer her
nereye gitmiş ise her yerde onu taʻkîb edegelmişdir.
Mesken dâhilinde öteye beriye atılan yiyecek bakıyye ve kırıntısı, ekmek ufakları fındık sıçan-
larının başlıca gıdâsıdır.
Bazen sayfiye bâğçelerinde binânın pek yakınına yerleşmekde ise de delik ve yuvasını dâimâ
mesken dâhilinde intihâb eder. Evlerden çok uzaklaşdığı zamânlar baykuş, sansar, yılan vesâire gibi
birçok tabîʻî düşmanlarının şikârı olur. Hâne derûnunda ekseriyâ pek nazarî ve ehemmiyetsiz düşma-
nı kedidir.
Birer merkez-i tekessür ve tenâsül hizmetini gören zahîre dükkânları, erzâk anbârları, bakkâliye
vesâire gibi ticârethânelerden fındık sıçanları vakit vakit etrâf u civâra koloni hâlinde yayılırlar.
Kıymetli koleksiyonları bu kâzımaların dendân tahrîbinden kurtarmak için mehmâ-emken bu
mihrâklardan uzak mahallerde ikâmet etmek îcâb eder.
Fındık sıçanları evlerde bodrum katı, kiler, tavan ve döşeme kirişlerinin aralıkları gibi beşerin
taʻaddîsinden âzâde yerleri intihâb ederler ve buralarda kuracakları yuvaları yavaş yavaş tevsîʻ ve
ıslâh etdikleri sırada tesâdüf edecekleri her mâniʻi kemirerek ortadan kaldırırlar.
Fındık sıçanı esâsen hayvânât-ı leyliyedendir. Bu sebeble gündüz muztar kalmadıkça meydâna
çıkmaz. Hâlbuki gece hulûl edince bulunduğu ev kendi mülk-i mutlakı imiş gibi mübâlâtsızlığını, lâu-
bâliliğini nihâyet dereceye vardırır. Gün geçdikde efrâd-ı âilenin huzûruyla kesb-i ülfet eder. Bazen
matbah-ı nazarı olan kırıntı ve yemek bakâyâsını toplamak üzere şahsın pek yakınına kadar sokulur.
Fındık sıçanı ziyâdesiyle pisboğazdır. Sulu ve yağlı olan meʼkûlâta pek teşnedir. Pek az su içer.
Şâyed yediği şeyler kâfi derecede sulu ise su da içmez. Sevdiği ve tercîh etdiği meʼkûlâtı bulamayın-
ca bulduğu ile kanâʻat ve kâbil-i ekl olan her şeye taʻarruz eder.
Maʻamâfîh kaht zamânlarını ve yiyecek tedârük edemeyeceği kara günleri de düşünerek ihtiyât
nafakasını biriktirmeği unutmaz.
[176] Fındık sıçanı nâ-kes ve cimri bir mahlûk olduğundan delik ve yuvasına taşıdığı mevâdd-ı
gıdâiyeyi karma karışık küme ve yığın hâlinde iddihâr eder ve gıdâ ve meʼkûlâtdan gayrı her şeyi
mütemâdiyen kemirir.
Bu hayvânda kemirmek ihtiyâcı teşekkülât-ı teşrîhiyesinin bir netîce-i zarûriyesi olduğunu ka-
bûl edenler, kâzımaların esnân-ı kâtıʻalarını lâ-yenkatıʻ bileyip sivriltdiklerini ve aynı zamânda aşın-
dırarak bu dişlerin neşv ü nemâlarına mâniʻ olduklarını beyân etmekdedirler.
3872
Sayı 76
Esnân-ı kâtıʻasını bir müddet istiʻmâl edemeyen bazı kâzımalar da bu dişlerin mukâbil cihetde-
ki ensiceye dâhil olacak derecede fevka'l-had uzadığını târîh-i tabîʻî ulemâsı rivâyet etmekde iseler
de bunun derece-i sıhhati her hâlde muhtâc-ı teeyyüddür.
Fındık sıçanlarının tenâsülü pek serîʻdir. Haml müddeti yirmi, yirmi iki gün devâm eder. Yazın
bir dişi her defasında dörtden sekize kadar yavru yapmak şartıyla dört-beş defa doğurur. Bu hesâba
nazaran bir dişi tahmînen nısfı erkek ve diğer nısfı dişi olmak üzere senede vasatî 30 kadar nesil ye-
tiştirmiş olur. Yeni doğan dişilerde tevlîd kâbiliyeti iki-üç ay sonra başlar.
Fındık sıçanlarının yapacağı tahrîbâtın önüne geçmek için tekessürlerine mâniʻ olmak şart-ı
aʻzamdır.
Bu tufeylînin gezdiği ve dolaşdığı mahallere pisliğini terk etmek iʻtiyâdı olduğundan bırakaca-
ğı pislikler mevcûdiyetinin bâriz nişânelerini teşkîl eder.
Pislikler gâyet küçük, renkleri siyâh ve iki ucu hafifçe sivri olup bazen ikişer veya üçer uçla-
rından birbirlerine mülâsıkdır.
Bir evde bu iz ve nişânelere tesâdüf edilince bir istîlâ tehlikesinin taht-ı tehdîdinde bulunma-
mak için bi'l-cümle tedâbîrin ittihâzına iʻtinâ elzemdir. Çünkü böyle bir meskene yerleşecek bir fındık
sıçanı bilâhare on olacak ve şerâit-i hayâtiyenin muvâfakatı bu mikdârı daha sonraları yüze iblâğ
edecekdir.
Bazı müellifler fındık sıçanının zarâfetinden, temizliğinden bir lisân-ı sitâyişle bahsederler ve
bu efendiler yazdıkları eserlerde memdûhlarının tegannî edebilmek gibi istisnâî bir kâbiliyete muzaf-
feriyetini ibcâle lâyık görürler.
İfrâta takarrüb eden bu hiss-i teveccühe hanımlarımızın iştirâk edemeyeceği tabîʻîdir.
Fi'l-hakîka fâre ve sıçandan tevahhuş etmeyen hiçbir kadın tasavvur edilemez. Bu sevimsiz
hayvâna tesâdüf eden her kadın müzʻic bir endîşeyi ifâde eden âni ve muʻayyen bir hareketle kendi-
sini ya bir sandalyeye veya bir masa üzerine dar atar.
Sıçanlara gıdâ olabilecek ve tekessür ve tenâsüllerini teshîl edecek meʼkûlâtı ortada bırakma-
mak ittihâz olunacak tedâbîr-i mâniʻanın en başında bulunmalıdır.
Sıçanlar aza kanâʻat etdikleri ve bir köşede unutulmuş ufak bir ekmek kabuğu ile uzun müddet
gıdâlarını teʼmîn etmiş olacakları cihetle aylarca boş kalan sayfiye ve şitâiyeler için bilhâssa bu ciheti
nazar-ı dikkatden dûr tutmamak îcâb eder.
Biraz uzunca devâm edecek bu gibi güç ve gaybûbetlerde erzâk ve meʼkûlâtı kemâl-i iʻtinâ ile
teneke kutulara yerleştirmek en iyi tedâbîr cümlesindendir.
[177] Zâten ev boş kaldığı müddet zarfında sıçanlara karşı mücâdele ve taʻkîbât da taʻtîl edilmiş
bulunacağından mübâyaʻası mühim bir masraf teşkîl etmeyecek olan bu kutular sâyesinde hayvânın
tekessürüne ve meskeni istîlâsına mahal verilmiş olmaz.
Meskûn hânelerde sıçan mücâdelesine bütün sene devâm ve mücâdele bilhâssa tenâsül zamâ-
nına tekaddüm eden mevsimde yani kışın hitâm bulduğuna delâlet eden haftalarda teksîf edilmek
lâzımdır. Bu sûretle doğurmak üzere bulunan her dişi kapana düşdükçe doğacak yavrularıyla berâber
itlâf edilmiş olur.
Mücâdele tertîbâtı fârelerde olduğu kadar müşkil değildir. Bir kere bu hayvân fâre kadar zekî
3873
Sayı 76
olmakdan çok uzakdır. Sâniyen, eşlerinin uğradığı kazâ ve felâket, şübhe ve tereddüde sevk edecek
derecede onun üzerinde bir teʼsîr icrâ edemez.
Sıçanı çok olan yerlerde birçok kapan aynı zamânda icrâ-yı faʻâliyet edebilir. Hâlbuki kapanda
yalnız bir fâre tutulacak olsa diğer fâreler tehlikeden hemen uzaklaşmış bulunacaklardır.
Kezâ bir fındık sıçanı kapanda tefessüh etse, mumyalaşsa aynı kapan yıkanmadan, alazlanma-
dan tekrâr istiʻmâl olunabilir. Ölen sıçanın kokusu ertesi gece o kapanda diğer sıçanın tutulmasına
mâniʻ olmaz.
Maʻamâfîh kapan yıkanıp temizlenecek ve kokusu giderilecek olursa elbette muvaffakiyet
tezâʻuf eder. Kapana yem olarak pasdırma ve kaşar peynirinin katı tarafı intihâb edilmelidir.
Fındık sıçanı odalarda fâreler gibi duvar kenarlarını dâiren mâ-dâr dolaşacağından kapanlar bir
tarafı duvarda dayanacak vazʻiyetde tesbît edilmelidir.
Kümes hayvânâtı ve hattâ çocuklar tarafından belʻ ve ekl edilmek ve yiyeceklerimize bulaşmak
ihtimâline binâen sıçanlara karşı zehir istiʻmâli şâyân-ı tavsiye görüle[me]mekdedir.
İʻtidâl üzere beslenen kedilerden istifâde edilebilinirse de nâz u naʻîm içinde perverde olanları
yalnız tuvaletleriyle meşgûl bulunurlar.
_______________
DİŞ MAʻCÛNU YERİNE MEYVE

Diş maʻcûnlarının piyâsada envâʻına pek mebzûlen tesâdüf ediyoruz. Bu maʻcûnların en iyisini
ve aynı zamânda en ucuzunu güneşin kudret-i fâtırası ağaç üzerinde halk etdiğini bize yeni bir şey
olarak ilk defa Berlin Şehri Hıfzıssıhha Şuʻbesi müdürü haber veriyor ve diyor ki:
"-Meyvelerdeki hâmızâtın mülattıf ve harâreti söndüren iki hâssası olduğunu hepimiz biliriz.
Meyvelerin terkîbine dâhil olan hâmızâtın bu iki hâssasından başka ayrıca dişler üzerinde yapdığı
teʼsîrât-ı nâfiʻayı da bilmeliyiz.
Meyveler, dişler üzerinde biriken kirleri eriterek iklîl-i sinni setr eden minayı bozmaksızın diş-
lerin çürümesine mâniʻ olur. Yatmazdan evvel bir elma yenecek olursa sabâhleyin ter ü tâze bir ağız
ile uyanılır".
Fi'l-hakîka bugün erbâb-ı tedkîkin müşâhedâtına nazaran dişlerin çürüyüp düşmesine karşı pek
basît ve gâyet sâde olan ucuz çâre, çocukları yataklarına girmezden evvel bir elma yemeğe alıştır-
makdır.
Müdür-i Mesʼûl: Arif Süleyman
3874
Sayı 76
3875
Sayı 76
3876
Sayı 76
3877
Sayı 76
3878
Sayı 76
3879
Sayı 76
3880
Sayı 76
3881
Sayı 76
3882
Sayı 76
3883
Sayı 76
3884
Sayı 76
3885
Sayı 76
3886
Sayı 76
3887
Sayı 76
3888
Sayı 76
3889
Sayı 76
3890
Sayı 76
3891
Sayı 76
3892
Sayı 76
3893
Sayı 76
3894
Sayı 76
3895
Sayı 76
3896
Sayı 76
3897
Sayı 76
3898
Sayı 76
3899
Sayı 76
3900
Sayı 76
3901
Sayı 76
Hilâl-i Ahmer Karahisar Maʻden Suyu

Sû-i hazm, miʻde, karaciğer, kum ve böbrek hastalıkları için yegâne tavsiye edilecek
maʻden suyudur. Her gün tâzesi gelmekdedir. Hâsılâtı Hilâl-i Ahmer'e âiddir. Mütehassıs
doktor tarafından mahallinde imlâ etdirilmekdedir.
Deposu: Sirkeci'de Nur Hânı'nda, Numara: 3
3902
TÜRKİYE
77
Yedinci Sene 21 Receb sene 1346 / 15 Kânûn-ı Sânî 1928 Numara 77
TÜRKİYE
21 Receb sene 1346 / 15 Kânûn-ı Sânî 1928
BULLETIN MENSUEL
DU
CONSTANTINOPLE
15 Janvier 1928
İstanbul
1928
Türkiye Millî Sigorta Şirketi
1333 [1917] senesinde müteşekkil Türk Anonim şirketidir.
Harîk, hayât ve nakliyât üzerine muʻtedil şerâitle icrâ-yı muʻâmele eder ve bi'l-cümle zarar u ziyânı
kemâl-i sürʻat ve sehâvetle tesviye eyler.
Merkez-i İdâresi: Galata'da Voyvoda Câddesi'nde Deutsche Bank karşısında şirketin mâlı olan
Türkiye Millî Hânı'ndadır.
Telefon: Beyoğlu: 2300, 2301
_______________
Osmanlı Eczâ-yı Tıbbiye Deposu

Ekrem Necib
Dersaadet.- Meydancık Posta Telgraf ve Telefon Nezâreti karşısında, numara 14

Avrupa'nın en maʻrûf fabrikalarının markalarını hâiz her nevʻ eczâ ve malzeme-i tıbbiye ve
kimyeviye ile meşhûr ve muʻteber fabrikaların bi'l-cümle ıtriyât ve tuvalete müteʻallik lavanta ve
losyonlarının deposudur.
Her tarafdan sipâriş kabûl ve sürʻatle îfâ olunur.
_______________
Evliyâzâde Nureddin
Devâir-i Resmiye Müteʻahhidi
İcrâ-yı Kimyeviye, Âlât-ı Cerrâhiye ve Itriyât Deposu
Bahçekapı Hamidiye Türbesi, Telefon: İstanbul 1799
Bi'l-umûm hastahâne, kimyâhâne, bakteriyolojihânelerde istiʻmâl olunan eczâ-yı kimyeviye, âlât-ı

cerrâhiye, edevât-ı fenniye ile ıtriyât ve tuvalete müteʻallik her nevʻ malzemenin deposu. Mufassal
kataloğumuzu taleb buyurunuz.
Telgraf Adresi: İstanbul Evliya Nur.
Yedinci Sene 21 Receb sene 1346 / 15 Kânûn-ı Sânî 1928 Numara 77

Gönderilmelidir.
Mündericât:
Kimyâ Harbi – Hayât ve Ölüm Nedir? – Gebe Kadınlara Yardım – Sebzeler – Hilâl-i Ahmer
Havâdisi – Salîb-i Ahmer Havâdisi – Fransızca Kısmı – İngilizce Kısmı
İʻtizâr.-
Mündericâtımızın kesretine mebnî "İctimâʻî Hıfzıssıhha" makâlemizle "İnsânlar ve Meskenlere
Musallat Olan Tufeylî Hayvânlar"ın mâbaʻdi bu nüshaya vazʻ edilememişdir.
KİMYÂ HARBİ
Bir milletin harb hengâmında muhnik gazlar istiʻmâl edebilmesi keyfiyeti kırk seneye yakın bir
zamândan beri gerek hükûmetleri ve gerek efkâr-ı umûmiye-i medeniyeyi şiddetle işgâl eden mesâil-i
mühimmedendir.
Fi'l-hakîka Cihân Harbi'nde zehirli gazların ilk defa harb silâhı olarak istiʻmâlinden sonra bu
müdhiş ihtirâʻın beşeriyet için ne büyük bir tehlike ve felâket teşkîl etdiği büsbütün meydâna çıkmışdır.
Mütâreke'nin akdini müteʻâkib fennin seneden seneye mazhar olduğu terakkiyât ve inkişâfâtıy-
la yeniden birçok muhnik gazların keşif ve ihtirâʻ edildiği maʻlûmdur.
Her türlü vesâit-i himâyeye mâlik olmasına rağmen hattâ ordu mensûbînine ve bilhâssa maʻsûm
halka bu korkunç ve vahşî harb silâhının yapacağı fenâlık bütün cihân efkâr-ı umûmiyesince daha
şimdiden telâş ve heyecân ile derpîş edilmekdedir.
Fâciʻât-ı harbiyeyi bir kat daha tezyîd eden bu gibi ihtirâʻâtın menʻ-i istiʻmâli veya hiç olmazsa
mazarrâtı emrinde Beynelmilel Salîb-i Ahmer konferansları ve Cenevre Salîb-i Ahmer Merkez Komi-
tesi, Hilâl ve Salîb-i Ahmer Cemʻiyetleri, ve'l-hâsıl şekl-i timsâli "harbde şefkat" (inter arma caritas)
olan bi'l-cümle teşkîlât taharrî-i vesâite bütün mevcûdiyetleriyle sarf-ı mesâʻî etmekden hiçbir zamân
hâlî kalmamış ve kalmayacaklardır.
Ahîren Cenevre Beynelmilel Salîb-i Ahmer Merkezi kimyâ harbine karşı sivil ahâlînin himâ-
yesini teʼmîn edecek tedâbîri tedkîk ve taharrî husûsunda vazîfe-i reh-nümâyı îfâ etmek maksad-ı
3909
Sayı 77
ulvîsiyle beynelmilel bir ehl-i hibre komisyonunu 16 Kânûn-ı Sânî 1928 târîhinde Brüksel'de ictimâʻa
daʻvet etmişdir.
[206] Bu komisyondan evvel biraz aşağıda görüleceği üzere ikisi Cemʻiyet-i Akvâm Meclisi
tarafından Paris ve Cenevre'de, üçüncüsü bazı Düvel-i İʼtilâfiye ve meşârikleri tarafından Washing-
ton'da ictimâʻa daʻvet olunan üç ehl-i hibre komisyonu tevârîh-i muhtelifede bu mesʼelenin tedkîki
ile meşgûl olmuş idiler.
Ancak 16 Kânûn-ı Sânî'de inʻikâd edecek olan Brüksel Komisyonu'nun gâyesi, tarz-ı teşekkülü
ve mâhiyeti iʻtibârıyla evvelki komisyonlardan pek bâriz bir farkı vardır.
Paris, Cenevre, Washington'da ictimâʻ eden sâlifü'z-zikr komisyonlar kimyâ harbini heyʼet-i
umûmiyesi nokta-i nazarından tedkîk etdikleri hâlde Brüksel Komisyonu kuvâ-yı müsellahanın himâ-
yesini hâricde bırakarak yalnız sivil ahâlînin muhâfazası mesʼelesiyle iştigâl edecekdir.
Bundan mâʻadâ Brüksel Komisyonu ile ilk üç komisyonun tarz-ı teşekkülleri arasında da pek
mühim farklar görülmekdedir.
Evvelki komisyonların tercîhen kimyâger aʻzâdan teşekkül etmesine ehemmiyet verilmiş iken
Brüksel Komisyonu'na yine pek meşhûr kimyâgerler iştirâk edecek ve fakat umûmî himâye teşkîlâtı
hakkında mütâlaʻalarına mürâcaʻat edilmek üzere miʻmâr ve mühendisler de daʻvet olunacak ve şe-
hir, karye ve kasabalarda himâye tedâbîrinin teʼmîni vazîfesi kısmen belediye ve nâhiye heyʼetlerine
âid olması cihetiyle aʻzâ arasında şehir ve kasabaları temsîl edecek beynelmilel teşekküller de bulu-
nacakdır.
Havâ tarîkıyla yapılacak kimyevî taʻarruzun mâhiyet-i muhtemelesi hakkında tayyâreciler iʻtâ-
yı maʻlûmât edecek ve şehirlerin kimyâ harbine karşı esbâb ve vesâit-i müdâfaʻasının ihzârında itfâi-
ye heyʼetleri erkânının da fikirlerinden müstağnî kalınmayacakdır.
Kezâ kıymet-i harbiye ve askeriyesi dolayısıyla büyük müessesât-ı sınâʻiyenin düşman tara-
fından hedef-i taʻarruz olması ihtimâli nazar-ı dikkate alınarak patron ve amele mümessilleri dahi bu
komisyonun aʻzâsı meyânında ahz-ı mevkiʻ edeceklerdir.
Ve'l-hâsıl efkâr ve mütâlaʻâtından istifâde edilmesi melhûz olan diğer ehl-i hibre komisyon[u]
mesâʻîsine bi'l-vücûh iştirâk edebilecekdir.
Şu kadar var ki, komisyonu terkîb ve teşkîl eden aʻzâ mensûb oldukları memleketlerin hükû-
metlerini hiçbir sûretle resmen temsîl etmeyecek ve efkâr ve mütâlaʻât şahsî mâhiyetde kalacak,
mukarrerât-ı müttehaze aʻzânın temsîl etdiği teşkîlâtı hiçbir taʻahhüd altında bulundurmayacakdır.
Esâsen Brüksel Komisyonu Beynelmilel Salîb-i Ahmer Merkez Komitesi gibi umûmî bir mü-
essese-i insâniye tarafından daʻvet edilmiş olduğundan bundan evvel gerek hükûmetlerin ve gerek
Cemʻiyet-i Akvâm gibi bir teşekkül-i siyâsînin teşebbüsüyle inʻikâd etmiş olan diğer üç komisyona
nazaran bambaşka ve gayr-ı resmî bir mâhiyet arz etmiş olacakdır.
Şâyân-ı takdîr ve pek müfîd bir eser meydâna getirmiş olan ilk üç komisyonun mukarrerâtından
Brüksel Komisyonu'nun istifâde edeceği tabîʻî olmakla mezkûr komisyonların da tarz-ı teşekkülleri
hakkında bu münâsebetle biraz maʻlûmât iʻtâsını fâideli buluyoruz.
1-Başlıca Düvel-i İʼtilâfiye ve meşârikleri tarafından vukûʻ bulan daʻvet üzerine 1921 senesi
Kânûn-ı Evvel'inde Washington'da ictimâʻ eden muhnik gazlar tâlî komisyonuna Cemâhîr-i Müttehi-
de-i Amerika iki, İngiltere bir, Fransa iki, İtalya bir, Japonya bir aʻzâ intihâb ve iʻzâm etmiş idi.
3910
Sayı 77
2-Kimyâ harbini tedkîke meʼmûr olan [207] Tenkîs-ı Teslîhât Muvakkat Muhtelit Komisyonu
Komitesi 1924 senesi Temmuz'unda Paris'de ictimâʻ etmiş idi.
Bu komisyonun kimyâ harbi hakkında tanzîm etdiği rapor Collège de France müderrislerinden
André Mayer, Floransa Tedkîkât-ı Âliye Enstitüsü müderrislerinden Angelo Angeli, Breslau müder-
rislerinden Buordeau, Harvard Mekteb-i Tıbbiyesi müderrislerinden Canon, Kopenhag'dan Madsen,
Roma Dârülfünûnu nâmına aʻyândan Müderris Paterno, New York'da Kolombiya Dârülfünûnu'ndan
Henrik Jannetti tarafından kaleme alınmış idi.
3-Terk-i Teslîhât Konferansı İhzârî Komisyonu'nda kimyâ harbine taʻalluk eden mesâili tedkîke
meʼmûr komitenin 1926 senesi Teşrîn-i Evvel'inde Cenevre'deki mesâʻîsine Milan Kimyâ-yı Sınâʻî
Enstitüsü müdürü, Paris'de Cullman Müesseseleri müdür-i umûmîsi, bir Alman kimyâ-yı sınâʻî mü-
derrisi, İngiliz kimyâ-yı sınâʻî müderrislerinden bir zât, Amerika Kolombiya Dârülfünûnu müder-
rislerinden bundan evvelki komisyonda ismi sebk eden Müderris Jannetti olmak üzere beş meşhûr
kimyâ âlim ve mütehassısı iştirâk etdi.
Şu îzâhâtı verdikden sonra bu kimyâ âlimlerinin ittihâz etdikleri mukarrerâtı dört grupda cemʻ
ve hulâsa edebiliriz:
1-Gaz iʻmâli
2-Yeni keşfiyâtdan husûle gelecek tehlikeler veyâhûd gayr-ı kâfi vesâit-i himâye
3-Muhârebe silâhı olarak gaz istiʻmâlinin menʻi
4-Kimyâ harbi ve sivil ahâlî
1-Gaz İʻmâli
Yeni muhârebe gazları keşfine müncer olabilecek taharriyât-ı fenniyeyi menʻ etmek veya murâ-
kabe altına almak gayr-ı mümkindir. Umûmiyet üzere denilebilir ki, eczâ-i kimyeviye iʻmâline mah-
sûs fabrikalar ve bilhâssa mevâdd-ı mülevvene iʻmâl eden ve bu kısım sanâyiʻ ile münâsebetdâr olan
dârüssınâʻalar lüzûmunda sühûletle zehirli gaz iʻmâl edebilecek bir müessese hâline vazʻ ve tahvîl
edilebilirler.
Kimyâ harbinde istiʻmâl olunan mevâd, ticâretde eczâ-i kimyeviye için istiʻmâl olunan mevâd-
dın aynı olduğu gibi tarz-ı iʻmâl ve istihzârı da aynı usûl ve kavâʻide tâbiʻdir.
Müstahzarât-ı ispençiyâriye sınıfı ile muhârebelerde kullanılan ecsâm-ı muzırra ve semmiye
sınıfı arasındaki fark gâyet cüzʼîdir. Sulh zamânında istiʻmâli gitdikçe tevessüm ve tezâyüd eden bazı
gazlardan dolayı husûsî bir gazın veyâhûd birçok gazların iʻmâlini tahdîd etmek adîmü'l-imkândır.
Zehirli ve muhnik gazlar istihsâlinde eczâ fabrikalarından istifâdeyi menʻ veya işkâl etmek
maksadıyla hiçbir teklîf-i fiʻlî dermeyân olunamaz. Çünkü sulh zamânında eşhâs-ı husûsiye ellerinde
bulunan bu kısım sanâyiʻin müdîrânı ticâret maksadıyla mevâdd-ı semmiye iʻmâlinin menʻine büyük
ticâretdeki menâfiʻ-i âliyeleri nâmına iʻtirâz edebileceklerdir. Kimyâ harbi vâsıtalarının umûmiyetle
müessir ve mutlak olarak menʻ-i istiʻmâlinin fiʻlen tahakkukuna imkân hâsıl olacağı zamâna kadar
eczâ-i kimyeviyenin zehirli gaz istihsâlinde istiʻmâlini menʻ edecek veya istiʻmâline mâniʻ olacak
teklîfât icrâsı fâidesizdir.
3911
Sayı 77
[208] 2-Yeni Keşfiyâtdan Husûle Gelecek Tehlikeler veyâhûd Nâ-kâfi Vesâit-i Himâye
Zehirli gazların terkîbine dâhil olan mevâddan şimdiye kadar maʻlûm olanlardan daha fazla bir
kıymet ve fâikiyet-i harbiye arz edecek mühim mikdârda yeni mevâddın keşif ve ihzâr olunabileceği
zannedilemez.
Harb-i Umûmî'nin bidâyetinde muhnik gazların mikdâr-ı maʻlûmu otuz iken bugün bine bâliğ
olması, bu tezâyüd-i serîʻe herhangi bir eczânın keşfi icrâ-yı teʼsîr etmemişdir. Evvelki otuz muhnik
gazın mâdde-i asliyesi olan hypérite ve chlorure de cyaphosgène, nogène sonraki bin muhnik gaz da
mevkiʻlerini muhâfaza etmişlerdir.
Mevâdd-ı infilâkiyede olduğu gibi kimyânın terakkîsinden gazlar için daha fazla bir muvaffa-
kiyet istihsâl edileceğine ne ümîd ve ne de bu terakkîden havf edilmelidir.
Şimdiye kadar kullanılan muharriş, muhnik, zehirli gazlar sulh zamânında sanâyiʻde istiʻmâl
olunan gazlardan başka bir şey değildir. Bununla berâber vücûd-ı insânînin diğer vezâifini ihlâl ede-
cek yeni mevâddın keşfedilemeyeceğini hiç kimse teʼmîn edemez.
Zehirli ve muhnik gazlara karşı el-yevm istiʻmâl edilmekde olan maskelerin keşfolunacak yeni
bir gaza karşı istiʻmâl edilememesi ihtimâli pek zaʻîf olmakla berâber bu gibi keşfiyâtın imkân ve ih-
timâlini derpîş etmek îcâb eder ve illâ müessir bir himâye vâsıtası bulununcaya kadar ciddî ve mühim
zâyiʻâta sebebiyet verilmiş olur.
Bir unsur-ı taʻarruz olarak istiʻmâl olunacak bi'l-cümle maʻlûm gazlara karşı mükemmel adde-
dilebilecek en iyi maskeler gözlerle ciğerleri tamâmıyla muhâfaza edecek olanlardır.
Gazların temerküz etdiği mahaller muʻayyen bir hudûdu tecâvüz etdiği takdîrde bizzât maske-
ler de gayr-ı müessir olurlar. Cilde fenâ hâlde teʼsîr eden hardal gazı gibi münfit yani cildi kabartıcı
ve şişirici gazlara karşı maskeden başka vücûdu muhâfaza edecek ayrıca elbiseye de lüzûm vardır.
Hulâsa, himâye vesâitinin günün birinde gayr-ı kâfi gelmesinden endîşe edilebilir.
3-Gazların Muhârebe Silâhı Olarak İstiʻmâlinin Menʻi

Kimyevî gazlara karşı ihzâr edilmemiş ordular için bu muhârebe silâhının teʼsîri pek azîmdir.
Düşmanlarının taʻarruzî ve tedâfüʻî harekât-ı harbiyesinde bu gazları istiʻmâle hâzırlanmadı-
ğını bilen vicdânsız bir düşman vazʻiyetden bi'l-istifâde istediği şerâit-i sulhiyeyi muhâsımına kabûl
etdirebilir.
Büyük kudretde birçok mevâdd-ı infilâkiyenin muhârebe gazı hâsıl etmesine veyâhûd bunlar
insânlar üzerinde aynı teʼsîri yapacak gazlar çıkarmasına mebnî muhârebe gazının menʻ-i istiʻmâli
husûsunda yapılacak herhangi bir teşebbüs harb zamânında derhâl sû-i tefehhümler tevlîd edecekdir.
Yani tarafeyn-i muhâsımînin daha ilk müsâdemesinden iʻtibâren bir tarafdan veya tarafeynden gaz-
larla ölmüş veya mecrûh [209] olmuş insânlar görülecekdir. İşte o zamân bu gazların hakîkaten gaz
olarak mı istiʻmâl edildiği yoksa yüksek kudretdeki mevâdd-ı infilâkiyenin istiʻmâli netîcesinde hâsıl
olan gazların teʼsîriyle mi bu insânların yaralandığı anlaşılamayacak ve bu hâl-i meşkûkiyet muhâre-
be gazlarının her türlü eşkâliyle kuvvetli bir taʻarruz icrâsına vesîle teşkîl edebilecekdir.
Gerek envâʻ-ı muhtelifesi ve gerek insânlar üzerinde yapacağı teʼsîr gazların tahdîdine esâs
teşkîl edemez. Yalnız yüksek kudretdeki mevâdd-ı infilâkiye için kabûl edildiği üzere şehirlere veya
3912
Sayı 77
gayr-ı muhârib insân kitlelerinin bulundukları tecemmuʻ mahallerine karşı gaz istiʻmâli menʻ edil-
mek sûretiyle bir hudûd taʻyîn edilmiş olur.
Maʻamâfîh düşman kuvâ-yı berriye ve bahriyesine karşı istiʻmâlini tahdîd etmek mümkün ola-
mayacaktdır.
4-Kimyâ Harbi ve Sivil Ahâlî

İstikbâlde tayyâreler vâsıtasıyla muhâribler üzerine olduğu gibi sivil ahâlî üzerine de bombalar
ve içleri müstahzarât-ı muzırra ile memlû bombaya müşâbih şeyler atılacağı kabûl edilebilir.
Himâyesiz insânlara karşı kimyâ silâhının son derece vahîm olan avâkıb ve teʼsîrâtı ittihâz
edilecek tedâbîr-i mahsûsa ile bir dereceye kadar kâbil-i taʻdîl ve tahfîf ise de sivil ahâlînin himâyesi
mesʼelesine maʻalesef halledilmiş nazarıyla bakılamaz.
Teknik nokta-i nazarından muhnik gazlar vâsıtasıyla büyük şehirlere havâ tarîkıyla veya uzun
endâht menzili esliha ile taʻarruz edilmesinin gayr-ı mümkin olduğu zannedilmemelidir.
Böyle bir muʻâmele-i melʻanetkârâne ve hareket-i şakâvet-pesendânenin vicdânen şâyân-ı tak-
bîh görüleceği şübhesizdir. Ancak düşman memleketinin hayât-ı siyâsiye ve iktisâdiyesine elzem
olan merâkiz üzerine muhnik gazlarla memlû cesîm bombaların atılmasına fennen bir mâniʻ tasavvur
edilemez.
Bu gibi tehlikelerden sivil ahâlînin himâye ve muhâfazası için müessir bir vâsıta bulunacağını
ümîd etmekle berâber mesʼelenin ne kadar müşkilât arz etdiğini de teslîm etmek îcâb eder.
Bundan mâʻadâ tekmîl bir memleket halkının maskelerle techîzine kudretyâb olunamayacağı
gibi bulunacak himâye usûllerinin fiʻliyât ve tatbîkât sâhasında ne derecelerde müsmir ve müessir
olacağı da şâyân-ı teemmüldür.
Şübhesiz harbin bu tarzda inkişâfı bir melʻanet-i medeniye telâkkî edilecek ve vicdân-ı beşer
bu gibi tahrîbkâr harekâta karşı elbette isyân edecekdir. Fakat Harb-i Umûmî'de olduğu üzere bundan
sonra vukûʻa gelecek harblerde bir memleketin tekmîl ahâlîsi bittabʻ ve bi'z-zarûr az çok harbe iştirâk
etmiş olacaklarından hukûk ve kavâʻid-i mevzûʻa hilâfında hareket edecek muhâsımlar tarafından
mevâkiʻ-i harbiyedeki askerî kuvvetlere karşı istiʻmâl edilecek muhnik gazların ordulara ve bu kuv-
vetlere harb etmek vesâit ve imkânını istihzâr eden merâkize karşı da bî-muhâbâ tevcîh edilmesinden
korkulabilir.
Sivil ahâlîye karşı kimyâ silâhına mürâcaʻat edilmesini müteʻâkib memleket şübhesiz büyük bir
herc [210] merce giriftâr olacak, büyük bir felâket geçirecekdir.
Bir tarafdan ilmin harb sâhasında günden güne tezâyüd ve tenevvüʻ eden tatbîkâtına imʻân-ı
nazar edilince ve diğer cihetden beynelmilel mukâvelâta iʻtimâden müsterîhu'l-bâl olarak uyumanın
ve uyandıkdan sonra yeni bir silâha karşı muhâfaza ve himâyeden kendini mahrûm görmenin bir
millet için hayât-ı mevcûdiyetini tehdîd eden hakîkî tehlike yani ölüm tehlikesi teşkîl etdiği nazar-ı
dikkate alınınca milletler başları üzerinde muʻallak duran tehdîd-i müdhişi bilmeli ve bunun avâkıbı-
nı düşünmelidir.
3913
Sayı 77
HAYÂT VE ÖLÜM NEDİR?

(75'inci nüshadan mâbaʻd)
Hayât Nedir?
Yukarıda söylediğimiz gibi asabî hücreler tevellüdden sonra tekessür etmez, adedleri sâbitdir.
Fakat hücrelerin bir kısmı hâlet-i ibtidâiyede kalmışdır. Tamâmıyla neşv ü nemânın hadd-i aʻzamîsi-
ne erişememişdir. Tekemmül etmemişdir. Dimâğcenin kenârındaki hücerât bu vazʻiyetdedir. Bunlar
mevkiʻlerini değiştirerek uzvun sathına dağılırlar. Cenîn doğdukdan sonra hücerât hareket eder, yavaş
yavaş dimâğcenin dâhiline doğru nüfûza başlarlar ve dimâğcenin derinliklerinde tâm bir hücre-i asa-
biye hâline inkılâb ederler. Bu hücreler intizâm-ı harekâtı teʼmîne yardım ederler. Bunu anlayabilmek
için bir çocuğun doğdukdan sonra hareketlerini taʻkîb etmek lâzımdır.
Çocuk rahm-i mâderi terk etdikden sonra hâricde kollarını, bacaklarını oynatır. Fakat bu oy-
natmalarda hiçbir maʻnâ ve ifâde mevcûd değildir. Bütün bu harekât-ı bedeniye gayr-ı muntazamdır.
Çocuklarda muntazam olarak nazar-ı dikkate çarpan meme emme hareketi vardır. Bu hareket şuʻûrî
değildir. Bir fiʻl-i münʻakisden ibâretdir.
Çocuk muhîti ile münâsebetini teʼsîs eder etmez, yavaş yavaş hareketleri maʻnîdâr bir şekil
almağa başlar. Nevzâdda tufeyliyet-i ûlânın ilk aylarında hâricî münebbihler ancak fiʻl-i münʻakisler
tevlîd edebilir. Hakîkî mukâbeleleri daʻvet edemez. Çocuklarda görülen hareketler karma karışıkdır.
Müstakil ve tâm insicâmlı hareketler dimâğcenin dâhilindeki hücerâtın tâm ve bir hücre-i asabiye
hâline inkılâb etdiği zamân hâsıl olur. İlk aylarda nevzâd hiçbir maksada mebnî olmayarak ellerini,
kollarını oynatır, ellerini birbirine çarpar, ayaklarını birbiri üzerine koyar. Çocuk ilk tanımaya başla-
dığı zamânlarda neşʼesini yalnız kollarıyla, bacaklarıyla ifâde etmez, çehresindeki hatlarında da bir
maʻnâ belirir. Zamânla elini ağzına götürmeğe, parmaklarını emmeğe başlar. Birkaç haftalık çocuk
her gördüğü şeyi tutar. Üç-dört aylık olunca hareketleri insicâm ve intizâm kesb etmeğe başlar ki, bu
da dimâğce dâhilindeki hücerâtın bir hücre-i asabiye-i tâm hâline girmekde olduğunu gösterir. Sekiz
aya doğru çocuk bir halı üzerine terk edilirse, kendi kendine oynar, nazar-ı dikkatini celb eden bir
şeye doğru hareket eder.
Evvelâ dizlerini oynatırken yavaş yavaş ellerine de istinâd etmeğe başlar. On, on iki aya ge-
lince bu emekleme hâliyle epeyce mesâfe de katʻ eder. Biraz sonra duvara tutuna tutuna yürümeğe
[211] başlar. 12-16 aylık arasında ileriye doğru birkaç adım atmağa başlar. Kız çocuklar bu husûsda
erkeklerden daha kâbiliyetlidir. Çocuk ikinci yaşına gelince meşy ü harekete muktedirdir. İkinci yaşın
nihâyetinde koşmağa da muvaffak olur.
Çocuğun neşv ü nemâsını taʻkîb edince, dimâğ hücerâtının ne sûretle neşv ü nemâ bulduğunu
taʻyîn etmiş bulunuyoruz. Tevellüdden sonra tedrîcen intizâm-ı harekâtın kazanıldığı ve çocuklar-
da gördüğümüz jestlerin evvelâ maʻnâsız, gayr-ı muʻayyen bir şekilde olduğu hâlde günden güne
muʻayyen bir hâl aldığı nazar-ı dikkate çarpmakdadır.
Dimâğce gayr-ı tâm olarak doğar. Fakat bu gayr-ı tâmlığı ikmâl edecek anâsır dimâğce ile
berâber doğar. Zamânında mevkiʻlerini alırlar ve neşv ü nemânın nihâyetinde rollerini ikmâl ederler.
Hâlet-i hafiyeleri gâyet kısadır. Basala-i sisâiyede bulunan ve ukde-i hayât denilen bir nokta vardır.
Bu noktada mevcûd hücerât kalbi ve harekât-ı teneffüsiyeyi idâre eder. Buradaki hücerât basala-i
sisâiyenin derinliklerinde tâm bir hücre-i asabiye hâline inkılâb edinceye kadar biraz müddet ge-
çer. Çocuğu doğar doğmaz muʻâyene edecek olursak darabân-ı kalbin 140 olduğunu görürüz. Gâyet
ehemmiyetsiz tenebbühlerle, hattâ bilâ-sebeb adedinde, intizâmında değişiliklik görülür. Kalbin ha-
3914
Sayı 77
rekâtını tanzîm eden ve menşeʼi basala-i sisâiyeden alan hücerât daha tamâmıyla tekemmül etmemiş-
dir. Fakat harâreti tanzîm eden mihanikiyet tâm ve mükemmeldir.
Çocukda başla nabızda tehâlüfler görülür. Çocukda bir yaşına doğru nabız 120'dir. Beş yaşında
90-110 arasındadır.
Sekiz yaşında 80-100 arasındadır.
Sekizden on beş yaşına kadar 70-90 arasındadır. 15 yaşından sonra 60-80 arasında sâbit kalır.
Çocuklarda teneffüs adedleri arasında da büyük bir fark vardır. Nevzâd ilk doğduğu zamân dakîkada
40 defa teneffüs eder. Altı aylık iken teneffüsü 35 defadır. Üç yaşında 30 defadır. On yaşında 25 adede
düşer. On dört yaşında 20'ye düşer ve on altı yaşından iʻtibâren 16-18 arasındadır.
Görülüyor ki, merkezleri basalada olan teneffüs ve kalb harekâtını idâre eden hücre-i asabiyeler
tâm neşv ü nemâsını 15-16 yaşları arasında ikmâl eder. Bu iki vazîfe-i fizyolojiyedeki bu tebeddülât
hücre-i asabiyenin tâm tekemmül etmemesinden ileri gelmekdedir. Fakat harâret-i mihanikiyetini
idâre eden merkezlerde bu adem-i sâbitiyet yokdur.
Çocuk doğduğu zamân hayvânât yavruları gibi değildir. Zekâ eseri göstermez. Bunun bize gös-
terdiği şudur ki, dimâğ hücerâtı daha güçlükle tekemmül eder. Sincâbî ve beyâz nesc mevcûd değildir.
Bütün dimâğ mavimtırak sincâbî bir renkdedir. Zekâ ne vakit husûle gelir? İlk sene zarfında kademe
kademe inkişâf eder. Dimâğın tamâmiyeti çocuk yürümeğe başladığı zamân tahassul etmişdir.
Çocuk doğduğu zamân iki mihanikiyetde intizâm vardır. Birisi teneffüs, diğeri memeyi alma.
Bu iki insicâmlı hareket de bir sevk-i tabîʻî-i irsîdir. Eğer çocuğun dudağına bir kalem veya bir lastik
uzatsanız çocuk emmeğe çalışır. Çocukda ilk aylarda görme ve işitme fiʻilleri inkişâf eder. Diğer
fiʻller yavaş yavaş tekemmül eder. Bu fiʻllerin tekemmülleri hücerât-ı dimâğiyenin mükemmeliyete
doğru inkişâf etmekde olduğunu gösterir.
Sâbit hücrelerden olan asabî hücreler hakkında hulâsaten bir maʻlûmât verdik. Gayr-ı sâbit,
mütebeddil [212] hücrelerden olan küreyvât-ı hamrâ mütemâdiyen ölür, yerlerine yenileri kâim olur.
Yeni gelen hücrelerin menbaʻı, muhh-ı azmî ve tıhâldir. Buralarda hâlet-i ruşeymiyede kalan ve kır-
mızı küreyveler iʻmâl eden hücreler mütemâdiyen yenilerini deverân-ı deme îsâl ederler. Böyle mü-
temâdiyen hücre iʻmâl etmek kâbiliyeti diğer hücrelerde de vardır.
Hücerât-ı guddeviye de değişmekdedirler. Bir kısımlarının hayâtı pek muvakkatdir, pek fâni-
dirler.
Hücerât-ı asabiye ve adaliye gibi hayâtın sonuna kadar idâme-i hayât eden hücerât olduğu gibi
doğar doğmaz ölen hücerât da vardır. Bu husûsda en bâriz misâl küreyvât-ı beyzâdır. Bunların hayât-
ları pek kısadır. Birçokları lenfâî ve veʻâî sisteminde ve nesc-i munzam dâhilinde bulunur. Küreyvât-ı
beyzânın nesc-i munzamma büyük bir incizâbı vardır.
Bu incizâb sebebiyle küreyvât-ı beyzâyı, sânih, serbest ve serseri nesc-i munzam hücerâtı telâk-
kî edenler olduğu gibi nesc-i munzammı da uslanmış, sâbit ve müstakar küreyvât-ı beyzâdan ibâret
telâkkî edenler [de] mevcûddur.
Bu beyâz hücerât bütün zamânlarını vücûddan ıtrâh olunan unsurların ve tahrîb edilen nesclerin
ve ihtiyâr uzviyetin aksâmını belʻ ederek bağırsağa atmakla geçirirler ve kendileri de sâhadan çeki-
lirler. Bu serseri hücreler pek az yaşadıkdan sonra kendileri de fenâ bulurlar. Bütün lenfositlerde bir
belʻ ve cezb hâssası bir değildir. Lenfositler ecnebî cisimleri belʻ etmeğe gayr-ı muktedirdir. Bunlarda
fagositoz hâssası yokdur. Eozinofil lökositler belʻ ederler. Fakat hazmetmeğe kudreti en yüksek olan
nötrofillerdir. Bunlar son derecede fagositoz hâssasına mâlikdirler.
3915
Sayı 77
Mikroskop altında mütâlaʻa edilecek olursa vahîdü'n-nüve nötrofil lökositlerin yabancı cisim-
leri protoplazmaları dâhiline idhâl etdikleri görülür. Bunlar hakîkî amipler gibi teʻâmül göstermek-
dedirler. Bunlar ister zî-hayât olsun ister gayr-ı zî-hayât bulunsun, bünyelerine idhâl keyfiyeti her
birine şâmildir. Kurbağaların küreyvât-ı beyzâsı tarafından zabtedilen virüslerin harekâtı mikroskop
altında pekâlâ taʻkîb olunabilir. Acabâ lökositler tarafından belʻ edilen mikroplar cânlı olarak mı belʻ
edilir? Bunu tecrübe kolaydır. Belʻ edilen cürsûmât, belʻ edildikden sonra eğilerek kültür yapılacak
olursa mikropların neşv ü nemâ buldukları görülür ki, bu da cürsûmelerin cânlı belʻ olunduklarına bir
delîldir.
Lökositlerin intân husûle getiren mikroplara karşı teʻâmülleri başka başkadır. Lenfositler, löko-
sitlerin ahz u kabz eyledikleri bi'l-cümle mikropları hazm ve belʻ edemezler. Kesrü'n-nüve olan lö-
kositler de vahîdü'n-nüve olan lenfositlerin yapdıklarını yapamazlar. İnsânın kesrü'n-nüve lökositleri
streptokok mikroplarını kolayca hazm ve belʻ etdikleri hâlde vahîdü'n-nüve lökositler bunu yapamaz.
Bilakis cüzâm basilini vahîdü'n-nüve lökositler ahz u kabz eyledikleri hâlde kesrü'n-nüve lökositler
onlara karşı teʻâmül veremez.
Beyâz küreyvelerin bu hâssaları yukarıda bahsetdiğimiz chimiotaxi taharrükiyet-i kimyeviye
ile îzâh olunabilir.
Streptokok mikroplarının kesrü'n-nüve lökositler üzerine yapdığı bir müsbet taharrükiyet-i
kimyeviyedir (chimiotaxi positive). Vahîdü'n-nüveye yapdığı teʼsîr bilakis chimiotaxi négative bir
menfî taharrükiyet-i kimyeviyedir.
Cüzâm basilleri ise nötrofil lökositler [213] üzerine bir taharrükiyet-i kimyeviye-i menfiye ve
lenfositler üzerine bir taharrükiyet-i kimyeviye-i müsbete yapmışlardır.
Lökositlerin en mühim havâssından birisi de belʻ etdikleri mevâddı hazmedebilmekdedirler.
Lökositler bir takım mayalar ifrâz ederler ve bu mayalar birçok anâsırı eritir. Kendileri gibi
aynı bir uzviyeti teşkîl eden hücerâtı da zabt ve hazmetmeğe muktedirler. Küreyvât-ı hamrâyı, elyâf-ı
adaliyeyi ekl edebilirler. Mikroplar üzerine icrâ etdikleri teessürün aynını bu nescler üzerine de icrâ
ederler. Fakat bi'l-cümle lökositler aynı vezâifi yapmaz. Aralarında husûsiyetler vardır. Metchnikoff'a
nazaran büyük vahîdü'n-nüve lökositlerdeki kâbiliyet, büyük hücerâtı belʻ ve tahrîb etmekdir. Bu
husûsda bu lökositlerin yüksek bir kâbiliyetleri vardır. Nötrofil lökositler mikropları tahrîb etmek[de]
daha ziyâde hâiz-i teʼsîrdirler.
Metchnikoff büyük vahîdü'n-nüve lökositlerde de makrofaj kesrü'n-nüve küçük nötrofil löko-
sitlerde mikrofaj ismini vermişdir. Makrofajlar yalnız hücerâtı belʻ ve hazm etmezler. Mikropları da
hazm ve belʻ ederler. Fakat bu kâbiliyetleri pek az ve bu husûsdaki yapdıkları vazîfe de pek maʻdûd-
dur. Verem hastalığında makrofajlar mikrofajlardan fazla mukâvemet edemezler ve kendileri mahv
olur. Bu esnâda bu tehlikeli mücâdeleye makrofajlar yetişir. Hem belʻ olmuş mikrofajı ve hem de
verem basillerini ekl ve belʻ ederler. Bunlar hazım fiʻlini yapdıran usârelerine Metchnikoff bir takım
nâmlar vermişdir. Büyük vahîdü'n-nüve lökositler hazım usâresine macrocytase, küçük ve kesrü'n-nü-
ve lökositlerin hazım usâresine microcytase nâmını vermişdir. Lökositlerin mikropları öldürmeğe ve
hazmetmeğe mahsûs bir takım mayalar ifrâz etdiğin[den] yukarıda bahsetdik. Mikropları hazmeden
bu mayaları küreyvât-ı beyzâ mı ifrâz ediyor, yoksa içinde bulunduğu plazma dâhilinde mi mevcûd-
dur? Buchner ve Metchnikoff bu mayaların küreyvât-ı beyzâdan ayrıldığına kâniʻ iseler de bu iki zât
ne sûretle ayrıldıkları hakkında müttefik değildirler.
Buchner'e göre alexin, küreyvât-ı beyzânın bir ifrâzıdır. Metchnikoff'a göre ortada ifrâza benze-
yen hiçbir şey yokdur. Alexinin vasata geçmesi lökositlerin mevtini mûcib olmakdadır.
3916
Sayı 77
Gengou1, Metchnikoff'un laboratuvarında icrâ eylediği tedkîkât esnâsında mikrositaz ve makro-

sitazların menşeiyle bunların ahlât derûnuna mürûru mesʼelesini mütâlaʻa eylemişdir.
Mûmâileyh glüten-kazeini bir köpeğin plevrasına zerk etmişdir. Bu zerki müteʻâkib birçok
lökositlerin münhasıran mikrofazları hâvî bir nethanın toplandığını görmüşdür. Kezâlik kobayların
yıkanmış kırmızı küreyvelerini köpeğin plevrasına zerk etmişdir. Hemen makrofajları hâvî bir netha
elde etmişdir. Bir tarafdan makrofajları ve diğer tarafdan mikrofajları hâvî nethaları tuzlu su mahlû-
tuyla yıkamışdır. Santrifuje etmişdir. Tebrîd ve teshîn ederek mayalarını açığa çıkarmışdır. Mikrofaj-
larla elde edilen mâyiʻin kuvvetli ve mühlik bir teessürü olduğunu görmüşdür.
Makrofajlarla elde edilen mâyiʻde hiçbir kuvve-i itlâfiye yokdur. Mikrocytase'ın teessür-i müh-
likini bu tecrübe isbât eder gibi görünürse de bu mikrocytase'ın kana geçdiği Buchner'in arzu ve
iddiʻâsı vechile küreyvât-ı beyzânın bir ifrâzından [214] ileri geldiği isbât edilememişdir. Diğer bir
takım tecrübelerle Gengou, ahlâtdaki teessür-i mühlikin küreyvât-ı beyzânın mütehassıl ifrâzından
ibâret olmayıp Metchnikoff'un fikri vechile bunların tagayyürât ve harâbîsinden ileri geldiğini isbâta
çalışmışdır. Vücûdun müteharrik olan bu hücerâtı tamâmıyla sâbih bir halkdır. Hayâtları birkaç hafta
devâm eder bazı hücerâta nazaran pek uzundur. Vazîfeleri pek ağır ve müşkildir. Guddeleri tefrîş eden
hücerât ez-cümle gudeydât-ı lebeniye birkaç sâʻat yaşayan hücreleri ihtivâ etmekdedir. Gudeydât-ı
lebeniye bir tarafdan tahassul ederken diğer tarafdan ölüm vukûʻa gelmekdedir. Bir tarafdan hücre
doğar, iki sâʻat yaşar, ölür. Onu müteʻâkib yine yenileri doğar.
Hayât ve ölüm birbirini taʻkîb etmekdedir. Bu mütemâdî ölüme biz cildimizin tabaka-i beşeri-
yesinde rast geliyoruz ve aynı zamânda epitel hücerâtıyla tefrîş edilen gışâ-yı muhâtîlerde de aynı hâl
vâkiʻdir. Hücreler bir tarafdan yenilerini iʻmâl ederken, diğer tarafdan eskiler ölmekde ve yerlerini
yenilere terk etmekdedirler.
Doktor
İsmail Kenan

(Geçen nüshadan mâbaʻd)

7-Tıbbî Muʻâyene ve Gebeliğin Muhâtaraları
Gebeliğin devâmı esnâsında fizyolojik vazîfelerinin tabîʻî bir seyir taʻkîb etmesi için kadın
kendisine çok dikkat edecekdir. Her gün nasıl ki, elbisesine ve elbise dolabına ne kadar ihtimâm gös-
terirse bu aynı dikkati bilhâssa idrâr muʻâyenesi için de gösterecekdir. Aldığı gıdâların iyi olmasına
dikkat edeceği gibi kay edecek olursa şekline ve ağzından fazla salya akarsa mühim bir sebeb tahtında
olabileceğini hâtırından çıkarmayacakdır. Bilhâssa gıdâî ve devâî olabilecek her türlü zehirlenmeğe
karşı müteyakkız davranacakdır. Tıbbî muʻâyenede dâimâ bu şerâiti gözeterek cihâz-ı hazmî üzerine
atf-ı ehemmiyet olunacak ve kadının ciğerleri ve kalbi de ve vazîfelerinde vukûʻu melhûz olabilecek
bozukluklara mâniʻ olmak maksadıyla muʻâyeneden dûr tutulmayacak ve bilhâssa gebeliğinde rahim
1 Doktor Henri Claude ve Jean Camus'nun eserinden.
3917
Sayı 77
üzerine olan teʼsîrâtı ve çocuğun da rahm-i mâderde kaldığı müddetde ibrâz edebileceği fenâlıklar
bilhâssa nazar-ı dikkate alınacakdır.
8-Cihâz-ı Hazmî Bozuklukları

Gebelik esnâsında kadın bazen vahîm olmayan miʻde ve bağırsak bozukluklarına uğrar. Bu hâl
umûmiyetle gebelik esnâsında tabîʻî olarak görülebilir ki, başlıcası kay etmekdir. Bu gibi bozukluklar
bazen çok vahîm olur ve kadının sıhhatini tehlikeye sokar. Bütün gebe kadınlara ne kadar ihtimâm
olunursa olunsun, miʻde ve bağırsak hastalığına ekseriyâ dûçâr olabilirler. Bazı kadınlar gebelikleri
esnâsında eskisi gibi pek tabîʻî bir hâlde yemek yerler. Hattâ bazılarının birinci aylarda yemeğe çok
iştihâları vardır. Bir kısmında da bu hâl aksi olur. Yemek yemekde çok nazlı olurlar. İştihâları azalır
ve zayıflarlar.
Bazı kadınlarda da yemeğe ve içmeğe karşı bir nefret uyandığına şâhid oluruz. Her vakit için
[215] bu istikrâhları devâm eder. Bir kelime ile hulâsa etmek îcâb ederse bütün bu görülen şekiller
ehemmiyetli değildir. Maʻamâfîh bu hâllere çok dikkat etmek ve îcâbında bir hekîme haber vermek
lâzımdır. Zîrâ kadının ahvâl-i umûmiyesi üzerine fenâ teʼsîr edebilir.
Kaylar haml esnâsında sık olur ve salya ifrâzı da artabilir ve ilk üç aydan evvel kesilmez. Bu
hâl gayr-ı tabîʻî olmakla berâber gayr-ı kâbil-i tevkîfdir. Kadın bu sebebden zayıflar, hattâ hayâtî
tehlikeye girebilir.
9-İnkıbâz (Peklik)
Kadınlarda sık görülen bir ârızadır. Bu inkıbâzın lavmanlarla (tenkıye) önünü almağa çalışmalı-
dır. Bazı defa böyle olmaz. İnkıbâzın sebebiyle ishâl de başlar. Lâkin mâyiʻ mâddeler tard olunur, di-
ğer mevâd kalır ve bağırsak da boşalmamış olur. İnkıbâz aynı zamânda rahmin vakitsiz takallusâtıyla
vakitsiz doğuma sebeb olur. Bağırsakları boşaltacak tenkıyeler her vakit için kâfi değildir. Ekseriyâ
bağırsağın son kısmında mevcûd olan mevâd tarz olunur. Bunun için yağlı lavmanlar ve bazılarında
da hafîf bir müleyyin tavsiye olunabilir. Hulâsa, inkıbâzı bertaraf etmek lâzımdır. Günde bir defa ve
bol mikdârda defʻ-i tabîʻî kâfidir. Muʻannid bir kabız ciddî ârızalara sebeb olabilir.
10-Kan Deverânı Bozuklukları

Gebeliğin cihâz-ı deverânîye de teʼsîri olabilir. Varis (devâl) ve bâsûr memelerinin gebe kadın-
larda baş göstermesi pek nâdir değildir. Kadın muʻtâdı olan meşgalelerinden kendisini uzaklaştırsa
bile mâniʻ olamayacağı bir ârızadır. Bu esnâda gebelere dâimâ nezâret etmek ve tedâbîr-i lâzımeyi
bildirerek nazar-ı dikkati celb etmek lâzımdır. Kadın ayakda çalışacağı ve olacağı zamân bacaklarını
sargı ile saracakdır. Bunun için ince ve yünden dokunmuş bir bâğ kâfidir. Aynı zamânda herhangi bir
intân ve mikropların faʻâliyetine de meydân vermemek için ve bu tehlikeyi de bertaraf etmek maksa-
dıyla bacakları yıkamalı ve temiz tutmalıdır. Kadınlarda bir de doğum esnâsında cihâz-ı tenâsülînin
hâricine yatmış aksâmındaki varisler de (devâl) pek vahîm tehlikelere sebebiyet verebilir. Bu kısmın
da fevkalâde temizliğine iʻtinâ etmelidir.
Bâsûr memeleri de gebe kadınlarda çok sancı ve sıkıntı veren diğer bir ârızadır. Bunun için de
oturarak yarım yatıyor, sıcak ve yaş kompres tatbîkâtı gibi temiz vesâit ile ihtimâm gösterecekler-
3918
Sayı 77
dir. Bu saydığımız aʻrâz az vahîm ise de ciddî tehlikelere de bâʻis olabilir. Fenâ bir netîce vermesini
bertaraf için vehâmetini bilmek ve ona göre hareket lâzımdır. Aynı zamânda gebe bir kadının bazı
hâllerde derece-i harâretini kaydetmek, pek hafîf ve fiyevrial (âteşli) ârızalarda doktoru çağırmak da
muvâfıkdır. Zîrâ derece-i harâretlerinin otuz yedi buçuk yukarı olması tabîʻî değildir.
İdrâr muʻâyenesinde şâyed albümin görülürse sütlü rejimlere riʻâyet tavsiye olunur. Bu sû-
retle üremiye bâʻis olan tehlikeli hâdiseler bertaraf olunabilir. Gebe kadının gözlerinde de bir ârıza
olmamalıdır. Gebeliğinin devâmı müddetince karnından da hiçbir zahmeti bulunmaması lâzımdır.
Bu saydığımız aʻrâzdan başka hâller de görülürse lâzım gelen vesâyâ ve tedâvînin taʻkîbi için hekîm
çağırmakda ihmâl etmemeli.
[216] 11-Nezfî Seyelân ve Nezfler

Gebeliğin nısf-ı evvelinde kadın hazîneden zâyiʻâtda bulunabilir. Bu zâyiʻât bir nezf şeklini de
alabilir. Vakitsiz çocuk düşmesine sebeb teşkîl edebilir. Bu gibi hâllerde kadın karnında sancılar his-
seder ve tâm rahminde çok husûsî ve meşakkat veren bir ağrı duyar. Bu esnâda meşîme infisâl eder.
Gergin ve büyük karın bazen gebelik ilerledikçe hâsıl olduğu gibi çocuğun takallus hareketleri
[de] sebeb olabilir. Bu takallus hareketler esnâsında kordon bazen yavrunun boynuna dolanır. Kordon
vâsıtasıyla deverân olamaz, inkıtâʻa uğrar ve çocuk asfeksiye dûçâr olur ve nihâyet ölür. Bu vazʻiyet
bu sebeble çocuk ve vâlide için de tehlikelidir. Bu esnâda kadın derhâl yatırılarak sürʻatle bir tabîb
çağırılır. Doktor gelince lâzım gelen şeyleri düşünerek cenîni sunʻî olarak alarak kadını bu tehlikeli
vazʻiyetden bertaraf eder. Bu zamân, vakit fevt etmeksizin daha tabîb gelmeden evvel 45-48 dere-
ce-i harâretde daha evvelden kaynatılmış sıcak su hâzır bulundurulacakdır. Halâsı müteʻâkib rahmin
muʻtâd olan takallusâtı esnâsında kan gelirse lüzûm görülerek yapılacak şırıngalar da istiʻmâl için
lâzım olabilir. Bütün bu müdâhaleler nihâyete erdikden sonra kadına sıcak veyâhûd biraz alkolü hâvî
bir şey içirilerek ısınmasına ve yeniden iktisâb-ı kuvvet etmesine bakılacakdır.
Nezf, hamlin son üç aylarında da görülür. Sebebsiz olarak ve ekseriyâ şiddetli gelebilir. On, on
beş dakîka devâm eder ve sonra ara verir. Bir on beş gün sonra tekerrür edebilir ve daha çok da gelir.
Tekrâr eden nezflerde de görüldüğü gibi arası daha sıklaşarak daha bol da seyelân eder. Şübhesiz ki,
bu hâl çok tehlikelidir. Hattâ doğum esnâsında ve halâsı müteʻâkib de tekerrür edebilir. Onun için
kadını bu sebebleri daha evvelden düşünerek sıkı bir nezâret tahtına almalıdır.
Gâyet az mikdârda dahi kan gelse, solgun bir tavır ile berâber karnının içinde sancılar hisset-
dikçe kadını kıpırdatmayarak yatırmak ve hemen doktoru çağırmak ve her ihtimâle mebnî sıcak ve
kaynamış su ile şırıngayı hâzırlamak lâzımdır.
12-Vaktinden Evvel Doğum

İdrârda albümin mevcûdiyeti bazı defa vakitsiz doğuma sebeb olur. Gebeliğin sonuna kadar
rejim (perhîz) taʻkîb etmek lâzımdır. Bununla berâber ekseriyâ çocuk düşürme veyâhûd kâzib bir do-
ğum hâsıl olur. Albümin az veya çok dahi olsa inzâr dâimâ çok vahîmdir. Kadın hiçbir ârızasız olarak
bu sebebden doğurabildiği gibi bu esnâda şiddetli bir nezf gelerek ölüme sürüklenebilir. Eğer doğan
çocuk sağ ise yaşayabilmesi için sıkleti tabîʻî bir çocuğun gibi olacak ve 800 ve 1.200 gram kadar az
bir sıkletde olmayacakdır. Maʻamâfîh umûmiyetle tehâlükle meme emebilecek bir hâlde olmalıdır.
Her hâlde gebeliği esnâsında kadının idrârını dâimâ kontrol ederek albümin görülecek olursa
her hâlde sütlü rejime koymak iyi olacakdır.
3919
Sayı 77
13-Üremi (Dem-i mütebevvil)

Üremi, albümin tebevvülüne bağlı olduğu gibi [217] kandaki ürenin (cevher-i bevle) çoğalma-
sıyla olur. Buna da sebeb alınan gıdâların adem-i temessülüdür. Bu cihetden büyük ve hâl-i tabîʻîden
fazla mikdârda toplanacakdır. Bu da dolayısıyla uzviyetin zehirlenmesini mûcib olur. Evvelâ tenef-
füsde sıkıntı ve ihtilâclarla tezâhür eder. Nefer alırken hissolunan sıkıntı herhangi bir şekilde doğumu
müteʻâkib de bir müddet dâim olabilir.
14-Doğum Esnâsında Kadının Hâzırlanması

Doğum sancıları rahmin mahmûl olduğu çocuğu atması için takallusâtının devâmından ileri
gelir. Bu sancılar evvelâ her çâryek sâʻatde birbiri ardınca devâm eder ve sonraları daha sıklaşır. Aynı
zamânda hazîneden de bir seyelân görülebilir.
Rahmin takallusâtı sıklaşırken çok sancı verir. Hazînede (mehbilde) olan akıntının tabîʻatı de-
ğişir. Evvelâ yumurta akı (zülâlî) gibi iken biraz [sonra] müdemmim (kanlı) olur.
İşte bu an doğum zamânıdır. Vakit gayb etmeksizin ebeyi veya tabîb-i müvellidi çağırmak lâ-
zımdır. Daha evvelden de doğum esnâsında lâzım olacak her şeyi tamâmen hâzırlamak lâzımdır.
İntân tehlikelerini bertaraf etmek ve bir de doğurtacak olan tabîb veya ebenin kolaylıkla çalış-
masını teʼmîn için derhâl bir tenkıye ile bağırsakları mevâdd-ı süfliyeden kurtarmak lâzımdır. Kadın
bu esnâda ihtimâl mesânesinin dolu olduğunun farkında olamaz. Bu ciheti de tenbîh etmek îcâb eder.
Temizlik husûsunda bütün tedbîr ve ihtiyâtı taht-ı teʼmîne almalıdır. Çok ehemmiyetli noktalar-
dan biri de cihâz-ı tenâsülînin hâricî kısımlarının temizlenmesidir.
Bunu çok dikkatle yapmak için gâyet iyi alevden geçirilmiş bir küvet (porselen kap) alınır. İçine
evvelce kaynatılmış sıcak sudan bir mikdâr ılıtılarak konur. Doğum hastahânede olacaksa stril sabun-
dan veyâhûd herhangi bir sabun kullanılabilir. Nâhiye-i tenâsüliyeyi hâricden ve dâimâ yukarıdan
aşağıya müteveccih şekilde yıkamağa dikkat etmelidir.
Kadını dizleri üzerine eğilterek arkadan öne müteveccih vazʻiyetde katʻiyen bu temizliği yap-
mamalıdır. Her hâlde nâhiye-i şerciyedeki mevâdd-ı süfliyenin hazîneye müteveccihen girmemesi
teʼmîn olunarak ve bu sûretle herhangi bir intân bertaraf edilmemesidir.
(Mâbaʻdi var.)
Terceme Eden:
Paris, Doktor [Ahmed] Süheyl
SEBZELER
Paris'de intişâr eden yevmî gazetelerden Le Journal'in haftalık "Hayât-ı Tıbbiye"sini yazan
Discord ahîren târîh-i tabîʻî müderrislerinden bir zâtın birçok emrâz-ı vahîmeye sebzelerin elyâfı se-
bebiyet verdiğine ve meselâ patates, marul, havuç ve emsâlinin bi-nefsihî müntin tehlikeli mihrâklar
teşkîl etdiğine dâir Fünûn Akademisi'ne takdîm [218] etdiği eserini bir lisân-ı şiddetle red ve tenkîd
3920
Sayı 77
etdikden sonra diyor ki:

"-Sebzeler bilakis normal gıdâmız için en lüzûmlu birer unsur olup beşer münhasıran sebze ile
idâme-i hayât edebildiği hâlde yalnız et ile tehlikesiz yaşayamaz".
Âkilü'l-lahm hayvânlardan kedi ve köpek gibi ehlî veya diğer vahşî hayvânât bile sevk-i tabîʻî-
lerinin ihsâs etdiği mecbûriyetle ara sıra yeşillik yemekdedirler.
Muʻtâd taʻâmlarımızda bu nâfiʻ sebzelerden bol bol müstefîd olduğumuz gibi akşâm yemekle-
rinde bilhâssa kırk yaşından sonra sofralarında et bulundurmayan kimseler sıhhatlerinin kesb-i salâh
etdiğini bizzât anlamışlardır.
Sebzeler sıhhate çok nâfiʻdir. Çiğ olarak ekl edilenlerden hayâtımız için elzem olan vitamini ve
pişmiş olanlardan emlâh-ı maʻdeniye, soda, potas, manyezi, kilisi alıyoruz.
Potası çok olan patates artritiklerle romatizmalıların ve şeker illetine mübtelâ olanların başlıca
gıdâsıdır.
Terkîbinde hâmız-ı limon (hâmız, hamâz değil) bulunan domatesin karaciğer için pek büyük
kıymeti vardır. Lahanalardan kükürdü, tereden iyodu alıyoruz. Ispanak, mercimek, fasulyede fak-
rü'd-demliler için fâideli olan demir mürekkebâtını buluyoruz.
Sebzelerin kıymet-i gıdâiyesi pek muhtelifdir. Kuru sebzelerde tesâdüf olunan albümin etde
bulunan albümine müsâvî derecede zengindir.
Sebzedeki albüminler et, süt, yumurtadaki albüminler gibi bağırsaklarda mahsûlât-ı afniyenin
rükûdetini de mûcib olmaz.
Tâze sebzelerle cüzârâtın fi'l-hakîka albümini az ise de emlâh-ı kaleviyesi zengin olacağından
bunlar kâfi derecede tabh edilerek daha kâbil-i hazm bir hâle vazʻ edilecek olursa kabzın önüne geçe-
rek fiʻl-i hazmîde diğer müfîd bir vazîfeyi îfâ etmiş oluyorlar.
HİLÂL-İ AHMER HAVÂDİSİ

Ellinci Yıl
Hilâl-i Ahmer'in ellinci sene-i devriyesi 23 Kânûn-ı Evvel'de memleketin her tarafında merâ-
sim-i mahsûsa ile tesʻîd edildi. Bu merâsime âid peyderpey vârid olan maʻlûmâtı sütûnlarımıza derc
ediyoruz.
Ankara'da
Hilâl-i Ahmer Merkez-i Umûmîsi 23 Kânûn-ı Evvel'de ellinci yıldönümünün tesʻîdi için Yeni-
şehir'de Hâle Gazinosu'nun salonlarını intihâb etmiş [219] ve beş yüzden fazla zevâta daʻvetiye gön-
dermişdir. Daʻvete icâbet edenler meyânında Başvekîl İsmet, Meclis Reîsi Kâzım Paşalarla heyʼet-i
vekîle aʻzâsı ve mebʻûsân-ı kirâm ve pek çok zevât, erkân-ı askeriye, rüesâ-yı meʼmûrîn-i mülkiye,
muhtelif cemʻiyât mümessilleri ve Hilâl-i Ahmer aʻzâsı hâzır bulunmuşlardır.
Sâʻat on beşde daʻvetliler grup grup Hâle Salonu'nu teşrîf ediyor ve bizzât Merkez-i Umûmî
Reîsi, Sıhhiye ve Muʻâvenet-i İctimâʻiye Vekîli Doktor Refik Beyefendi ile heyʼet-i idâe aʻzâsı tara-
fından istikbâl olunuyordu.
Sâʻat on beşi geçe Başvekîl İsmet ve Meclis Reîsi Kâzım Paşalar hazerâtının teşrîfleri üzerine
3921
Sayı 77
salonda mevcûd orkestranın çaldığı İstiklâl Marşı kâimen istimâʻ olundukdan sonra Doktor Refik
Beyefendi tarafından Hilâl-i Ahmer'in târîhçe-i teşekkülüne ve yapdığı hizmetlere dâir âtîdeki nutuk
îrâd edilmişdir:
"-Başvekîl Paşa Hazretleri, Huzzâr-ı Kirâm!
Cemʻiyetimiz ellinci yıldönümünü tesʻîd için lütfen huzûrlarıyla bu merâsime büyük bir kıymet
ve şeref bahşeden reîsimiz Başvekîl paşa hazretlerine ve daʻvetimizi kabûl ederek ihtiyâr-ı zahmet
buyuran zevât-ı muhteremeye en hâr teşekkürâtımızı arz eylerim.
Bugün yarım asırlık hayâtını dolduran ve yarım asırlık mâzîsindeki hizmet ve muvaffakiyet-
leriyle milletimizin kalbinde derin bir hiss-i takdîr uyandıran Türkiye Hilâl-i Ahmer Cemʻiyeti'nin
mâhiyet ve sûret-i teşekkülü hakkında kısaca maʻlûmât vermeği fâideli buluyorum.
Türkiye, Beynelmilel Cenevre Mukâvelenâmesi'ni 1865 târîhinde imzâ etdi ve 1869 târîhinde
Mekteb-i Tıbbiye muʻallimlerinden Doktor Abdullah Bey ve arkadâşları Mecrûhîn-i Askeriyeye İm-
dâd Cemʻiyeti nâmıyla bir cemʻiyetin nizâmnâmesini kaleme aldılar. Fakat bu nizâmnâmeyi Osmanlı
Hükûmeti ehemmiyetle karşılamadı. 1876'da Sırbistan, Karadağ iʻlân-ı isyân edince açılan harb netî-
cesi İstanbul'a akın akın mecrûh gelmeğe başladı. O zamân Doktor Abdullah Bey ve arkadaşlarının
düşündükleri Mecrûhîn-i Askeriyeye İmdâd Cemʻiyeti'nin mevcûdiyeti ihtiyâcı katʻiyetle hissolundu.
Salîb-i Ahmer müessislerinden Mösyö Moynier, Cenevre Mukâvelesi ahkâmından istifâde edebil-
mesi için Türkiye'nin Salîb-i Ahmer Cemʻiyetlerine müşâbih bir cemʻiyeti olmasını cemʻiyet-i tıb-
biye aʻzâsından dostu Doktor Peştemalcıyan Efendi'ye yazdı. İhtiyâc zâten şiddetle hissedilmekde
olduğundan büyük insâniyet-perverin nasîhatı ciddiyetle karşılandı ve ilk defa olarak 1877 târîhinde
mecrûhîn ve zuʻafâ-yı askeriyeye imdâd için ilk Hilâl-i Ahmer Cemʻiyeti teessüs etdi. Bu cemʻiyet,
teessüsüyle berâber şâyân-ı takdîr mesâʻî sarf ederek 72.583 altın lira toplayarak Osmanlı-Rus Muhâ-
rebesi mecrûhîni için bunun 61.000 lirasını sarf etdi. Mütebâkî 12 bin küsûr lira ise harbin hitâmına
mebnî bankaya verildi. Lâkin bu cemʻiyetin hayâtı, onu doğuran şerâitin zevâlinden dolayı tevakkuf
devresine dâhil oldu. Cemʻiyet lafzından pek ürken müstebid idâre Hilâl-i Ahmer'in faʻâliyeti için
vâkiʻ olan teşebbüs ve mürâcaʻatlara dâimâ cevâb-ı red vererek teşebbüsâtı akîm bırakdı ve bu sûretle
tâ 1911 senesine kadar Hilâl-i Ahmer âtıl kaldı.
İʻlân-ı Meşrûtiyet'i müteʻâkib ilk Hilâl-i Ahmer Cemʻiyeti'nden sağ kalanlarla onlara iltihâk
eden faʻâl ve fedâkâr zevât işe sarıldılar. Müstebid idârenin bütün tazyîklerine rağmen Hilâl-i Ah-
mer'in [220] sermâye-i mütebâkiyesini kendi nâmına bankada muhâfaza eden Kimyâger Faik Paşa
Della Suda, yorulmak bilmez bir saʻy ile merkez-i umûmînin ihyâsına koyuldu ve bu 12.000 altın
ihyâ olunan cemʻiyetin ilk sermâyesini teşkîl etdi. Cemʻiyetin yeni nizâmnâmesi kaleme alındıkdan
sonra 1911 senesi Nisan'ının birinci günü Sadrıaʻzam merhûm Hakkı Paşa'nın riyâseti altında ilk
kongre akd ve merkez-i umûmîyi teşkîl eden otuz zât intihâb olundu ve cemʻiyet faʻâliyete geçdi.
Hilâl-i Ahmer'in ihyâen teşekkülünden sonra çok geçmemişdi ki, Trablusgarb ve müteʻâkiben
Balkan Harbi ve Harb-i Umûmî hâileleri zuhûr etdi. Huzzâr-ı muhteremeye tevzîʻ olunan Hilâl-i
Ahmer Mecmûʻası nüsha-i fevkalâdesinde Hilâl-i Ahmer'in bu harblerde faʻâliyet ve mesâʻîsi hak-
kında tafsîlât mevcûd olduğu cihetle fazla söz söylemeği zâid addediyorum. Yalnız Balkan Harbi'nde
cemʻiyetin on beş hastahâne ve müteʻaddid çayhâneler açarak binlerce mecrûh ve hasta tedâvî ve yine
on binlerce asker ve muhâcire sıcak çay ve yemek tevzîʻ edildiğini ve Harb-i Umûmî'nin muhtelif ce-
bhelerinde birçok hastahâneler açılarak buralarda 77.213 hasta ve mecrûh tedâvî edilmiş ve muhtelif
çayhânelerde asker ve muhâcirlere çay ve yemek dağı[tı]lmış olduğunu zikretmekle iktifâ edeceğim.
3922
Sayı 77
Mütârekeden sonra ve millî cidâl esnâsında Hilâl-i Ahmer Cemʻiyeti'nin orduya, zulüm ve iʻtisâfdan
kaçan zavallı halkımıza yapdığı yardımlar ve ahâlî mübâdelesinde memleketimize gelen 400.000'den
fazla Türk'e karşı gösterdiği şefkat ve muʻâvenet henüz hepimizin hâtırında olduğundan zikre lüzûm
görmüyorum. Yalnız Millî Mücâdele esnâsında Hilâl-i Ahmer'in çok büyük müşkilât ve pek azîm
muhâtaralara göğüs gererek Anadolu'ya elli bin balyadan fazla malzeme sevk etmek sûretiyle yapdığı
yardımı burada bilhâssa arz etmekden kendimi alamayacağım. Hulâsa, Hilâl-i Ahmer son yarım asır
zarfında uhdesine aldığı şefkat mefkûresini ordumuzun acı ve tatlı ve fakat dâimâ şerefli cidâllerinde
bütün insâniyet için mûcib-i şeref bir sûretde tebârüz etdirebilmiş olmakla büyük bir iftihâr hisset-
mekdedir.
Muhterem hâmîmiz reîsicumhûr hazretleri de ikinci Millet Meclisi son devre-i ictimâʻiyesinin
küşâdı olan 1926 senesi Teşrîn-i Sânî'sinin ilk gününde îrâd buyurdukları târîhî nutuklarında:
'-Efendiler, târîh-i harb-i sıhhîde ve memleketin muʻâvenet-i ictimâʻiye târîhinde bir mevkiʻ-i
mahsûs ihrâz etmiş olan Türkiye Hilâl-i Ahmer Cemʻiyeti'nin bu sene zarfında mübâdillerin sıhhî,
ilbâs ve iskân umûruna ve memleketin âfât-ı ictimâʻiye ve arziyesine yapdığı kıymetli yardımları
takdîrle zikrederim…' buyurmuşlardı.
Nutk-ı riyâset-penâhînin Hilâl-i Ahmer'e taʻalluk eden kısmı ile cemʻiyetimiz hakkında ibzâl
buyurulan takdîrât ve bu kısmın Büyük Millet Meclisi'mizin âlî heyʼetince şiddetli alkışlara mazhar
olması Hilâl-i Ahmerce şimdiye kadar îfâ edilen hidemâtın en kıymetli mükâfâtıdır. Bunu kemâl-i
şükrânla heyʼet-i muhteremenize arz ederken elli sene evvel teşekkülünden şimdiye kadar yekdiğe-
rini taʻkîb eden mütevâlî âfât ve mesâibin tevlîd etdiği müşkilâta rağmen iktisâb-ı kuvvet ve rasânet
ederek âlem-şümûl hizmetler îfâsına muvaffak olan Hilâl-i Ahmer Cemʻiyeti'nin bundan böyle en
mütekâmil milletlerin Salîb-i Ahmer'ine hüsn-i misâl olacak bir derece-i kemâle ermek istiʻdâdında
bulunduğunu ve bu vusûl için hâlen derʻuhde-i mesʼûliyet etmiş olan merkez-i umûmînin samîmî
bir saʻy ve metîn [221] bir hiss-i fedâkârî ile çalışmağı çok şerefli bir vazîfe addeylediklerini teʼmîn
eylerim.
Hâtime-i makâl olarak cemʻiyetimizin büyük hâmîsi Gazî reîsicumhûrumuz hazretlerinin ve
reîsimiz İsmet Paşa hazretlerinin kıymetdâr himâyelerine ve azîz milletimizin teveccühlerine mazha-
riyeti muvaffakiyât-ı âtiyemiz için en kavî damân-ı telâkkî eylediğimizi de arz eyler ve tasdîʻâtıma
nihâyet veririm".
Refik Bey'in şedîd ü medîd alkışlarla nihâyet bulan bu nutkunu müteʻâkib Başvekîl İsmet Paşa
hazretleri, Refik Bey'in elini sıkıp:
"-İnşallah yüzüncü senesini de tesʻîd ederiz" buyurarak tebrîk etdiler.
Baʻdehû hâzırûn evvelce ihzâr olunan mükellef büfede çay, pasta, limonata, meyve, kahve ile
iʻzâz olundular. Büfeden dönen zevât masalarını işgâl ediyorlar ve teşrîfât meʼmurları tarafından tev-
zîʻ olunan ellinci yıldönümü hâtırası Hilâl-i Ahmer sigaralarıyla kahvelerini içerek orkestranın latîf
havâları içinde istirâhat ediyorlardı. Bu esnâda bizzât Hilâl-i Ahmer Kâtib-i Umûmîsi Doktor Asım
ve Heyʼet-i İdâre aʻzâsından Tokad Mebʻûsu Hüseyin Hüsnü Beyefendiler zarîf bir sepet içinden
huzzâra ellinci yıldönümü hâtırası olarak iʻtinâ ile işletdirilen Hilâl-i Ahmer markalı ipek mendiller
takdîm ediyorlardı.
Salonda herkes Hilâl-i Ahmer'in bu zarîf hediyeleri üzerine konuşuyor ve birçokları da evvelce
tevzîʻ edilmiş olan bugüne mahsûs Hilâl-i Ahmer Mecmûʻâsı'nın nüsha-i fevkalâdesini gözden geçi-
riyorlardı.
3923
Sayı 77
Nihâyet İsmet ve Kâzım Paşalar hazerâtının vedâʻını müteʻâkib hâzırûn, cemʻiyet nâmına Reîs
Doktor Refik Beyefendi'ye teşekkürler ederek ayrıldılar ve merâsim pek samîmî bir tarzda nihâyet
buldu.
Tebrîkât
Cemʻiyetimizin ellinci yıldönümü münâsebetiyle Beynelmilel Salîb-i Ahmer Cenevre Merkez
Komitesi'nden, Rus Hilâl ve Salîb-i Ahmer Cemʻiyetleri Heyʼet-i İttihâdiyesi'nden, Rus Sovyet İt-
tihâdı ile memâlik-i ecnebiye arasında Münâsebât-ı Harsiye Cemʻiyeti reîsesinden, Sovyetler İttihâdı
Ankara sefîrinden merkez-i umûmîmize çekilen tebrîk telgrafnâmelerinin tercemelerini aşağıya derc
ediyoruz:
Cenevre:
"-Hilâl-i Ahmer'in ellinci yıldönümü münâsebetiyle en samîmî temenniyâtımızı arz ve şimdiye
kadar mesbûk olan icrâât ve mesâʻî-i ber-güzîdesini tebrîk eder, âtiyen dahi muvaffakiyetleriniz için
en hâr temennîlerimizi takdîm eyleriz.
Cenevre Beynelmilel Merkez Komitesi"
***
Ankara:
"-Dost Türk Cumhûriyeti Hilâl-i Ahmer Cemʻiyeti'nin ellinci devr-i senevîsi münâsebetiyle en
samîmî tebrîkâtımı takdîm ile kesb-i şeref eylerim.
Sovyetler İttihâdı Ankara Sefîri"
***
Moskova:
"-Türk Hilâl-i Ahmer Cemʻiyeti'nin ellinci yıldönümü münâsebetiyle Sovyet Şûrâları Hilâl ve
Salîb-i Ahmerleri [222] nâmına arz-ı tebrîkât eder ve gerek Türk Hilâl-i Ahmeri'nin gerek müşterek
insânî gâyemizin inkişâfı için temenniyâtda bulunuruz.
İmzâ: Enoukidze"
***
3924
Sayı 77
Moskova:
"-Dostumuz Türk Cumhûriyeti Hilâl-i Ahmeri'nin ellinci yıldönümü münâsebetiyle en hâlis
temenniyâtımızı arz ederiz. Hilâl-i Ahmer'in istiklâl mücâdelesi esnâsında gösterdiği muvaffakiyete
bundan sonra da Türkiye nâil olacağına ve bu sûretle Türk milletine büyük hizmetler îfâ edeceğine
kâniʻ bulunduğumuzu da ilâve eyleriz.
Rus Sovyet Şûrâları İttihâdı ile

Memâlik-i Ecnebiye Arasında Münâsebât-ı Harsiye Reîsesi
Kameneva
_______________
Merâkiz ve Şuʻabâtımızın Tebrîkâtı

Vilâyet merkezlerimizle şuʻabâtımız tarafından Hilâl-i Ahmer'in ellinci yıldönümünün tesʻî-
di münâsebetiyle merkez-i umûmî riyâset-i celîlesine arz-ı tebrîkâtı ve muvaffakiyet temenniyâtını
mutazammın çekilen telgrafnâmelerle ızhâr olunan hissiyât-ı samîmâneye riyâset-i müşârunileyhâ
tarafından telgrafla beyân-ı teşekkür edilmişdir.
İstanbul'da Hilâl-i Ahmer'in ellinci sene-i devriye-i teessüsü dârülfünûn salonunda binden fazla
zevât hâzır olduğu hâlde merâsim-i mahsûsa ile tesʻîd edilmişdir.
Bu tesʻîd merâsimine Şükrü Naili, Naci, Şeyhületıbbâ Nafiz, Doktor Besim Ömer Paşalar, Bey-
nelmilel Cenevre Merkez Komitesi Murahhas-ı Umûmîsi Mösyö Raymond Schlemmer, Şehremîni
Muhyiddin, Sivas Mebʻûsu Şemseddin, Tayyâre Cemʻiyeti Reîsi Fuad, Sıhhiye Müdürü Ali Rıza
Beyler, Alman Sefîri Herr Nadolny, İtalyan Sefâreti erkânından bir zât, Müftü Mehmed Fehmi Efen-
di, Nakiye ve Nezihe Hanımefendiler, Evkâf Müzesi Müdürü İbnülemin Mahmud Kemal, Hilâl-i
Ahmer Merkez-i Umûmî aʻzâ-yı sâbıkasından bazı zevât, İstanbul Hilâl-i Ahmeri merkez ve şuʻabâtı
aʻzâsı ve Hastabakıcı Mektebi umûm tâlibâtı iştirâk etmişdir.
On dördü çâryek geçe bahriye muzıkası tarafından çalınan İstiklâl Marşı kâimen istimâʻ edilmiş
ve müteʻâkiben İstanbul Hilâl-i Ahmer Heyʼet-i Merkeziyesi Reîsi Doktor Ali Paşa kürsî-i hitâbete
geçerek âtîdeki nutku îrâd etmişdir:
İstanbul Hilâl-i Ahmer Merkezi Reîsi Doktor Ali Paşa'nın Nutku

"-Medeniyet-i hâzıra âsâr-ı tekâmülüyesinin numûne-i mümtâzı ve memleketimizdeki haber
müesseselerinin en feyyâzı olan Hilâl-i Ahmer'in ellinci yıldönümünü tesʻîde iştirâk buyuran heyʼet-i
müşfikanızı kemâl-i minnet ü şükrân ile selâmlar ve tavtıʼe nevʻinden birkaç sözle hisse-i mübâhâtımı
iʻlân etmek isterim.
Gerek ferdî ve gerek ictimâʻî mefâhirine pâyân olmayan on dokuzuncu asrın nasîbedâr olduğu-
muz tekâmülî mazhariyetleri arasında nefʻ-i âm olmak iʻtibârıyla en müşfiği, en müfidi, en muʻallâsı
bugün memleketimizin her vilâyetinde tesʻîd ve tebrîk edilen bu mübârek teşkîlâtdır.
3925
Sayı 77
Ellinci yaşını bulan şu müessesenin mevzûʻ ve mâhiyetini ve kuvve-i umûmiyemizi sıyânetden

ibâret olan ulvî gâyesini, parlak hizmetini, kıymet ve ehemmiyetini uzun uzadıya arz ve tafsîle bilmem
ki, lüzûm var mı? Hepiniz onu en karanlık günlerde, en âteşli devirlerde, harbde, sulhda, felâketde,
[223] sürûrda, her yerde, memleketin geniş ufuklarında bir hayât perisi gibi uçarken, mecrûhların
yaralarını sararken, zelzelelerin bırakdığı harâbelere koşarken, felâketlerin, musîbetlerin teʼsîrâtını
izâleye yararken, esîre, düşküne, aça, muhtâca bakarken, iş başında ve iş içinde gördüğünüz ve ona
yardım etdiğiniz, onu sevdiğiniz, takdîr ederek alkışladığınız!...
Muvaffak olmuş millî eserlerimiz arasında, Hilâl-i Ahmer'in yüce mevkiʻini görmek için başla-
rımızı yukarıya kaldırmak, yükseklere bakmak ihtiyâcı bizim için ve Hilâl-i Ahmer'i bu hâle getirmek
olan erbâb-ı himmet için hiç şübhe yok ki vicdânî ve maʻnevî bir hazz-ı millî, bir fahr u şerefdir.
İlk günlerde çok mütevâzıʻ bir teşebbüs hâlinde tecellî eden bu cemʻiyeti bugün memleketin her
tarafına kök ve kanad salmış, dalları ve yaprakları her tarafını kaplamış, herkesin teveccüh ve muhab-
betini celb etmiş, milletin minnet ü şükrânına hak kazanmış, büyük rehberin en ilhâmkâr nutkunda
kendisine ehemmiyetli satırlar tahsîs etdirilmiş, menkıbeli ve parlak târîhli bir müessese hâlinde gö-
rüyoruz. Hâzâ min fazli Rabbî!
Balkan Harbi'nin acı günlerinde hazîn harb sahnelerinden perîşân, hasta, düşkün bir hâlde ge-
len, İstanbul surlarını ve sokaklarını dolduran binlerce askerin hâllerindeki fecâʻatla o vakit hepimizi
ağlatmış olan kâfile kâfile muhâcirlere kucağını açan, her tarafa koşan, hiçbir düşkünden yardımını
esirgemeyen bu genç ve dinç teşkîlâtı dört yıl süren Harb-i Umûmî esnâsında da cebhelerde, siper-
lerde, menzillerde, köylerde, kasabalarda, şehirlerde, ve'l-hâsıl her yerde mâlik olduğu her vâsıtayı,
her şeyi, ortaya koymuş, bütün mevcûdiyetini sarf u îsâr eylemiş bir hâlde buluyoruz. Ordulara âid
hâtıralarınıza mürâcaʻat edince Mudanya'dan Edirne'ye, Avusturya'dan, Romanya'dan Basra'ya ve
Süveyş Kanalı'na kadar imtidâd eden geniş sâhalarda, büyük olduğu kadar muntazam ve mücehhez
bir Hilâl-i Ahmer'in âsâr ve faʻâliyetine şâhid olduğunuzu ve Hilâl-i Ahmercilere her yerde, her saf-
hada rast geldiğinizi takdîr ve şükrân ile hâtırlarsınız.
İstiklâl Harbi'nde, Hilâl-i Ahmer'i yüksek rehberin yanı başında ve her cebhede zinde ve faʻâl,
millî cidâlin her sahnesinde uyanık ve fedâkâr buluyoruz. Büyük bir harbin bütün yorgunluğunu
yenerek tekrâr ortaya atılan bu teşkîlâtın ne işler gördüğünü, nasıl çalışıp muvaffak olduğunu azîz
müncîmiz en muvâfık ve en muvaffak taʻbîrler ile ifâde buyurmuş olduklarından benim bu husûsda
Hilâl-i Ahmer'in muʻazzez takdîrkârına karşı bu teşkîlâtın âciz ferdi sıfatıyla arz-ı şükür ve minnetden
başka bir diyeceğim yokdur.
Hanımefendiler, Beyefendiler!
Kimin hâtırına gelirdi ki, Cenevre'de Solférino Harbi Hâtıratı'nı yazarken Henry Dunant'ın
meşîme-i idrâkinden doğan bir fikr-i nevvâr güneşe mukâbele-i şükrâna giden bir huzme-i ziyâiye
gibi garbdan aksâ-yı şarka varacak, Japonlara da felâh yolunu gösteren bir çerâğ olacak ve o serîʻ
teʼsîrle bugün efrâdının on dörtde biri Salîb-i Ahmer aʻzâsı bulunan bu memleketde de bu sene ellinci
yıldönümü tesʻîd olunacak?
İşte taklîd ve imtisâli vâcib ve mağbût-ı cihân olan bu nevʻ-i beşeriyet zümrelerinin sâdece
[224] takdîrle iktifâ etmeyerek teşkîlâtını ne kadar evvel, ne kadar ciddî, ne kadar tamâm taklîd ve
tatbîk eder isek o mertebe müstefîd olacağımızı bilmeli, çocuklarımıza da işi o yolda telkîn etmeli
ve bugün yedi-sekiz yüz bin Salîb-i Ahmer aʻzâsı bulunan Almanya'da üç yüzden fazla çocuk Salîb-i
Ahmer'i teşkîlâtı bulunduğunu, bunların da şevk-i tefahhusu tatmîn için değil belki çocuklara hiss-i
3926
Sayı 77
şefkat telkîh için olduğunu düşünmeliyiz. Binâenaleyh her şeyden evvel şimdiki zamânın kıymet ve
ehemmiyeti anlaşılmış büyük bir ihtiyâcı olduğunu gördüğümüz Hilâl-i Ahmer'in memleketimizde
elli seneden beri faʻâliyeti takdîr edildiğinden dolayı sevinip iftihâr ederken bu mevcûd teʼsîsât ve
teşkîlâtı her gün daha yüksek, daha faʻâl, daha asrî, daha feyyâz bir hâle koymak husûsundaki millî
vazîfe ve mecbûriyetimizi de sevine sevine kabûl ve teslîm etmeliyiz. Yaralı ve hasta askere, muhâ-
cir ve düşküne, musîbet ve felâket görmüşlere, dul kadına, kimsesiz çocuğa, aça, muhtâca bugünkü
keskin ve şedîd hayâtın yorduğu, tâkatsiz düşürdüğü her ferde yardım için Hilâl-i Ahmer'i en muʻâsır
ve en mükemmel fikirlere göre tensîk u tanzîm ve her ihtimâle karşı ihzâr ve techîz etmeğe müsâraʻat
etmeliyiz.
Bu sevinç ve tesʻîd gününden alacağımız en mesʻûd ve en müessir gayret ve intibâh bu olmalı-
dır. Büyük Gâzî'nin büyük ilhâmâtından muktebes olan bu maksad, sizin de, benim de, herkesin de,
hattâ bütün milletin de gâye-i âmâli olmalı.
Hilâl-i Ahmer'in ellinci yıldönümünü kutlularken yüksek hâmîsinin, sevgili millî rehberin
nâm-ı bülendini fart-ı hürmet ve şükrân ile yâd eder ve hepinizi o muʻazzez şahsiyete arz-ı taʻzîme
daʻvet ederim.
Teşkîlâtımızın muhterem reîsi Doktor Refik Beyefendi ve rüfekâ-yı muhtereme-i mesâʻîsinin
Hilâl-i Ahmer'i yükseltmek ve büyütmek husûsundaki meşkûr himmetlerini de tebcîl ile yâd ederim.
Yaşasın Hilâl-i Ahmer ve mübeccel hâmîsi büyük Gâzî!"
Ali Paşa'yı müteʻâkib Doktor Besim Ömer Paşa kürsüye çıkarak bir buçuk sâʻat devâm eden
uzun nutkuyla Hilâl-i Ahmer'in mükemmel bir târîhçesini yapdıkdan sonra Şehremîni Muhyiddin
Bey'e tevcîh-i hitâb ederek:
"-Şehremîni bey Hilâl-i Ahmer Cemʻiyeti'ne muʻâvenete her vakit hâzırdırlar. Her memleketde
mühim şehirlerde bir Hilâl-i Ahmer veya Salîb-i Ahmer Sokağı vardır. Bendeniz şunu ricâ ediyorum.
Meselâ Yerebatan Câddesi diyoruz. Niçin batsın? Bu câddede mâdemki Hilâl-i Ahmer binâsı bulunu-
yor. Binâenaleyh cemʻiyet-i umûmiye-i belediye, meclis-i umûmî-i vilâyet aʻzâsı bu câddenin ismini
neden Hilâl-i Ahmer Câddesi koymasın?"
Sürekli alkışlar…
Şehremîni Bey: "-Muvâfıkdır" dedi.
***
Besim Paşa'dan sonra Beynelmilel Cenevre Salîb-i Ahmer Merkez Komitesi Umûmî Murahha-
sı Mösyö Schlemmer îrâd etdiği Fransızca nutukda Türkiye Hilâl-i Ahmeri'nin ellinci devr-i senevîsi
münâsebetiyle icrâ kılınan bu merâsimde Beynelmilel Cenevre Merkez Komitesi'ni temsîl etmek
kendisi için büyük bir şeref ve hakîkî bir meserret olduğunu ve bugün ilk yarım asırlık mevcûdiyet
ve faʻâliyetini [225] tesʻîd eden bu şefkat müessesesine muhterem reîsleri Mösyö Gustave Ador ge-
rek kendi ve gerek Beynelmilel Komite nâmına en hâr tebrîkâtını, en samîmî temenniyâtını heyʼet
huzûrunda arz u takdîme kendisini meʼmûr etdiğini, bu mevcûdiyet ve faʻâliyetin hakîkat-i târîhiye-
sini biraz evvel bir muhibb-i insâniyet olan Müderris Doktor Besim Ömer Paşa hâzırûna hâtırlatmış
bulunduğunu beyân etdikden sonra nutkuna şu sûretle devâm etmişdir:
"-Harb-i Umûmî'nin elem ü ıztırâb senelerine ve bu harbin tevlîd etdiği felâketli avâkıba ircâʻ-ı
3927
Sayı 77
fikir edenler işbu âlâm ü fecâyiʻin tehvîn ü teskîni emrinde Hilâl-i Ahmer'in gâyet mühim, gâyet ulvî
ve gâyet hayırkâr olan vezâif-i muʻâvenetkârîsini tahattur ederler.
Daha evvel Türkiye Hilâl-i Ahmer Cemʻiyeti on seneden fazla bir zamân zarfında mecrûhların,
hastaların, üserânın ve âfât-ı harbiyeden müteessir olan havâlî halkının tahfîf-i ıztırâb ve sefâletleri
için gayret ve faʻâliyetini tezyîde mecbûr olmuşdur ve en müşkil ahvâl ve vekâyiʻde Hilâl-i Ahmer'in
ibrâz etdiği gayret, fedâkârlık ve faʻâliyet-i müessire sâyesinde derʻuhde eylediği vezâifi hüsn-i îfâya
muvaffak olmuş, birçok yaraları sarmış, birçok âlâm ü ıztırâbâtı susturmuş ve bazen memleketi teh-
dîd eden hastalıklara da çâresâz olmuşdur. Makâmât-ı askeriye ve mülkiyenin emniyet ü iʻtimâdı ve
bütün milletin muʻâveneti ile cemʻiyet memleketin şükrân ve hürmetlerine mazhar olmuşdur".
Baʻdehû Mösyö Schlemmer:
"-Hilâl-i Ahmer Cemʻiyeti memâlik-i ecnebiyenin ve 63 sene evvel teessüs ederek Cenevre
Mukâvelenâmesi'nin mukaddes prensiplerine istinâd eden eser-i âlînin anʻanâtıyla efkâr-ı müdiresi-
nin muhâfızı olan Beynelmilel Salîb-i Ahmer Merkez Komitesi'nin de hürmet ve takdîrât-ı mahsûsa-
sına lâyık olmuşdur" dedikden sonra Beynelmilel Salîb-i Ahmer Komitesi'nin tebrîkâtını, selâm ve
temenniyâtını takdîm etmişdir.
Mösyö Schlemmer'in nutku da şiddetle alkışlanmışdır.
Reîs Ali Paşa, Mösyö Schlemmer'in Hilâl-i Ahmer hakkındaki takdîrkâr sözlerine teşekkür et-
dikden sonra Safiye Hüseyin Hanımefendi âtîdeki kıymetdâr nutku söyledi.
Safiye Hüseyin Hanımefendi'nin nutku:
"-Hilâl-i Ahmer'imizin teessüsü, harb ve sulhdaki faʻâliyet ve fedâkârlığı hakkında şimdiye
kadar söylenenlere bir şey ilâve edemeyerek yalnız bu yüksek müesseseye hizmeti sebk edenlerden
vefât edenleri hürmetle yâd ve mevcûdlara da teşekkür etmeği bir vazîfe addeylerim.
Ahîren inʻikâdında hâzır bulunduğum Cenevre Hastabakıcı Konferansı'ndan mülhem olarak
Hilâl ve Salîb-i Ahmerlerin harb ve sulhdaki vezâifine ve bu cemʻiyetlerde pek mühim rol îfâ eden
kadın hastabakıcılığının târîhçesiyle şimdiye kadar geçirdiği safahât ve îfâ etdiği hizmetlerden muh-
tasaran bahsetmek isterim.
Dünyâda mevcûd milletlerin Hilâl ve Salîb-i Ahmer Cemʻiyetleri elli sekize bâliğ olup bunların
vezâif-i mühimmeleri 1863 Cenevre Muʻâhedesi ahkâmına tevfîkan harbde ordunun hasta ve yaralı-
larına fahrî muʻâvenetde bulunmak, üserâ ve harb maʻlûllerine yardım ve ahâlî ile müdâfaʻa-i milliye
ve ordu ve bahriyeye muʻâvenet için tavassut vazîfesini îfâ etmekdir. Bundan başka Hilâl ve Salîb-i
Ahmerler sulhda millî ve beynelmilel muʻâvenet usûlünü taʻkîb ile emrâz-ı müstevliye ve sâriye,
kaht, tuğyân vesâire gibi âfâtın âlâm ü ıztırâbâtını tahfîf, menʻ-i sirâyet ve intişârı esbâbına tevessül
eder. Çocuk vefeyâtının önüne geçmek üzere teşkîlâtlar vücûda getirir. Gençlik Salîb-i Ahmer Cemʻi-
yetleri teşkîl ve bu genç ve faʻâl şefkat ordusuyla kendisinin müstakbel aʻzâsını teʼmîn ve ihzâr etmiş
olur. Alkolik mazarratını halka telkîn husûsunda Salîb-i Ahmerlerin faʻâliyeti zikre şâyândır.
[226] Hilâl ve Salîb-i Ahmerlerin bu insânî vezâifi arasında hastabakıcı hemşîrelerin pek mü-
him bir mevkiʻi vardır. Beynelmilel Salîb-i Ahmer Komitesi Reîsi ve sâbık İsviçre Reîsicumhûru
Mösyö Gustave Ador bu sene Cenevre'de inʻikâd eden hastabakıcı konferansındaki beyânâtı arasında:
'-Hastabakıcı hemşîreler mensûb oldukları cemʻiyetlerin timsâli değil midir ve halk bu muhte-
rem hemşîrelere Hilâl ve Salîb-i Ahmer'in heyʼet-i mecmûʻası gibi bakmıyor mu?' demişdi.
3928
Sayı 77
Hastabakıcı teşkîlâtı pek eskidir.

Târîhin bize öğretdiğine nazaran son iki bin seneden beri yüz binlerce fedâkâr kadın bu uğurda
vakf-ı vücûd etmiş ve bunların arasında râhibelerin kadın hastabakıcılığının terakkiyâtında pek büyük
teʼsîri görülmüşdür. 1733 senesinde Elisabeth ve Emily Blockwell nâmında iki kız kardeş İskoçya'da
vukûʻ bulan bir harb esnâsında yüz hastabakıcı yetiştirerek mecrûhların imdâdına şitâbân olmuş-
lardır. Bunun gibi birçok şâyân-ı iftihâr misâller Salîb-i Ahmerlerin teşekkülünden senelerce hattâ
asırlarca evvel olmak iʻtibârıyla Birinci Cenevre Muʻâhedesi'nin esnâ-yı tanzîminde elbette teʼsîri
görülmüşdür.
Salîb-i Ahmer pîşdârları kadın olduğu bir hakîkat-i târîhiye olmakla berâber maʻatteessüf ahvâl
dâimâ bu nokta-i nazardan cereyân etmemiş ve Salîb-i Ahmerlerde kadına lâyıkı derecede mevkiʻ
verilmemiş idi.
Cemʻiyet-i hâzıra huzûrunda Florence Nightingale'in şahsından ve onun Kırım Muhârebesi'n-
deki hidemâtından bahsi zâid görmekle berâber bu muhterem ve fedâkâr kadının refâkatinde bulu-
nan yüze yakın hastabakıcı hemşîre ve râhibenin zikrini ihmâl etmeyelim. Henry Dunant, Solférino
Muhârebesi'nde Lombardiya kadınlarından yaralılara pek büyük yardım gördüğünü beyân etmekde-
dir.
Mûmâileyh gördüğü muʻâvenet ve teşvîkden dolayı teşekkürât-ı azîme beyân etmekle berâber
zamân ile Salîb-i Ahmer hastabakıcı hemşîrelerin ne mühim âmil olacaklarını belki tamâmıyla idrâk
edememişdi.
Hastabakıcılığın günden güne tezâyüd eden ehemmiyeti altmış seneden beri muhtelif zamânlar-
da inʻikâd eden Beynelmilel Salîb-i Ahmer kongrelerinde nazar-ı dikkati celb etmekden hâlî kalmadı.
Beynelmilel ilk birkaç konferansda yalnız erkek hastabakıcılığı mevzûʻ-ı bahis olmuşdu. Hattâ 1863
konferansı 'millî cemʻiyetlerin gönüllü erkek hastabakıcılarını daʻvet ve taʻlîm edilmeleri' karârını
vermişdi. Nihâyet 1869'da Berlin Konferansı'nın netîce-i karârı 'cemʻiyât-ı milliyenin hastabakıcı
hemşîre yetiştirmesi' merkezinde idi. Bu târîhden beri tekmîl konferanslarda kadın hastabakıcı nazar-ı
dikkate alınmış ve bunların taʻlîm ve tedrîsleri hakkında mukarrerât-ı mühimme ittihâz edilmişdir.
1884 Cenevre Konferansı'nda kadın hastabakıcıların yalnız mesleği ve ahlâkî tahsîllerinden
başka sıhhat-i bedene mâlik olmalarının nazar-ı ehemmiyete alınması tezekkür edilmişdir.
1902'de Petersburg Konferansı'nda bu karâr teʼyîd ve takyîd edildiği gibi hastabakıcı hemşîreler
için dispanser mektebleri açılması takarrür etdi. Londra Konferansı'nda bu cihetler takviye edilerek
harb zamânında Hilâl ve Salîb-i Ahmerlere âid muʻâvenet-i sıhhiyenin iyi bir sûretde teʼmîni maksa-
dıyla zamân-ı sulhda amelî olarak taʻlîm ve tedrîsin dispanser mektebleriyle hastahâne mekteblerinde
de icrâsı muvâfık görüldü. Fransa, Almanya, Cemâhîr-i Müttefika-i Amerika, Macaristan, Avusturya,
İtalya ve Rusya'da Harb-i Umûmî'de cemʻan iki yüz elli bin gönüllü hastabakıcı hizmet eylemişlerdir.
Bu zamândan beri fennî hastabakıcı yetiştirmek Hilâl ve Salîb-i Ahmerlerin başlıca gâyelerin-
den biri olmuşdur. Hastabakıcı mektebleri gitdikçe tezâyüd etmekde ve Hilâl-i Ahmer de dâhil olduğu
hâlde millî cemʻiyetlerin birçokları bu mektebleri idâme etdirmekdedir. Bu mekteblerdeki tedrîsât
musaddak diploma ahzına kâfildir. Hastabakıcı mekteblerinden başka husûsât-ı muhtelifeye dâir kısa
kurslar vardır. Belçika Salîb-i Ahmeri bütün memleketde altmış tâne böyle tedrîsât merkezleri tesis
etmişdir.
Salîb-i Ahmer hastabakıcılığı dâimâ âlî bir meslek [227] olmak üzere kabûl edilmiş ve bu fi-
3929
Sayı 77
kir kraliçeler ve birçok yüksek âilelerin gösterdikleri alâka ile kesb-i kuvvet etmişdir. Hattâ Mısır
firavunlarının zevceleri bile daha o zamân hastaları ziyâret ve bunlara muʻâvenet etdikleri rivâyet
edilmekdedir.
Zamânla hastabakıcı hemşîrelerin kadrleri takdîr edilmekde ve Avrupa hükûmetlerinden bir-
çoklarında mecâlis-i belediye ve parlamento aʻzâlığına intihâb olunmakdadır.
Hilâl-i Ahmer hastabakıcı hemşîresi vazîfe-i asliyesinin harbin zuhûrunda yaralılara muʻâvenet
olduğunu unutmamalıdır.
Bundan başka bu muhterem hemşîreler sulhda Hilâl ve Salîb-i Ahmer ve cemʻiyât-ı hayriye
idâresi altında ziyâretçi hastabakıcı nâmıyla mahalle ve köyleri dolaşır. Fukarâ, hâmile ve lohusa
kadınların ve küçük çocukların imdâdına yetişir. Mekteblerde talebeye ev hıfzıssıhhası ve evlerde
hastaya bakmak usûlüne dâir dersler verir. Fabrikalarda amelenin sıhhatini vikâye ve her zamân muh-
tâc-ı muʻâvenet olan gemicilerin imdâdına erişmek için limanlara ve maʻden amelesine yardım için
de bunların bulundukları mevkiʻlerde teşkîlât-ı sıhhiyeyi idâre eder.
Hapishânelerde, memleketin ücrâ köşelerinde muhtâc-ı muʻâvenet halkın imdâdına koşar, sıh-
hiye ve muʻâvenet-i ictimâʻiye vesâir hükûmet işlerinde bulunur.
Görülüyor ki, asr-ı hâzırda Hilâl ve Salîb-i Ahmerlerin mekanizmasını hastabakıcılar çevirmek-
de olduğundan hastabakıcı hemşîresiz bu gibi cemʻiyât-ı hayriye hiçbir vakit mevcûdiyet göstereme-
yecekler. Şu hâlde hastabakıcı hemşîresi vezâifinin tenevvüʻ ve derece-i şümûlü gâyet vâsiʻ olup at
üstünde kır ve sahrâlarda, deniz aşırı mevâkiʻde sıtma vesâire birçok hastalıklarla mücâdele ederek
medeniyetin henüz erişmediği mevâkiʻde teşkîlât-ı medeniye ve sıhhiye vücûda getirerek beşeriyeti
kendine minnetdâr bırakmakdadır.
Memleketimizde hastabakıcı hemşîre yetiştirilmesi üstâd-ı muhterem Doktor Besim Ömer
Paşa hazretlerinin taht-ı tedrîsinde olmak üzere başlamış ve sırf müşârunileyhin eser-i gayreti olarak
Hilâl-i Ahmer tarafından açılan kurslara en yüksek âilelere mensûb hanımlar devâm etmişdi. Burada
gösterilen derslerden sonra bi'l-imtihân diplomalar tevzîʻ edilmişdi. Müşârunileyh yorulmak bilmez
faʻâliyeti ile Harb-i Umûmî'de kursları tevâlî etdirmişdir.
Balkan Harbi ile Harb-i Umûmî'de memleketin güzîde hanımları muhtelif hastahânelerde hiz-
mete şitâbân olmaları ve ibrâz etdikleri fedâkârlık Hilâl-i Ahmer için gösterdikleri alâkaya iyi bir
misâl teşkîl etmekde bulunmuşdur.
Hükûmet-i Cumhûriye zamânında hastabakıcılığın kıymeti bir kat daha takdîr edilerek Hilâl-i
Ahmer tarafından birçok fedâkârlıklarla bir Hastabakıcı Mektebi teʼsîs edildiği gibi bu mekteb te-
şekkülünden beri kırk hemşîre yetiştirmiş ve günden güne rağbetin artmasına mebnî mektebin hâl-i
hâzırda mevcûdu seksene bâliğ olmuşdur.
Bundan başka Hilâl-i Ahmer tarafından açılan Samariten kursları fevkalâde hüsn-i netîce ver-
mişdir.
Bu ulvî mesleğe daha yüksek âilelerde hemşîrelerimizin rağbet göstermelerini kemâl-i hulûs ile
temennî ederim.
Gençlere ve çocuklara hizmet fikrini telkîn ve husûsuyla nefsinin ve âharın sıhhatini vikâye,
terbiye-i medeniye ve insâniyenin mesʼûliyetini anlayarak mûcebince hareket etmeği öğreten ve bü-
tün çocuklara muʻâvenet-i dostânenin rûhunu anlatan Gençlik Hilâl-i Ahmeri'nden de bir nebze bah-
setmekliğime müsâʻade buyurmanızı ricâ ederim.
3930
Sayı 77
Hükûmet-i Cumhûriyemiz memleketin istikbâl ve refâhını gençlikden beklemek isâbetini gös-

termekde ve bu unsur-ı mühimmin taʻlîm ve terbiyesine hasr-ı dikkat etdiği kemâl-i şükrân ile görül-
mekdedir. Zâten bi'l-cümle milel-i mütemeddine gençliğin ıslâhını üssü'l-esâs ittihâz ederek bunların
sağlam, vatan-perver, nâfiʻ ve faʻâl bir unsur olarak yetiştirilmelerine hasr-ı gayret etmekde ve bun-
dan pek çok fâideler görmekdedirler.
Gençlik Hilâl-i Ahmeri'nin mekteblerdeki teşkîlâtı ve programları hakkında tafsîlâta girişmeğe
zamân ve mekân müsâʻid olmadığı cihetle bu teşkîlâtın menâfiʻi hakkında birkaç söz söylemekle ik-
tifâ edeceğim. Gençlik Salîb-i Ahmeri çocuklara mesʼûliyet-i şahsiye öğretdiği gibi tahsîl-i ahlâkîye
de dahl-i küllîsi vardır. Mekteblerde tatbîki çocukların bi'l-cümle vezâifinin bi-hakkın icrâsına hizmet
eder, [228] mâ-fevkine itâʻati öğretir, yüksek mevkiʻlere istiʻdâdı olan şahsiyetleri meydâna çıkarır.
Gençlik Hilâl-i Ahmeri'nin vazîfesi muhtâcîne muʻâvenetdir. Teʼsîs-i uhuvveti öğretir. Mekteblere
hizmet fikrini sokmak, o hizmetin tevlîd etdiği saʻâdeti anlatmakdır. Gençliğin Hilâl-i Ahmer'i de-
mek yardım etmek, işe yaramak, her gün birisine iyilik etmek ve her an iyilik için fırsat kaçırmamak
demekdir.
İyi vatan-perver olmayan bir çocuğun tahsîli hiçbir zamân tamâm sayılmaz. Ancak bunun yo-
lunu Gençlik Hilâl-i Ahmer teşkîlâtı ve faʻâliyeti gösterir. İdâre-i sâbıkanın dâhil-i vatanda yapmış
olduğu maddî ve maʻnevî tahrîbâtı taʻmîr edecek ve fikr-i iʻmârı, yardımı, hizmeti esâs ittihâz edecek
nesl-i cedîddir. Bunları ileride derʻuhde eyleyecekleri bu mesʼûliyetlere alıştıracak ancak Gençlik
Hilâl-i Ahmeri olacağı cihetle bugün dünyâda kırk memleketin kabûl etdiği Gençlik Hilâl-i Ahmer
teşkîlâtına hemen başlamayacak olursak hiçbir zamân erken hareket etmiş olmayız".
Bundan sonra sâbık Osmanlı Bankası müdîrânından ve Hilâl-i Ahmer Beyoğlu Kazâ Şuʻbesi
aʻzâsından Keresteciyan Bey tarafından şu nutuk îrâd edildi:
"-Muhterim Hanımefendiler, Muhterem Beyefendiler!
Bendeniz 16 seneden beri bilâ-inkıtâʻ Hilâl-i Ahmer'in hâdimlerinden olmakla müftehirim.
Müsâʻade buyurulursa bu mesʻûd günün Hilâl-i Ahmer'in yakın mâzîye âid faʻâliyetine dâir birkaç
söz de bendeniz söyleyim:
Hilâl-i Ahmer Cemʻiyeti millî bir tarzda teşekkül etdiği zamân merkezi Tophane'de Yusuf İz-
zeddin Efendi'nin akârâtında iki oda içinde işe başlamış idi. O esnâda bendeniz heyʼet-i idâre aʻzâsı
intihâb edildiğim zamân sermâye olarak Osmanlı Bankası'nda yüzde üç fâizle on bin lira mevcûd idi.
Bu para Faik Paşa Della Suda ve Mösyö Wolter Malthas tarafından Hilâl-i Ahmer hesâbına tenmiye
edilmekde idi. Bir merkez-i umûmî karârıyla mezkûr sermâye yeni teşekkül eden Türk Hilâl-i Ahmer
Cemʻiyeti'ne devredildi.
İşbu teferruʻâtı zikretmekden maksadım Hilâl-i Ahmer Cemʻiyet-i mukaddesesinin bugünkü
şöhret ve sermâyesi kıyâs edilirse Meşrûtiyet'in iʻlânından evvel cemʻiyetin mütevâzıʻ ve gayr-ı faʻâl
bir hâlde bulunduğunu ve gitdikçe ne kadar terakkî etmiş olduğunu göstermekdedir. Daha doğrusu
o vakit Hilâl-i Ahmer'in ismi var, cismi yokdu. Hilâl-i Ahmer'in yeni teşekkülünü müteʻâkib Trab-
lusgarb Muhârebesi, Balkan Harbi, Harb-i Umûmî ve Mücâdele-i Milliye gibi pek mühim hâdiseler
önünde cemʻiyet kendisine terettüb eden vezâifi îfâ etmek mecbûriyeti altında kalmış ve işbu şefkat
müessesesine merbût hamiyetli vatandâşlar bir tarafdan cemʻiyetin vâridâtını artdırmağa, cemʻiyeti
muntazam ve asrî bir hâle koymağa ve diğer tarafdan cemʻiyete hârikulâde hizmetler îfâ etdirmeğe
muvaffak olmuşlardır.
Gerek Balkan Harbi ve Harb-i Umûmî zamânlarında ve gerekse düşmana karşı çarpışan Mü-
3931
Sayı 77
câdele-i Milliye senelerinde Hilâl-i Ahmer Cemʻiyeti burada bir takım bedhâh eşhâsın hücûmlarına
göğüs gererek kendisine terettüb eden vatanî vazîfeyi îfâ etmekden bir dakîka bile geri kalmamışdır.
Hilâl-i Ahmer'in en mukaddes vezâifinden biri yaralı askeri tedâvî etmekdir. Harb senelerinde
ağır ve tehlikeli olan yaralılara karşı ulvî vazîfesini îfâ etmiş ve yaralıların kısm-ı aʻzamını ölümden
kurtarmış, birçoğunun ağrılarını teskîn etmiş ve pek vahîm ve ümîdsiz olanları da tesellî etmişdir.
Hiç unutmam, bir gün hastahânelerden birinde yaralı askerlere sigara vesâire tevzîʻ ederken
yanımda bulunan doktor arkadâşım Çanakkale'de yaralanmış bir askerin hâli pek vahîm olduğunu
ve ancak bir-iki sâʻatlik ömrü kaldığını söyledi. Bendeniz hemen hastahânenin yanına gidip hâtırını
sordum. Bir kadeh su ve bir sigara istedi. Takdîm etdim ve yanında oturdum. Rahmet-i Rahmân'a
kavuşması yaklaşan bu şânlı asker elimi tutdu ve baygın bir sesle:
'-Hilâl-i Ahmer'imizden Allah râzı olsun, sen de var ol!' dedi. Bu sözler bendenizi çok müte-
hassis etdi. Gözlerim doldu. Bir sâʻat sonra yine bu şânlı askerin [229] yanına gitdiğimde rûhunu Al-
lah'[a] teslîm etmiş, şehîd olmuşdu. İşte Hilâl-i Ahmer vatan uğruna rûhunu veren şehîdlerin duʻâsını
almış bir cemʻiyetdir!
Hilâl-i Ahmer fakîr âilelere, çocuklara ve kazâzedelere dahi dâimî sûretde muʻâvenetde bu-
lunmuş ve bulunmakdadır ve bu sûretle gerek Türk vatandâşlarımız ve gerek ecnebîler tarafından
mazhar-ı takdîr olmuşdur.
Bugün Hilâl-i Ahmer Cemʻiyet-i mukaddesesi reîsicumhûr hazretlerinin taht-ı himâyelerinde
bulunuyor. Büyük Gâzî'miz ve büyük halâskârımız bu cemʻiyete muʻâvenet etmemizi ve cemʻiyetin
teʻâlîsine çalışmamızı emir ve arzu buyurmuşlardır. Binâenaleyh her Türk'ün seve seve Hilâl-i Ah-
mer'e yardım edeceğine hiç şübhem yokdur.
Bakınız hamiyetli Ödemişlilere, onlar kâmilen Hilâl-i Ahmer'e aʻzâ kaydedildiler ve Hilâl-i
Ahmer'e karşı vicdânî borçlarını ödemiş oldular. Bu cidden mûcib-i şükrân ve iftihârdır.
14 milyon Türk vatandâşlarımızın hiç olmazsa bir rubʻu aʻzâ kaydedilirse hem vicdânî vazî-
felerini îfâ etmiş olacaklardır ve hem de Hilâl-i Ahmer'e büyük bir vâridât-ı seneviye teʼmîn etmiş
olacaklardır.
Ecnebî memleketlerde milyonlarca halk Salîb-i Ahmerlere hüsn-i rızâ ve ihtiyârla aʻzâ kayde-
diliyorlar.
Zannederim ki, senede bir lira vererek Hilâl-i Ahmer'imize aʻzâ kaydolunmak hiçbirimizin bü-
dcesini sarsmaz.
Tayyâre Cemʻiyet-i muhteremesi çoluğumuzu, çocuğumuzu düşman bombalarından vikâye
etmek için para toplar. Hilâl-i Ahmer de maʻâzallah düşmanın yaraladığı vatandâşı tedâvî eder ve
ölümden kurtarmağa çalışır. Bundan mâʻadâ harîkzedegâna, seylâbzedegâna ve zelzelelerden dûçâr-ı
hasâr olanlara yardım ederek insâniyet-perver vazîfesini dâimâ îfâ eder.
Bugün Hilâl-i Ahmer Cemʻiyeti pek muhterem Başvekîl İsmet Paşa hazretlerinin fahrî riyâ-
setleri altında bulunup çok hamiyetli ve dirâyetli zevât tarafından idâre ediliyor ve günden güne
ehemmiyeti artıyor. Bunu gören Türk vatandâşlarımız büyük bir muhabbet ve alâka ile işbu şefkat
müessesesine muʻâvenet ediyorlar ve daha da edeceklerine emînim ve inşâallah fedâkâr Türk vatan-
dâşlarımızın himmetiyle Hilâl-i Ahmer'imizin vâridâtı gitdikçe artacakdır.
Muhterem Hanımefendiler, Muhterem Beyefendiler!
3932
Sayı 77
Dâimâ o kırmızı hilâl

Etmişdir hakkımızı helâl
Hilâl-i Ahmer alır Türk'ün parasını
Fakat kapatır askerin yarasını
Geçen gün bir vatandâşın evi yandı
Hemen Hilâl-i Ahmer'e gitdi dayandı
Öbür gün seylâb evinden ayırdı
Hemen Hilâl-i Ahmer onu kayırdı
Bir gece zelzeleden evi yıkıldı
Hilâl'in yardımı onu bahtiyâr kıldı
Bir günde hastalandı kaldı gıdâsız, karnı aç
Hilâl-i Ahmer hem yemek verdi ve hem de ilâc
Ey Türk vatandâş, yardım et Hilâl-i Ahmer'e!
Çünkü sen hamiyet gösterdin bir değil bin kere
Ey vatandâş, büyük Gâzî'nin emrine itâʻat edelim!
Hilâl-i Ahmer'e aʻzâ kaydolmağa gidelim".
***
Keresteciyan Efendi'den sonra Şükrü Nailî Paşa kürsüye çıkmış ve ber-vech-i âtî nutku îrâd
etmişdir:
"-Hanımefendiler ve Beyefendiler!
Ellinci sene-i devriyesini tesʻîden toplanan Hilâl-i Ahmer aʻzâsını hürmetle selâmlarım. Mem-
leketimizde insânî, iktisadî maksadlarla teşekkül etmiş cemʻiyet içinde gâyesine muvaffak olmuş
yegâne müessese Hilâl-i Ahmer'dir. İnkılâbın bütün safahâtında büyük bir kuvvetle çalışmış, elîm ve
ıztırâblı zamânlarda varlığını göstermişdir. Asker olmaklığım dolayısıyla hayâtımın birçok seneleri
cebhede geçmişdir. İşte bu zamânlarda vatanı kurtarmak için bu cemʻiyetin ne kadar gayret, himmet
sarf etdiğini gördüm. Dokuz sene devâm eden mütevâlî harblerde Hilâl-i Ahmer bütün menâtık-ı har-
biyeye gitmiş, cebhe gerilerinde de Türk yavrularını iʻâşe ve ibâte etmiş, yaralı olarak geri gönderilen
askerleri tedâvî ve tekrâr cebheye iʻâde etmek sûretiyle [230] büyük fedâkârlıklar göstermişdir. Bu
mukaddes cemʻiyetin büyük yararlıklarını kemâl-i hürmetle yâd ve aʻzâ-yı muhteremesini bir defa
daha hürmetle selâmlamayı bir vecîbe addederim".
Şükrü Naili Paşa alkışlar içinde kürsüden indikden sonra Heyʼet-i Merkeziye Reîsi Ali Paşa
tekrâr kürsüye çıkarak daʻvete icâbetlerinden dolayı hâzırûna teşekkür etmiş ve bu merâsim münâse-
betiyle Gazî hazretlerine ve Büyük Millet Meclisi'ne arz-ı taʻzîmât için bir telgraf çekilmesini teklîf
etmiş ve teklîf müttefikan kabûl edildikden sonra sâʻat on yedide merâsime nihâyet verilmiş ve Hacı
Bekir Şeker Ticârethânesi'nde sûret-i mahsûsada zarîf kutular içinde yaptırılan şekerler hâtıra olarak
medʻuvvîne çıkar iken tevzîʻ edilmişdir.
_______________
3933
Sayı 77
İzmir'de
Hilâl-i Ahmer Cemʻiyeti'nin ellinci sene-i devriye-i teessüsü erkân-ı vilâyet ve ümerâ-yı aske-
riye ile eşrâf-ı memleket, konsoloslar, müessesât müdürleri ve Hilâl-i Ahmer heyʼet-i merkeziyesi
huzûruyla parlak bir sûretde tesʻîd edilmişdir.
Merâsime sâʻat on altıda hanım ve beylerden müteşekkil müntehab bir sâz heyʼet itr İstiklâl
Marşı'nın çalışmasını müteʻâkib ibtidâr edilmiş ve Hilâl-i Ahmer'in elli senelik târîhçe-i mesâʻîsi
İzmir merkezimiz tarafından arz u îzâh olunarak takdîrlerle alkışlanmışdır. Baʻdehû sâz heyʼetinin iş-
tirâkiyle heyʼet-i merkeziye aʻzâsından Doktor Şükrü Beyefendi'nin tanzîm ve Bestekâr-ı şehîr Lemi
Bey tarafından bestelenmiş olan şu:
Ey Hilâl-i Ahmer! Mihrâbı necm-i şefkatin

Bu kadar imkân-ı hak bilir eltâfının taʻdâdına
Sâha-i hecâda hûn-âlûd olan bîçâreler
Tesliyet senden bulur ancak dil-i nâ-şâdına
Dulların, öksüzlerin, mecrûh ve zâr askerlerin

Sen koşarsın dâimâ feryâd-ı istimdâdına
Eyleyin hizmet, sana teʼmîn-i istihkâk eder
Şübhesiz Allah'ın ihsân-ı bî-endâdına
Hilâl-i Ahmer manzûmesi büyük bir muvaffakiyetle çalınarak hâzırûn mütehassis olmuş ve bunu
müteʻâkib cazbandın parlak nağmeleri arasında şekerleme, pasta ve çay ile hâtıra olarak sûret-i mah-
sûsada ihzâr olunan küçük ipekli mendiller tevzîʻ edilmişdir.
Merâsimin hitâmından sonra reîsicumhûr hazretleriyle Başvekâlet'e, Büyük Millet Meclisi
Riyâseti'ne, Sıhhiye Vekâleti'ne, merkez-i umûmîye tebrîk ve teşekkür telgrafları keşîde edilmişdir.
Bu telgraflara gelen cevâbların sûretlerini aşağıya derc ediyoruz:
"-İzmir Hilâl-i Ahmer Cemʻiyeti Riyâseti'ne,

Yarım asırdan beri memleket ve millete meşkûr hidemâtı sebkat eden Hilâl-i Ahmer Cemʻiye-
ti'nin yıldönümünün tesʻîdi münâsebetiyle hakkımda ızhâr buyurulan samîmî hissiyâta beyân-ı teşek-
kürât âtî için mesâʻîsinde mazhar-ı muvaffakiyât olmasını temennî eylerim, efendim.
26 Kânûn-ı Evvel [1]927
Gâzî Mustafa Kemal"
***
"-İzmir Hilâl-i Ahmer Cemʻiyeti Heyʼet-i Merkeziyesi Reîs-i Sânîsi Hüsnü Beyefendi'ye
Teşekkülü gününden beri dâimâ mütezâyid bir cehd ü himmetle vatan ve millete büyük hiz-
metler îfâ eden Hilâl-i Ahmer Cemʻiyeti'nin teessüsünün ellinci yıldönümünü meserretle tesʻîd ve
3934
Sayı 77
bu kıymetli hayır müessesesinin idâme-i mevcûdiyet ve muvaffakiyetine bezl-i himmet eden zevât-ı
muhteremeyi hürmetle selâmlar ve tebrîk ederim.
Başvekîl İsmet"
***
[231] Hilâl-i Ahmer'in ellinci devr-i senevîsi tesʻîd merâsimi intibâʻâtından (İzmit)
Groupe pris à Izmit à lʼoccasion du cinquantenaire du C.R.T.
"-İzmir Hilâl-i Ahmer Cemʻiyeti Heyʼet-i Merkeziye Riyâseti'ne,

Hilâl-i Ahmer'in ellinci sene-i devriye-i teessüsü münâsebetiyle ızhâr olunan samîmî hissiyâta
beyân-ı teşekkürât eylerim, efendim.
Büyük Millet Meclisi Reîsi

Kâzım"
_______________
Kocaeli Merkezinde
Kocaeli merkezimizde Cuma günü sâʻat on dörtde vâlî, belediye reîsi, erkân ve meʼmûrîn-i
vilâyet, fırka muʻtemedleri, askerî kumandanları, Tayyâre, Himâye-i Etfâl, Türk Ocağı heyʼetleri ve
memleket eşrâfı ve Hilâl-i Ahmer aʻzâsı huzûruyla ve Heveskârân Bandosu'nun İstiklâl Marşı'yla
ellinci sene-i devriyemizin tesʻîdi şerefine resm-i kabûl icrâ edilmiş ve müteʻâkiben Hilâl-i Ahmer'in
hâmî-i muʻazzamı Reîsicumhûr Gâzî Mustafa Kemal hazretlerine arz-ı taʻzîmâtı mutazammın bir
3935
Sayı 77
telgrafnâme keşîdesinden sonra heyʼet-i merkeziye reîsi tarafından Hilâl-i Ahmer'in bir târîhçesi ya-
pılmış ve alkışlanmışdır. Baʻdehû medʻuvvîn sigara, çay, kahvelerle iʻzâz ü ikrâm edilerek akşâm geç
zamâna kadar Heveskârân Musiki Cemʻiyeti bandosunun latîf havâları dinlenmiş ve cazbantla dans
edilerek pek hoş vakit geçirilmek sûretiyle merâsime nihâyet verilmişdir.
_______________
Adana'da
Hilâl-i Ahmer'in ellinci sene-i devriye-i teessüsüne musâdif Kânûn-ı Evvel'in yirmi üçüncü
günü askerî mahfilde Adana Hilâl-i Ahmer Heyʼet-i Merkeziyesi tarafından bir çay ziyâfeti tertîb
edilmişdir.
Birkaç gün evvel matbûʻât-ı yevmiye ile keyfiyet iʻlân edilmiş ve sâʻat on dörtden iʻtibâren daʻ-
vetliler gelmeğe başlamışdır. Mahfil-i askerînin mükellef salonu tezyîn edilmişdi. Cemʻiyet mensû-
bîni arasında bilhâssa heyʼet-i askeriye [232] nazar-ı dikkati celb ediyordu. Fırka Kumandan Vekîli
Abdi Beyefendi, cemʻiyetimizle aynı bayrak altında çalışmak için çok büyük muʻâvenetde bulun-
muşlardır. Kâimen istimâʻ olunan İstiklâl Marşı'nı müteʻâkib sâʻat on beş buçukda Hilâl-i Ahmer'in
târîhçesi bütün tafsîlâtıyla Adana Heyʼet-i Merkeziyesi aʻzâsından Tütün İnhisâr Başmüdürü Mustafa
Bey tarafından anlatılmış ve bu zemîn üzerinde verilen nutka müheyyic bir hitâbe ile nihâyet veril-
mişdir. Nutkun sonunda bilhâssa Tevfik Fikret merhûmun Hilâl-i Ahmer için yazdığı meşhûr şiʻrle-
rinden güzîde bir parça olan:
Hürmet sana, ey tesliyet-i aceze-i müvekkil

Düşmanlara mûnis ve şifâ-pâş uzanan el!
Hürmet sana, ey kanları sîmâ-yı beşerden
Rikkatle, metânetle silen şefkat-i zî-fen!
Hürmet sana, ey nâhun zehrin vegâyı
Asrın ciğerinden sökecek pençe-i muhyî!
Hürmet sana, ey gurre-i gazâ-yı gül-efşân!
Hürmet sana, hürmet sana!...
hitâbesi, mahfildeki büyük kırmızı hilâl muvâcehesinde inşâd edildiği zamân bütün Hilâl-i Ahmerci-
lerin göğüsleri iftihârlarla kabarmış ve elli senelik bir hayât-ı saʻyin mükâfâtını idrâkle bahtiyâr olan
insânlar sevinçlerinden ağlamışlar ve yekdiğerini tebrîk etmişlerdir.
Konya'da
Konya'da yapılan tesʻîd merâsimi hakkında atideki satırları Babalık refîkimizden iktibâs edi-
yoruz:
"-Sâʻat on üç buçuk. Medʻuvvîn, Türk Ocağı binâsının yüksek merdivenlerinden salona girme-
ğe başlıyor. Duvarlar beşerî yaraları saran, devâsızlara dermân bulan Hilâl-i Ahmer'in remzi, beyâz
zemîn üzerine kırmızı hilâlli bayraklarla örtülü. Daha ilk bakışında kalblere sıcak bir sevgi aşılayan
bir sevim var. O remiz bize kızgın çöllerde serin çadırlarını, karlar içinde sıcak kapılarını açan cândan
ve samîmî bir göğüs, bir şefkat göğsü, sevgili bir ana gibi teʼsîr bırakıyor.
3936
Sayı 77
Bu en yüksek insânî teşekkülü seven bütün şahsiyetler büyük bir hürmetle kapıdan giriyor.
Muhterem vâlîmiz İzzet Beyefendi, Kolordu Kumandan Vekîli Mîralây Nazif Beyefendi, Erkân-ı
Harbiye Reîsi Kâimmakâm Ziya Beyefendi, Belediye Reîsi Halis, Maʻârif Emîni Abdüllatif Nev-
zad, Tayyâre Cemʻiyeti Reîsi Şevki, Vilâyet Jandarma Kumandanı Beyefendilerle memleketimizin
mümtâz sîmâlarından birçok etıbbâ-yı muhtereme, Eczâcı Hulusi ve Hacı Mendizâde Süleyman,
Konya Hilâl-i Ahmer aʻzâ-yı merkeziyesinden Muhâsebeci Vâsıf Beyler, memleketin münevver ta-
bakası zâbitân-ı muhtereme, birçok muʻallim beyler ve zevât-ı sâire ve erkân-ı matbûʻât bu samîmî
çevrede toplanmışdılar.
Kolordu muzıkasının çaldığı İstiklâl Marşı kâimen istimâʻ edildikden sonra tâm on dörtde Kon-
ya Merkezi Reîs-i muhteremi Yümni Bey, mevkiʻ-i hitâba çıkarak cemʻiyetin târîhçesini anlatdı.
Bu şefkat yuvasının yapdığı muʻazzam işlerin büyüklüğünü çok mütevâzıʻ olarak anlatmış ol-
masına rağmen sâmiʻînce nihâyetsiz bir vecd ü hürmetle dinlenildi ve nutuk alkışlarla nihâyete erdi.
Konya'mızın kıymetli merkezi, bugün lâyık olduğu hürmeti tamâmen irâʼe etmişdiler.
Medʻuvvîne kahveler, sigaralar ikrâm edildiği gibi ayrıca zarîf mahfazaları içinde şekerler tev-
zîʻ edildi.
Bando, muhtelif zamânlarda müntehab repertuarıyla güzel havâlar çaldı. Merâsim büyük bir
samîmiyetle hitâma erdi".
_______________
[233] Rize'de
Cemʻiyetimizin ellinci sene-i devriye-i teessüsünde Rize'de öğleden evvel sâʻat onda vâlî,
belediye reîsi, erkân ve meʼmûrîn-i vilâyet, askerî kumandanlar, Halk Fırkası, Tayyâre Cemʻiyeti,
Türk Ocağı, Muʻallimler Birliği'nden ve diğer cemʻiyetlerden birer heyʼet ile memleket eşrâfından ve
Hilâl-i Ahmer aʻzâsından mürekkeb 120 kişilik medʻuv zevâta bir çay ziyâfeti verilmişdir.
Rize merkezi reîsi Hilâl-i Ahmer'in sûret-i teşekkülünden ve hidemât-ı mesbûkasından bâhis bir
nutuk îrâd ederek medʻuvvîn çay, bisküvi ve pastalarla taʻzîz ve ikrâm edilmişdir.
Bu merâsime Hilâl-i Ahmer merkez binâsı kâfi gelmediğinden ziyâfet Millî Kütübhâne'de ya-
pılmışdır ve kütübhâne binâsı Hilâl-i Ahmer bayraklarıyla tezyîn edilmişdir.
Tesʻîd merâsimi diğer yerlerde olduğu gibi Rize'de dahi gâyet samîmî olmuşdur.
_______________
Edirne'de
Edirne'de ellinci devr-i senevî ihtifâli Türk Ocağı'nda bi'l-cümle erkân-ı vilâyet, meʼmûrîn-i
hükûmet, ümerâ-yı askeriye ile mahallât cemʻiyet aʻzâsı ve ahâlîden arzu edenler hâzır olduğu hâlde
mutantan bir sûretde icrâ edilmişdir.
Hilâl-i Ahmer'in bidâyet-i teessüs ve teşekkülünden şimdiye kadar sebk eden hidemât ve muʻâ-
venâtı Edirne Hilâl-i Ahmer Merkezi reîsi tarafından îzâh edildikden sonra cemʻiyetin hâmî-i muʻaz-
zamı Gâzî Mustafa Kemal hazretlerine arz-ı taʻzîmât edilmiş ve gece Edirne Kulübü'nde bi'l-cümle
meʼmûrîn ve düvel-i ecnebiye konsolosları dâhil olduğu hâlde mükemmel bir balo tertîb olunmuşdur.
3937
Sayı 77
Bursa'da
Hilâl-i Ahmer'in ellinci yıldönümü Bursa'da belediye salonunda merâsimle tesʻîd edilmişdir.
Muzıkanın İstiklâl Marşı'ndan sonra Bursa merkezimiz reîsi Doktor Rıza Tahir Bey tarafından bir
nutuk îrâd edilmiş ve Hilâl-i Ahmer'in bir târîhçesi yapılmışdır.
Merâsime bütün müessesât müdîrânı ile erkân-ı hükûmet iştirâk etmiş ve geç vakte kadar
samîmî tezâhürâtda bulunularak daʻvetlilere çay ve pasta ikrâm edilmişdir.
Gece belediye salonlarında bir balo verilerek müstesnâ bir gece yaşanmışdır.
_______________
Aksaray Vilâyet Merkezi'nde

Memleketimizin her tarafında olduğu gibi Aksaray vilâyeti merkezinde de yapılan devr-i senevî
merâsimi pek parlak olmuşdur.
Vilâyet Millî Kütübhânesi'ne daʻvet edilen umûm meʼmûrîn ve halk kütübhânenin vâsiʻ mütâ-
laʻa salonunu tamâmen doldurmuşdur.
Daʻvetliler evvelâ çay ve kurâbiye ile iʻzâz edilmiş ve müteʻâkiben Hilâl-i Ahmer Cemʻiyeti
Aksaray Merkezi Reîs-i Sânîsi Vâsıf Bey mevkiʻ-i hitâbete gelerek hâzırladığı târîhçe ile nutkunu
büyük bir belâgat ile kırâat etmiş ve sürekli alkışlarla karşılanmışdır.
Vâsıf Bey'den sonra kürsî-i hitâbeti Orta Mekteb Müdürü Hüsnü Bey işgâl etmiş ve Hilâl-i
Ahmer'imizde mukayyed aʻzânın pek az olduğuna ve Türkiye'mizin on dört milyona bâliğ olan nüfû-
suyla mütenâsib olmasını teʼmînen aʻzâ kaydı için teşvîkâtda bulunulmasına ve hâssaten bu cihetin
halka anlatılması [234] lâzım geldiğine ehemmiyetle işâret etmiş ve Hilâl-i Ahmer'in İstiklâl Harbi'n-
de Adana cebhesine ve Konya'ya gönderdiği imdâd-ı sıhhî heyʼetlerinden ve açdığı hastahânelerden
ve yapdığı fedâkârlık ve muʻâvenetlerden bahsetmiş ve sene-i devriyeyi umûm medʻuvvîn nâmına
tebrîk etmiş ve alkışlanmışdır.
Bu nutuklardan sonra muktedir bir kemanist tarafından İstiklâl Marşı çalınmış ve kâimen din-
lenen marşımız alkışlarla nihâyet bulmuşdur.
Baʻdehû daʻvetlilere tekrâr çay ve kurâbiye tevzîʻ edilmiş ve ara sıra kemanla muhtelif güzel
parçalar çalınmışdır. İyi bir vakit geçiren halk çok tatlı intibâʻlarla dağılmışlardır. Gece Hilâl-i Ahmer
menfaʻatine Orta Mekteb'de güzel bir müsâmere verilmişdir.
_______________
Burdur'[da]
Yarım asırlık hayâtını muvaffakiyet-i tâmme ile ikmâl eden Hilâl-i Ahmer'in ellinci sene-i dev-
riyesinin yevm-i tesʻîdinde belediye heyʼeti, erkân ve meʼmûrîn-i vilâyet, askerî kumandanlar, Türk
Ocağı heyʼetleri, eşrâf-ı memleket ve Hilâl-i Ahmer aʻzâsı Gâzî Mustafa Kemal Paşa Mektebi Salo-
nu'na daʻvet olunarak merâsim-i tesʻîdiye icrâ ve Hilâl-i Ahmer'in teşekkülüne ve yapdığı hizmetlere
dâir nutuklar îrâd edilmiş ve şekerleme ve çay verilmek sûretiyle medʻuvvîn iʻzâz kılınmışdır.
_______________
Trabzon'da
23 Kânûn-ı Evvel'e musâdif Cuma günü bi'l-umûm meʼmûrîn-i hükûmet, askerî kumandanı,
belediye, Tayyâre, Himâye-i Etfâl, Türk Ocağı rüesâ ve aʻzâsı ve spor kulüplerinden birer heyʼet,
3938
Sayı 77
memleket eşrâfı ve bi'l-umûm Hilâl-i Ahmer aʻzâsı sûret-i mahsûsada Türk ve Hilâl-i Ahmer bay-
raklarıyla tezyîn olunan Cumhûriyet Halk Fırkası binâsı salonuna daʻvet olunarak on dört buçukda
resm-i kabûl icrâ edilmişdir.
İşbu resm-i kabûlde Hilâl-i Ahmer Trabzon merkez reîsi tarafından cemʻiyetin teşekkülüne ve
îfâ etdiği hizmetlere âid bir nutuk îrâd edilmiş ve medʻuvvîn çay, şeker, pastalarla iʻzâz olunmuşdur.
Tesʻîd günü akşâmı Trabzon Sineması, Hilâl-i Ahmer menfaʻatine tahsîs edilmişdir.
_______________
Diyarbekir'de
Ellinci devr-i senevî münâsebetiyle Hilâl-i Ahmer Diyarbekir Merkezi tarafından yapılan kabûl
merâsiminde erkân-ı mülkiye ve askeriye ile şuʻabât müdürleri, bi'l-umûm müessesât, esnâf ve tüc-
cârlar dâhil olduğu hâlde medʻuvvîn çay, pasta ile ikrâm ve iʻzâz kılınmış ve bu vesîle ile reîsicumhûr
hazretleriyle heyʼet-i vekîlenin idâme-i sıhhatlerine duʻâlar edilmişdir.
Gece belediye dâiresinde verilen âilevî balo çok eğlenceli ve samîmî olarak tâ be-sabâh devâm
etmişdir.
Balonun tertîb ve ihzârında erkân-ı harb binbaşılarından Halim Bey'in refîkaları İffet ve Dâül-
kelb Müessesesi Müdürü Doktor Cafer Sadık Bey'in refîkası Meliha Hanımefendilerin ve Doktor
Yüzbaşı Suad Bey'in cidden şâyân-ı tebrîk ve takdîr hizmetleri sebk etmişdir.
[235] Beyoğlu Hilâl-i Ahmer Şuʻbe Heyʼeti

1-Reîs Abdürrezzak Şükrü Bey, 2-Doktor Refik Bey, 3-Haydar İbrahim Bey, 4-Esad Bey, 5-Avukat
Salahaddin Bey, 6-Avukat Cemaleddin Fazıl Bey, 7-Keresteciyan Bey
Groupe représentant le comité administratif de notre Branche de Beyoglou (Pera)
3939
Sayı 77
Niğde'de
Niğde'de Hilâl-i Ahmer'in ellinci yıldönümü merâsim-i mahsûsa ile îfâ ve umûm daʻvetlilere
pasta, çay, sigara ikrâm edilmiş ve merkezimiz reîsi tarafından Hilâl-i Ahmer'in târîhçesi ile insânî
hidemâtı hakkında bir nutuk söylenmiş ve buna vâlî vekîli mukâbelede bulundukdan sonra umûm
hâzırûn tebrîkleri ve muzıkanın latîf terennümâtı ile merâsime nihâyet verilmişdir.
_______________
Kastamonu'da
Kastamonu merkezimiz tarafından Muʻallimler Birliği Salonu'na daʻvet olunan vâlî, belediye
reîsi, ümerâ ve zâbitân ve meʼmûrîn-i mahalliye ve eşrâf-ı belde huzûruyla ellinci senenin merâsim-i
tesʻîdiyesi îfâ edilmişdir.
_______________
Sinop'da
Sinop'da kabûl ve tesʻîd merâsimi Türk ve Hilâl-i Ahmer bayraklarıyla tezyîn edilen Türk Ocağı
Sa[236]lonu'nda yapılmış ve medʻuvven vâlî, erkân-ı vilâyet, ümerâ-yı askeriye, rüesâ-yı meʼmûrîn
ile Hilâl-i Ahmer aʻzâsı hanım ve beyler ve eşrâf-ı memleket ve cemʻiyât mümessilleri hâzır bulun-
muşlardır.
Merâsimde Sinop merkez reîsi tarafından cemʻiyetin târîhçesi îzâh edilmiş ve medʻuvvîn çay,
bisküvi ve ayrıca içlerinde sûret-i mahsûsada ihzâr etdirilen hâtıra kartları konulmuş birer paket şeker
tevzîʻi sûretiyle iʻzâz u ikrâm olunmuşlardır.
Gecesi de Sinop'da ilk defa olarak âilevî bir tarzda tiyatro tertîb ve temsîl edilmişdir.
Merâsim umûmun takdîr ve şükrânına mazhar olmuşdur.
_______________
Hilâl-i Ahmer Menfaʻatine Balo

Hilâl-i Ahmer Beyoğlu kazâ şuʻbesi tarafından her sene tertîb olunan kış balosu bu sene Hilâl-i
Ahmer'in ellinci sene-i devriyesine musâdif 23 Kânûn-ı Evvel 1927 Cuma günü akşâmı Pera Palas
salonlarında verilmişdir.
Dâhiliye Vekîli Şükrü Kaya Beyefendi'nin riyâsetinde şehrimizde bulunan süferâ ve madamları
ile zevât-ı âliyeden ve hanımefendilerden mürekkeb heyʼet-i tertîbiyenin himmetiyle bu balo emsâline
fâik ve pek muhteşem olmuşdur. Hilâl-i Ahmer, daʻvetlilerine ve baloya iştirâk edenlere mükemmel
bir büfe ihzâr etmiş ve medʻuvvînin istirâhatlerini teʼmîn için hiçbir fedâkârlıkdan kaçınmamışdır.
Hilâl-i Ahmer Beyoğlu Kazâ Şuʻbesi'ni ve balo heyʼet-i şerefiye ve tertîbiyesini işbu muvaffa-
kiyetlerinden dolayı tebrîk ederiz.
3940
Sayı 77
Doktor Kasım İzzeddin Bey'in Vefâtı

Hilâl-i Ahmer Cemʻiyeti müessislerinden ve merkez-i
umûmîmiz aʻzâ-yı sâbıkasından Doktor Kasım İzzeddin
Bey'in geçen Teşrîn-i Sânî'nin on dokuzuncu günü ikâmet
etmekde olduğu Maçka Palas'da vefât etdiğini teessürle ha-
ber aldık.
Çok nezîh, halûk ve faʻâl bir zât olan Kasım Bey,
Hilâl-i Ahmer'in ihyâen teşekkülünde ilk nizâmnâme-i
esâsîyi tanzîme meʼmûr komisyon aʻzâsından idi.
Hilâl-i Ahmer Cemʻiyeti, Kasım Bey'in vefâtıyla
erkân-ı âilesinden kıymetli bir uzvunu gâib etmiş bulunuyor.
_______________
Hastabakıcı Mektebi'mizde
Doktor Kasım İzzeddin Bey merhûm
Hilâl-i Ahmer Hastabakıcı Mektebi'nin son sınıf [237]
tâlibelerinin meʼzûniyet imtihânları Sıhhiye ve Muʻâvenet-i Feu Dr. Cassim Izzeddin Bey
İctimâʻiye Vekâleti tarafından intihâb ve taʻyîn buyurulan
heyʼet-i mümeyyize ve birçok zevât huzûruyla Gurebâ Hastahânesi'nde nazarî ve amelî olarak icrâ
kılınmışdır.
Hilâl-i Ahmer Hastabakıcı Mektebi'nin 1928 senesi meʼzûnları, imtihânlarının hitâmında heyʼet-i taʻlîmiye
ve temyîziye ile berâber
Groupe des nouvelles infirmières avec leurs professeurs et examinateurs
3941
Sayı 77
Tâlibelerin hepsi cidden çok iyi muvaffak olmuşlar ve hâzırûnun takdîrâtını kazanmışlardır.
Nazarî ve amelî maʻlûmâtları ve tatbîkâtları çok temiz tavır ve kıyâfetleriyle iyi bir teʼsîr bırakmış-
lardır.
Bu sene neşʼet eden hemşîrelerin mikdârı yirmidir. İsimlerini büyük bir memnûniyetle derc ve
kendilerine insânî ve şefkatli vazîfe ve hizmetlerinde muvaffakiyetler temennî ederiz.
* Sâime Kadri Hanım
* Leman Mustafa Hanım
* Şerife Mustafa Hanım
* Bedriye İbrahim Hanım
* Münire Vâsıf Hanım
* Sıdıka Nuri Hanım
* Sâmiye Ömer Hanım
* Hayriye Hüseyin Hanım
* Meliha Azad Hanım
* Mesude Ahmed Hanım
* Hamiyet Ahmed Hanım
* Melâhat Fuad Hanım
* Belkıs İhsan Hanım
* Müyesser Yusuf Hanım
* Vedia İlhami Hanım
* Muallâ Hasan Hanım
* Muzaffer Mehmed Hanım
* Nevzad Mehmed Hanım
* Bedriye Numan Hanım
* Fatma Seyfeddin Hanım
[238] Adapazarı Şuʻbe Heyʼeti

Groupe représentant le comité administratif dʼAda Bazar
3942
Sayı 77
Taşköprü Harîkzedelerine Muʻâvenet

Merkez-i umûmîmiz tarafından Taşköprü harîkzedelerine mukaddemâ gönderilen beş bin liraya
ilâveten yeniden üç bin lira daha gönderilmişdir.
_______________
Hilâl-i Ahmer Adapazar Şuʻbesi

Mesâʻîsinde cidden muvaffak olmuş şuʻbelerimizden biri de Adapazar şuʻbemizdir. Bu şuʻ-
bemizin Nisan 1927'den 21 Teşrîn-i Sânî târîhine kadar güzerân olan müddet zarfında teʼmîn etdiği
vâridât 253.500 kuruşdur.
Şuʻbe heyʼetine teşekkürâtımızı takdîm ve temâdî-i muvaffakiyetlerini temennî ederiz.
_______________
Adana Dispanseri
Adana Hilâl-i Ahmer Merkezi Dispanseri'nde Teşrîn-i Sânî ayı zarfında 1.056 hastanın tedâvîsi
ve muʻâlecâtı meccânen icrâ ve iʻtâ edilmişdir.
[239] Hilâl-i Ahmer İzmir Merkezi Dispanserler Faʻâliyeti
İkiçeşmelik 1 numaralı Hilâl-i Ahmer Muʻâyenehânesi'nin 1927 senesi Kânûn-ı Evvel ayı sıhhî
istatistik cedvelidir.
Bir Mâh Zarfında Mürâcaʻat
Esâmî-i Emrâz Eden Marzâ Mikdârı Yekûn
Çocuk Kadın Erkek
Emrâz-ı cihâz-ı hazmiye 25 32 12 69
İltihâb-ı kasabât 26 16 22 64
Skorbüt - - - -
Akciğer veremi 1 8 8 17
Belsoğukluğu - - 3 3
Trahom - - - -
Cild hastalıkları 21 7 20 48
Çiçek - - - -
İltihâb-ı emʻâ 54 16 7 77
Zâtü'l-cenb 3 3 1 7
Zâtürriʼe 6 2 - 8
Resye - 18 13 31
Sâir aʻzâ veremi 1 1 3 5
3943
Sayı 77
Sıtma 11 24 21 56
Turuk-ı bevliye ve tenâsüliye hastalıkları 1 13 19 33
Asabî ve aklî hastalıklar - 21 7 28
Tufeylât-ı miʻâiye 8 5 8 21
Frengi - - - -
Kabakulak - - - -
Kara hummâ - - - -
Kalb hastalıkları - 12 19 31
Kuşpalazı 1 - - 1
Kulak, boğaz, burun hastalıkları 36 29 14 79
Kızamık - - - -
Kızıl - - - -
Göz hastalıkları 24 24 12 60
Güneş vurması ve çarpması - - - -
Lekeli tifo - - - -
Nezle-i müstevliye (influenza) 11 27 34 72
Yılancık - - - -
Nisâî (kadın) hastalıkları - 39 - 39
Sâir hastalıklar 8 19 21 48
Hâricî hastalıklar 22 29 77 138
Yekûn 369 345 331 935
Tepeköy 2 numaralı muʻâyenehânenin 1927 senesi Kânûn-ı Evvel ayı sıhhî istatistik cedvelidir.
Çocuk Kadın Erkek
Skorbüt - - - -
Akciğer veremi - - - -
Trahom - - - -
Çiçek - - - -
Dizanteri - - - -
Zâtü'l-cenb - - - -
Zâtürriʼe - 1 - 1
3944
Sayı 77
Resye - 1 2 3
Sâir aʻzâ veremi - - - -
Sıtma 23 33 39 95
Turuk-ı bevliye ve tenâsüliye hastalıkları - - - -
Asabî ve aklî hastalıklar - - - -
Tufeylât-ı miʻâiye - 1 1 2
Frengi - - 6 6
Kabakulak - - - -
Kara hummâ - - - -
Kalb hastalıkları - - - -
Kuşpalazı - - - -
Kızamık - - - -
Kızıl - - - -
Lekeli tifo - - - -
Nezle-i müstevliye (influenza) - - - -
Yılancık - - - -
Yekûn 76 70 112 258
[240] Karşıyaka'da 3 numaralı muʻâyenehânenin 1927 senesi Kânûn-ı Evvel ayı istatistik ced-
velidir.
Çocuk Kadın Erkek
Skorbüt - - - -
Akciğer veremi - 2 1 3
Belsoğukluğu - 2 2 4
Trahom - - - -
Çiçek - - - -
Dizanteri 4 1 1 6
3945
Sayı 77
Zâtürriʼe 3 2 1 6
Resye - 3 - 3
Sâir aʻzâ veremi - 1 - 1
Sıtma 9 4 2 15
Turuk-ı bevliye ve tenâsüliye hastalıkları - 3 1 4
Asabî ve aklî hastalıklar - 7 - 7
Tufeylât-ı miʻâiye 2 1 - 3
Frengi - - - -
Kabakulak 1 - - 1
Kara hummâ - - - -
Kuşpalazı - - - -
Kulak, boğaz, burun hastalıkları 2 1 - 3
Kızamık - - - -
Kızıl - - - -
Göz hastalıkları - 1 1 2
Lekeli tifo - - - -
Yılancık - - - -
Yekûn 65 99 37 201
SALÎB-İ AHMERLER HAVÂDİSİ

Salîb-i Ahmer Cemʻiyeti Heyʼet-i İttihâdiyesi'nin Hastabakıcı Şuʻbesi
Hastabakıcıların faʻâliyet ve mesâʻîsine taʻalluku olan mesâil hakkında mecmûʻalarda intişâr
eden makâlâtdan, risâlelerden, tesâvîr ve resimlerden ve İngiliz, Fransız, Alman ve İtalyan lisânlarıy-
la yazılan raporlardan en yeni maʻlûmâtı cemʻ ve telfîk sûretiyle Lig'in hastabakıcı şuʻbesi vesâik-i
mezkûre için ayrı ayrı dosyalar tertîb etmişdir.
Kısm-ı mühimmini İngilizce neşriyât teşkîl eden bu vesâikin diğer üç lisânda münteşir maʻlûmât-
la nevâkısı mehmâ-emken ikmâl olunmuş ve dosyalar için ayrıca bir fihrist yapılmışdır.
Dosyalar kolayca posta ile irsâl kılınmakdadır.
Dosyalar taleb vukûʻunda hastabakıcılar ile Salîb-i Ahmer Cemʻiyetleri aʻzâsına yevm-i vusû-
lünden iʻtibâren üç hafta zarfında iʻâde edilmek şartıyla iʻâre olunmakdadır.
3946
Sayı 77
[241] Dosyaların Listesi

Ziyâretçi Hastabakıcılar
- Vazʻ-ı hamlden evvel ve vazʻ-ı haml esnâsında vâlideliğe âid kavâʻid-i sıhhiye
- Memedeki çocukların hıfzıssıhhası
- Üç ile altı yaş arasında çocukların hıfzıssıhhası
- Vâlide ve genç kız hıfzıssıhhası ve çocuk bakım dersleri
- Muʻâyene-i tıbbiye ve mekteb teftîşâtı
- Mekteb binâlarının hıfzıssıhhası
- Vücûd sû-i eşkâlinin tashîh ve ıslâhı, husûsî sınıflar, açık havâ mektebleri
- Çocuklara, muʻallim ve muʻallimelere hıfzıssıhha tedrîsât usûlleri
- Hıfzıssıhha tedrîsâtına mahsûs afiş, oyun, komedi ve hikâyeler
- Hıfzıssıhha merkezi
- Güneş tedâvîsi, ültraviyole ziyâsı
- Âile hıfzıssıhhası, hastalar hakkında takayyüdât ve ihtimâmât-ı müstaʻcele
- Kanser mücâdelesinde hastabakıcı
- Verem mücâdelesinde hastabakıcı
- Sanatoryumlar
- Müteverrimlere verilecek meslekî istikâmet ve iş
- Emrâz-ı zühreviye mücâdelesinde hastabakıcı
- Emrâz-ı kalbiye tedâvîsi
- Emrâz-ı sâriye tedâvîsi
- Köy hizmetleri
- Hastabakıcı ve sanâyiʻ hıfzıssıhhası
- İğtidâ
- İş ile tedâvî
- Üniformalar, malzeme[ler], nizâmnâmeler
- Umûmî servisler, muʻayyen servisler
- Raporlar ve istatistikler
- Ziyâretçi hastabakıcı teşkîlâtının inkişâf ve tekâmülü, prensipleri
- Ziyâretçi hastabakıcı teşkîlât ve idâresi
- Ziyâretçi hastabakıcılarla müessesât-ı umûmiye ve husûsiyenin teşrîk-i mesâʻîsi
- Propaganda, iʻlânât ve hıfzıssıhha sergisi
- Ziyâretçi hastabakıcı ikmâl kursları
- Ziyâretçi hastabakıcı mekteblerinde tedrîsât usûlleri
- Ziyâretçi hastabakıcı servislerinin nezâret ve murâkabesi
3947
Sayı 77
Hastahâneler
- Teşkîlât ve idâre
- İdâre-i mâliye
- Mebânî ve planlar
- Malzeme
Hastabakıcı Mektebleri
- Hastabakıcılık için talebe kaydına teşvîk ve progpaganda tedrîs usûlleri
- Mekteb programları
- İdâre ve meʼmûrîn
- Tâlibât dosyaları ve staj karneleri
- Hastabakıcı tâlibâtı
- Mütemmim kurslar
- Perhîz ve himye
- Hastabakıcılık mesleği ahlâkı
- Hastabakıcı yurdları
- Hastabakıcı mekteblerinin levâzım-ı tedrîsiyesi
İctimâʻî Muʻâvenet
- Hastabakıcı mesleğine âid kavânîn ve nizâmât
- Hastabakıcılar Cemʻiyeti ile
- Sagîrlere âid mesâʻî kânûnu, mücrim çocuklar
_______________
Meksika
Ziyâretçi Hastabakıcı Teşkîlâtı
Tekmîl Meksika dâhilinde hasbî ziyâretçi hastabakıcı müessesâtının 1926 senesi Mart'ında
[242] Sıhhiye-i Umûmiye Vekâleti tarafından teşkîl ve idâresine meʼzûniyet verilmişdir.
Meksika'da bir yaşından aşağı çocuklarda mikdâr-ı vefeyât binde üç yüz gibi fâhiş bir nisbete
bâliğ olduğundan bu tedbîrin ittihâzına lüzûm görülmüşdür.
Hasbî ziyâretçi hastabakıcı teşkîlâtına esâs olacak prensipler şunlardır:
Birinci Mâdde- Devlet idâresinde bulunan dispanserlerle muʻâyene merkezlerine mukayyed
çocukların sıhhatlerini evlerinde murâkabe etmek vazîfesiyle mükellef bir ziyâretçi hastabakıcı ihdâs
edilecekdir.
3948
Sayı 77
İkinci Mâdde- Bu hizmete girmeği arzu eden kimseler Sıhhiye-i Umûmiye Vekâleti'ne tâbiʻ
bi'l-cümle müessesâtda açılacak hıfzıssıhha ve çocuk tarz-ı tegaddîsi derslerine muntazaman devâm
etmeğe mecbûrdurlar.
Üçüncü Mâdde- İşbu ziyâretçi hastabakıcılar, bir sıhhiye müfettişinin veya memleketin muhte-
lif aksâmında mevcûd dispanserlerdeki etıbbânın nezâret ve idâresi altında çalışacaklardır.
Dördüncü Mâdde- Sıhhiye Vekâleti her dört ayda bütün memleket dâhilinde nezâret ve müşâhe-
de altına alınan çocukların mikdârını ve bu usûlün tatbîkinden istihsâl olunan netâyici neşredecekdir.
Beşinci Mâdde- Hasbî ziyâretçi hastabakıcılar:
a) Tabîb tarafından çocuk için yazılan ilâc ve reçetelerin icrâ edilip edilmediğini murâkabe
etmek
b) Çocuklara yapılacak takayyüd ve ihtimâmı vâlidelere taʻlîm etmek ve bilhâssa vâlidelerin
bebeklerini bizzât emzirmesinde ısrâr etmek
c) Emzik istiʻmâlini menʻ etmek ve uykusu ihlâl edilmemek üzere meme fâsılalarında çocuğu
tağziye etmek
d) Hasta çocukların etıbbâ-yı sıhhiye tarafından meccânen tedâvîsini teʼmîn etmek
e) Vâlidelerin mürâcaʻatı üzerine meskenleri ziyâret ederek hastalık hâlinde çocuklara yapıla-
cak takayyüd ve ihtimâmı göstermek
f) Tedâvî olunan çocukların istatistiğini sıhhiye idâre veya bürosuna vermek
g) Çocuğu iki yaşına kadar nezâret ve müşâhede altında bulundurmağa hasbî ziyâretçi hastaba-
kıcılar mecbûrdurlar.
Altıncı Mâdde- Her iki senede en iyi istatistik tanzîmine muvaffak olan hastabakıcılar Sıhhiye
Vekâleti tarafından mükâfât-ı nakdiye veya takdîrnâme ile taltîf olunacaklardır.
_______________
İsveç
Salîb-i Ahmer Hastabakıcı Teʼsîsâtı
İsveç'de ilk defa ikmâl-i tahsîl eden Salîb-i Ahmer hastabakıcılarına 1866 târîhinde şehâdetnâ-
me verilmişdir. Bu târîhden iʻtibâren hastabakıcılık mesleğinde İsveç mühim terakkiyâta sâha olmuş
ve 1891'de Stockholm'de bir hastabakıcı mektebi küşâd edilmişdir.
Müddet-i tahsîliye ilk zamânlarda aʻzamî altı ay iken hastabakıcı mektebinin küşâdıyla bu müd-
det bir seneye ve 1900'de on sekiz aya, 1911'de iki seneye ve 1916'da üç seneye iblâğ edilmişdir.
Stockholm Hastabakıcı Mektebi şimdiye kadar 659 hastabakıcı yetiştirmişdir.
Maʻamâfîh İsveç Salîb-i Ahmeri diğer mekteblerde yetişen hastabakıcıları da kendi hizmetine
kabûl ve ilhâk etmekde olduğundan 1916 senesi nihâyetlerinde [243] Salîb-i Ahmer hastabakıcıları-
nın adedi 1285'[e] bâliğ olmuşdur.
Son zamânlarda Stockholm'de açılan Salîb-i Ahmer hastahânesi hastabakıcılar için mekteb ve
yurd vazîfesini görecekdir.
3949
Sayı 77
Stockholm şehrinin teʼsîs etdiği diğer bir hastabakıcı mektebinin idâresi de Salîb-i Ahmer'e
tevdîʻ edilmişdir.
_______________
Yunan
Gençlik Salîb-i Ahmeri
Yunan Gençlik Salîb-i Ahmeri şimdiye kadar yirmi bir şuʻbe küşâd etmişdir.
En ziyâde Yanya, Selanik ve Patras şuʻbelerinin faʻâliyeti görülmekdedir. 1926 senesinde teşek-
kül eden grupların mikdârı 500'dür.
Yunan Gençlik Salîb-i Ahmeri masârıfına zîrde muharrer dört nevʻ vâridât karşılık gösterilmişdir:
1-Gençlik Salîb-i Ahmer Mecmûʻâsı'nın satış ve abonman hâsılâtı
2-Yunan Salîb-i Ahmeri tarafından verilen tahsîsât
3-Maʻârif-i Umûmiye Vekâleti'yle bazı zevât-ı âliyenin nakdî muʻâvenetleri
4-Aʻzâ âidâtı, Gençlik Salîb-i Ahmeri'nin alâmet-i mahsûsası vesâire.
Maʻârif-i Umûmiye ve Mâliye Vekâletleri gençlik harekâtının terakkî ve inkişâfını himâye
maksadıyla Gençlik Salîb-i Ahmeri'nin bi'l-cümle neşriyâtına ayda bir defa intişâr eden mecmûʻa da
dâhil olmak üzere muktezî kâğıdı meccânen iʻtâ etmekdedirler.
Yunan Gençlik Salîb-i Ahmeri'nin Program ve Faʻâliyeti

1-Hıfzıssıhha
Hıfzıssıhha programında dâhil bulunan mesâilin başlıcaları şunlardır:
1) Sıhhat oyunları
2) Mekteb eczâhâneleri teʼsîsi
3) Çocuklar için diş muʻâyenehâneleri
4) Kırlarda ilmî maksadla tenezzühler ve mekteb bâğçeleri
2-Muʻâvenet
Birçok grupların iʻmâl etdikleri elbise ve levâzım-ı zarûriye fakîr çocuklarla âilelerine ve çocuk
ve ihtiyârlara mahsûs hayrâthânelere tevzîʻ edilmişdir.
Süt, kitâb ve defterlerini tedârük edemeyen fakîr çocuklara da bu husûsda ayrıca muʻâvenet
edilmekdedir.
3-Mektebler Arasında Muhâberât

1926 senesi zarfında Almanya, Avusturya, Avustralya, Belçika, İspanya, Cemâhîr-i Müttehide-i
Amerika, Fransa, Büyük Britanya, Macaristan, İtalya, Yeni Zelanda, Lehistan, Romanya, Sırp, Si-
yam, İsviçre ile mektûb teʻâtî edildiği gibi Yunan mektebleri arasındaki muhâberât ve mükâtebât da
cildler teşkîl etmekdedir.
3950
Sayı 77
4-Noel Hediyeleri
Almanya, Arnavud, Avusturya, Belçika, Bulgar, Estonya, Finlandiya, Fransa, Büyük Britan-
ya, [244] Macaristan, İtalya, Litvanya, Norveç, Felemenk, Lehistan, Romanya, Sırp, İsveç, İsviçre,
Çekoslovakya Gençlik Salîb-i Ahmer aʻzâsı çocuklara, Yunan Gençlik Salîb-i Ahmeri 200.000 kutu
kuru üzüm göndermişdir.
5-Yunan Gençlik Salîb-i Ahmer Mecmûʻası

Temmuz, Ağustos ve Eylül ayları istisnâ edildiği hâlde ayda bir defa intişâr eden Gençlik Salîb-i
Ahmer Mecmûʻâsı'nın aded-i tabʻı 30.000'dir ve bu nüshalar kâmilen satılmakdadır.
_______________
Şîr u Hûrşîd-i Sürh Cemʻiyeti

Şîr u Hûrşîd-i Sürh nâmını alan İran Hilâl-i Ahmer Cemʻiyeti'nin 23 Teşrîn-i Evvel ictimâʻında
yapılan intihâbda esâmîsi zîrde muharrer zevât heyʼet-i idâreye taʻyîn edilmişlerdir:
* Reîs: Mirza Hasan Müstevfa hazretleri
* Reîs Vekîl-i Evveli: Doktor Emir Han Aʻlem hazretleri
* Reîs Vekîl-i Sânîsi: Çeragalhan Pehlevi hazretleri
* Vezne Müdürü: Mirza İsmail Han Mümtaz hazretleri
* Muhâsebeci: Doktor Hasan Han Lokman Edhem
* Müfettiş: Colonel Kerim Aka Han Pozer Cimhiri
* Vezne Müdür Muʻâvini: Mirza Mecid Han Ahi
* Heyʼet-i Tahrîriye Müdürü: Mirza Ali Muhammed Han Üveysî
Hemşîre cemʻiyetin yeni idâre heyʼetine muvaffakiyetler temennî ederiz.
_______________
Sırp, Hırvat, Slav Salîb-i Ahmeri

Sırp, Hırvat, Slav Salîb-i Ahmeri'nin 1926 senesi umûmî icrâât raporunda işbu sene nihâyetinde
ana Salîb-i Ahmer'inin aded-i aʻzâsı 20.538 ve Gençlik Salîb-i Ahmer aʻzâsı 161.146 gösterilmekdedir.
Sırp Salîb-i Ahmeri, meclis-i umûmînin üç sene için intihâb etdiği bir reîs tarafından idâre edilir.
Merkez-i umûmî, müddetleri üç seneye münhasır 24 aʻzâdan müteşekkildir. Bu aʻzânın bir
sülüsü meclis-i umûmî ictimâʻında teceddüd eder. Merkezler rüesâsı da merkez-i umûmîye iştirâk
ederler.
Cemʻiyetin mesâʻî ve icrââtını halka tattırmak ve istihdâf etdiği gâyenin istihsâline hâiz-i teʼsîr
olmak üzere Sırp Salîb-i Ahmeri'nin yevm-i teessüsü olan 6 Şubat 1876 târîhi tesʻîden cemʻiyet her
sene Şubat'ın altıncı gününü ve kral ile kraliçenin yevm-i izdivâcına musâdif 8 Temmuz'u Salîb-i
Ahmer günleri ittihâz etmişdir.
3951
Sayı 77
Sırp Salîb-i Ahmeri'nin iki hastabakıcı mektebi ve sâbık muhâriblere mahsûs iki sanatoryumu
vardır.
Sırp Salîb-i Ahmer Merkez-i Umûmîsi el-yevm 56 mevcûdu bulunan bir harb yetîmleri mües-
sesesini de idâre etmekdedir.
Cemʻiyetin ellinci yıldönümünü tesʻîd etmek üzere tertîb olunan program 1926 Temmuz'unda
vukûʻa gelen feyezânlardan dolayı bir müddet teʼhîr edilmişdir.
_______________
Macar
Himâye-i Etfâl
Macar Salîb-i Ahmeri tarafından altı ay müddetle yeniden altı yüz zaʻîf ve cılız çocuk Belçi-
ka'ya gönderilmiş ve evvelce Şarkî Flandre'a iʻzâm kılınan [245] altı yüz çocuk da Belçika'dan Ma-
caristan'a avdet etmişdir.
_______________
İsveç
Stockholm Hastahânesi
İnşââtı ikmâl edilmiş olan Salîb-i Ahmer hastahânesinin 5 Eylül'de Salîb-i Ahmer Reîsi Velîʻahd
Prens Charles tarafından belediye ve vilâyetler erkânıyla Danimarka ve Finlandiya Salîb-i Ahmer
murahhasları huzûrunda icrâ edilmişdir.
Salîb-i Ahmer'in bu yeni müessesesi aynı zamânda hastahâne ve hastabakıcı mektebi vezâifini
görecekdir. Epeyce zamândan beri Stockholm şehrine âid Hastabakıcı Mektebi'nin idâresi Salîb-i
Ahmer'e tevdîʻ edilmiş idi. Baʻdemâ bu mektebin de tâlibâtı tatbîkât stajlarını Salîb-i Ahmer hastahâ-
nesinde yapacaklardır.
Hastahânenin inşâât ve teʼsîsâtına 2 milyon 600.000 kron yani 18.000.000 Fransız frangı sarf
olunmuşdur.
_______________
Norveç
Salîb-i Ahmer Yolu
Norveç Salîb-i Ahmeri Noel günü satılmak üzere cemʻiyet menfaʻatine on santim kıymetinde
iki milyon pul tabʻ etdirmişdir.
_______________
Bulgar
Muʻâvenet Heyʼetleri
Muhtelif Salîb-i Ahmer muʻâvenet heyʼetleri tarafından Bulgar muhâcirlerine yapılan muʻâve-
nete ve mezkûr heyʼetlerin Bulgaristan'dan müfârakatlarına musâdif 1 Nisan'dan iʻtibâren faʻâliyete
3952
Sayı 77
geçen vilâyet merkezlerinin sarfiyâtına âid Bulgar Salîb-i Ahmeri'nin nihâî raporu ahîren neşredil-
mişdir.
Bu rapora nazaran Amerika Salîb-i Ahmeri'nin teberruʻ etdiği 10.000 dolardan mütebâkî meb-
lağ ile Rockefeller Müessesesi'nin verdiği 10.000 dolar sâyesinde mevcûd aşevleri Haziran nihâyetine
kadar idâme-i faʻâliyet etmiş ve bu târîhe kadar muhâcir âilelerine erzâk ve zehâir tevzîʻ olunmuşdur.
Amerika
Aʻzâ Kaydı Seferberliği
Mütâreke'nin akdi günü Cemâhîr-i Müttehide-i Amerika'nın kısm-ı şarkîsinde on birinci defa
icrâ olunan aʻzâ kaydı seferberliği münâsebetiyle 12 Eylül'de başlayan konferanslar 5 Teşrîn-i Sânî'de
hitâm bulmuşdur.
Amerika Salîb-i Ahmer Reîsi Hâkim Mister Payne, Reîs-i Sânî ve Ticâret Nâzırı Mîralây Ernest
Pikatel gibi cemʻiyetin erkân-ı mühimmesinden birçok meşâhîr 65 Salîb-i Ahmer merkezinde îrâd-ı
nutuk etmişlerdir.
***
Meksika'ya Muʻâvenet
8 Eylül'den 17 Eylül'e kadar Meksika'nın birçok şehirlerinde devâm eden kasırga ve şiddetli
yağmurlar azîm hasârâta ve binlerce insânın meskensiz kalmasına sebeb olmuşdur.
Amerika Salîb-i Ahmeri âfetzedegâna 5.000 dolar teberruʻ etmişdir.
_______________
[246] Beynelmilel Muʻâvenet Birliği

4 Temmuz 1927 târîhinde Cenevre'de inʻikâd eden siyâsî konferansın tanzîm etdiği Beynelmilel
Muʻâvenet Birliği Mukâvelenâmesi'ni 15 Eylül 1927 târîhine kadar imzâ eden memleketler şunlardır:
Almanya, Belçika, Bulgar, Kolombiya, Küba, Danzig, Hatt-ı İstivâ, İspanya, Uruguay, Guate-
mala, İtalya, Monako, Lehistan
_______________
Japonya
Çocuklara Mahsûs Yaz Kampları
Japonya'da himâye-i etfâle müteʻallik âsâr ve mesâʻî ve bilhâssa merkez ve şuʻbelerce tertîb
olunan taʻtîl kolonileri ziyâdesiyle terakkî ve inkişâf etmekdedir.
Vereme müstaʻid çocuklar için ilk defa 1914 senesinde Kyoto merkezinin tertîb etdiği koloni
3953
Sayı 77
bilâhare diğer merkezler tarafından taklîd edilmiş ve geçen yaz 25 merkezin teşkîl etdiği 35 koloniye
3.790 çocuk kabûl olunmuşdur.
Sâlifü'z-zikr 25 merkezden ikisinin ayrıca müessesât-ı resmiye ile müştereken teʼsîs etdiği yaz
kolonilerine 1.740 çocuk alınmışdır.
34 müessese-i sıhhiyeye âid yaz kolonilerine diğer üç Salîb-i Ahmer merkezi gerek nakden ve
gerek suver-i sâire ile muʻâvenetde bulunmuşdur.
Kamplar umûmiyet üzere ya ormanda veya sâhil-i bahrda teʼsîs edilmekde ve kamp hayâtı üç
hafta kadar devâm etmekdedir.
Yaz kolonilerinden bazıları çocukları meccânen kabûl etmekde ise de ekserîsi masârıf-ı umûmi-
yelerine mukâbil cüzʼî bir para almakdadır.
***
Hıfzıssıhhanın Halka Tarz-ı Taʻlîmi

Japon Salîb-i Ahmeri Hıfzıssıhha kavâʻidini birçok risâleler tabʻ ve tevzîʻ etmek sûretiyle halka
taʻlîm etmekdedir.
Şimdiye kadar neşrolunanlar verem, sıtma mücâdeleleri, çocuk bakımı, emrâz-ı zühreviye risâ-
leleridir. Daha on kadar risâle tabʻ edilmek üzeredir.
_______________
Felemenk
Salîb-i Ahmer Hastahânesinin Resm-i Küşâdı
Belediyenin muʻâveneti ile Harlem civârında Salîb-i Ahmer'in inşâ etdirdiği hastahânenin küşâd
resmi 21 Eylül'de Felemenk Salîb-i Ahmer Reîsi Velîʻahd Prens Henry tarafından icrâ edilmişdir.
Hastahâne ileride kâbil-i tevsîʻ bir tarzda inşâ edilerek şimdiki hâlde 27 hasta kabûl etmekdedir.
Bu hastahânenin laboratuvarları, radyoloji, ültraviyole şuʻbeleri ve bir vilâdethânesi vardır.
_______________
Salîb-i Ahmer Hastahânesinin Yeniden İnşâsı

Tezelzülât-ı a[r]ziye netîcesinde harâb olan Okayama hastahânesinin yeniden inşâsına Japon
Salîb-i Ahmeri 170.000 yen sarf etmişdir.
3954
Sayı 77
3955
Sayı 77
3956
Sayı 77
3957
Sayı 77
3958
Sayı 77
3959
Sayı 77
3960
Sayı 77
3961
Sayı 77
3962
Sayı 77
3963
Sayı 77
3964
Sayı 77
3965
Sayı 77
3966
Sayı 77
3967
Sayı 77
3968
Sayı 77
3969
Sayı 77
3970
Sayı 77
Osmanlı Bankası
İdâre-i Merkeziyesi: İstanbul'da Galata'da
Şuʻabâtı:
Türkiye'de: İstanbul'da Yenicami'de, İstanbul'da Beyoğlu Câddesi'nde ve Adapazarı, Antalya,
Adana, Afyonkarahisar, Aydın, Ayıntab, Akşehir, Edirne, Ankara, Balıkesir, Bilecik, Bitlis,
Diyarbekir'de Bursa, Kastamonu, Kayseri, Çanakkale, Denizli, Diyarbekir, Ceyhan, Erzurum,
Eskişehir, İnebolu, Giresun, Konya, Kütahya, Mamuretülaziz, Mersin, Nazilli, Ordu, Uşak, Urfa,
Bandırma, Tekirdağ, Samsun, Sivas, İzmir, Tarsus, Trabzon, Zonguldak, Van şehirlerinde
Fransa'da: Paris'de ve Marsilya'da, İngiltere'de: Londra ve Manchester'da, Tunus'da: Tunus
şehrinde
Mısır'da: İskenderiye, Kahire, Mansure, Minye, Port Said şehirlerinde
Kıbrıs'da: Larnaka, Limasol, Famaguste, Lefkoşa, Pakos, Troodos şehirlerinde
Irak'da: Bağdad, Basra, Musul şehirlerinde
Filistin'de: Hayfa, Yafa, Kudüs, Nablus, Remle şehirlerinde
Yunanistan'da: Kavala, Midilli, Selanik şehirlerinde
Bahr-ı Ahmer'de: Cidde, Hudeyde şehirlerinde
İran'da: Hemedan, Kirmanşah, Tahran şehirlerinde
Suriye'de Osmanlı Bankası tarafından teʼsîs edilmiş olan Suriye Bankası'nın şuʻabâtı:
Haleb, İskenderun, Beyrut, Şam, Hama, Humus, Lazkiye, Sayda, Trablusşam, Zahle şehirlerinde
Romanya'daki muhâbiri: Bank of Romanya Limited
Yapdığı başlıca muʻâmelât:

Eshâm ve tahvîlât veya senedât-ı ticâriye mukâbilinde hesâb-ı cârî sûretiyle yâhûd vaʻde-i
muʻayyene ile avanslar, senedât-ı ticâriye iskonto muʻâmelâtı, Türkiye ve memâlik-i ecnebiyenin
başlıca şehirleri üzerine poliçe, çek, iʻtibâr mektûbları, telgraf havâleleri keşîde ve iʻtâsı, hesâb-ı
cârî küşâdı ve eshâm ve tahvîlât muhâfazası, kupon tahsîlâtı, Türkiye'de ve memâlik-i ecnebiyede
senedât-ı ticâriye muhteviyâtının istîfâsı, borsa muʻâmelâtı, nükûd beyʻ ve iştirâsı, husûsî kasalar
îcârı
3971
Sayı 77

Sû-i hazm, miʻde, karaciğer, kum ve böbrek hastalıkları için yegâne tavsiye
edilecek maʻden suyudur. Her gün tâzesi gelmekdedir. Hâsılâtı Hilâl-i Ahmer'e
âiddir. Mütehassıs doktor tarafından mahallinde imlâ etdirilmekdedir.
3972
TÜRKİYE
78
Yedinci Sene 23 Şaʻbân sene 1346 / 15 Şubat 1928 Numara 78
TÜRKİYE
23 Şaʻbân sene 1346 / 15 Şubat 1928
BULLETIN MENSUEL
DU
CONSTANTINOPLE
15 Février 1928
İstanbul
1928
Osmanlı Bankası
Şuʻabâtı:
şehrinde

îcârı
Yedinci Sene 23 Şaʻbân sene 1346 / 15 Şubat 1928 Numara 78

Gönderilmelidir.
Mündericât:
İctimâʻî Hıfzıssıhha – Hayât ve Ölüm Nedir? – Muʻâyene-i Tıbbiyenin Ehemmiyeti –
Hanımlarımıza: Yemekler Nasıl Pişmelidir? – Ayyâşların Ölümü – Hilâl-i Ahmer Havâdisi – Salîb-i
Ahmer Havâdisi – Fransızca Kısmı – İngilizce Kısmı
-50-
Verem Mücâdelesini Nasıl Yapmalıyız?
Cumhûriyet merkezinde toplanan İkinci Millî Türk
Tıb Kongresi'nin şâheserlerinden biri de memleketimiz-
de verem mücâdelesini taht-ı karâra alması ve bu husûs
için millî teşkîlâtın taʻazzuvuna îmân ve kanâʻat getire-
rek lâzım gelen tedâbîri hemen mevkiʻ-i merʻiyete koy-
ması olmuşdur, denilebilir. Gerçi Cumhûriyet Hükûmeti
ictimâʻî bir âfet olan vereme karşı birkaç seneden beri
büdcesinin vüsʻati derecesinde mücâdeleye başlamış ve
lâzım gelen müdâfaʻa esâsâtını dispanser ve sanatoryum
teʼsîs etmek sûretiyle felâketin önüne geçmeğe çalışmış
ise de ana vatanın dört bir bucağına dağılmış ve her cins
ve yaşdaki insânlar musallat olmuş olan bu müstebid
âfete karşı mücâdelenin daha vâsiʻ ve daha faʻâl olması Yere tükürmek başkalarının hayâtına
lâzım geliyor ve bunun için de sâir yerlerde olduğu gibi sûikasd etmekdir.
hükûmet büdcesine ilâveten millet büdcesinden mühim
bir fedâkârlık îcâb ediyor idi.
Fi'l-hakîka bugün servet ü sâmâna sâhib ve büdcesinin vâridât kefesi taşan hükûmet ve mil-
letlerde bile verem mücâdelesinin millet büdcesine yüklenmiş olduğunu söylemiş olursak pek hatâ
etmemiş oluruz. Farazâ Şikago gibi dünyânın zengin ve pek muʻazzam bir şehrinde verem mücâdele-
sini teʼmîn etmek üzere servet ü sâmân ashâbının sırf nakdî servetlerinden binde bir usûlüyle toplanan
3979
Sayı 78
-bin lirası olandan bir kuruş alınmak gibi- bir vergi taslağı ile senevî 2-3 milyon [264] dolara yakın
bir vâridât teʼmîn edilmek mecbûriyeti hâsıl olmuşdur.
Bundan mâʻadâ iki dünyânın hemen bütün büyük şehirlerinde senenin muʻayyen haftasında,
ekseriyâ yılbaşlarına yakın millî mücâdele merkezleri husûsî renk ve şekilde veremin remzini göste-
rir pullar tabʻ ve ihdâs ederek şehrin refâha nâil âilelerine derece-i servetleri nisbetinde göndermek
sûretiyle mühim iʻânât ve teberruʻât cemʻine muvaffak olmakdadırlar. Bununla berâber yevmî gazete
ve risâleler verem haftasında gûnâgûn makâleler yazarak grafikler resmederek bu mühim âfete karşı
halkın nazar-ı dikkatini celbe uğraşırlar. İstanbul nüfûsu kadar olan Baltimore şehrinde bu kabîl usûl-
ler ile 1926 senesinde 700 bin dolar verem iʻânesi toplandığını söylemek milletin bu husûsda ne kadar
hassâs ve müdrik olduğunu isbât edebilir.
Veremin önüne geçmek için bütün medenî dünyâda senelerden beri tatbîk edilegelen mücâdele
esâsâtını gözden geçirmek ve bunlardan en lâyıkının memleketimizde taʻkîbini istemek lâzımdır.
Veremden tahaffuz için başlıca iki ana yol vardır. Bunlardan biri yeniden intân olmasının önüne
geçmek, diğeri de şahsî hıfzıssıhha dolayısıyla mukâvemet-i uzviyeyi tezyîd etmekdir.
Hastalığın başkalarına bulaşmasını menʻ etmek üzere sanatoryumlar teʼsîsi, pastörize süt is-
tiʻmâli veya tüberkülin muʻâyenesi yapılmış ineklerin sütünün satılması, halkı tenvîr ve irşâd, de-
zenfeksiyon usûllerinin tatbîki, verem balgamlarının kâfi derecede tahrîbi, açık verem vakʻalarıyla
temâsın menʻi (bilhâssa yapılan ihtârâta riʻâyet etmeyenlere) ve mümkün mertebe vekâyiʻin erken
teşhîs edilmesi ilh. gibi tedâbîrden ibâretdir.
Şahsî mukâvemeti tezyîd etmek üzere sâf havâ, bol gıdâ, güneşlenmek, huzûr ve râhat ve şahsî
hıfzıssıhhanın bi'l-umûm kavâʻidinin tatbîki gibi tedâbîr şâyân-ı tavsiyedir.
Bundan mâʻadâ, verem mücâdelesinde tahaffuzî dispanserler teʼsîsi, sıhhat sigortası ve hastalı-
ğı ihbâr mecbûriyetinin teʼmîni, açık havâ ve açık pencere mekteblerinin küşâdı, prevantoryum, gece
ve gündüz kamplarının faʻâliyete getirilmesi gibi katʻiyen ihmâl edilmeyecek husûsât da mevcûddur.
Mücâdelede edükasyon mesʼelesinin teʼsîrâtı pek bârizdir. Âfetin cemʻiyet-i beşeriyeye yapdığı tah-
rîbât ve nüfûs-ı umûmiyeye îkâʻ etdiği teʼsîrâtdan bâhis ve halkın anlayabileceği tarzda müteʻaddid
risâleler neşretmek, yevmî cerâid ve mecmûʻalarda halka müessir olacak derecede makâleler yazmak
ve grafikler tersîm etmek, meşhûr hatîb ve âlimler ders, konferanslar vermek, sinemalar göstermek,
sergi açmak, miting yapmak gibi husûsât da tenvîr ve irşâd nokta-i nazarından pek müessir tedâbîrden
sayılmakdadır.
Mahallî bir verem mücâdelesini teʼsîs etmek için kendini bu husûsa tamâmen vakfeden bir şa-
hıs, kadın veya erkek olabilir, meydâna atılmak lâzımdır. Bunu müteʻâkib yevmî gazete ve mecmûʻa-
larda hastalığa, mücâdelesine dâir birkaç makâle neşredilmek îcâb eder.
Bu husûsâtı câmiʻde hitâbete çıkan müftü ve hatîb efendilerin birkaç teşvîkkâr hutbeleri de
takviye etmelidir. Bu zamânda mahallî bir komitenin verem sergisi küşâd etmesi işin ehemmiyete
alındığını işʻâr edecekdir. Böyle bir sergi millî Verem Mücâdele Cemʻiyeti veya vilâyet meclis-i sıh-
hîsinden îcâb eden malzeme ve techîzât ile techîz olunabilir ve asgarî 100-200 lira kifâyet edecekdir.
[265] Bu husûsât tekmîl edildiği sûretde mahallî verem cemʻiyeti teşkîl edilmiş demekdir.
Bundan sonra atılacak hatve bir doktor ve bir hastabakıcıdan müteşekkil dispanseri açmakdır.
İctimâʻî mesâʻîye vâkıf bir nörs bu dispanserin muvaffakiyâtında pek mühim bir âmil olabilir. Artık
yapılacak iş, münâsib bir mahalde gündüz kampını açmak ve bunu da bir gece kampı ile itmâm et-
mekdir. Bunların her ikisi de mevziʻî birer sanatoryum hükmünde sayılır.
3980
Sayı 78
Verem mücâdelesi mütekâbilen devlet ve millet uhdesine vezâif tevzîʻ eder. Memleketin iktisâ-
diyâtını tanzîm ve meccânî dispanser ve halk sanatoryumları teʼsîs, mekteblerde et tutmayan, okka
çekmeyen çocuklara mahsûs prevantoryumlar küşâdı, pastörize süt tevzîʻî, ziyâretçi verem hemşîre-
leri tavzîfi hükûmetin uhdesine düşen vezâifden maʻdûddur. Bu husûsda halkın ihmâl ü imhâl edecek
hiçbir taʻahhüdü yokdur. Halk âfetin önüne geçmek için hükûmete her husûsda zahîr olacak ve bir
sistem (edükasyon) ile mücâdelenin bütün tedâbîrini tatbîk edecekdir. Vesâit-i nakliye ve sokaklara
tükürmemek, âilesindeki veremlileri hükûmete ihbâr etmek, hastalığı mevcûd ise tedâvî etdirmek ve
tecrîd çârelerini aramak ilh. bu tedâbîrden sayılır.
New York şehri gibi nüfûsu altı milyona karîb ve muhtelif milletlerin toplandığı bir yerde vere-
min önüne geçmek için umûmî vesâit-i nakliyeye tükürenlerden beş yüz dolar alınacağı[n]a dâir her
vagonun dâhiline göze çarpacak derecede birer levha asılmak mecbûriyeti hâsıl olmuşdur. Bazı şehir-
lerde halkın terbiye ve rüşdü sâyesinde bu gibi şedîd ve cezerî tedâbîre lüzûm kalmamakda ve sâdece
bir "Yere Tükürmeyiniz!" levhası öksürmek ve tükürmek isteyenleri teyakkuza kâfi gelmekdedir.
Fi'l-vâkiʻ son zamânlarda memleke-
timizde birçok şehir ve kasabalarda ve bazı
müesseselerde böyle sâde bir levhanın halk
üzerinde pek müessir olduğunu da görüyo-
ruz. Bu husûs halkın terbiye-i ictimâʻiyesinin
gün geçdikçe ne kadar yükseldiğini ve sıhhî,
ictimâʻî öğüdlere ne derece dikkat ü ihtimâm
etdiğini müşʻir bir keyfiyetdir.
Bütün bunlardan anlaşıldığı vechile ve-
rem mücâdelesi sâdece sıhhî ve tıbbî bir key-
fiyet olmayıp [266] aynı zamânda ictimâʻî bir
husûsdur.
Veremli yuva ve ana kucaklarının vere-
min sirâyetinde pek mühim bir âmil olduğu da
unutulmamalıdır ve bilhâssa annesi veremli
bir meme çocuğunu muhakkak anne kucağın-
dan ayırıp tecrîd etmek lâzımdır. Bu gibi an-
neler evde mümkün olmadığı sûretde mutlakâ
bir sanatoryuma gönderilmek sûretiyle terfih
edilmelidir.
Verem ve çocuk vefeyâtı mücâdelelerinde ziyâretçi
Sanatoryuma giren bir açık veremlinin hastabakıcı
en aşağı 3 yeni vakʻanın önüne geçmesine se-
beb olduğunu iddiʻâ eden istatistikçiler ne kadar haklıdırlar! Bundan dolayı son günlerde veremliler
için açılan halk sanatoryumlarının kıymet ve ehemmiyeti daha ziyâde anlaşılmakdadır.
Kalabalık yaşayan fakîr âilelerde veremin en ziyâde küçük çocuk yaşında sirâyet etdiğini na-
zar-ı iʻtibâra alırsak bu gibi yuvalarda doğan zaʻîf ve nahîf yavruları tevellüdleri akîbinde B.C.G.
aşısı ile aşılamak husûsu da ihmâl edilmemelidir. Fi'l-hakîka son günlerde intişâr eden istatistikler bu
sûretle aşılanan ve verem ile muhât olan çocuklarda vereme musâbiyet nisbetinin hiç mertebesinde
tenezzül ve sükût etdiğini göstermekdedir.
3981
Sayı 78
Verem ile mücâdele etmek ve hastalığın önüne geçmek için bir an evvel her vilâyet ve kazâda
millî ve mahallî olmak üzere teşkîlât ve müdâfaʻa teʼsîsâtı yapılmak iktizâ eder. Bu teşkîlâtı idâre
edenlerin sâhib-i vukûf ve şuʻûr olması ve sırf mehâmm-ı umûr ile müteveggıl bulunmaları mü-
câdeledeki muvaffakiyeti teʼmîn edecek esbâbdandır. Her şehir ve kasabalının yegâne düşüncesi o
mahalde senevî verem musâblarının adedi ile veremden ölenlerin vefeyât-ı umûmiyedeki nisbetini
azaltmak olmalı ve bunun için îcâb eden tahsîsât ve fedâkârlık esirgenmemelidir.
Amerika'da umûmî ve millî verem mücâdele teʼsîsâtı sâyesinde verem musâbları günden güne
bâriz bir sûretde azalmakda ve vefeyât nisbeti de mütenâsiben tenezzül etmekdedir. 1870 senesinde
veremden vefeyât nisbeti yüz binde 400 iken bugün 80-90 arasında nevsân? etmekde olduğunu neş-
redilen ihsâiyât göstermekde, Avrupa, Almanya, İngiltere ve İskandinavya hükûmetleri tarafından
neşredilen istatistikler de bu husûsu teʼyîd etmekdedir.
Senevî içerimizden yüz binlerce kurbân alıp götüren vereme karşı Cumhûriyet'in ne derece
müsellah olacağı, müdâfaʻa techîzâtı yapacağı âşikâr olmakla berâber nüfûs-servet siyâsetini pek
kıskanç ve keskin nazarlar ile taʻkîb ve müdâfaʻa eden Hükûmet-i Cumhûriye'nin de bu husûsda ne
kadar zahîr olduğu da bir hakîkatdir.
Fi'l-hakîka "beyâz vebâ" diye târîhde nâm alan ve hilkat-i beşerden iʻtibâren nesl-i beşeri için
için kemiren ve bütün dünyâda bi'l-umûm ırk ve edyâna musallat olan bu ictimâʻî âfete karşı mücâde-
le etmek son senelerde her vatandâşın bir vazîfe-i vataniye ve ictimâʻiyesi kadrosuna dâhil olmuşdur,
denilebilir.
Binâberîn vatandâşların verem ile mücâdele eden millî teşkîlât ve müessesâta bir an evvel gö-
nüllerinin arzuları ile kaydolunmalarını muhît ve âilelerine bu husûsda mütemâdî îkâz ve delâletde
bulunmalarını vatanî ve ictimâʻî bir vazîfe telâkkî ediyor ve cümleyi îfâ-yı vazîfeye daʻvet ediyoruz.
[367] HAYÂT VE ÖLÜM NEDİR?

(77'nci nüshadan mâbaʻd)
Hayât Nedir?
Mebhasü'r-ruşeym dikkatle tedkîk ve tefahhus edilecek olursa aynı hâlin vâkiʻ olduğunu göre-
ceğiz. Değil yalnız hücerâtın, fakat uzviyetin ve uzuvların da ölümü nazar-ı dikkatimize çarpacakdır.
Hayvânât-ı fıkariyede amûd-ı fıkarî bir uzuv ile başlar. Buna nota-corde nâmı verilir ki, amûd-ı fıkarî-
yi husûle getirecekdir. Şimdi muhît-i hâricî ile dâimî münâsebetde bulunan hücerât asabî hücreleri
vücûda getirir. Cümle-i asabiye edimme-i hâriciyenin sathî tabakasının inkişâfı netîcesidir. Ruşey-
min zahrı kısmında mevcûd bir hat vardır. Buna mîzâbe-i muhhiye (gouttiere medullairé) denilir. Bu
mîzâbenin kenârları yekdiğerine yaklaşarak uçları birbiriyle iltisâk peydâ eder. Bu iltisâk netîcesi
mîzâbe bir kanâta münkalib olur. Buna kanât-ı muhhî denilir. Bu asabî cümlenin ibtidâî bir hâlidir.
İşte bütün cümle-i asabiye-i merkeziye bu kanât-ı muhhîden hâsıl olur. Bunun üstüvânî kısmı nuhâʻ-ı
şevkîyi ve şişkin olan aksâmı muhhı vücûda getirir. Bu enbûb-ı asabîyi teşkîl eden hücreler yavaş
yavaş şekillerini değiştirerek nöron denilen ve büyük bir nevâtî ve bir istitâle-i üstüvânîsi, müteʻaddid
istitâleleri bulunan bir asabî hücreye inkılâb eder. Tek olan istitâleye mihver-i üstüvânî, müteʻad-
did istitâlelerine dendrit nâmı verilir. Şuʻabâtın dendritleri diğer hücerât-ı asabiye ile münâsebâtını
teʼmîn ve idâme ederler.
3982
Sayı 78
Hayvânât-ı sediyyede tevellüdden sonra evʻiyelerin birçoğu zâil olurlar. Bu damarlar hâlet-i ru-
şeymîde mevcûd oldukları hâlde tevellüdü müteʻâkib zâil olmaları kendilerinin bî-lüzûm olduklarına
delâlet eder. Hâlet-i cenîniyede gâyet büyük olarak azm-i kasın arkasında, unkun tahtında, hancerenin
ve merinin önünde bulunan timüs guddesi zamân ile dumûra dûçâr olmuşdur.
Kâhillerde bu guddenin yalnız izlerini görebilmek kâbildir. Bu uzvun kâhillerde büyük olarak
mevcûdiyeti âni ölümlere sebeb olmakdadır. Bu husûsda neşredilmiş bazı müşâhedât vardır. Hâtı-
rımda kaldığına göre Tıb Fakültesi Emrâz-ı Üzniye ve Hancereviye Polikliniği'ne mürâcaʻat eden bir
genç kıza ameliyât yapılırken, âni olarak vefât eder. Sebeb-i vefâtı taharrî edilmek üzere otopsi yapı-
lır. Otopside timüs guddesinin büyük olduğu görülür. Yine timüs guddesine âid böyle birçok müşâ-
hedât mevcûddur. Vazîfesini ikmâl eden gudde eğer dumûra dûçâr olmayacak olursa dâhilî guddeler
üzerinde bir aksü'l-amel yapıyor.
Zî-hayât mevcûdâtda hayâtın mebdeʼinden iʻtibâren mütemâdiyen ölen unsurlar mevcûddur.
Bu fevt olan unsurlara mukâbil yeni teşekkülât bunların boşluklarını doldurmakdadırlar. Bir tarafdan
ölüm vetîresi yıkıp harâb etmeğe çalışırken [diğer tarafdan] hayât vetîresi yorulmaz bir saʻy ile yıkı-
lan hücreleri taʻmîr etmek ve yenilerini iʻmâl etmeğe cehd eylemekdedir.
Yeni taharriyât ve tedkîkât-ı hayâtiye şunu isbât etmişdir ki, vücûdumuzda iki nevʻ hücre vardır.
Biri asabî hücreler. Bu hücreler altı aylık iken nasılsalar altmış sene sonra da öyledirler.
Bu hücreler kolaylıkla kâbil-i cerhdirler, yenileşmezler. [268] Bunların vezâifinde vâzıh bir
ihtisâs görülmekdedir. Bu ihtisâs hücrenin tekessüründen iʻtibâren bedʼ eder. Bu cins hücrelerdeki
kudret tek olan hücre-i beyzadaki kudreti ihtivâ etmekdedir.
Daha devr-i tefrîhin ikinci gününde tavuklarda elyâf-ı adaliyenin teşekkülü nazar-ı dikkate
çarpmakdadır. Hücre-i beyza, muhtelif unsurlara inkısâm eder. Bu unsurların her biri başlı başına bir
ihtisâs kazandığı görülür. İhtisâsların mevcûdiyeti, vücûdun tekemmülünü teʼmîn eder. Hücerât ih-
tisâs kesb edince mühim bir fedâkârlık yapmış bulunuyorlar. Kendi müşâbihlerini meydâna getirmek
kâbiliyeti zâil oluyor.
Vücûdun hücerâtında ihtisâs iʻtibârıyla en geride kalan nesc-i munzam hücerâtıdır. Bu hücerât-
da bu kâbiliyet tamâmıyla mefkûddur. Bu hücerât mütemâdî bir neşv ü nemâ hâlinde bulundukların-
dan mütemâdiyen yeni hücerât iʻmâl etmekdedirler.
Bu hâl emles olan adalât hücerâtında pek azdır. Fakat mevcûddur. Kebed hücerâtı ihtisâs iʻ-
tibârıyla pek geride kalmışdır. Karaciğer hücerâtındaki ihtisâsın noksânı dolayısıyla husûle gelen
hastalıklarda yenilerini vücûda getirmek kâbil olmakdadır. Fakat bu hâssa adalât-ı muhattatada tamâ-
mıyla mefkûddur. En mühim hücerâtımızda yenileşme yokdur. Burada bir nebze saçlardan bahsetmek
istiyorum. Birçok seneler başlarımız saçla örtülüdür. Saçların hayâtı pek kısadır. Bir kâhilde saçların
hayâtı 2-6 sene arasında tehâlüf eder.
Zamân-ı şebâbetde sürʻatli bir sûretde neşv ü nemâ bulur. 10 günde 2-5 milimetre kadar uzar.
Hâl-i kühûlîye gelince büyümesi yavaşlar. Taʻbîr-i maʻrûfla saçlar dökülür ve düşer. Fakat bu düşen
saçların yerine çok defa diğer saçlar kâim olur. Ecribe-i şaʻriyenin yanında mevcûd diğer ruşeymî
ecribe tezerrür ile yeni saçı vücûda getirir. Ecribenin saç vücûda getirmesi için şerâit-i fizyolojiyenin
iyi bir hâlde bulunması lâzımdır. Aksi takdîrde husûle gelemez.
El-hâsıl saçın pek kısa bir hayâtı vardır. Eğer saçlar devâm ederse ecribe-i şaʻriyenin kuvvetli
olduğu tezâhür eder. Biliriz ki, erkekler âkil bâliğ oldukları zamân nâhiye-i tenâsüliyelerinde kıllar
3983
Sayı 78
tezâhür eder. Bu kıllar çehrelerinde de görünür. Kadınlarda aybaşılarının kesilmelerine yakın çehre-
lerinde kıllar görünür. Birçok kadınlar gebelikleri esnâsında ve bazı hastalıkların esnâ-yı seyrinde
çehrelerinde kıllar büyür.
Geçenlerde gazetelerde nazar-ı dikkatinize çarpan bir vakʻayı okumuşsunuzdur. Fransa'ya
nişânlısı ile evlenmeğe giden bir kızcağızın vapur içerisinde âni olarak çehresinde kıllar büyümeğe
başlar. Kıllar bütün çehresini ihâta eder. Zavallı kız nişânlısının kendisini beğenmeyeceğini düşünür.
Çehresi letâfeti ve zevkini tamâmıyla gayb eder. Güzelliği gâib olur. Kendisini denize atarak intihâr
eder.
Brichteaus, bir kadının âtîdeki vakʻasını kaydetmekdedir. Kadıncağız iltihâb-ı miʻâî-i miʻdevî-
ye mübtelâ olur. Elleri ve yüzü müstesnâ olmak üzere bütün vücûdu kıllarla örtülür. Kıllar siyâh ve
aynı zamânda 2-3 santimetre tûlünde bulunmakdadır. Birkaç ay bu hâl devâm etdikden sonra tamâ-
mıyla dökülürler. Ecribe-i şaʻriyelerin ve ecribelerin cildde yeni tahassul etdiğini zannetmemelidir.
Bunlar hâlet-i ruşeymîde mevcûddurlar ve zamân ile hâl-i faʻâliyete geçiyorlar.
[269] Âkil bâliğ olan genç kızların koltuk altlarında ve şefetânın etrâfında, cebel-i zührenin
üzerinde kıllar büyür. Genç erkeklerde nâhiye-i tenâsüliyelerinde, çehrelerinde, vücûdlarında kıllar
görünür. Bu kılların zuhûru dâhilî guddelerin ifrâzıyla alâkadârdırlar.
Aynı hâli ihtiyârlarda görürüz. Birçok ihtiyârların kulak ve burun deliklerinde kıllar neşv ü
nemâ bulmakdadır. Hücerât ister bir gün yaşasın ister 30 sene yaşasın, dâimâ ölüme doğru gitmekde-
dir. Kandaki, vücûddaki plazmanın nükleikine nisbeti dakîkadan dakîkaya azalmakdadır.
Vücûdda asid nükleik kesb-i nedret ediyor. Bu hâlin hudûsu nüvenin ve protoplazmanın unsur-ı
esâsîlerinin yıkılması demekdir.
Doktor
İsmail Kenan
MUʻÂYENE-İ TIBBİYENİN EHEMMİYETİ

Tüccâr muʻayyen zamânlarda emvâl ve emtiʻasının fihristini yaparak vazʻiyet-i mâliyesi ve
mevcûdu hakkında bir fikr-i sahîh peydâ eder. Şoför, otomobilini muntazaman muʻâyeneden geçirir.
Banker, her ay düyûnât ve matlûbâtını nâtık bir hulâsa-i hesâbiye neşreder.
Hâlbuki bütün insânlar, hattâ münevver geçinenler, akıl ve zekâlarıyla temeyyüz ve tahayyüz
etmiş olanlar selâmet-i uzviyeleri nâmına vücûd mekanizmasını ara sıra muʻâyene etdirmek lüzûmu-
nu ihmâl etdiklerinden bu ihmâl günün birinde ve ekseriyâ apansızın uzviyetin tevakkuf etmesiyle
netîcelenir.
Asrımıza şeref veren faʻâliyet-i mühimmenin menşeʼlerini tedkîk etdiğimiz zamân muʻâyene-i
tıbbiyenin bir sistem dâhilinde icrâsı ve herkes tarafından kabûl ve tatbîki fikrinin en evvel Ameri-
ka'da zuhûr etdiğini görüyoruz. Ez-cümle Life Extinction Institude nâm Temdîd-i Hayât Enstitüsü
bu husûsda şâyân-ı kayıd bir eser meydâna koymuşdur. Nitekim 1914 târîhinde teşekkül eden bu
müessesenin 1926 senesi gâyesinde muʻâyene etdiği eşhâsın mikdârı hemen bir milyondan fazladır.
Müessese-i mezkûre periyodik muʻâyenelerin ehemmiyetine bütün etıbbânın nazar-ı dikkatini
celb etmek sûretiyle doktorların arasında pek vâsiʻ teşvîkâtda bulunmuşdur.
3984
Sayı 78
Müessislerinden Yale Dârülfünûnu Ulûm-ı İktisadîye Müderrisi Ficher ahîren neşretdiği makâ-
lede haklarında arîz u amîk muʻâyene-i tıbbiye icrâ edilen eşhâsdan % 99'unun ahvâl-i sıhhiyelerinin
fenâlığını ve tarz-ı maʻîşetlerinin sekâmetini göstermişdir.
Bu haşîn hakîkatle ahvâl-i sıhhiyemizin tâm ve mükemmel olmadığını ve günün birinde bizi
herhangi bir hastalığa sevk edecek bazı iʻtiyâdlara mâlik bulunduğumuzu anlıyoruz.
Muʻâyenât-ı tıbbiyenin lüzûm ve ehemmiyetine rağmen şimdiye kadar taʻammüm edememesi-
nin ve tatbîkâtında görülen lâkaydînin esbâb u avâmili taharrî edildiği sırada tesâdüf olunan başlıca
mevâniʻ şunlardır:
Pek müdekkikâne yapılması îcâb eden muʻâyenelere hasr u tahsîs edilecek zamân birçok kim-
seleri düşündürmekdedir. Fi'l-hakîka bu muʻâyeneler tramvaya, vapura, trene râkib olduğumuz esnâ-
da bir tabîbe gelişi güzel dilimizi göstermek kabîlinden pek basît bir muʻâmele addedilemez.
Doktor, ashâb-ı mürâcaʻatı arîz u amîk [270] muʻâyene etmedikçe sıhhatleri hakkında hiçbir
reʼy ve mütâlaʻa dermeyân edemez.
Buna ilâve edilecek daha ciddî diğer bir sebeb de insânların ekseriyet-i azîmesi hayât-ı husû-
siye ve samîmiyelerine taʻalluk eden her türlü tedkîkât ve tefahhusâtdan tehâşî etmesi ve buna karşı
derin bir nefret duymasıdır. Hâlbuki tâm ve ciddî addedilecek bir muʻâyenede aʻzâ-yı vücûdun hiçbir
kısmı, uzviyetin hiçbir vazîfesi terk ve ihmâl olunamaz. Bundan mâʻadâ, tabîbin îrâd edeceği birçok
ciddî suâllere şahsın cevâb vermek mecbûriyeti olduğu gibi muʻâyene netîcesinde tatbîk ve taʻkîbi
müşkil vesâyâ-yı sıhhiye de bulunabilir. Meselâ sevdiğimiz yemeklerden mahrûmiyet, perhîz, biraz
jimnastik tavsiyesi ilh. gibi. Bütün bu müzʻic şeylere tabîbe verilecek hâtırı sayılır bir muʻâyene üc-
reti inzimâm edince muʻâyeneye karşı isyân için fikirlerde derin bir tahavvül hâsıl olur. Bir de muʻâ-
yenenin hayât ve sıhhatimize ne derecelerde fâide teʼmîn etdiğini derk edebilecek zihniyete sâhib
olmadıkça sinema, tiyatro, eğlenceye gider gibi kendi arzularımızla doktora kolayca mürâcaʻat ede-
meyiz. Periyodik yani devrî muʻâyene-i tıbbiyelerin ömr-i beşeri temdîde olan teʼsîri bu muʻâyeneler
lehine ikâme edilecek en mukniʻ delâilden biridir. Altı bin kişiyi muʻâyene etdirmek için altı sene zar-
fında 60.000 dolar masraf ihtiyâr eden New York'un pek tanınmış bir hayât sigorta şirketi muʻâyene
sâyesinde bu altı bin kişinin idâme-i hayâtına muvaffak olmuş ve 120.000 dolar kâr teʼmîn etmişdir
ve yine dokuz senelik bir tecrübeden sonra muʻâyene olunan eşhâsda vefeyâtın mikdâr-ı vasatîsi %
18 tenezzül etdiği erkâm ile sâbit olmakdadır. Bu mikdâr hayât ve sıhhatleri şirketçe şübheli ve zaʻîf
addedilen bir gruba dâhil kimseler için % 50'ye vâsıl olduğu isbât edilmişdir.
El-yevm Cemâhîr-i Müttehide-i Amerika'da ömr-i vasatî-i beşer 58 senedir. Maʻlûmât ve mük-
tesebât-ı hâzıramızı istiʻmâl etmek şartıyla bu elli sekiz senenin daha on sene temdîdi kâbil olacağını
Amerika Hayât Sigorta Şirketi ihsâiyûnundan Doktor Dubelin 1922 senesinde bi'l-hesâb taʻyîn et-
mişdir ve yine bu mikdâr-ı vasatî, kanser gibi bazı emrâz-ı vahîmeye karşı çâre bulunduğu takdîrde
nisbet-i mütezâidesine devâm edecekdir.
İşte bu devrî muʻâyenelerle hayâtımızın artacağını, daha sağlam, daha mesʻûd yaşayabileceği-
mizi bilmeli ve fikr-i beşerin muʻcizeler, hârikalar yaratdığı bir devirde yaşadığımızı unutmamalıyız.
3985
Sayı 78
HANIMLARIMIZA: YEMEKLER NASIL PİŞMELİDİR?

Gayr-ı muntazam sâʻatlerde, bazen öğlen vakti bazen öğleden sonra üç veya dörtde lokantada
taʻâm eden bir tabîbin vakitsiz yemek yediği günlerde iştihâsının muʻtâddan daha kuvvetli olması ve
fazla yediği zamânlarda miʻdesinde bir hazımsızlık hissetmekle berâber biraz zamân geçer geçmez
tekrâr acıkması nazar-ı dikkatini celb etmiş idi. Bu zât, erken taʻâm etdiği günlerde az yiyor ve fakat
aldığı gıdânın daha fazla beslediğini anlıyordu. Doktor müşâhedâtında tencere ve sahanların tekrâr
ale't-tekrâr ısıtılması keyfiyetinin bu hâdiseye yabancı olmadığına kanâʻat hâsıl etmesi üzerine bunu
fâreler üzerinde tatbîk ve tecrübeye karâr verdi. [271] Birkaç fâreyi kıvâmında pişmiş yemeklerle,
diğer birkaç fâreyi de çok pişmiş ve mükerreren ısıtılmış yiyecekle besledi.
İki ay zarfında birincilerin sıklet ve cesâmetde ikincilerden iki buçuk defa büyümesi, tâm kıvâ-
mında pişen yiyeceklerin mükerreren teshîn edilen yemeklere nisbetle kıymet-i gıdâiyesinin ziyâde-
liğini gösterdi.
Müteʻâkiben laboratuvarda istihzâr edilen gıdâlarla evvelkinden daha şümûllü diğer bir tecrübe
yapıldı. Bu ikinci tecrübede fâreler üç kısma tefrîk edildi. Birinci kısma dâhil olanlara çiğ, ikincilere
tâm pişmiş ve üçüncülere mükerreren teshîn edilmiş gıdâdan aynı mikdâr verildi.
Çiğ gıdâ alan fârelerin tâm pişmiş gıdâ alanlardan ve bu ikincilerin de üçüncülerden daha ziyâ-
de semirdikleri tahakkuk etdi.
Tarz-ı tabhın kıymet-i gıdâiyeye olan teʼsîr-i serîʻine âtîdeki tecrübenin verdiği netîce ile de
hükmedildi.
Bir kısım fâreler çiğ yumurta ile diğer bir kısım üç dakîka ve üçüncü bir kısım da on dakîkadan
fazla kaynar suya terk edilmiş yumurtalarla beslendikden sonra üçüncülerin birincilerden daha ziyâde
yemelerine rağmen daha az semirdikleri görüldü.
Alman müderrislerinden Friedberger tarafından yapılan bu tecrübelerle taʻâmlarımızın ne kadar
fazla teshîn edilirse o nisbetde havâs ve evsâf-ı gıdâiyesini gâib etdiği sâbit oldu. Yani bu müderrisin
fikrine nazaran hâdise kısmen vitaminin zıyâʻı gibi bir sebeble îzâh edilmekde ise de ziyâʻ-ı mezkûr
müstakil bir sebeb teşkîl etmemekle berâber meʼkûlâtımızın müddet-i medîde tabh ve tesehhunu vita-
min mikdârını taklîl edeceğine şübhe bırakmadı. Nitekim 60 santigrad derece-i harâretde yarım sâʻat
teshîn edilen sütün hâvî olduğu vitamin, bir dakîka kaynatılmış sütün muhtevî olduğu vitaminden
daha azdır.
Açık kapda tabhın müvellidü'l-humûzanın serbestçe icrâ-yı teʼsîr etmesinden dolayı kapalı kap-
daki tabhdan daha fazla vitaminin ziyâʻına sebeb olur.
Ve'l-hâsıl her ne sebebe atfedilecek olursa olsun, çok pişmiş veya mükerreren ısıtılmış yemek-
lerin şâyân-ı tavsiye görülmediğini bu tecrübe de isbât etmişdir.
Aynı mikdârda kaloriyi hâvî iki kap yemekden en mugaddîsi daha az müddet zarfında pişmiş
olanıdır.
Evlerde bi'l-iltizâm bolca tabh olunan yemeklerin bir kısmı yendikden sonra bakıyyesi tekrâr
ısıtılmak sûretiyle ikinci defa öğle veya akşâm taʻâmında vazʻ-ı sofra edildiğini ale'l-ekser görüyoruz.
Hanımlarımız için pek sühûlet-bahş olan bu tarz tabhın etʻimenin kıymet-i gıdâiyesini tenkîs
edeceğini unutmamalıyız.
Bu usûlü iʻtiyâd veya tasarrufa riʻâyeten bu tarzı tercîh edenler hiç olmazsa ikinci defa sofraya
vazʻ edilecek etʻime-i matbûhayı soğuk olarak tenâvül etmelidirler.
Uzviyetimizin yemeklerden bi-hakkın istifâde edebilmesi için -muzır bakterileri olmamak şar-
tıyla- bunların mümkün olduğu kadar az pişmiş olmaları lâzımdır.
3986
Sayı 78
Bu nokta-i nazardan mükemmel birer gıdâ olan çiğ salata ve meyveler her taʻâmda bulunmalıdır.
AYYÂŞLARIN ÖLÜMÜ
Bekrîlerin ekserîsi, iʻtidâl dâiresinde içenlerle aslâ müskirât istiʻmâl etmeyenlerin sebeb-i mevti
olan hastalıklardan biriyle vefât ederler.
Maʻamâfîh mücerred ayyâşlığın sebebiyet verdiği birçok hastalıklar da vardır.
İsviçre İstatistik Kalemi'nin "Müzmin Ay-
yâşlık" nâmı altında nazar-ı dikkate vazʻ etdiği
cedvel-i ihsâiyâtda ayyâşlara musallat olan em-
râzdan hicr-i küûlî veyâhûd hezeyân-ı mürteʻişi
en başda görüyoruz.
Ahîren neşrolunan 1924 senesi vefeyât is-
tatistiğine göre hezeyân-ı mürteʻişden 92'si kadın
ve 3.587'si erkek olmak üzere 450 kişi vefât et-
mişdir.
Aynı istatistik kaleminin aynı sene zarfın-
da kaydetdiği 1.302 ölüm vakʻasında mevti dâʻî
olan emrâz yine ayyâşlıkdır.
Çok yaşamak için yegâne tarîk ihtiyârlamak
olduğuna nazaran 541'i seksen yaşını geçmiş 900
ihtiyârdan ancak yüzde birinin işretle meʼlûf ol-
duğu ve hâlbuki 541 müntehirden 156'sının yani
takrîben % 22'sinin ve kazâen vefât edenlerden
% 10'unun ayyâşlığı tahakkuk etmişdir.
Zâtürriʼede de nisbet-i vefeyât aynı olup
ispirtonun sûistiʻmâli netîcesinde kalbe ârız olan
zaʻf-ı mevte sebeb gösterilmekdedir. [272] Ayyâş
Ve'l-hâsıl "teşemmüʻ-i kebed"den vukûʻ
bulan 256 vefâtın 70'inden fazlası ayyâşlara isâbet etmekdedir.
[273] HİLÂL-İ AHMER HAVÂDİSİ

Ellinci Yıl
Sarıkamış'da
Havânın muhâlefeti ve buram buram kar yağmasına rağmen Türk Ocağı Salonu 23 Kânûn-ı
Evvel'de daʻvetlilerle dolmuşdur.
Hilâl-i Ahmer levhası önünde vazʻ edilen hitâbet masası ve daʻvetlilerin oturdukları masalar
kâmilen süslenmişdir. İctimâʻın mîʻâdı hulûlünde Hilâl-i Ahmer Şuʻbesi Reîsi, Sarıkamış Askerlik
Şuʻbe Reîsi Binbaşı Sabri Bey ayağa kalkarak hâzırûnu selâmlamış ve ictimâʻın maksad ve mâhiyeti
3987
Sayı 78
hakkında güzel bir nutuk îrâd ederek Hilâl-i Ahmer'in memleketimizde yapdığı hidemâtdan kazâ
şuʻbesinin muhîtde pek az bir ömre mâlik olmasına rağmen başardığı işleri ve iki yüz elliden fazla
aʻzâ kaydetdiğini ve iki bin liraya yakın bir muʻâvenet teʼmîn kıldığını bütün münevver hanım ve
beylerin bu şefkat müessesesine sâhib ve muzâhir olmalarını söylemiş ve alkışlanmışdır. Müteʻâki-
ben hükûmet nâmına Kazâ Kâimmakâmı İhsan Bey bu nutka cevâb vererek gösterilen hizmetlerin
ulviyetinden Hilâl-i Ahmer Cemʻiyeti'nin yarım asırlık hayâtında hiçbir cemʻiyete nasîb olmayan
nezâhetinden bahis ve ictimâʻa iştirâk eden arkadâşlara teşekkür ve Cumhûriyet'imizin bânîsi reîsi-
cumhûrumuza bu yıldönümünün taʻzîmâtımızla arzını teklîf etmişdir. Teklîf alkışlarla kabûl edildi.
Ondan sonra Belediye Reîsi Safer Efendi de halkın bu teşkîlâta her vakit muzâhir ve muʻâvin oldu-
ğunu ve bu[nu] ahkâm-ı dîniyemizin de emretdiğini beyân ve bu gibi teʻâvün ve tesânüd esâslarına
müstenid cemʻiyetlerin ictimâʻî hayâtımızda mühim vazîfeleri olduğunu îzâh ve memleketimizin kısa
zamândaki muvaffakiyetine şükrânlarla mukâbele etdiler. Müteʻâkiben hâzırûna çay ve pasta ikrâm
olundu. Hâzırûn pek tatlı ve mesʻûd bir gün yaşamış oldular. Aynı zamânda bugünün büyük hâtıra-
sını tesbît etmek üzere fotoğraf çıkartıldı. Herkes beşûş ve memnûn memleketin saʻâdetine duʻâhân
olarak geç vakit oradan ayrıldı.
_______________
Denizli'de
Hilâl-i Ahmer'imizin ellinci yıldönümü Denizli'de Türk Ocağı'nda pek parlak sûretde tesʻîd
edilmişdir.
Bu şerefli günün tesʻîdi merâsiminde bulunmak üzere daha sâʻat on üçden iʻtibâren birçok
zevât Türk Ocağı'na fevc fevc gelmeğe başlamış ve oldukça vâsiʻ olan salon lebâleb dolmuşdur.
Sâʻat on dörtde hâzırûn Hilâl-i Ahmer heyʼet-i merkeziyesini tebrîk etmişdir. Baʻdehû Heyʼet-i
Merkeziye Reîsi, Vilâyet Sıhhiye Müdür-i muhteremi Hüseyin Ali Bey kürsî-i hitâbete çıkarak bi'l-
umûm hâzırûna arz-ı hoş-âmedî etmiş ve Hilâl-i Ahmer'in bidâyet-i teşekkülünden bugüne kadar
geçirdiği safahâtı, îfâ etdiği şâyân-ı şükrân hidemâtı mufassalan îzâh eylemiş ve hâzırûn tarafından
alkışlanmışdır.
Müteʻâkiben Vâlî Halid Beyefendi, Nizâmiye Alây Kumandan Vekîli Kâimmakâm Nedim Be-
yefendi ile berâber hitâbet kürsüsü yanına gelerek harekât-ı milliyede vatan ve millet muhâfazası
için ibrâz-ı şecâʻat ve besâlet eden ve bu hidemâta mukâbil Büyük Millet [274] Meclisince İstiklâl
Madalyası ile taltîfleri takarrür eyleyen zevâtın madalyalarını taʻlîk edeceğini müfîd ve mûciz bir
nutukla hâzırûna ifhâm ü iblâğ buyurmuşlar ve bu zevâtın madalyalarını birer birer sîne-i iftihârlarına
taʻlîk eylemişlerdir. Taʻlîk merâsiminin îfâsını müteʻâkib Alây Kumandan Vekîli Kâimmakâm Nedim
Beyefendi kürsüye çıkarak bu kıymetli günü idrâkden dolayı Hilâl-i Ahmer'i tebrîk ve vatan-ı muʻaz-
zezimize istiklâl-i tâm bahşeden Gâzî Paşa hazretlerinin devâm-ı ömr ü âfiyetlerini temennî yolunda
belîğ bir hitâbede bulunarak hâzırûn tarafından alkışlanılmışdır. Baʻdehû Hilâl-i Ahmer heyʼetince
tertîb ve ihzâr edilen büfeden hâzırûna çay, bisküvi ve sigaralar ikrâm olunmuşdur.
Çay ziyâfeti esnâsında Tavas Hükûmet Tabîbi Abukrek Efendi keman ile rûh-nevâz parçalar
lütfeylemişlerdir.
Bir müddet istirâhatden sonra hâzırûn, çok samîmî bir hiss-i hürmet ile meşbûʻ oldukları hâlde
Hilâl-i Ahmer reîs ve aʻzâsına vedâʻ ederek ayrılmışlardır.
_______________
3988
Sayı 78
Eskişehir'de
Eskişehir'de yapılan merâsim-i tesʻîdiyeye âid aşağıya derc etdiğimiz tafsîlâtı Sakarya refîki-
mizden iktibâs ediyoruz:
"-23 Kânûn-ı Evvel [1]927 Cuma günü Hilâl-i Ahmer Cemʻiyeti'nin ellinci sene-i devriyesine
tesâdüf ediyordu. Memleketimizin hayrî cemʻiyetleri içinde en ihtiyâr fakat en zinde bir sıfatla te-
bârüz eden bu muhterem cemʻiyetin elli yaşına girdiğini görüp düşünmek hepimiz için maʻnevî bir
zevk ve hazzı mûcib oluyordu. İşte bugün şehrimizde de cemʻiyetin seciyesine lâyık bir sükûn ve
vakârla tesʻîd edildi. Memleket Kütübhânesi'nin dört bir tarafı bayraklarla tezyîn olunmuşdu. Misâ-
firler sâʻat on dörtde konferans salonuna gelmeğe başladılar. Daʻvetliler arasında Vâlî Hakkı Bey,
Kolordu Kumandanı Emin Paşa ile refîkaları hanımefendiler, mebʻûsumuz Ali Ulvi Beyefendi, Bele-
diye Reîsi Kâmil Bey, Halk Fırkası Muʻtemedi Osman, Kolordu Erkân-ı Harbiye Reîsi Sabri Bey ve
refîkası hanım ve diğer birçok zevât vardı. Sıhhiye Müdürü Nazmi Bey kürsüye çıkarak ellinci sene-i
devriyesini idrâk eden cemʻiyetin târîhçesini anlatdı ve bu kıymetli müessesenin hizmetlerini târîh
ve erkâm zikrederek taʻdâd etdikden sonra daʻvetlerine icâbetlerinden dolayı huzzâra teşekkür etdi
ve alkışlandı. Müteʻâkiben Tanburacı Osman Pehlivan o meşhûr sazı ile güzel, çok güzel bir taksîm
yapdı. Peşrevler çaldı. Millî havâyı terennüm etdi. Osman Pehlivan'ın mızrâbından dökülen ince ve
içli nağmeler bütün hâzırûnu mest etmişdi. Bundan sonra beyâz ipeklilere bürünmüş bir genç kızımız
kürsüye gelerek Hilâl-i Ahmer'e hitâben bir şiʻr okudu. Dârülelhân talebeleri tarafından bir konser ve-
rildi. Grup hâlinde fotoğraflar çekildi ve büfede misâfirlere çay, pasta ikrâm edildi. İctimâʻ umûmiyet
iʻtibârıyla gâyet güzel tertîb edilmişdi. Program sıra ile tatbîk edilirken salonda vakûr bir sükûn ve
huşûʻ vardı. Elli seneden beri memleket yaralarına devâsâz olabilmek için en mütevâzıʻ bir ferâgat ve
azim ile çalışan bu âlî müessesenin gütdüğü gâye, sanki gönülleri tütsülemişdi.
Hilâl-i Ahmer Cemʻiyeti'ni hepimiz de müsbet işlerini, [275] faʻâliyetinin semerelerini görerek
tanıdık ve sevdik. Beynelmilel teşkîlât içinde bizim Hilâl-i Ahmer'imizin çok muvakkar ve muhterem
mevkiʻi vardır. Onu kuranları, onu yaşatanlarla berâber ona cândan merbût olanları tebrîk etmek bir
şükrân borcudur.
Hilâl-i Ahmer'in ellinci devr-i senevîsini tesʻîd merâsimi intibâʻâtından (Eskişehir)

Groupe pris à Eskichéhir, à lʼoccasion du cinquantaine du C.R.T.
3989
Sayı 78
Tekirdağı
Yarım asırlık hayâtını dolduran cemʻiyetimizin yıldönümü münâsebetiyle 23 Kânûn-ı Evvel'de
Türk Ocağı salonunda Tekirdağı heyʼet-i merkeziyemiz tarafından bir resm-i kabûl icrâ edilmişdir.
Sokaklar karlarla mestûr ve soğuğun pek şiddetli olmasına rağmen tamâmen daʻvete icâbet
eden medʻuvvîn sigara ve şekerle iʻzâz edilmişdir.
Daʻvete icâbet eden huzzâra Tekirdağı Hilâl-i Ahmer Merkezi Reîsi Nuri Bey tarafından teşek-
kür edildikden sonra cemʻiyetin sebk eden muʻâvenet faʻâliyetinden ve hidemât-ı insâniyetkârânesin-
den bahsedilmiş ve alkışlanmışdır.
Yevm-i mezkûr akşâmı da Türk Ocağı binâsı altındaki sinema salonunda cemʻiyet menfaʻatine
bir müsâmere tertîb edilmişdir.
Müsâmereye ocak bandosunun terennüm etdiği ve huzzârın ayakda sükût ve taʻzîm ile dinlediği
İstiklâl Marşı ile başlanmışdır.
Müteʻâkiben sahne açılmış ve Hilâl-i Ahmer bayrakları arasında Reîs-i muhterem Nuri Be-
yefendi'nin eser-i tertîb ve himmetleri olan cânlı bir tablo görülmüşdür. [276] Bu esnâda elektrikler
söndürülerek projeksiyon sûretiyle sahne tenvîr edilmiş ve rengârenk ziyâ yekdiğerini taʻkîb ederek
üç dakîka kadar devâm etmişdir.
Tabloda bir yaralı Türk neferinin Hilâl-i Ahmer hastabakıcıları tarafından yaralarının sarıldığı
gösterilmiş ve yaralı nefer Hilâl-i Ahmer'in kudsiyetini ve hidemâtını birkaç samîmî cümle ile hulâsa
etmiş ve hayli alkışlanmışdır.
Sâʻat yirmi buçukda ocak temsîl encümenince ihzâr olunan "Taş Parçası" piyesinin temsîline
başlanmışdır. Piyesin yazılışındaki hassâsiyet sahnede tamâmıyla kendini göstermiş ve genç amatör-
lerin temsîl kudretiyle, kâbiliyet ve istiʻdâdları bu vesîle ile bir kere daha tebârüz etmişdir.
_______________
Karahisarışarkî'de
Hilâl-i Ahmer'in ellinci sâl-i hayâtını tesʻîd münâsebetiyle 23 Kânûn-ı Evvel 1927 Cuma günü
Karahisarışarkî merkezimiz tarafından tertîb edilen çay ziyâfetine medʻuv bulunan erkân-ı meʼmûrîn,
eşrâf ile Himâye-i Etfâl, Türk Ocağı ve Muʻallim Birliği Cemʻiyetlerinden ziyâfet salonunda hâzır
bulunan yüz kadar zevâta sigara, çay, bisküvi ikrâm edilmiş ve bu sırada cemʻiyetin şimdiye kadar îfâ
etmiş olduğu insânî hidemât cemʻiyet reîsi tarafından îzâh edilmişdir.
Müteʻâkiben Vâlî Safa Beyefendi tarafından cemʻiyet hakkında takdîrkârâne bir nutuk îrâd
olunarak merâsim-i tesʻîdiyeye nihâyet verilmişdir.
Ellinci devr-i senevî merâsimi halk üzerinde amîk teʼsîrler hâsıl etmişdir.
Kars'da
Ellinci sene-i devriyesini idrâk eyleyen Hilâl-i Ahmer Cemʻiyeti'nin tesʻîdi münâsebetiyle
23.12.[1]927 günü sâʻat 14'de Türk Ocağı binâsında Kars Vâlîsi Salim Beyefendi ve Müstahkem
Mevkiʻ Kumandanı Emin Paşa'nın huzûruyla bir topluluk yapılmış ve kâimen dinlenilen İstiklâl Mar-
3990
Sayı 78
şı ile merâsime mübâşeret edilmişdir. Maʻârif Müdürü Şevket Turgud Bey bu yarım asırlık mües-
sesenin târîhçesini uzun uzadıya anlatmış ve müteʻâkiben vâlî bey de cemʻiyetin müsmir ve nâfiʻ
hizmetinden pek heyecânlı bir sûretde bahis buyurmuşlardır. Bu şefkatli müessesenin yıldönümü
münâsebetiyle merâsim-i tesʻîdiyenin Türk Ocağı'nda yapılmasından dolayı ocak reîsi Kâzım Bey
tarafından huzzâra teşekkür edilmiş ve başda sevgili reîsicumhûrumuz olduğu hâlde bütün erkân-ı
hükûmete muvaffakiyetler temennî edilerek sâʻat 16,30'da merâsime nihâyet verilmişdir. Hilâl-i Ah-
mer Cemʻiyeti medʻuv zevâta çay ve pasta vermek sûretiyle ikrâmda bulunmuşdur. Bu yevm-i tesʻîd
münâsebetiyle akşâm sâʻat 18'de cemʻiyet heyʼet-i tertîbiyesi tarafından mükellef bir balo verilerek
birçok eğlenceler tertîb edilmiş, halk bu hayırlı cemʻiyete ufak bir hizmetde bulunmak üzere o kadar
tehâcüm göstermişdir ki, sâʻat 17,30'da oturacak mahal kalmamışdır.
_______________
Antalya'da
Hilâl-i Ahmer'in yarım asırlık hayâtı sene-i devriyesi Antalya'da 23 Kânûn-ı Evvel [1]927'nci
günü baʻde'z-zevâl sâʻat on dörtde Cumhûriyet Halk Fırkası binâsında tesʻîd edilmişdir. Resm-i ka-
bûle vâlî, belediye reîsi [277] beyefendilerle bi'l-umûm rüesâ-yı meʼmûrîn-i mülkiye, adliye, askerî
kumandanları, müessesât cemʻiyet erkânı, eşrâf ve muʻteberân-ı belde daʻvet olunmuş ve yevm-i
tesʻîdde cemʻiyetin târîh-i teşekkülünden bu âna kadar geçirdiği tekâmül safahâtı ve harb, zelzele
vesâir her türlü âfât ve ictimâʻî felâketlerde ibrâz edildiği güzîde hidemât hürmetle tezkâr edilmiş ve
işbu zevât-ı kirâm çay, bisküvi, sigara ile iʻzâz kılınmışdır.
Hilâl-i Ahmer'in ellinci devr-i senevîsini tesʻîd merâsimi intibâʻâtından (Antalya)

Groupe pris à Adalia, à lʼoccasion du cinquantaine du C.R.T.
Samariten Kursları
Bundan üç ay evvel İstanbul Hilâl-i Ahmer Merkezi tarafından âile hanımlarına "Ev Hıfzıs-
sıhhası ve Hastabakıcı Usûlleri" hakkında tedrîsâtda bulunmak üzere açılmış olan serbest dersler
Kânûn-ı Sânî'nin on beşinde hitâma ermişdi. Kursa yirmi üç hanım muntazaman devâm etmişdir.
3991
Sayı 78
İmtihânların icrâsı için on beş gün müsâʻade verilmiş ve kurs imtihânları İstanbul Hilâl-i Ahmer
Merkezi'nde yapılmışdır. Kurs tedrîsâtı vesâit-i tedrîsiyenin mükemmeliyetinden dolayı Haseki'de
kâin Hilâl-i Ahmer Hastabakıcılık Mektebi'nde yapılmış ve amelî aksâm da Gurebâ Hastahânesi'nde
gösterilmiş ve yaptırılmışdır.
Tedrîsâtı Hastabakıcılık Mektebi'nin müdürü Ömer Lütfi ve Gurebâ Hastahânesi Operatör
Muʻâvini Doktor Kâzım İsmail Beyler idâre etmişlerdir. Dünkü imtihân netîcesinde Huriye Baha,
Mesture Ali Kâmi, Şehime Hilmi, Saide Ahmed, Fatma İsmail Hakkı, Süheyle Ruhi, Türkân Said,
Hamdiye Şükrü Hanımlar muvaffak olmuşlardır. Bu hanımlara şehâdetnâmeleri yakında verilecekdir.
İmtihân üç ay zarfında gösterilmiş olan tedrîsâtdan yapılmışdır. Tedrîsâtın esâs mevzûʻları
intânî hastalıklar, hıfzıssıhha, [278] çocuk hıfzıssıhhası, hastabakıcı usûlleridir. İmtihânların alınan
netîcesi, tedrîsâtın semeredâr olduğunu göstermişdir.
Ellinci sene-i devriyeyi tesʻîden Aydın Türk Ocağı'nda verilen ziyâfet

Banquet organisé à Aïdin, à lʼoccasion du cinquantaine du C.R.T.
Dinar Hilâl-i Ahmer Şuʻbesi

Dinar Hilâl-i Ahmer Şuʻbesi Reîsi ve Hükûmet Tabîbi Mustafa Şevki Bey'in delâletiyle Di-
nar'da Hilâl-i Ahmer ve Himâye-i Etfâl menfaʻatine 13 Kânûn-ı Sânî'de tertîb edilen deve güreşi ile
yevm-i mezkûr akşâmı verilen müsâmereden beş yüz liraya yakın bir hâsılât teʼmîn edilmişdir.
Müsâmerede şuʻbe heyʼet-i idâre aʻzâsından Jandarma Kumandanı Mustafa, Yüzbaşı Mehmed
Ali, Eczâcı Bedri, Nüfûs Meʼmûru Avni Beylerle Seyyâr Sıhhiye Meʼmûru Lütfi, Hacı Battal'ın Os-
man Efendilerin şâyân-ı takdîr bir hizmetleri sebk etmişdir. Dinar şuʻbemizin faʻâliyetini himâye
eden Kâimmakâm-ı Kazâ Halis Bey ile isimleri mezkûr zevât-ı muhteremeye en hâr şükrânlarımızı
takdîm ederiz.
_______________
3992
Sayı 78
Adana Hilâl-i Ahmer Dispanseri

Geçen Kânûn-ı Sânî zarfında dispanserimize 718 hasta mürâcaʻat etmişdir. Bunların meccânen
tedâvîleri icrâ ve lâzım gelenlere muʻâlece iʻtâ olunmuşdur.
_______________
Bir Tashîh.-
Aksaray vilâyet merkezine tâbiʻ Şereflikoçhisar şuʻbemizin aʻzâ-yı mukayyedesi iki bin yazıla-
cak iken 74 numaralı nüshamızda sehv-i kalem olarak 200 gösterilmişdir. Maʻa'l-iʻtizâr tashîh ederiz.
[Düzeltilmiştir.]
[279] Aydın Hilâl-i Ahmer Heyʼet-i Merkeziyesi

Comité du Croissant-Rouge du Vilayet dʼAïdin
Bir Eser-i Hamiyet

Bursa vilâyetine tâbiʻ Trilye nâhiyesi Enverpaşa Mahallesi Muhtârı İsmail Efendi [1]927 se-
nesine âid pul ve mekt[û]b paralarından hissesine isâbet eden âidâtı cemʻiyetimize terk ve teberruʻ
etmişdir.
Muhtâr İsmail Efendi'ye gösterdiği eser-i hamiyetden dolayı teşekkür ederiz.
_______________
İstanbul Hilâl-i Ahmer Merkezi Kongresi

İstanbul Vilâyeti Hilâl-i Ahmer Kongresi 24 Şubat Cuma günü Dârülfünûn Konferans Salo-
nu'nda akdedilecekdir.
3993
Sayı 78
Nâhiye şuʻbeleri kongrelerini akdederek merkez kongresi için murahhaslarını intihâb etmişlerdir.
_______________
Hilâl-i Ahmer'i Unutmayınız!

Hilâl-i Ahmer menfaʻatine pullarını istiʻmâl ediniz.
Beyoğlu Şuʻbesi Kongresi

Hilâl-i Ahmer Beyoğlu Kazâ Şuʻbesi'nin 1928 senesi kongresi Kânûn-ı Sânî'nin yirmi birinci
Cumartesi günü sâʻat on yedi buçukda Taksim nâhiye şuʻbesinde ictimâʻ ederek kongre, reîsi Abdür-
rezzak Şükrü Bey tarafından açılarak muvakkat riyâsete Hikmet Paşa ve kitâbete Nuri Bey intihâb
olunmuşlardır. 27.685 lira kırk üç buçuk kuruş vâridâtı hâvî 1927 senesi büdcesi tedkîk ve kabûl
edilmiş ve 1928 senesi büdcesi de 25.000 lira olarak tasdîk kılınmışdır. Kurʻa ile heyʼetden çıkan üç
zâtın yerlerine ibkâen Ahmed Ramiz, Esad ve Keresteciyan Beyler intihâb edilmiş ve yeni heyʼet-i
idârede riyâsete Abdürrezzak [280] Şükrü, kitâbete Salahaddin Neşet ve vezne murâkıblığına Berç
Keresteciyan Beyler ibkâen intihâb edilmişlerdir. Kazâ şuʻbemize yeni sene için muvaffakiyetler
temennî ederiz.
Kars Hilâl-i Ahmer Heyʼet-i Merkeziyesi

21-22 Kânûn-ı Evvel 1927 gecesi Kars vâlîsi beyefendi-
nin riyâsetinde ictimâʻ eden Kars Vilâyeti Hilâl-i Ahmer Mec-
lis-i Umûmîsi arasında yapılan intihâbda heyʼet-i merkeziye
aʻzâlığına zevât-ı âtiye geçirilmişdir:
1-Sıhhiye Müdürü İsmail Hakkı Bey
2-Operatör Tevfik Bey
3-Bakteriyolog Cemil Bey
4-Doktor Yüzbaşı Mehmed Ali Bey
5-Göz Tabîbi İsmail Bey
6-Belediye Tabîbi Esad Bey
7-Tüccârdan Ağa Bey
8-Tüccârdan Hacı Cebbar Bey Malatya vilâyeti dâhilindeki
şuʻbelerimizde şâyân-ı şükrân
9-Tüccârdan Remzi Bey faʻâliyet husûle getiren Malatya
10-Tüccârdan Salim Bey Hilâl-i Ahmer Merkezi Reîsi ve
Sıhhiye Müdürü Doktor Hayri Bey
11-Maʻârif Müdürü Şevket Turgud Bey
Dr. Haïri Bey, Président du
12-Murâkıb Ragıb Bey Croissant-Rouge de Malatia
13-Muhâsebe-i Husûsiye Müdürü Hikmet Bey
14-Orta Mekteb Müdürü Şinasi Bey
3994
Sayı 78
15-Dâimî Encümen aʻzâsından Yasin Bey

Nizâmnâme mûcebince bu zât aralarında yapdıkları intihâb üzerine idâre heyʼetini de şu sûretle
seçmişlerdir:
* Riyâsete: Sıhhiye Müdürü İsmail Hakkı Bey
* İkinci Reîsliğe: Maʻârif Müdürü Şevket Turgud Bey
* Muhâsibliğe: Muhâsebe-i Husûsiye Müdürü Hikmet Bey
* Veznedârlığa: Tüccâ[r]dan Remzi Bey
* Kâtibliğe: Tüccârdan Salim Bey
Yapılan bu intihâb vilâyetin yeni sene için ayırdığı zevâtda en çok ihtisâs aradığını ve memle-
ketin evsâf ve mezâyâ iʻtibârıyla en yüksek eşhâsını bulduğunu gösteriyor.
_______________
Muhâcirlere Yardım
Hilâl-i Ahmer'imizin şefkatli eli yine muhâcirlerimize uzandı.
Çırçıplak denilebilecek bir hâlde Bulgaristan hudûdlarımıza ilticâ edip de Havza ve mülhakâtı-
na iskân edilen muhâcir kardeşlerimize tevzîʻ edilmek üzere bu defa cemʻiyetimiz merkez-i umûmî-
sinden mikdâr-ı kâfi elbise ve çamaşır gibi giyecek gönderilmiş ve bu eşyânın Havza Hilâl-i Ahmer
Şuʻbesi tarafından tevzîʻine başlanmışdır.
[281] Merâkiz ve Şuʻabât Hulâsa-i Hesâbiyeleri
Ayancık Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]927 târîhinden 30 Haziran [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
Maktûʻ makbûz mukâbilinde âidât 2.700
Maktûʻ makbûz mukâbilinde olmayan iʻânât 16.653
Çiçek Günü hâsılâtı 1.732
21.085
Teʼdiyât
Muʻâvenât-ı muhtelife, kaht zedegânı[n]a 19.842
Yekûn 19.842
Mustafakemalpaşa Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 30 Eylül [1]927 târîhine kadar

Makbûzât
Pullar hâsılâtı 8.000
43.225
3995
Sayı 78
Teʼdiyât
Merkez-i umûmîye irsâlât 43.444
Masârıf-ı idâre 1.374
Pul beyʻiye ücreti 800
Yekûn 45.616
Göynük Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]927 târîhinden 30 Haziran [1]927 târîhîne kadar
Makbûzât
Pullar hâsılâtı 280
3.107
Teʼdiyât
Masârıf-ı idâre 26
Yekûn 2.853
Isparta Merkezi'nin 1 Nisan [1]927 târîhinden 30 Haziran [1]927 târîhine kadar

Makbûzât
Gazete hâsılâtı 1.790
Vâridât-ı muhtelife 6.400
14.777
Teʼdiyât
Yekûn 11.705
[282] 1 Temmuz [1]927 târîhinden 30 Eylül [1]927 târîhine kadar

Makbûzât
Müsâmere hâsılâtı 9.000
Keçiborlu şuʻbesinden 4.000
28.058
3996
Sayı 78
Teʼdiyât
Demirbaş eşyâ bedeli 15.651
Yekûn 25.187
Kırşehir Merkezi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 30 Eylül [1]927 târîhine kadar

Makbûzât
Maktûʻ makbûz mukâbilinde iʻânât 5.000
11.340
Teʼdiyât
Yekûn 24.753
Kozan Şuʻbesi'nin 5 Şubat [1]927 târîhinden 30 Eylül [1]927 târîhine kadar

Makbûzât
Maktûʻ makbûz mukâbilinde olmayan âidât 8.410
Gazete hâsılâtı 960
Vâridât-ı muhtelife 800
Müzeyyenât 1.045
40.434
Teʼdiyât
Muʻâvenât-ı muhtelife 9.663
Yekûn 27.728
Daday Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 30 Eylül [1]927 târîhine kadar

Makbûzât
Maktûʻ makbûz mukâbilinde olmayan iʻânât 300
2.250
3997
Sayı 78
[283] Koçarlı Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 30 Eylül [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
Pullâr hâsılâtı 2.730
15.329
Teʼdiyât
Aydın merkezine irsâlât 15.000
Yekûn 15.000
İnegöl Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 30 Eylül [1]927 târîhine kadar

Makbûzât
İʻlâmât-ı adliye 2.260
35.171
Teʼdiyât
Beyʻiye ücreti 1.238
Yekûn 39.115
Hısnımansur Şuʻbesi'nin [1]926 senesinden 30 Eylül [1]927 tarîhîne kadar

Makbûzât
Vâridât-ı muhtelife, imdâd levhalarından 40
34.490
3998
Sayı 78
Teʼdiyât
Yekûn 32.638
Seydiköy Şuʻbesi'nin Temmuz [1]927 târîhinden 30 Eylül [1]927 târîhine kadar

Makbûzât
Maktûʻ makbûz mukâbilinde âidât 100
Çiçek Günü hâsılâtı 838
57.821
Teʼdiyât
Pul beyʻiyesi 5.286
Yekûn 57.045
[284] Kâhta Şuʻbesi'nin [1]926 senesinden 30 Eylül [1]927 târîhine kadar

Makbûzât
24.628
Teʼdiyât
Yekûn 18.673
Karacasu Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]926 târîhinden 30 Haziran [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
Bedel-i îc âr 5.800
10.835
3999
Sayı 78
Teʼdiyât
Yekûn 4.835
Boyabad Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]927 târîhinden 30 Haziran [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
13.170
Teʼdiyât
Yekûn 14.223
Behisni Şuʻbesinin … târîhinden … târîhine kadar

Makbûzât
104.478
Teʼdiyât
Yekûn 105.701
[285] Sinop Merkezi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]927 târîhinden 30 Haziran [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
12.069
4000
Sayı 78
Teʼdiyât
Yekûn 11.628
Adapazarı Şuʻbesi'nin [1]926 senesinden 30 Eylül [1]927 târîhine kadar

Makbûzât
247.418
Teʼdiyât
Yekûn 209.168
Geyve Akhisar Şuʻbesi'nin 1 Mart [1]926 târîhinden 26 Teşrîn-i Sânî [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
141.032
Teʼdiyât
Yekûn 91.757
Geyve Şuʻbesi'nin [1]339 [1923] senesinden 30 Teşrîn-i Sânî [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
4001
Sayı 78

231.051
Teʼdiyât
Yekûn 308.626
[286] Çumra Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 30 Eylül [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
7.802
Teʼdiyât
Yekûn 6.650
Bâlâ Şuʻbesi'nin [1]340 [1924] senesinden Eylül [1]927 târîhine kadar

Makbûzât
45.081
Teʼdiyât
Yekûn 40.446
Akçaşehir Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]927 târîhinden 11 Teşrîn-i Sânî [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
4002
Sayı 78
Pul hâsılâtı 6.225

25.412
Teʼdiyât
Yekûn 16.152
Hendek Şuʻbesi'nin [1]338 [1922] senesinden 20 Teşrîn-i Sânî [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
Muhâsebe-i husûdadan teberruʻât 20.000
162.550
Teʼdiyât
Yekûn 109.506
[287] Kilis Şuʻbesi'nin 18 Ağustos [1]926 târîhinden 30 Eylül [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
Maktûʻ makbûz mukâbilinde iʻânât 100
Pullar hâsılâtı 57.095,50
57.195,50
Teʼdiyât
Yekûn 15.425
4003
Sayı 78
Düzce Şuʻbesi'nin 25 Nisan [1]927 târîhinden 10 Teşrîn-i Sânî [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
75.910
Teʼdiyât
Yekûn 63.747
Aydın Bağarası Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]927 târîhinden 30 Haziran [1]927 târîhine
kadar
Makbûzât
Maktûʻ makbûz mukâbilinde olmayan iʻânât 3.309,59
Çiçek hâsılâtı 4.139,50
Pul hâsılâtı 731
15.010
Teʼdiyât
Yekûn 14.028
Gökçedağ Şuʻbesi'nin bidâyet-i teşekkülünden 30 Haziran [1]927 târîhine kadar

Makbûzât
7.753
Teʼdiyât
Yekûn 3.155
4004
Sayı 78
Hopa Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]927 târîhinden 30 Eylül [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
15.736
Teʼdiyât
Yekûn 15.000
[288] Beypazarı Şuʻbesi'nin bidâyet-i teşekkülünden 30 Haziran [1]927 târîhine kadar

Makbûzât
20.692
Teʼdiyât
Yekûn 20.692
Tokad Merkezi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 30 Eylül [1]927 târîhine kadar

Makbûzât
18.682
Teʼdiyât
Yekûn 33.908
4005
Sayı 78
Babaeski Şuʻbesi'nin [1]926 târîhinden 30 Eylül [1]927 târîhine kadar

Makbûzât
41.198
Teʼdiyât
Yekûn 56.324
Uzunköprü Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 15 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
12.294
Teʼdiyât
Yekûn 13.120
[289] Gemlik Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 30 Eylül [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
22.284
Teʼdiyât
Muʻâvenât-ı muhtelife 157
Yekûn 27.582
4006
Sayı 78
Uşak Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
122.905
Teʼdiyât
Yekûn 72.002
Söğüd Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
7.670
Teʼdiyât
Yekûn 22.790
Bilecik Merkezi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
23.099
4007
Sayı 78
Teʼdiyât
Yekûn 68.481
[290] Çivril Şuʻbesi'nin [1]339 [1923] senesinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
Maktûʻ makbûz mukâbilinde âidât [iʻânât] 5.250
198.911
Teʼdiyât
Pul beyʻiyesi 327
Yekûn 185.411
Bünyan Şuʻbesi'nin … târîhinden … târîhine kadar

Makbûzât
4.139
Teʼdiyât
Pul beyʻiyesi 25
Yekûn 4.185
Gölpazarı Şuʻbesi'nin 1 Nisan [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
Maktûʻ makbûz mukâbilinde olmayan 1.100
3.105
4008
Sayı 78
Teʼdiyât
Yekûn 2.005
Mihalıççık Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]926 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
46.466
Teʼdiyât
Yekûn 13.646
[291] Karamürsel Şuʻbesi'nin 1 Eylül [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine
kadar
Makbûzât
83.398
Teʼdiyât
Yekûn 124.419
Mahmudiye Şuʻbesi'nin 1 Mart [1]927 târîhinden 30 Eylül [1]927 târîhine kadar

Makbûzât
4009
Sayı 78
Çiçek Günü hâsılâtı 332,25

4.357,25
Teʼdiyât
Yekûn 1.000
Babaeski Şuʻbesi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine
kadar
Makbûzât
52.130
Teʼdiyât
Yekûn 10.025
Gebze Şuʻbesi'nin 1 Teşrîn-i Sânî [1]926 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
Maktûʻ makbûz mukâbinde âidât 42.150
63.663
Teʼdiyât
Yekûn 60.193
[292] Bozdoğan Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]341 [Ocak 1925] târîhinden 30 Eylül [1]927
târîhine kadar
Makbûzât
Maktûʻ makbûz mukâbinde âidât 1.745
4010
Sayı 78

İʻlâmât-ı adliye hâsılâtı 1.880
155.002
Teʼdiyât
Pul beyʻiye ücrete 137
Yekûn 99.818
Orhangazi Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
Maktûʻ makbûz mukâbinde iʻânât 1.370
Çiçek Günü hâsılâtı 739,75
Vâridât-ı muhtelife fâik 1.751
19.070,75
Teʼdiyât
Masârıf-ı idâre 17.905,25
Yekûn 60.989,25
Kandıra Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
16.681
Teʼdiyât
Yekûn 7.311
4011
Sayı 78
Aksaray Koçhisar Şuʻbesi'nin 1 Nisan [1]927 târîhinden 30 Haziran [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
60.445
Teʼdiyât
Yekûn 168.974
[293] Aksaray Merkezi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 30 Eylül [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
5.500
Teʼdiyât
Yekûn 101.000
Poladlı Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 15 Teşrîn-i Sânî [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
2.350
Teʼdiyât
Yekûn 8.000
Dinar Şuʻbesi'nin 1 Haziran [1]341 [1925] târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
4012
Sayı 78

154.166
Teʼdiyât
Pul beyʻiye ücreti 2.184
Yekûn 148.880
Edirne Havza Şuʻbesi'nin … târîhinden … târîhine kadar

Makbûzât
93.875
Teʼdiyât
Yekûn 89.375
[294] Mardin Merkezi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 30 Eylül [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
4.565
Teʼdiyât
Yekûn 2.400
4013
Sayı 78
Kırklareli Merkezi'nin … târîhinden … târîhine kadar

Makbûzât
73.311
Teʼdiyât
Yekûn 22.018
Elmalı Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 30 Teşrîn-i Sânî [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
Maktûʻ makbûz mukâbinde iʻânât 525
7.959
Seyyidgazi Şuʻbesi'nin [1]339 [1923] senesinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
74.166
Teʼdiyât
Yekûn 65.951
[295] Zir Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]926 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine
kadar
Makbûzât
4014
Sayı 78

15.236
Teʼdiyât
Yekûn 15.249
Siverek Şuʻbesi'nin [1]340 [1924] senesinden 30 Eylül [1]927 târîhine kadar

Makbûzât
75.995
Teʼdiyât
Yekûn 69.165
Behrecik 1 Temmuz [1]927 târîhinden 30 Eylül [1]927 târîhine kadar

Makbûzât
15.760
Teʼdiyât
Yekûn 12.920
Nizip Şuʻbesi'nin 1 Nisan [1]926 târîhinden 30 Eylül [1]927 târîhine kadar

Makbûzât
78.523
4015
Sayı 78
Teʼdiyât
Yekûn 55.608
[296] Hilvan Şuʻbesi'nin 1 Nisan [1]927 târîhinden 30 Eylül [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
2.485
Teʼdiyât
Yekûn 2.485
Halfeti Şuʻbesi'nin [1]926 senesinden 30 Eylül [1]927 târîhine kadar

Makbûzât
6.755
Teʼdiyât
Yekûn 3.910
Kütahya Merkezi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
Maʻden suyu satış hâsılâtı 7.965
56.410
Teʼdiyât
Yekûn 100.371
4016
Sayı 78
Armudeli Şuʻbesi'nin [1]341 [1925] senesinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]928 târîhine kadar
Makbûzât
Çiçek hâsılâtı 4.000
6.552
Teʼdiyât
Yekûn 4.250
Sarayköy Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
30.430
Teʼdiyât
Yekûn 28.930
[297] Borçka Şuʻbesi'nin [1]340 [1924] senesinden 30 Eylül [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
26.085
Teʼdiyât
Yekûn 26.085
Mutki Şuʻbesi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]926 târîhinden 31 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
Çiçek hâsılâtı 977
1.724
Teʼdiyât
Yekûn 1.724
4017
Sayı 78
Mudanya Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]927 târîhinden 30 Eylül [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
40.625
Teʼdiyât
Yekûn 6.556
Trilye Şuʻbesi'nin 1 Nisan [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
2.858
Teʼdiyât
Yekûn 360

İkiçeşmelik 1 numaralı Hilâl-i Ahmer Muʻâyenehânesi'nin 1928 senesi Kânûn-ı Sânî ayı sıhhî
istatistik cedvelidir.
Çocuk Kadın Erkek
Skorbüt - - - -
Trahom - - - -
4018
Sayı 78
Çiçek - - - -
Zâtü'l-cenb 1 1 - 2
Resye - 18 13 31
Sâir aʻzâ veremi - 3 3 6
Sıtma 16 27 19 62
Frengi - - - -
Kabakulak - - - -
Kara hummâ - - - -
Kalb hastalıkları 1 19 17 37
Kuşpalazı - - - -
Kızamık - - - -
Kızıl - - - -
Lekeli tifo - - - -
Yılancık - - - -
Yekûn 323 434 323 1.080
Tepeköy 2 numaralı muʻâyenehânenin 1928 senesi Kânûn-ı Sânî ayı sıhhî istatistik cedvelidir.
Çocuk Kadın Erkek
Skorbüt - - - -
Belsoğukluğu - - - -
Trahom - - - -
4019
Sayı 78
Çiçek - - - -
Dizanteri - - - -
Zâtürriʼe - 4 3 7
Resye - 1 2 3
Sıtma 9 23 28 60
Tufeylât-ı miʻâiye - 2 2 4
Frengi - - - -
Kabakulak - - - -
Kara hummâ - - - -
Kuşpalazı - - - -
Kulak, boğaz, burun hastalıkları - 3 4 7
Kızamık - - - -
Kızıl - - - -
Lekeli tifo - - - -
Yılancık - - - -
Yekûn 36 79 97 212
[299] Karşıyaka'da 3 numaralı muʻâyenehânenin 1928 senesi Kânûn-ı Sânî ayı istatistik ced-
velidir.
Çocuk Kadın Erkek
Skorbüt - - - -
Trahom - - - -
4020
Sayı 78
Çiçek - - - -
Dizanteri 3 1 3 7
Resye - 3 1 4
Sâir aʻzâ veremi - 1 1 2
Sıtma 7 2 2 11
Turuk-ı bevliye ve tenâsüliye hastalıkları - 4 - 4
Frengi - - - -
Kabakulak 2 - - 2
Kara hummâ - - - -
Kuşpalazı - - - -
Kulak, boğaz, burun hastalıkları 3 2 - 5
Kızamık - - - -
Kızıl - - - -
Göz hastalıkları 1 1 - 2
Lekeli tifo - - - -
Yılancık - 2 - 2
Yekûn 62 125 42 229

Yunan
Salîb-i Ahmer Hastabakıcı Mektebi
Yunan Salîb-i Ahmeri'nin Hastabakıcı Mektebi 1923 senesi Teşrîn-i Sânî'sinde teʼsîs edilmişdir.
Mektebe meccânen kayıd ve kabûl edilen tâlibâtın iʻâşe ve ilbâs masârıfını cemʻiyet tamâmen
derʻuhde etmişdir. Tâlibât, dört ay ihzârî derslere devâm etdikden sonra dürûs-ı tatbîkiyeyi hastahâ-
nede görmekdedir.
4021
Sayı 78
Müddet-i tahsîliye on sekiz aydır.

Bu sene ikmâl-i tahsîl ederek diploma alanların mikdârı dörtdür. Mektebin ikinci senesinde
dokuz ve birinci senesini ikmâl etmiş on iki talebesi vardır.
Mektebe 1 Teşrîn-i Sânî'de dâhil olan nâmzedlerin adedi 15'dir.
Tâlibâtın diğer bazı maʻlûmât-ı tatbîkiyesi için devâm etdikleri dispanserlerle hıfzıssıhha mer-
kezlerine Yunan Salîb-i Ahmeri tarafından tahsîsât verilmekdedir.
_______________
[300] Yunan İskân-ı Muhâcirîn Komisyonu

Şehirlerle köy ve kasabalarda iskân edilen Yunan muhâcirlerinin mikdâr-ı hakîkîsi ile şerâit-i
hayâtiyeleri hakkında tedkîkât icrâ etmekde olan Yunan İskân-ı Muhâcirîn Komisyonu vazîfesini
ikmâl etmişdir. Muhâcirlerin meskenleri ve muhtelif mahallelerde teʼsîs edilen kamplar ayrı ayrı
teftîşe tâbiʻ tutuldukdan sonra meskenler iyi, vasat ve fenâ olmak üzere üç sınıfa taksîm edilmişdir.
Bu üçüncü kısımda iskân edilen 35.667 âile şu sûretle tevzîʻ edilmişdir:
Âile
Devlete ve eşhâs-ı husûsiyeye âid müşrif-i harâb meskenlerde 21.249
İşbu meskenlerde ikâmet eden âile efrâdından olup da meskenin yalnız bir
720
odasını işgâl eden
İskân komisyonunun mâlı olan meskenlerde 5.700
Vazʻ-ı yed edilen meskenlerde 2.674
Muhtelif depolarda 2.777
Sakfları teneke ile mestûr kulübelerde 645
Saz ve kamışdan yapılmış kulübelerde 361
Kışlalarda 413
Çadırlarda 382
Mekteblerde 131
Fabrikalarda 100
Vagonlarda 78
Câmiʻlerde 50
Kiliselerde 27
Salaşlarda 41
Muhtelif meskenlerde 151
Bir melceʼ bulamayan 168
Yekûn 35.667
Bu yekûnden 3.476'sı hükûmet, 866'sı iskân komisyonu ve 100'ü Yunan Millî Bankası tarafın-
dan inşâ etdirilen ve min haysü'l-mecmûʻ 4.442'ye bâliğ olan mesken tenzîl edildikden sonra müte-
bâkî 31.225 âilenin Atina ve Pire'de 8.863, Selanik'de 12.393, muhtelif şehirlerde 9. 969 olmak üzere
31.224 âile fenâ addedilen meskenlerde kalmış oluyor.
4022
Sayı 78
Muhâcirlere mahsûs inşâ edilen sâlifü'z-zikr meskenlerde beheri arsa, yol ve su teʼsîsâtı dâhil
olduğu hâlde takrîben 100 İngiliz lirasına yani 36.000 drahmiye mâl olmakdadır.
Cemʻiyet-i Akvâm'ın 15 Eylül 1927 târîhinde ictimâʻ eden heyʼet-i umûmiyesince tasdîk edilen
dokuz milyon İngiliz liralık Yunan istikrâzının 3 milyonu Yunan düyûnâtının bir kısmının itfâsına, 3
milyonu teʼdiyesi teehhur eden takâsîte ve üç milyonu da iskân-ı muhâcirîn inşâât masârıfına karşılık
gösterilecekdir.
_______________
İngiltere
Röntgen Cihâzı
Londra ve civârında bulunan hastahânelerden röntgen cihâzı bulunmayanlara İngiliz Salîb-i
Ahmer Cemʻiyeti seyyâr bir röntgen cihâzı teʼmîn etmişdir.
_______________
İsviçre
Hıfzıssıhha Propaganda Konferansları
İsviçre Salîb-i Ahmeri'nin şuʻbeleriyle Samariten Cemʻiyetleri tarafından verilecek halk hıf-
zıssıhha konferansları için ihzâr etdiği klişeler [301] beş İsviçre frangı mukâbilinde bu müesseselere
iʻâre edilmekdedir.
Halk hıfzıssıhha konferansları için şimdiye kadar tertîb edilen mevzûʻlar:
Verem, kanser, cezre? yani boğaz uru, sârî çocuk hastalıkları, kâhillerde emrâz-ı intâniye, em-
zikdeki çocuklara yapılacak takayyüd, rahitis, hıfzıssıhha-i melbûsât, ayakkabıların ayaklara icrâ et-
diği teʼsîrât, diş çürümesi ve dişlerin hüsn-i muhâfazası
_______________
Fransa
Emrâz-ı Zühreviye İçin Yeni Bir Film
Lariboisière Vilâdethânesi Sertabîbi Doktor Devraigne'in emrâz-ı zühreviyeye karşı ictimâʻî
hıfzıssıhhaya âid "Vaktiyle Üç Dost" nâmıyla yazdığı yeni bir propaganda filmi Teşrîn-i Sânî'nin
16'ncı günü Sorbonne Dârülfünûnu'nun büyük amfitiyatrosunda Fransa Sıhhiye ve Muʻâvenet-i İc-
timâʻiye Vekîli Mösyö Failliet'in huzûruyla gösterilmişdir.
Mösyö Jean Benoît-Lévy'nin bizzât vazʻ-ı sahne etdiği "Vaktiyle Üç Dost" filminin mevzûʻu
şudur:
Aynı alâyda hizmet-i askeriyelerini ikmâl etdikden sonra sivil hayâtda da dostluk münâsebâtını
idâme eden üç arkadâş bilâhare teehhül ediyorlar. Bunların teehhülleri aynı târîhe musâdif bulunuyor.
Bu sûretle teşekkül eden üç âileden ikisinde biri irsî, diğeri mükteseb olmak üzere zuhûr eden frengi
4023
Sayı 78
ilk doğan çocuklarını yaşatamıyor. Bu hâdise lâzım gelen ehemmiyetle karşılanıyor. Tedâvî başlıyor
ve devâm ediyor. Yapılan tedâvî nihâyet semerelerini gösteriyor. Tâm yirmi beş sene geçdikden sonra
her üç arkadâş gümüş düğünlerini tesʻîd ediyor.
"Vaktiyle Üç Arkadâş" filmi ihmâl edilmeksizin başlanacak ve devâm edilecek tedâvî sâyesinde
şahsî veya irsî olsun, frenginin âsâr ve tezâhürâtı tamâmen mündefiʻ olacağını irâʼe etmekdedir.
***
Henry Dunant'ın Yüzüncü Devr-i Senevî-i Vilâdeti

Henry Dunant'ın doğduğunun yüzüncü senesi, bu sene içinde tesʻîd edilecekdir. Bu münâsebet-
le İsviçre Salîb-i Ahmeri biri Dunant'ı diğeri Solférino Muhârebesi'ni tasvîr eden iki kartpostal tabʻ
etdirecekdir. Bundan mâʻadâ, yüzüncü senenin hâtırası olarak bir madalya ihdâs edilecekdir.
Cemʻiyetin mesâʻî ve icrâât-ı hayır-perverânesine gençliğin nazar-ı dikkatini celb etmek mak-
sadıyla İsviçre Salîb-i Ahmeri tarafından Henry Dunant'ın hayâtı, âsârı ve Salîb-i Ahmer'in faʻâliyeti
hakkında neşredilecek eser heyʼet-i tedrîsiyeye tevzîʻ olunacakdır.
_______________
Lehistan
Salîb-i Ahmer İşâret ve Alâmeti
13 Eylül 1927 târîhli resmî gazete Salîb-i Ahmer alâmet ve işâretinin istiʻmâli hakkının münha-
sıran cemʻiyete âidiyeti hakkındaki karârnâmeyi neşretmişdir.
Bu karârnâmenin neşrinden sonra Varşovo Salîb-i Ahmer Merkezi mezkûr unvân ve alâmeti
istiʻmâl eden bazı ticârethâneler aleyhine taʻkîbât icrâsına karâr vermişdir.
_______________
[302] Felemenk
Salîb-i Ahmer Günü
Cemʻiyete vâridât teʼmîni maksadıyla Amsterdam ve Lahey Salîb-i Ahmer Merkezleri 26 Teş-
rîn-i Evvel ve 11 Teşrîn-i Sânî'de bir Salîb-i Ahmer günü tertîb etmişlerdir.
_______________
Amerika
Salîb-i Ahmer'in Amerika Hâricinde Muʻâvenet Faʻâliyeti
30 Haziran 1927 târîhinde hitâm bulan sene zarfında Amerika Salîb-i Ahmeri'nin 14 memlekete
yapdığı nakdî muʻâvenet ber-vech-i âtîdir:
Dolar
Bulgar muhâcirlerine 20.000
1926 senesi yazında Sırbistan'da vukûʻ bulan feyezânlar için 5.000
4024
Sayı 78
1926 Temmuz'unda Portoriko'da zuhûr eden kasırga için 5.000

1926 Temmuz'unda Sen Dominik Cumhûriyeti'nde zuhûr eden kasırgalar 5.000
1926 Ağustos'da Asor adaları hareket-i arzı için 5.000
1926 Eylül'ünde Turks adalarıyla Caicos adaları kasırgası için 1.000
1926 Eylül'ünde Bahama adaları kasırgası 2.000
1926 Meksika'da zuhûr eden fırtına ve feyezânlar için 5.000
1926 Teşrin-i Evvel'inde Ermenistan zelzelesi için 5.000
1926 Teşrîn-i Evvel'inde Küba adası kasırgası için 100.000
1926 Teşrîn-i Sânî'sinde Filipin adaları kasırgası için 10.000
1926 Kânûn-ı Evvel'inde Arnavudluk zelzelesi 1.000
1927 Mart'ında Japonya zelzelesi 50.000
Bundan mâʻadâ, Amerika Salîb-i Ahmeri 1926 Teşrîn-i Evvel'inde Bahama adasında zuhûr
eden kasırga için mahalline bir heyʼet-i tıbbiye iʻzâm etmişdir.
_______________
Bulgar Salîb-i Ahmeri

1926-1927 Senesi İcrâât Raporu
Haziran'ın 12'sinden 14'[ün]e kadar ictimâʻ eden meclis-i umûmîye Bulgar Salîb-i Ahmeri'nin
takdîm etdiği 31 Mart 1927 târîhinde hitâm bulan seneye âid icrâât raporundan zîrdeki maʻlûmâtı
iktibâs ediyoruz:
Bulgar Salîb-i Ahmeri'nin 11.879 aʻzâsı ve 89 şuʻbesi vardır. Sene-i merkûme zarfında aʻzâ
adedinde görülen tezâyüd 3.489'dur.
Salîb-i Ahmer Hastahânesi

Bulgar Salîb-i Ahmer Hastahânesi yüz hasta kabûl edebilecek bir vüsʻatdedir.
Hastahâne, biri tıbbî ve diğeri cerrâhî olmak üzere iki kısımdan müteşekkil olup üç tabîb, altı
tabîb muʻâvini, 12 hastabakıcı, bir eczâcı, bir eczâcı muʻâvini ile idâre edilmekdedir.
İşbu müddet zarfında kabûl ve tedâvî edilen hastaların mikdârı 1.388 ve eyyâm-ı tedâvî
37.000'dir.
Radyoloji kısmında 1.287 muʻâyene ve 431 ameliyât icrâ edilmişdir. Hastahâneye merbût dis-
panserde muʻâyeneleri icrâ kılınan hastaların mikdârı 3.884'dür.
***
[303] Hastabakıcı Mektebi

Bulgar Salîb-i Ahmer Hastabakıcı Mektebi, hastahânenin kurbunda kâindir.
4025
Sayı 78
Bu mektebde müddet-i tahsîliye üç sene olup üç ayı ihzârî derslere, iki senesi nazarî ve amelî
derslere tahsîs edilmiş ve tâlibât gerek Salîb-i Ahmer hastahânesinde gerek dârülfünûna merbût serî-
riyâtlarda dokuz ay staj görmekdedirler. Hastabakıcıların "çocuk bakımı"nda kesb-i mümârese etme-
leri için geçen Şubat'da ayrıca kurslar teşkîl edilmişdir.
Bulgar Salîb-i Ahmeri Ekânîm-i Selâse tarîkatına dâhil 34'ü Rus ve 123'ü Bulgar olmak üzere
157 râhibeyi de cemʻiyete mâl etmişdir.
İcrâ-yı vazîfe edemeyecek vazʻiyetde kalmış hastabakıcılarla muvakkaten Sofya'da bulunan
hemşîreleri ibâte ve iʻâşe etmek üzere Bulgar Salîb-i Ahmeri bir yurd teʼsîs etmişdir.
Ziyâretçi hastabakıcıların bir sene zarfında mesken-i ziyâretleri 3.595'[e] bâliğ olmuşdur.
***
Himâye-i Etfâl
Beynelmilel Etfâle Muʻâvenet Birliği'nin Sofya şuʻbesi Salîb-i Ahmer'in taht-ı himâye ve idâre-
sinde bulunmakdadır. Birliğin Sofya'da şehrin fukarâ mahallâtında dokuz şuʻbesi vardır.
Çocuk bakımı için Sofya'da tertîb edilen sergi gâyet iyi netîceler vermişdir. Yirmi kadar şehirde
teşhîr edilen bu sergiyi 190.000 kişi ziyâret etmişdir.
Himâye-i etfâl mesâili ile alâkadâr diğer müessesât-ı hayriyenin de iştirâki ile Bulgar Salîb-i
Ahmeri memedeki çocuklara yapılacak takayyüd ve ihtimâma dâir çok konferanslar tertîb etmişdir.
Verem ve dâü’l-küûl nokta-i nazarından çocukların şerâit-ı sıhhiye-i umûmiyesiyle tarz-ı tegad-
dîleri sûret-i husûsiyede tedkîkât icrâsına mevzûʻ olmuşdur.
Himâye-i etfâl şuʻabâtı çocuklara yapılacak ihtimâm hakkında vâlideler için risâleler tabʻ ve
tertîb etmişdir.
***
Gençlik Salîb-i Ahmeri

Bulgar Gençlik Salîb-i Ahmeri'nin 1926 senesi nihâyetinde aded-i aʻzâsı 38.418'[e] bâliğ ol-
muşdur.
Muʻâvenet-i mütekâbile umdesini taʻkîb eden bu gençlik fakîr talebeye meccânen gıdâ ve kitâb
dağıtmış, hasta çocukları ziyâret etmiş, âciz ve amel-mânde ihtiyârlara muʻâvenetde bulunmuş, hıf-
zıssıhhaya taʻalluk eden mesâʻîde taʻtîl kolonilerine çocuk göndermiş, mekteblere lavabo ve eczâ
sandıkları mübâyaʻa etmişdir.
Bunlardan mâʻadâ, Gençlik Salîb-i Ahmer aʻzâsı sınıfların ve oyun mahallerinin tahâret ve
nezâfetini bizzât derʻuhde ve hıfzıssıhha musâhabeleri tertîb ve malarya mücâdelesine iştirâk etmiş-
dir.
Bu gençler mekteblerinin bâğçelerine tanzîm ve eşcâr gars etmişler ve kuşlara ve hayvânâta
dâimâ âsâr-ı şefkat göstermişlerdir.
Mektebler arasında teʻâtî edilen muhâberâtda Almanya, Avusturya, Belçika, Danimarka,
4026
Sayı 78
Cemâhîr-i Müttehide-i Amerika, Fransa, İngiltere, Filipin, [304] adaları, Japonya, Norveç, Sırbistan
ve Çekoslovakya milletleri etfâliyle münâsebât teʼsîs etmişlerdir.
Bulgar Gençlik Salîb-i Ahmer Mecmûʻâsı'nın aded-i tabʻı 6.000'dir.
***
Depolar
Bulgar Salîb-i Ahmer depoları bi'l-cümle merâkiz ve şuʻabâta ve diğer müessesât-ı hayriyeye
eczâ ve malzeme-i tıbbiye iʻtâ etmekdedir.
***
Dârüleytâm
İnşââtı bu sene hitâm bulacak olan Yanbolu Salîb-i Ahmer Dârüleytâmı için mühim teberruʻda
bulunulmuşdur. Bu müessesenin 23 odası vardır. Senelik masârıfı 250.000 levadır.
Burgaz ve Yanbolu belediyeleri bu dârüleytâm için büdcelerine her sene muʻayyen bir tahsîsât
vazʻ etmekde karâr vermişlerdir.
***
Verem Mücâdelesi
Tırnova'da memleket hastahânesi kurbunda 40 yataklık bir verem dispanseri teʼsîs edilmişdir.
Bu dispanserde ayak tedâvîsine tâbiʻ tutulan müteverrimlerin adedi 868'dir. Dispanser hastalara balık
yağı ve mukavvî gıdâ da iʻtâ etmekdedir.
***
Taʻtîl Kolonileri
Bulgar Salîb-i Ahmeri sekiz taʻtîl kolonisine nakdî ve mâlî muʻâvenetde bulunmuşdur.
***
Muhâcirlere Muʻâvenet
Bulgar Salîb-i Ahmeri'nin muhâcirlere yapdığı nakdî muʻâvenet faʻâliyeti gâyet mühimdir. Bu
sahadaki muʻâvenet ileride mufassalan neşredilecekdir.
4027
Sayı 78
4028
Sayı 78
4029
Sayı 78
4030
Sayı 78
4031
Sayı 78

_______________

Ekrem Necib

_______________

4032
Sayı 78

4033
TÜRKİYE
79
Yedinci Sene 22 Ramazân sene 1346 / 15 Mart 1928 Numara 79
TÜRKİYE
22 Ramazân sene 1346 / 15 Mart 1928
BULLETIN MENSUEL
DU
CONSTANTINOPLE
15 Mars 1928
İstanbul
1928
Osmanlı Bankası
Şuʻabâtı:
şehrinde

îcârı
Yedinci Sene 22 Ramazân sene 1346 / 15 Mart 1928 Numara 79

Gönderilmelidir.
Mündericât:
Hilâl-i Ahmer Câmiʻ ve Bayram Günleri – İctimâʻî Hıfzıssıhha – Hayât ve Ölüm Nedir? – Tütüne
Dâir – Gebe Kadınlara Yardım – Hilâl-i Ahmer Havâdisi – Salîb-i Ahmer Havâdisi – Fransızca
Kısmı – İngilizce Kısmı
HİLÂL-İ AHMER'İN CÂMİʻ VE BAYRAM GÜNLERİ

Bütün müessesât-ı hayriye gibi Hilâl-i Ahmer de erbâb-ı hayr u hasenâtın muʻâvenât-ı mâddiye
ve maʻneviyesiyle yaşar ve inkişâf eder.
Harb-i Umûmî esnâsında teʻâvün kuvvetlerini pek ziyâde yükselten Salîb-i Ahmerler vâridât
menâbiʻi bulmak için muhtelif vâsıtalara mürâcaʻat etmişlerdi. Bu vâsıtalardan biri de Cemâhîr-i
Müttefika-i Amerika'da ve İngiltere'de "Church Day", yani "Kilise Günü" taʻbîr olunandır. Bu iki
memleketin Salîb-i Ahmer Cemʻiyetleri, senenin birkaç muʻayyen gününde bütün kiliselerde para
toplamak usûlünü tatbîk eylemek sûretiyle pek parlak muvaffakiyetler elde etmişlerdir.
Amerika ve İngiliz Salîb-i Ahmerlerinin vâridât fasıllarından en mühimmini teşkîl eden Kilise
Günü, bu iki cemʻiyete mühim vâridât teʼmîn ediyor.
Hilâl-i Ahmer de "Câmiʻ ve Bayram Günleri"ni ihdâs etmişdir. Maʻlûmdur ki, İstanbul'da Ra-
mazân Bayramı'nın ilk günü, Hilâl-i Ahmer'in Çiçek Günü'dür. Bu âdet bâki kalmakla berâber Ra-
mazân ve Kurbân Bayramlarının ilk günleri Câmiʻ Günleri ittihâz ediliyor. Bu iki mübârek günde
bayram namâzına giden her müslümân câmiʻ-i şerîfe konacak bir kutu veya tepsiye, gönülden ne ko-
parsa atar. Bu âdet, Türkiye Cumhûriyeti'nin en küçük köylerindeki câmiʻlere kadar teşmîl edilebilir.
Bu sûretle Ramazân ve Kurbân Bayramlarının ilk günlerinde, bayram namâzının edâsından
sonra bütün millet Hilâl-i Ahmer'i yani bütün eytâm, erâmil ve fukarâyı düşünmek fırsatını elde etmiş
olur.
Bütün memâlik-i İslâmiye'deki câmiʻlerden de aynı himmet ve mürüvvetin dirîğ edilmeyece-
ğine intizâr olunur. Câmiʻ ve bayram günlerinin hâsılâtı, ber-muʻtâd mecmûʻamızda neşredilecekdir.
Bir Ricâ: Türkçe gazetelerin ve muhtelif lisânlarda neşrolunan cerâid-i İslâmiye'nin bu küçük
beyânnâmeyi sütûnlarına derc eylemelerini hakkımızdaki dâimî lütuf ve teveccühlerinden ricâ ve
niyâz eyleriz.
Hilâl-i Ahmer Mecmûʻası
4041
Sayı 79
[310] İCTİMÂʻÎ HIFZISSIHHA

-51-
Sıtma Mücâdelesinden Neler Kazandık?
Küçük Asya şibh-i cezîresinin bazı mıntıkalarında senelerden beri yerleşmiş olan nüfûs ve ser-
vet düşmanı bir âfet-i ictimâʻiye ile artık muhârebe hâlindeyiz. Bu bir hakîkatdir. Bu müdhiş harbin
seferberliği Hükûmet-i Cumhûriye'nin bir işâreti ve Büyük Millet Meclisi'nin bir karârı ile üç sene
evvel başlamışdır.
Bî-amân nesil düşmanı bidâyetde 2-3 cebhede harb başlamış iken geçen sene bu cebhelerin
adedi artmış ve önümüzdeki senenin harb planı da bugünlerde yapılmışdır. Bu seferberliğin müddeti
gayr-ı mahdûddur. Çok muhtemeldir ki, zafer-i nihâîye kadar birçok seneler geçecekdir.
Açılan harb cebhelerinde düşmanın makhûr u münhezim olduğunu görmemek gayr-ı kâbildir.
Bugün düşmanın kendisini yeniden toplayıp savlet etmek imkânı kalmamışdır. Ötede beride uçan ve
havâ hudûdlarımızı tehdîd eder gibi görünen kıtʻaları da kısım kısım münhezim ve perîşân olmak-
dadır. Bir vakitler birçok mıntıkalarda düşmanın gece baskınlarından, vızıltılarından millet bîzâr ve
râhatsız idi. Uyku uyumuyor, râhat edemiyor ve bütün gece düşman ile mücâdele ediyor idi. Bugün
ise sivrisineklerden müteşekkil düşman kuvve-i umûmiye efrâdına birçok şehir ve kasabalarda artık
tesâdüf olunmaz oldu. Her yerde sükûn u âfiyet, sulh u salâh u selâmet mevcûddur.
Düşmanın senelerden beri esîr etdiği gazanfer efrâd-ı milletden sıtma teʼsîri ile titreyen, üşüyen,
ürperen gâzîlerin pek çoğu şifâyâb olmuşlar, kıtʻalarına ve vazîfe-i vataniyelerine iltihâk etmişlerdir.
Bunların çoğu kanı kurumuş, sapsarı kesilmiş, karın ve dalakları şiş, zaʻîf ve bî-mecâl bir hâlde idiler.
Cumhûriyet asırlardan beri vatan efrâdına sûikasd yapan bir düşmanı keşfetmiş olmağla şâyân-ı
takdîs ve tebrîkdir.
Bu müdhiş âfeti istibdâd erkânı hiç sezememiş, Meşrûtiyet liderleri de tarz-ı istihfâf ile karşı-
lamışlar idi. Demokrasinin "köylümüz efendimizdir" düstûrudur ki, düşmanı ele geçirmeğe ve bütün
hudûd-ı hükümrânîde münhezim etmeğe sâʻî olmuşdur.
Sıtmanın milletden aldığı intikâmı görmek için bir defa hastahâne ve dispanserlerin hazîn misâ-
firlerine göz gezdirmek kifâyet eder idi. Bu mecrûhîn guzâtın yaraları senelerden beri işlemekde ve
hiç tedâvî görmemekde idi. Bunlar vazîfe-i vataniyelerini îfâ edememekden başka birçokları vazîfe-i
nesliye ve ictimâʻiyelerini de îfâya muktedir olamıyorlardı. Seneler geçdikçe, asırlar devâm etdikçe
nesilleri kesilmiş, evleri, yuvaları kapanmış, köyleri harâb olmuş bir hâlde idiler.
Bugün ise bu yerlerde yapılan mücâdele semerâtından olmak üzere hayât, âfiyet, kudret ve za-
fer fışkırmağa başladı. Millet harb cebhelerindeki mesâʻî laboratuvarlarına gönderdiği bir damla kanı
mukâbilinde sıhhat ü âfiyeti için her türlü devâ ve nevâzişe müstağrak oluyor ve ölüm tehlikesinden
kurtuluyor.
Sıtma muhârebesinin zaferlerini ve bu zaferin istihsâli için bütçelerden sarf edilen [311] tah-
sîsâtı karşılaştırırsak, muvaffakiyetin derecesi derhâl göze çarpacakdır.
Sıtma zaferinde her şeyden evvel ilmin galebesi meydâna çıkıyor. Vatanımızda artık sıtmanın
pis su içmekden, çiğ meyve yemekden, sâm vurmuş kavun ve karpuzdan olduğuna ve olacağına
inanacak bir ferd kalmamışdır. Sıtma denilince halk artık sivrisinek ile kanda dolaşan paraziti hâtırla-
makdadır. Bugün herkes kâniʻ olmuşdur ki, sivrisinek orduları imhâ edilince, sıtmalıların kanındaki
tufeylât kinin teʼsîri ile eriyince âfetin memleketi istîlâ etmesi gayr-ı kâbildir.
4042
Sayı 79
Sonbahâr gelince sıtmayı bekleyen ve tarlasında dâimâ bu endîşe ile yaşan ve çalışan millet
bugün vâkî ve şâfî tedâbîr-i sıhhiyeyi tatbîk ederek kendisini ve âilesini korumakda ve tamâmen
muvaffak olmakdadır. Diğer tarafdan mücâdele teşkîlâtı da uhdesine aldığı sıhhî ve ictimâʻî tedâbîri
büdcenin vüsʻü derecesinde tatbîk ve taʻkîb ederek muvaffakiyetler kazanmakdadır.
Sıtma yeryüzünde mevcûd beş kıtʻa-i arz üzerinde münteşir bir âfetdir. Bu âfet teʼsîriyle senevî
kurbânların adedi yüz binleri geçmekdedir. Birçok millet ve memleketler de bu ictimâʻî belâ ile muz-
taribdirler.
Bugünkü günde bizden başka sıtma ile mücâdele eden diğer milletler de vardır. Bunlardan
Amerika ve İtalya bu husûsda hazerî sûretde çalışan ve muvaffak olan hükûmetlerden sayılabilirler.
Amerika'nın cenûb hükûmetleri ve bilhâssa Mississippi havâlîsi pek vâsiʻ bataklıklar ile dolu-
dur.
Virginia, Mississippi, Missouri ve Alabama ilh. gibi hükûmet dâhilindeki köy ve kasabalarda
yaz mevsimi sivrisinek ordularından geçilmez bir hâldedir. Burada hükûmetin tabîʻat ile mücâdele-
si ehemmiyet kesb etmekde ve bütün bataklıklar ve su birikintilerini kurutmak için büdcenin siʻa-i
mâliyesi kifâyet edememekdedir. Maʻamâfîh halk kendi huzûr u râhat ve sıhhat ü âfiyetleri için şahsî
korunma tedâbîrini ihmâl etmemişler ve evlerini, meskenlerini tel kafesler ile kapamışlardır. Diğer
tarafdan hükûmet mevcûd sıtmalıları birer birer meydâna çıkararak muʻâyene ve tedâvî etmekde ve
kanlarında sıtma tufeylâtı gâib oluncaya kadar taʻkîb etmekdedir. Bu cihetle Amerika'nın bu mıntı-
kalarında sıtma vukûʻâtı tedrîcen tenâkus etmekde ve salgın tehlikesi sene be-sene zâil olmakdadır.
Roma İmparatorluğu'nun enkâzı üzerinde meydâna çıkan İtalya'da ise sıtma mücâdelesi her
husûsa takdîmen senelerden beri taʻkîb edilen bir husûsdur. Hiç unutmamalıdır ki, Roma İmparator-
luğu'nu hâk ile yeksân eden âmil-i müessirin sıtma olduğunu târîh-i sıhhî kaydetmekdedir.
Sıtma İtalya'da ihbârı mecbûrî olan hastalıklardandır. 1926 senesindeki sıtma vukûʻâtı 220.602
kişi kaydedilmişdir. Burada Rockefeller Cemʻiyeti'nin muzâhereti ile bilhâssa cenûb kısmında vâsiʻ
sıtma mücâdele teşkîlâtı yapılmışdır. Bu mücâdele teʼsîrâtındandır ki, İtalya'nın son senelerdeki tezâ-
yüd-i nüfûsu şâyân-ı kayıd bir yekûna bâliğ olmuş ve Roma enkâzı üzerinde yeniden şehir, kasaba ve
köyler fışkırmağa başlamışdır.
Biz vatanın ictimâʻî ve sıhhî derdlerinden en mühimmi olan bu mücâdelede zafer-i nihâîye
ermek sûretiyle târîh-i harb-i sıhhîde pek büyük bir eser bırakmış olacağız. Ahfâdınız târîh-i sıhhî
sahîfelerini okuyunca ecdâdının ulu gazâ ve zaferlerini pür-iftihâr [312] hissetmiş olacaklar ve sıtma
muhârebesini zafer ile hitâma erdiren kumanda heyʼetine şükrân borçlarını ödeyeceklerdir.
Fi'l-hakîka sıtma yüzünden çökmeğe yüz tutan vatanı kurtarıp ahfâda nüfûs ve servet menbaʻı
olarak teslîm eden Cumhûriyet'in bugünkü sıhhat-i umûmiye liderine ve sıtma mesʼelesini bir âcil va-
tan mefhûmu diye telâkkî eden ve bu husûsa mütezâyid bir muzâheret göstermekde olan hükûmet icrâ
reîsine gelecek neslin şükrân ve takdîrler yağdırmamasına imkân yokdur. Bizler bugün ancak nesl-i
âtînin âfiyet ve saʻâdetini düşünmek ve bu mefkûrenin tahakkukunu görmek emelleriyle mesʻûd ola-
biliriz.
4043
Sayı 79

Tabîʻî Ölüm
Hayâtiyâtda Tabîʻî Ölüm Var mıdır? – Metchnikoff'a Nazaran Tabîʻî Ölüm
Şübhesiz ki, ölüm bazen değil, fakat her zamân iyidir. Eğer bütün mevcûdât yaşamış olsaydı
dünyâ ne hâle gelecekdi? Mevcûdâtın zî-hayât olanlardan her biri birkaç sene zarfında dünyâyı ihâta-
ya kâfi gelecekdi. Burada feylesofâne değil, her ne sûretle düşünürsek düşünelim, ölüm mevcûdât
için elzemdir. Bizim burada mütâlaʻa edeceğimiz hayvânlar tabîʻî ölümle mi ölüyorlar? Biz tabîʻî
ölüm denilince ne anlıyoruz? Bu bizce hayâtın kendi kendisine sönmesi, hayâtî kuvvetlerin yıprana-
rak erimesidir. Birçok hayvânât-ı ehliyenin tabîʻî ölümden öldüklerini zannetdiğimiz hâlde bunların
otopsilerini yaptığımız zamân mutlak değil, fakat bazı vakʻalarda âmil-i marazları bulmak kâbil ola-
bilir. İhtiyârlık her şahsın bünyesine göre değişir. Her yaşlı hayvânda ihtiyârlık netîcesi husûle gelen
ihtiyârlık âfâtı vardır ki, bu uzuvların muntazam bir sûretde icrâ-yı faʻâliyet ve vazîfe-i fizyolojilerini
hakkıyla îfâ etmelerine mâniʻ olmakdadır. Bir mum gibi sönen bazı şahıslarda en çok nazar-ı dikkate
çarpan umûmî tasallübdür. Damarlar kireçleşmişdir. Böbreklerde, kalbde, karaciğerde, bağırsaklarda
sertleşen damarlar, elastikiyetlerini gayb etmişlerdir. Tabîʻî dediğimiz ölümler bile hakîkatde ma-
razî ölümden ibâretdir. Avcıların gördükleri hayvânların birçoğu sağlamdırlar. Faʻâliyetleri bâkîdir.
İdâme-i hayât için bir tarafdan diğer tarafa koşmakdadırlar. Avcılar esâsen hastalıklı hayvânları pek
göremezler. Çünkü bu hayvânlar inlerde, kovuklarda mecâlsiz ve dermânsızdırlar. Dışarı çıkamazlar.
Biz ağır hastaları hiçbir zamân sokakda göremeyiz. Onlar şehrin hastahânelerindedirler.
Hayvânların birçoklarının hasta olmadıklarını ve tabîʻî ölümle fenâ bulduklarını söylemek abes
olur. Onların da bizim gibi hastalıkları vardır. Birçok hastalıkları kısa bir müddet devâm eder ve hay-
vân fevt olur. Bizim tanıdığımız vesâit-i tıbbiye ve tedâbîr-i tahaffuziyeye vâkıf değildirler. Kuvvetle-
rini idâme edecek vâsıtaları yokdur. Hâdisâtın ve mevsimin şiddetine göre hastalıkları pek kısa [313]
devâm ediyor. Bununla berâber avcılar birçok hasta hayvânâta rast gelmekdedirler.
Bazen sâhillerde zayıflamış, ölmüş hayvânlara rast geliyoruz. Bu hayvânlarda yara ve bereye
âid ufak bir ize tesâdüf etmek kâbil olamadığı hâlde sâhiller bunların ölüleriyle doludur. Bazen av-
cılar hastalıkdan sürünmüş, zayıflamış hayvânlara rast gelmekdedirler. Kaliforniya'da bulunan "jack
rabbit" nâmında tavşanlar vardır ki, bunlarda büyük urlar görülmekdedir. Bu urların teşekkülüne bir
tufeyl sebeb olmakdadır.
Avcılar muhtelif kıtʻalarda hasta hayvânlara rast geldiklerinden bahsetmekdedirler. Bu yalnız
kuşlara âid değildir. Birçok zâtü's-sed[â]yâda da hastalıklı hayvânât vardır. Kaliforniya civârında
"otaire" nâmında bir hayvânın sâhil kenârında ıztırâbdan kıvrandığını, bağırdığını görerek ıztırâbına
bir nihâyet vermek için öldürmüşlerdir.
Bedard nâm müdekkik, bu husûsda gâyet kıymetli bir müşâhede neşretmişdir. Londra Hayvânât
Cemʻiyeti teşrîh müderrisi muʻâvini olan zât bi'l-cümle ölen hayvânların otopsisini yapıyordu. Fakat
hayvânât-ı fıkariye-i süfliyede ekseriyetle mühim bir âfet-i maraziyeye tesâdüf kâbil olamamışdı.
Hayvânât bâğçesinde yaşayan Japon salamandrlardan bir tânesi ölmüşdü. Megalobatrachus japoni-
cus denilen bu salamandrın boyunun tûlüne nazaran nisbeti yaşının elli iki olmasını îcâb etdiriyordu.
Bu hayvânın kalbini mütâlaʻa etdiği zamân zâhiren görülen nisbetin doğru olmadığını gördü. Büyük
olan salamandrın kalbi de büyükdü. Fakat bu büyüklük hâricen mevcûddu. Dâhili olan dessâmeleri
küçükdü. Diğer 50 santimetre boyundaki hayvânlarda dessâmeler kapanıyordu. Diğerinin tâm kapan-
4044
Sayı 79
mıyordu ve bu sûretle bir adem-i kifâye-i dessâm-ı kalbîsi vardı. Hayvân tabîʻî bir ölümle öldü ise de
bu ölüm hakîkatde bir noksân-ı fizyolojiden ileri gelmekdedir. Acaba fizyoloji nerede bitiyor, pataloji
nerede başlıyor? Bunu söylemek çok güçdür.
Metchnikoff'a nazaran tabîʻî bir ölüm vardır. Pilidum nâmında denizde yaşayan bir hayvâncık
vardır. Bu hayvâncığın sâbih bir miʻdesi mevcûddur. Bu sâbih miʻdenin civârında bazı zamânlarda
bir ruşeym teşekkül eder. Bu ruşeym neşv ü nemâ bulur ve buradan ayrılır. Ayrılırken pilidumun miʻ-
desini de berâber götürür. Orada kalan kısım tamâmıyla mahv olur, gider.
Tabîʻî Ölüm Acabâ Doğru mudur?

Tâm bir mevcûdiyetin fiʻl-i nihânîsini gösteren bir ölüm var mıdır? Bu vakʻada görülen evvelâ
rahmin neşv ü nemâsıdır. Müteharrik bir rahmin mevcûdiyeti ve bu rahim gıdâsını teʼmîn etdikden
sonra cürsûmeyi ıtrâh ediyor. Cürsûme teşekkül etdikden sonra rahimden ayrılıyor ve rahimden ay-
rılması ona ihtiyâcı olmadığını gösteriyor. Tâm bir mevcûdiyetden sonra bir şahsın ölümü burada,
mazrûfun bir zarfı terkidir.
Çünkü bu zarf mazrûfu için bî-fâide kalmışdır.
Burada nématodesleri ele alalım. Deplogaster tridenfatus, bunlarda sürfe hâline gelen beyza uz-
viyet-i mâderin fetha-i tenâsüliyesinden geçmesi adîmü'l-imkândır. Zîrâ büyük olması buna mâniʻdir.
Vâlidenin cidârını yırtarak dışarı fırlar. Pek tabîʻî olarak vâlide fevt olur ve zannedilir ki, tâm teşekkül
etmiş bir mevcûdiyetin hitâmı dolayısıyla tabîʻî bir ölümdür.
[314] Birçok hayvânlar şâyân-ı dikkat bir sûretde mütâlaʻaya lâyıkdır. Bu hayvânlardan en
mühimmi monstrillides denilen ve Dana tarafından keşfedilen bir hayvâncağızdır. İsmi monstre keli-
mesiyle başladığı hâlde kendisinde uʻcûbeliğe âid hiçbir esere tesâdüf edilmez. Bu uʻcûbe değil, fakat
ufacık bir hayvâncağızdır. Harâtîniyye fasîlesinden suda yaşayan bir hayvâncağızdır. Büyük denizler-
de bulunur. Tuzlu suların sînesinde hâlet-i kühûliyesini geçirir. Adaleleri, aʻzâ-yı harekiyesi, gözleri,
münâsebât-ı hâriciyeyi teʼmîn edecek uzuvları gâyet güzel bir sûretde neşv ü nemâ bulmuşdur. Fakat
şâyân-ı dikkat olan, bunların enbûbe-i hazmiyelerinin, alma ve çiğneme adalelerinin mefkûdiyetidir.
Gıdâyı almak, onu parçalamak için lâzım olan uzuvlardan mahrûmdurlar. Gıdâlarını temsîl edecek
uzuvdan ve vücûdun idâmesine yardım eden asıl makinenin kazan ve buhâr aksâmından mahrûmdur.
Eğer bu hayvânın yalnız bu hâli nazar-ı mütâlaʻaya alınırsa, bu hayvânın mahv olması îcâb edecekdir.
Kendisini besleyemeyen bu hayvâncağızın âkıbeti ne olabilir? Hayâtının müddet-i devâmı ne ola-
cakdır? Fi'l-vâkiʻ bu hayvâncağız çok yaşamıyor. Eğer böyle olsaydı, bu hayvânın neslinin şimdiye
kadar sönmesi lâzımdı. Nasıl oluyor da devâm ediyor değil mi? İşte mesʼele buradadır! Zâhiren sathî
bakışlı bir göz bunu kavrayamaz. Fakat bu zî-vücûdun hayâtı derinden mütâlaʻa edilrse görülür ki,
bu hayvâncağızın dişileri yumurtlar. Bu yumurtaları ipek gibi batnı içerisindedir. Bunlar yavaş yavaş
neşv ü nemâ bulmağa başlar. Sürfe teşekkül eder etmez buna nauplius derler. Bunları vâlidesi atamaz.
Çünkü bunların yaşaması lâbüddür.
Vâlide çocuklarına bir annelik bulur. Bu da denizlerde yaşayan kışriye fasîlesinden bazı hay-
vânâtdır. Sürfeleri bunların üzerine serper. Artık sürfeler burada tufeylî vazʻiyete geçmişlerdir. Yavaş
yavaş bu hayvânın cildini delerler ve kendilerinin yaşamasını teʼmîn edecek olan vasata girerken
oraya girmek için kullandıkları harekî olan aksâm-ı zâideyi terk ederler. Şekilleri besâtat kesb eder.
Hayvânın evʻiyesine dâhil olur. O yeşil açık mâyiʻin derûnunda bir müddet kaldıkdan ve istikbâlini
teʼmîn etdikden sonra cânlanır. O vasatda bulduğu, çalışmadan aldığı gıdâ onu gâyet iyi takviyeye
4045
Sayı 79
kâfidir. Yavaş yavaş nescleri arasında teferruk başlar. Adalât teşekkül eder. Harekâtı teʼmîn eden ap-
pendices lecomoteur teşekkül eder. İlk kışriyeye yapışdığı zamân bütün zâidelerini terk etmişdi. On-
ları tekrâr kazanır ve ilk naupluis de yine naupluise tebeddül eder. Böceğin kana girdikden sonra iki
aded müsattah istitâle husûle gelir. Bunlar evʻiye dâhiline uzanır. Burada hortumlar sâyesinde istediği
kadar misâfir olduğu hayvânın kanını emer. Bu sûretle beslenen, yuvasını teʼmîn eden monstirillides
yavaş yavaş neslî vazîfesine başlamak üzere yeni teşekkülât görünür. Bu esnâda misâfir bulunduğu
hayvâncağızın vücûdunu yırtarak hârice çıkar. Misâfir olduğu hayvânın cesedi derinliklerde kalır.
Kendisi satha çıkar, hayât-ı serbestîsini kazanır. Lâkin kâhilin bu serbest hayâtı pek kısadır ve gâyet
geçicidir. Mahsûl-i hayâtını verinceye kadardır. Neslinin idâmesini teʼmîn edinceye kadar devâm
eder. Bu birkaç günün içerisinde olur. Hayvân tabîʻatın kendisine tahmîl etdiği [315] vazîfeyi îfâ için
yaşar. Burada gâyet şâyân-ı dikkat bir hâdise vardır. Eğer kışriyeye terk edilen monstrillide sürfeleri
müteʻaddid ise husûle gelecek kâhil erkekdir. Eğer bir adedse dişidir. Eğer tufeylîler çok ise daha az
beslenirler. Fennen beslenen sürfeler erkeği, iyi beslenen sürfeler dişiyi husûle getirir.
Burada bir âhenksizlik vardır. Eğer monstrillidesler, tufeyl hâline inkılâb edemezlerse açlıkdan
mahv olacaklardır. Bu hâl bir mecbûriyet-i tabîʻiyedir. Bu bir tabîʻî ölümdür. Fizyolojistlere nazaran
bünyenin âmir olduğu bir netîcedir. Metchnikoff bize diğer tabîʻî ölüm olarak éphémèrleri gösteriyor.
Bu kelime bize bir hâlin az devâm etdiğini (geçici) olduğunu anlatır. Bu kelimeyi kullanmakla bu
hayvânların hayâtlarının ne kadar kısa olduğunu anlatmış oluyoruz. Bu sineklerin zâhiren 12 sâʻat-
lik bir hayâtları vardır. Fakat hakîkatin cebhesini göremiyoruz. Maʻatteessüf birçok defa hakîkatin
cebhesini değil, fakat zâhirinin çehresini görür ve onlara aldanırız. Hakîkat olduğunu zannetdiğimiz
birçok vekâyiʻde hakîkatin iyonları değil, onun milyarda biri bile yokdur. Bize göre en iyi hakîkatler
gördüklerimizdir. Bilmeyiz ki, asıl doğruluk bazen o kadar gizlidir ki, onu bulmak ve künhüne nüfûz
etmek senelerce çalışarak, didinerek elde edilebilecekdir. İctimâʻî şeʼniyetler böyle olduğu hâlde bi-
yolojik şeʼniyetler de böyledir. En iyi görüş, en doğru düşünüş şeʼniyetleri kavrayabilecek kâbiliyet
gösteren şahısların muhâkeme ve tarz-ı idâreleridir. Bunlar için yorulmaz, bıkmaz bir saʻy lâzımdır.
Bu saʻy ile netîceye varmak kâbil olur.
Biz éphémèr denilen sineklerin kâhillerinin hayâtını söylüyoruz. Fakat sürfelerin hayâtını
hesâba katmıyoruz. Bunu ilâve edecek olursak mesʼele tavazzuh edecekdir.
Éphémèrler suya yumurtlarlar. Orada sürfeler hâsıl olur. Bu husûle gelen sürfeler cinslerine
göre yaşama kâbiliyetleri mütehavveldir. Bunlar cinslerine göre muhtelif yerlerde yaşarlar. Su, ça-
mur, kaya araları vesâire gibi birçok yerleri intihâb ederler. Sürfe hâlinden sonra nymphus hâli de
sularda yaşar. Buradan éphémèr kâhil hâlinde çıkar. Biz hayvâncığı işte bu zamânda tanıyoruz. Bun-
dan evvel geçirdiği iki-üç senelik hayâtı hesâba katmıyoruz. Bunun kâhil hayâtı 12 sâʻat devâm eder.
Hayât gece başlar ve gün doğmadan hitâma eder. Bu hayvân güneşden mahrûmdur. Onu görmez.
Hayâtı karanlıklar içerisinde doğar ve karanlıklar içerisinde söner. Bazı nevʻlerinde kâhilin hayâtı 3-4
gün sürebilir. Bazı cinslerinde de 12-15 gün kadar yaşayanlar vardır. Uzvundan mahrûm olan böyle
bir hayvâncağızın daha fazla yaşaması kâbil değildir. Çünkü yemiyor ve enbûbe-i hazmiyesi havâ ile
doludur. Bittabʻ yakın bir ölüme nâmzeddir. Gayr-ı tâm bünyesi bunu âmirdir. Fakat ölmezden evvel
cinsî vazîfesini ikmâl ediyor. Yumurtluyor ve onu müteʻâkib ölüyor. Metchnikoff buna tabîʻî ölüm
diyor.
Uʻcûbevî insânlar olduğu gibi uʻcûbevî cinsler de vardır. Éphémèr bu acîb cinslerden biridir.
Böyle gayr-ı tâm cinslerde bile nesillerinin bekâsı için vazîfelerini yapmakdadırlar.
Tabîʻî ölümlerinden bahsedilebilecek cinsler pek mahdûddur. Ben tabîʻî ölümden, marazın dâ-
4046
Sayı 79
hil olmadığı, mikropların ve tufeylâtın [316] rol oynamadığı ölümü addediyorum. Tabîʻî ölüm, fizyo-
loji ölüm demekdir.
Hakîkî maʻnâsıyla tabîʻî ölüm nâdirdir. Bu nâm altında uzviyetin muhtelif cihâzlarının tasallü-
bü ve bu tasallübü husûle getiren tesemmüm bi'n-nefsî ve hâric[î]nin doğurduğu netîcelerin aʻzâ-yı
umûmiyede yapdıkları tahrîbât ve tahrîbâtın vezâif-i uzviyeye olan teʼsîridir. Bugün sebebsiz bir
ölüm gayr-ı kâbil ve kabûldür. Bazı defalar ölümün sebebi pek vâzıhdır, nazara çarpar. Bazen gizli
kalır. Gizli kalması bizim onu anlamadığımızdan ileri geliyor.
Hücerâtın müştereken yaşayışları ve bu iştirâk hücerâta zaʻfiyet vermekdedir.
Hâricde büyütülen hücerât müsâʻid şerâitde olduğu zamân, müşterek bir hâlde bulunduğu
zamâna nisbetle daha uzun müddet yaşayabilir. Ensâcı üretmek için eskiden istiʻmâl edilen R. Hari-
son usûlü vardır. Bu usûl şimdi metrûkdur. Bu usûl sâyesinde uzviyet hâricinde bir nesci büyütmek
ve ona lâzım gelen muhît-i müsâʻidi teʼmîn ederek idâme-i hayâtı kabûl olmakdadır. Bu usûl sâye-
sinde birçok taharriyât yapılmışdır. Son zamânlarda bu mesʼele ile en çok uğraşan George Bowen'in
kitâbında kaydedildiği üzere Carrel ve Ebeling nâmında iki zât Biyoloji Cemʻiyeti'ne takdîm etdikleri
raporlarında nesc-i munzamların uzviyâtdan hâric bir sûretde yaşadıkları ve 10 sene zarfında 2.254
batn değiştirdiklerini ve hayâtî kuvvetlerinin katʻiyen değişmediklerini göstermişlerdir. Her nescî
kitle 48 sâʻatde tezâʻuf etmişdir.
Nesc-i muhâtî aksâmı hâricî yaşamalarında tamâmıyla uzviyetdeki vazʻiyetlerini muhâfaza et-
mişlerdir.
Uzviyât hâricinde üretilen hücrelerin yaşamasına en büyük yardım eden ıtrâhâtın kendi muhît-
lerinde bulunmamalarıdır. Hücreler dâimâ müşterek bir hâlde bulundukları zamân kendi kendini te-
semmüm etmekdedirler.
Urlardan muhtelif zî-hayât mevcûdât üzerine aşı yapılacak olur ve bu aşı mütemâdiyen değiş-
tirilirse pek uzun müddet yaşadıkları görülür. Kendilerinin neşʼet noktası bulunan mevcûd zî-hayât
fevt olduğu hâlde kendileri senelerce yaşayabilirler. Bu da gösteriyor ki, hücrelerde iştirâk ekseriyetle
tesemmümü doğuran ve mevti intâc eden bir hâletdir. Şerâit-i muhîtiye hayâtın idâmesi husûsunda
rol oynamakdadır.
Pekâlâ biliriz ki, harâretin yükselmesi nesli idâmeye yardım etmekdedir. Harâretin teʼsîri bir
hâricî münebbihdir. Bu münebbih sâyesinde hücreler yeni bir savlet alır ve cinslerinin temâdîsi için
harâretin yükselmesi de ırkın bekâsına yardım eder.
Mopas nâm zâtın vignierellalar üzerinde yapdığı tecrübeler harâretin alçalmasının hayâtın tem-
dîdini mûcib olduğunu göstermişdir. 26 santigrad derece-i harâretde 38 gün yaşayan vignierellalar
18 derece-i harâretde 33 gün yaşamakda, 20 derece-i harâretde 12 gün yaşıyorlar. Yukarıda birkaç
misâl ile gösterdiğimiz hayvâncıklar vazîfe-i cinsiyelerini yapdıkdan sonra ölmekdedirler. Bu hay-
vâncıkların uzv-ı tenâsüllerini kaldırmakla belki daha uzun müddet yaşatmak kâbil olacakdır. Eğer
yılanbalığını tatlı su içerisinde büyütecek olursak, pek uzun müddet yaşar. Denizlerde vazîfe-i cinsi-
yesini yapar ve fevt olur. Pek iyi tanıdığımız ipekböceği yumurtlar ve ölür. Bekâ-yı nesil vazîfesini
yapdıkdan sonra ölür.
[317] Hayvânâtdan bir kısmı vardır ki, uzviyetin vehni dolayısıyla ölmezler, yani vetîre-i ma-
raziye bunların ölümünde âmil değildir. Bazıları vilâdî sû-i teşkîlât netîcesi ölürler. Bazı uzviyetler
uzun müddet yaşamak için pek fenâ tarz-ı teşekkülleri var. Bunlar için ne kadar ihtimâm edilse ve ne
yapılsa, hayâtlarını temdîd etmek kâbil olamamışdır.
4047
Sayı 79
Bazı uzviyetlerde yapılan tecrübeler gösteriyor ki, bu husûsda muvaffakiyetler alınmakdadır.

Paris'de Profesör Voronoff ve Viyana'da Ştinah'ın tecrübeleri ve tatbîk edilen gençleşme aşıla-
rının gâyesi hayâtı temdîd için başvurulan çârelerdir. İleride bu husûsda tafsîlâtla bahsedeceğimden
burada sözümü kısa kesiyorum.
Fizyoloji ve bünyeleri iʻtibârıyla bazı zî-hayât mevcûdâtın şimdilik hayâtlarını uzatmak imkân-
sız görünmekdedir.
İpekböceği Metchnikoff tarafından tedkîk ve tetebbuʻ edilmişdir. Bu fizyolojisi dolayısıyla
vaktinden evvel ölümü vardır. Bu tesemmüm-i bevl netîcesidir. Itrâhât kesilince hayvâncık fevt olur.
Tesemmüm bi'n-nefsihî netîcesi fevt olan hayvânlardaki ölüm acabâ tabîʻî bir ölüm müdür?
Eğer arzu edilip doğru bir sûretde tefsîr ve îzâh etmek lâzım gelse denilebilir ki, tabîʻatın fenâ yaratdı-
ğı bir uzviyetin, hayâtının az bir sûretdeki devâmıdır. Acaba tabîʻatın, hilkatin berbâd bir sûretde halk
etdiği fenâ yapılmış olmaları dolayısıyladır ki, bu fenâlıklar bu yakın ölüme maʻrûz kalmakdadırlar.
Nasıl olur da cihâz-ı hazmîsi olmayan erkek hayvân yaşayabilir?
Uzviyet-i hayvâniye muhtelif sebeblerden ölüyor. Bu sebebler gayr-ı kâbil-i îzâh ve kâbil-i îzâh
olmak, dâhilî ve hâricî bulunmak üzere muhtelif âmilleri vardır.
Noksânîsi bulunan uzviyetler pek yakın bir ölümle ölmüyor. Fakat tabîʻî âfetler ölümü husûle
getiriyorlar. Bazı uzviyetleri bünyelerinin vezâifi arasındaki noksânı ve hücreleri arasındaki muvâze-
neyi ihlâl eden teşevvüşât hücreyi ölüme doğru sürüklüyor.
Doktor
İsmail Kenan
TÜTÜNE DÂİR
Genç çocukları tütüne alışmakdan sıyânet etmek üzere Hilâl-i Asfer nâmıyla bir cemʻiyet teşkî-
linin mütesavver olduğunu gazeteler yazdılar. Bartın'da da Tütünü Bırakanlar Cemʻiyeti ismiyle diğer
bir cemʻiyet teşekkül etdiğini Bartın refikimiz haber veriyor.
Bu münâsebetle maʻrûf bir İngiliz âliminin ahîren tütün hakkında yapdığı tedkîkât-ı tıbbiyeyi
kârilerimize takdîm ediyoruz:
İnsânlarda tütün iʻtiyâdının pek kadîm olduğu zannediliyor. Çin'de pek eski mebânî ve âbidât-ı
târîhiye üzerine mahkûk çubuk ve pipolara tesâdüf olunmakdadır.
1492 senesinde Kristof Kolomb Amerika ile berâber Venezuela sâhilinde Küçük Antil adaların-
dan Tabago adasını da keşfetmiş idi. Antil adalarının en büyüğü olan Küba cezîresindeki yerli kabâil
rüesâsının sarılmış tütün yapraklarından çıkardıkları dumanlarla zevkyâb olmalarını Amerika kâşifi
hayretle seyr u temâşâ etmişdi.
Fransa tarafından Portekiz Kralı Sebastian nezdinde sefîr taʻyîn kılınan Jean Nikot'nun 1559
târîhinde [318] Catherine de Medicis'ye gönderdiği tütün tozu ile bu nebât Fransa'ya idhâl edilmiş ve
Jean Nikot bu yüzden bir şöhret-i târîhiyeye mazhar olmuşdur.
4048
Sayı 79
Bazı insânların bir hiç sâyesinde nasıl ibkâ-yı nâm ve teʼmîn-i iştihâr etdiklerine bu vakʻa da
güzel bir misâl teşkîl eder.
Tütün Fransa'ya idhâl olundukdan sonra bir vakitler medâr-ı şifâ ve devâ olarak istiʻmâl edilmiş
ve sonra bunu bir aksülamel taʻkîb etmişdir.
Eski Osmanlı İmparatorluğu'nda tütün içenler için iʻdâma kadar giden cezâlar tertîb edildiği
zamânlar olduğu gibi Fransa'da On Üçüncü Louis tütün fürûhtunu menʻ etmiş ve Papa Sekizinci
Urbaine enfiye çekenler hakkında cezâ-yı dînî olarak aforoz karârnâmesini imzâlamış ve On İkinci
Innocent ise bu karârnâme hükmünü tütün içenlere de teşmîl etmişdir. Bu esnâda Rusya'da tütün is-
tiʻmâl edenlerin burunları kesilmişdir.
1857'de The Lancet nâm mecmûʻada açılan şiddetli bahis ve münâzaralarda bu nebâtın felc-i
umûmî, hezeyân-ı mürteʻiş vesâire gibi ciddî tehlikeler tevlîd edebileceğinin iddiʻâ edilmesi üzerine
birçok kimseler tütün zevkinden kendilerini mahrûm kılmışlardır.
Tütün hakkında asrımız etıbbâsının efkâr ve mütâlaʻâtı nedir? suâline verilen cevâbların katʻi-
yen müsbet veya menfi bir mâhiyet arz edemediğini hemen haber verebiliriz.
Fi'l-hakîka insânlar aynı şerâit dâhilinde içlerine aynı mevâdd-ı kimyeviye vazʻ edildikden son-
ra aynı fiʻl-i münʻakisleri hâsıl eden bir sıra tecrübe enbûbeleri gibi tasnîf edilemezler.
Maʻamâfîh münâkaşa imkânını refʻ ve selb eden bazı müsbet vakʻa ve hakîkatler de yok değil-
dir. Meselâ mümtâz bir fenn-i ispençiyârî âlimine göre bir yaprak sigarasının dumanında on iki, on
sekiz sigara dumanının muhtevî olduğu mikdârda nikotin bulunmakdadır.
Kezâ hesâb olunduğuna nazaran söndükden sonra tekrâr yakılıp içilen bir yaprak sigarası veya
çubukdan belʻ edilen zehir bir kere yakılarak ale'd-devâm içilen on aded yaprak sigarasından veya on
çubuk mikdârı içilen tütünden daha fazladır.
Bildiğimiz sigaraların yaprak sigaralarından veya çubukla içilen tütünden daha ziyâde sıhhate
îrâs-ı mazarrat etdiği hakkında bazı kimselerin zann u zehâbı doğru ise bunu her hâlde sigaranın çu-
bukdan daha fazla içilmesine ve belʻ edilen sigara dumanından vücûda ziyâde mikdârda nikotin ile
hamz-ı karbon idhâl olunmasına atfetmek lâzımdır.
Bir sigara dumanı % bir nisbetinde hamz-ı karbonu hâvîdir. Hâlbuki sürʻatle içilen bir Havana
sigarasında bu mikdâr yüzde sekize kadar çıkabilir.
Sigaranın başlıca teʼsîrâtı hamz-ı karbona ve ihtirâkdan mütehassıl mevâdda âid olduğu hâlde
yaprak sigarasını hâvî olduğu nikotin ile icrâ-yı teʼsîr eder.
Sıhhatleri nâmına ihtiyât ve basîrete hürmetkâr olan tütün merâklıları yaprak sigara veya çu-
buğu bir kere söndükden sonra tekrâr yakmamalı, pipolarının temizliğine dikkat etmeli ve çubuk ve
sigaralarını sonuna kadar içmemelidirler.
Tütüne isnâd olunan teşevvüşât ve emrâz listesi mûcib-i endîşe ve dâʻî-i ıztırâb olacak derecede
uzundur.
[319] İfrât derecede tütün istiʻmâli kuvve-i bâsırayı ciddî sûretde müteessir kılacağı gibi sağır-
lığı ve kulak çınlamasını da daʻvet eder.
Tütünün kalbe olan teʼsîri heyecân şeklinde tezâhür eder. Maʻamâfîh hunnak-ı sadr ve baygın-
lık da getirir.
4049
Sayı 79
Derece-i ifrâtda tütün içenlerde sefâlet ve harâbiyet miʻde ve turuk-ı teneffüsiye-i âliye nezlesi
görülür ve zikretdiğimiz bu fenâlıklara daha birçok esâmî ilâve edilebilir.
Ancak saydığımız teşevvüşât tütütün iʻtidâl derecesinde içilmesinden değil, istiʻmâlinin de-
rece-i ifrâta vardırılmasından ileri gelir. Bundan mâʻadâ, her şahsın kâbiliyet-i teessürü de nazar-ı
dikkate alınmalıdır.
Tütünün zekâya olan teʼsîri muhrib ve endîşe-bahşdır. Amerika'da iki bin Tıb Fakültesi üzerin-
de yapılan tecrübelerden tütünün bilhâssa hiss-i tahayyül, hiss-i idrâk ve intibâʻa icrâ-yı teʼsîr etmek
sûretiyle melekât-ı akliyeyi yüzde ondan yirmi üçe kadar tenkîs etdiği isbât edilmişdir.
Eğer iddiʻâ edildiği üzere tütün içme iʻtiyâdı umûmiyetle çalışma kâbiliyetini tenkîs, hâfızayı
tahrîb ve uykuya sû-i teʼsîr icrâ ediyorsa tütün aleyhindeki esbâb-ı şikâyet ve ithâm daha ziyâde
kesb-i kuvvet ve şiddet etmiş olur.
Ancak doğruyu söylemek lâzım gelirse tütünde de kendine mahsûs bazı evsâf, bazı zevkler
mevcûddur.
Evvelâ, fevkalâde bir müsekkindir. Sonra asabî insânlar üzerine füsûnkâr bir teʼsîri vardır. Mü-
sekkin ve münevvim olması iʻtibârıyla da bir dereceye kadar meşrûbât-ı küûliye istiʻmâline meydân
vermez.
Geçen asrın ilk nısf-ı evvelinde tütün İngiltere'de rağbetden düşmüş ve enfiye modası geçmiş
idi. Tütün içmek esâfil-i nâsa mahsûs âdî bir iʻtiyâd telâkkî edilirdi.
Harb-i Umûmî esnâsında ve Harb-i Umûmî'den sonra her memleketde nisvânın bir kısm-ı mü-
himmi tütün istiʻmâlini iʻtiyâd etdiler. Bu iʻtiyâd el-yevm devâm edip gidiyor.

(76 ve 77 numaralı nüshalarımızdan mâbaʻd)

Banyo Yapmak: Eğer su kesesi (kîse-i aminus) yırtılmış ise kadına umûmî bir banyo yaptırmak
câiz olamaz. Bunu yalnız ılık su ile mevziʻî tathîrâta hasretmelidir. Bu muhtasar temizlik eğer kadın
gebeliği esnâsında kendisine temiz bakmamış ise umûmî bir sabunlanma şeklinde temizliğinden ev-
vel yapılacağı unutulmamalıdır. Bu temizlenme esnâsında soğuk almasını bertaraf için kullanılacak
suyun 18-20 derecede olması lâzımdır.
Kadının saçları da toplanarak iki örgü yapılır. Bilhâssa bu pek ehemmiyetlidir. Zîrâ müteʻâkib
günlerde saç taranacak diye kadına zahmet vermemelidir.
15-Yatağın Hâzırlanması
Şilte üzerine baş yasdığı hizâsına gelinceye kadar bir muşamba sermek îcâb eder. Şâyed mu-
şamba yoksa kalın gazete kâğıdları da yatağı kirlenmekden muhâfaza için maksada kâfi gelebilir.
Muşambanın altına ve üstüne çarşaf serilir. [320] Yatak öyle bir şekilde yapılacakdır ki, kadın doğur-
4050
Sayı 79
dukdan sonra da burada yatabilmelidir. Zîrâ her vakit ayrı iki yatak bulunmaz. Altdaki yatak çarşafı
üzerine muvakkaten dörde bölünmüş bir çarşaf daha ilâve olur veyâhûd şiltenin köşesine iliştirilmiş
kalın bir örtü de kâfidir. Kadın işte bu yatağa yatacakdır. Doğum vakti yaklaşıncaya kadar da bir örtü
ile üzerini örteriz. Ayakları yatağın yanına tevcîh olunur ve doğum esnâsında lâzım olacak diğer bazı
şeyler ihzâr olunur.
Bunlar da gâyet temiz iki küvet (kap) iyice alevden geçirildikden sonra biri diğeri üzerine kapa-
tılacakdır. Doğumdan sonra temizlik esnâsında lâzım olacak geniş bir leğen alevden geçirilerek temiz
bir havlu ile örtülür. Temiz turnike âleti 12-15 litre kadar mikdâr, kâfi bir suyu 20 dakîka gibi az bir
zamânda kaynatacak vesâit de bulunacakdır. Ve'l-hâsıl kullanılacak her şey temiz olacakdır. Bir taraf-
dan da şâyed su çok sıcaksa hemen soğutmak için bir mikdâr ihtiyât temiz su da bulundurulmalıdır.
Tamâmıyla taʻkîm olunmuş kompresler hâzırlamak lâzımdır. Şâyed mikdârı az ise veyâhûd
yoksa gâyet iyi yıkanmış ve kaynamış eski çamaşır parçaları ve bezler de bu hizmeti görebilir. Aynı
zamânda muʻakkam pamuk da bulunacakdır.
Bir kap alınarak içine kaynamış su konur ve birkaç damla da javel suyu damlatılır. Ellerini uzun
müddet temizleyecek olan ebelere ve tabîb-i müvellidlere bu mahlûlün lüzûmu vardır. Elleri yıkarken
aynı zamânda tercîhen kaynatılmış tırnak fırçası ve sabun da elzemdir.
Doğum esnâsında çamaşır da çok mühimdir. Doğumu müteʻâkib hemen değiştirilmek üzere
entâri, gömlek, yatak çarşafı ve bezleri de bulundurulacakdır. Bunların kullanılması gâyet yavaş ve
mülâyimâne olmalıdır.
Çocuk için de muhtelif şeyler hâzır bulundurulacakdır. Evvel emirde ufak bir şişe derûnunda
150'de bir hâzırlanmış nitrat darjan mahlûlü lâzımdır. Şâyed bulunmazsa ve tabîbin olmadığı yerlerde
de bunun yerine limon suyu kullanılabilir.
Britanya ipliği de çocuğun göbeğini bağlamak için çok mühimdir ve bu iplik muʻakkam olacak-
dır. Eğer taʻkîm olunmazsa bunun yerine kâim olmak üzere kaynatılır.
Kordonu kesmek için kezâ muʻakkam bir makâs hâzır bulundurmalıdır. Çocuğu temizlemek
için vazelin veya sabur da kullanılacakdır.
Eğer banyo varsa ihtimâm ile çocuk tutularak tabîb veya ebe tarafından yıkanmasına yardım
olunur. Şâyed banyo bulunmazsa bunun yerine büyük bir kap veya tencere de kâim olabilir.
16-Doktor Yok İken Yapılacak İhtimâm

Eğer doğum doktorun gelmesinden evvel olursa katʻiyen soğukkanlılığı terk etmemelidir. Ka-
dının makʻadı üzerine birkaç kat edilmiş bir çarşaf konarak el ile muhâfaza edilir ve dâimâ yukarı
kaldırılır. Bu sûretle daha iyi muʻâvenet edilmiş olur.
Çocuk doğunca birkaç dakîka vâlidenin bacakları arasında ısıtılmış bir bez üzerinde teneffüs
etmeğe muktedir olabilecek bir vazʻiyetde bırakılacak ve baʻdehû Britanya ipliği alınarak kordon
bağlanacakdır.
[321] Bu bağ çocuğun göbeği hizâsından 10 veyâhûd 15 santim yakınında bulunacak ve ko-
nulan hıyâtenin üzerinden kesilecekdir. Ne vakit tabîb gelirse tâm bir bağ yapmayı derʻuhde eder ve
baʻdehû yapacağı halâs-ı tâm da beklenir.
4051
Sayı 79
17-Çocuk Doğarken Yapılacak İhtimâm

Çocuk vâlideden ayrılınca kordon alâ hâlihî bırakılır. Çocuğun çıkmasıyla berâber meşîmenin
de tâm bir ayrılık ve hurûcuna doğum tesmiye olunur. Bu da rağmen yeni takallusları ile husûle gelen
halâs-ı tâmdır. Rahmin bu takallusâtı 15-20 dakîka süren bir istirâhat devresini müteʻâkib olur. Do-
ğumda olduğu gibi fâsılalı ve vecaʻnâkdir. Bu sancı bazı hâlleri istisnâ edersek çok değildir. İşte bu
takallusât-ı meşîmeyi sürükler. Bu da mahsûs hâzırlanmış bir kaba veya tas derûnuna alınır. Bazı defa
iyice ayrıldığı hâlde bile meşîmenin çıkmasına yardım etmek lâzımdır. Biraz çekilerek çıkartılabilir.
Doktor bir eliyle hafîf bir sûretde kordonu çekmeğe uğraşırken diğer eliyle de batın üzerinden hafifçe
tazyîk yapar ve bu tarzda rahmi birkaç defa sıkarak meşîmenin çıkmasına sebeb olur.
Tâm halâs esnâsında kadın umûmiyetle bir titreme hisseder ve gâyet az da kan geldiği hemen
dâimâ vâkiʻdir.
18-Çocuk Doğdukdan Sonra Yapılacak İhtimâm

Doktor, meşîmenin tâm olup olmadığına ve bazı gışâ parçalarının içeride kalması ihtimâline
mebnî muʻâyenesini yapacakdır. Zîrâ parçanın içeride kalması bir intânı tevlîd edebilir. Tâm halâsı
müteʻâkib kadın doğum vazʻiyetinde aynı yatakda kalacakdır. Zîrâ tuvaletine başlamak lâzımdır. Bu
husûsda doktorun tavsiyesiyle hareket olunacakdır. Zîrâ birçok tabîb-i müvellidler hazîneye şırınga
yapılmasını, lüzûmuna göre arzu ederler. Bir kısmı da bu usûlü reddederler.
(Mâbaʻdi var.)
Terceme Eden:

Hilâl-i Ahmer Meclis-i Umûmîsi
Hilâl-i Ahmer Meclis-i Umûmîsi Nisan'ın yirmi yedinci Cumartesi günü Ankara'da ictimâʻ ede-
cekdir.
_______________
Hilâl-i Ahmer İstanbul Merkezi Meclis-i Umûmîsi

Hilâl-i Ahmer İstanbul Merkezi 1928 senesi meclis-i umûmîsi 2 Mart Cuma günü sâʻat 14'de
Dârülfünûn Konferans Salonu'nda akdedilmişdir. İctimâʻda 62 aʻzâ hâzır bulunmuşdur.
Merkez Heyʼeti Reîsi Doktor Ali Paşa aşağıya derc edilen nutku îrâd ile celseyi açmış ve hemen
riyâset dîvânı intihâbına başlanmışdır. İttifâk-ı ârâ ile riyâsete İstanbul Vâlîsi Midhat Bey, riyâset-i
sâniyeye Hilâl-i Ahmer Beyoğlu Şuʻbesi Reîsi Abdürrezzak Şükrü Bey ve kitâbete Doktor İhsan Bey
intihâb olunmuşlardır. Reîs Midhat Bey [322] intihâbı sûretiyle hakkında gösterilen teveccühe teşek-
kürle rûznâme-i müzâkerâtda yazılı mâddelerin müzâkeresine geçileceğini teblîğ etmişdir.
4052
Sayı 79
Meclis-i umûmînin inʻikâdı vesîlesiyle reîsicumhûr hazretleriyle Başvekîl İsmet, Büyük Millet
Meclisi Reîsi Kâzım Paşalar hazretlerine ve Merkez-i Umûmî Heyʼeti Reîsi Doktor Refik Beyefen-
di'ye telgrafla arz-ı taʻzîmât ve hürmet olunmasına dâir verilen takrîr ittifâk-ı ârâ ile kabûl edilmişdir.
Müteʻâkiben Heyʼet-i Merkeziye Kâtibi Celâl Sâhir Bey tarafından senelik icrâât ve muʻâmelâta
dâir merkez heyʼetinin ihzâr etdiği rapor okunmuşdur. Rapor okundukdan sonra heyʼet-i umûmiyesi
hakkında beyân-ı mütâlaʻa etmek üzere söz isteyen olup olmadığı makâm-ı riyâsetden sorulmuşdur.
Doktor Tevfik Salim Paşa söz alarak fakîr çocukları iʻâşe husûsunda şimdiye kadar yapılan yardı-
mın yeni teşekkül eden Maʻârif Cemʻiyeti tarafından yapılması ve bundan tasarruf olunacak paranın
Hilâl-i Ahmer'in asıl vezâifini teşkîl eden diğer husûslara sarfı, meselâ veremlilere yapılan yardımın
tevsîʻine tahsîsi münâsib olduğunu söyledi.
Hilâl-i Ahmer'e yeni vârid[â]t tedârükü için vesâit-i nakliye ücretlerine küçük zam yapılması
zımnında umûmî kongreye teklîf fikrini de münâsib bulmayarak bu tarz hareketin halk üzerine mun-
zam bir vergi tarhı mâhiyetinde olup küçük sınıf ahâlîyi de mutazarrır edeceğini ve tramvay yolcula-
rını yakında yayan yürümeğe mecbûr kılacağını ifâde ve Hilâl-i Ahmer'e bulunacak vâridâtın meselâ
iskambil kâğıdları gibi ihtiyâcât-ı umûmiyeyi pahâlılaştırmayacak menbaʻlardan aramak daha doğru
olacağını ilâve etdi.
Doktor İbrahim Zati Bey tarafından verem salgınına karşı Hilâl-i Ahmer Cemʻiyeti'nin alâka
gösterdiği senelik raporda zikredilmekde ise de bu yardımın esâslı bir yol taʻkîb etmediğinden bahisle
bu mesʼele ile daha ciddî meşgûl olunarak memleketin münâsib bir veya iki noktasında derhâl bir
verem hastahânesi açılması hakkındaki takrîr okundu.
Doktor Orhan Tahsin Bey, Tevfik Salim Paşa'nın Maʻârif Cemʻiyeti'nden bahsetmesi vesîlesiy-
le yapılacak yardımların her hâlde Hilâl-i Ahmer tarafından yapılması[nın] daha münâsib olacağını
söyledi.
Reîs Doktor Ali Paşa söz alarak ilk mekteblerdeki fakîr çocuklara yardım faʻâliyetinin târîh-
çesini zikretdi ve bu yardımın Hilâl-i Ahmer tarafından yapılmasındaki en büyük fâide işin idâresi
masârıfı olarak hiç para sarf edilmemesi ve bu sûretle bu maksad için ele geçen paranın tamâmen
yardıma tahsîs olunabilmesi olduğunu ifâde etdi.
Müteʻâkiben Tevfik Salim Paşa maksadını îzâh için söz alarak Hilâl-i Ahmer'in bu işe devâmı
aleyhinde olmayıp ancak bununla uğraşacak daha çok ihtisâs dâhilinde bulunan bir teşekkül vücûd
bulunca devrine tarafdâr olduğunu söyledi. Bundan sonra reîs müzâkerâtı hulâsa etdi. Rapora mülhak
hesâbât ve büdce hakkında aʻzânın mütâlaʻaları olup olmadığını sordu.
Bu esnâda Hilâl-i Ahmer'in muvazzaf meʼmûrları arasında fevkalâde hizmeti geçenlerin ik-
râmiye ile diğerlerinin de şevk u gayretini tezyîd etmek üzere münâsib sûretde taltîfleri hakkında
verilen takrîr okundu.
Şemseddin Bey menâbiʻ-i vâridâtı halkın iʻânâtından ibâret olan müesseselerin meʼmûrlarına
ikrâmiye vermenin münâsib olmayacağını ifâde etdi.
[323] Celâl Sâhir Bey söz alarak 1928 senesi büdcesinde unutulan bir-iki mâddeyi tashîhen
umûmî kongreye bir murahhas gideceği için murahhaslar tahsîsâtı olarak konulan dört yüz liranın iki
yüz liraya indirildiğini ve tasarruf olunan bu mikdâra üç yüz lira daha zammıyla beş yüz lira demir-
baş eşyâ sarfiyât-ı muhammenesi olarak konulduğunu ve bi'l-mukâbele vâridât kısmının teberruʻât
mâddesine yedi yüz elli lira ilâve edildiğini bu sûretle vâridât ve masârıf hânesi yekûn-ı mütevâzini
104.682 lira olduğunu ifâde etdi ve büdce bu tashîhât ile kabûl olundu.
4053
Sayı 79
Sene içinde heyʼet-i merkeziyeden münhal olan üç aʻzâlığa intihâb olunan Ali Rıza, Necib ve
Habibzâde Ziya Beylerin intihâbları tasdîk edildi.
Heyʼet-i merkeziyeden çıkacak beş aʻzânın taʻyîni için kurʻaya mürâcaʻat olunarak misâfir
sûretiyle ictimâʻda hâzır bulunan Beynelmilel Etfâle Muʻâvenet Birliği Cenevre Merkez Komitesi
Murahhası Matmazel Front tarafından çekilen kurʻa Ali Paşa ile Şemseddin, Neşet Osman, Haydar
Muhyiddin, Celâl Sâhir Beylere isâbet etmiş ve Doktor Orhan Tahsin Bey'in teklîfi üzerine bu zâtlar
reʼy-i işârî ile müttefikan ve ibkâen intihâb olunmuşlardır.
Müteʻâkiben müstaʻfî Nureddin Ali, Ziyaeddin ve Hüseyin Hüsnü Beylerin yerine intihâb olu-
nacak üç aʻzâ için nâmzedler gösterilmiş ve ittifâkan Şehremâneti Muʻâvini Şerif, Kandilli Kız Lisesi
Müdürü Âkil ve Milliyet Gazetesi Müdürü Ahmed Şükrü Beyler intihâb olunmuşlardır.
İstanbul merkezini temsîl etmek üzere Ankara'daki umûmî kongreye yirmi iki murahhasın iş-
tirâki lâzım geldiğinden aşağıda isimleri yazılı 22 zât müttefikan intihâb olunmuşlardır.
Heyʼet-i merkeziye raporunda İstanbul mahâllât taksîmâtının tensîk ve tebdîli dolayısıyla
Hilâl-i Ahmer teşkîlâtında da zarûrî bazı tahavvülâtın icrâsı için istenilen meʼzûniyet müttefikan ka-
bûl edilmişdir.
Baʻdehû reîs tarafından yeni heyʼet-i merkeziyeye mesâʻîsinde muvaffakiyet temennî olunarak
celseye hitâm verilmişdir.
Meclis-i Umûmî Murahhasları

İsmet Paşa, Kâzım Paşa, Şükrü Kaya Bey, Necati Bey, Avukat Hasan Hayri Bey, Şemseddin
Bey, Ziyaeddin Bey, Nureddin Ali Bey, Hakkı Tarık Bey, Mehmed Asım Bey, Hâkim Rıza Bey, Se-
lahaddin bin Neşet Bey, Hüseyin Hüsnü Bey, Doktor Burhaneddin Bey, Süreyya Paşa, İhsan Paşa,
Avukat İhsan Bey, Bakteriyolog Refik Bey, Kâtib-i Umûmî Safvet Bey, Riyâset-i Cumhûr Kâtib-i
Umûmîsi Hikmet Bey, Edib Servet Bey, Doktor Ali Paşa
Hilâl-i Ahmer Reîsi Ali Paşa'nın Nutku

Memleketimiz teşnegân-ı mehâsin ve irfânının şu mümtâz mecmaʻı teşrîf ve tenvîr eden heyʼet-i
aliyyelerini kemâl-i taʻzîm ile selâmlar ve ulüvv-i himmetinizle tahakkuk eden hidemât-ı hayriyenin
maʻraz-ı şükrânı olan kongremizin küşâdına müsâʻadelerini niyâz ederim. Daha biraz evvel şurada
ellinci yıldönümünü kutluladığımız Hilâl-i Ahmer'in teessüsü târîhinden bugüne kadar geçirdiği tekâ-
mül safhaları ve ibrâzına muvaffak olduğu hizmetler, hayırlı işler hepinizin maʻlûmudur. Yalnız şimdi
okunacak senelik raporun mütâlaʻasından anlaşılacak bazı husûsâtın bu seneyi size [324] daha beşûş,
daha münevver göstereceğini ümîd ediyorum. Çünkü mütemâdî harblerle geçen yıllarda bile halka
karşı vazîfesini ihmâl etmeyen Hilâl-i Ahmer bugün büyük rehberin yüce himmetiyle kavuşulan sulh
sâyesinde halkımıza karşı deyn-i şükrânını daha vâsiʻ, daha serbest îfâya ve bu sûretle her tarafda
açlara, çıplaklara, muhtâclara vüsʻü nisbetinde yardım etmeğe başlıyor ve hayır ve hizmetin zevk-i
maʻnevîsinden nasîbedâr oldukça tüvân-ı dimâğîsini artırıp hulken tekâmül eden efrâdın günden güne
mehâsine meyli ile hulken de tekâmülü iki sene zarfında aded-i aʻzâmızın on bir bini geçmesi ile sâbit
oluyor ve fakr içinde gınâ gösterenn halkımızın bu haslet-i mümtâzesi âtî için bize pek büyük ümîdler
veriyor.
Hiç şübhe yokdur ki, insânın ilk mütemeddin nesilleri, ilk yardımı kendi evlâdına ikinci ham-
lesini akrabâ ve eviddâsına, üçüncü safhayı ise komşularına hasr u tahsîs etmiş ve insânlar arasında
ülfet ve istînâs bu sûretle teessüs eylemişdir.
Bugün medenî cihânın sâkinleri dünyânın bir ucundan öteki ucuna yardım yetiştirdiği gibi bu
4054
Sayı 79
yardımların şeklinde gösterilen yenilikler ile de yeni nesilleri, gençliği maʻnen ve mâddeten yüksel-
tiyor, her gün yeni bir terakkî safhasını gözlerimizin önüne seren Salîb-i Ahmer risâleleri bu hayır
cemʻiyetlerinin delâleti ile yeni yetişen yavrular için hâzırlanan hayâtî, sıhhî taʻlîmgâhları, eğlence,
tenezzüh yerlerini, sahrâ mekteblerini ve bu sâyede yetiştirilen bünyesi kuvvetli gençlere tatbîk olu-
nan rûhî telkîh ve telkînleri bize pek vâzıh bir sûretde gösteriyor ki, bütün bu hareketler, bu himmet-
ler, âtîsini koruyan, selâmetini düşünen, solunu, sağını ve önünü gören, istikbâline emniyetle bakan
milletlerin bugünkü işi ve meşgalesidir. O hâlde bizim de onları naklîd etmemiz iktizâ etmez mi?
Hem de bu himmetleri birkaç kuvvete refʻ u iʻlâ ederek…
İşte bu zevk-i maʻnevînin besleyeceği ümîdi kuvvetlendirmek isteyen hamiyetkârlar, maʻnevi-
yetin hiçbir vakit istignâ edemeyeceği mâddî kudretini artırmak için de iʻâneyi kâfil olan aʻzâ adedini
çoğaltma işini dâimâ elde bulundurmalı, dâimî yardımı, âidâtı artırmalı ve artırmalıdır. Bir sofrada
tufeylî istitʻâm ile müstahzır olarak istitʻâmın zevki elbette bir değildir. Hilâl-i Ahmer, himmetkâr-
larına bir hân-ı şükrân tertîb ederse bu sofranın hiç tereddüdsüz başına Çatalca Şuʻbesi Reîsi Osman
Efendi'yi oturtmalıyız. Çünkü bu muhterem arkadâş iki senede 2.901 aʻzâ kaydetmiş ve bir ay zar-
fında merkezimize bin lira gibi mühim bir meblağ göndermişdir. Kendisini her bâr hürmetle anarım.
Binâenaleyh merdâne himmetden aldığımız ve alacağımız ders-i intibâhı unutmamalı ve bu sözleri
de o sâyede söylediğimizi bilmeli ve ona göre düşünmeli. Çocuklarımızı da ona göre yetiştirmeli ve
onları bu gibi müessir ve hayırkâr intibâʻlara vâris etmeliyiz.
Mâ-hasal, muhterem vâlidelerden ve hemşîrelerden, faʻâl iʻâne heyʼetleri teşkîl ve kıymetli
gençliğimizi de müterakkî milletlerin çocuklarına tatbîk eyledikleri Gençlik Hilâl-i Ahmeri teşkîlâtı-
na teşvîk ederek gelecek sene büyük müncîden mülhem olduğumuz vechile ictimâʻî rüşdümüzle mü-
tenâsib bir şekilde isbât-ı kemâl için tevkîfât-ı Samedâniyeye mazhariyetimizi istidʻâ eder ve lütf u
himmetlerinin mütezâyiden devâmını dilerim.
[325] İstanbul Merkezi Yeni İdâre Heyʼeti

2 Mart kongresinden sonra ilk defa ictimâʻ eden İstanbul merkezi yeni sene için 8 Mart'da
heyʼet-i idâre intihâbâtını yapmışdır. İntihâbâtın netîcesi şudur:
* Reîs: Doktor Ali Paşa
* Reîs-i Sânî: Sıhhiye Müdürü Ali Rıza Bey
* Kâtib-i Umûmî: Âkil Bey
* Fahrî Muhâsebeci: Hasibzâde Ziya Bey
* Fahrî Veznedâr: Milliyet Gazetesi Müdürü Ahmed Şükrü Bey
Yeni heyʼet-i idâreye muvaffakiyetler temennî ederiz.
_______________
İzmir Hilâl-i Ahmer Merkezi İctimâʻ-ı Umûmîsi

19 Şubat 1928 târîhine musâdif Pazar günü sâʻat on beşde hükûmet konağı salonunda akdedi-
len İzmir Hilâl-i Ahmer Merkezi ictimâʻ-ı umûmîsinde aʻzâ-yı mevcûdenin nisâb-ı nizâmîyi teʼmîne
kifâyeti anlaşıldıkdan sonra celse küşâd ve riyâsete Vâlî Kâzım Paşa hazretleri, riyâset-i sâniyeye
Doktor Mustafa Enver, kitâbete de Doktor Edhem Beyefendiler ittifâkla intihâb olunarak müzâkerâta
ibtidâr kılınmışdır.
4055
Sayı 79
Hilâl-i Ahmer Merkez Reîs-i Sânîsi Hüsnü Beyefendi ilk evvel söz alarak reîsicumhûr hazret-
leriyle başvekîl ve Büyük Millet Meclisi reîsi paşalar hazerâtına ve Hilâl-i Ahmer Merkez-i Umûmîsi
Riyâseti'ne bu ictimâʻ vesîlesiyle şükrân ve taʻzîm telgrafları keşîdesini teklîf eylemiş ve teklîf-i vâkiʻ
müttefikan kabûl olunmuşdur.
Bilâhare Kâtib Doktor Edhem Beyefendi tarafından Hilâl-i Ahmer İzmir Merkezi'nin 1927 se-
nesi zarfındaki mesâʻî ve icrââtını mübeyyin heyʼet-i merkeziye raporu kırâat edilmiş ve hitâmında
makâm-ı riyâsetden bu husûsda söz verildikde sükût-ı cârî olması üzerine aʻzâdan İzmir Borsa Komi-
seri Kemaleddin Beyefendi söz alarak heyʼet-i merkeziyenin bir senelik muhassıla-i mesâʻîsi demek
olan bu raporun1 her fıkrasında faʻâliyet eserlerinin bâriz bir şekilde görüldüğünü ve bu iʻtibârla
raporun tarz-ı tahrîrindeki tevâzuʻa rağmen sarîh bir muvaffakiyât silsilesi karşısında bulunulduğunu
ifâde eylemiş ve heyʼet-i umûmiyenin bu rapor karşısındaki sükûnetin derin bir hayret ve takdîrden
başka maʻnâya haml edilemeyeceğini tavzîh ile heyʼet-i merkeziyeye alenen teşekkür ve kendilerini
tebrîk etmişdir.
Baʻdehû sene-i âtiye büdcesi tedkîk ve tezekkür olunarak aynen ve müttefikan kabûl edildikden
sonra rûznâmenin cemʻiyete vâridât teʼmînine mütedâir olan mâddesine geçilmişdir. Aʻzâdan bir zât
sinema biletlerine birer kuruşluk şefkat pulu ilsâkını, diğer bir zât da lüks eşyâya on paralık şefkat
pulu ilsâkını teklîf eylemişler ve bunu müteʻâkib Borsa Komiseri Kemaleddin Beyefendi söz alarak
cemʻiyet vâridâtını tezyîd için burada akla bazı şeylerin gelebileceğini ve nitekim iki zâtın şâyân-ı te-
dkîk noktalar gösterdiğini, fakat buna mukâbil bazı mühim vâridât çârelerinin de evvelden müstahzar
bir şekilde gelinmediğinden derhâl hâtırlanamayacağını ifâde eylemiş ve bu husûsda asıl vazîfedâr
heyʼet-i merkeziye olduğundan onların bu işle iştigâlini ve aʻzâdan bu bâbda herhangi bir fikri olanla-
rın da istedikleri an ve zamânda mülâhazalarını heyʼet-i merkeziyeye bildirmelerini ve bu sûretle serîʻ
karârlar yerine daha etrâflı tedkîk mahsûlü mukarrerât [326] ittihazının kâbil olacağını söylemişdir.
Kemaleddin Bey'in bu mütâlaʻası heyʼet-i umûmiyece tasvîb edilmişdir.
Tarsus Hilâl-i Ahmer Şuʻbesi'nin çiçek tevzîʻ heyʼet-i faʻâlesindten bir grup
Groupe distribuant la fleurette du Croissant-Rouge à Tarsous
1 Raporu gelecek nüshamızla neşredeceğiz.
4056
Sayı 79
Bundan sonra on beş zâtdan mürekkeb heyʼet-i merkeziye aʻzâsından isimlerine kurʻa isâbet
eden Nakiye ve Saadet Hanımefendilerle Doktor Hulusi, Doktor Bahtiyar ve tüccârdan Cemal Şa-
hingeri Beyefendilerin yerlerine reʼy-i hafî ile yenilerinin intihâbı husûsuna başlanmış ve derc edilen
reʼy pusulalarının tasnîfini müteʻâkib mevcûd 53 zâtın ârâya iştirâk eylediği ve netîcede 46 reʼy ile
Borsa Komiseri Kemaleddin, 24 reʼy ile Doktor Baytiyar, 23 reʼy ile Avukat Arabzâde Cevdet, 21
reʼy ile Sıhhiye Müdürü Lütfi, 22 reʼy ile Doktor Hasan Yusuf Beyefendilerin ihrâz-ı ekseriyet etdik-
leri ve bu zevâtı müteʻâkib Doktor Fatma Hanımefendi'nin 17 ve Rukiye Avni Hanımefendi'nin de
18 reʼy aldıkları anlaşılmışdır. Bu netîce üzerine Reîs Vâlî Kâzım Paşa hazretleri geçen sene heyʼet-i
merkeziyede dört hanım aʻzâ mevcûd olduğunu, bu sene de bu nisbeti muhâfaza için erkeklerden
reʼy sırasıyla dördüncü ve beşinci gelenlerin yerine kendilerinden birkaç reʼy eksik almış olan iki
hanımefendiyi heyʼete idhâlinin muvâfık olacağını dermeyân eylemişlerdir. Aʻzâdan Operatör Feri-
dun Beyefendi hanımların heyʼetde muʻayyen bir nisbet dâhilinde bulunması hakkında nizâmnâmede
sarâhat mevcûd olup olmadığını sormuş, Cemʻiyet Reîs-i Sânîsi Hüsnü Beyefendi de nizâmnâmede
buna dâir bir kayıd ve işâret olmadığını, şu kadar ki vaktiyle merâkizde ayrıca bir de hanımlar heyʼet-i
merkeziyesi mevcûd iken nizâmnâmenin taʻdîlinde [327] bu ikiliğin refʻiyle heyʼet-i merkeziyenin
müştereken hanım ve beylerden terkîbinin düşünüldüğünü ve merkez-i umûmî kongresinde bu vec-
hile müzâkere cereyân etdiğini beyân ve buna binâen iki sene evvel mülgâ hanımlar heyʼet-i merke-
ziyesinden de dört hanımın heyʼete intihâb edildiğini, maʻamâfîh bugün ârânın üzerlerinde temerküz
etdiği zevâtın kâffesi memleketin muhterem sîmâlarından olduğundan şu hâle ve nizâmnâme ahkâ-
mına nazaran karâr ittihâzının heyʼet-i muhteremeye âid bulunduğunu ifâde eylemişdir. Müteʻâkiben
aʻzâdan Avukat Cevdet Beyefendi söz alarak îcâbında hanımların erkeklerin göremeyeceği işleri ba-
şarması cihetiyle on beş kişilik heyʼet-i merkeziyede hanımların bulunmasının menâfiʻ-i cemʻiyet ik-
tizâsından olduğunu söylemiş ve bilâhare Sıhhiye Müdürü Lütfi Beyefendi, hanımların tercîhinin pek
muvâfık olacağını, kendi reʼyini maʻa'ş-şükrân altıncı olarak hâiz-i ekseriyet olan Rukiye Hanım'a
terk etdiğini ifâde eylemesi üzerine beyânât-ı vâkıʻa heyʼet-i umûmiyece alkışlarla karşılanmışdır.
Tarsus Hilâl-i Ahmer ve Himâye-i Etfâl Cemʻiyetleri tarafından ilbâs edilen evlâd-ı şühedâ
Groupe représentant membres du Croissant-Rouge et de la Protection de lʼEnfance qui ont habillé les
orphelins de guerre
4057
Sayı 79
Bu sûretle ve sırasıyla heyʼet-i merkeziye aʻzâlığına Borsa Komiseri Kemaleddin, Doktor Bah-
tiyar, Avukat Arabzâde Cevdet ve Doktor Hasan Yusuf Beyefendilerle Rukiye Avni Hanım tefrîk edil-
mişler ve Sıhhiye Müdürü Lütfi Bey ile Doktor Fatma Hanım mükemmel olarak tesbît kılınmışlardır.
Müteʻâkiben merkez-i umûmî kongresine iştirâk için reʼy-i işârî ile ve müttefikan İzmir me-
bʻûsları Münir, Kâmil ve Hacı Hüseyin ve Enver Beyefendilerle [328] Reîs-i Sânî Hüsnü ve Doktor
Edhem Beyefendiler intihâb edilmişler ve makâm-ı riyâsetçe yeni senenin hayırlı mesâʻî ve muvaffa-
kiyât ile tetevvücü temennî olunarak ictimâʻa nihâyet verilmişdir.
***
Kongre riyâsetinden reîsicumhûr hazretleriyle Başvekâlet'e, Büyük Millet Meclisi Riyâseti'ne ve

merkez-i umûmî riyâsetine arz-ı taʻzîmâtı mutazammın çekilen telgrafnâmelere gelen cevâbların
sûretleridir:
"-İzmir Hilâl-i Ahmer Kongre Reîsi Vâlî Kâzım Paşa hazretlerine,

Hakkımda ızhâr buyurulan hissiyâta teşekkür ve temennî-i muvaffakiyet eylerim.
21 Şubat [1]928
Reîsicumhûr
Gâzî Mustafa Kemal"
***
"-İzmir Hilâl-i Ahmer Kongre Reîsi Vâlî Kâzım Paşa hazretlerine,

Kongrenin samîmî hissiyâtına harâretle teşekkür eder, muvaffakiyetini temennî ederim, efendim.
23 Şubat [1]928
Başvekîl
İsmet"
***
"-İzmir Hilâl-i Ahmer Kongresi Riyâseti'ne,

Hilâl-i Ahmer kongresinin ictimâʻı münâsebetiyle ızhâr olunan samîmî hissiyâta beyân-ı teşek-
kürât ederim, efendim.
21 Şubat [1]928
Türkiye Büyük Millet Meclisi Reîsi

Kâzım"
***
4058
Sayı 79
"-İzmir Hilâl-i Ahmer Kongre Riyâset-i muhteremesine,

Teşekkür ve bi'l-mukâbele kongre heyʼet-i muhteremesini hürmetle selâmlarım, efendim.
23 Şubat [1]928
Hilâl-i Ahmer Reîsi nâmına

Asım İsmail"
Sinop Hilâl-i Ahmer Meclis-i Umûmîsi

Hilâl-i Ahmer Cemʻiyeti vilâyet meclis-i umûmîsi senelik ictimâʻını 17 Şubat Türk Ocağı Sa-
lonu'nda 67 aʻzâsının huzûruyla akdetdi. Celse Heyʼet-i Merkeziye Reîsi Edhem Bey tarafından açı-
larak nizâmnâmeye tevfîkan aʻzâyı ictimâʻı idâre etmek üzere bir reîs ve bir kâtibin reʼy-i hafî ile
intihâbına daʻvet eyledi.
Yapılan intihâb netîcesinde ekseriyet-i ârâ ile riyâsete Vâlî Edhem Bey, kitâbete encümen-i
dâimî-i vilâyet aʻzâsından Hüseyin Hilmi Bey intihâb edildiler.
Edhem Bey intihâb-ı vâkiʻden ve hakkında gösterilen teveccühden dolayı beyân-ı teşekkürât
ederek müzâkerâta ibtidâr edilmişdir.
Evvelâ Hüseyin Hilmi Bey'in teklîfi üzerine Hilâl-i Ahmer aʻzâsından olup son bir sene zarfın-
da rahmet-i hakka kavuşan Hacı Hasanzâde Şükrü, Dizdarzâde Kemal, Hapishâne Başkâtibi Ahmed
Beylerle Düyûn-ı Umûmiye Meʼmûru İsmail Hakkı, Müftüzâde Bakkâl Abdullah Efendilerin hâtı-
ralarına hürmeten celse beş dakîka taʻtîl edildi ve aʻzâ-yı mevcûde kâimen müteveffâ-yı mûmâiley-
himin rûhlarına fâtihalar ithâf edildi. Heyʼet-i merkeziyenin bir senelik icrâât ve muʻâmelâtına âid
raporu okunarak müttefikan tasvîb olundu.
Heyʼet-i merkeziyece ihzâr edilen 1928 senesi büdcesi vâridât ve masârıfât fasılları birer birer
okunarak kabûl edildi. Baʻdehû on beş zâtdan mürekkeb olan heyʼet-i merkeziye aʻzâlarından sü-
lüsünün ihrâcı için Hüsniye Kahraman, Makbule Tayyar Hanımlar tarafından kurʻa çekildi. Kurʻa
netîcesinde heyʼet-i merkeziyeden Hasan Fikri, [329] Hüseyin Hilmi, Doktor Şerefeddin, Baytar
Şükrü, Berber Müfzüzâde Osman, Muʻallim İsmail Hakkı Beylerle Hacı Atike Hikmet Hami, Ebe
Muzaffer, Muʻallim Sabiha İhsan Hanımlar ibkâen aʻzâlıkda kaldılar. İsimlerine boş kurʻa isâbet
eden Vâlî Edhem, Orman Başmüdürü Şükrü Beylerle Nuriye Şerefeddin, Nezihe Fevzi, Hâfıze Zehra
Zihni Hanımların yerine yeniden intihâb icrâ edilerek ârânın tasnîfi netîcesinde zevât-ı mûmâileyhim
ibkâen heyʼet-i merkeziye aʻzâlıklarına intihâb edildiler. Şu sûretle heyʼet-i merkeziyede bir tebeddül
olmadı.
Müteʻâkiben Hilâl-i Ahmer menâfiʻine âid aʻzâdan Kahraman Bey'le rüfekâsı tarafından ve-
rilen takrîr okunarak bu husûsda Hakkı Sami ve Hüseyin Hilmi Beyler tarafından beyân-ı mütâlaʻa
edildikden sonra teklîf edilen mevâddan tütün arzuhâlleri ücret-i tahrîriyesinin kemâ fi's-sâbık Hilâl-i
Ahmer'e hasr u tahsîsi husûsunda merkez-i umûmî nezdinde teşebbüsâtda bulunulmasına, kayık yarı-
şı vesâire gibi eğlenceler tertîbi ve merkez kazâsı dâhilinde yazın bir heyʼetin seyâhat ederek Hilâl-i
Ahmer'e aʻzâ kayıd ve iʻâne cemʻinin teʼmîni husûsâtının da heyʼet-i merkeziyece icrâsı müttefikan
kabûl edildi.
Hilâl-i Ahmer Cemʻiyeti'nin hâmî-i muʻazzamı Reîsicumhûr Gâzî Mustafa Kemal Paşa haz-
retleriyle cemʻiyetin reîs-i fahrîsi İsmet Paşa hazretlerine meclisin hissiyât-ı taʻzîmkârânesinin arz u
iblâğı ittifâkla karârgîr oldu. Rûznâmede başka müzâkere edilecek bir cihet kalmadığndan ictimâʻa
sâʻat üç buçukda nihâyet verildi.
4059
Sayı 79
Tokad Hilâl-i Ahmer Meclis-i Umûmîsi

24/25 Şubat [1]928 târîhinde Türk Ocağı binâsında inʻikâd eden Tokad Vilâyet Hilâl-i Ahmer
Meclis-i Umûmîsi ârâsında yapılan intihâbda heyʼet-i merkeziye:
1 Sıhhiye ve Muʻâvenet-i İctimâʻiye Müdürü Doktor Remzi Bey
2 Askerlik Dâiresi Reîsi Mîralây Nuri Bey
3 Tahrîrât Başkâtibi Hüsnü Bey Kurʻa isâbet etmiş
ve yeniden intihâb
4 Sıhhiye Meʼmûru Lütfi Mehmed Bey edilmişlerdir.
5 Sıhhiye ve Muʻâvenet-i İctimâʻiye Kâtibi Kadri Bey
6 Meclis-i Umûmî aʻzâsından Hüsameddin Bey Kurʻa isâbet etmiş
7 Muhâsebe-i Husûsiye Müdürü Şevki Bey ve yeniden intihâb
8 Mustafa Bey edilmişlerdir.
9 Belediye Kâbilesi Mürüvvet Rıza Hanım

10 Hükûmet Tabîbi Vasfi Kâmil Bey
11 Meclis-i Umûmî aʻzâsından Âsaf Bey
12 Meclis-i Umûmî aʻzâsından Kasım Turgud Bey
13 Mütekâʻid Binbaşı Salih Bey
14 Memleket Hastahânesi Sertabîbi Basri Receb Bey Münhal iki aʻzalı-
ğa yeniden intihâb
15 Tüccârândan Salihzâde Sıdkı Bey edilmişlerdir.
[330] teşekkül etmiş ve heyʼet-i merkeziyenin 27.2.[1]928 târîhli ilk ictimâʻda icrâ kılınan intihâbda
riyâsete Sıhhiye ve Muʻâvenet-i İctimâʻiye Müdürü Doktor Remzi, reîs-i sânîliğe Askerlik Dâiresi
Reîsi Mîralây Nuri, muhâsebeciliğe Sıhhiye Meʼmûru Lütfi Mehmed, veznedârlığa Vilâyet Tahrîrât
Başkâtibi Hüsnü, kâtibliğe Vilâyet Sıhhiye ve Muʻâvenet-i İctimâʻiye Kâtibi Kadri Beyler seçilmiş-
lerdir.
_______________
Tokad Merkezinin [1]928 Senesi Muhammen Büdcesi

Muhammen Vâridât
Müfredât[ı] İcmâli
Nevʻ-i Vâridât
(Lira) (Lira)
Şuʻabât hâsılâtı 300 300
Merâkiz aʻzâ taʻahhüdâtı 1.000
İʻânât 50
Belediyelerce ihdâs edilecek menâbiʻ-i vâridât -
Müsâmere, konser, koşu hâsılâtı 600
4060
Sayı 79
Eyyâm-ı muʻayyenede neşrolunacak gazete hâsılâtı 10

Şefkat pulları hâsılâtı 1.250
Müessesâta konulacak iʻâne kutuları hâsılâtı 70
Hükûmet, Evkâf ve Belediye büdcelerinden muʻâvenet 50
Emvâl-i gayr-ı menkûle bedel-i îcârı -
Teberruʻât-ı ayniye 50
Vâridât-ı sâire (piyango) 400
Kıymetli iʻlâmât-ı adliye hâsılâtı 250 3.880
Yekûn 4.180
Muhammen Masârıfât
Müfredâtı İcmâli
Nevʻ-i Vâridât
(Lira) (Lira)
Müteferrika 70
Kırtâsiye ve evrâk-ı matbûʻa 20
Meʼmûr ücreti (şehrî yirmişer liradan) 240
Âidât-ı tahsîliye (taʻahhüdâtın yüzde beşi) 50
Şefkat pulları ve iʻlâmât-ı adliye beyʻiyesi, % 10 225
Koşu, müsâmere ve konser masârıf-ı tertîbiyesi 300
Masârıfât-ı idâre yekûnu 905 905
Salgın hastalıklara, verem, sıtma ve çocuk vefeyâtı
425
gibi âfât-ı ictimâʻiyeye karşı mücâdelâta yardım
Yangın, zelzele, suların tuğyânı gibi âfât-ı umûmiyeye
200
maʻrûz yardım
Şuʻabât masârıf-ı idâriyesi 50
Şuʻabât masârıf-ı imdâdiyesi 50 100
Mahallî masârıfât yekûnu 1.630
Yekûn 4.180
[331] Adana Hilâl-i Ahmer Meclis-i Umûmîsi

Adana Hilâl-i Ahmer Meclis-i Umûmîsi 15 Şubat'da ictimâʻını akdederek heyʼet-i merkeziyeye
isimleri aşağıda yazılı zevât intihâb edilmişlerdir:
* Doktor Salih Yusuf Bey
* Doktor Bahri Bey
* Doktor Yusuf Ziya Bey
4061
Sayı 79
* Doktor Abdüsselâm Bey

* Doktor Ahmed Remzi Bey
* Tüccârdan Matozâde Osman Bey
* El-Hedef Müdürü Ahmed Kemal Bey
* Tüccârdan Piridedezâde Mustafa Bey
* Reji Müdürü Mustafa Bey
* Avukat İlhami Bey
* Kâtib-i Adl Rahmi Bey
* İntibâh Şirketi'nden Halisî Bey
* Şemsi Rıza Hanım
* Hikmet Ziya Hanım
* Leman İlhami Hanım
***
Ahîren teşekkül eden heyʼet-i idâre aʻzâsı ber-vech-i âtîdir:

* Doktor Bahri Bey, reîs
* Tüccârdan Matozâde Osman Bey, reîs-i sânî
* El-Hedef Müdürü Ahmed Kemal Bey, muhâsib
* Tüccârdan Piridedezâde Mustafa Bey, veznedâr
* Şemsi Rıza Hanım, kâtib
1928 senesi vâridât büdcesi 13.800 ve masârıf büdcesi 4.670 lira tesbît edilmişdir.
Adana merkezimizin 1927 senesi muvâzene-i hesâbiyesi de şudur:
Vâridât
Îzâhât Lira/Kuruş
Sene-i sâbıkadan müdevver vezne mevcûdu 3.875,98
Sene-i hâliye vâridât-ı umûmîsi 15.962,18
Yekûn 19.838,16
Sarfiyât
Îzâhât Lira/Kuruş
Sene-i hâliye medfûʻâtı 9.908,90
İstanbul'da Emniyet Sandığı'na tevdîʻât 5.000
Yeni binâ için depozito sûretiyle mâliyeye tevdîʻ kılınan 937,50
4062
Sayı 79
Mevcûd depo maʻden suları bedelâtı 2.027,50

Sene-i âtiyeye müdevver vezne mevcûdu 1.964,26
Yekûn 19.838,16
***
Adana merkezimizin meclis-i umûmîye takdîm etdiği raporun aksâm-ı mühimmesini aşağıya
derc ediyoruz:
Vâridât ve bilhâssa masârıfâtımız hakkında îzâhât vermekliğimize müsâʻadenizi ricâ ederiz.
9.908 lira 90 kuruşa bâliğ olan medfûʻâtımızdan 4.565 lirası merkez-i umûmîmize irsâl edilmiş,
937 lira elli kuruş cemʻiyetimize mâl etmiş olduğumuz yeni binâ için mâliyeye depozito olarak teslîm
edilmiş olduğu için masârıf-ı hakîkiyemiz 4.406 lira kırk kuruşa bâliğ olmakdadır. Vâridâtımız meyâ-
nındaki mevcûd menbaʻ suları bedelâtı olan iki bin yirmi yedi buçuk lira, depozito olarak mukayyed
937 buçuk lira, mülhakâtdan mevrûd 479 lira on yedi kuruş ve menbaʻ suları hâsılâtı olan 875 lira ten-
zîl edilince diğer hâsılâtımız yekûnu on [332] bir bin altı yüz kırk iki lira bir kuruşa bâliğ olmakdadır.
Tarsus Hilâl-i Ahmer Şuʻbesi'nin çiçek tevzîʻ heyʼet-i faʻâlesinden bir grup
Nizâmnâmemiz bu meblağın yüzde kırkının sarfına müsâʻad olduğu cihetle meblağ-ı mezbûrun
yüzde kırkını teşkîl eden 4.656 lira seksen kuruşla menbaʻ suları hâsılâtının yüzde on beşini teşkîl
eden yüz otuz bir lira yirmi beş kuruş cemʻ edildiği takdîrde 4.788 lira beş kuruşluk müsâʻadeye
mukâbil 4.406 lira kırk kuruş masraf vukûʻ bulmuşdur ki, ayrıca 381 lira 65 kuruş masrafımız az
4063
Sayı 79
olmuş demekdir. Bâlâda arz etdiğimiz masraflarımız meyânında yeni binâmızın taʻmîr ve telvîni
için 221 lira, demirbaş eşyâ mübâyaʻatı için 569 lira da dâhil bulunduğuna ve ayrıca ellinci sene-i
devriyemizin tesʻîdi için ihtiyâr-ı masârıf edilmiş olduğuna nazaran heyʼet-i merkeziyemiz kavâʻid-i
iktisâdiyeye ne dereceye kadar riʻâyetkâr bulunduğu takdîr buyurulur ümîdindeyiz.
Bu sene ellinci sene-i devriyesini ikmâl ve tesʻîd etmekle bahtiyâr olan cemʻiyetimizin Türk'ün
hayât-ı ebediyesiyle müterâfık olarak pâyidâr olması kalbimizin en muʻazzez dileklerinden birisini
teşkîl eder. İşte cemʻiyetimizin bu ebedî hayâta olan istihkâkını bir kat daha teʼyîd için bir Hilâl-i Ah-
mer binâsı tedârük ve teʼmî[ni]ne çalışdık. Şimdi sevimli bayrağımızın üzerinde şerefle dalgalandığı
bu binâyı bedeli sekiz [333] senede müsâvî taksîtlerle teʼdiye edilmek üzere 7.500 liraya müzâyede
sûretiyle satın aldık. Bir tarafdan da takâsît-i muʻayyenenin büdcemize bâr olmaksızın teʼmîni es-
bâbına tevessül edilerek veznemizde mevcûd beş bin lirayı yüzde dokuz fâizle İstanbul'da Emniyet
Sandığı'na tevdîʻ etdik. Bu sûretle senevî 450 lira fâiz teʼmîn etmiş olacağız. Yeni binâmızın müş-
temilâtından bulunan mağazaları da 465 liraya îcâr etdik. Bi'n-netîce senevî 915 lira olarak teʼmîn
edilen menfaʻati taksîtlerimizin teʼdiyesine hasr u tahsîs etmiş oluyoruz. Sekiz sene sonra bunlardan
borcumuz kalmadığı zamân hem beş bin liramız tekrâr veznemize avdet etmiş olacak hem de beş
yüz lira kadar îcâr-ı vâridâta ve bir de Hilâl-i Ahmer binâsına sâhib bulunmuş olacağız. Mübrem ve
meşkûr masârıfımız cümlesinden olarak cemʻiyetimizin dispanserine [1]927 senesi zarfında mürâ-
caʻat eden 11.119 hastanın muʻâlecâtı meccânen iʻtâ olunmak sûretiyle emir ve tedâvîlerine ihtimâm
olunmuşdur. Bundan başka iki yüz seksen iki frengili hastaya neo-salvarsan tatbîk edilmişdir.
Tarsus Hilâl-i Ahmer Şuʻbesi'nin çiçek tevzîʻ heyʼet-i faʻâlesinden bir grup
Geçen sene verdiğimiz balo hâsılâtı 1.343 lira 32 kuruş olduğu gibi bu seneki hâsılâtımızdan
1.191 lira kırk dokuz kuruş Kânûn-ı Evvel ayında tahsîl edilerek îrâdımıza alınmış ve mütebâkî bilet
4064
Sayı 79
esmânı da ahîren yüz on lira olarak bi't-tahsîl bu ay içinde îrâdımıza geçirilmişdir. Şu hâle nazaran
sene-i hâliyede balo hâsılâtımızın sâfi 1.301 lira kırk dokuz kuruşa bâliğ olduğu anlaşılmışdır.
Nezîh ve kibâr bir âile ictimâʻı hâlini alan son balomuza teşrîf eden zevâtın mikdârı mahdûd
[334] olduğu hâlde hâsılâtımızın bi'n-nisbe yüksek bulunması bilet fürûhtu husûsundaki gayretleri-
mizden neşʼet etmişdir.
Nevşehir Hilâl-i Ahmer Şuʻbesi Heyʼet-i İdâresi ile rozet tevzîʻ heyʼeti
Groupe représentant le comité du Croissant-Rouge de New-Chehir
Maʻa-hâzâ bu gibi asrî teşebbüsâtın kâbiliyet-i medeniyesinin yüksekliğinde bir an için bile
tereddüd câiz olmayan muhîtimizde mütekâmil bir sûretde inkişâf etmekde olması hasebiyle gerek
balolarımıza icâbete, gerekse heyʼet-i ictimâʻiyemizin beşerî teʻâvünü günden güne daha çok şâyân-ı
şükrân bir hâlde idrâk eylemekde olması dolayısıyla taʻahhüdât-ı şehriye veya seneviyenin mukaddes
bir borç olarak bir an evvel tesviyesine âtiyen daha mütehâlikâne şitâb edeceklerine olan iʻtimâdımızı
da huzûrunuzda ızhâra fürceyâb oluyoruz. El-yevm aʻzâmız mikdârı 1.093'dür. Bir milletin tekâmül-i
ictimâʻiyesine delâlet eden hayır ve şefkat cemʻiyetlerinin zinde ve ebediyen pâyidâr bir hayâta sâhib
olabilmeleri ancak bu çok mühim noktanın takdîr edilmesine mütevakkıf olduğunu bu vesîle ile de
tekrâr etmekliğimize müsâʻade buyurulmasını ricâ ederiz. Vâridâtımız meyânında bir-iki kalem de ta-
hakkukâtımızdan pek dûndur. Meselâ kurbân derilerinden hiç hâsılât almadık. Sâniyen, şefkat pulları
hâsılâtı tahmînimizden hemen yarı mikdâr azdır.
Kurbân derileri tamâmen Tayyâre Cemʻiyet-i muhteremesi tarafından toplanarak esmân-ı hâsı-
lası merkez-i umûmîye gönderilmişdir. Hâlbuki bunun yüzde otuz mikdârı cemʻiyetimize âid olduğu
cihetle geçen seneki hâsılât-ı umûmiye mikdârı olan 1.101 liradan yüzde otuz hesâbıyla üç yüz lira
otuz kuruşun bi't-tahsîl hesâbımıza îrâdıyla netîceden maʻlûmât iʻtâsını merkez-i umûmîmizden [335]
4065
Sayı 79
ricâ eyledik. Şefkat pulları hâsılâtı da bizden sonra tayyâre pulları ihdâs edildiği için tahmînimizden
yarı yarıya noksân bir hâldedir. Bunların yüzde bir mikdâr âidâtla teʼmîn-i fürûhtu için yeni senede
ittihâz-ı tedâbîr edilmesi cemʻiyetimizin menfaʻati iktizâsındandır.
Birecik Hilâl-i Ahmer Şuʻbesi Heyʼet-i İdâresi

Groupe représentant le comité du Croissant-Rouge de Biredjik
Takdîm etdiğimiz bilançoda mukayyed olduğu vechile 1 Kânûn-ı Sânî sene [1]928 târîhine
kadar 9.929 lira 26 kuruş bir mevcûdla dâhil olmuş bulunuyoruz. Meblağ-ı mezbûrdan beş bin lirası
İstanbul'da Emniyet Sandığı'na yüzde dokuz fâizle tevdîʻ olunmuşdur. 937 buçuk lira yeni binâmız
için depozito olarak mâliyeye mevdûʻdur. 2.027 buçuk lira mukâbili menbaʻ suları da yedimizdedir.
Bin beş yüz lirasını geçen ay merkez-i umûmîmize takdîm etdik. Mütebâkî 464 lira 26 kuruş da vez-
nemizde mevcûddur.
Ümîdvârız ki, muhterem halkımız uğrunda bir vicdân gayretiyle çalışdığımız cemʻiyetimizin
teʻâlî ve inkişâfı için daha ziyâde gayret ve faʻâliyet gösterirler ve azîz olurlar.
_______________
Mersin Hilâl-i Ahmer Kongresi

Şubat'ın 27'nci Pazartesi günü sâʻat 19'da Mersin Türk Ocağı'nda Hilâl-i Ahmer kongresi ak-
dedilmişdir. Kongre vâlî beyin riyâseti altında ictimâʻ etmiş ve Heyʼet-i İdâre Reîsi Kâmil Bey bir
senelik mesâʻî hakkında raporunu okumuş, heyʼet-i [336] umûmiyeye maʻlûmât vermişdir.
4066
Sayı 79
Şarköy Hilâl-i Ahmer Heyʼet-i İdâresi

Groupe représentant le comité du Croissant-Rouge de Charkeuy
Bilâhare yenisi intihâb edilmek üzere beş isim çekilmişdir.

Kurʻa Doktor Hıfzı Mahmud Bey refîkası Hâfıze Hikmet, Diş Tabîbi Kâmil Bey refîkası Zahide
Hanımlarla Doktor İsmail Kâmil, Diş Tabîbi Kâmil ve Hakkı Cemal Beylere isâbet etmişdir.
Bu esnâda heyʼet-i merkeziye aʻzâsından Yıldız Matbaʻası Sâhibi Mehmed Fuad Bey de arzu
edilen şekilde çalışamadığından bahsederek istiʻfâ etdiğinden heyʼet-i merkeziyeye yeniden altı aʻzâ
intihâb edilmiş ve tasnîf-i ârâ netîcesi:
Zirâʻat Bankası Müdürü Yahya, Doktor Kâni, Memâlik-i Şarkiye Fransız Bankası Müdürü Ce-
vad, Diş [337] Tabîbi Saim, Derviş Enis Beyler Ticârethânesi Muhâsibi Memduh Beyler ile Hatice
Hanım heyʼet-i merkeziye aʻzâlıklarına ayrılmışlardır.
Cümlesini tebrîk ve muvaffakiyetler temennî eyleriz.
_______________
4067
Sayı 79
Denizli Merkezi
Çivril Şuʻbesi
16 Şubat [1]928 Perşembe akşâmı Çivril şuʻbemizin Hilâl-i Ahmer menfaʻatine tertîb etdiği
müsâmereden yetmiş üç lira teʼmîn edilmişdir.
Müsâmerede Halk Fırkası aʻzâsından Mehmed Bahaeddin, Tortzâde Nuri, Muhâsebe-i Husû-
siye Meʼmûru Mehmed Hulusi, Tahsîl Meʼmûru Mustafa Hulusi, Hilâl-i Ahmer aʻzâsından Yüzba-
şızâde Sadık, Muʻallim Eyüb Sabri, Muʻallim Kâmil, Spor Kulübü Reîsi Tahir, aʻzâsından Tortzâde
Mustafa Beylerin şâyân-ı takdîr hizmetleri sebk etmişdir.
İsimleri mezkûr zevât-ı muhteremeye şükrânlarımızı takdîm ederiz.
_______________
Tekirdağ Merkezimizin Köy Şuʻbeleri

Pınarlı nâhiyesinde 17 köyde Hilâl-i Ahmer teşkîlâtı mevcûddur. Bunlardan on köy şuʻbesi
1927 senesi zarfında taʻahhüdâtdan vesâireden 174 lira 58 kuruş vâridât teʼmîn etmişdir.
Bu köy isimlerini maʻa'l-iftihâr aşağıya derc ediyoruz.
Çalışkan şuʻbeler: Pınarlı, Karacakılavuz, Hacı, Karacamurad, Karahalil, Ferhadanlı, Ortaca,
Demirli, Kazandere, Sekbanlı karyeleri şuʻbeleri
_______________
Trabzon Merkezimizin Fukarâya Yardımı

Trabzon'da fırtına, kar ve soğukdan muztarib olan şehrin fukarâ-yı ahâlîsine Hilâl-i Ahmer
Merkezi 4 Mart târîhine kadar 950 lira tevzîʻ etmişdir.
_______________

Adana Hilâl-i Ahmer Dispanseri'ne şehr-i Şubat zarfında mürâcaʻat eden 548 hastanın muʻâye-
ne ve tedâvîleri icrâ ve muʻâlecâtı meccânen iʻtâ edilmişdir.
_______________
Isparta Meclis-i Umûmîsi

Isparta Hilâl-i Ahmer Heyʼet-i Umûmiyesi Mart'ın ikinci Cuma günü Cumhûriyet Mektebi Sa-
lonu'nda ictimâʻ ederek nizâmnâme mûcebince bir reîs, bir kâtib intihâb edilmiş ve heyʼet-i sâbıkanın
raporu kırâatla [338] müttefikan tasvîb ve muʻâmelât-ı hesâbiye ve bilanço tasdîk edilmişdir. Bilâ-
hare büdce müzâkeresine geçilerek vâridât faslının yekûnu 3.123 lira kırk kuruş ve masraf kısmının
yekûnu 1.060 lira olarak kabûl olunmuşdur. Cemʻiyete menâbiʻ-i vâridât teʼmîni husûsunda muhtelif
4068
Sayı 79
zevât söz alarak bu bâbda uzun uzun münâkaşât cereyân etmiş ve netîcede cemʻiyetin ihzâr etdiği
esâsâtın merkez-i umûmîye arzı karârgîr olmuşdur. Müteʻâkiben heyʼetden kurʻa ile ihrâc edilen beş
zât yerine reʼy-i hafî ile intihâb yapılarak Doktor Ferid Bey zevcesi Saime Hanım, Mühendis Kâzım
Bey zevcesi Nüzhet Hanım, Doktor Süleyman Sami, Doktor Ferid ve Kaçkınzâde Hasan Hüseyin
Beyler ittifâkla intihâb edilmişler ve rûznâme-i müzâkerâtda başka mevâd kalmadığı cihetle heyʼet-i
cedîdeye muvaffakiyetler temennîsiyle celse taʻtîl edilmişdir.
_______________
Trabzon Vilâyeti Hilâl-i Ahmer Kongresi

Trabzon Vilâyeti Hilâl-i Ahmer Kongresi, 28 Şubat'da Cumhûriyet Halk Fırkası salonunda
Merkez Reîsi Doktor Mehmed İbrahim Bey tarafından açıldıkdan sonra kongre riyâsetine reʼy-i hafî
ile Vâlî Said Bey, reîs-i sânîliğe Maʻârif Emîni Tevfik Bey, kitâbete de Mahmud Muammer Beyler
intihâb edilmişlerdir.
Vâli Bey mevkiʻ-i riyâsete geçdikden sonra reîsicumhûr hazretlerine, Başvekâlet'e, meclis riyâ-
setine taʻzîmât ve merkez-i umûmîye arz-ı maʻlûmât telgrafnâmelerinin çekilmesine karâr verildi.
Baʻdehû Hilâl-i Ahmer'in 1927 senesine âid mesâʻî ve faʻâliyet raporuyla [1]928 senesi büdcesi
kırâat edilerek rapor ve büdce müttefikan kabûl olundu.
Heyʼet-i merkeziye aʻzâsından tebeddül edilecek beş zât için kurʻa keşîdesinden sonra taraf-ı
riyâsetden yeni sene için yeni heyʼete muvaffakiyet temennîsiyle kongreye hitâm verildi.
Kocaeli Vilâyet Kongresi

Vilâyet meclis-i umûmîsinin yevm-i ictimâʻı olan 17 Şubat [1]928 Cuma günü ekseriyet hâsıl
olamadığından nizâmnâme-i esâsînin 82'nci mâddesine tevfîkan ikinci hafta inʻikâd eden meclis-i
umûmîde kongre riyâsetine Doktor Hasan Ömer Bey'in ve kitâbetine Umran Ticârethânesi Sâhibi
Esad Bey'in intihâbından sonra reîsicumhûrumuz Gâzî Mustafa Kemal hazretleriyle Başvekîl İsmet
Paşa hazretlerine ve merkez-i umûmî riyâset-i celîlesine arz-ı taʻzîmât telgrafnâmelerinin keşîdesine
müttefikan karâr verildikden sonra sâbık heyʼet-i merkeziyenin 1927 senesi icrâât raporuyla 1928
senesi büdcesi kırâat olunarak aynen kabûl ve tasdîk edildikden ve Hilâl-i Ahmer menâfiʻine âid
teklîfler meyânında Matbaʻa Müdürü Haydar Bey'in "Hilâl-i Ahmer'in vezâif-i ulviyesinden bahisle
tezyîd-i vâridâtına çâre aranılmasının insânî bir vazîfe bulunduğu cihetle aʻzâ-yı müfîdenin her biri
lâ-ekal bir aʻzânın cemʻiyete kaydına delâlet buyurması sûretiyle âidât-ı seneviyenin bir misline iblâğ
edilmesi esbâbının istikmâlini yeni heyʼet-i merkeziyeden temennî etmesi" teklîfi müttefikan kabûl
olundukdan sonra sâbık heyʼet-i merkeziye icrââtının şâyân-ı takdîr görülmesine binâen keyfiyetin
merkez-i umûmîye arz u inhâsı makâm-ı riyâsetden teklîf olunarak tasvîb olunmuş ve Ankara Mec-
lis-i Umûmîsi'ne de Mebʻûs Kılıçzâde Hakkı Bey murahhas intihâb edilmişdir.
[339] Şuʻabâtdan vürûd etmeyen büdcelerin tasdîki için heyʼet-i merkeziyeye salâhiyet verilmiş
ve baʻdehû 15 aʻzâdan mürekkeb bulunan heyʼet-i merkeziye aʻzâlarından kurʻa keşîdesi sûretiyle ik-
mâl-i vazîfe eden Doktor Şahab, Şevket, Nuri Necati Beylerle Eczâcı Yusuf Bey'in ve Hacer Hakkı
Kılıçzâde Hanım'ın yerlerine de Sıhhiye Müdürü Hıfzı, Doktor Ziya, Doktor Hasan Ömer Beylerle
Eczâcı Hasan Behçet ve Muhâsebe-i Husûsiye Başkâtibi Mustafa Beyler ve müstaʻfî Hatice Hanım'ın
4069
Sayı 79
yerine tüccârdan Macid Arif Bey intihâb edilmişlerdir. Nizâmnâmenin 85'inci mâddesine tevfîkan
heyʼet-i merkeziyenin birinci ictimâʻında da Reîs-i Evvel Hakkı Selçuk Bey'in ibkâen birinci reîsliğe
ve Doktor Hasan Ömer Bey'in reîs-i sânîliğe, Sâʻatçi Hâfız İbrahim Efendi'nin ibkâen veznedârlığa ve
Muhâsebe-i Husûsiye Başkâtibi Mustafa Bey'in kitâbete ve Macid Arif Bey'in muhâsibliğe intihâbı
icrâ edilmek sûretiyle icrâ vazîfesiyle mükellef heyʼet-i idâre intihâbâtı da ikmâl edilmişdir. Bundan
sonra ilk icrâât olmak üzere memleket fukarâsına kömür tevzîʻ edecek komisyon emrine yetmiş beş
lira verilmişdir.
Yeni heyʼet-i merkeziye âtîdeki şekilde vazîfeye başlamışdır:
* Reîs-i Evvel: Hakkı Selçuk Bey
* Reîs-i Sânî: Doktor Hasan Ömer Bey
* Muhâsib: Macid Arif Bey
* Veznedâr: Sâʻatçi Hâfız İbrahim Bey
* Kâtib: Muhâsebe-i Husûsiye Başkâtibi Mustafa Bey
* Aʻzâ: Hüseyin Bedreddin Bey
* Aʻzâ: Avukat Aziz Bey
* Aʻzâ: Tüccârdan Kemal Bey
* Aʻzâ: Tüysüzzâde Nazif Bey
* Aʻzâ: Terzizâde Emin Bey
* Aʻzâ: Müftüzâde Cevdet Bey
* Aʻzâ: Sıhhiye Müdürü Hıfzı Bey
* Aʻzâ: Doktor Rıza Bey
* Aʻzâ: Eczâcı Hüseyin Behçet Bey
* Aʻzâ: Manifaturacı Hâfız İbrahim Efendi
_______________
Ordu Hilâl-i Ahmer İntihâbı

Ordu'da 15 Şubat'da yeniden heyʼet-i merkeziye intihâbı icrâ edilmişdir. Altmış üç aʻzânın iş-
tirâkiyle Sıhhiye Müdürü Doktor Eyüb Sabri, Doktor Zeki Mesud, Operatör Sıdkı, Askerlik Şuʻbesi
Reîsi Abdülkadir, Jandarma Kumandanı Refik, Ocak Reîsi İbrahim, Muʻallim Mehmed Rifat, Doktor
İbrahim Namık, Hattâtoğlu Mustafa Talat, Muʻallim Ahmed Fehmi, Belediye Reîsi Rifat, Kâbile
Nebahat, Memarinezâde Hüsnü, Avukat Hamdi, Muʻallim Emine Zeki Hanım ve Beyler merkez-i
umûmî aʻzâlığına intihâb edilmişlerdir.
Heyʼet-i merkeziye aynı zamânda ictimâʻ ederek Sıhhiye Müdürü Doktor Eyüb Sabri, Doktor
Zeki Mesud, Operatör Sıdkı, Doktor İbrahim Namık, Şuʻbe Reîsi Abdülkadir, Jandarma Kumandanı
Refik, Memarinezâde Hüsnü Beylerden mürekkeb zevâtın ikisi faʻâl aʻzâ olmak üzere heyʼet-i idâre-
sini teşkîl etmişdir.
Yeni heyʼeti tebrîk ve muvaffakiyetler temennî ederiz.
_______________
4070
Sayı 79
İkiçeşmelik 1 numaralı Hilâl-i Ahmer Muʻâyenehânesi'nin 1928 senesi Şubat ayı sıhhî istatistik
cedvelidir.
Çocuk Kadın Erkek
Skorbüt - - - -
Trahom - - - -
Çiçek - - - -
Zâtürriʼe 7 - 1 8
Resye - 23 14 27
Sıtma 6 2 8 16
Frengi - - - -
Kabakulak - - - -
Kara hummâ - - - -
Kuşpalazı - - - -
Kızamık 1 - - 1
Kızıl - - - -
Lekeli tifo - - - -
Yılancık - - - -
4071
Sayı 79
Yekûn [261] [309] [302] [872]
Tepeköy 2 numaralı muʻâyenehânenin 1928 senesi Şubat ayı sıhhî istatistik cedvelidir.
Çocuk Kadın Erkek
Skorbüt - - - -
Akciğer veremi - 3 - 3
Trahom - - - -
Çiçek - - - -
Dizanteri - - - -
Zâtürriʼe - 1 - 1
Resye - - - -
Sıtma 18 16 8 42
Turuk-ı bevliye ve tenâsüliye hastalıkları - - 1 1
Tufeylât-ı miʻâiye - 1 - 1
Frengi - - - -
Kabakulak - - - -
Kara hummâ - - - -
Kuşpalazı - - - -
Kızamık 3 - - 3
Kızıl - - - -
Lekeli tifo - - - -
Yılancık - - - -
4072
Sayı 79

Sâir hastalıklar - 6 7 13
Yekûn 48 58 62 168
[341] Karşıyaka'da 3 numaralı muʻâyenehânenin 1928 senesi Şubat ayı istatistik cedvelidir.
Çocuk Kadın Erkek
Skorbüt - - - -
Trahom - - - -
Cild hastalıkları 2 3 - 5
Çiçek - - - -
Dizanteri 3 2 1 6
Resye - 3 1 4
Sıtma 5 2 1 8
Frengi - - - -
Kabakulak - - - -
Kara hummâ - - - -
Kuşpalazı - - - -
Kızamık - - - -
Kızıl - - - -
Lekeli tifo - - - -
4073
Sayı 79
Yılancık - - - -
Yekûn 60 94 32 182
Merâkiz ve Şuʻabât Hulâsa-i Hesâbiyeleri
Nevşehir Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
Gazete 450
32.701
Teʼdiyât
Yekûn 48.504
[342] Tokad Merkezi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine
kadar
Makbûzât
İʻânât 3.619
Pullar 12.854
Müzeyyenât 450
32.773
Teʼdiyât
Pul beyʻiyesi 862
Yekûn 41.543
4074
Sayı 79
Seydiköy Şuʻbesi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine
kadar
Makbûzât
144.004
Teʼdiyât
Pul beyʻiyesi ücreti 4.302
Yekûn 134.729
Kars-ı Zülkadriye Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927
târîhine kadar
Makbûzât
İʻânât 815
Çiçek 3.593
Pul 5.000
Gazete 790
13.344
Teʼdiyât
Yekûn 4.539
Oltu Şuʻbesi'nin 1 Ağustos [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
İʻânât 1.355
7.720
4075
Sayı 79
Teʼdiyât
Yekûn 7.604
[343] Torul Şuʻbesi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine
kadar
Makbûzât
İʻânât 1.035
İʻlâmât-ı adliye 500
3.467
Teʼdiyât
Yekûn 3.467
Pötürge Şuʻbesi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
İʻlâmât-ı adliye hâsılâtı 520
27.745
Teʼdiyât
Beyʻiye ücreti 210
Yekûn 29.264
Soma Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
Gazete 180
16.180
4076
Sayı 79
Teʼdiyât
Yekûn 15.839
Göynük Şuʻbesi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
8.265
Teʼdiyât
Yekûn 9.282
[344] Samsun Merkezi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine
kadar
Makbûzât
Balo hâsılâtı 165.491
176.629
Teʼdiyât
Yekûn 117.210
Of Şuʻbesi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
Âidât 6.900
11.460
4077
Sayı 79
Teʼdiyât
Yekûn 8.400
Lapseki Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
8.919
Teʼdiyât
Yekûn 1.092
Alaiye Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
3.850
Teʼdiyât
Pul beyʻiyesi 150
Yekûn 3.850
[345] Pertek Şuʻbesi'nin 7 Teşrîn-i Evvel [1]926 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine
kadar
Makbûzât
İʻânât 1.000
Çiçek 2.315
Pul 255
18.430
4078
Sayı 79
Teʼdiyât
Yekûn 18.430
Sultanhisar Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Evvel [1]340 [Aralık 1924] târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel
[1]927 târîhine kadar
Makbûzât
91.252
Teʼdiyât
Yekûn 91.252
Doğanbey Şuʻbesi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine
kadar
Makbûzât
İʻânât 474
14.994
Teʼdiyât
Yekûn 924
Mucur Şuʻbesi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
Âidât 100
Pullar 100
2.000
4079
Sayı 79
Teʼdiyât
Yekûn 110
[346] Urfa Merkezi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine
kadar
Makbûzât
Âidât 2.675
Pul 14.570
İmdâd-ı sıhhî levha satışından 480
22.346
Teʼdiyât
Pul beyʻiyesi 225
Yekûn 50.985
SALÎB-İ AHMER HAVÂDİSİ

Salîb-i Ahmer Aʻzâsı
İstatistik
Aʻzâ Adedi
Arnavud Salîb-i Ahmeri 2.600
Almanya Salîb-i Ahmeri 1.260.284
Arjantin Salîb-i Ahmeri 104.399
Avustralya Salîb-i Ahmeri 12.025
Avusturya Salîb-i Ahmeri 30.000
Belçika Salîb-i Ahmeri 80.000
Bolonya Salîb-i Ahmeri 200
Brezilya Salîb-i Ahmeri 8.000
Bulgar Salîb-i Ahmeri 12.000
Kanada Salîb-i Ahmeri 50.000
Şili Salîb-i Ahmeri 30.000
4080
Sayı 79
Çin Salîb-i Ahmeri 61.324

Kolombiya Salîb-i Ahmeri ●
Kostarika Salîb-i Ahmeri 216
Küba Salîb-i Ahmeri 50
Danimarka Salîb-i Ahmeri 40.000
Danzig Salîb-i Ahmeri 3.635
Hatt-ı İstivâ Salîb-i Ahmeri 4.532
İspanya Salîb-i Ahmeri 100.000
Estonya Salîb-i Ahmeri 718
Cemâhîr-i Müttehide-i Amerika Salîb-i Ahmeri 2.087.789
Finlandiya Salîb-i Ahmeri 6.000
Fransa Salîb-i Ahmeri 280.000
İngiltere Salîb-i Ahmeri 24.000
Yunan Salîb-i Ahmeri 6.000
Guatemala Salîb-i Ahmeri ●
Macar Salîb-i Ahmeri 38.000
Hindistan Salîb-i Ahmeri 5.400
Hindistan Felemenki Salîb-i Ahmeri 15.000
İzlanda Salîb-i Ahmeri 1.368
İtalya Salîb-i Ahmeri 220.000
Japonya Salîb-i Ahmeri 2.500.000
Letonya Salîb-i Ahmeri 2.200
Litvanya Salîb-i Ahmeri 250
Lüksemburg Salîb-i Ahmeri ●
Meksika Salîb-i Ahmeri ●
Yeni Zelanda ●
Norveç 80.000
( ● ) işâreti aded-i aʻzâsının maʻlûm olmadığına delâlet eder.
[347] Panama Salîb-i Ahmeri 74

Paraguay Salîb-i Ahmeri 1.000
Felemenk Salîb-i Ahmeri 14.588
Peru Salîb-i Ahmeri ●
Lehistan Salîb-i Ahmeri 100.000
Portekiz Salîb-i Ahmeri 13.490
Romanya Salîb-i Ahmeri 23.000
Salvador Salîb-i Ahmeri ●
4081
Sayı 79
Sırp Salîb-i Ahmeri 20.538

Siyam Salîb-i Ahmeri 48.762
İsveç Salîb-i Ahmeri 71.630
İsviçre Salîb-i Ahmeri 72.182
Çekoslovakya Salîb-i Ahmeri 240.000
Cenûbî Afrika İttihâdı Salîb-i Ahmeri 9.000
Uruguay Salîb-i Ahmeri ●
Venezuela Salîb-i Ahmeri ●
Yekûn 8.680.294
_______________
Bulgar Muhâcirlerine Yapılan Muʻâvenetler

Amerika Salîb-i Ahmeri Bulgar muhâcirlerinin ihtiyâcât-ı iskâniyesine sarf edilmek üzere ye-
niden 10.000 dolar ve İtalya Salîb-i Ahmeri de 10.000 liret irsâl etmişdir.
***
Cemʻiyet-i Akvâm'ın Bulgaristan nezdinde bulunan komiseri cemʻiyet-i mezkûre meclisine 21

Teşrîn-i Sânî 1927 târîhli verdiği beşinci raporla 15 Ağustos'dan 15 Teşrîn-i Sânî'ye kadar güzerân
olan müddet zarfında Bulgar muhâcirlerinden 1.617 âileye 485.024 kilo tohumluk tevzîʻ edildiğini ve
iskân-ı muhâcirîne âid faʻâliyetin başladığı târîhden iʻtibâren 8.066 âileye 16.466.150 leva kıymetin-
de 2.399.662 kilo tohumluk tevzîʻ olunduğunu bildirmişdir.
Bundan mâʻadâ muhâcirler için bahârda 1.679 öküz, 332 inek, 438 manda, 542 bârgîr olmak
üzere mübâyaʻa olunan 2.991 reʼs hayvân 2.092 âileye tevzîʻ edildiğini işʻâr etmişdir.
Komisyonun işe mübâşeret târîhinden iʻtibâren 5.454 saban, 907 sürgü muhâcirîne kâmilen
tevzîʻ edilmişdir. Balıkçılık ile teʼmîn-i maʻîşet eden havâlîdeki âilelere de âlât-ı saydiye verilmişdir.
15 Teşrîn-i Sânî'ye kadar yapılan inşâât şunlardır:
Hâne Sundurma Ahır
İnşââtı ikmâl edilmiş. 101 20 20
Derdest-i ikmâl 307 288 271
Müteʻahhidlerle zuhûr eden ihtilâf üzerine
804 718 549
inşââtı teehhur eden
Yekûn 1.212 1.026 840
İnşââtın mâliyet-i fîʻ-i vasatîsi de şunlardır:

Bir hâne için tahmînen 31.804 leva = 37 İngiliz lirası
Bir ev maʻa-sundurma için tahmînen 38.785 leva = 57 İngiliz lirası
Ev ve ahır için tahmînen 39.777 leva = 59 İngiliz lirası
Tekmîl teʼsîsâtı dâhil olmak üzere 46.754 leva = 69 İngiliz lirası
4082
Sayı 79
[348] Bataklıkların teybîsine önümüzdeki bahârda başlanacakdır.

Turuk ve vesâit-i ihtilâtiye ameliyâtı müsâʻid şerâit dâhilinde terakkî etmekdedir.
Hasköy ile Rakoski arasındaki demiryolu tefrîşâtı ilerlemekdedir.
Malaryanın icrâ-yı hükmetdiği menâtıkda iskân edilen muhâcirlerin tehlikeli vazʻiyetleri mû-
cib-i endîşe olmakla berâber ittihâz olunan mücâdele tertîbâtı sâyesinde hastalık bertaraf edilmişdir.
_______________
Yunan
Polis Meʼmûrları İçin İlk İmdâd Dersleri
Yunan Salîb-i Ahmeri polis meʼmûrları için ahîren açdığı ilk imdâd kurlarına ilk defa 60 polis
devâm etmişdir.
Bu dersleri taʻkîb edecek zâbıta meʼmûrlarına bir küçük ustunç takımı verilecekdir.
***
Selanik'de geçen Eylül'de küşâd edilen beynelmilel sergi için Yunan Salîb-i Ahmeri'nin sûret-i
mahsûsada inşâ etdirdiği pavyonda bir ilk imdâd merkezi teʼsîs edilmiş ve 300'den fazla vakʻa tedâvî
olunmuşdur.
***
Japonya
Kış Aylarına Mahsûs Hıfzıssıhha Sergisi
Mevsim-i şitâda taʻkîbi îcâb eden hıfzıssıhha kavâʻidini halka taʻlîm ü taʻmîm maksadıyla Ja-
pon Salîb-i Ahmeri'nin 13 Teşrîn-i Sânî'den 27 Teşrîn-i Sânî'ye kadar Tokyo Merkez-i Umûmî binâ-
sında tertîb etdiği hıfzıssıhha sergisi âtîdeki kısımları muhtevî bulunmuşdur:
1-Mevsim-i şitâda ev tathîrâtı
2-Elbise hıfzıssıhhası
3-Hıfzıssıhha-i tegaddî
4-Mevsim-i şitâda en ziyâde icrâ-yı hüküm eden hastalıklar; bunlardan tevakkî ve teşeffî
5-Çocuk hıfzıssıhhası
6-Harekât-ı bedeniye ve sporun fâidesi
Tedrîsâtın mütemmimi olarak sergide ayrıca halk konferansları verilmişdir.
_______________
4083
Sayı 79
Arnavudluk'a Muʻâvenet
Açlığın taht-ı tehdîdinde kalan Arnavutluk'un dağlık havâlîsi ahâlîsine İtalya Salîb-i Ahmeri,
hükûmetinin ve Arnavud Salîb-i Ahmeri'nin müsâʻade-i mahsûsasıyla 300 ton erzâk ve 6.000 parça
elbise göndermişdir.
Bu erzâk Kânûn-ı Sânî ayı ihtiyâcâtına kifâyet edecekdir. Ancak hükûmet-i mahalliye tarafın-
dan yeniden taleb vukûʻunda sevkiyâta devâm olunacakdır.
Muvakkaten tevzîʻ mahalli intihâb olunan İşkodra şehrinin menâʻat-ı mevkiʻiyesinden dolayı
gönderilen mevâdd-ı iʻâşe mahalline pek müşkilâtla vâsıl olmakdadır.
Arnavutluk'un mıntıka-i şimâliyesine sevkiyât bahren yapılmakdadır.
Bundan mâʻadâ, İtalya Salîb-i Ahmeri Arnavudluk'a ayrıca bir heyʼet-i sıhhiye-i imdâdiye de
iʻzâm etmişdir.
_______________
[449] İsviçre
Salîb-i Ahmer Hemşîrelerinin Şimendifer Biletleri
İsviçre Salîb-i Ahmer hastabakıcı hemşîreleri resmî elbiselerini lâbis oldukları hâlde insânî ve
ictimâʻî bir vazîfe için yani hastahânelerde hastaları tedâvî ve ziyâretçi hastabakıcılık ve bizzât kendi
sıhhatlerinin tedâvîsi için memleket dâhilinde bir mahalden âhar mahalle azîmet ve avdetlerinde nısf
ücretle icrâ-yı seyâhat etmek imtiyâzına mâlikdirler. Bu hemşîrelere verilecek avdet biletleri yalnız
üç ay için muʻteberdir.
_______________
Ziyaretçi Hastabakıcı Kurları

Cenevre Salîb-i Ahmer şuʻbesiyle kadınlara mahsûs Tedkîkât-ı İctimâʻiye Mektebi müştereken
ziyâretçi hastabakıcı kurları vermeğe başlamışlardır.
9 Kânûn-ı Sânî'den 23 Şubat'a kadar devâm eden ve evsâf-ı mahsûsayı hâiz hemşîrelere hitâb
edilen bu mütemmim kurlar dürûs-ı nazariyeyi, ziyâretleri ve tatbîkât-ı umûmiyeyi muhtevîdir.
Kurların nazariyât kısmı programı şudur:
8 sâʻat teşrîh ve fizyoloji müzâkeresi
8 sâʻat tabâbet-i dâhiliyeye âid mesâil
3 sâʻat mesâil-i cerrâhiye
4 sâʻat emrâz-ı cildiye-i sâriye
6 sâʻat ictimâʻî hıfzıssıhha
16 sâʻat kadın hıfzıssıhhası
5 sâʻat çocuk bakımı
4084
Sayı 79
4 sâʻat sütnine ve yeni doğan çocuk hıfzıssıhhası

4 sâʻat mekteb çağındaki çocukların hıfzıssıhhası
Havâss-ı Hamseyi Teşkîl Eden Uzuvların Hıfzıssıhhası

3 sâʻat burun, boğaz, kulak, sağır ve dilsizler
3 sâʻat göz, aʻmâlar
3 sâʻat ağız ve dişler
İctimâʻî Hastalıklar
3 sâʻat verem
3 sâʻat emrâz-ı efrenciye
4 sâʻat emrâz-ı sâriye
4-6 sâʻat ayyâşlıkla mücâdele
4 sâʻat gayr-ı tabîʻî, budalâ çocuklar, dârülhayrlar
5 sâʻat gıdâ hıfzıssıhhası
2 sâʻat ziyâretçi hastabakıcının vazîfeleri
12 sâʻat iktisâd nokta-i nazarından âile
4 sâʻat kavânîn-i ictimâʻiye
12 sâʻat hukûk-ı âile mesâili ve çocuğun himâyesi
12 sâʻat muʻâvenet ve basîret-i ictimâʻiye
Ziyâretler ve Tatbîkât-ı Ameliye Zîrdeki Müesseselerde Yapılmakdadır:

Umûr-ı hayriye bürosu
Mektebler hizmet-i sıhhiyesi
Anormal çocuklara mahsûs sınıflar
Serîriyât-ı ayniye
Kreşler, çocuk bakım yurdları
Süt Damlası
Hıfzıssıhha servisi
Cenevre Ortopedi Enstitüsü ve İsveç jimnastiği, dispanserde usûl-i sıhhî
4085
Sayı 79
4086
Sayı 79
4087
Sayı 79
4088
Sayı 79
4089
Sayı 79
4090
Sayı 79
4091
Sayı 79
4092
Sayı 79

_______________

Ekrem Necib

_______________

4093
Sayı 79

4094
TÜRKİYE
80
Yedinci Sene 24 Şevvâl sene 1346 / 15 Nisan 1928 Numara 80
TÜRKİYE
24 Şevvâl sene 1346 / 15 Nisan 1928
BULLETIN MENSUEL
DU
CONSTANTINOPLE
15 Avril 1928
İstanbul
1928
Osmanlı Bankası
Şuʻabâtı:
Türkiye'de: İstanbul'da Yenicami'de, İstanbul'da Beyoğlu Câddesi'nde ve Adapazarı, Antalya, Ada-
na, Afyonkarahisar, Aydın, Ayıntab, Akşehir, Edirne, Ankara, Balıkesir, Bilecik, Bitlis, Diyarbe-
kir'de Bursa, Kastamonu, Kayseri, Çanakkale, Denizli, Diyarbekir, Ceyhan, Erzurum, Eskişehir,
İnebolu, Giresun, Konya, Kütahya, Mamuretülaziz, Mersin, Nazilli, Ordu, Uşak, Urfa, Bandırma,
Tekirdağ, Samsun, Sivas, İzmir, Tarsus, Trabzon, Zonguldak, Van şehirlerinde
Fransa'da: Paris'de ve Marsilya'da, İngiltere'de: Londra ve Manchester'da, Tunus'da: Tunus şehrin-
de

Eshâm ve tahvîlât veya senedât-ı ticâriye mukâbilinde hesâb-ı cârî sûretiyle yâhûd vaʻde-i muʻay-
yene ile avanslar, senedât-ı ticâriye iskonto muʻâmelâtı, Türkiye ve memâlik-i ecnebiyenin başlıca
şehirleri üzerine poliçe, çek, iʻtibâr mektûbları, telgraf havâleleri keşîde ve iʻtâsı, hesâb-ı cârî küşâdı
ve eshâm ve tahvîlât muhâfazası, kupon tahsîlâtı, Türkiye'de ve memâlik-i ecnebiyede senedât-ı ti-
câriye muhteviyâtının istîfâsı, borsa muʻâmelâtı, nükûd beyʻ ve iştirâsı, husûsî kasalar îcârı
Yedinci Sene 24 Şevvâl sene 1346 / 15 Nisan 1928 Numara 80

Gönderilmelidir.
Mündericât:
Sunʻî Güneş Tedâvîsi – Gebe Kadınlara Yardım – Teneffüs-i Sınâʻî – Lâ-yemût Uzviyetler –
Gençlik Salîb-i Ahmer Aʻzâsı ve Mecmûʻaları: İstatistik – Hilâl-i Ahmer Havâdisi – Salîb-i Ahmer
Havâdisi – Fransızca Kısmı – İngilizce Kısmı
SUNʻÎ GÜNEŞ TEDÂVÎSİ

"Londra Hayvânât Bağçesi'nde genç bir filin bacaklarında hâsıl olan rahitisin ortopedi cihâzıyla
tedâvîsi uzun sürdüğünden hayvân cıvâ buhârı neşreden bir lâmbanın ültraviyole şuʻâʻâtına her gün
beş dakîka arz edilmek sûretiyle daha müessir bir tarz-ı tedâvîye alınmışdır".
***
Bir İngiliz gazetesinden alarak yukarıya aynen nakletdiğimiz fıkra zamân-ı intişârında gazete-
nin kârilerini hayli güldürmüş ve bu tarz-ı müdâvât Londra'nın günlerce rûhu'ş-şüûnu olmuş idi.
Kafesdeki hayvânâtın sunʻî güneş ile tedâvîsi şübhesiz terakkiyât-ı fenniye nâmına kaydedi-
lecek muvaffakiyât-ı mühimmedendir. Maʻamâfîh foto-terapi yani ziyâ ile tedâvînin vâsıl olduğu
tekâmülün asıl âsâr-ı bâhire ve netâyic-i mesʻûdesi, biraz aşağıda îzâh edileceği üzere insânlara ve
bilhâssa küçük yaşdaki çocuklara tatbîkâtında tahakkuk etmişdir.
Ültraviyole şuʻâʻâtının havâs ve teʼsîr-i devâîsini ilk defa Niels Finsen isminde Danimarkalı bir
tabîb keşfetdi.
Tabîb-i mûmâileyh tedâvî-i emrâz için yapdığı ilk tecrübelerde hem güneş şuʻâʻâtını ve hem de
sunʻî ziyâyı birlikde istiʻmâl etmekde idi.
Niels Finsen taharriyât-ı ilmiyesine germî verince emrine Kopenhag'da bir Ziyâ Tedâvî Mües-
sesesi verildi.
Sunʻî güneş ziyâsıyla tedâvî el-yevm âlem-i tabâbetde mühim bir mevkiʻ işgâl etmekdedir.
Tedâvînin mutlak bir tabîb-i mütehassıs tarafından tatbîk ve icrâsı lâzımdır. Yoksa acemi ellerle
4101
Sayı 80
fenâ bir tarzda tatbîk edilen ültraviyoleden fâide yerine pek mühim zararların tevellüd etmesi mel-
hûzdur.
Ültraviyole ziyâsının her tarafda gördüğü rağbet ve teveccüh-i umûmî ilk zamânlarda birçok
şarlatanları kendine celb etdi. Bunun üzerine istiʻmâli ekser memleketlerde bir nizâmnâme ile tahdîd
edilerek tatbîkâtı taht-ı murâkabeye alındı.
Ültraviyole ziyâsının emrâza karşı gerek vâkî ve gerek şâfî tarzlarda istiʻmâli Danimarka'da
[358] fevkalâde mazhar-ı terakkî ve inkişâf olduğundan 20.000'den fazla nüfûsa mâlik her şehir ahâlî-
si bugün bir sunʻî ziyâ tedâvîhânesine mâlik bulunmakdadır.
Bidâyetde sunʻî güneşden lupus, verem ve rahitis tedâvîsinde istifâde edilmekde iken ültravi-
yole ziyâsının teʼsîrine âid keşfiyât-ı ahîrenin şüyûʻu mukavvî ve şâfî devâ makâmında da istiʻmâlini
teʼmîn etdi.
İngiltere'de sunʻî ziyâ tedâvîsi 1924'de ilk defa Hall Belediyesi tarafından teʼsîs edildi. Bu târîh-
den 1926 Mart'ına kadar zaʻîf ve cılız, noksân gıdâ almış, rahitis netîcesinde aʻzâsı çarpılmış 300'den
fazla çocuk kemâl-i muvaffakiyetle tedâvî edildi.
Londra'nın bir diğer umûmî müessese-i sıhhiyesi de şehrin en sefîl mahallâtında küşâd etdiği
Solarium'da sunʻî güneş tedâvîsiyle pek iyi netîceler elde etmekdedir.
El-yevm birçok hastahâneler foto-terapi tedâvîhânelerine mâlik bulunmakdadırlar. Paris'de Sa-
int Louis Hastahânesi'nde ahîren teʼsîs edilen bir numûne kreşinde dörder çocukdan mürekkeb grup-
lar ayrı ayrı kompartımanlarda sunʻî ziyâ teʼsîrine arz edilmekdedirler.
Almanya'da ültraviyole ziyâsıyla yapılan tedâvînin kıymet ve ehemmiyetini halka tanıtmak için
pek büyük mesâʻî sarf olunmakda ve şuʻâʻât-ı mezkûrenin vücûd-ı beşer üzerindeki teʼsîrâtına âid
tedkîkât gitdikçe terakkî ve tekemmül etmekdedir.
Tıbkı güneş ziyâsı gibi ültraviyole şuʻâʻâtı da uzviyetin müdâfaʻasına mahsûs anâsır-ı tabîʻi-
yenin faʻâliyetini tahrîk eder. Emrâz-ı cildiye, kemik ve adale veremi, raşitizmin tedâvîsinde mühim
bir rol oynar. Çocukların hengâm-ı neşv ü nemâlarında aldıkları gıdânın temessülüne, vücûdlarının
inkişâfına yardım eder.
Ancak güneşden bilâ-vâsıta, doğrudan doğruya aldığımız şuʻâʻâtdaki ültraviyolenin teʼsîrât-ı
sıhhiyesine havâ ve ziyâ-yı tabîʻatın teʼsîrât-ı münebbihe ve mukozası da inzimâm etdiğinden sunʻî
güneş ziyâsı hiçbir zamân güneş ziyâsı kadar istifâde-bahş olamaz.
Maʻamâfîh sunʻî ziyâdan her yerde, her mevsimde pek büyük istifâdeler teʼmîn edildiği de
kâbil-i inkâr değildir.
Bilhâssa güneşin nâdiren arz-ı dîdâr etdiği ve adem-i mevcûdiyeti ve ıttırâdsızlığı vesâit-i sunʻi-
ye ile telâfî edildiği memleketlerde sunʻî ziyâ tedâvîsinin bir kat daha terakkî edeceğinde şübhe edile-
mez. Yalnız bu sunʻî vesâit hiçbir zamân tabîʻatın büyük hayât menbaʻlarını ve bu menbaʻların evsâf-ı
ber-güzîde ve havâss-ı şifâ-bahşâsını unutdurmamalıdır.
Fen bugün bize güneşin feyz ve niʻmetlerini anlatmış ve bizi kısmen onu taklîd edecek bir
mertebe-i refîʻaya îsâl etmiş olmakla berâber gençliğin her vesîleden, her dakîkadan bi'l-istifâde bir
sistem dâhilinde güneşlenerek sıhhatini takviye etmesi kadar mühim ve müfîd hiçbir teşebbüs tasav-
vur olunamaz.
Hayâtın anâsır-ı tabîʻiyesinden olan havâ, su ve güneşle tedâvînin rûh ve cisme yapacağı teʼsîrât
elbette pek büyükdür.
4102
Sayı 80
Hamiyetli Türk
En fecîʻ günlerinde, en müşkil zamânlarında imdâdına koşan, sana mümkün olan muʻâveneti
yapan Hilâl-i Ahmer'i unutma! Onu sev ve sevdir, ona zahîr ol. Çünkü Hilâl-i Ahmer senin ve hepi-
mizindir!
[359] GEBE KADINLARA YARDIM

(76, 77, 79'uncu nüshalardan mâbaʻd)

Şâyed tenkıye yapmağa lüzûm varsa daha evvelden tamâmıyla taʻkîm olunarak hâzırlanmış bir
tenkıye âleti, kaynamış su bulundurulacakdır ve bu şırınga doktorun taʻyîn edeceği muzâdd-ı mikrop
bir mâdde ile olacakdır.
Tuvalet için de aynı zamânda büyük ve muʻakkam kaplar lâzımdır. Kadının uylukları mevcûd
kan lekeleri kalmayıncaya kadar yıkanmalı ve pislenmiş olan örtü, çarşaflar, fanila, gömlek ve kirli el-
biseler değiştirilmelidir. Sonra kadın bu örtü ile örtülerek tamâmen istirâhate terk olunur. Maʻamâfîh
bu esnâda mutlakâ nezâret altında bulunacakdır. Halâsı müteʻâkib de halâs esnâsında olduğu gibi
kadın herhangi bir tehlikeye maʻrûz kalabilir. Vahîm ve hattâ öldürecek bir derecede nezf gelebilir.
Esâsen bu nezfin gelmesi kadının yüzünün uçukluğundan da fark olunabilir. Nabız sürʻatli iken nihâ-
yete doğru 60-80'e kadar düşebilir. Esner, heyecâna dûçâr olur, ıstırâb hisseder. Bu gibi ârızalarda
vakit gayb etmeksizin hekîm çağırmalıdır. Bu husûsda bir dakîkanın gayb edilmesi kadının hayâtı
üzerinde vahîm teʼsîrler gösterebilir.
Zamân zamân rahmi cessetmek de iyidir ki, bu da rahmin sert bir kıvâm alarak küçüldüğünü
ve göbekden yukarıda bulunmadığını gösterir. Tuvaletden sonra nâhiye-i tenâsüliyeye vazʻ olunan
kompresi sık sık yoklamak ve her cihetçe kadında hâiz-i ehemmiyet bir şey olup olmadığını tedkîk
etmek lâzımdır.
19-Lohusalık
Haml ve doğum sebebiyle tebeddül-i şekl eden kadın cihâz-ı tenâsülîsinin tabîʻî bir hâl alması
için geçen zamâna "nefâset" tesmiye olunur. Bu da ilk âdeti görünceye kadar yani doğumdan iʻtibâren
altı hafta sürer.
Doğurdukdan sonra kadın arka üstü yatacak ve 24 sâʻat ufak bir baş yasdığı ile baş biraz yuka-
rıda olmak üzere vazʻiyetini bozmayacakdır. Eğer doktor, muʻâyenesinde rahmi çok büyük bulmazsa
kadın yan tarafa da yatabilir. Geniş bir bağ ile kadının karnı çok sıkılmayarak kâfi derecede sarıla-
cakdır. Hâricen cihâz-ı tenâsülînin sık sık temizliğine ve hâricden dâhile doğru kirlenmemesine iʻtinâ
olunacakdır. Bütün bu temizliği sabâh ve akşâm gerek defʻ-i tabîʻîde bulunduğu ve gerek idrâr etdiği
zamânlarda yapmalıdır. Doktor tavsiyesi olmadan katʻiyen hiçbir şırınga yapılmayacakdır.
Kadın on gün yatakda kalmalıdır. Cihâz-ı tenâsülînin hâl-i tabîʻîye gelmesi için çok lâzımdır.
Aynı zamânda zâyiʻâtın mevcûd olmaması ve nabzın ve derece-i harâretin tabîʻî bir hâl alması îcâb
eder. Vakitsiz ayağa kaldırmak bir intâna sebeb olabilir veyâhûd herhangi bir intâna müsâʻid bir vazʻi-
yeti bâdî olur.
4103
Sayı 80
Ekseriya dâ sükût-ı rahm ve iltihâb-ı rahm gibi ihtilâtât görülür.

Kadının yatakda kaldığı müddetçe tâm gıdâ almasına iʻtinâ olunur ve bu husûsda hiçbir vechile
ihmâle maʻrûz bırakılmamalıdır. Limonata, çay ve sütü istediği kadar içebilecekdir.
Doğurduğunun birinci on ve on beş günler zarfında "nifâsî kan" denilen ve haznesinden gelen
[360] bir seyelâna maʻrûz kalabilir. Bu seyelân tabîʻîdir. İlk önceleri sâf bir kandan ibâretdir. Gitdikçe
kıvâmı sulanır, maslî bir hâl alır. En nihâyetinde hafîf esmer, müterâ[fı]k bir mâyiʻ hâlindedir.
Bu seyelân-ı nifâs çok mikdârda ve dâimâ kanlı olarak devâm eder ve mikropların taht-ı teʼsî-
rinde kîhî ve fenâ kokulu akıntı şeklinde gelecek olursa tabîʻî bir seyelân iʻtibâr olunmaz.
Lohusalığın birinci sâʻatlerinde veyâhûd birinci günlerinde kadın karnında bir takım sancılarla
kıvranır. Doğumu müteʻâkib rahimde hâsıl olan bir nevʻ kulunçdur ki, rahimde kalan bazı aleka (ta-
hassür etmiş kan) parçalarının tardı için rahmin icrâ etdiği takallusâtdan ibâretdir. Kadın bu sancıyı
çocuk doğururken hissetdiği ağrılar şiddetinde duyar. Ekseriyâ bu kuluncu müteʻâkib hakîkaten bir
ufak parça aleka çıkar.
Bu ağrıları teskîn etmek için elli santigram aspirin veyâhûd kinin verilir veyâhûd on damla
kadar lavdanom ilâvesiyle tenkıye yapılır. Fakat bütün bunları dâimâ bir hekîmin tavsiyesine göre
yapmalıdır.
Lohusalık esnâsında kadının derece-i harâreti takrîben 37,6'ya kadar çıkabilir. Memelerinden
ilk sütün geldiği gün biraz fazlalaşır. Fakat hiçbir zamân 38'e kadar çıkmaz. Buna süt harâreti derler.
Lâkin herhangi bir intândan bilhâssa flebitden (iltihâb-ı verîd)
korkmak lâzımdır.
Bazen idrâr tutulduğu görülür. Bir damla bile idrâr ede-
mez. Bunun için her çâreye başvurarak az mikdârda da olsa id-
râr etdirmeli ve bu sebebden ümîdi keserek sonda ile almamağa
gayret etmelidir. Lohusalık âvânında kadın bazen de inkıbâza
dûçâr olur. Birinci defʻ-i tabîʻî ekseriyâ dördüncü güne doğru
olur, sonra emʻâ eskisi gibi vazîfesini tabîʻî olarak görmeğe baş-
lar. Bazen de bağırsaklar tenbelleşir. Bu cihete de nezâret etmek
lâzımdır.
Bitdi.
Terceme Eden:
Paris, Ahmed Süheyl
TENEFFÜS-İ SINÂʻÎ
Tazyîk Usûlüyle Yüzükoyun Teneffüs-i Sınâʻî Nasıl
Yapılır?
[361] 1-Hastayı karnı üstüne yatırınız. Bir kolunu doğru
uzatınız. Öbürünü dirseğinden kırınız. Başını dış tarafa tevcîh
ederek ağzını ve burnunu teneffüs için serbest bırakmak üzere
Şekil 1
kolunun veyâhûd elinin üstüne istinâd etdiriniz. (Şekil 1)
4104
Sayı 80
2-Şekil 1'de gösterilen vazʻiyeti almak için diz çökerek has-

tanın uyluklarını iki dizinizin arasında kavrayınız. Ellerinizin aya-
sını tabîʻî vazʻiyetde böğrüne ve parmaklarınızın uçlarını kaburga
kemiklerinin üzerine istinâd etdiriniz. Serçe parmağınız da son
kaburganın üzerine temâs etsin. Şu hâlde parmaklarınızın uçlarını
göremeyecek bir vazʻiyet almış olursunuz. (Şekil 2)
3-Kollarınızı düz tutarak yavaşça ön tarafa meylediniz ki,
sıkletiniz tedrîcen hastanın üzerine yüklensin. Şekil 2'de gösteril-
diği cihetle ön tarafa hareketin nihâyetinde omuzlar ellerin hizâ-
sına kadar gelecekdir. Dirsekler kırılmayacakdır. Bu hareket iki
sâniyede icrâ edilecekdir.
4-Şimdi tazyîki kâmilen izâle için kendinizi hemen geri alı-
nız. (Şekil 3)
5-İki sâniye sonra yine öne meylederek ilk vazʻiyeti alınız.
Dakîkada on ikiden on beş defaya kadar ameliyeye devâm ediniz.
Bu vechile hastaya dört-beş sâniyede bir teneffüs-i tâmme-i
sınâʻî verilmiş olur.
6-Teneffüs-i tabîʻî iʻâde olununcaya kadar bilâ-fâsıla tenef-
füs-i sınâʻîye devâm ediniz. Olmadığı takdîrde ameliyâtı dört, dört
buçuk sâʻat kadar imtidâd etdiriniz. Bundan sonra tabîb hastadan
ümîd keserse terk ediniz. Şekil 2
7-Teneffüs-i sınâʻî devâm etmekde iken bir muʻâvin hasta-

nın boynunda, belinde ve göğsündeki sıkı elbiselerini gevşetmeli-
dir. Hastayı sıcak tutunuz. Hasta kendine gelinceye kadar katʻiyen
ağzından bir mâyiʻ vermeyiniz.
8-Hasta cânlandık[dan] sonra kalbini yormamak için otur-
masına veya ayakda durmasına müsâʻade etmeyip mutlak yatırma-
lıdır. Eğer hasta cânlandığı zamân tabîb gelmemiş ise bir mukavvî
verilebilir. Sıcak çay, kahve, bir küçük bardak suda bir çay kaşığı
amonyaklı küûl-i ıtrî (aromatic sprik of amonia) [ile] hasta sıcak
tutulmalıdır.
9-Cânlandırma ameliyesi hastanın musâb olduğu yerin
mümkün olduğu kadar yakınında icrâ [362] edilmelidir. Nefes iʻâ-
de oldukdan sonra hasta arka üstü yatdığı hâlde kaldırılması câiz-
dir. Eğer ahvâl-i havâiyeden ve ilh. dolayı henüz teneffüs-i tabîʻî
iʻâde olunmazdan evvel hastayı kaldırmak mecbûriyeti hâsıl olur-
sa cânlandırmak ameliyesine esnâ-yı râhda devâm edilmelidir.
10-Teneffüs-i tabîʻînin az bir zamân için iʻâdesi cânlandırma
ameliyesinin bırakılmasını hiçbir zamân intâc etmez. Bazen hasta
biraz teneffüs aldıkdan sonra teneffüs yine durur. Hasta müşâhede
altında bulundurulup o anda teneffüs-i sınâʻîye be-tekrâr hemen
başlanmalıdır. Şekil 3
4105
Sayı 80
11-Cânlandırma ameliyesinin tatbîkinde ameliyâtı icrâ eden kimseyi değiştirmek lâzım geldiği
zamân çok dikkat edip teneffüsün intizâm-ı devâmını bozmayarak işbu ameliyeye devâm etmek el-
zemdir1.
Safiye Hüseyin
_______________

(79'uncu nüshadan mâbaʻd)
Lâ-yemût Uzviyetler
Beşeriyet ve bütün zî-hayât mevcûdât için mukadder olan ölümdür. Tabîʻatın bu şedîd kânûnun-
dan kurtulmak imkân ve ihtimâli yokdur. Her cânlı mevcûd nihâyet ölüme mahkûmdur. Neşʼeli bir
ilkbahâr sabâhının ölgün ve ılık gölgeleri altında uzanan ovalara, dağlara, nehirlere bakınız. Ağaçla-
rın yeşil gölgeleri arasında fısıldaşan rengârenk kuşlar, lâciverd renkli ve hâreli denizin, koyu mâvi
renkli ırmak ve nehirlerin derinliklerinde bir sürʻat-i berkıye ile koşuşan balıklar, havâların nâ-mah-
dûd vesîʻ sâhalarında uçuşan zerrîn kanadlı şuh kelebekler, çayırların, dağların üzerinde, karanlık
[363] kovu[k]larda soğuk iklîmlerin buzlu ve beyâz kayalarında yaşayan hayvânât-ı vahşiye, kürre-i
arzın ihtiyâr kışrında tenebbüt eden milyarlarca hadsiz ve hesâbsız nebâtât ve mevcûdât, kısa veya
uzun fâsılalardan sonra tabîʻata vedâʻ ederler. Bazıları tabîʻî ölüm ile vedâʻ eder, bazıları kendileri-
ne musallat olan düşmanların kahhâr pençeleri altında cân verirler. Zümürrüdîn bir ovanın, gümüş
renkli bir ırmağın, koyu menekşe renkli bir dağın sînesinde gördüğümüz şirin, câzib manzara içeri-
sinde görülmez hakîkatlerin işitilmez bir velvelesi, birçok mevcûdâtın elîm ıztırâbâtını fısıldayan son
nefeslerinin elemli musikisi vardır. Bu ilâhî sükût içerisinde cân çekişen vücûdlar, sönen hayâtlar,
ebediyen vedâʻ eden mevcûdât var. Eskiler ölür, yeniler gelir. Hayât ve ölüm mübâdelesi yekdiğerini
taʻkîb ederek bu füshat-fezâ içerisinde kürre-i arzın kurulduğu günden beri devâm edegelmekdedir.
Ölüm hayâtın gayr-ı kâbil-i ictinâb netîcesidir. Bu netîce-i müessife beşeriyeti mukâseme eden birçok
dînlerin sebeb-i neşʼeti olmuşdur.
Hayâta merbûtiyet insânların en büyük emelleridir. Hayât-ı sermedî ve hayât-ı müstakbel, bü-
tün dînlerin insânlara vaʻd etdikleri tatlı bir hayâldir. Edyân sermediyeti kabûl eder.
Fi'l-vâkiʻ edyân sermediyeti kabûl etmekle berâber lâ-yemût uzviyetleri kabûl eden bir mebha-
sü'l-hayât âlimi vardır. Bu zât Weismann'dır. Bu zât tek hücreli mevcûdât ile kesîr hücreli mevcûdât
arasında tâm bir zıddiyet görmekdedir. Tek hücrelerde uzvî vazîfeler ile neslî vazîfeler aynı hücrenin
dâhilindedir. Kesîr hücrelilerde bu iki vazîfe yekdiğerinden ayrıdırlar. İbtidâî hayvânlar fenâ bulacak
olursa neslî ve uzvî aksâm aynı zamânda fenâ bulacakdır. Bunların lâ-yemût olması, bekâ-yı nesil
için elzemdir. Diğer kesîrü'l-hücerât olan mevcûdâtda neslî hücreler lâ-yemûtdur. Bünyevî hücrelerin
fâni olması nesli tehlikeye koymaz. Weismann'a göre vahîdü'l-hücre hayvânlar lâ-yemûtdur ve kesî-
rü'l-hücre hayvânlar fânîdirler.
1 Safiye Hüseyin Hanımefendi'nin mecmûʻa için terceme lütfunda bulundukları işbu teneffüs-i sınâʻî usûlü Amerika
Telefon ve Telgraf Şirketi, Amerika Salîb-i Ahmeri, Amerika Havagazı Şirketi, Amerika'nın en meşhûr bir çelik
kumpanyası, Tenvîrât-ı Elektrikiye Şirketi ve Amerika Emniyet-i Umûmiye Müdüriyeti, Tabâbet ve Cerrâhî Bürosu,
Amerika Bahriye ve Harbiye Nezâretleri, Amerika Maʻâdin Müdüriyeti ve Amerika Sıhhiye Müdüriyet-i Umûmiye-
si tarafından kabûl edilmişdir.
4106
Sayı 80
Fakat bu hayvânâtın lâ-yemût olmaları tabîʻî ölüm ile ölmediklerinden ileri geliyor. Bu uzviyât
kazâ ve bin bir türlü darabât-ı tabîʻiye ile mahv olabilmekdedir.
Weismann neslî hücrelerin lâ-yemût ve bünyevî hücrelerin fânî olduğunu iddiʻâ etmişdi.
Fi'l-vâkiʻ bu iddiʻâ bir zamânlar doğru zannedildi. Fakat son zamânlarda fennin yeni tecrübeleri bu
nazariyeyi de çürütmüşdür. Weismann bünyevî hücrelerin fânî olduğunu iddiʻâ etmişdi. Fakat Carrel
ve Ebeling nâmında iki zât bu hücrelerin fânî olmadıklarını, hâric-i uzviyetde de yaşadıklarını is-
bât etdiler. New York'da Rockefeller Müessesesi erkânından Mösyö Carrel lifînden bir şerîdin sathı
üzerinde bir tavuk ruşeyminin gözünden alınan beşere-i muhâtiye hücrelerini çoğaltmağa muvaffak
olmuşlardır. Bunlar her vasatı değiştirdikçe ensiceyi yıkamışlardır. Bu nescler sathan neşv ü nemâ
bulduklarından kendilerine vasat vazîfesi gören suları değiştirmek kolay olur. İyi bir ürek meydâna
getirmek için vasata genç bir hayvânın kanı ile ruşeymî usâreden ilâve etmek îcâb etmekdedir. Bazı
hücreler tarafından ifrâz olunan ve trephon denilen bazı hayâtî mevâd vardır ki, bunlar hücrenin te-
kessürünü faʻâliyete getiren unsurlardır. Carrel ve Ebeling nâmındaki zâtların biyoloji cemʻiyetine
[364] arz etdikleri rapor mündericâtı hulâsaten ber-vech-i âtîdir:
Nesc-i munzamların üretilmesine 1912 senesinde başlanmışdır. İlk üretme ameliyesi[ne] bir ta-
vuk rüşeyminin kalbinden alınan bir parça ile başlanmışdır. 1914 senesinden sonra bu tedkîkât bizzât
Ebeling tarafından taʻkîb ve idâre edilmişdir. Bu hücreler uzviyâtdan hâric bir sûretde yaşadıkları 11
sene zarfında 2.254 batın değiştirdikleri hâlde bütün faʻâliyet ve kudretlerini muhâfaza etmişlerdir.
Ensicelerin kitleleri her 48 sâʻatde tezâʻuf etmiş, bunlardan haftada 200'den ziyâde yeni ürekler vü-
cûda getirilmişdir. Bu yeni ürekler muhtelif tecrübelerde kullanılmışdır.
Hücreler şekillerini, manzaralarını, husûsî mâhiyetde olan kimyevî faʻâliyetlerini tamâmıyla
muhâfaza etmişlerdir. Bu zâtın tecrübeleri bünyevî hücrelerin pek mükemmel bir sûretde hâric-i uz-
viyet olarak neşv ü nemâ bulduğunu isbât etmişdir. Aynı zamânda zî-hayât mahlûkâtda yaşamak ve
genç kalabilmek için vasatın tebeddülü lâzımdır. Vasatları değişen hücreler yeni bir hamle ile kudret-i
hayâtiyelerini kazanmakdadırlar. Vasatların mutlakâ değişmesi îcâb ediyor. Yeknesaklık hayâtı ölüme
doğru sürüklüyor ve uzviyetin faʻâliyetini zaʻfa uğratıyor. Paul Drauf'un gösterdiği üzere dâimâ aynı
bir gıdâ ile beslenen hayvânlarda usâre-i miʻdeviyenin ifrâzâtı azalıyor. Pepsin ve hâmız-ı klor mâʼ
mikdârı tenâkus ediyor ve cihâz-ı hazmîde mevcûd mayalar tenâkus ediyor. Yeknesak kalan ve devâm
eden teheyyücler de bazı kere en hassâs hayvânları tâm bir adem-i hassâsiyete uğratabilir. Kudret-i
hayâtiye kazanabilmek ve yeni bir hamle ile cânlanabilmek için yeni vasatlara muhtâcdırlar. Uzviyet
tebeddülâta dâimâ muhtâcdır. Tebeddül olmayınca neşv ü nemâda batâet görülüyor. Fi'l-vâkiʻ Carrel
ve Ebeling'in tecrübeleri bünyevî hücrelerin de neslî hücreler gibi neşv ü nemâ bulduklarını ve hayât-
dâr olduklarını isbât etmişdir. Weismann tek hücreli hayvânâtın lâ-yemût olduğunu iddiʻâ etmişdi. Bu
iddiʻâyı çürütmeğe kalkan Mopas nâm zâtdır. Bu mebhasü'l-hayât âleminin hücreli hayvânları[n]dan
olan nakʻiyelerin bir müddet-i muvakkate yaşadıkdan sonra nesillerini idâme edebilmeleri için müzâ-
veceye muhtâc bulunduklarını gösterdi. Fi'l-vâkiʻ 200'üncü nesilden sonra nakʻiyede zaʻf u ihtiyârlık
alâimi rû-nümâ oluyor.
Müzâvece (conjugaison) fiʻli vukûʻa geldikden sonra hayvân yeni bir hamle ile idâme-i nesle
devâm ediyor.
Calkins, 1912 senesinde:
"-Böylece zaʻf târî olan vasata iyod ve diğer bazı emlâh ilâve edildiği hâlde nakʻiye denilen hay-
vâncağızda ihtiyârlık alâmeti 200'üncü tecezzîden sonra başlamaz, 600'üncü tecezzîye kadar devâm
4107
Sayı 80
eder. Bazı cinslerde müzâvece olmadan gençleşmek kâbil olmakdadır. Meselâ dâfinîlerde? böyledir.
Müzâvece eden şahıslar arasında erkeklik ve dişilik mevzûʻ-ı bahis olamaz. Yalnız mübâdele esnâsın-
da nüvevî mâddelerini birbirleriyle mübâdele ederler. Bunu müteʻâkib tarâvet ve gençlik başlar. Eğer
bu hayvâncıklar arasındaki müzâveceye mâniʻ olunursa vehn ü ihtiyârlık zâhir olur. Hayvân hayâtı
kudretlerini zâyiʻ eder ve nakʻiye fenâ vazʻiyete düşer. Mopas'a göre nakʻiyenin lâ-yemût olması iki-
den bir yapmağa muvaffak olduğu zamânlardadır. Nakʻiyeler her zamân birden iki yapmakdadırlar.
Hiçbir nakʻiyede cesed görülmez. Çünkü tecezzî eden [365] parçalar diğerlerine temerküz ederek
diğer nakʻiyeleri kuvvetlendirirler" [demişdir.]
Yukarıda söylediğimiz vechile Calkins'in taharriyâtı göstermişdir ki, nakʻiyeler müzâveceden
mahrûm oldukları zamân vasata, buyyon veya münebbih mâddelerden biri ilâve edilecek olursa vehn
ve kuhûmete mâniʻ olmak imkân dâhilindedir.
Calkins'in 1902 senesindeki müdekkikâne taharriyâtı ile isbât edilmişdir ki, bu sûretle ilâve
edilen mevâdd-ı kimyeviye sâyesinde 600'üncü batna kadar hayâtları temâdî etmekdedir.
Hayâtiyât âlîmlerinden Atrik'in? gösterdiği üzere müzâvece olmadan bazı nesillerde 863 batna
kadar kuvvetlerini muhâfaza ederler. Bazı eşkâl vardır ki, bunlar ilkâh müdâhalesine muhtâcdırlar2.
Lorande Loss Woodruff ile diğer bir Rus âlimi olan Metalinkof taraflarından idâre edilen iki
uzun tecrübe silsilesi bazı şerâit dâhilinde hüceyrâtın nâ-mahdûd bir sûretde tekessür edebildiğini
isbât edebilecek gibi görünüyor. Bu iki âlim müteʻâkib nesillerin intikâllerini taʻkîbden aynı sabrı
gösterip aynı usûlü istiʻmâl ediyorlar.
Hayvânlarda taʻkîm edilmiş yulaf menkûʻundan veya evvelce kaynatılmış gül sularından
veyâhûd et hulâsasının (Ebeling) 100'de 0,025 mikdârındaki hafîf mahlûlünden alınmış birkaç damla
mâyiʻi hâvî çukur lamlar (lames) derûnunda yetiştirilmekdedir. Bu nevʻ tecrübelere bir tecrîd edilmiş
nakʻiye (inissoire isolé) ile başlıyorlar. Ertesi günü bu nakʻiyeden vücûda gelen yavruların adedini
sayıp yine bir tânesini tâze mâyiʻ ile lama nakil ve nihâyetine kadar bu usûle devâm ediyorlar.
Woodruff kendi tecrübelerine 1907 Mayıs'ında başlamış ve paremesyum aurelia nâmını taşıyan
nevʻinden bir hayvâncığın dört yavrusuyla yekdiğerinden ayrı dört hars teʼsîs edilmişdir.
Müddet Batnın Adedi
Birinci sene nihâyetinde 452
İkinci sene nihâyetinde 690
Üçüncü sene nihâyetinde 613
Dördüncü sene nihâyetinde 612
Beşinci sene nihâyetinde 662
3.029
Beş sene zarfında 1912 Mayıs'ında harsın dördü de 3.029'uncu batınlarına erişmişlerdir. Bu
hesâba göre her 48 sâʻatlik müddete vasatî olarak 3 batın isâbet etmekdedir.
1914'de batınların adedi 4.500'ü geçmişdi. Son batnın ferdleri yedi sene evvel kendileriyle bu
harslara başlanılan ilk şahıslardan ne fizyoloji ve ne de morfoloji nokta-i nazarından zerre kadar fark
göstermediler. Tekessürlerin sürʻatleri bazı irticâc[a] (oscillation) uğramakla berâber aynı seviyeyi
muhâfaza edebiliyorlar. Metalinkof vahîdü'l-hacerelerin ara sıra ikişer ikişer mürâcaʻat etdikleri yu-
2 George Yohen, Mütercimi: Abdülfeyyaz Tevfik Bey.
4108
Sayı 80
karıda bahsi geçen istikvâ (conjugaison) hareketleri vukûʻa gelmeden b. kuvanom? nevʻini on sene
mütemâdiyen harslarına devâm etdirmeğe muvaffak olmuşdur. Bu neslin 1908'de Petersburg civârın-
da bir küçük havuzdan alınan ilk ferdi aynı zamânda yirmi neslin üremesine azîmet noktası olmuşdur.
Bu üretme sanʻatı 1910'dan beri tekemmülünde de devâm etdi.
Bu harslar 1917'de Gladkov tarafından [366] Kırım Dârülfünûnu'na nakledilerek orada on sene
daha devâm edildi. Bu esnâda senede vasatî olarak 400'den 2.967'ye kadar batın tahassul eyledi.
1912'den 1915'e kadar seneden seneye batınların adedi mütenâkıs bir sûretde devâm ederek 3 sene
zarfında 413'den 258'[e] tenezzül etmişdi. Lâkin 1916'da sebebi maʻlûm olmadığı hâlde birdenbire
batnın adedi 490'a fırladı. Metalinkof nakʻiyelerin istikvâya (conjugaison) mürâcaʻat etmeden 10
sene devâm eden münhanîleri tersîm etmeğe muvaffak oldu. Bu münhanîleri tedkîk ederken en ziyâ-
de göze çarpan şey tahassul sürʻatlerinin uğradıkları büyük irticâclardır. Bu sürʻatlerin günden güne
bile fark etdikleri vardır. Günde bazen 3 batna kadar çıkdığı hâlde sıfıra kadar düşdüğü de olur. Bu
keyfiyet üreklerin kâffesinde görülmekdedir.
Eğer bu irticâclara Woodruff, Erdmann'ın zanları vechile nakʻiyelerin nüveyvelerinden tahad-
düs eden gâyet müşevveş dâhilî tagayyürât ile münâsebetdâr ise iki ferdin istikvâsı esnâsında görülen
bir sıra inkişâfların ara sıra nüveyvât cihâzlarında vukûʻa gelmesi lâzım gelir. İstikvâ keyfiyetiyle
şimdi bahsetdiğimiz nüveyvelerdeki tagayyürât arasında esâslı fark nüveyveleri teşkîl eden anâsır
arasında mübâdele keyfiyetinin bulunmamasıdır. Burada gençleşmeyi teʼmîn eden sebeb nüveyve-
lerin yeni başdan tahassulleridir. Maʻamâfîh bu gençleşme keyfiyetin[in] başka bir mihânikiyet ile
husûle gelebileceği düşünülebilir. Yukarıdaki tecârîb Weismann'a hak veriyor gibi görünür. Fakat
1923 sene[sin]de neşredilen La Vie Cellurair unvânlı eserin müellifi Hennegny'[e] göre vahîdü'l-hüc-
re lâ-yemûtdur demek tâm maʻnâsıyla safsatadır. Mâdem ki zî-hayâtları şahıs iʻtibârıyla nazara alı-
yorlar, vahîdü'l-hücreler de kesîrü'l-hücerâtlar gibi bir müddet sonra ancak müşâbihleri bulunan efrâ-
dı yerlerine ikâme edip kendileri ortadan gayb oluyorlar. Zî-hayâtların kâffesine fâni demek haklıdır.
Cesed hayâtı katʻî sûretde tavsîf eden zarûretlerden değildir.
Yukarıda görüldüğü gibi bir tek paremesyum, milyarlarca şahsiyet verebilir. 40 gün içerisinde
bir metre mikʻabı mevcûd zî-hayât verir. Az bir müddet zarfında bütün kürre-i arzı ihâta edecek kadar
nesli tekessür eder. Teşekkür edelim ki, tabîʻatda birçok uzviyât neşv ü nemâlarında birçok mevâniʻ
ve suʻûbete dûçâr oluyorlar. O müşkilât ve mevâniʻ sâyesinde lâzım olduğu kadar dal budak salamı-
yorlar. Eğer nebâtât ve hayvânâtdan bazılarının nesilleri tamâmıyla yaşamış olsaydı bugün kürre-i arz
üstünde oturulacak bir karış toprak bulmak imkân hâricinde olacakdı.
Eğer ölüm, rehâkâr ölüm olmasaydı zavallı beşerin ne fecîʻ bir vazʻiyetde kalacağı pekâlâ an-
laşılır. İzdihâm, hayâtı gayr-ı kâbil-i teneffüs bir hâle sokacakdı. Acaba nakʻiyeler hepsi mahsûlât-ı
hayâtiyelerini idâme etdirebiliyorlar mı? Çok şükür ki etdiremiyorlar. Fakat birçok zamân müzâvece
olmadan yaşamak ve tekessür etmek kâbiliyetlerinde bulundukları yukarıda Woodruff'un Washington
Millî Encümen-i Dânişi'ne (Prouding of the National Acedemy of Sciens the Washington) arz etdik-
leri tecârîb ile anlaşılmışdır. 5 sene zarfında 3.029 nesil vermişdir. Bu 3.029 nesilde katʻiyen tereddî
alâimi görülmemekde idi. Bütün bu tecrübeler cinsinin müzâvece yapmadan, tesâlüb etmeden yaşa-
yabileceğini göstermişdir.
[367] Müzâvece olmadığı hâlde hücrelerin muntazaman inkısâmı, hücrenin dâhilindeki bazı
mesâil-i hayâtiye ile müşterek olduğunu gösteriyor. Bu hücrenin nüvesindeki yeni teşekkülât ile alâ-
kadârdır. Biz buna dâhil-i hücre (endomixie) [deriz]. Bu kelime bize dâhil-i hücre husûle gelen bir
takım hâdisâtın mecmûʻasını gösteriyor. Müzâvecede hücrenin menşeʼini aldığı kudret hâric-i hüc-
4109
Sayı 80
redir. Endomixie de dâhil-i hücredir. Dâhil-i hücrede bir ihtilâl-i hücrevî husûle geliyor. Anâsır-ı
hayâtiye yekdiğeriyle kaynaşıyor, yoğruluyor ve yeni kaynaşan ve yoğrulan anâsır dâhilinden yeni
bir hükûmet ve yeni bir cihâz-ı nüvevî husûle geliyor. Hücrenin dâhilindeki iyonlar arasında husûle
gelen isyân ve harekât-ı dâhiliye hücrenin yeni bir şekil almasını mûcib oluyor. Hücre intizâmını gayb
etmez. Eğer bu ihtilâl netîcesi hücrenin intizâmı bozulacak olursa tabîʻî bir hücreden çıkar ve kanser
hücresine inkılâb eder ki, anarşi netîcesi husûle gelen hâdiseden dolayı hücre idâme-i hayât edemez.
Nasıl ki ihtilâllerden sonra hâl-i tabîʻî avdet eder ve memleket daha büyük bir inkılâba doğru terakkî
ederse öylece hücre arasında husûle gelen ve endomixie taʻbîr olunan dâhil-i hücrevî isyân netîcelenir
ise uzviyet kazanır. Netîcelenmez ise helâk olur. Mütemâdî ihtilâller, bünye-i ictimâʻiyede sarsıntılar
yapar. Eğer mütemâdiyen bu sarsıntılar devâm ederse o millet bittabʻ felâkete sürüklenir. Biyolojik
hâdisât ictimâʻî hâdiselere müşâbihdir.
L. L. Woodruff'un tecrübeleri göstermişdir ki, her ay vasatî olarak 50 batın hâsıl olmakdadır.
Tahmînen günde iki batın tahassul etmekdedir. Bütün bu tecrübeler göstermişdir ki, ırkın temâdî-i
hayâtı için dâhil-i hücrevî galeyânlara ihtiyâc vardır. Endomixie eskilerin hâricî birleşmeler netîcesi
neslin gençleşmesine yardım eden müzâveceye yeni ilâve edilen hâdise-i dâhil-i hücrevî bazı faʻâli-
yet-i hayâtiyenin husûlü îcâb etdiğini gösteriyor.
Bunlardan anlaşılıyor ki, hüceyrenin temâdî-i hayâtı iki hâdisenin mevcûdiyetiyle kâimdir:
1-Müzâvece (conjugaison) hâricî ve iki hücre arasında
2-Dâhil-i hücre galeyân ve ihtilâl (endomixie) tek bir hücre zerreleri arasındaki tebeddül ve
tahavvülâtdır. Mopas'ın taharriyâtı göstermişdir ki müzâveceden sonra nakʻiyelerin yavrularında batî
neşv ü nemâ göze çarpar. Müzâvece nakʻiyeler için ölümü ve gayr-ı tabîʻîliği doğuruyor. Müzâvece
eden hayvânâtın kudret-i hayâtiyeleri tenâkus ediyor.
Hücrenin dâhilindeki (endomixie) hücrenin hayâtını kurtarıyor.
Acaba hücrenin dâhilindeki bu fizyoloji hâdiseleri hücrenin temâdî-i hayâtı için kâfi midir?
Metalinkof, bunun lüzûmlu olmadığı kanâʻatindedir.
Alummiere denilen zâta nazaran zî-hayât uzviyetler kolloidlerden yani gırâî cisimlerden mü-
rekkebdir. Bunlar gayr-ı sâbit bir takım ecsâmdır. Bunlar calihavî bir tarzda teressübe doğru dâimî
bir hareketleri var. Calhaların teşekkülleri zerrelerin adem-i muvâzene hâlinden muvâzene hâline
geçmesidir ki, bu muvâzenenin teessüsü ölümdür. Hayâtın sönmesi ve hitâma ermesidir. Bu husûsda
fazla maʻlûmât almak isteyenler bu kitâba mürâcaʻat etmelidirler3.
[368] Hücreler dâhilindeki gırâî teʻâmülât ve hareketler calhalar teşekkülüne doğru harekete
başlarlarsa ölüme doğru yürüyor demekdir. Hücreler arasında dâimâ kolloidî mübâdele vardır.
Meselâ bir paremesyum farz edilecek olursa bu paremesyumun inkısâmından tahassul eden
nesil, diğer neslin yarısı kadar noksân gırâî mâddeyi hâiz olacakdır.
Başlangıçdaki nesil ile sekizinci nesil arasındaki kolloidi ihtivâ etmek dolayısıyla 1/256 nis-
betinde bir fark olacakdır. 40'ıncı nesilde kendi unsurlarından trilyonda biri kadar bulunacakdır. Lâ-
yemût hücre diyebilmek için nâ-mütenâhî bir sûretde ibtidâî kolloidin bulunması îcâb edecekdir. Bu
da acaba kâbil midir? Bu tamâmıyla esâssız bir nazariyeden ibâret kalacakdır.
Kolloid nisbeti nesilden nesile azalacakdır. Her zamân yeni bir zahîre iddihâr edilecek ve bu
yeni iddihâr edilen gırâî mâddeler yerlerine eskileri ıtrâh olunacakdır. Vücûd eski kolloid iyollerini?
atarken yenilerini vücûda getirmeğe hasr-ı mesâʻî edecekdir.
3 Théorie Colleïdal de La Biologie et de La Vie
4110
Sayı 80
İbtidâî protozoerlerin ebediyen yaşadığı zannedildiği hâlde bunlar parça parça bir ölümle gâib
olacakdır.
İlk protozoerler tedrîcî bir sûretde zerrelerin mecmûʻaları arasında husûle gelen mütemâdî
ölümle gayb olacakdır.
Her nesil ibtidâî kolloidin bir parçasını ıtrâh etmekdedir. Öyle bir zamân gelecekdir ki, zer-
revî mecmûʻalarından hiçbir zerre kalmayacakdır. İbtidâî protozoerin ölümü parça parça yekdiğerini
taʻkîb ederek ilk protozoer ile son protozoer arasındaki kolloid nisbeti en son neslin hücresinde kol-
loid mikdârı iʻtibârıyla sıfıra müncer olacakdır.
İlk nesil ile kırkıncı gün husûle gelen nesil arasındaki kolloid fark [ve] mikdârı birinciye naza-
ran 1/1.000.000.000.000 kadar azdır. Woodruff'un 1907'den 1912 senesine kadar taʻkîb ederek 3.300
aded olarak hâsıl olan nakʻiyenin neslinde ilk nesilden kalan kolloid zerresi 1/203.300e x 1/… kadar
az bulunacakdır. Fakat bu hâl gayr-ı kâbildir. Mâddeten nâ-mütenâhî bir sûretde mâdde kâbil-i taksîm
değildir. Atomun muʻayyen bir hudûdu vardır. Mâddeten ibtidâî mâddenin kudret ve kitle iʻtibârıyla
bu kadar ileri gitmesi imkânı tasavvur edilemez. Başlangıçda mevcûd olan protozoer yavaş yavaş
kısmî olarak ölmekdedir.
Nakʻiyelerin lâ-yemût olması hakkında serd edilen iddiâ izâfî ve zâhirî olarak kalıyor. Fi'l-vâkiʻ
ilk kolloid zerrelerden nesilden nesile kalan mâdde gitdikçe azala azala asgar-ı sagîre müncer olmak-
dadır.
Calkins, Woodruff'un tecrübelerinde arada sırada hayâtî kuvvetlerin azaldığı ve nakʻiyelerden
bir buhrân tahaddüs etdiği göze çarpmakda idi. Mebhasü'l-hayât âlimlerinden Profesör Lyon nâm
zât şu mütâlaʻayı serd eylemekdedir. Bu buhrânlar calhavî kolloid mâddelerinde hücerât tarafından
ıtrâh dolayısıyla husûle gelmekdedir. Eski kolloidler ceddin bırakdığı mîrâs terk edile edile vücûd
yenileşiyor ve eski aksâmı ıtrâh ederek yeni teşekkülât teessüs ediyor. Ceddin hasedi bu sûretle tarh
olunmuş oluyor. Fakat bu ıtrâh ameliyesi parça parça kısmî olarak tahassul ediyor. Nakʻiyelerdeki
lâ-yemûtiyet ilk nesillere göre nasıl bir nisbet arz ediyorsa insânların Adem aleyhisselâma göre aynı
derecede lâ-yemût olmaları lâzım gelmekdedir.
Doktor
İsmail Kenan
[369] Gençlik Salîb-i Ahmer Aʻzâsı

1 Kânûn-ı Evvel 1927 târîhinde Gençlik Salîb-i Ahmer aʻzâsının mikdârını gösterir cedveldir.
Avrupa'nın 22 muhtelif memleketinde gençlik Salîb-i Ahmer teşkîlâtının mikdâr-ı aʻzâsı
2.745.633'dür. Bu erkâmın tarz-ı tevzîʻi ber-vech-i âtîdir:
Arnavudluk Gençlik Salîb-i Ahmer aʻzâsı ●
Almanya Gençlik Salîb-i Ahmer aʻzâsı 10.000
Avusturya Gençlik Salîb-i Ahmer aʻzâsı 140.000
Belçika Gençlik Salîb-i Ahmer aʻzâsı 41.000
Bulgar Gençlik Salîb-i Ahmer aʻzâsı 45.052
Danimarka Gençlik Salîb-i Ahmer aʻzâsı 416
İspanya Gençlik Salîb-i Ahmer aʻzâsı 10.102
4111
Sayı 80
Estonya Gençlik Salîb-i Ahmer aʻzâsı 13.587

Fransa Gençlik Salîb-i Ahmer aʻzâsı 20.000
İngiltere Gençlik Salîb-i Ahmer aʻzâsı 7.000
Yunan Gençlik Salîb-i Ahmer aʻzâsı 150.000
Macar Gençlik Salîb-i Ahmer aʻzâsı 115.000
İtalya Gençlik Salîb-i Ahmer aʻzâsı 1.500.000
Letonya Gençlik Salîb-i Ahmer aʻzâsı 16.000
Litvanya Gençlik Salîb-i Ahmer aʻzâsı 2.237
Norveç Gençlik Salîb-i Ahmer aʻzâsı 9.342
Lehistan Gençlik Salîb-i Ahmer aʻzâsı 110.000
Romanya Gençlik Salîb-i Ahmer aʻzâsı 50.000
Sırbistan Gençlik Salîb-i Ahmer aʻzâsı 161.146
Çekoslovakya Gençlik Salîb-i Ahmer aʻzâsı 335.900
İsveç Gençlik Salîb-i Ahmer aʻzâsı 6.427
İsviçre Gençlik Salîb-i Ahmer aʻzâsı 1.900
Yekûn 2.746.633
( ● ) Mechûle delâlet eder.
***
Latin Amerika'nın 10 muhtelif memleketinde mevcûd Gençlik Salîb-i Ahmer teşkîlâtının bâliğ
olduğu 62.488 aʻzâdan:
Arjantin Gençlik Salîb-i Ahmeri'ne 41.668
Brezilya Gençlik Salîb-i Ahmeri'ne 10.000
Şili Gençlik Salîb-i Ahmeri'ne ●
Kolombiya Gençlik Salîb-i Ahmeri'ne ●
Kostarika Gençlik Salîb-i Ahmeri'ne ●
Hatt-ı İstivâ Gençlik Salîb-i Ahmeri'ne 1.020
Meksika Gençlik Salîb-i Ahmeri'ne ●
Panama Gençlik Salîb-i Ahmeri'ne 800
Paraguay Gençlik Salîb-i Ahmeri'ne 9.000
Venezuela Gençlik Salîb-i Ahmeri'ne ●
Yekûn 62.488
***
[370] Şimâlî Amerika'nın iki memleketinde 5.963.519 aʻzâdan:
Kanada Gençlik Salîb-i Ahmer aʻzâsı 137.394
Cemâhîr-i Müttehide-i Amerika Gençlik Salîb-i Ahmer aʻzâsı 5.826.025
Yekûn 5.963.519
***
4112
Sayı 80
Asya'nın 3 muhtelif memleketi Gençlik Salîb-i Ahmer aʻzâsı yekûnu 1.108.846'dır. Bu yekûnden:
Hindistan Pencap Gençlik Salîb-i Ahmeri'ne isâbet eden mikdâr 7.925
Japonya Gençlik Salîb-i Ahmeri'ne isâbet eden mikdâr 1.078.736
Siyam Gençlik Salîb-i Ahmeri'ne isâbet eden mikdâr 22.185
Yekûn 1.108.846
***
Avustralya kıtʻasının iki memleketi Gençlik Salîb-i Ahmer aʻzâsının yekûnu 96.753'dür. Bu
yekûnden:
Nefs-i Avustralya'ya 94.935
Yeni Zelanda'ya 1.800
Yekûn 96.735
***
Afrika kıtʻasında yalnız Cenûbî Afrika İttihâdı yani Transval'da 6.000 aʻzâ mevcûddur. Sâli-
fü'z-zikr erkâma nazaran bütün dünyâ Gençlik Salîb-i Ahmer aʻzâsının yekûn-ı umûmîsi 9.983.239'a
bâliğ olduğu anlaşılmakdadır.
***
İşbu erkâmı geçen sene neşrolunan istatistiklerle mukâyese edecek olur isek Gençlik Salîb-i
Ahmerlerinde müşâhede olunan tezâyüdün her memlekete isâbet eden mikdârı da şudur:
Japonya'ya 212.812
Cemâhîr-i Müttehide-i Amerika'ya 87.377
Kanada'ya 29.630
Avustralya'ya 14.953
Belçika'ya 14.008
Almanya'ya 9.300
Bulgaristan'a 6.644
Letonya'ya 6.500
Norveç'e 5.542
İspanya'ya 5.502
Cenûbî Afrika İttihâdı'na 4.994
İngiltere'ye 3.230
Macaristan'a 1.200
İsviçre'ye 680
Çekoslovakya'ya 259
Litvanya'ya 237
Danimarka'ya 207
İsveç'e 18
4113
Sayı 80
[371] Yalnız geçen seneye nisbetle Gençlik Salîb-i Ahmeri'nden 8.318 ve Lehistan'dan 4.000
aʻzâ tenâkus etmişdir.
Japon Gençlik Salîb-i Ahmer aʻzâsının dâimî ve muntazam tarzda tezâyüd etdiği ve her ay ye-
niden kaydolunan gençlik aʻzâsının mikdârı 20.000'i geçdiği tahakkuk etmekdedir.
***
Gençlik Salîb-i Ahmer Mecmûʻaları

1 Kânûn-ı Evvel 1927 târîhinde neşrolunan istatistiklere nazaran muhtelif memleketlerde in-
tişâr eden Gençlik Salîb-i Ahmer Mecmûʻalarının aded-i tabʻları ber-vech-i âtîdir:
Aded-i [Bidâyet-i
Tabʻı İntişârı]
Bidâyet-i
Cemâhîr-i Müttehide-i Amerika Gençlik Aylık
154.373 intişârı
Salîb-i Ahmer Mecmûʻası mecmûʻadır.
1919'dur.
Bidâyet-i
Çekoslovakya'nın Lipa Gençlik Salîb-i Aylık
18.600 intişârı
Ahmeri Mecmûʻâsı mecmûʻadır.
1921'dir.
Bidâyet-i
Avusturya Gençlik Salîb-i Ahmer Aylık
60.000 intişârı
Mecmûʻası mecmûʻadır.
1922'dir.
Aylık
Kanada Gençlik Salîb-i Ahmer Mecmûʻası 19.000 -
mecmûʻadır.
Macaristan Gençlik Salîb-i Ahmer Aylık
5.000 -
Aylık
İtalyan Gençlik Salîb-i Ahmer Mecmûʻası 20.000
mecmûʻadır.
Sırp, Hırvat, Slav (Sırbistan) Gençlik Salîb-i Aylık mecmûʻa
10.000 1922
Ahmer Mecmûʻası olup
Aylık
Bulgar Gençlik Salîb-i Ahmer Mecmûʻası 7.000
mecmûʻadır.
Romanya Gençlik Salîb-i Ahmeri Aylık
10.000 1923
Avustralya Gençlik Salîb-i Ahmeri Üç ayda bir
●
Mecmûʻası defa
Yeni Zelanda Gençlik Salîb-i Ahmeri
● Aylık mecmûʻa
Mecmûʻası
Lehistan Gençlik Salîb-i Ahmeri Mecmûʻası 2.000 "
Belçika Gençlik Salîb-i Ahmeri Mecmûʻası 33.000 "
Litvanya Gençlik Salîb-i Ahmeri Mecmûʻası 3.000 Ayda iki defa
Siyam Gençlik Salîb-i Ahmeri Mecmûʻası 6.000 Aylık mecmûʻa
Üç ayda bir
İsveç Gençlik Salîb-i Ahmeri Mecmûʻası 3.500
defa
Estonya Gençlik Salîb-i Ahmeri Mecmûʻası 2.500 Aylık mecmûʻa
4114
Sayı 80
Letonya Gençlik Salîb-i Ahmeri Mecmûʻası 2.000 " 1924

İngiltere Gençlik Salîb-i Ahmeri Mecmûʻası ● Üç ayda bir
Yunan Gençlik Salîb-i Ahmeri Mecmûʻası 30.000 Aylık
Çekoslovakya Radost nâm mecmûʻa ● "
[372] Fransa Gençlik Salîb-i Ahmeri
● Aylık 1925
Mecmûʻası
Cemâhîr-i Müttefika-i Amerika Gençlik
7.449 "
Salîb-i Ahmeri Mecmûʻası, diğer bir
Almanya Gençlik Salîb-i Ahmeri Mecmûʻası 15.000 " 1926
Japonya Gençlik Salîb-i Ahmeri Mecmûʻası ● Üç ayda bir
Norveç Gençlik Salîb-i Ahmeri Mecmûʻası 900 "
İspanya Gençlik Salîb-i Ahmeri Mecmûʻası 350 Aylık
Cenûbî Afrika İttihâdı Gençlik Salîb-i
●
Ahmeri Mecmûʻası
İsviçre Gençlik Salîb-i Ahmeri Mecmûʻası ●
Çekoslovakya, Slenieko adında diğer bir
●
mecmûʻa
Şu hâlde 27 millî Salîb-i Ahmer Cemʻiyeti'ne âid olmak üzere 30 gençlik mecmûʻası intişâr
etmekdedir.

İzmir Zelzelesi
31 Mart 1928 sabâhı sâʻat 2,25'de merkezi Torbalı havâlîsi olmak üzere vukûʻa gelen şiddetli
harekât-ı arziyenin bâdî olduğu harâbî ve nüfûs zâyiʻâtı memleketin her tarafında pek derin teessürle
karşılandı.
Torbalı ve İzmir'de yevm-i mezkûrdan beri recfeler bazen hafîf ve bazen de şedîd olmak üzere
hâlâ devâm ediyor.
Hareket-i arzın merkezi Torbalı havâlîsi olmasına mebnî Torbalı, Tepeköy ve civâr kurâdaki
mebânî kâmilen yıkılmış ve bu sebeble 10.000'den fazla nüfûs açıkda kalmışdır.
Zelzelenin şiddetinden İzmir'de de birçok hâne yıkılmış ve binlercesi dûçâr-ı hasâr olmuşdur.
Hareket-i arzın akab-i vukûʻunda İzmir Hilâl-i Ahmer Merkezimizce tren-i mahsûsla derhâl
300 çadırla lüzûmu mikdâr erzâk Torbalı'ya sevk edilmiş ve iʻzâm kılınan etıbbâ maʻrifetiyle de mec-
rûhların tedâvîsi teʼmîn olunmuşdur.
Torbalı havâlîsinde yıkılan hânelerin adedi 2.000'den fazladır.
Felâketzedelerin yağmurdan, soğukdan tahaffuz için yegâne ihtiyâcının çadır olduğu anlaşıl-
dığından merkez-i umûmîmizden İzmir'e gönderilen 900 çadırın kısm-ı aʻzamı Torbalı ile nevâhîye
tevzîʻ edilmiş ve bir kısmı da İzmir ihtiyâcına tahsîs olunmuşdur.
Torbalı ve havâlîsi felâketzedelerine İzmir merkezimizden gönderilen eşyâ ve levâzım ber-ve-
ch-i âtîdir:
4115
Sayı 80
Çadır 848 aded

Ekmek 1.493 kıyye
Pirinç 289 kıyye
Şeker 390 kıyye
Sâde yağ 71 kıyye
Sabun 1.024 kıyye
[373] Tuz 100 kıyye
Patates 1.918 kıyye
Limon 11 kasa
Çay 16 kıyye
Un 250 çuval
Fasulye 1.867 kıyye
Battâniye 219 aded
Don, gömlek, entâri 240 aded
Çorap 100 çift
Lüzûmu mikdâr muʻâlece ve levâzım-ı sıhhiye
Bunlar kâmilen felâketzedelere tevzîʻ olunmuşdur. Torbalı ve havâlîsi felâketzedelerinin bi'l-

umûm ihtiyâcâtını teʼmîn etmek, hastalarını tedâvî etdirmek ve cemʻiyetimizce îfâsı îcâb eden kâffe-i
husûsâtı günü gününe îfâ eylemek üzere İzmir Emrâz-ı Zühreviyesi Hastahânesi Sertabîbi Cevdet
Fuad Bey Torbalı'ya iʻzâm kılınmış ve maʻiyetine lüzûmu kadar tabîb ve sıhhiye meʼmûru terfîk edil-
mişdir. Cevdet Fuad Bey vazʻiyetin ıslâhıyla uğraşmakda ve açıkda bulunan halk imkân dâiresinde
çadırlarda iskân edilmekdedir. Muhtâc-ı iʻâşe olanlara un, ekmek ve erzâk tevzîʻ olunmakdadır.
Bazı köylerde de mahfûz çardaklar yapdırılarak halkın çadır ihtiyâcı tahfîf olunmuşdur. Torbalı
ve Tepeköyü'ndeki hânelerin yeniden inşâsına değin halkın istirâhatini teʼmînen tahtadan muntazam
barakalar yaptırılması karârlaştırıldığından numûne olarak on baraka inşâsı için lüzûmu olan malze-
me mübâyaʻa olunarak Torbalı'ya sevk edilmişdir.
Tepeköyü'ndeki dispanserimiz de tehlikeli sûretde dûçâr-ı hasâr olduğundan doktorlarımız ça-
dırlarda îfâ-yı vazîfe etmekdedir.
Lüzûmu olan muʻâvenetler Hilâl-i Ahmerce muntazaman yapılmakdadır.
Zelzele tahrîbâtının bilançosu henüz itmâm edilmemiş olmakla berâber 7 Nisan'a kadar neşro-
lunan raporların hulâsasına nazaran İzmir'de 119 binâ kâmilen münhedim olmuş, 1.220 binâ az veya
çok hasâra uğramışdır. Bunların içinde yüz elli yedi ticârethâne, mağaza, dükkân, on altı fabrika,
dokuz mekteb ve dokuz banka ve müessesât-ı husûsiye, on aç câmiʻ ve mescid, üç hastahâne, dokuz
hân, hammâm, otel, on yedi mebânî-i resmiye mevcûddur. Hükûmet, adliye, mâliye, sıhhiye dâire-
leriyle posta ve telgraf başmüdüriyeti ve rüsûmât anbârları, müteʻaddid karakollar, mâliye tahakkuk
şuʻbeleri harâb olan mebânî-i resmiye meyânındadır. Mekteblerden erkek lisesi, sanʻatlar mektebi,
Karataş Muhtelit Orta Mektebi, çocuk yuvası, Karşıyaka Dilsiz ve Sağırlar Mektebi ve beş ilk mekteb
hasârzededir. Hasâra uğrayan belli başlı fabrikalar Tuzakoğlu Un Fabrikası, İzmir Parmak İʻmâlâtı
Fabrikası, Palamut Fabrikası, iki Prina Fabrikası, Şark Sanâyiʻ İplik Fabrikası, Makarna Fabrikası,
Aydın Bira Fabrikası'dır. Emrâz-ı Sâriye, Eşrefpaşa, Gündoğdu Hastahâneleri kısmen hasârzededir.
Heyʼet-i fenniyenin 8 Nisan'dan sonra verdiği ve vereceği raporlar bunun hâricindedir.
4116
Sayı 80
İzmir'in dûçâr olduğu bu felâkete büyük bir alâka ve samîmî bir teessürle iştirâk buyuran reîsi-
cumhûr hazretleri İzmir vilâyetine âtîdeki telgrafnâmeyi keşîde buyurmuşlardır:
"-İzmir ve civârındaki zelzelelere ve îkâʻ etdiği hasârâta teessürlerle muttaliʻ oldum. Güzel
maʻmûremizin ve azîz hemşehrilerimin ıztırâblarına büyük bir alâka ve samîmî bir hassâsiyetle iş-
tirâk ederim. Memleketin her tarafından teessürât ve ıztırâbâta iştirâk haberleri [374] alıyorum. Bu
müşterek ıztırâb ve hassîsiyet mûcib-i tesliyetdir. Vefât edenlerin âilelerine taʻziyetlerimin ve mec-
rûhlara tahassüsâtımın iblâğını ricâ ve felâketzedelerden en muhtâcların en âcil ihtiyâclarına sarf
edilmek üzere on bin lira takdîm ediyorum".
Reîsicumhûr Gâzî
M. Kemal"
***
Merkez-i umûmîmiz de umûm millete hitâben şu beyânnâmeyi neşretmişdir:

"-İzmir ve civârında vukûʻa gelen hareket-i arz felâketzedelerinin ibâte ve iʻâşeleriyle her türlü
sıhhî ihtiyâclarını teʼmîne şitâb eden ve bu muʻâveneti daha vâsiʻ mikyâsda idâme etdirmeğe karâr
veren Hilâl-i Ahmer Merkez-i Umûmîsi necîb ve hamiyet-perver halkımızı bu umûmî yardıma iştirâ-
ke daʻvet ve nakden vukûʻ bulacak teberruʻâtın doğrudan doğruya Ankara'da Hilâl-i Ahmer Merkez-i
Umûmîsi'ne veya merkez ve şuʻbelerine tevdîʻ ve irsâl olunmasını muhterem milletimizden ricâ eder.
***
İstanbul Şehremâneti'nin Felâketzedelere Yardımı

İstanbul Şehremâneti İzmir ve mülhakâtı hareket-i arz musâbînine on bin lira teberruʻ etmişdir.
_______________
İstanbul'da İzmir zelzelesi için Nisan'ın on dördüncü gününe kadar toplanan iʻâne yekûnu yirmi
sekiz bin liraya bâliğ olmuşdur.
Vatandaş! Felâketzede Kardeşlerin Yardım İstiyor!
İzmir felâketi, memleketimizin her tarafında olduğu gibi İstanbul'da da elîm akisler
tevlîd etmişdir. Bu umûmî teessürâtın netîcesi olarak Halk Fırkası Müfettişi Hakkı
Şinasi Paşa'nın riyâseti altında teşekkül eden komisyon iʻâne cemʻine başlamışdır.
Bankalar, sinemalar, lokantalar vesâir müessesât-ı mâliye ve ecnebiye felâketze-
de kardeşlerimize muʻâvenet maksadıyla âdetâ rekâbet edercesine vilâyete mürâcaʻat
etmekdedirler. Bu vazîfe-i vataniyeyi îfâ ve edâ için muhterem İstanbul halkının bir
an tereddüd etmeyeceği şübhesizdir.
Vatandaş! Açıkda ve perîşân kalan ihtiyârları, yavrusunu bağrına basan anneleri,
yuvaları harâb olanları düşün!
Rahîm, Asîl Türk, Yardımını Unutma!
4117
Sayı 80
[375] Cenevre Beynelmilel Salîb-i Ahmer Merkez Komitesi Reîsi Gustave Ador
Feu M. Gustave Ador, Président du Comité International de la Croix-Rouge
4118
Sayı 80
[376] Tokad'da 23 Mart 1928 rozet tevzîʻâtı hâtırası

Groupe distribuant la fleurette du Croissant-Rouge à Tocad

Hilâl-i Ahmer Meclis-i Umûmîsi Nisan'ın yirmi birinci Cumartesi günü Ankara'da ictimâʻ ede-
cekdir.
_______________
Gustave Ador'un Vefâtı

İsviçre Nevâhî-i Müttehide Reîs-i sâbıkı ve Beynelmilel Cenevre Salîb-i Ahmer Merkez Komi-
tesi Reîsi Mösyö Gustave Ador 31 Mart'da 83 yaşında olduğu hâlde vefât etdi.
Cihân-şümûl bir şöhrete mâlik olan bu mübârek zâtın vefâtı beşeriyet-i müşfika için telâfîsi nâ-
kâbil bir ziyâʻ-ı elîmdir.
Türkiye Hilâl-i Ahmer Merkez-i Umûmîsi Mösyö Ador'un vefâtı haberine muttaliʻ olur olmaz,
Beynelmilel Cenevre Merkez Komitesi'ne telgrafla hissiyât-ı taʻziyetkârânesini beyân ve tabutu üze-
rine bir çelenk vazʻını Bern sefirimizden ricâ etmişdir.
_______________
İstanbul'da Macar Gençlik Salîb-i Ahmeri

Macar Gençlik Salîb-i Ahmeri'ne mensûb Budapeşte Kız Ticâret Mekteb-i Âlîsi tâlibâtından
31 genç kız paskalya taʻtîllerinden bi'l-istifâde muʻallimleriyle berâber İstanbul'a bir tedkîk seyâhati
yapmışlardır.
4119
Sayı 80
Sinleri 15 ile 18 arasında bulunan bu gençler 31 Mart akşâmı Sirkeci İstasyonu'na muvâsalat ve
5 Nisan'da İstanbul'dan müfârakat etmişlerdir.
[377] 1928 senesi Ramazân Bayramı'nda İzmit'de rozet tevzîʻâtı intibâʻâtından

Groupe distribuant la fleurette du Croissant-Rouge à Izmit, pendant Ramazan Baïram
Macar Gençlik Salîb-i Ahmeri grubu şerefine İstanbul Hilâl-i Ahmer Merkezi tarafından veri-
len çay ziyâfeti pek parlak ve samîmî olmuşdur.
Bu münâsebetle Hilâl-i Ahmer İstanbul Merkezi Reîsi Doktor Ali Paşa îrâd etdiği nutukda hiss-i
teʻâvünün şümûl-i tedrîcîsi medeniyet-i hâzıra kavânîni ile gitdikçe takviyet bularak beşeriyetin maz-
har olduğu tekâmül sâyesinde milletler yekdiğere mütekârib olduğunu ve bu sûretle her millet yekdi-
ğerinden iktibâs-ı maʻrifet etdiğini beyân ve heyʼet reîsi de kardeş Türk milletinin Hilâl-i Ahmer'ini
ziyâretden hâsıl olan mahzûziyeti bir lisân-ı minnetle yâd etmişdir.
İstanbul merkezi ayrıca meʼmûrlarından birini misâfirleri için mihmândâr taʻyîn etmişdir. Hâtır-
larda olduğu üzere geçen sene de Macar Gençlik Salîb-i Ahmeri'nden bir grup merâsim-i mahsûsa ile
kabûl edilmiş ve şereflerine yine bir çay ziyâfeti verilmiş idi.
_______________
Tokad'da Rozet Tevzîʻi

23 Mart'a musâdif Ramazân Bayramı'nın birinci çiçek gününde muhâlefet-i havâya rağmen
Tokad'da rozet tevzîʻi sûretiyle 119 lira 62 kuruş hâsılât teʼmîn edilmişdir.
4120
Sayı 80
Bu münâsebetle hizmetleri sebk eden talebe hanım ve efendilerin grup hâlinde aldırılmış fotoğ-
rafîlerini neşrediyoruz.
[378] Ramazân Bayramı'nda Çatalca'da rozet tevzîʻâtı hâtırası

Groupe distribuant la fleurette du Croissant-Rouge à Tchataldja, pendant Ramazan Baïram
Hayrabolu Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 29 Şubat [1]928 târîhine kadar

Makbûzât
8.015
Teʼdiyât
Yekûn 10.223
4121
Sayı 80
Uzunköprü Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]928 târîhinden 31 Kânûn-ı Sânî [1]928 târîhine
kadar
Makbûzât
Pul 120
11.645
Teʼdiyât
Yekûn 8.046
[379] Tosya Hilâl-i Ahmer Şuʻbesi'nin Ramazân Bayramı'ndaki faʻâliyetinden bir intibâʻ
Groupe distribuant la fleurette du Croissant-Rouge à Tossia, pendant Ramazan Baïram
4122
Sayı 80
Tekirdağı Merkezi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Sânî [1]928 târîhine
kadar
Makbûzât
Şuʻabâtdan 6.285
56.318
Teʼdiyât
Yekûn 68.839
Keşan Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Sânî [1]928 târîhine kadar
Makbûzât
Âidât 4.950
8.450
Teʼdiyât
Yekûn 23.379
[280] Balya Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
Fâiz 926
11.821
Teʼdiyât
Yekûn 71.100
4123
Sayı 80
Susurluk Şuʻbesi'nin 11 Nisan [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
Âidât 1.100
Çiçek 1.013
Pul 4.907
13.901
Teʼdiyât
Yekûn 13.901
Edremid Şuʻbesi'nin 13 Kânûn-ı Sânî [1]339 [Ocak 1923] târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927
târîhine kadar
Makbûzât
40.610
Teʼdiyât
Yekûn 45.346
Burhaniye Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]341 [Ocak 1925] târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]341
[Aralık 1925] târîhine kadar
Makbûzât
Çiçek 10.366
Pul 1.500
36.653
4124
Sayı 80
Teʼdiyât
Yekûn 43.441
[381] Kadıköyü'nde rozet dağıtan küçük mektebliler

Un groupe dʼécoliers distribuant la fleurette du Croissant-Rouge
Pınarhisar Şuʻbesi'nin 1 Nisan [1]926 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
Âidât 9.205
Çiçek 2.619
18.690
4125
Sayı 80
Teʼdiyât
Yekûn 14.089
[382] Giresun Şuʻbesi'nin [1]340 [1924] senesinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
41.395
Teʼdiyât
Yekûn 41.395
Buldan Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
8.675
Teʼdiyât
Yekûn 200
Saray Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]341 [Ocak 1925] târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927
târîhine kadar
Makbûzât
Pul 5.690
112.590
4126
Sayı 80
Teʼdiyât
Yekûn 112.475
Bağarası Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
Âidât 3.815
6.270
Teʼdiyât
Merkez-i umûmîye irsâlât 984
Yekûn 984
Karapınar Şuʻbesi'nin 1 Nisan [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
Âidât 27.800
31.678
Teʼdiyât
Yekûn 25.560
[383] Orhaneli Şuʻbesi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine
kadar
Makbûzât
Âidât 12.580
Küçükdağ şuʻbesinden 25.000
53.500
4127
Sayı 80
Teʼdiyât
Pul beyʻiyesi 635
Yekûn 57.606
Kebsut Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
2.918
Teʼdiyât
Yekûn 2.918
Gediz Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
Âidât 6.815
Pullar 8.330
15.145
Teʼdiyât
Yekûn 4.835
İnegöl Şuʻbesi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
Âidât 1.050
11.175
4128
Sayı 80
Teʼdiyât
Merkez-i umûmiye irsâlât 18.503
Pul beyʻiyesi 847
İʻlâmât beyʻiyesi 105
Yekûn 23.141
[384] Atça Şuʻbesi'nin [1]340 [1924] senesinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
Âidât 9.650
36.239
Teʼdiyât
Yekûn 27.874
Bigadiç Şuʻbesi'nin [1]338 [1922] senesinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
Çiçek 14.232
220.541
Teʼdiyât
Yekûn 220.541
4129
Sayı 80
İvrindi Şuʻbesi'nin [1]340 [1924] senesinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
43.260
Teʼdiyât
Yekûn 40.425
Nazilli Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
31.820
Teʼdiyât
Yekûn 4.681
[385] Kuyucak Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine
kadar
Makbûzât
10.255
Teʼdiyât
Yekûn 19.100
4130
Sayı 80
Harmancık Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
Âidât 1.000
4.495
Teʼdiyât
Yekûn 3.695
Bandırma Şuʻbesi'nin [1]341 [1925] senesinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
65.563
Teʼdiyât
Yekûn 65.563
Gönen Şuʻbesi'nin 1 Mayıs [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
11.637
4131
Sayı 80
Teʼdiyât
Yekûn 11.637
[386] Trabzon Merkezi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine
kadar
Makbûzât
İʻânât 12.700
86.373
Teʼdiyât
Yekûn 113.202
Konakpınar Şuʻbesi'nin [1]341 [1925] senesinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
46.392
Teʼdiyât
Yekûn 46.292
Finike Şuʻbesi'nin 2 Şubat [1]340 [1924] târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
Çiçek 19.719
4132
Sayı 80
Pul 906
83.670
Teʼdiyât
Yekûn 73.772
Köşk Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
Âidât 52.420
Çiçek hâsılâtı 717,50
66.140,50
Teʼdiyât
Yekûn 42.264
[287] Elmalı Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine
kadar
Makbûzât
Âidât 1.775
5.935
Teʼdiyât
Yekûn 29
Alaşehir Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]340 [Ocak 1924] târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927
târîhine kadar
Makbûzât
71.600
4133
Sayı 80
Teʼdiyât
Yekûn 68.791
Adapazarı Şuʻbesi'nin 22 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine
kadar
Makbûzât
Âidât 10.650
Şuʻabâtdan mevrûdât 26.260
59.775
Teʼdiyât
Yekûn 191.772,50
Arabgir Şuʻbesi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
6.205
Teʼdiyât
Malatya merkezine irsâlât 11.200
Yekûn 13.218
4134
Sayı 80
[388] Bucak Şuʻbesi'nin 1 Mayıs [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
Âidât 4.450
17.825
Teʼdiyât
Yekûn 17.825
Avanos Şuʻbesi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
Âidât 560
4.754
Teʼdiyât
Yekûn 2.500
Edirne Merkezi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
Âidât 32.685
Müsâmere hâsılâtı 20.586,50
Uzunköprü şuʻbesinden 17.000
142.011,50
4135
Sayı 80
Teʼdiyât
Yekûn 30.287
Erzincan Merkezi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 30 Eylül [1]927 târîhine kadar

Makbûzât
5.609
Teʼdiyât
Yekûn 1.000
[389] 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
Âidât 10.150
76.181
Teʼdiyât
Yekûn 41.314
Balıkesir Merkezi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
Âidât 1.200
70.250
4136
Sayı 80
Teʼdiyât
Yekûn 24.931
Tosya Şuʻbesi'nin 11 Haziran [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
1.955
Teʼdiyât
Yekûn 2.737
Gürün Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
14.241
Teʼdiyât
Yekûn 275
Keçiborlu Şuʻbesi'nin 1340 [1924] senesi 31 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
21.447,25
Teʼdiyât
Yekûn 18.774
4137
Sayı 80
[390] Simav Şuʻbesi'nin 15 Şubat [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
Âidât 74.300
98.161
Teʼdiyât
Yekûn 62.006
Garbî Karaağaç Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927

târîhine kadar
Makbûzât
Âidât 4.700
Pul 2.25
Oyun kâğıdları inhisâr resminden 1.200
11.165
Yenişehir Şuʻbesi'nin 1340 [1924] târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel 1927 târîhine kadar
Makbûzât
Sinîn-ı sâbıka vâridâtı 218.181
223.681,50
Teʼdiyât
Merkez-i umûmiye irsâlât 5.445, 36.755
Muʻâvenât-ı muhtelife 173.035,25
Yekûn 217.510,25
4138
Sayı 80
Geyve Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhinden 31 minh târîhine kadar

Makbûzât
25.400
Teʼdiyât
Yekûn 50.031
[391] Atabey Şuʻbesi'nin teşekkülü târîhinden 30 Haziran [1]927 târîhine kadar

Makbûzât
6.777
Teʼdiyât
Yekûn 6.581
Burdur Merkezi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
Âidât 1.700
7.246
Teʼdiyât
Yekûn 5.642
4139
Sayı 80
Pülümür Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine
kadar
Makbûzât
Âidât 1.500
5.400
Teʼdiyât
Yekûn 1.700
Aziziye Afyon Şuʻbesi'nin 1 Nisan [1]927 târîhinden 30 Haziran [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
Âidât 200
Çiçek 1.330
Gazete 775
40.755
Teʼdiyât
Yekûn 7.840
[392] Ayvalık Şuʻbesi'nin 30 Teşrîn-i Sânî [1]339 [Kasım 1923] târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel
Makbûzât
Pullar hâsılâtı 4.162,50
Gazete hâsılâtı 364,50
103.316
4140
Sayı 80
Teʼdiyât
Yekûn 88.959
İzmir Hilâl-i Ahmer Merkezi'nin 1927 Senesi Mesâʻî Raporu

Muhterem Hanımlar, Beyler!
Heyʼet-i merkeziyemiz 1927 senesinde geçen seneki raporumuzda îzâh olunan esâsât ve heyʼet-i
umûmiyece ittihâz buyurulan mukarrerâta tevfîkan vezâif-i insâniyesini îfâ ederek 1928 senesine dâ-
hil olmuşdur.
1927 senesi için kabûl olunan elli bin lira vâridât-ı âdiyeye mukâbil 51.762 lira vâridât istihsâ-
line muvaffakiyet hâsıl olmuşdur.
Hilâl-i Ahmer'in hâmî-i müfahhamı reîsicumhûr hazretlerinin emir ve irşâdlarına istinâden ge-
çen sene aʻzâ kaydı husûsunda her tarafda büyük bir alâka uyanarak aʻzâ adedinin üç bini mütecâviz
bir mikdâra iblâğına imkân hâsıl olmuş ve peyderpey tezyîdi için faʻâliyete devâm edilmekde bulun-
muşdur.
Hilâl-i Ahmer'in hikmet-i vücûdunu büyük bir alâka ile ihâta buyurmuş olan muhterem vâlîmiz
Kâzım Paşa hazretlerinin gerek aʻzâ kaydı ve gerek cemʻiyete müteʻallik herhangi bir husûsun îfâsını
teʼmînen pek büyük muʻâvenet ve muzâheretlerinin ibzâl olunduğunu bu vesîle ile de lisân-ı sitâyişle
yâd eder ve heyʼet-i umûmiyeniz nâmına da hürmetlerimizi teʼyîd eyleriz.
Geçen seneki raporumuzda arz etdiğimiz vechile heyʼet-i merkeziyemiz senelerden beri sebk
eden tecârübüne istinâden elde edebileceği paraya göre bir büdce tanzîm etmiş idi. Fi'l-hakîka bu
tahmînimizde aldanmadığımızı daha fazla vâridât elde edebilmekle teʼyîd etmiş ve maʻamâfîh nak-
den elde etdiğimiz bu paradan mâʻadâ geçen seneki raporumuzda işâret etdiğimiz vechile cemʻiyete
emlâk ve akâr teʼmîni sûretiyle de menâfiʻ-i azîme istihsâline muvaffakiyet hâsıl olmuşdur.
Heyʼet-i muhteremelerinin maʻlûmudur ki, memleketimiz ahvâl-i sıhhiyesine çok nâfiʻ olabi-
lecek bazı müessesât-ı sıhhiye ve fenniye vücûda getirilmek üzere heyʼet-i umûmiyenin tensîbiyle
Kokaryalı'da sâhil-i bahrda bazı mebânî ve arsalar iştirâ edilmişdi. Fakat cemʻiyetin taht-ı tasarrufuna
geçen bu emlâk cihet-i bahriyenin taht-ı işgâlinde olmasına mebnî müteʻaddid teşebbüsâta rağmen
tahliyesine muvaffakiyet hâsıl olamamış ve bilakis [393] Bahriyece istimlâkine teşebbüs olunmuşdu.
Bahriye Dâiresi'nin vukûʻ-ı mürâcaʻatı üzerine istimlâke müteʻallik muʻâmele-i kânûniye îfâ edilerek
derdest-i intâcdır. Maʻa-hâzâ heyʼet-i merkeziyemiz bu vesîle ile cemʻiyete teʼmîn edeceği menâfiʻ-i
mâddiyeden her ne kadar müsterîh ise de memlekete ve bilhâssa şehrimize çok nâfiʻ olacağı kanâʻa-
tinde bulunduu müessesâtı vücûda getirememiş olmakdan müteessirdir.
Cemʻiyete emlâk ve akâr teʼmîni husûsundaki teşebbüsâtımızdan bu sene istihsâline muvaffa-
4141
Sayı 80
kiyet hâsıl olanlar meyânında el-yevm istîcâr sûretiyle taht-ı işgâlimizde bulunan birinci kordonda
kâin anbârımız binâsı ile Karşıyaka'da Kemalpaşa Câddesi'ndeki dispanser binâsı ve dâire-i merkezi-
ye olarak işgâl etmekde olduğumuz binâ vardır.
Anbâr binâsı ile dispanser için vukûʻ bulan teşebbüsâtımız muvaffakiyetle netîcelenerek takdîr
olunacak bedelle cemʻiyete temlîkine müsâʻade buyurularak keyfiyet Dâhiliye Vekâlet-i Celîlesi'n-
den makâm-ı vilâyete bildirilmiş olduğundan muʻâmele-i kânûniyesi derdest-i ikmâldir.
Merkezimiz binâsına gelince; emlâk-ı milliye-i kadîmeden olup ahîren Emlâk ve Eytâm Ban-
kası'na devredilen ve şimdiye kadar pek cüzʼî bir bedel-i îcârla taht-ı işgâlimizde bulunan dâirenin
bankaca satılığa çıkarılmış olmasına mebnî merkezimiz için şimdiye kadar verdiğimiz bedelle ve
hattâ yirmi misli fazla bedel-i îcârla başka bir binâ bulunamayacağı nazar-ı dikkate alınarak mevkiʻi-
nin şerefine ve âtiyen kıymetinin tezâyüd edeceği ihtimâline binâen altındaki dükkânlarla berâber
cemʻiyet nâmına mübâyaʻası düşünülmüş ve günlerce bu mesʼele hakkında müzâkere ve tedkîkâtda
bulundukdan sonra îcâbına tevessül edilmesi karârlaştırılmışdı. Cemʻiyetin bu tasavvuru bankaya bil-
dirildikde çok derin bir alâka ve hüsn-i niyetle karşılanmış ve hattâ bir teşebbüs mâhiyetinden ileri ge-
çemeyen bu mürâcaʻatımız üzerine satılığa çıkarılmış olan dükkânların müzâyede muʻâmelâtı tevkîf
edilerek taht-ı işgâlimizde bulunan ânifü'l-arz binâ ile altındaki beş dükkânın kıymet-i mukadderesi
olan 27.750 lira ile ve bedel-i mezkûr muksitan teʼdiye edilmek şartıyla ferâğına muvâfakat edilmiş
ve şu sûretle Hilâl-i Ahmer'e karşı gösterdikleri alâka ve merbûtiyet şâyân-ı teşekkür bulunmuşdur.
Hilâl-i Ahmer'e müteʻallik herhangi bir iş için her nereye, her kime mürâcaʻat edilmiş olsa
dâimâ hüsn-i kabûl görülmesi ve aʻzamî teshîlâta mazhar olunması, elli seneden beri memleketimiz-
de şefkat, yardım hissiyâtını uyandırmasından ve fazîletli ellerin Hilâl-i Ahmer'e çok dürüst bir yol
açmış olmalarından ileri geldiği şübhesizdir. Bugün Hilâl-i Ahmer denildi mi en büyüğümüzden en
küçüğümüze kadar hepimizin bütün mevcûdiyetine bir melekü's-sıyâne gibi teʼsîr etmede ve nihâyet-
siz hürmetler uyandırmakdadır. Nasıl teʼsîr etmesin ki, muhâribler onu dâimâ arkasında görmekde,
alîl, muhtâc, fakîr olanlar onun şefkatine sığınmakda, herhangi bir âfet zuhûrunda felâketzedeler
onun himâye ve yardımıyla hayâtlarını kurtarmakdadırlar. İşte efendiler toplanılan üçer, beşer ku-
ruşla bütün bu insânî işleri muvaffakiyetle başaran Hilâl-i Ahmer her neye teşebbüs etmiş ise dâimâ
muvaffak olmuşdur.
Heyʼet-i merkeziyenizi teşkîl eden bizler, husûsât-ı şahsiyemize yapdığı teʼsîre rağmen cemʻi-
yet umûr ve husûsâtıyla iştigâl etmekden âdetâ bir hazz-ı vicdânî duymakdayız. Bu sâik iledir ki
milletimize aʻzamî muʻâvenet ve muzâhereti yapan cemʻiyete, aʻzamî menâfiʻi istihsâl için çalışmak-
dan zevk [394] almakdayız. Birkaç sene evvel nakden elde etdiğimiz muvaffakiyetin son senelerde
tamâmen istihsâline imkân hâsıl olamaması iktisâdî vazʻiyetden ileri gelmişdi.
Arz etdiğimiz emlâkin muʻâmele-i kânûniyeleri ikmâl edildiğinde cemʻiyet İzmir'de yüz elli
bin liradan fazla kıymetde emlâke tesâhub etmiş olacakdır. Heyʼet-i merkeziyemiz bu teşebbüsât ve
icrââtının heyʼet-i muhteremelerince de mazhar-ı tasvîb olacağını şübhesiz addeder.
Merkezimizin geçen seneki faʻâliyeti vâridât teʼmînine maʻtûf olmakla berâber dispanserle-
rimiz vâsıtasıyla fukarâ-yı halka lâzıme-i muʻâvenet îfâ edilmiş ve bazı şehîd âilelerinin vâsıta-i
maʻîşeti olmak üzere dikiş makinesi tedârük ve iʻtâ ve bir takım bîçârelere elbise, çamaşır, ayakkabı,
koltuk değnekleri gibi levâzım verilmek sûretiyle muʻâvenetimiz teşmîl edilmiş ve İkiçeşmelik'de,
4142
Sayı 80
Karşıyaka'da, Tepeköyü'ndeki dispanserlerimizde bir sene zarfında 22.628 hastanın tedâvîsi îfâ ve
muʻâleceleri de meccânen iʻtâ kılınmışdır.
Maʻlûm-ı âlîleridir ki, Hilâl-i Ahmer umûmî muʻâvenet esâsları üzerine teʼsîs edilmiş ve mu-
vaffakiyâtını ancak bu sûretle tecellî etdirmiş olduğundan münferid muʻâvenet husûsâtını nizâmnâ-
mesi mûcebince dâire-i salâhiyetinden hâric tutmuşdur. Hudâ-negerde bir harb zuhûrunda Hilâl-i
Ahmer bütün mevcûdiyetiyle bir vazʻiyet almak mecbûriyetinde olduğundan vakt-i hazerde dâimâ
bu esâs dâiresinde levâzımını ihzâr ve iddihâr etmekle mükellef olduğu gibi memleketin herhangi bir
tarafında harekât-ı arziye, tuğyân-ı miyâh ve büyük yangınlar gibi âfât zuhûrunda imdâda koşmağı
vazîfe-i esâsiye olarak kabûl etmişdir. Bu sebebledir ki, Hilâl-i Ahmer dâimâ seferber ve müstahzır
bir hâldedir. Merkez-i umûmînin lütuf ve müsâʻadeleriyle merkezinizde karyolalarıyla, yataklarıyla,
çadırlarıyla ve her türlü idârî ve sıhhî levâzımıyla mücehhezdir. Bu teşkîlâtın istilzâm eylediği fe-
dâkârlığı takdîr ve bu iʻtibârla münferid muʻâvenetde bulunamamakda maʻzeretimizi kabûl buyura-
cağınızdan ümîdvârız.
Muhterem Beyler, Hanımlar!
1927 senesi zarfındaki icrâât ve muvaffakiyâtımız bu maʻrûzâtımızdan ibâretdir. 1928 senesi
için tanzîm etdiğimiz büdceyi nazar-ı tedkîkinize arz ediyoruz. Tedkîk ve mütâlaʻasından anlaşılacağı
vechile bu seneki büdcemiz de geçen seneki tahmînimizin fevkine çıkamayacakdır. Kanâʻat-ı umû-
miyemize göre bu sene de 58.000 liradan fazla vâridât istihsâlini imkânsız görmekdeyiz. Maʻamâfîh
bu husûsda aʻzamî mesâʻîden geri durulmayacağından daha fazla muvaffakiyet ihtimâlinden de katʻ-ı
ümîd etmiş değiliz. Muʻâvenet-i umûmiyeye âid dispanserlerimizin masârıfât-ı umûmiyesi olan
16.500 liranın da tamâmen teʼmîn edileceği şübhesizdir. Masârıfâtımız muʻayyen ve müsbet oldu-
ğundan tenzîline imkân yokdur. Meʼmûrlarımıza verdiğimiz maʻâş emsâline nisbetle çok dûn bir
derecede olduğu hâlde vazifelerini büyük bir aşk ile ve muvaffakiyetle îfâ etmekde olmalarından
müteʻaddid defa merkez-i umûmînin de mazhar-ı takdîri olmuş ve ahîren son iki senelik hesâbâtımızı
tedkîk ve teftîş etmiş olan merkez-i umûmî müfettişlerinden Fahri Beyefendi de usûl ve karâr hâricin-
de hiçbir muʻâmeleye tesâdüf etmemiş ve mûcib-i tenkîd hiçbir mâdde görmemiş olmalarına mebnî
hiss-i fedâkârîye numûne olan ve intizâm-ı mesâʻî ile meşbûʻ bulunan meʼmûrlarımızı takdîr ve bu
tahassüsât ve kanâʻatlerini [395] tezkere-i mahsûsa ile heyʼet-i merkeziyemize de iblâğ ve teʼyîd
eylemişlerdir. Vâridâtımızı tezyîd için bu sene de aʻzâ kaydına büyük bir ihtimâmla devâm olunacak
ve devâirde sarfı teʼmîn edilip geçen sene iyi bir netîce vermiş olan şefkat pulları sarfiyâtının daha
şümûllü bir şekilde sarfı için teşebbüsâtdan geri durulmayacakdır.
Geçen sene şuʻâbâtımızda da mahsûs bir terakkî görülmüş, nizâmnâme ve taʻlîmâtnâmeleri-
miz ahkâmının tamâmen tatbîki için bu sene daha ziyâde âsâr-ı salâh ve terakkî görüleceği kaviyyen
meʼmûl bulunmuşdur.
Nizâmnâme-i esâsînin 84'üncü mâddesi ahkâmına tevfîkan tanzîm olunan rûznâme-i müzâ-
kerâtda muharrer mevâddın müzâkere ve intâcını ricâ ve cemʻiyetimize karşı pek mühim yardımlarda
bulunan esâmîsi merkezimizce mazbût zevât-ı muhtereme ile kezâlik cemʻiyetimizin muʻâmelâtını
teshîl etmek üzere dâimâ halkımızı irşâd ve teşvîk eden erkân-ı matbûʻâta şu vesîle ile de takdîm-i
teşekkürât eyleriz.
_______________
4143
Sayı 80
Rûznâme-i Müzâkerât
1-Meclis-i umûmîyi idâre etmek üzere reʼy-i hafî ile bir reîs ve bir reîs-i sânî ve bir kâtib in-
tihâbı
2-Heyʼet-i merkeziye raporunun kırâatı
3-Sene-i âtiye büdcesinin tedkîk ve tasdîki
4-On beş zâtdan ibâret olan heyʼet-i merkeziye aʻzâsının sülüsünün kurʻa ile ihrâc ve yerlerine
reʼy-i hafî ile yenilerinin intihâbı
5-Cemʻiyete vâridât teʼmînine âid müzâkerât
6-Meclis-i umûmîye iştirâk için 6 murahhas intihâbı
_______________
[396] Türkiye Hilâl-i Ahmer Cemʻiyeti İzmir Merkezi'nin 1927 Senesi Kânûn-ı Sânîsi
Düyûnât
Müfredât İcmâl
Şuʻabât İrsâlâtı
Lira/Kuruş Lira/Kuruş
Tire Hilâl-i Ahmer Şuʻbesi'nden 16.668,25
Bayındır Hilâl-i Ahmer Şuʻbesi'nden 1.025,19
Menemen Hilâl-i Ahmer Şuʻbesi'nden 499,19
Çeşme Hilâl-i Ahmer Şuʻbesi'nden 7,50
Seferihisar Hilâl-i Ahmer Şuʻbesi'nden 74,23
Kuşadası Hilâl-i Ahmer Şuʻbesi'nden 483,45
Kemalpaşa Hilâl-i Ahmer Şuʻbesi'nden 233,65
Seydiköy Hilâl-i Ahmer Şuʻbesi'nden 1.933
Torbalı Hilâl-i Ahmer Şuʻbesi'nden 2.057,33
Bornova Hilâl-i Ahmer Şuʻbesi'nden 150
Değirmendere Hilâl-i Ahmer Şuʻbesi'nden 67,08
Dikili Hilâl-i Ahmer Şuʻbesi'nden 206,18
Altınova Hilâl-i Ahmer Şuʻbesi'nden 71,70
Alaçatı Hilâl-i Ahmer Şuʻbesi'nden 67,32
Foça-i Atik Hilâl-i Ahmer Şuʻbesi'nden 368,76
Bergama Hilâl-i Ahmer Şuʻbesi'nden 654 9.569,83
Müfredât İcmâl
Merkez Tahsîlâtı
İʻlâmât-ı adliye hâsılâtından 603,05
Şefkat pulları hâsılâtından 8.421,40
Müsâmere hâsılâtından 17.964,56
4144
Sayı 80
Çiçek Günü hâsılâtından 2.075,34

İʻâne kutuları hâsılâtından 3,90
İʻânâtdan 6.791,85
Aʻzâ taʻahhüdâtından 2.860
Vâridât-ı muhtelife 3.475,54 42.195,64
Yekûn 51.762,47
Müfredât İcmâl
Dispanserler Vâridâtı
Belediye ve muhâsebe-i husûsiyeden 3.650
Dühûliyelerden 9.261,50
Yekûn 64.673,97
[397] Bidâyetinden Kânûn-ı Evvel Gâyesine Kadar Muʻâmelât-ı Umûmiyesinin

Bilançosudur.
Matlûbât
Müfredât İcmâl
Masârıf-ı İdâriye
Meʼmûr ve müstahdemîn maʻâşâtı 9.365,33
Masârıf-ı müteferrika-i sâire 5.993,47 15.358,80
İʻlâmât-ı adliye beyʻiye ücreti 59,88
Şefkat pulları beyʻiye ücreti 1.281,88
Müsâreme masrafı 3.452,87
Yekûn 20.153,43
Müfredât İcmâl
Masârıf-ı İmdâdiye
1 numaralı İkiçeşmelik Dispanseri masârıf-ı umûmi-
10.313,45
yesi
2 numaralı Tepeköy Dispanseri masârıf-ı umûmiyesi 2.025,30
3 numaralı Karşıkaya Dispanseri masârıf-ı umûmiyesi 2.950,84
Yekûn 15.316,59
Muhtâcîne muʻâvenet 423,20 15.739,79
Nakl-i Yekûn 35.893,22
[398] Düyûnât
Müfredât İcmâl
Yekûn 64.673,97
4145
Sayı 80
Müfredât İcmâl
Alacaklı Hesâbâtın Bakıyyeleri
Merkez-i umûmî hesâbının bakıyye-i matlûbu 13.540,37
Meʼmûrîn Teshîlât Sandığı hesâbının bakıyye-i mat-
13,25
lûbu
İʻlâmât-ı adliye merkez-i umûmî hesâbının matlûbu 4.942,25
İstanbul Hastabakıcı Mektebi hesâbının matlûbu 5
Hesâbât-ı muvakkatenin matlûbu 1.782,90
Emânât hesâbının matlûbu 847,21
Maktûʻ makbûzlar merkez-i umûmî hesâbının matlûbu 50.089,19
Şefkat pulları merkez-i umûmî hesâbının matlûbu 18.138,90 89.359,07
Yekûn 154.033,04
[399] Matlûbât
Nakl-i Yekûn 35.893,22
Müfredât İcmâl
Nakd-i Mevcûd
İş Bankası'nda 11.704,16
Kasada 1.469,45 13.173,61
Müfredât İcmâl
Borçlu Hesâbâtın Bakıyyeleri
Maktûʻ makbûzlar şuʻabât ve eşhâs hesâbının 17.268,59
Maktûʻ makbûzlar merkez veznesi hesâbının 32.820,60
İʻlâmât-ı adliye merkez veznesi hesâbının 1.699,95
İʻlâmât-ı adliye şuʻabât ve eşhâs hesâbının 3.242,30
Afyonkarahisar Maʻden Suyu hesâbının 490
Muhtelif medyûnlar hesâbının 5.587,96
Demirbaş eşyâ hesâbının 1.461,13
Anbâr hesâbının 23.833,63
Şefkat pulları şuʻabât ve eşhâs hesâbının 10.165,45
Şefkat pulları merkez veznesi hesâbının 7.973,45
Eshâm ve tahvîlât hesâbının 423,15 104.966,21
Yekûn 154.033,04
4146
Sayı 80
[400] İzmir Merkezi'nin 1928 Senesi Büdcesi

Vâridât
Lira
Şuʻabât irsâlâtı 15.000
Aʻzâ taʻahhüdâtı 4.000
İʻânât 2.000
Çiçek günü hâsılâtı 3.000
Şefkat pulları hâsılâtı 10.000
Yekûn-ı Umûmî 58.000
Masârıfât
Lira
Meʼmûrîn maʻâşâtı 10.800
Sigorta ücretleri 500
Müsâmereler masrafı 3.500
Masârıf-ı müteferrika 3.000
Îcâr 1.650
Muhtâcîne muʻâvenet 250
Yekûn 19.700
Tasarrufât 38.300
Yekûn-ı Umûmî 58.000
İzmir Merkezi'nin Dispanserlere Âid Fevkalâde Büdcesi

Lira
Dispanserlerin dühûliye hâsılâtı
Hâsılât-ı umûmiyeden dispanserlere yardım
Belediye ve idâre-i husûsiyeden
Yekûn 16.500
Lira
Dispanserler masârıf-ı umûmiyesi 16.500
Yekûn 16.500
4147
Sayı 80
[401] Adana Dispanserimiz

Adana Hilâl-i Ahmer Dispanseri'nde Mart 1928 ayı zarfında 711 hastanın muʻâyenesi icrâ ve
muʻâleceleri de meccânen iʻtâ edilmişdir.
_______________
İstanbul Merkezi'ne Mukayyed Aʻzâ Adedi

Hitâm bulan 1927 senesinde Hilâl-i Ahmer İstanbul Merkezi'nin aded-i aʻzâsı 11.026'ya bâliğ
olmuşdur. Bu mikdârdan:
Aʻzâ
71 Adalar kazâ şuʻbesine
239 Anadoluhisarı kazâ şuʻbesine
386 Üsküdar kazâ şuʻbesine
1.170 Beyoğlu kazâ şuʻbesine
147 Büyükçekmece kazâ şuʻbesine
3.085 Çatalca
32 Kartal
995 Eminönü nâhiye şuʻbesine
328 Unkapanı nâhiye şuʻbesine
170 Eyüb nâhiye şuʻbesine
275 Balat nâhiye şuʻbesine
200 Çarşı nâhiye şuʻbesine
24 Şehremini nâhiye şuʻbesine
132 Şehzade nâhiye şuʻbesine
503 Samatya nâhiye şuʻbesine
135 Karagümrük nâhiye şuʻbesine
244 Mahmudpaşa nâhiye şuʻbesine isâbet etmekdedir.
8.226
Hükûmet dâireleri ve husûsî müesseselerden gelen cedveller mûcebince
2.736
kaydolunan aʻzâ
64 İstanbul merkezi tarafından âidâtı alınan aʻzâ
11.026
_______________

Sû-i hazm, miʻde, karaciğer, kum ve böbrek hastalıkları için yegâne tavsiye edilecek maʻden
suyudur. Her gün tâzesi gelmekdedir. Hâsılâtı Hilâl-i Ahmer'e âiddir. Mütehassıs doktor tarafından
mahallinde imlâ etdirilmekdedir.
Deposu: Sirkeci'de, Nur Hânı'nda, Numara 3
4148
Sayı 80
İkiçeşmelik 1 numaralı Hilâl-i Ahmer Muʻâyenehânesi'nin 1928 senesi Mart ayı sıhhî istatistik
cedvelidir.
Çocuk Kadın Erkek
Skorbüt - - - -
Trahom - - - -
Çiçek - - - -
Dizanteri ve iltihâb-ı emʻâ 28 9 8 45
Zâtü'l-cenb - 2 2 4
Zâtürriʼe 4 - 3 7
Resye - 14 9 23
Sıtma 4 9 14 27
Asabî hastalıklar - 19 8 27
Frengi - - - -
Kabakulak - - - -
Kara hummâ - - - -
Kuşpalazı - - - -
Kızamık - - - -
Kızıl - - - -
Lekeli tifo - - - -
Yılancık - - - -
Nisâî (kadın) hastalıkları - 70 - -
4149
Sayı 80

Yekûn 253 328 284 865
Tepeköy 2 numaralı muʻâyenehânenin 1928 senesi Mart ayı sıhhî istatistik cedvelidir.
Çocuk Kadın Erkek
Skorbüt - - - -
Trahom - - - -
Çiçek - - - -
Dizanteri - - - -
Zâtürriʼe - - - -
Resye - - - -
Sıtma 10 18 13 41
Tufeylât-ı miʻâiye - - - -
Frengi - - - -
Kabakulak - - - -
Kara hummâ - - - -
Kalb hastalıkları 12 5 8 25
Kuşpalazı - - - -
Kızamık - - - -
Kızıl - - - -
Lekeli tifo - - - -
Yılancık - - - -
Nisâî (kadın) hastalıkları - - - -
4150
Sayı 80
Hâricî hastalıklar - 7 5 12
Yekûn 67 80 54 201
[403] Karşıyaka'da 3 numaralı muʻâyenehânenin 1928 senesi Mart ayı istatistik cedvelidir.
Çocuk Kadın Erkek
Skorbüt - - - -
Trahom - - - -
Çiçek, suçiçeği 1 - - 1
Dizanteri 4 1 1 6
Resye - 2 2 4
Sıtma 5 3 2 10
Frengi - 1 - 1
Kabakulak - - - -
Kara hummâ - - - -
Kalb hastalıkları 1 3 - 4
Kuşpalazı - - - -
Kızamık - - - -
Kızıl - - - -
Lekeli tifo - - - -
Yılancık - - - -
4151
Sayı 80

Yekûn 73 133 45 251

Çekoslovakya
Taʻtîl Kolonileri
Çekoslovakya Salîb-i Ahmeri 1927 senesinde vereme müstaʻid çocuklara mahsûs 40 taʻtîl ko-
lonisi teşkîl etmişdir.
1920 senesinden beri teʼsîs edilmiş olan kamp ve taʻtîl koloniler[in]in adedi 13.000'e bâliğ
olmuşdur.
Çekoslovakya Salîb-i Ahmeri geçen yaz Bulgaristan'ın Varna limanında teʼsîs etdiği koloniye
33 çocuk göndermişdir. Bu çocuklar civârda bir Bulgar mektebinde ibâte edilmiş ve altı hafta müd-
detle deniz havâ ve banyosundan ve güneşden müstefîd olmuşlardır.
_______________
Arjantin
Mekteb Çocuklarına Çiçek Aşısı
Arjantin Salîb-i Ahmeri hastabakıcılarından bir kısmını muʻayyen zamânlarda mekteblerde ço-
cuklara çiçek aşısı yapmak üzere hükûmetin emrine [404] vermişdir. Bunların masârıf-ı râhiyeleriyle
aşıya müteʻallik malzeme masârıfı hükûmete âiddir.
_______________
Amerika
Bir Film
Mississippi vâdîsinde 1927 senesinde vukûʻa gelen feyezânda Amerika Salîb-i Ahmeri'nin
muʻâvenet faʻâliyetini gösteren bir film vazʻ-ı sahne edilmişdir.
Bu film propaganda maksadıyla bi'l-cümle Amerika Salîb-i Ahmer Merkezlerinin emirlerine
hâzır bulundurulmakdadır.
_______________
Felemenk
Malarya Mücâdelesi
Felemenk Salîb-i Ahmeri'nin 1926-1927 senesi icrâât raporunda Nordland eyâletinde cemʻiye-
tin de birçok senelerden beri iştirâk etdiği malarya mücâdelesine dâir tafsîlât verilmekdedir.
Bu sene sivrisineklerin imhâsında yeni usûller taʻkîb edilmiş ve yalnız ahırlar ile miyâh-ı râki-
4152
Sayı 80
dede bulunan haşerâtın itlâfıyla iktifâ edilmeyerek hastalığa mihrâk olan bulaşık mesâkindeki sinek-
ler de imhâ olunmuşdur.
Eyâletin bi'l-cümle posta şuʻbelerine, mekteblere ve etıbbâya afişler gönderilmiş ve ayrıca kale-
me alınan bir propaganda risâlesinden 20.000 nüsha halka tevzîʻ olunmuşdur. Malarya mücâdelesini
gösteren bir film 1926 senesinin son dokuz ayı zarfında muhtelif şehirlerde on beş defa vazʻ-ı sahne
edilmişdir.
_______________
Macar
Mürebbîler İçin Gençlik Salîb-i Ahmeri Konferansı
Macar Gençlik Salîb-i Ahmeri'nin tertîb etdiği ilk mürebbîler kongresi 1927 senesi Kânûn-ı
Evvel'inin dördünden altıncı gününe kadar Budapeşte'de ictimâʻ etmişdir.
Yedi senelik bir tecrübe ve tatbîkât devresinden sonra terbiye-i etfâle müteʻallik mesâil-i muh-
telife hakkında teʻâtî-i fikir ve nazar etmek ve Macar Salîb-i Ahmeri tarafından istiʻmâl olunan usûl-
leri bir dereceye kadar muttarid ve hem-âheng kılmak üzere 526 gençlik grup mürebbîlerinin ictimâʻ
etmesi tensîb edilmiş idi.
Kongrenin programı ber-vech-i âtî mevâddı ihtivâ etmekdedir:
1-Gençlik Salîb-i Ahmeri'nin târîhi, menşeʼi, mesâʻî-i hâzırası, projeleri
2-Taʻlîm ve terbiyede Gençlik Salîb-i Ahmeri
3-Gençlik Salîb-i Ahmeri'nin faʻâliyeti:
a) Hıfzıssıhha sâhasında fâidesi
b) İktisâd-ı millî nokta-i nazarından ehemmiyeti (el işleri tedrîsi)
c) Gençlik Salîb-i Ahmeri'nin faʻâliyet-i ictimâʻiyesi
d) Mektebler arasındaki mükâtebât ve muhâberâtın kıymet ve ehemmiyeti
e) Gençlik Salîb-i Ahmeri'nin teşkîlât-ı hâzıra ve müstakbelesi
f) Filmler
Kongrede murahhaslardan mâʻadâ Macar ana Salîb-i Ahmeri ile Gençlik Salîb-i Ahmeri mü-
dîrânı, Maʻârif, Muʻâvenet-i İctimâʻiye, Ticâret Nezâretleri ve Budapeşte Belediyesi, Terbiye-i Bede-
niye Komitesi [405] murahhaslarıyla Maʻârif müfettişleri, birçok ricâl-i siyâsiye ve heyʼet-i tedrîsiye
aʻzâsı hâzır bulunmuşlardır.
_______________
Norveç
Hastabakıcılar İçin İctimâʻî Hıfzıssıhha Kurları
Norveç Salîb-i Ahmeri ile Norveç Kadınlar Sıhhiye Cemʻiyeti ve Millî Verem Mücâdele Bir-
liği'ni temsîl eden bir komite Oslo'da hastabakıcılar için bir ictimâʻî hıfzıssıhha kuru teʼsîs etmişdir.
Bu kur meccânî olup 6 Şubat'dan iʻtibâren iki ay devâm edecekdir. Tatbîkât görmüş şehâdetnâ-
meli hastabakıcılardan intihâb edilen tâlibâtın adedi on ikiden fazla değildir.
_______________
4153
Sayı 80
İngiliz Salîb-i Ahmeri

Romatizma Tedâvîsine Mahsûs Dispanserler
İngiliz Salîb-i Ahmeri memleketin pek müzdeham merkezlerinde romatizma tedâvîsine mahsûs
dispanserler teʼsîsine karâr vermişdir.
Londra'nın merkez mahallâtından birinde açılacak olan ilk dispanserin masârıf-ı teʼsîsiyesi için
lüzûmu olan 40.000 İngiliz lirasının 15.000 lirası bazı erbâb-ı hamiyet ve insâniyet tarafından vaʻd
ve taʻahhüd edilmişdir.
Müzmin romatizmalılarla âfetin ilk aʻrâzıyla maʻlûl olanlar ültraviyole, elektrik, banyo, masaj
tedâvîsine tâbiʻ bulundurulacaklardır.
Hastaların mürâcaʻat sâʻatleri tarz-ı hayâtlarını ve sanʻat ve meşgûliyetlerini ihlâl etmeyecek
sûretde tertîb edilmişdir.
Müdâvât müddeti bir ay ile altı hafta arasında tahallüf eden 10 ilâ 15 seans edildiğine nazaran
senede 12.000 hasta tedâvî edilmiş olacakdır.
Dispansere muʻtedil bir ücret-i tedâvîyi teʼdiyeye muktedir romatizmalılarla tedâvîlerine ve
aynı zamânda işlerine devâm edecek amele kabûl olunacakdır.
Dispanser için yapılan proje büyük sanâyiʻ teşkîlâtı mümessilleriyle amele sendikası tarafından
tasvîb edilmişdir.
Amsterdam Merkez İstatistik Kalemi

Felemenk'de 1925 senesinde kanserden nisbet-i vefeyât % 11.57, emrâz-ı kalbiyeden % 11.42,
ciğer vereminden % 7.16, ihtiyârlıkdan % 7.38'dir.
Emrâz-ı kalbiyeden mikdâr-ı vefeyât 1915 senesinde 7.31 ve 1924'de 9.05 iken 1925'de mik-
dâr-ı mezkûr yukarıda görüldüğü üzere birdenbire tezâyüd etmişdir.
Kanserden 1915'de % 8.72, 1920'de % 8.39, 1923'de % 11.42, 1924'de % 11.43'dür.
Marazın erkeklerden ziyâde kadınlara ârız olduğu görülmekde [ve] vefeyât nisbetinin bu sûretle
mütemâdiyen tezâyüdü mûcib-i endîşe olmakdadır.
İtalya
Vereme Karşı Mecbûrî Sigorta
İtalya'da maʻlûliyet sigortasına tâbiʻ olan erbâb-ı mesâʻînin vereme karşı da sigorta edilmesi
hakkındaki mecbûriyet-i kânûniye 27 Teşrîn-i Evvel 1927 târîhli emirnâme ile iʻlân olunmuşdur. Bu
sûretle yedi buçuk milyon işçi sigorta edilmiş oluyor.
Mesʼûl Müdürü: Arif Süleyman
4154
Sayı 80

4155
Sayı 80
4156
Sayı 80
4157
Sayı 80
4158
Sayı 80
4159
Sayı 80
4160
Sayı 80
4161
Sayı 80

_______________

Ekrem Necib

_______________

4162
Sayı 80

4163
TÜRKİYE
81
Yedinci Sene 25 Zilkaʻde sene 1346 / 15 Mayıs sene 1928 Numara 81
TÜRKİYE
25 Şevvâl sene 1346 / 15 Mayıs 1928
BULLETIN MENSUEL
DU
CONSTANTINOPLE
15 Mai 1928
İstanbul
1928
Osmanlı Bankası
Şuʻabâtı:
şehrinde

îcârı
Yedinci Sene 25 Zilkaʻde sene 1346 / 15 Mayıs sene 1928 Numara 81

Gönderilmelidir.
Mündericât:
İctimâʻî Hıfzıssıhha – Henry Dunant – Hilâl-i Ahmer'e Âid Kıymetli Bir Vesîka – İnsânlara ve
Meskenlere Musallat Olan Tufeylî Hayvânlar – Doktor Karl Bohny – Hilâl-i Ahmer Meclis-i
Umûmîsi – Hilâl-i Ahmer Havâdisi – Salîb-i Ahmer Havâdisi – Fransızca Kısmı – İngilizce Kısmı
-52-
Necator Americanus Hakkında Birkaç Söz
Türkiye'nin Karadeniz sâhil hudûduna Harb-i Umûmî'de düşmanlar ile berâber giren bir has-
talık var. Birkaç seneden beri hastalığın izleri üzerinde yürüyen müdeddik mütehassıslar âmil-i mü-
essiri olan bir bağırsak tufeylini ele geçirmeğe muvaffak olmuşlar ve hastalık ile bulaşan mıntıkayı
teftîş eden resmî heyʼet ve etıbbâ da bu husûsu teʼyîd etmişlerdir. Kan kurutucu bu maraz, yalın ayak
gezmeğe alışmış köylülerin ihtiyâc ve iktisâd dolayısıyla şehirlerde maʻîşet aramağa çıkan kısmında
görülmüş ve iklîm ile tabîʻat-ı arâzî hastalık tohumlarının bu kısım topraklarda kolayca intişâr etme-
sine bir sebeb-i müheyyii teşkîl etmişdir.
Hastalık ankilostom denilen bir dûd-ı miʻâînin mürûr-ı zamân ile vücûdda husûle getirdiği
bir fakrü'd-demden ibâret olup pek eski ve hattâ Mîlâddan birkaç bin sene evvel dahi maʻlûm idi.
1882 senesinde St. Gotthard Tüneli'ni açan ve uzun zamân bu tünelde yaşayan amelelerde görüldüğü
için ismine "maʻdenci fakrü'd-demi" dahi denilmişdir. Hastalığa bundan mâʻadâ tünel hastalığı, dağ
sûi'l-kınyesi, müterakkî fakrü'd-dem, tropika klorozu ilh. gibi pek çok isimler de verilmişdir.
Bugün hastalık hemen beş kıtʻa-i arzda münteşirdir. En ziyâde müstevlî olduğu kıtʻa Asya'dır.
Arabistan, Irak, Hindistan, Hind-i Çinî ve Siyam'da, Japonya adalarının bir kısmında, Çin'in cenûb
aksâmında, Filipin ve Cava adalarında halk bu hastalıkdan muztaribdirler.
Bilhâssa Seylan adasının bazı mıntıkalarında halkın % 80-90'ı bu hastalık ile maʻlûl olduğu
yapılan hurdebînî tedkîkât ile meydâna çıkmışdır.
4171
Sayı 81
Afrika'da bu hastalık şark ve garb sâ[414]hilleriyle Cenûbî Afrika'nın bir kısmında ve Mada-
gaskar adasında görülüyor.
Amerika kıtʻasında ise Meksika Körfezi sâhilleri, Vasatî Amerika'da mebzûlen olduğu gibi
Cenûbî Amerika'nın hemen bütün Atlasî sâhili ve Pasifik'in şimâl kısmı bu hastalık ile müntindir. Bü-
tün bu memleketlerde senelerden beri yapılagelen mücâdelât ile bazı mıntıkalarda hastalığın önüne
geçilebilmiş ise de el-ân ve bilhâssa fakîr ve ibtidâî hayât geçiren köylüler arasında hastalık bütün
şiddetiyle hüküm-fermâdır.
Bu nevʻ fakrü'd-dem Dünyâ Harbi'nden evvel memleketimizde pek ender görülen bir hastalık
idi. Halkımızda müteʻammim sâir emʻâ tufeylâtı yumurtalarını aramağa mecbûr kalan etıbbâ ve bak-
teriyologlar birçok hastalarda bu kurdun yumurtalarına tesâdüf etmezlerdi. Vekâyiʻe bakılırsa büyük
harbin sonuna doğru Karadeniz sâhillerini işgâl eden Rus ordusu ve amelelerinin bu hastalık tohum-
larını bir kısım topraklarımıza ekmiş oldukları anlaşılıyor. Çünkü Hopa, Rize, Trabzon mıntıkasından
büyük şehirlerimize hicret edenlerin bu hastalık yumurtalarını hâmil oldukları meydâna çıkmışdır.
Bu mıntıkada 13 sene evvel şimendifer ve yol inşââtı için pek çok ecnebî müstahdem bulunuyor idi.
O zamân bulaşan toprak bazı husûsî evsâfı ile bu sürfeleri devir devir yaşatmağa sâʻî olmuşdur, di-
yebiliriz.
Hastalığın memleketimize bulaşmasına ikinci bir sebeb de harb esnâsında muhtelif memleket
üserâ karârgâhlarında misâfir kalan efrâdımızın vatana avdet etmiş olmasıdır. Bu gibi efrâdın ba-
ğırsaklarında taşıdıkları kurdların lâ-yuʻad iʻmâl etdikleri yumurtalar ile topraklarımız bulaşmış ve
sürfeler etrâfa yayılmışdır.
Hastalığı husûle getiren bağırsak kurdu bizim bildiğimiz solucana nisbetle pek küçük bir uzvi-
yetdir. Hâl-i tabîʻîde dişileri 10-15 milimetre, erkekleri ise ancak 7-10 milimetre, renkleri beyazım-
tırak, sincâbîdir. Daha açık sarımtırak renkde olanları da vardır. Kurdun başında ve ağzı içinde 2 çift
esnânı ve kelbiyeleri vardır. Ağzın bu gibi echize ile mücehhez oluşu taʻayyüşünü teshîl eder. Başları
vücûdlarına nisbetle kıvrık durduğu cihetle ismine "çengelli kancalı" kurd da derler.
Hastalığın bulaşdığı mahaller halkında yapılan tedkîkât-ı fenniyede hemen cümlesinin neca-
tor americanus denilen tufeyl hâmili oldukları anlaşılmışdır. Kurdun bu nevʻinin ankilostom denilen
müteʻârif Avrupa nevʻinden kırkı yalnız vücûdunun biraz daha küçük olması ve başındaki ağız
ve dişlerinin cüzʼî farklarıdır. Maʻamâfîh her iki nevʻ kurdun da insânlarda husûle getirdiği hastalık
yekdiğerinin aynı ve aʻrâz-ı serîriyesi müşâbihdir. Ancak ilim ve fen nokta-i nazarından hüviyetlerini
taʻyîn eden bazı farklar mevcûddur.
Kurdu bağırsaklarında taşıyanlar mevâdd-ı gâita ile hârice mütemâdiyen yumurtasını dökerler.
Yumurtalar toprakda müsâʻid şerâit buldular mı neşv ü nemâlarını ikmâl etmek üzere sürfeye mün-
kalib olurlar. Muhîtin derece-i harâreti 14-37 derece arasında olur ise sürfeler için pek muvâfık bir
vasatdır. Sürfelerin peyveste mukâvemetleri azdır. Bu cihetle râtıb, nemnâk ve hattâ biraz sulu nâfiz
toprak isterler. Muvâfık şerâitde sürfelerin bir sene kadar yaşadıkları görülmüşdür. Kumluk arâzîde
90 santimetre derinliğinde bile sürfeler [415] bulunmuşdur. Hâlbuki killi arâzîde ancak 10-15 santi-
metre derinliğe girebilirler. Ziyâ ve harâretden pek çabuk müteessir olurlar.
Toprakda yaşayan sürfeler sağlam insânların vücûduna başlıca iki yol vâsıtasıyla girer. Bunlar-
dan biri ağız, diğeri cild tarîkıdır.
Ağız yolu ile intân sürfeler ile bulaşık her nevʻ mevâdd-ı gıdâiye, su ve içkilerin dikkatsiz, geli-
şi güzel yenilip içilmesi ile olur. Bu sûretle vücûda turuk-ı hazmiyeye giren sürfeler miʻde ve emʻâda
gömleklerini değiştirerek kurd şekline ve kâhil vazʻiyete girerler.
4172
Sayı 81
İntândan takrîben 5-6 hafta sonra kurdun yumurtaları şahsın pisliği dâhilinde bulunmağa başlar.
Vücûda sürfelerin cild tarîkı ile girebilmesi için muhîtin derece-i harâreti müsâʻid ve sürfenin
hareket-i kâbiliyeti olmalıdır. Bürûdet, yübûset ve fazla harâret ile mecâlsiz, kudretsiz olan bir sürfe
cildi delip vücûda girmek kâbiliyetini alamaz. Sürfeler ile dolu topraklarda yalın ayak gezenler, çıp-
lak vücûd ile pis ve şübheli su birikintilerinde yıkananlar için dâimî tehlike mevcûddur.
Sürfeler cildi delip evʻiye-i lenfâiye vâsıtasıyla evrideye ve bu sûretle kalbden geçerek şiryân-ı
şezen-i hancere tarîkı ile riʼelere ve baʻdehû meri tarîkı ile de miʻde ve emʻâya munsab olur ve bu
tarz-ı seyâhat ile 24 sâʻatde şahsın bağırsaklarına oturmuş olurlar.
Çengelli kurd her cins ve yaşda insânlarda yaşayabilmekdedir. Bundan muʻâf ırk ve nesil yok-
dur. 7-8 aylık çocuklarda bile görülmüşdür. Kurdun en sevdiği yer onikiparmak bağırsağıdır. Burada
uzun zamân oturur ve yaşar. Başında esnân ile ağzı ile bağırsağın tabaka-i muhâtiyesini ısırır ve ci-
vârındaki damarları zedeleyerek mütemâdî enzifeye ve muhâtî iʼtikâlâta sebebiyet verir. Kurdun bu
sûretle müzmin nezfler ile tahrîbâtından mâʻadâ bir de zehir ifrâzıyla vücûdu zehirlemesi de vardır.
Tufeylin cümle-i hazmiye ve asabiyede teşevvüşâtı bâʻis olduğu ve birçok hastaların mütemâdî ishâl,
gaseyân, kay, uykusuzluk, teheyyücden şikâyet etdikleri görülür.
Necatorun bağırsakda uzun zamân oturup misâfir olması ve mütemâdiyen enzifeye sebebiyet
vererek bir tarafdan toksinler ifrâz etmesi şahsın 1-2 sene sonra amik fakrü'deme musâb olmasına
bâʻis olacakdır. Bu gibi hastalar bu cihetle yüz ve cildlerine renginden pek kolaylıkla fark ve teşhîs
olunurlar.
Bilhâssa son devreye gelen ve uzîmâ, irtişâhât mevcûd olan hastaların yapılacak tedâvî ile
kurtulmaları bile bir hârika olur. Kurdlar ale'l-ekser sayılamayacak derecede bağırsağı istîlâ eder.
Bir hastada ilâc teʼsîriyle düşürülen kurdlar sayılarak 2.000 adedi mütecâviz olduğu görülmüşdür.
Bunların her birisinin cildi delerek vücûda dâhil olduğu düşünülürse şahsın hissiyâtında bir dalâlet
aramak da îcâb edecekdir. Çünkü çok hassâs olan insânlarda cildi delmek teşebbüsünde bulunan
kurdlara karşı kaşıntı, gıcıklanma gibi bir his peydâ olur. Hattâ bazen delik noktalarında âfât-ı cildiye
de görülmüşdür.
Hastalığın tedâvîsi müemmendir. Şifâ tamâmen mümkündür. Ancak bir tabîbin nezâreti ve bir
bakteriyoloğun kontrolü tahtında yapılmalıdır. Verilecek ilâclar serhas-ı müzekker, tetraklorür dö kar-
bon, [416] timol ilh. gibi dâfiʻ-i dîdân devâlar ile müshilâtdan ibâretdir. Maʻamâfîh hastalar tufey-
lâtdan halâs oldukdan sonra tekrâr kurdlanmaları pek mümkün olacağı cihetle şerâit-i hıfzıssıhhaya
fevkalâde dikkat ü iʻtinâ etmeleri îcâb eder.
Bu âfetden kurtulmak için pek esâslı tedâbîr-i hıfzıssıhha ister. Bir kere pislik muʻâyenesi ile
kurdun yumurtalarını hâmil olan insânlar tecrîd edilmeli ve bir hastahâne veya dispanserde veya
buna mümâsil mahallî müesseselerde taht-ı tedâvîye alınmalıdırlar. Bu gibiler ancak bakteriyoloğun
vereceği rapor üzerine taburcu olabilirler. Hastalar ile temâsa gelen şübheli eşhâs ve muhîtlerinde
muntazam ve muttarid pislik muʻâyenesi yapılmalı ve yumurtayı hâvî olanlar da tecrîd edilmelidir.
Hastalık ile bulaşık mıntıkada tarlalara, gelişi güzel mahallere insânları defʻ-i hâcet etmek iʻ-
tiyâdından menʻ ve bu gibi sû-i iʻtiyâd ashâbı tenvîr edilmelidir.
Mevâdd-ı gâita ile bulaşık olan topraklar dezenfekte yapılmalı ve âbdesthânelerin fennî temi-
ziliği ihmâl edilmemelidir. Bu tedâbîrden mâʻadâ sürfe ile bulaşık olduğu tebeyyün eden topraklar
da tathîr edilmek îcâb eder. Bilhâssa kumlu arâzîde sürfelerin derin nukâta kadar gidebilecekleri de
unutulmamalıdır.
4173
Sayı 81
Şahsî tedâbîr-i sıhhiyede edükasyonun pek büyük teʼsîri vardır. Bu cihetle hastalığın tarz-ı sirâ-
yet ve intişârını, hastaların hâlini ve tarz-ı mücâdeleyi gösteren filmler halka meccânen gösterilerek
tenvîr ve irşâd îcâb eder. Hastalıkdan tahaffuz için lâzım gelen nukât-ı mühimme tabʻ ve neşredilerek
halka meccânen tevzîʻ edilmelidir.
Şübheli suların süzgeçlerden geçirilmesi veya kaynatılarak içilmesi kâʻide ittihâz olunmalı, çiğ
meyve, sebze yenirken dâimâ mülevves olabileceği düşünülmelidir.
Bilhâssa sürfelerle bulaşık mıntıkada hiçbir kimsenin yalın ayak gezmesine meydân bırakma-
malıdır.
Necatorias, memleketimizin ancak pek mahdûd bir mıntıkasında bulunduğu cihetle yapılan ve
yapılacak olan mücâdele ile pek az zamânda önüne geçileceği hiç şübhesizdir. Etıbbânın fakrü'd-dem-
den şübhe etdikleri her hastada bu tufeylin yumurtalarını aramak ihtiyâcını usûl ittihâz etmeleri mü-
câdelede pek mühim bir rol oynayacağına hiç şübhe yokdur.
[417] HENRY DUNANT

Henry Dunant'ın yüzüncü devr-i se-
nevî-i vilâdeti 1928 senesi Mayıs'ının seki-
zinci gününe tesâdüf etmesi münâsebetiyle
cihân-şümûl bir şöhrete mâlik olan bu büyük
insâniyet-perveri bir daha kârilerimize tak-
dîm etmek istiyoruz.
Jean Henry Dunant, 1828 senesi Ma-
yıs'ının [418] sekizinde Cenevre'de doğdu.
Temsîl Meclisi aʻzâsından kerîmü'l-hısâl
ve gâyet müşfik bir zât olan pederi, erbâb-ı
sanâyiʻe mukır olan tekmîl bir mahallenin bî-
kes, yetîm ve öksüzlerinin nezâret ve murâ-
kabesini derʻude etmiş idi.
Vâlidesi lütufkârlığıyla celb-i kulûba
muvaffak olmuş, melek-haslet ve fevkalâde
zekî bir kadındı. Dunant'da henüz pek genç
iken âsâr-ı ciddiyeyi mütâlaʻa ve tedkîk he-
vesi uyandı. Bilhâssa târîhe, etikiyâta ve et-
nografyaya merâk etdi.
Ebeveyninin hasâil-i ber-güzîdesi ve
hissiyât-ı şefkat-perverîsinden feyz ve ilhâm
alan Dunant, on sekiz yaşında iken doğdu-
Salîb-i Ahmer eser-i âlîsinin müessis-i muhteremi ğu şehrin fukarâsını, hastalarını birer birer
Henry Dunant, Fondaleur de la Croix-Rouge à lʼâge ziyâret eder ve onların elem ü ıztırâblarına
de 70 ans tesellî-bahş olurdu.
4174
Sayı 81
1859 senesi Haziran'ının yirmi beşinci günü İtalya'nın havâlî-i şimâlîsinde seyâhat eden Du-
nant, bir gün evvel asrın en müdhiş, en kanlı muhârebâtından birine sahne olan Solférino'yu1 ziyâret
etmek üzere hemen bulunduğu şehri terk etdi.
Solférino kasabasına dâhil olduğu zamân kırk bine yakın maktûl ve mecruhun gerçekden insânı
müstağrak-ı hüzün eden manzara-i elîmesi bütün mevcûdiyetini sarsdı. Tedâvî ve ihtimâmdan mah-
rûm bu binlerce mecrûhun âh u enîni Dunant'ı büsbütün meʼyûs ve müteellim etdi. Hemen civârdaki
küçük şehre koşarak ele geçirdiği etıbbâ, kadın ve erkeklerle tekrâr Solférino'ya döndü. Tâm dört
gün dört gece çalışdı, mecrûhların yaralarını sardı. Bunların kısm-ı mühimmini kiliselere, emâkin-i
umûmiyeye ve husûsî meskenlere nakletdirdi.
Solférino'da mevcûd etıbbânın adem-i kifâyesine hastaba-
kıcıların fikdânı da munzam olduğundan eczâ-yı tıbbiye ve levâ-
zım-ı tımâriyeden hakkıyla istifâde edilememişdi.
Solférino fâciʻasının Dunant'da yapdığı teʼsîr pek büyük
idi. Dunant, Solférino'dan aldığı ders-i ibret ile harb mecrûhînine
muʻâvenet vesâitinin zamân-ı sulhda ihzâr edilip edilemeyeceği-
ni derpîş ediyordu. İsviçre'ye avdetinde bu fikrini dostlarına aça-
rak onları iknâʻa muvaffak oldu.
1862'de Bir Solférino Hâtırası'nı neşretdi. Müellif eserinde
vekâyiʻi tekmîl çıplaklığı ile ve fakat müheyyic bir lisânla tas-
vîr etdi. [419] Harb meydânlarında kazanılan zaferlerin hakîkat-i
hâlde âh u enînden, gözyaşlarından, mahrûmiyetlerden, elîm ız-
tırâblardan başka bir şey olmadığını teşhîr etdi. Beşeriyet-i müş-
fika bu korkunç hakîkat karşısında titredi. 1864'de alınmış resminden
Dunant, hastabakıcılığa vâkıf, mutî ve muʻallim gönüllüle- Henry Dunant
rin muhârebât-ı müstakbelede pek büyük hizmetler îfâ edebilece- En 1864
ği fikrini neşretdi ve beynelmilel mâhiyetde teşekkül edecek bu
heyʼetler vâsıtasıyla mecrûhîn-i askeriyenin şân u şehâmet meydânlarında mazhar-ı himâye olmasını
teʼmîn edecek bazı desâtîr-i esâsiye vazʻı temennîsinde bulundu.
Fi'l-hakîka Bir Solférino Hâtırası'nın neşri intizâr olunan teʼsîri her tarafda gösterdi. Evvel
emirde İsviçre Menâfiʻ-i Umûmiye Cemʻiyeti, Dunant'a muʻâvenet vaʻd etdi. Reîsi Gustave Moynier,
Bir Solférino Hâtırası'ndan mülhem olarak 1863 târîhinde inʻikâd edecek olan celsenin rûznâmesine
"muhârib ordulara bir gönüllü hastabakıcı heyʼetinin ilâvesi" tarzında bir mâdde ilâvesini Henry Du-
nant'a havâle etdi. Bundan mâʻadâ, İsviçre Ordu Reîsi Dufour'un riyâseti altında bir komisyon teşkîl
etdi. Komisyon bir mukâvele projesiyle 1 Eylül 1863 târîhli tahrîrât-ı umûmiyede Mösyö Dunant'ın
fikirlerinin nazariyât sâhasından fiʻliyât sâhasına intikâl edebilmesi için muhtelif memleketlerin ricâl
ve efâzılından ve devletler mümessillerinden müteşekkil olmak üzere bir konferans akdi ricâ edili-
yordu.
Bu esnâda Henry Dunant yapdığı muhtelif seyâhatlerle Prusya kralını, Üçüncü Napolyon'u,
Avusturya Sarâyı'nı, Saksonya kralını ve daha bazı devlet reîslerini ve ricâl-i mühimmeyi ziyâret etdi.
Nihâyet 1863 Teşrîn-i Evvel ve 1864 Cenevre Konferansları toplandı ve bütün âlem-i medeniyet için
1 24 Haziran 1859 târîhinde Avusturyalılarla Fransızlar arasında cereyân eden bu muhârebede İmparator François
Joseph Avusturya ordularına ve Üçüncü Napolyon Fransız kuvâ-yı askeriyesine kumanda ediyordu.
Solférino Muhârebesi'nde Avusturyalıların zâyiʻâtı 22.000, Fransızların 17.000'dir.
4175
Sayı 81
bir âbide-i şeref ü mübâhât olan 22 Ağustos 1864 Cenevre Mukâvelenâmesi'nin zîri yirmi devletin
murahhasları tarafından imzâ edildi.
Cenevre Mukâvelenâmesi'nin imzâ merâsimi münâsebetiyle konferans Mösyö Dunant ile Ce-
nevre Menâfiʻ-i Umûmiye Cemʻiyeti'ni beşeriyetin evliyâ-yı niʻamından addetmek sûretiyle cihânın
minnet ü şükrânına lâyık gördü.
Henry Dunant'ın Solférino Muhârebesi'nden mülhem olduğu efkâr ve tasavvurât beş seneden az
bir zamân zarfında bu sûretle kuvveden fiʻle çıkdı. Bir Solférino Hâtırası ise mevkiʻ-i intişâra vazʻın-
dan biraz sonra dokuz defa tabʻ ve on iki lisâna terceme edildi.
Henry Dunant, bundan sonra faʻâliyetini muhtelif memleketlerde millî Salîb-i Ahmer Cemʻi-
yetleri teşkîlâtına hasretdi. Fransa'yı, Almanya'yı, Berlin'i, Paris'i, Lyon'u, Dresden'i, Viyana'yı ziyâ-
ret etdi. Bu azîmet ve avdetler için mebâliğ-i mühimme sarfına mecbûr oldu. Ancak sık sık vukûʻ
bulan bu gaybûbet ve seyâhatler teşebbüsât-ı sınâʻiye ve mâliyesini darbeliyordu. Zavallı Dunant,
bir müddet sonra kendisiyle berâber âilesini ve teşebbüsât-ı sınâʻiyesi için sermâye vazʻ eden birçok
Cenevreli dostlarını felâket ve izmihlâle sürükledi.
Fakr u ihtiyâc içinde pûyân olan Henry Dunant bilâhare hayâtını kazanmak için Cenevre'den
Paris'e geçdi. Bir müddet sonra Fransız-Alman Harbi ve Paris'de Komün İhtilâli zuhûr etdi. Bir câsûs
olması şübhe ve ihtimâli ile birkaç [420] defa kurşuna dizilmek tehlikesine maʻrûz kaldı.
Çekdiği azâb ve endîşeler ve Paris muhâsarası esnâsında dûçâr olduğu mahrûmiyetler sıhhatine
sû-i teʼsîr etdiğinden artık hayât mücâdelesine devâm edemez bir hâle geldi.
Seksen yaşlarına doğru unutulmuş, fakîr ve hasta düşmüş idi. Nihâyet Şarkî İsviçre'de Ap-
penzell kantonu dâhilinde Heiden kasabasında kûşe-i vahdet ve inzivaya çekilerek hiç kimse ile ih-
tilât etmeksizin bir tenhâî-i maʻnevîde ömür-güzâr oldu. Heiden'de Doktor Alner? nâmında muhibb-i
insâniyet bir zât Dunant'ı hastahânesine kabûl etdi. Burada pek büyük hürmet ve samîmiyete mazhar
oldu.
1895 senesinin Ağustos'unda Zürih Havâdisi nâm gazetenin başmuharriri Dunant'ı ziyâret et-
dikden ve uzun bir mülâkatda bulundukdan sonra Über Land Und Meer nâm mecmûʻa ile müteheyyic
bir makâle neşretdi.
Bu makâlenin intişârını müteʻâkib İsviçre Salîb-i Ahmeri Dunant'a maʻâş bağladı. Rusya İmpa-
ratoriçesi Maria Fyodorovna kayd-ı hayât şartıyla tahsîsât verdi. Bazı zevât-ı fâzıla ve ricâl-i meşhûre
unutulmuş bu büyük adamın mukadderâtıyla alâkadâr oldular.
Nihâyet 1908 senesinde Norveç Meclis-i Umûmîsi ilk Nobel Sulh Mükâfâtı'nı Henry Dunant'a
iʻtâya karâr verdi.
Henry Dunant iki sene daha yaşadıkdan sonra 1910 senesi 30 Teşrîn-i Evvel'inde meşrık-ı ebe-
diyete intikâl etdi ve vasiyeti mûcebince vefâtından üç gün sonra Zürih'de cesedi termîd edildi.
_______________
HİLÂL-İ AHMER'E ÇOK KIYMETLİ BİR VESÎKA

Geçen gün kütübhânede 36 santim eninde ve 50 santim boyunda büyük ve kalın bir albüme
tesâdüf ederek Hilâl-i Ahmer'imize âidiyeti cihetiyle aldım. Bu çok kıymetli albüm 1877-1878 Türk-
Rus Harbi esnâsındaki Hilâl-i Ahmer faʻâliyetini gösterir.
4176
Sayı 81
24 x 30 büyüklüğünde yirmi aded levhadan ve 17 aʻzâ-yı müessisin2 fotoğrafîlerinden mü-

rekkebdir ve bir de bu harb esnâsında Hilâl-i Ahmer teşkîlâtında çalışırken vefât eden yedi ecnebî
hekîmle bir Salîb-i Ahmer hemşîresinin fotoğrafları mevcûddur. Yalnız bu resimler Fransızca tavsîf
edilmişdir. Bu kıymetli vesîkanın resimlerini avdetimde Hilâl-i Ahmer Mecmûʻası'nda neşredeceğim
cihetle şimdi ale'l-müfredât terceme etmeden bu kısa maʻlûmâtı aynen geçiriyorum:
Birinci sahîfede Hilâl-i Ahmer'in 14 Nisan 1877'de müessis aʻzâlarına âid 17 resim vardır. Bi-
rinci sırada sağdan sola doğru:
-Mr. Y. Von Haas
-Eschreff Effendi
-Le Dr. Bartoletti
-Mr. W. H. Foster C. B. (Trésorier)
-Le Dr. Servicen
-Noury Bey
-Le Dr. Dickson
İkinci sırada:
-Nourian Effendi (Vice-président)
Ortada:
-S. Exc. Le Dr. Arif Bey (Président)
-Le Dr. Sarèll (Vice président)
[421] Üçüncü sırada:
-Le Dr. Sevastopulo
-Mr. Leval
-Le Général Mott
-Féridoun Bey (Sécrétaire Général)
-Mr. V. Barrington Kennett (Commissaire du Straffort House et membre honoraire)
-S. Exc.Fayk Pacha
-Le Dr. Pechtemaldji
İsimlerini aynen yazdığım bu zevâtın birkaçının neşrolunan resimleri hep son devrelere âiddir
ve ayrı ayrı hepsi de mevcûd değildir. Fakat bu fotoğraflar bilhâssa teʼsîs ânında aynı vazʻiyet ve aynı
büyüklükde çıkartılması cihetiyle çok hâiz-i kıymetdir ve altında:
Membres du Comité Central du Croissant-Rouge, yani "Merkez-i Umûmî Aʻzâsı" ibâresi ya-
zılıdır.
İkinci sahîfede:
Nos médecine morts au champs dʼhonneur 1877-78
2 Hilâl-i Ahmer Mecmûʻası'nda neşrolunan müessis aʻzâdan Doktor Mondy'nin? resmi yokdur.
4177
Sayı 81
Dr. P. Santorinéos, 19 Octobre 1877

Dr. S. Rasis, 15 Novembre 1877
Dr. Karoly Y. Wictorisz, 4 Fevrier 1878
Resmi bulunamadığından çerçevesi boşdur.
Dr. S. Pignatoros, 4 Mars 1878
Soeur Marie Fabre, 17 Mars 1878
Dr. A. Price, 29 Mars 1878
Dr. E. Arnoult, 6 Avril 1878
Dr. A. Abeles, 9 Mai 1878
Yalnız Hilâl-i Ahmer heyʼetiyle berâber çalışan bu zevâtın ne sûretle geldiklerini ve hangi
Salîb-i Ahmer'e mensûb oldukları tahkîk fırsatını elde edemedim. Yalnız tertîb olunan bu albüm çok
iʻtinâ ile yapılmış ve bu vesâike çok ehemmiyet verilmişdir. Nitekim resimlerin altında vereceğim
îzâhâtdan başka ufak târihçe olsun, yazılı değildir. Bu 24 x 30 cesâmetindeki resimler çok temiz ve
dikkatle yapılmışdır. Bu albümün ve bu resimlerin Hilâl-i Ahmer'de mevcûd [olup] olmadığını bil-
miyorum. Yalnız şimdiye kadar Hilâl-i Ahmer'in neşretmiş olduğu vesîkalar meyânında bu albüme
dâhil 22'nci sahîfedeki Hilâl-i Ahmer Merkez-i Umûmîsi aʻzâsı ve kâtiblerin bir arada çekilmiş grup
hâlinde resimleri vardır.
Sahîfe
Entrée du local des séances du Comité Central (Dolma-Bagtché) 3
Salle de réunion du Comité Central (Palais de Dolma-Bagtché) 4
Hôpitaux de Kavak (Haut-Bosphore) 5
Vue de Palais et Hôpitaux (Beyler Bey) 6
Une aille du Palais de Beyler Bey 7
Sarâyın kuşbakışı manzarasıyla üstünde Hilâl-i Ahmer bayrağı görülüyor.
Hôpitaux de Pacha et Musica Daïressi à Beyler Bey 8
Convalescents et personnel Turc de Pacha-Daïressi 9
Hôpital dʼAghalar-Daïressi (Beyler Bey) 10
Une Opération à lʼHopital dʼAghalar-Daïressi (Berler Bey) 11
Opérations faites par le Dr. Sevastopulo (Elève du Prof. Broca) 12
[422] Bu da aynı sûretde yazılıdır. On iki ve on üçüncü sahîfelerde ameliyâtı iyi
13
netîce vermiş 8 harb gâzîsinin mahall-i ameliyelerini gösteren fotoğrafîler vardır.
Campement de Sepetchi-Kiosk 14
Evacuations des blessés par les Ambulances du Croissant-Rouge 15
Personnel de lʼAmbulance, No: 9. Ortada Dr. Mauthner'in resmi var. 16
Baraque Hôpital du Docteur Baron Meundy 17
Médecins des Ambulances de Baïbourt et Erzéroum 18
Hôpital du Croissant-Rouge à Salonique 19
4178
Sayı 81
Une des salles de lʼHôpital de Salonique 20

Magasins et dépot du Croissant-Rouge. Tophane çeşmesiyle Seyr-i Sefâin İdâ-
21
resi arasında
Groupe du Comité Central et ses secrétaires 22
Bütün bunlar arasında en mühim olarak hastahâne teşkîlâtını ve seyyâr hastahâne heyʼetlerini
vesâir teferruʻâtı pek mühim görüyorum. Hilâl-i Ahmer târîhinin bazı noktalarını tenvîr etmesi cihe-
tiyle bu albüme âid mevcûd bütün maʻlûmâtı verdim ve böyle bir albümün mevcûdiyeti 1877-1878
Türk-Rus Harbi esnâsında Hilâl-i Ahmer teşkîlâtının ne kadar mühim ve vâsiʻ olduğunu isbât ediyor.
İNSÂNLARA VE MESKENLERE MUSALLAT OLAN TUFEYLÎ HAYVÂNLAR3

Bit
Aʻsâr-ı kadîmede dâü'l-kaml (phtriase) yani bit istîlâsı, cüzâm illeti gibi kesretle tesâdüf olunan
ve hattâ en korkunç sayılan hastalıklardan biri idi.
Sûret-i mevsûkada rivâyet edildiğine nazaran Hekîm-i şehîr Eflâtun'un, Roma diktatörlerinden
Silvan'ın, Romalılar zamânında Kudüs'de icrâ-yı hükûmet eden Herod'un, İspanya Kralı İkinci Phi-
lip'in ve daha çok târîhî zevâtın sebeb-i mevti bu dâü'l-kaml olmuşdur.
İlletin arz etdiği vehâmet tarz-ı tedâvînin bilinmemesinden neşʼet etmekde idi. Vücûd temiz-
liğine Romalılar zamânında fevkalâde iʻtinâ edilmesi ve hammâmların kesreti haşerenin intişârına
mâniʻ oluyordu.
Hâlbuki kurûn-ı vüstâda şerâit-i umûmiye-i hayâtiyenin acıklı hâli, pislik ve murdârlığın fazîlet
telâkkî edilmesi ve bilhâssa nezâfetin iffet ve ahlâka mugâyir görülmesi tufeylinin her tarafa yayıl-
masına sebeb oldu.
Eskiden vücûd temizliğini çok kimseler ihmâl ederdi. On al-
tıncı, on yedinci asırlara kadar bu lâkaydî devâm etdi. En süslü ve
müzeyyen elbiseler altında lâ-yuʻad bit bulunurdu.
Muhîtin bu ülfet-i medîdesinden ilhâm alan [423] Ressâm Mu-
rillo el-yevm Louvre Müzesi'nde güzel bir eser-i sanʻat olarak teşhîr
edilen "Genç Bir Dilenci" levhasıyla zamânının temizlik husûsunda-
ki mübâlâtsızlığını tasvîr etmiş oldu.
Birçok zamânlar gerek bizde gerek memâlik-i sâirede baş keh-
lesi nişâne-i sıhhat telâkkî edilirdi. Nitekim "bit yiğitde, pire itde"
sözü bir kısım halkın lisânında darb olunan emsâldendir.
Hıfzıssıhhanın vazʻ etdiği kavâʻid-i umûmiyeye hürmet eden Genç bir dilenci levhası
3 69, 70, 71, 72, 73, 74, 75, 76'ncı nüshalardan mâbaʻd.
4179
Sayı 81
herhangi bir cemʻiyet-i medeniyede vücûd tufeylîsi yok denilecek derecede enderdir. Zâten sulh
zamânlarında temiz insânlarla dilenci ve serseri makûlesi adamlar arasında kehle bir hatt-ı fâsıldır.
Bit, menâtık-ı hârrede yaşayan akvâm-ı vahşiyenin ve nezâfet ve tahâretin tamâmî-i icrâsı kâbil
olamayan ekâlîm-i bâride insânlarının muʻtâd misâfiridir.
Eskimoların saçlar arasından avladıkları bitleri dişleri ile ezip çiğnediklerini seyyâh-ı şehir
Nansen hikâye ediyor.
Vücûd kehlesi Çin'de istîlâî bir hâl almışdır. Tamâmen çıplak yaşayan kabâil-i ibtidâiyede ise
bilakis vücûd bitine tesâdüf edilemez. Ancak setr-i avret ile başlayan tesettür iʻtiyâdından sonradır ki,
kehle bu kabîleler efrâdında görülmüşdür.
Hâl-i harbde bulunan ordular için bitin ne müzʻic bir beliyye olduğunu Harb-i Umûmî her türlü
fecâʻatiyle isbât etmişdir.
Ehemmiyetine binâen şunu da kayıd ve ilâveye lüzûm görüyoruz ki, harbe iştirâk eden tekmîl
ordu efrâdında vücûd kehlesi fevkalâde çoğalarak feryâd ve şikâyetler ayyûka çıkarken baş kehlesin-
den iştikâ edenler görülmemiş ve hattâ kasık biti mahdûd bir dâire dâhilinde kalmışdır.
Vücûd bitinin fevkalâde bir sûretle tekessürünü müşterek bir mahalde yatıp kalkmağa haml et-
mek doğru olamaz. Eğer esbâb-ı müheyyiʼesi bu olsa aynı ve mümâsil şerâit dâhilinde kehlenin diğer
nevʻleri de o nisbetde tezâyüd etmesi îcâb ederdi.
Ordularda müşâhede olunan bu nevʻ tufeylî salgınının esbâb-ı zuhûrunu da bize ancak haşere-
nin biyolojisi îzâh edecek ve tatbîk edilen tedâbîr-i sıhhiyenin derece-i kâfiyede müessir olamaması-
nın sebeblerini öğretecek yine biyoloji olacakdır.
Bir de biyolojinin netâyic-i tedkîkâtı istikbâl için bir ders teşkîl edecek ve büyük insân kitle-
lerinde dâü'l-kamle karşı yapılacak mücâdelelerde taʻkîbi îcâb eden istikâmeti bu netîceler taʻyîn
edecekdir.
***
Vücûd kehlesi insânda en ziyâde kışın çoğalır. Bu da fakr u ihtiyâc ashâbından olan kimselerin
kış esnâsında uzun müddet çamaşır değiştirememesinden ileri gelir.
Elbise ve çamaşırın delk ü temâsıyla vücûdun hâsıl edeceği harâretin derecesi 32 ile 40 arasında
tahavvül eder ki, bilhâssa vücûd bitinin [424] gerek hayâtî ve gerek neşv ü nemâsı için bu en münâsib
derece-i harâretdir.
Vücûd kehlesi doğrudan doğruya cilde temâs eden elbise ve çamaşır içinde bulunur. Bit cild
üzerine ancak gıdâsını alacağı zamânlarda iner. Kehle boyun, bel, sırt, elye gibi vücûda tamâmen
temâs eden çamaşır kısımlarını tercih ederek yumurtaları için bilhâssa elbisenin dikiş boyu ve kıv-
rıntı mahallerini ve pantalonun kemer kısmını intihâb eder. Emîn bir folluk olarak arayıp bulduğu bu
mahallerde yumurtalar imhâkâr delk ü temâslara maʻrûz kalmaksızın vücûdun sıcaklığıyla açılırlar.
Binâberîn iç çamaşırında yumurtaya hemen tesâdüf edilmez. Burada kâhil vücûd biti bulunur. Nuttal,
vücûd-ı beşerdeki kıllar üzerine pek yakından bakılacak olursa, ekseriyet yumurtaları görüldüğünü
beyân etmekde ve diğer bir müdekkik ise bunun aksini yani yumurtalara aslâ tesâdüf edilmediğini
iddiʻâ eylemekdedir.
***
4180
Sayı 81
Vücûd kehlesi kıllı bir satıh üzerinde sürʻat ve çâlâkî ile yürüdüğü hâlde düz satıhlarda bilakis
ilerlemekden âcizdir. Yine Nuttal'ın nakletdiğine nazaran bir ayakkabı içinde bulunan bitler dışarı
çıkmadan âciz olduğu hâlde elbise üzerinde sürʻatle hareket eder.
Vücûd kehlesi umûmiyetle ziyâdan tebâʻüd ve derece-i harâret tenezzül etdikçe sürʻatini tezyîd eder.
Hase'in tedkîkâtına nazaran haşerenin aç iken meşy ü hareketi daha serîʻdir. Ufkî vazʻiyetde
tutulan bir filtre kâğıdı üzerinde bir kehlenin dakikada 22,7 santimetre yol aldığını ve kâğıd biraz
meyletdirilecek olursa daha az sühuletle yürüdüğü görülmüşdür. Tabîʻiyûndan diğer bir zât kehlenin
sâʻatde bir buçuk metre yürüdüğünü haber vermekdedir.
Bu sürʻatler hayvânın hudûdunun tûlüyle mukâyese edilecek olursa bit sâʻatde altı kilometre
mesâfe katʻ eden bir adam kadar yürür. Fi'l-hakîka bu sürʻat bitli bir adamdan biraz ötede yatan bitsiz
bir kimseye tufeylinin nasıl geçdiğini de îzâh etmiş olur.
***
Hâlet-i nezʻde veya henüz vefât etmiş olan bitlerle temâs pek tehlikelidir. Zîrâ bu esnâda ha-
şerât yakında bulunan zî-hayât kimseler üzerine hicret ederler. Bundan mâʻadâ aynı tehlike baş keh-
lesiyle pire için de vardır.
Düz ve kaypak satıhlarda bitin müşkilâtla yürümesinden bulaşık muhîtlerde ipekden maʻmûl iç
çamaşırı istiʻmâlinin fâidesi olacağı zannedilmekde idi. Maʻamâfîh bu husûsda İngiltere'de yapılan
tecrübelerden müsâʻid bir netîce elde edilemedi. Bilakis ipekli kumaşlarda da kehlenin tutunabildiği
ve yumurtalarını bu kumaşların dikiş yerlerine iliştirdiği tahakkuk etdi.
Rüzgârın taht-ı teʼsîrinde vücûd kehlesinin öteye beriye dağılabileceğini ve 1906'da bir Türk
heyʼet-i sıhhiyesinin bu sûretle bulaşdığını Schilling iddiʻâ etmekdedir.
Bit umûmiyetle ilkâhın ikinci veya üçüncü gününden iʻtibâren yumurtlamağa başlar. Yumurta-
nın adedi tufeylinin bulacağı gıdânın bereket ve mebzûliyetine tâbiʻdir.
[425] Railliet, bir dişinin 70'den 80'[e] kadar yumu[r]ta yapdığını haber veriyor. Easel, bu mik-
dârı 80 olarak taʻyîn ediyor. Warburton ise yirmi beş gün beslediği bir dişiden 124 yumurta aldığını
söylüyor.
Sikora, yirmi bir günden 45 güne kadar yaşatabildiği dişilerin neşv ü nemâlarını taʻkîb ederek
81, 175, 194, 198 ve 197 yumurta yapdıklarına şâhid olmuşdur. Sevelengrabel?, 1916'da bir dişinin
107 yumurta verdiğini zikrediyor. Basco, taht-ı müşahedeye aldığı altı dişinin 23, 29, 32, 34 günde
118, 102, 180, 123, 172, 150 yumurta yapdığını beyân ediyor.
Bu muhtelif müelliflerin yapdıkları tedkîkâtdan istihsâl olunan netâyice nazaran bir dişinin bir
hesâb-ı vasatî ile yapdığı yumurtanın adedi 177 olması lâzım geliyor. Bundan maʻadâ, bir dişinin
günde ne kadar yumurta yapdığını da Nuttal'dan öğreniyoruz. Bu zât 32 santigrad derece-i harâretde
10 gün tecrübe ve müşâhede altında bulundurduğu 10 dişiden 310 yumurta almış olduğundan bir dişi
günde 3,1 yumurta yapmış oluyor.
Maʻamâfîh hâl-i tabîʻîde bu mahsûlün daha fazla olacağı da nazar-ı dikkatden dûr tutulmamalıdır.
***
4181
Sayı 81
Yumurtalar 8 ilâ 10 derece-i harâretde açılamaz. 13 gün 10 derece-i harârete terk edildikden
sonra 26 ile 30 arasında temevvüc eden harârete maʻrûz bulundurulan yumurtalar sekiz günde açıl-
makdadır.
Muttarid bir tarzda:
Santigrad Günde
25 Derece-i harârete arz olunan yumurtalar 16
25 ile 28 Derece-i harârete arz olunan yumurtalar 8-10
25 ile 30 Derece-i harârete arz olunan yumurtalar 8-10
28 yalnız Derece-i harârete arz olunan yumurtalar 7
30 yâbis Derece-i harârete arz olunan yumurtalar 7-10
Elbise cebinde 8 günde yâbis 32 derece-i harâretde, 7-8 günde vücûd üzerinde 35 derece-i
harâretde, 6 günde kolda, 7 günde bacakda çorap içinde, 6-8 günde 50-45 derece-i harâretde olurlar.
Hulâsa, 30'dan aʻzamî 35 derece-i harârete kadar yumurtalar 6 ile 8 gün arasında açılmakdadır.
Münâvebeten mütefâvit bir derece-i harârete arz olunan yumurtaların açılması teehhur eder.
Meselâ gündüzleri vücûdun ve geceleri de odanın derece-i harâretinde tutulan yumurtaların
açılması Warburion'un yapdığı tecrübelerde dört haftadan fazla teehhur etmişdir.
Nuttal, 24 sâʻat 30 dereceye ve 24 sâʻatde 10 derece-i harârete vazʻ etdiği yumurtalardan 35 gün
sonra yalnız dört yumurtanın inkişâfını görmüşdür. Nuttal, 12 sâʻat 37 ve 12 sâʻat sekiz derece-i harâ-
ret üzerine yapdığı diğer bir tecrübede on altı gün sonra yalnız dört yumurtanın inkişâfını görmüşdür.
Rutûbetin yapdığı teʼsîr hakkında bir fikir peydâ etmek isteyen Bako'nun? yüksek rutûbetde
24,5 derece-i harâretde bulundurduğu yumurtaların pek azı ancak 23 gün sonra açılabilmişdir.
Bu tücrebelerden hıfzıssıhha nokta-i nazarından pek çok istifâde edilmişdir.
[426] Yukarıda arz etdiğimiz esbâba binâen akşâmları eve avdet etdiğimiz zamân elbise değiş-
tirmek veya gecelik istiʻmâl etmekle tesâdüfen üzerimize geçecek bitlerden kurtulmuş oluyoruz.
***
Bit kâhil bir hâle gelmek için yekdiğerini müteʻâkib üç istihâle devresi geçirir. Şimdiye kadar
yapılan tecrübelerden anlaşıldığına göre yumurtadan kâhil bir bit zuhûrundan sonra bu bitin tenâsül
edebilecek bir hâle gelmesi için tâm 16 gün mürûr etmesi lâzımdır.
Lomer?, bu müddeti 18 gün olarak tesbît ediyor.
Loven Hug'un? 1807'de tabʻ olunan âsârında bir bitden sekiz hafta zarfında 5.000 zürriyet hâsıl
olduğu mezkûrdur.
Raillet, 1895'de bir dişinin on iki hafta zarfında 125.000 nesil meydâna getirdiğini haber veri-
yor.
Héraud'ya göre bi'l-cümle şerâit müsâʻid olduğu takdîrde bir bitin ikinci nesli iki ay için 25.000
ve üçüncü nesli üç ay sonra 125.000 yavru hâsıl etmiş oluyor.
4182
Sayı 81
Bu bereket-i tenâsül tamâmıyla müdâfaʻa vesâitinden mahrûm olan veyâhûd birçok imhâkâr
avâmile maʻrûz kalan hayvân cinslerinde tesâdüf ediliyor. Maʻamâfîh bu tekessür cins-i hayvânîde
muvâzeneyi taʻdîle muvaffak olamıyor.
(Mâbaʻdi var.)
[DOKTOR KARL BOHNY]

On seneye yakın bir zamândan
beri İsviçre Salîb-i Ahmer Cemʻiyeti
riyâsetinde bulunan Doktor Karl Bo-
hny 28 Mart 1928 târîhinde 72 yaşın-
da olduğu hâlde vefât etdi.
1914 senesi seferberliğinden
iʻtibâren İsviçre Salîb-i Ahmeri'ni
temsîl eden Doktor Bohny, Harb-i
Umûmî'de harb maʻlûlîn ve üserâsı-
na Mösyö Ador kadar mühim ve pek
kıymetli hizmetler îfâ etmişdir.
Karl Bohny, Beynelmilel
Salîb-i Ahmer konferanslarında
dâimâ İsviçre Salîb-i Ahmeri'ni tem-
sîl ederek efkâr ve mütâlaʻâtından
her zamân istifâde olunmuşdur.
Bir aralık Salîb-i Ahmer Cemʻi-
yetleri Heyʼet-i [427] İttihâdiyesi
Müdüriyet-i Umûmiyesi'ne intihâb
olunan Doktor Bohny, Beynelmilel
Cenevre Merkez Komitesi hukûkunu
heyʼet-i ittihâdiye celselerinde gâyet
serbest bir lisânla müdâfaʻa etmiş idi.
1926 senesinde Bern'de inʻikâd eden Doktor Karl Bohny'nin vefâtı
Beynelmilel Salîb-i Ahmer Cemʻi- Feu Dr. Colonel Karl Bohny
yetleri konferansının riyâset şerefi
Président de la Croix-Rouge Suesse
kendisine tevdîʻ edildiği zamân en
çetin ve müşkil mesâili kemâl-i mu-
vaffakiyetle ve büyük bir salâhiyetle idâre etmiş idi.
Karl Bohny'nin vefâtı İsviçre Salîb-i Ahmer âilesi için hakîkî bir ziyâʻdır. Hemşîre cemʻiyete
hissiyât-ı taʻziyetkârânemizi takdîm eyleriz.
4183
Sayı 81
HİLÂL-İ AHMER MECLİS-İ UMÛMÎSİ

1928 senesi Hilâl-i Ahmer Meclis-i Umûmîsi'nde vilâyât murahhasları esâmîsi:
Hangi
Kaç Merkezden
Merkezden Murahhasın Rütbe ve Meʼmûriyeti ve
Murahhas Mülâhazât
Murahhas İsmi Şöhreti
İntihâb Edildiği
İntihâb Edildiği
İstanbul ve Kâzım Paşa
2 Büyük Millet Meclisi Reîsi
Balıkesir'den hazretleri
İsmet Paşa
1 " Başvekîl
hazretleri
Şükrü Kaya
1 " Dâhiliye Vekîli
Beyefendi
Necati
1 " Maʻârif Vekîli
Beyefendi
Erzincan Meʻbûsu ve
Safvet
1 " Cumhûriyet Halk Fırkası
Beyefendi
Kâtib-i Umûmîsi
Şemseddin
1 " Sivas Mebʻûsu
Beyefendi
Ziyaeddin
1 " İstanbul Mebʻûsu
Beyefendi
1 " Süreyya Paşa "
Nureddin Ali
1 " "
Beyefendi
1 " İhsan Paşa "
Edib Servet
1 " "
Beyefendi
İstanbul ve
Hakkı Tarık
2 Balıkesir'den ve Giresun Mebʻûsu
Beyefendi
Gaziayıntab
İstanbul ve
Mehmed Asım
2 Balıkesir'den ve Artvin Mebʻûsu
Beyefendi
Artvin
İstanbul ve
Hâkim Rıza
2 Balıkesir'den ve Kütahya Mebʻûsu
Beyefendi
Isparta
Ali Rıza
[428] 1 Mardin Mardin Mebʻûsu
Beyefendi
1 Niğde Ata Beyefendi Niğde Mebʻûsu
Münib
Van Van Mebʻûsu
Beyefendi
Süleyman Sırrı
1 Yozgad Yozgad Mebʻûsu
Beyefendi
4184
Sayı 81
Doktor Cemal
1 Antalya Antalya Mebʻûsu
Beyefendi
Ali Nazmi
1 Muğla Muğla Mebʻûsu
Beyefendi
- " Nuri Beyefendi "
Şevket Halid Cebeci Askerî Hastahânesi
1 Kastamonu
Beyefendi etıbbâsından
Kâzım
1 Denizli Denizli Mebʻûsu
Beyefendi
Doktor Sıhhiye Vekâleti
1 Zonguldak Asım İsmail Hıfzıssıhha-i Umûmiye
Beyefendi Müdürü
Doktor Fehmi Ankara Şehremâneti
1 "
Beyefendi etıbbâsından
Şükrü
1 Çanakkale Çanakkale Mebʻûsu
Beyefendi
Abdülkadir
1 Maraş Maraş Mebʻûsu
Beyefendi
Doktor Refet
1 Cebel-i Bereket Urfa Mebʻûsu
Beyefendi
Rifat Efendi
1 Ankara Diyânet İşleri Reîsi
hazretleri
Cumhûriyet Halk Fırkası
1 " Ziya Beyefendi
Başkâtibi
Cevdet Hamdi Rella Şirketi Kâtib-i
1 "
Beyefendi Umûmîsi
Ahmed Hilmi
1 Kayseri Kayseri Mebʻûsu
Beyefendi
Doktor Halid
1 " Mazhar "
Beyefendi
Doktor Saim
1 Manisa Manisa Mebʻûsu
Beyefendi
Cevdet Bezraf
1 Kütahya Kütahya Mebʻûsu
Beyefendi
_______________
1928 Senesi Hilâl-i Ahmer Meclis-i Umûmîsi Rûznâme-i Müzâkerâtı

1-Reîs ve reîs-i sânîlerle kâtiblerin intihâbı
2-1927 senesi merkez-i umûmî icrâât ve meclis-i umûmî tedkîk komisyonu raporlarının tedkîki
ve kabûlü hâlinde merkez-i umûmînin ibrâsı
3-1928-1929 büdcesinin tasdiki
4185
Sayı 81
4-Nizâmnâme-i esâsî mûcebince kurʻa ile merkez-i umûmîden beş aʻzâ ihrâcı ve bunların ve
diğer müstaʻfî addolunanların yerlerine diğerlerinin intihâbı
5-Tedkîk komisyonu aʻzâsının intihâbı
6-Teklîfât:
a) Nizâmnâme-i esâsî taʻdîlâtı
b) Meʼmûrîn Nizâmnâmesi
c) Fâhir aʻzâlıklar
[431] Hilâl-i Ahmer Meclis-i Umûmîsi
Birinci İnʻikâd
21 Nisan 1928 Cumartesi
Küşâd Sâʻati
11
Merkez-i Umûmî Reîsi, Sıhhiye ve Muʻâvenet-i İctimâʻiye Vekîli Doktor Refik Bey: "-Efen-
dim, nizâmnâme-i esâsînin 35'inci mâddesi 'meclis-i umûmîyi reîslerini intihâb edinceye kadar mer-
kez-i umûmî rüesâsından biri idâre eder. Nisâb-ı ictimâʻın mevcûdiyeti tahakkuk edince reʼy-i hafî
ile meclis-i umûmîye bir reîs, iki reîs-i sânî ve iki kâtib intihâb olunur. İntihâbı müteʻâkib celseyi
müntehab rüesâdan biri küşâd ve idâre eder' demekdedir. Müsâʻade buyurursanız esâmîyi okuyarak
yoklama yapacağım".
(Yoklama yapıldı.)
Safvef Bey (Erzincan): "-Efendim, müsâʻade buyurursanız heyʼet-i celîleye maʻrûzâtım vardır.
Meclis-i umûmî riyâsetine Büyük Millet Meclisi Reîsi Kâzım Paşa hazretleriyle reîs-i sânîliklere
Çorum Mebʻûsu İsmet ve İstanbul Murahhası Doktor Ali Paşa'yı arz ve teklîf ediyorum". (Kabûl ve
muvâfık sesleri. Reʼy-i işâriyle sesleri)
Doktor Refik Bey (Merkez-i Umûmî Reîsi): "-Riyâsete Kâzım Paşa hazretlerinin intihâbını
kabûl edenler lütfen el kaldırsın. (Müttefikan sesleri) Kabûl edilmişdir, efendim. Buyurun paşa haz-
retleri".
(Makâm-ı riyâsete Kâzım Paşa hazretleri geçdi.)
Reîs Kâzım Paşa hazretleri (Balıkesir): "-Efendim, meclis-i umûmî inʻikâd etmişdir. Beni riyâ-
sete intihâb etdiğinizden dolayı teşekkür ederim. Tevdîʻ buyurduğunuz vazîfeyi îfâ edeceğime kâniʻ
bulunuyorum ve işe başlıyorum. Evvelâ reîs-i sânîler ve kâtibler intihâb edilecekdir. Bu husûsda bir
takrîr vardır, okunacakdır".
"-Riyâset-i Celîle'ye,
Reîs-i sânîliklere Çorum Mebʻûsu İsmet Bey'le İstanbul Murahhası Doktor Ali Paşa'nın ve
kâtibliğe Kocaeli Mebʻûsu Salahaddin ve İzmir Mebʻûsu Enver Beylerin intihâblarını teklîf eylerim.
Erzincan Mebʻûsu
Safvet"
4186
Sayı 81
Reîs: "-Reʼy-i işârî ile evvelâ reîs-i sânîleri, ondan sonra da kâtibleri reʼyinize arz edeceğim.
Kabûl buyurulursa vazîfeye başlarlar. (Muvâfık sesleri)
Reîs-i sânîliklere Çorum Mebʻûsu İsmet Bey'le İstanbul Murahhası Doktor Ali Paşa'nın in-
tihâbını kabûl buyurulanlar lütfen el kaldırsın. Kabûl edilmişdir, efendim.
Kâtibliklere Kocaeli Mebʻûsu Salahaddin Bey'le İzmir Mebʻûsu Enver Bey'in intihâbını kabûl
edenler lütfen el kaldırsın. Kabûl edilmişdir, efendim.
Efendim, rûznâmemizin birinci mâddesindeki reîs ve reîs-i sânîlerle kâtiblerin intihâbı yapıl-
mışdır.
İkinci mâddesinde 1927 senesi merkez-i umûmî icrâât ve meclis-i umûmî tedkîk komisyonu
raporlarının tedkîki ve kabûlü hâlinde merkez-i umûmînin ibrâsı vardır. Bu raporlar tabʻ ve aʻzâ-
ya tevzîʻ olunmuşdur. Tedkîk buyurursunuz ve raporlar hakkındaki mütâlaʻanızı yaparsınız. [432]
Müzâkere edilir, ondan sonra kanâʻat hâsıl olur. Fakat bugün bunların müzâkeresine imkân yokdur.
Bir kere tedkîk etmek lâzımdır.
Rûznâmenin üçüncü mâddesi 1928-1929 büdcesinin tasdîki hakkındadır. Bu da aʻzâya tevzîʻ
olunmuşdur. Bunları da tedkîk buyurarak îcâb eden teklîfâtı bundan sonraki celsede birer birer verir-
siniz.
Rûznâmenin 4'üncü mâddesi nizâmnâme-i esâsî mûcebince kurʻa ile merkez-i umûmîden beş
aʻzânın ihrâcı ve bunların ve diğer müstaʻfî addolunanların yerlerine diğerlerinin intihâbı hakkında-
dır. Bu da diğer raporlardan sonra yapılacak bir muʻâmeledir.
Beşinci mâddesi, tedkîk komisyonu aʻzâsının intihâbıdır. Sonra bir encümen daha intihâb ede-
ceğiz. Nizâmnâme-i esâsî taʻdîlâtı encümeni yapacağız. Bir de Meʼmûrîn Nizâmnâmesi var. Şimdi
bunları intihâb etmek iktizâ eder. Meʼmûrîn Nizâmnâmesi'ni arzu ederseniz nizâmnâme-i esâsî taʻ-
dîlâtı encümeni veyâhûd başka bir encümen tedkîk etsin.
Rûznâmede mevcûd diğer bir mâdde de fâhir aʻzâlıklar hakkındadır. Şimdi ilk iş olarak bir
intihâbımız daha var. Bu, nizâmnâmenin taʻdîli encümeni intihâbıdır. Bu encümeni intihâb edelim
ki, vazîfesine başlayabilsin. Münâsib görürürseniz Meʼmûrîn Nizâmnâmesi zâten doğrudan doğruya
nizâmnâme-i esâsîye merbûtdur. Ayrı bir encümen olursa belki teʻâruz teşkîl eden karârlar yapılır.
Onun için aynı encümen olması daha muvâfıkdır. Bu encümene intihâb olunacak aʻzâ hakkında bir
teklîf var: Şemseddin Bey (Sivas), Doktor Burhaneddin Bey (Kayseri), Rasim Bey (Sivas)".
Edib Servet Bey (İstanbul): "-Şemseddin Bey burada yok, efendim. Bendeniz onun yerine Nec-
meddin Sadık Bey'i teklîf ediyorum". (Muvâfık sesleri)
Reîs: "-Nizâmnâme encümenine Doktor Burhaneddin Bey, Rasim Bey, Necmeddin Sadık Bey-
lerin intihâbını kabûl edenler lütfen el kaldırsınlar. Kabûl edilmişdir, efendim".
Cemʻiyetimizin senelik meclis-i umûmîsinin ictimâʻı münâsebetiyle heyʼetimizin hissiyât-ı
taʻzîmkârânesini Reîsicumhûr Gâzî hazretlerine arz eylemek üzere bir heyʼetin intihâbını ve bu
heyʼetin başvekîl ve Büyük Millet Meclisi reîsi ve erkân-ı harbiye-i umûmiye reîsi paşalar hazerâtına
da hissiyât-ı hürmetkârânemizi arz eylemesini teklîf eyleriz.
İstanbul İzmir İstanbul

İhsan Hüsnü Ali"
4187
Sayı 81
Reîs: "-Bu takrîri kabûl edenler el kaldırsın. Kabûl edilmişdir. O hâlde bu takrîrde kabûl buyu-
rulan heyʼet aʻzâları intihâb edilmek lâzım gelir". (Hâricden gelenlerden olsun sesleri)
Hakkı Şinasi Paşa (İstanbul): "-Bendeniz hâricden gelenlerden olmasını teklîf ediyorum".
Reîs: "-Yani Ankara'da bulunmayıp ictimâʻ münâsebetiyle buraya gelenlerden olması arzu edi-
liyor değil mi?"
Hakkı Şinasi Paşa (İstanbul): "-Evet. Yani Ankara'da bulunanlar değil, hâric vilâyetlerden ge-
lenlerden olmasını teklîf ediyorum".
Reîs: "-İctimâʻ-ı umûmî münâsebetiyle hâricden gelen murahhaslardan olması teklîf ediliyor.
Bu teklîfi kabûl edenler el kaldırsın. Kabûl edilmişdir.
Dâimâ Ankara'da mukim olmayan murahhaslar lütfen ayağa kalkarlarsa belki hepsi gitmek
imkânı olur. [433] Gidecek heyʼetin kaç kişi olması teklîf ediliyor?"
Süleyman Sırrı Bey (Yozgad): "-Beş kişi olsun". (Azdır, on kişi olsun sesleri)
Reîs: "-Efendim, on kişi olmasını teklîf ediyorlar. Hâricden gelen iki zât dâhil olmak üzere daha
sekiz kişi intihâb etmek lâzımdır".
Receb Zühdü Bey (Sinop): "-Hâricden gelen iki kişiden fazla vardır. Anlaşılmalıdır".
Ali Nazmi Bey (Muğla): "-Reîs paşa hazretleri, bu hakkı dîvân-ı riyâsete verelim, buyursunlar".
Reîs: "-Hâricden gelenler tercîh edilmek şartıyla on zâtın dîvânca intihâbı kabûl edenler el kal-
dırsın. Kabûl edilmişdir.
Efendim, rûznâmemizde aʻzâ-yı kirâmdan gerek raporlara âid ve gerek rapora âid olmak üzere
umûmî meclise vukûʻ bulan ve bulacak olan teklîfât bugün müzâkere edilemeyecekdir. Maʻamâfîh
teklîfler bugünden iʻtibâren yapılabilir. Bundan sonraki celselerde nazar-ı dikkate alınır ve mevkiʻ-i
müzâkereye vazʻ ederiz.
O hâlde yarın sâʻat onda ictimâʻ etmek üzere celseyi taʻtîl ediyorum".
Kapanma sâʻati: 11,20
İkinci İnʻikâd
Birinci Celse
Açılma Sâʻati
Sâʻat 10, Dakîka 10
Reîs Kâzım Paşa hazretleri – Kâtibler: Salahaddin Bey (Kocaeli), Enver Bey (İzmir)
Reîs: "-Celseyi açıyorum, efendim. Efendim, rûznâmemizde [1]927 senesi meclis-i umûmî ic-
râât raporlarının tedkîk ve kabûlü ve meclis-i umûmînin ibrâsı hakkındaki mâdde vardır. Merkez-i
umûmî raporlarını tedkîk buyurdunuz. Bu tedkîk buyurduğunuz raporlar hakkında söz isteyen var mı?
(Yok sesleri) O hâlde raporların tasvîb edilip edilmediğini, tasvîb edildiği takdîrde merkez-i umûmînin
ibrâsını reʼyinize arz edeceğim. Bir mütâlaʻa var mı efendim? Refik Bey bir mütâlaʻa var mı?"
4188
Sayı 81
Sıhhiye Vekîli Refik Bey: "-Hayır, efendim".

Reîs: "-Efendim, tedkîk buyurmuş olduğunuz raporların tasdîki ile merkez-i umûmînin ibrâsını
kabûl edenler el kaldırsın. Kabûl etmeyenler el kaldırsın. Müttefikan kabûl edilmişdir, efendim.
Şimdi 1928-1929 büdcesi: Efendim, büdce müzâkeresine başlamazdan evvel birkaç takrîr var-
dır. Bunlar okunsun da âid oldukları encümene verelim. Gençlik Hilâl-i Ahmer teşkîlâtı hakkındaki
takrîr okunacakdır".
"-Kongre Riyâset-i Celîlesi'ne,
Harb ve sulhda düşenlere imdâdı şiʻâr edinen cemʻiyetimizin nigehbânı bulunduğu halkın cis-
men olduğu kadar rûhen de tekâmülünü teʼmîne savaşmak kuvve-i umûmiyemize iki yüzlü bir hizmet
demek olacağından hayırkârân bağçesine bir fidanlık zammını unutmamaklığımız ve her memleketde
olduğu gibi biz de Gençlik Hilâl-i Ahmeri teşkîlâtını ihmâl etmemekliğimiz selâmet-i âtiye nokta-i
nazarınca pek ziyâde hâiz-i ehemmiyetdir.
Çünkü terbiye-i cismâniyesi teʼmîn edilen bir çocuğun beslendikçe verziş-i dimâğîye salâhiyeti
artar, saʻyini artırdıkça insânî olan işlemeden [434] zevk almaya yani rûhen yükselmeğe başladığı gö-
rülür ve bu husûsu gençliğinde meyl-i maʻâlî gösteren ferdin ihtiyârlığında milletine bir kitâb-ı kemâl
olacağı da teʼmîn iʻtibârıyla menfaʻati pek şümûllüdür. Nitekim Kanada'nın Salîb-i Ahmer'i 1914'de
ordu levâzım-ı sıhhiyesi için çocuklardan istifâde etdiği gibi 1917'de Amerika'da bu vazîfe-i insâni-
yenin îfâsına yirmi milyon çocuk kaydedildi. İşte bu sûretle izci teşkîlâtının Salîb-i Ahmer aʻzâlığıyla
mezcinden gençler arasında dostluk temelleri atıldı. Tesânüd teʼmîn edildi, benî nevʻine muhabbet ve
merhamet hisleri uyandırılmışdı. Her ferd birbirine muzâheret mecbûriyetine kandı. Cismânî ve rûhî
zindelikler teʼmîninin yolu bulundu. İlk imdâdlar nasıl yapılacağı, mâ-hasal terbiyevî, sıhhî kavânî-
nin tarz-ı taʻallümü gösterildi. Küçük çocuklara yapılacak muʻâmele genç kızlara, çiçek ve sebze
yetiştirmek dersleri genç çocuklara öğretildi. Bugün Avusturya'nın 120.000, Amerika'nın 5.569.552,
İtalya'nın 1.000.000, Japonya'nın 340.000, Lehistan'ın 120.000, Çekoslovakların 290.000, Roman-
ya'nın 50.000, Macaristan'ın 82.000, Yugoslavya'nın 120.000 Salîb-i Ahmer gençlik aʻzâsı vardır ki,
bize istiğnâ edemeyeceğimiz bu teşkîlât-ı hayriyeye ibtidâ zamânın hulûlünü ihtâr ediyoruz.
İstanbul Kayseri Mebʻûsu İstanbul

Nureddin Ali Doktor Burhaneddin Hilâl-i Ahmer Reîsi Ali
İstanbul Murahhası İstanbul Murahhası

Ziya Müderris Doktor Refik"
Reîs: "-Söz isteyen var mı?"
Sıhhiye Vekîli Refik Bey: "-Paşa hazretleri! Lahey'de Teşrîn-i Evvel'de 13'üncü Beynelmilel
Salîb-i Ahmer ve Hilâl-i Ahmerlerin kongresi toplanacakdır. Rûznâmeleri meyânına dâhildir. Salîb-i
Ahmer ve Hilâl-i Ahmerlere taʻalluk edecek katʻî karâr burada verilecekdir. Binâenaleyh bendeniz bu
takrîrin merkez-i umûmîye havâlesini teklîf ederim". (Münâsib sesleri)
Reîs: "-Bu takrîrin merkez-i umûmîye tevdîʻini kabûl buyuranlar el kaldırsın. Etmeyenler el
kaldırsın. Kabûl edilmişdir".
"-Hilâl-i Ahmer Kongresi Riyâset-i Aliyyesi'ne,
4189
Sayı 81
Gümrüklerdeki muʻâmelâta tüccârın gümrükden alacağı beyânnâme varakasıyla başlanıldığı ve

yevmiye yalnız İstanbul Gümrüğü'nde dört bin aded sarf edilen bu beyânnâmelerin emr-i ihzârı güm-
rüğe on bin liradan fazlaya mâl olduğu hâlde bunlardan gümrüğün hiçbir istifâdesi olmayıp belki kıy-
metsiz evrâk nevʻinden şunun bunun yedinde kaldığı gibi bu kâğıdların sarf u ihzârı Hilâl-i Ahmer'e
terk edilerek beheri beşer kuruş kıymetle ashâb-ı mesâlihe satılsa cemʻiyet-i hayriyemizce mühim
bir menbaʻ-ı vâridât olacağının anlaşılmasına mebnî gümrüğün kurtulacağı masrafdan şu vâridâtın
teʼmînine Boğaziçi vesâir yerlerdeki muhâfaza meʼmûrlarının külle yevm vermekde bulundukları
tezkerelere beşer kuruşluk Hilâl-i Ahmer pulu ilsâkı husûsunun Rüsûmât Müdüriyet-i Umûmiyesince
taʻmîmine delâlet buyurulması maʻrazında işbu takrîr takdîm kılındı.
21 Nisan 1928
Kayseri Mebʻûsu İstanbul

Doktor Burhaneddin Hilâl-i Ahmer Reîsi Ali
İstanbul Murahhası İstanbul Murahhası İstanbul Murahhası
Müderris Doktor Refik Ziya Ziya"
[435] Reîs: "-Bu takrîr hakkında bir mütâlaʻa var mı efendim?"

Hakkı Şinasi Paşa: "-Paşam, bendeniz bunun da merkez-i umûmîye havâlesini teklîf ediyorum.
Kânûn mu lâzım gelecek, nasıl olacak? Onun için merkez-i umûmîye havâle olunursa daha muvâfık
olur". (Münâsib sesleri)
Reîs: "-Efendim, îcâbı teemmül edilmek üzere bu takrîrin de merkez-i umûmîye tevdîʻi teklîf
olunuyor. Bu sûretle reʼye koyuyorum. Kabûl edenler ellerini kaldırsın. Kabûl etmeyenler ellerini
kaldırsın. Kabûl edilmişdir.
Yine Ali Paşa ve rüfekâsının diğer bir takrîri vardır. Okunacakdır".
"-Kongre Riyâset-i Celîlesi'ne,
1-Hilâl-i Ahmer menfaʻatine müretteb tiyatro ve müsâmerelerde yüzde kırka kadar çıkan rüsû-
mun afvı
2-Bir sene içinde bir bahâr haftası tesbît edilerek her köşede aʻzâ kaydı, iʻâne derci, Hilâl-i Ah-
mer'in mâhiyetini muʻarref konferanslar tertîbi, hattâ çiçek tevzîʻâtının da bu haftaya hasrı sûretiyle
bir Hilâl-i Ahmer haftası teʼsîsi
3-El-yevm 11.100 liralık bir büdce ile çalışan ve şehir eytâmını taʻlîm ve iʻâşeye savaşan İs-
tanbul Hilâl-i Ahmeri Sanʻatevi'nin maʻmûlât-ı nefîsesine teʼmîn-i revâc için bin liralık bir avans
iʻtâsıyla takviyesi ve evvelce merkez-i umûmîmizce mazhar-ı takdîr olan sancakların münhasıran
Sanʻatevince iʻmâline müsâʻade buyurulması
İstanbul Murahhası İstanbul Murahhası İstanbul Murahhası

Said Ali Nureddin Ali
İstanbul Murahhası,
İstanbul Murahhası İstanbul Murahhası
Kayseri Mebʻûsu
Ziyaeddin Müderris Doktor Refik"
Burhaneddin
4190
Sayı 81
Reîs: "-Bunun hakkında bir mütâlaʻa var mı?"

Doktor Hakkı Şinasi Paşa: "-Bu da kânûnu müstelzimdir, vergisi afv edilecekdir. Şudur, budur.
Bunun da merkez-i umûmîye havâlesini teklîf ediyorum. Çünkü bazı mevâddı kânûn tanzîmini istil-
zâm edecekdir. Muʻâmelât-ı resmiyesi vardır".
Reîs: "-Hangisi?"
Hakkı Şinasi Paşa: "-Birinci mâddesi".
Reîs: "-Diğer mâddeler hakkında bir mütâlaʻa var mı?"
Münir Bey: "-Sancaklar için de bir mâdde-i kânûniye yapılacak".
Reîs: "-Başka söz isteyen yok mu? Efendim, takrîrin merkez-i umûmîye tedvîʻini kabûl buyu-
ranlar el kaldırsın. Kabûl edilmişdir.
Meşrûbât-ı küûliye şişeleri üzerine pul ilsâkı için Kılıçoğlu Hakkı Bey'in takrîri var".
Hilâl-i Ahmer gibi mebrûk ve mukaddes bir teʼsîsin ve redâeti artırmak maksadıyla meşrûbât-ı
küûliye şişeleri üzerine ilsâk için kuruşda bir para hesâbıyla pullar ihdâs edilerek bâyiʻlere tevzîʻinin
taht-ı karâra alınmasını teklîf ederim, efendim.
20.4.[19]28
Murahhas
Kocaeli Mebʻûsu Kılıçoğlu Hakkı"
"-Bu takrîr hakkında bir mütâlaʻa var mı? Münâsib görürseniz merkez-i umûmîye tevdîʻ ede-
lim. (Münâsib sesleri) Kabûl buyuranlar el kaldırsın. Kabûl etmeyenler el kaldırsın. Kabûl edilmişdir.
[436] Urfa Mebʻûsu Doktor Refet Bey ve rüfekâsının bir takrîrleri var".
Muhterem Hilâl-i Ahmer'imizin bu kere İzmir hareketzedegânı hakkında masrûf olan himemât-ı
âtıfetkârîsine karşı merkez-i umûmîye teşekkürâtımızın iblâğını istirhâm eyleriz.
Maraş İzmir Manisa

Abdülkadir İhsan Doktor Midhat
Urfa İzmir İzmir

Doktor Refet Ahmed Münir Enver"
Reîs: "-Efendim, takrîri reʼyinize arz edeceğim. Kabûl edildiği takdîrde kongre nâmına dîvân-ı
riyâsetden merkez-i umûmîye tezkere yazarız.
Bu şekilde kabûl buyuranlar el kaldırsın. Kabûl etmeyenler el kaldırsın. Kabûl edilmişdir".
Sıhhiye Vekîli Doktor Refik Bey: "-Reîs paşa hazretleri, söz istiyorum".
Reîs: "-Buyurun".
4191
Sayı 81
Sıhhiye Vekîli Doktor Refik Bey: "-Efendim, arkadâşlarımızın hakkımızda gösterdikleri tevec-
cühlere teşekkür ederiz. Bu bizim için bir vazîfe idi. Yapıyoruz ve bittabʻ yapacağız, efendim.
Yalnız bu zelzele hakkında arz-ı maʻlûmât etmekliğime müsâʻadenizi ricâ edeceğim. Hareket-i
arz oldukdan sonra İzmir merkezimizin müddehar malzemesinden ve parasından istifâde etdiğimiz
gibi ilk anda ve bilâhare bütün memleketde gösterilen bütün alâka ve şefkat netîcesi verilen iʻânâtın
kısm-ı aʻzamı orada mahallinde temerküz etmiş ve bilâhare bulunduğu çerçeve içerisine alınarak
herhangi bir şekil ve sûretde ziyâʻa uğramaması için ittihâz-ı tedbîr edilmiş ve hükûmetçe de büyük
bir alâka gösterilerek bu husûsda bütün iʻânât ve teberruʻâtın Hilâl-i Ahmer Merkez-i Umûmîsi vâsı-
tasıyla olması taʻmîm edilmiş ve bugüne kadar yüz bin liraya kadar teberruʻât vâkiʻ olmuşdur. Bunun
kısm-ı aʻzamı mahallindedir. Bir kısmı da merkez-i umûmîye gelmişdir. Bundan başka mahallinin
gösterdiği ihtiyâc üzerine hemen yüz bin liralığa yakın 1.500 kadar çadır mahalline gönderilmiş ve
bundan başka mahallî Hilâl-i Ahmer'imiz vâsıtasıyla açıkda kalan halkın iʻâşesi ve bunların tedâvîsi
için îcâb eden tedâbîr ittihâz olunmuşdur ve dâimâ taʻkîb edilmekdedir. Daha îcâb ederse merkez-i
umûmî aʻzâsından birkaç arkadâşın oraya, mahalline giderek ve orada bulunan merkezimizle müş-
tereken tedkîk eylemesi ve mesâʻîye devâm eylemesi zannediyorum muvâfık olacakdır. Bu esnâda
Amerika Salîb-i Ahmeri tarafından da cemʻiyetimize mürâcaʻat edilmiş, ne gibi bir muʻâvenet yapıla-
cağı sorulmuşdu. Kendilerine teşekkür etmekle berâber bize çadır ihtiyâcı fazla olduğu için bu husûs-
da muʻâvenet etmelerini ricâ etdik. Kendileri bize beş bin dolar gönderdiler. Bu sûretle kendilerine
teşekkür etdik.
Ahîren komşumuz Bulgaristan'da vâkiʻ olan hareket-i arzdan dolayı biz kendi Salîb-i Ahmer-
lerine bir telgraf çekmek sûretiyle kendilerinin bir muʻâvenete ihtiyâcı olup olmadığını sorduk. Daha
cevâb almadık. Maʻrûzâtım budur, efendim".
Reîs: "-Efendim, büdce müzâkeresine başlamadan evvel encümenin, nizâmnâmenin taʻdîli hak-
kında ve Meʼmûrîn Nizâmnâmesi hakkında yapmış olduğu bir mazbata vardır. Bazı taʻdîlât yapılırsa
belki büdceye teʼsîri olur. Onun için okunması îcâb eder zannederim". (Doğru sesleri)
[437] "-Hilâl-i Ahmer Kongresi Riyâset-i Celîlesi'ne,
Heyʼet-i umûmiye karârıyla tedkîki tarafımıza havâle edilen nizâmnâme-i esâsî taʻdîlâtı ve
Meʼmûrîn Nizâmnâmesi tedkîk ve mütâlaʻa edildi. Nizâmnâme-i esâsî taʻdîlâtı esbâb-ı mûcibe lâyi-
hasında zikir ve tafsîl kılınan şerâit ve zarûretlere nazaran münâsib görülmüşdür.
Diğer tarafdan Meʼmûrîn Nizâmnâmesi, Hilâl-i Ahmer meʼmûrlarının mesâʻîlerini tanzîm ve
terfih şerâitini tesbît etmek iʻtibârıyla esâslı mesâʻî ve tedkîkâtın mahsûlü görülmüş ve meʼmûrları
vazîfelerine rabt etmek husûsunda müessir olacak mevâddı ihtivâ eylediği kanâʻati hâsıl olmuşdur.
Binâenaleyh gerek nizâmnâme-i esâsî taʻdîlâtının ve gerek Meʼmûrîn Nizâmnâmesi'nin kabûlünü
heyʼet-i umûmiyeden ricâ eyleriz, efendim.
Fî 21 Nisan [1]928
Kayseri Mebʻûsu Sivas Mebʻûsu Sivas Mebʻûsu

Doktor Burhaneddin Rasim Necmeddin"
Reîs: "-Efendim, encümen ihzâr edilmiş olan Meʼmûrîn Nizâmnâmesi'yle nizâmnâmede yapıl-
mış olan taʻdîlâtı mutazammın lâyihayı aynen kabûl ediyor. Bu husûsât hakkında gerek nizâmnâme
4192
Sayı 81
taʻdîli ve gerekse Meʼmûrîn Nizâmnâmesi hakkında söz isteyen varsa buyursunlar. (Muvâfık sesleri)
Söz isteyen yokdur. O hâlde her ikisini de ihtivâ etmek üzere encümenin teklîfini reʼye koyuyorum.
Kabûl edenler el kaldırsın. Kabûl edilmişdir.
Büdce müzâkeresine geçiyoruz. Büdcenin heyʼet-i umûmiyesi hakkında söz isteyen var mı?
Heyʼet-i umûmiyesi hakkında söz isteyen yokdur. O hâlde fasıllara geçilmesini reʼye koyuyorum.
Kabûl edenler el kaldırsın. Fasıllara geçilmesi kabûl edilmişdir.
Evvelâ vâridât büdcesini müzâkere edelim ki, vâridâta göre masrafı yapalım. (Muvâfık sesleri)
Vâridât büdcesinin müzâkeresine başlıyoruz".
Hilâl-i Ahmer Cemʻiyeti'nin 1 Temmuz [1]928 - 30 Haziran [1]929 senesi büdcesinin vâridât
kısmı:
Fasıl 1, iʻânât 100.000 lira
Reîs: "-Mütâlaʻa var mı? Kabûl edilmişdir".
Fasıl 2, âidât 100.000 lira
Fasıl 3, satış hâsılâtı 20.000 lira
Fasıl 4, fâiz 80.000 lira
Fasıl 5, müsâmere hâsılâtı 50.000 lira
Fasıl 6, şefkat pulları, hâsılâtı 200.000 lira
Fasıl 7, kurbân derileri ve zekât hâsılâtı 125.000 lira
Fasıl 8, Çiçek Günü hâsılâtı 22.000 lira
Fasıl 9, emvâl-i gayr-ı menkûle bedel-i îcârı 5.000 lira
Fasıl 10, eyyâm-ı muʻayyenede neşredilecek gazete hâsılâtı, 7.000 lira
Fasıl 11, merâkiz ve şuʻabâtın [438] devre-i sâbıkadan vâridât 1 lira kaydedilecek kısım
Reîs: "-Îzâhât verecek misiniz Refik Bey?"
Sıhhiye Vekîli Refik Bey: "-Efendim, diğer fasılların kâffesi hep sene-i hâzıra büdcesi dâiresin-
de ve o sene zarfında gelen vâridâtdır. Fakat merâkiz ve şuʻabâtın devre-i sâbıkalarda ta eski birkaç
senelerden beri olan hesâbâtını el-yevm tedkîk ile meşgûlüz. Mütemâdiyen tedkîkât yapdırıyoruz.
4193
Sayı 81
Eski senelerin hesâbâtını da ayrıca bir fasıl hâlinde buraya koyarız. Bunları şimdiden bir tahmî-
ne müsteniden koymağa imkân yokdur. Binâenaleyh şimdiden muntazam gitsin, karışmasın. Bunun
içindir, başka bir şey değildir". (Kabûl sesleri)
Reîs: "-Başka mütâlaʻa var mı? (Hayır sesleri) Kabûl edilmişdir".
Fasıl 12, hükûmet ve devâir büdcelerinden tahsîsât 20.000 lira
Reîs: "-Kabûl edenler el kaldırsın. Kabûl edilmişdir".
Fasıl 13, vâridât-ı muhtelife 20.000 lira
Fasıl 14, hükûmetçe iʻtâ edilen imtiyâzât 150.000 lira
Fasıl 15, maʻden suları hâsılâtı 25.000 lira
Fasıl 16, iʻlâmât ve evrâk-ı adliye 20.000 lira
Reîs: "-Mütâlaʻa var mı? Kabûl edilmişdir. Efendim, vâridât büdcesinin zîrinde yazılı olan
taʻlîmât hakkında mütâlaʻa var mı?"
Sıhhiye Vekîli Refik Bey: "-Paşa hazretleri! Muvâzene-i umûmiye taʻlîmâtnâmesinin heyʼet-i
umûmiyece mâdde mâdde kabûlünü ricâ ederiz".
Tevfik Fikret Bey (Konya): "-Efendim, taʻlîmâtnâmenin masraf büdcesinin de kabûlünden son-
ra okunmasını teklîf ediyorum. Çünkü masrafı da ihtivâ ediyor. Vâridât ve masraf büdcelerinin kabû-
lünden sonra okunur ve müzâkere edilirse daha iyi olur". (Muvâfık sesleri)
Reîs: "-Efendim, masraf büdcesini de müzâkere edelim. Ondan sonra taʻlîmâtnâmeyi okuruz".
(Muvâfık sesleri)
Hilâl-i Ahmer Cemʻiyeti'nin [1]928 Temmuz - 30 Haziran [1]929 senesi büdcesinin masraf
kısmı:
Birinci Kısım: Tahsîsât ve Maʻâşât
Fasıl 1, idâre-i merkeziye 56.940 lira
Fasıl 2, Eskişehir anbârı 31.680 lira
Fasıl 3, Hastabakıcı Mektebi 14.964 lira
İkinci Kısım: Masârıf-ı İdâre
Fasıl 4, idâre-i merkeziye 5.500 lira
Fasıl 5, Eskişehir anbârı 12.500 lira
4194
Sayı 81

Fasıl 6, Hastabakıcı Mektebi 26.000 lira
Reîs: "-Kabûl edilmişdir".
[439] Fasıl 7, merâkiz ve şuʻabât masârıf-ı idâriyesi 40.000 lira
Fasıl 8, üçüncü kısım, masârıf-ı müştereke 41.700 lira
Fasıl 9, masârıf-ı gayr-ı melhûza, 4.000 lira
Fasıl 10, Hilâl-i Ahmer hidemâtına taʻalluk eden masârıf-ı umûmiye 41.000 lira
Fasıl 11, ikrâmiye ve tazmînât 3.000 lira
Sıhhiye Vekîli Doktor Refik Bey (İstanbul): "-Nizâmnâme-i esâsî mûcebince heyʼet-i celîle-
nizce intihâb olunacak tedkîk komisyonu aʻzâsına bir defaya mahsûs olmak üzere verilecek olan
ücreti meclis-i umûmî taʻyîn eder. Binâenaleyh biz buraya bir şey koymadık. Şimdiye kadar meclis-i
umûmîce tedkîk komisyonu aʻzâsına bir defaya mahsûs olmak üzere senevî üç yüz lira veriliyordu.
Heyʼet-i celîleniz ya bu mikdârı veyâhûd herhangi bir mikdârı taʻyîn buyurunuz. Bu husûsda buraya,
bu mâddeye ilâvesi lâzım gelir".
Tevfik Fikret Bey (Konya): "-Bir mikdâr teklîf buyurun".
Reîs: "-Bu sene için teklîfiniz nedir?"
Sıhhiye Vekîli Refik Bey (İstanbul): "-Beherine üç yüz lira olmak üzere dokuz yüz liradır".
"-Mütâlaʻa var mı? (Hayır sesleri) Kabûl edilmişdir".
Fasıl 12, inşâât ve teʼsîsât ve taʻmîrât 75.000 lira
Fasıl 13, imdâd ve muʻâvenet 100.000 lira
Fasıl 14, levâzım mübâyaʻât ve iʻmâlâtı 300.000 lira
Fasıl 15, merâkiz ve şuʻabâtın devre-i sâbıka masârıf-ı idâriyesi 1 lira
Reîs: "-1 lira kabûl edilmişdir".
Fasıl 16, merâkiz ve şuʻabâtın devre-i sâbıka masârıf-ı imdâdiyesi 1 lira
Reîs: "-Bir lira kabûl edilmişdir".
Reîs: "-Taʻlîmâtnâme okunacakdır".
1 Temmuz [1]928 - 30 Haziran [1]929 muvâzene-i umûmiye taʻlîmâtnâmesi
4195
Sayı 81
1-1928-1929 senesi büdce vâridât[ı] 944.001 lira olarak tahmîn edilmişdir.

2-1928-1929 senesi büdce masârıfı 752.286 lira tesbît edilmişdir.
Sıhhiye Vekîli Refik Bey (İstanbul): "-Dokuz yüz liranın ilâvesiyle yekûn 753.186 lira olacak-
dır, efendim".
Reîs: "-Bu sûretle kabûl edenler el kaldırsın. Kabûl edilmişdir".
3-İhtiyât akçesi âdî ve fevkalâde olarak ikiye tefrîk ve fevkalâde ihtiyât akçesi olarak bir mil-
yon Türk lirası tutarı nakid tahsîs ediliyor. Fevkalâde akçesi vakt-i hazerde sarf edilemez. (Muvâfık
sesleri)
4-Merkez-i umûmî büdce vâridât fasıllarının tahmînât fevkinde vukûʻ bulacak tahsîlâtını imdâd
ve muʻâvenet ve levâzım iʻmâlât ve mübâyaʻât fasıllarına [440] mevzûʻ tahsîsâta zamîmeten sarfına
ve vâridât tahmînlerinin noksânlarını âdî ihtiyât akçesiyle ihtiyât malzemesinden tesviyeye meʼzûn-
dur.
5-Anbâr malzeme kadrosuna göre anbâr mevcûdunun fazlalarının fürûhtuna merkez-i umûmî
meʼzûndur ve bu hâsılât-ı fevkalâde ihtiyât akçesine ilâve olunur.
6-Merkez-i umûmî emvâl-i gayr-ı menkûleden cemʻiyete fâidesi görülmeyenleri satmağa ve
mukâbilinde emvâl-i gayr-ı menkûle mübâyaʻa veya yeniden inşâsına veya bu husûsda meʼzûniyet
iʻtâsına salâhiyetdârdır.
7-Masraf büdcesinde muharrer bir hizmetin îfâsı için mevcûd ve müddehar malzemeden sar-
fiyât vukûʻ bulduğu takdîrde bu malzemenin râyic fiyât üzerinden mukâbil olan mikdâr masraf büd-
cesinden âid olduğu fasıldan tenzîl edilir.
8-Eşyânın hidemât-ı mütehakkıka için vukûʻ bulacak nakil ve ambalaj masrafı bu hizmetlere
âid fasıldan tesviye edilir.
9-Merkez-i umûmî 1928 senesinden evvelki devre-i hesâbiyelere âid olup hesâbâtı 1929 sene-
sinde alınabilen merâkiz ve şuʻabât hesâbâtının büdcedeki fasl-ı mahsûsuna îrâd ve masraf kaydına
meʼzûndur.
10-Vâridât büdcesinde muharrer müsâmere, Çiçek Günü, şefkat pulları, iʻlâmât ve evrâk-ı
mehâkim ve hükûmetçe iʻtâ edilecek imtiyâzât hâsılât fasıllarından teʼmîn edilecek vâridâtın cibâyeti
için yüzde 20'den fazla olmak üzere masraf ihtiyârı câizdir. Bunun için masraf kısmında bir fasl-ı
mahsûs açılarak tahakkuk edecek masârıf bu fasla kayıd ve sarf olunur.
4196
Sayı 81
11-Efrâd veya müessesât tarafından tevdîʻ edilecek emânât büdceye taʻalluk etdirilmeksizin
ahz ve iʻâde ve herhangi bir hizmet için vukûʻ bulacak tevdîʻât kezâlik aynı kayıd ile kabûl ve mak-
sad-ı hidemât îfâ edilir.
12-1926-1927 senesi büdcesinin 7'nci ve 1927-1928 senesi büdcesinin 14'üncü inşâât fasılla-
rındaki tahsîsâtdan sarf edilmeyen kısım 1928-1929 senesi devre-i hesâbiyesi zarfında sarf edilebilir.
13-Eskişehir anbârına merbût iʻmâlâthânelerde kadro hârici istihdâmına lüzûm görülecek müs-
tahdemîn ücûrâtı ile masârıfı 14'üncü fasıldan teʼdiye edilir.
14-Bü[d]cenin fasılları dâhilinde mâddeden mâddeye tahsîsât nakline heyʼet-i idârenin teklîfi
ile merkez-i umûmî meʼzûndur.
15-Şartnâmesine tevfîkan işletdirilecek maʻden suyu ve hükûmetçe iʻtâ edilen oyun kâğıdları
vesâire gibi imtiyâzâtın işletmesine âid zimmet ve matlûb bakıyyesi tahsîsât-ı âidesine masraf ve
fasl-ı mahsûsuna îrâd kaydedilir.
[441] Reîs: "-Kabûl edilmişdir".
16-Hilâl-i Ahmer Mecmûʻası tabʻ ücreti ile masârıf-ı sâiresi ve heyʼet-i tahrîriye ve müstah-
demîni ücûrâtı vesâir her nevʻ neşriyât esmânı masrafı büdcesinin 10'uncu faslının beşinci mâddesin-
den tesviye olunur.
Reîs: "-Kabûl edilmişdir.
Efendim, vâridât ve masraf büdcelerinin heyʼet-i umûmiyesi ile taʻlîmâtnâme heyʼet-i umûmi-
yesini reʼyinize arz ediyorum. Kabûl edenler el kaldırsın. Kabûl edilmişdir.
Efendim, bir teklîf vardır, okunacak".
"-Meclis-i Umûmî Riyâset-i Celîlesi'ne,
Hilâl-i Ahmer'e mâddeten, maʻnen kıymetdâr hizmet ve güzîde muʻâvenetleri sebk eden melfûf
listede esâmîsi muharrer zevâta ber-mûceb-i nizâmnâme-i esâsî fâhir aʻzâlık unvânının tevcîhi mer-
kez-i umûmîmizin 25 Haziran [1]927 târîhli ictimâʻında takarrür eylemiş olmağla meclis-i umûmîce
kabûl ve tasdîkine müsâʻade buyurulmasını taʻzîmât-ı mahsûsamıza terdîfen arz eylerim efendim
hazretleri.
Merkez-i Umûmî Reîsi

Doktor Refik
Bursa merkezinin inhâsıyla:

Bursa Hilâl-i Ahmer sâbık Heyʼet-i Merkeziye aʻzâsından Doktor Şefik Lütfi Bey
Bursa Hilâl-i Ahmer sâbık Heyʼet-i Merkeziye aʻzâsından Mehmed Şükrü Bey
4197
Sayı 81
Müfettiş-i umûmîliğin inhâsıyla:

Kocaeli Hilâl-i Ahmer Heyʼet-i Merkeziyesi Reîsi Hakkı Bey
İzmir merkezinin inhâsıyla:
İzmir Hilâl-i Ahmer Heyʼet-i Merkeziyesi Reîsi Doktor Mustafa Enver Bey
Hilâl-i Ahmer Heyʼet-i Merkeziyesi Reîs-i Sânî[si] Hüsnü Bey
Hilâl-i Ahmer Heyʼet-i Merkeziyesi Kâtibi Doktorzâde İbrahim Bey
Doktor Şükrü Osman Bey
Eczâcı Şükrü Osman Bey
Eczâcı Ferid Bey
Nerime Süleyman Hanım
İzmir Mebʻûsu Kâmil Bey
İzmir Mebʻûsu Celâl Bey
Avukat Bekir Behlül Bey
İstanbul Rüsûmât Kimyâgeri Şahab Sıdkı Bey
Safvet Ferid Hanım
Hâfız Ali Efendi
Tüccârdan Rahmi Bey
Tüccârdan Tavaslızâde Osman Bey
Tüccârdan Nâfiz Mustafa Bey
Tüccârdan Mahmud Celâleddin Bey
Tüccârdan Nesim Tarika Efendi
Sinop merkezinin inhâsıyla:
Sinop Hilâl-i Ahmer Heyʼet-i Merkeziyesi Kâtibi Hilmi Bey"
Reîs: "-Bu teklîfi kabûl edenler el kaldırsın. Kabûl edilmişdir.
Rûznâmemizde nizâmnâme-i esâsî mûcebince kurʻa ile beş zât ihrâc olunacakdır ve sonra bun-
ların yerine yeniden beş kişi intihâb edilecekdir. Bir de esâsen müstaʻfî olanlar vardır. Onlar tabîʻa-
tıyla ihrâc olunacakdır.
Tefrîk muʻâmelesi için kurʻaya başlıyoruz:
Nuri Bey, Kütahya
Hüseyin Hüsnü Bey, Tokad
[442] Doktor Refik Bey, Sıhhiye Vekîli (handeler)
Çubukçuzâde Arif Bey, tüccârdan
Rifat Efendi, Diyânet İşleri Reîsi
4198
Sayı 81
Reîs: "-Beş zât bunlardır, efendim".

Hakkı Şinasi Paşa (İstanbul): "-Efendim, bu tefrîk edilen aʻzâlar merkez-i umûmînin en faʻâl
aʻzâlarındandır. Onun için ibkâlarını teklîf ve ricâ ediyorum".
Reîs: "-Doktor Tevfik Bey ve Yusuf Ziya Bey müstaʻfî midirler?"
Sıhhiye Vekîli Refik Bey (İstanbul): "-Afyon Mebʻûsu Ali Bey bizzât istiʻfâ etdiler. Doktor Şev-
ki Bey, Doktor Tevfik Bey Ankara'da bulunmadıkları için biz yerlerine aʻzâ intihâb etmedik. Meclis-i
umûmîye arz ediyoruz. Yusuf Ziya Bey İstanbul'da vazîfe aldılar. Bunlar bittabʻ devâm etmiyorlar".
Tevfik Fikret Bey (Konya): "-Doktor Fikret Bey de zannederim merkez-i umûmîye dâhildir.
Onun vazʻiyeti de müsâʻid değildir. Devâm edemez. Binâenaleyh onun yerine de bir aʻzânın intihâbı
lâzımdır".
Reîs: -Kurʻa ile ihrâc edilen beş zât intihâb olunacakdır. Arkadâşlar yeni intihâb hakkında dü-
şünmek üzere celseyi beş dakîka taʻtîl ediyorum.
Hitâm-ı celse, 11
İkinci Celse
İnʻikâd 2, Celse 1
Reîs Kâzım Paşa hazretleri – Kâtibler: Salahaddin Bey (Kocaeli), Enver Bey (İzmir)
Açılma Sâʻati: 11,15
Reîs: "-Efendim, celseyi açıyorum. Evvelâ kurʻa ile çıkan beş aʻzânın yerine diğer beş aʻzânın
intihâbı mevzûʻ-ı bahisdir".
Hakkı Şinasi Paşa (İstanbul): "-Arz etdiğim gibi bu beş aʻzânın intihâbı reʼy-i işâriyle olsun,
diğerlerini reʼy-i hafî ile yapalım".
Reîs: -Efendim, kurʻa ile çıkan beş aʻzânın merkez-i umûmîdeki hizmetleri pek mesbûk oldu-
ğundan bu zevâtın tekrâr meclis-i umûmîde vazîfelerine devâm etmek üzere yeniden intihâbları teklîf
olunuyor. (Reʼy-i işâriyle sesleri) Bunu reʼy-i işâriyle reʼyinize arz edeceğim.
Kurʻada isimleri çıkan beş aʻzânın tekrâr merkez-i umûmî aʻzâsı olmak üzere intihâbını kabûl
edenler lütfen işâret etsinler. Kabûl edilmişdir, efendim.
İstiʻfâ eden ve müstaʻfî addedilen beş aʻzânın yerine yeniden beş aʻzâ intihâb olunacakdır. İsim-
leri sıra ile okunacakdır. Herkes reʼyini versin. Henüz reʼy vermeyenler varsa lütfen versinler.
Ârâ istihsâli hitâm bulmuşdur, efendim.
Süleyman Sırrı Bey (Yozgad): "-Reîs paşa hazretleri! Hesâbâtın dürüstîsinde, muʻâmelâtın in-
tizâmında ve heyʼet-i muhteremenin hüsn-i niyetle vazîfe yapdığın[d]a şübhe yokdur. Yalnız ricâ
edeceğim bir nokta vardır. Bu bilançolar hiç olmazsa bir hafta evvel dağıtılmış olsun. Murahhaslar
taʻayyün edince merkez-i umûmî her murahhasa göndersin. Bu bilanço vesâireler dün ictimâʻ eder-
ken kapıdan girerken verilmişdir. Okunmak lâzım gelse on [443] beş günde okunmaz. Bu cihetin
taht-ı teʼmîne alınmasını ricâ ederim".
4199
Sayı 81
Reîs: -Gelecek sene nazar-ı dikkate alınmasını merkez-i umûmîden ricâ ederiz.
Efendim, merkez-i umûmîye intihâb edilecek beş aʻzâ için yetmiş yedi zât reʼy vermişdir. Nisâb
tamâmdır. Riyâset-i Cumhûr Kâtib-i Umûmîsi Hikmet Bey, Balıkesir Mebʻûsu Hayreddin Bey, Muğ-
la Mebʻûsu Ali Nazmi Bey, tüccârdan Erzurumlu Nafiz Bey, Demiryollar Sertabîbi Vehbi Bey yetmiş
yedişer reʼy almışlardır. Yani müttefikan intihâb olunmuşlardır. (Allah muvaffak etsin sesleri)
Efendim, bir intihâbımız daha var. Tedkîk komisyonu aʻzâları intihâb olunacakdır".
Hakkı Şinasi Paşa (İstanbul): "-Efendim, bu arkadâşlarımız da iki senedir cidden çalışıyorlar ve
hüsn-i hizmet gösteriyorlar. Onların da ibkâlarını teklîf ediyorum". (Muvâfık sesleri)
Reîs: -Efendim, bu zevât şunlardır: Remzi Bey, Galib Bey, Kâzım Bey (Kabûl sesleri)
Efendim, tedkik komisyonu aʻzâlarının ibkâen intihâb edilmesi hakkındaki teklîfi reʼyinize arz
ediyorum. Kabûl edenler el kaldırsın. Kabûl olunmuşdur".
Sıhhiye ve Muʻâvenet-i İctimâʻiye Vekîli Doktor Refik Bey (İstanbul): "-Arkadâşlarım! Üç
seneden beridir burada toplanarak memleketin hayırkâr bir müessesesinin hesâbâtını görüyorsunuz.
Merkez-i umûmîsini ibrâ ediyorsunuz. Onun daha şâmil ve hayırlı işler görmesi için bizi irşâd ediyor-
sunuz. Hakkımızda gösterdiğiniz teveccühe teşekkür ederiz. Bizce en büyük muvaffakiyet, son hab-
besine kadar tedkîk edip hakkımızda karâr vermenizdir. Bundan çok müteşekkiriz. Merkez-i umûmî
nâmına teşekkürâtımı arz etmeğe kendimi borçlu addederim". (Allah muvaffak etsin sesleri)
Reîs: -Efendim, meclis-i umûmînin vazîfesi hitâm bulmuşdur. Aʻzâ-yı kirâmın meşkûr mesâʻî-
sinin ve musîb karârlarının fâideli netîceler vereceğine şübhe yokdur. Bu mukarrerâtın hüsn-i sûretle
tatbîk edileceği de tabîʻîdir. Vazîfem esnâsında göstermiş olduğunuz muʻâvenet ve teshilâtdan dolayı
cümlenize teşekkür eder ve hürmetle selâmlarım". (Alkışlar, teşekkür ederiz sesleri)
Kapanma Sâʻati: 11,40
_______________
Nizâmnâme-i Esâsî Taʻdîlâtı ve Esbâb-ı Mûcibe Lâyihası

Bütün efʻâl ve icrââtında cemʻiyet nizâmnâme-i esâsîsine tevfîk-i hareketi şiʻâr edinen mer-
kez-i umûmîmiz bir senelik tedkîkâtı netîcesinde nizâmnâme-i esâsî mevâddından bazılarının ah-
kâm-ı mevzûʻaya karşı taʻâruz teşkîl etdiğini ve bazı mâddelerin de sû-i tefehhüm husûlünü mûcib
ahkâm mevcûd bulunduğunu ve merâkiz ve şuʻabât mebhasinde vezâifi cümlesinin fahrî olduğu hâl-
de kazâ şuʻbelerini vilâyet merkezler oğuzhan koç ine rabta mecbûr eden mevâddın tatbîkât sâhasında
merkez-i umûmîmizin mesâʻîsini işkâl etmekde olduğunu görerek mesâʻî-i umûmînin müstaʻcilen
tanzîmi esâsına ibtinâen nizâmnâme mevâddında bazı taʻdîlât icrâsına ihtiyâc-ı şedîd hissetmiş ve
keyfiyeti meclis-i umûmîye arza karâr vermişdir.
[444] Şöyle ki:
Mârru'l-arz nizâmnâme-i esâsîmizin ahkâm-ı kânûniyeye taʻâruz teşkîl eden ve ayrıca bizzât
nizâmnâmede mevcûd bir mâdde hükmünün diğer bir mâdde ile mübâyeneti görülen mevâddın es-
bâb-ı mûcibe dermeyânına hâcet kalmadan taʻdîl ve tashîhleri kâbil ise de şuʻabâtın merkezlere mer-
bûtiyeti dolayısıyla dâimâ tesâdüf edilmekde olan müşkilât hakkında nokta-i nazarımızı arza lüzûm
vardır.
4200
Sayı 81
1-Teşkîlât-ı resmiye iʻtibârıyla köy veya nâhiyelerden başlayarak ale'd-derecât kazâlar vilâyet-
lere, vilâyetler de merkez-i hükûmete merbût ve o vâsıtalarla devlet mekanizması idâre edilmekde
ise de Hilâl-i Ahmer teşkîlâtında vilâyet ve kazâ şuʻbeleri teşkîli tamâmen halkın Hilâl-i Ahmer'e
karşı göstereceği alâka, teveccüh ve muhabbete istinâd ederek sâika-i hamiyetle ve fahriyen ibrâz-ı
mesâʻîye mütevakkıf olduğundan vilâyet heyʼet-i merkeziyesini teşkîl eden zevât-ı muhtereme ile
kazâ şuʻbe heyʼetini teşkîl eden muhterem halk arasında bir fark tasavvur edilememekdedir.
2-Bu farkın mevcûd olmadığını bi'n-nefs düşünebilen kazâ şuʻbeleri doğrudan doğruya mer-
kez-i umûmîye merbût bulunmayı bir şeref mesʼelesi telâkkî ederek merkez-i umûmî ile muhâberât
ve muʻâmelâtında mesâʻîsinin merkez-i umûmî tarafından mazhar-ı takdîr olduğunu görmek iste-
mekde ve o sûretle çalışmakdadırlar. Aksi hâlde kendilerinin bir derece daha dûn mevkiʻde oldukları
hissini vermekde ve mesâʻî ve muvaffakiyetlerindeki gayretleri münkesir olmakdadır.
3-Şuʻabât, derc etdikleri iʻânâtın merkez-i umûmîye gönderildiğini görmeği sebk eden müsmir
mesâʻîlerinin yegâne mükâfâtı gibi telâkkî etmekdedirler.
4-Hilâl-i Ahmer vezâifinin fahrî olmasına nazaran bazı vilâyetlerde merkez âtıl olduğu hâlde bu
merkeze merbût olması lâzım gelen kazâ şuʻbelerinin zinde, faʻâl ve mesâʻîsinin muntazam ve mü-
kemmel olduğu görülmüşdür. Birâberîn faʻâl olan bu şuʻbe âtıl bulunan vilâyet merkezine merbûtiye-
ti şuʻbelerin şevk u gayretini inkisâra sevk edeceği gibi bu şuʻbelere âid olarak merkez-i umûmîce de
hiçbir hesâb alınamayacağından cemʻiyet muʻâmelât-ı umûmiyesi için de müfîd netâyic istihsâlinin
imkânı kalmamakdadır.
5-Merâkiz ve şuʻabâtımızın vezâifinden en mühimmi cemʻ-i iʻânât sûretiyle merkez-i umûmîyi
takviyeye gayret etmekdir. Cemʻ-i iʻânâtdaki muvaffakiyet ise her memleketin derece-i servetiyle
mütenâsibdir. İktisadî bir şebeke, ticârî bir muhît, zengin ve müreffeh bir kazâda derc edilecek iʻânât,
iklîm ve tabîʻat veya muhît-i ictimâʻîsi cihetinden bu nevʻ imtiyâza mâlik olmayan bir vilâyet mer-
kezinden kat kat yüksek olur. Merkez ve şuʻbelerden merkez-i umûmîye vâkiʻ olan irsâlât bu hâli
tesbît etmekdedir. Merkez ve şuʻbelerin vürûd eden büdcelerinde bir kazâ şuʻbesi büdcesinin merkez
büdcesine nazaran bir-iki misli fazla olduğu da vâkiʻdir. Binâberîn merkez büdcesinden daha zengin
bir büdceye mâlik olan kazâ şuʻbesinin merkeze merbût kalması îcâb-ı hâle tevâfuk edemez.
6-Yine bazı merkezlerimiz kazâ şuʻbeleri vezâifinin de kendileri gibi fahriyen ve sâika-i hami-
yetle îfâ edildiğini unutarak şuʻabâtın izzet-i nefislerine hüsn-i teʼsîr icrâsından uzak emirler vermek-
de oldukları ve bazı şuʻbeler de merkezlerden vâkiʻ [445] olan her nevʻ teblîgâta havâle-i semʻ iʻtibâr
eylemedikleri her iki tarafdan vâkiʻ olan şikâyetlerden anlaşılmakdadır. Bittabʻ merkez ve şuʻbeler
arasında bu gibi sû-i tefehhümât netîce iʻtibârıyla cemʻiyetin umûmî feyiz ve kudreti üzerinde de
maʻkûs teʼsîrlerini göstermekdedir. Bundan başka faʻâliyeti şâyân-ı arzu dereceden aşağı olan bazı
merkezler merkez-i umûmî teblîgâtını ve taʻmîmen gönderilen işʻârâtı şuʻbelere bildirmek husûsun-
da ihmâl göstermekde ve bu yüzden muʻâmelât-ı idâriyede bazen çok muzır teehhurât ve teşevvüşât
husûle gelmekdedir.
7-Sâlifü'l-arz altı mâddeden daha mühim olarak şuʻabâtın merkezlere merbût kalmaları bilhâssa
büyük emeklerle teʼmîn edilen hâsılâtın sûret-i irsâlinde teşevvüşâtı mûcib olmakda ve kıymetdâr
mesâʻîlerine istinâd etdiğimiz merkez ve şuʻbelerden matlûb ve muntazar fevâidin istihsâlinde mer-
kez-i umûmîyi ciddî müşkilâta maʻrûz kılmakdadır. Şöyle ki: Nizâmnâme-i esâsî mâdde-i mahsûsası
her merkez ve şuʻbenin kendi hâsılâtından yüzde kırka kadar olan mikdârını mahallî ihtiyâca sarf
etmeğe meʼzûn bulundurmakdadır. Bu vechile bir kazâ şuʻbesi teʼmîn etdiği hâsılâtdan yüzde kırkını
4201
Sayı 81
sarf etdikden sonra mütebâkîsini merkeze göndermekdedir. Merkez dahi kendisine merbût olan kazâ
şuʻbelerinden vürûd eden mebâliği büdcesine idhâl ederek hâsılât-ı umûmiyesinden yüzde kırkını
sarf etmekdedir ki, bu takdîrde kazâ şuʻbelerinin teʼmîn etdiği hâsılâtdan ancak yüzde yirmisi mer-
kez-i umûmîye gelebilmekdedir. Merâkiz ve şuʻabât hâsılâtından yüzde altmışının merkez-i umûmî-
ye gönderilmesindeki gâye merkez-i umûmînin merâkiz ve şuʻabât tarafından takviyesi maksadına
maʻtûf olduğu âşikâr olmasına rağmen şekl-i hâzır idâre ile bu tamâmen teʼmîn edilememekdedir. Bu
hâl aynı zamânda merkezlerin atâletini intâc edebilecek ayrı bir mahzûru da dâʻîdir. Çünkü herhangi
bir merkez kendisine merbût şuʻbelerden gelecek vâridâta intizâren kendi mıntıkasında mevcûd diğer
menâbiʻ-i vâridâta mürâcaʻatı ihmâl edebilmesi gâyet tabîʻî olarak düşünülebilir.
Maʻrûzât-ı sâlifeye nazaran şuʻabâtın da merkezler gibi merkez-i umûmîye rabtı ihtiyâc-ı katʻî
hükmündedir. Bu sebeble ahkâm-ı mevzûʻaya muhâlif olan veya aralarında tenâkus görülen mevâd
ile berâber merâkiz ve şuʻabât bahsinde de bir kısım mevâddın taʻdîli iktizâ eder ki, nizâmnâme-i
esâsî mâddelerinin numara sırasına göre bunları birer birer ber-vech-i zîr arz eyleriz:
1-Ahîren Türkiye Büyük Millet Meclisince ısdâr olunan kânûn mûcebince Bahriye Vekâleti
lağvedilerek bu vekâlete müteʻallik işler Müdâfaʻa-i Milliye Vekâleti'ne devredilmişdir. Bu sebeble
nizâmnâme-i esâsîmizin 17'nci mâdde beşinci fıkrasında mevcûd "Hilâl-i Ahmer Merkez-i Umûmî-
si'nde Bahriye Vekâleti'ni temsîlen bir murahhas-ı askerî bulundurulması" keyfiyeti sâkıt olur. Binâe-
naleyh mezkûr mâdde beşinci fıkrasının "Müdâfaʻa-i Milliye Vekâleti Hilâl-i Ahmer'le temâsını
muhâfaza etmek ve nokta-i nazarını teblîğ ve taʻkîb etmek için Hilâl-i Ahmer Cemʻiyeti nezdine bir
tabîb-i askerîyi murahhas taʻyîn eder. Sıhhiye-i askeriye murahhası Hilâl-i Ahmer'in tekmîl anbâr-
larını görebilir. Bu murahhas merkez-i umûmî ictimâʻlarında istişârî reʼye mâlik olmak üzere hâzır
bulunabilir" sûretinde taʻdîli
2-Nizâmnâme-i esâsînin 27'nci mâddesi fâhir aʻzâlık unvânının tevcîhinde yalnız merkez-i
[446] umûmî karârıyla iktifâ edildiği hâlde 50'nci mâdde müeddâsından fâhir aʻzâlık unvânının kong-
re karârıyla tevcîh edileceği istinbât olunmakdadır. Bu iki mâddenin yekdiğerine taʻâruz teşkîl etme-
yecek vechile taʻdîli teemmül edilerek mevzûʻ-ı bahis 27'nci mâddede "merkez-i umûmî karârıyla"
ibâresinin "kongre karârıyla" ibâresine tahvîli maksadı teʼmîn eder.
3-17'nci mâdde beşinci fıkrasının taʻdîli netîcesine göre 31-32'nci mâddelerdeki berrî ve bahrî
askerî murahhaslar taʻbîrinin yalnız "askerî murahhas" sûretinde tesbîti iktizâ eder.
4-Merâkiz ve şuʻabât faslında noksân kaldığı anlaşılan vilâyet kongrelerinin inʻikâd etmediği
zamânlarda heyʼet-i merkeziye aʻzâsının intihâbı husûsunun tesbîti ve bi'n-netîce heyʼet-i merkeziye-
lerin bu husûsdaki tereddüdünü izâle kasdıyla merkez-i umûmî için mevzûʻ bulunan 24'üncü mâdde
hükmünün merkezlere de teşmîli lâzım gelemekde olduğundan merâkiz ve şuʻabât hakkında dahi cârî
olduğu 86, 96, 106'ncı mâddelerde beyân olunan 59, 60'ıncı mâddeler meyânına 54'üncü mâddenin
idhâli ve bi'n-netîce 86, 96, 106'ncı mâddelerin ilk fıkrasının nizâmnâme-i esâsînin 54, 59, 60'ıncı
mâddeleri tarzında tesbîti iktizâ etmekdedir.
5-Maʻrûzâtımızın başlangıcında dermeyân eylediğimiz esbâb-ı mûcibeye istinâden kazâ şuʻbe-
lerinin doğrudan doğruya merkez-i umûmîye rabtı kabûl edildiği takdîrde:
79'uncu mâddede "o vilâyet" taʻbîri yerine "merkez dâhilinde" taʻbîrinin ikâmesi,
94'üncü mâddenin birinci, ikinci, üçüncü, dördüncü fıkraalrında,
95'inci mâdde nihâyetinde,
4202
Sayı 81
97'nci mâddenin beşinci fıkrasında,

98'inci mâdde nihâyetindeki "vilâyet merkezleri" lafızlarının "merkez-i umûmî" şeklinde tas-
hîhleri,
114'üncü mâddede muharrer "merkezlerde" kelimesinin evveline "kazâ şuʻbeleri ve" kelimele-
rinin ilâvesi,
117'nci mâddenin tayyı ve bu mâdde yerine "merkez-i umûmî inde'l-hâce lüzûm göreceği şuʻa-
bâtın idâresini kendisine vekâleten bir merkeze tevdîʻ edebilir" şeklinin ikâmesi,
132'nci mâddenin başlangıcı bulunan ilk fıkrasının "vilâyet merkezleri ve bi'l-umûm şuʻbeler"
sûretinde tesbîti ve yine aynı mâddenin son fıkrası başlangıcı olan "vilâyet merkezleri" kelimesinden
sonra "ve şuʻbeler" kaydının ilâvesi maksadı teʼmîne kâfi geleceğini arz eyleriz4.

İʻtizâr.-
Merâkiz ve şuʻabâtımızın gönderdiği resimlerin dercinde sıra taʻkîb etmekde olduğumuzdan
bazılarının Mecmûʻa'ya derci teehhur ediyor.
Bi'z-zarûre vukûʻa gelen bu teehhurdan dolayı arz-ı maʻzeret ederiz.
_______________
[447] Kurbân Bayramı

Şeref-hulûl eden îd-i saʻîd-i edhâ münâsebetiyle Mecmûʻa muhterem kârilerine arz-ı tebrîkât
eyler.
_______________
Romanya Kraliçesinin Sanʻatevi'ni Ziyâreti

Romanya Kraliçesi Maria hazretleri berâberlerinde kerîmeleri ve Romanya sefîri ile zevcesi
bulundukları hâlde Hilâl-i Ahmer İstanbul Sanʻatevi'ni ziyâret etmişlerdir.
Muhterem zâirler İstanbul Merkez Reîsi Doktor Ali Paşa ve aʻzâsından Saʻdiye Halil ve Safi-
ye Hüseyin Hanımefendiler tarafından istikbâl olunarak Sanʻatevi sergisi maʻmûlâtı kendilerine arz
edilmişdir.
Kraliçe hazretleri takdîre lâyık gördükleri birçok nefâisi mübâyaʻa etmişlerdir.
Bu ziyâretden dolayı kendilerine ayrıca arz-ı minnet ve şükrân edilmişdir.
_______________
4 Meʼmûrîn Nizâmnâmesi'ni gelecek nüshamızla neşredeceğiz.
4203
Sayı 81
Rozet Hâsılâtı
Geçen Ramazân Bayramı'nda İstanbul'da tevzîʻ edilen rozetlerden şimdiye kadar tesbît edilen
hâsılât mikdârı 3.947 lira 68,5 kuruşa bâliğ olmuşdur.
Tekirdağı Hilâl-i Ahmer Merkezi'nin rozet tevzîʻ heyʼeti

Groupe distribuant la fleurette rouge à Tekir Daghi
[448] Merâkiz ve Şuʻabât Hulâsa-i Hesâbiyeleri
Göynük Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 30 Eylül [1]927 târîhine kadar

Makbûzât
1.050
Adana Merkezi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 30 Eylül [1]927 târîhine kadar

Makbûzât
4204
Sayı 81
Vâridât-ı muhtelife, belediye tahsîsâtından 40.000

Şuʻabâtdan 15.025
Emvâl-i gayr-ı menkûle bedel-i îcârından 15.850
Müzeyyenât satışından 4.365
Şapka satış hâsılâtından 1.325
260.163
Teʼdiyât
Masârıfât-ı idâre 58.127
Yekûn 152.277
Şamlı Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Evvel 1338 [Aralık 1922] târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel 1927
târîhine kadar
Makbûzât
Çiçek Günü hâsılâtı 2.667,50
Pul hâsılâtı 5
251.582,50
Teʼdiyât
Merkez-i umûmiye irsâlât 249.607,50
Yekûn 251.579,50
[449] Bozkır Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
Âidât 120
26.420
4205
Sayı 81
Teʼdiyât
Yekûn 27.000
Tire Şuʻbesi'nin 1 Mayıs [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
Âidât 850
53.118
Teʼdiyât
Demirbaş eşyâ 16.988
Yekûn 48.330
Şarköy Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 29 Şubat [1]928 târîhine kadar

Makbûzât
Âidât 550
7.771
Teʼdiyât
Merkez-i umûmiye irsâlât 721
Yekûn 1.996
4206
Sayı 81
Çumra Şuʻbesi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
Âidât 16.600
29.465
Teʼdiyât
Yekûn 16.919,50
[450] Koçarlı Şuʻbesi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine
kadar
Makbûzât
Âidât 24.000
Pul hâsılâtı 8.187,50
32.187,50
Teʼdiyât
Yekûn 21.117,50
Tarsus Şuʻbesi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
Âidât 3.500
21.145
4207
Sayı 81
Teʼdiyât
Pul beyʻiyesinden 1.425
Yekûn 36.965
Ayrancı Şuʻbesi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
Âidât 2.910
Pul hâsılâtı 10
3.120
Teʼdiyât
Yekûn 3.377
Tercan Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
Âidât 2.000
3.475
Teʼdiyât
Yekûn 9.975
[451] Karacabey Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine
kadar
Makbûzât
Âidât 3.983
10.741
4208
Sayı 81
Teʼdiyât
Yekûn 15.080
Âmid Şuʻbesi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 18 Kânûn-ı Evvel [1]928 târîhine kadar
Makbûzât
Âidât 10.000
İʻlâmât hâsılâtı 4.230
44.567
Teʼdiyât
Yekûn 51.789
Uzunköprü Şuʻbesi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine
kadar
Makbûzât
Âidât 63.800
72.094
Teʼdiyât
Merkez-i umûmiye irsâlât 55,000
Yekûn 64.430
Koçhisar Şuʻbesi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine
kadar
Makbûzât
8.410
4209
Sayı 81
[452] Çay Şuʻbesi'nin 23 Nisan [1]927 târîhinden 3 Mart [1]928 târîhine kadar
Makbûzât
20.010
Teʼdiyât
Yekûn 20.010
Konya Ereğlisi Şuʻbesi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927
târîhine kadar
Makbûzât
Âidât 1.500
114.888
Teʼdiyât
Demirbaş 18.172
Yekûn 126.217
Beypazarı Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
Âidât 1.100
14.675
Teʼdiyât
Yekûn 14.675
4210
Sayı 81
Alaçam Şuʻbesi'nin [1]926 senesinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine kadar

Makbûzât
Âidât 8.625
13.776
Teʼdiyât
Yekûn 13.776
[453] Erzurum Hilâl-i Ahmeri'nin ellinci senenin tesʻîdi münâsebetiyle aldırdığı resim
Groupe représentant le Comité du C.R. dʼErzeroum, à lʼoccasione du cinquantenaire de notre société
Daday Şuʻbesi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
Âidât 5.400
4211
Sayı 81

25.230
Teʼdiyât
Masârıfât-ı idâre 170
Yekûn 33.995
Giresun Merkezi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine
kadar
Makbûzât
Görele şuʻbesinden 4.393
41.563
Teʼdiyât
Yekûn 42.064
[454] Konya Merkezi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine
kadar
Makbûzât
Çiçek 3.945
Pul 41.350
Şuʻabâtdan irsâlât 102.257
Bedel-i îcâr 40.000
Alaşehir Maʻden Suyu satışı 560
262.703
4212
Sayı 81
Teʼdiyât
Yekûn 151.374
Tekirdağı Merkezi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
5.451
Teʼdiyât
Yekûn 58.747
Aydın'da Umurlu Şuʻbesi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927
târîhine kadar
Makbûzât
13.600
Teʼdiyât
Yekûn 12.700
Karahayıt Şuʻbesi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine
kadar
Makbûzât
29.788
4213
Sayı 81
Teʼdiyât
Yekûn 39.067
[455] Adana Hilâl-i Ahmer Heyʼet-i Merkeziyesi

Groupe représentant le Comité Central du C.R. du Vilayet dʼAdana
Kocaeli Merkezi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine
kadar
Makbûzât
Âidât 3.924
4214
Sayı 81

176.049
Teʼdiyât
Bedel-i îcâr 4.503
Muʻâvenet-i muhtelife 15.700
İʻlâmât-ı adliye ücreti 200
Yekûn 78.919
[456] Bursa'da Harmancık şuʻbesi heyʼet-i idâresi

Le comité administratif du C.R. de Harmandjic, Brousse
4215
Sayı 81
Salihli Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
12.360
Teʼdiyât
Pul beyʻiyesi 440
Yekûn 35.552
[457] Suruç Şuʻbesi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine
kadar
Makbûzât
3.695
Teʼdiyât
Yekûn 3.695
Malkara Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]928 târîhine kadar
Makbûzât
Âidât 4.850
26.306
4216
Sayı 81
Teʼdiyât
Yekûn 26.306
Behisni Şuʻbesi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
16.247
Teʼdiyât
Pul beyʻiyesi 288
Yekûn 18.151
Bolu Merkezi'nin 30 Mayıs [1]341 [1925] târîhinden 30 Haziran [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
Çiçek günü hâsılâtı 9.095
33.834
Teʼdiyât
Yekûn 89.471
4217
Sayı 81
[458] Dursunbey Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Evvel 1338 [Aralık 1922] târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel
1928 târîhine kadar
Makbûzât
Âidât 1.250
99.642
Teʼdiyât
Yekûn 99.642
Mardin Merkezi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine
kadar
Makbûzât
Âidât 4.400
74.985
Teʼdiyât
Yekûn 63.486
Mudanya Şuʻbesi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine
kadar
Makbûzât
Merkez-i umûmîye irsâlât 970
12.316
4218
Sayı 81
Teʼdiyât
Yekûn 46.382
Birecik Şuʻbesi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
Âidât 8.900
Gazete 3.400
19.715
Teʼdiyât
Yekûn 30.184
[459] Adana Hilâl-i Ahmer Merkez binâsı

Le local du Croissant-Rouge dʼAdana
4219
Sayı 81
Kasaba Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
Müsâmere 13.800
Pul 28.910
70.195
Teʼdiyât
Yekûn 98.190
Ermenak Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
Âidât 100
6.063
Teʼdiyât
Pul beyʻiyesi 325
Yekûn 4.345
[460] Aksaray Koçhisar Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927
târîhine kadar
Makbûzât
Âidât 2.100
Gazete 3.345
7.095
4220
Sayı 81
Teʼdiyât
Yekûn 55.669
Yenihan Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
Gazete 255
4.452
Teʼdiyât
Beyʻiye ücreti 64
Yekûn 5.114
Mustafakemalpaşa Şuʻbesi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927

târîhine kadar
Makbûzât
Maktûʻ makbûz mukâbilinde olmayan iʻânât 562,50
11.084,50
Teʼdiyât
Yekûn 45.137
4221
Sayı 81
Ünye Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
Pul [hâsılâtı] 25.379
İʻlâmât-ı adliye hâsılâtı 40
26.519
Teʼdiyât
Yekûn 18.803
Adana Dispanseri
Adaha Hilâl-i Ahmer Dispanseri'ne Nisan [1]928 zarfında mürâcaʻat eden 1.279 hastanın
muʻâyeneleri icrâ ve muʻâleceleri dahi meccânen iʻtâ edilmişdir.
_______________
İkiçeşmelik 1 numaralı Hilâl-i Ahmer Muʻâyenehânesi'nin 1928 senesi Nisan ayı sıhhî istatistik
cedvelidir.
Çocuk Kadın Erkek
Skorbüt - - - -
Trahom - - - -
Çiçek - - - -
4222
Sayı 81
Resye - 25 14 39
Sıtma 17 17 32 66
Frengi - - - -
Kabakulak - - - -
Kara hummâ - - - -
Kuşpalazı - - - -
Kızamık - - - -
Kızıl - - - -
Lekeli tifo - - - -
Yılancık - - - -
Nisâî (kadın) hastalıkları - 109 - -
Yekûn 304 506 457 1.267
Tepeköy 2 numaralı muʻâyenehânenin 1928 senesi Nisan ayı sıhhî istatistik cedvelidir.
Çocuk Kadın Erkek
Skorbüt - - - -
Trahom - - - -
Çiçek - - - -
Dizanteri - - - -
4223
Sayı 81
Resye - 50 75 125
Sıtma 48 72 158 278
Frengi - - - -
Kabakulak - - - -
Kara hummâ - - - -
Kuşpalazı - - - -
Kulak, boğaz, burun hastalıkları - - - -
Kızamık - - - -
Kızıl - - - -
Lekeli tifo - - - -
Yılancık - - - -
Sâir hastalıklar - 3 18 21
Hâricî hastalıklar - 40 36 75
Yekûn 158 356 501 [1.015]
[462] Karşıyaka'da 3 numaralı muʻâyenehânenin 1928 senesi Nisan ayı istatistik cedvelidir.
Çocuk Kadın Erkek
Skorbüt - - - -
Belsoğukluğu 1 2 1 4
Trahom - - - -
Dizanteri 4 1 - 5
Resye - 2 1 3
4224
Sayı 81

Sıtma 7 6 4 17
Turuk-ı bevliye ve tenâsüliye hastalıkları - - 1 1
Frengi 1 - - [1]
Kabakulak 1 - - [1]
Kara hummâ - - - -
Kuşpalazı - - - -
Kulak, boğaz, burun hastalıkları 2 - 2 4
Kızamık 3 - - 3
Kızıl - - - -
Lekeli tifo - - - -
Nezle-i müstevliye (influenza) 5 11 - 16
Yılancık - 1 - 1
Yekûn 69 127 41 237

İmparatoriçi Shôken Vakfı
Sulh zamânlarında muhtâc ve felâketzedelere yapılan muʻâveneti teşvîk maksadıyla 1912 sene-
si Washington Beynelmilel Salîb-i Ahmer Konferansı'na Japon Salîb-i Ahmeri, İmparatoriçe Shôken
nâmına 100 bin yen (bir yen = 2,56 frank) tevdîʻ etmiş idi.
Cenevre Beynelmilel Salîb-i Ahmer Komitesi'nin idâre ve tenmiye etdiği bu meblağın her sene
getireceği îrâd, Salîb ve Hilâl-i Ahmer Cemʻiyetlerinden mürâcaʻat edenlere ihtiyâcları nisbetinde
tevzîʻ edilmekde olduğundan bu sene de 12.000 İsviçre frangı tarz-ı âtîde taksîm edilmişdir:
Kostarika Salîb-i Ahmeri'nin çocuk bakım şuʻbesi için 3.000

Hastabakıcı teşkîlâtı için Macar Salîb-i Ahmeri'ne 5.000
Çekoslovakya'da muhtâc ve perîşân [463] bir hâlde kalan ecânibe mahsûs
4.000
muʻâvenet teşkîlâtı için Çekoslovakya Salîb-i Ahmeri'ne
4225
Sayı 81
Shôken Vakfı'nın 1928 senesi îrâdı 1929 senesinde tevzîʻ edileceğinden millî Salîb-i Ahmer
Cemʻiyetleri tarafından vukûʻ bulacak mürâcaʻatların 31 Kânûn-ı Evvel 1928 târîhine kadar Cenevre
Merkez Komitesi'ne teblîğ edilmesi usûldendir.
Muhtelif millî Salîb-i Ahmer Cemʻiyetleri erkân
ve rüesâsıyla Gençlik Salîb-i Ahmer mesâili hakkında
teʻâtî-i fikir ve nazar etmek üzere Paris'den Mart'ın seki-
zinde hareket eden Salîb-i Ahmer Cemʻiyetleri Heyʼet-i
İttihâdiyesi Gençlik Kısmı Murahhas-ı Umûmîsi Miss
Benedict Avusturya, Macaristan, Yugoslavya, Roman-
ya'yı ziyâret etdikden sonra ahîren İstanbul merkezimi-
zi, Hilâl-i Ahmer Sanʻatevi'ni, Hastabakıcı Mektebi'ni
ve Mecmûʻa idâresini ziyâret etmişdir.
Ziyâretlerinden çok iyi bir intibâʻ ile İstanbul'u
terk eden Miss Benedict kendisine karşı gösterilen âsâr-ı
mihmân-nüvâzîden de ziyâdesiyle memnûn kalmışdır.
_______________
İsveç
Bir Sıhhiye Tayyâresi Mübâyaʻası
İsveç Salîb-i Ahmeri'nin İsveç'in kısm-ı şimâlîsi
için hastalara mahsûs teʼsîs etdiği tayyâre nakliyâtı git-
dikçe tekâmül ve terakkî etmekdedir.
Miss Benedict Cemʻiyetin ahîren 80.000 kron kıymetinde Jun-
kers sisteminde inşâ etdirdiği tayyâre ile iki hasta ve bir
Miss Elsie Graves Benedict
hastabakıcının nakli teʼmîn edilmişdir.
Deléguée générale de la Croix-Rouge de
la Jeunesse Her türlü esbâb-ı istirâhati câmiʻ olan bu tayyâre-
nin tenvîr ve teshîni bir tarz-ı mahsûsda tertîb olunmuş-
dur. Hasta teskereleri, ambülans otomobillerine kâbil-i tatbîk olabilecek bir tarzda yapılmış olduğun-
dan hastaların bir teskereden diğerine naklinde aslâ zahmet çekilmeyecekdir. Bundan mâʻadâ tayyâre,
îcâb ederse deniz ve karaya inebilecekdir.
_______________
Almanya
Tahlîsiye Merkezleri
Alman Salîb-i Ahmeri sâhil-i bahrda veya miyâh-ı câriye ve enhâr etrâfında teşekkül edecek
tahlîsiye ilk imdâd merkezleri için âtîdeki taʻlîmâtı neşretmişdir:
1-Hükûmet-i mahalliye, sigorta şirketleri, polis, itfâiye ve sefâin ashâbı ve diğer alâkadâr [464]
teʼsîsât mümessillerinden mürekkeb husûsî komiteler teşkîl edilecekdir.
4226
Sayı 81
2-Deniz, ırmak, nehir ve göl kenârlarında ve umûma mahsûs yüzme havuzları yakınında; ev,
baraka, çadır içlerinde imdâd merkezi teʼsîs olunacakdır.
3-Bu imdâd merkezleri mümkün olduğu kadar:
Evvelen, telefonla mücehhez bir meʼmûr odasını,
Sâniyen, ilk imdâdın icrâ ve tatbîkine mahsûs bir odayı
Sâlisen, hem anbâr makâmında ve hem palto, elbise vazʻında istiʻmâl edilecek üçüncü bir odayı
müştemil olacakdır.
4-Hükûmet-i mahalliye tarafından teʼsîs edilecek imdâd ve muʻâvenet merkezlerinin Salîb-i
Ahmerce müesses olanlara mutâbık bulunmasına cemʻiyet dikkat edecekdir.
5-İmdâd ve muʻâvenet merkezleri umûru cinseyne nazaran erkek veya kadınlar tarafından
teʼmîn edilecekdir.
Meʼmûrînden lâ-ekal ikisi yüzme ve tahlîsiyeden muvaffakiyetle imtihân vermiş ve bir kayık
veya sandalı idâre edecek kâbiliyetde olacakdır.
Tahlîsiye hizmetine dâhil olabileceklerin sinleri yirmiden dûn ve 40'dan yukarı olmayacakdır.
Bunlar her sene açılacak müsâbakalara iştirâk edecekler ve bir tabîb tarafından muʻâyene olu-
nacaklardır.
Meʼmûrînin bîhûde yere tehlikeye maʻrûz kalmaması için tedâbîr-i lâzıme ittihâz edilecek ve
binâenaleyh bir tahlîsiye ameliyesi yalnız başına bir şahsa tahmîl olunmayacak ve îcâb eden âlât ve
levâzım ile mücehhez mikdâr-ı kâfi yardımcı hâzır bulunacakdır.
6-Taʻtîl mevsiminde, eyyâm-ı mahsûsada, deniz sporlarında imdâd merkezlerinin irtibât ve
muhâberâtı, işâret bayraklarıyla teʼmîn edilecek bir tarzda teʼsîs olunacakdır.
7-Meʼmûrîn mümkün olduğu takdîrde mağrûkînin hüviyetini tesbît edecekdir. Bunların evrâk-ı
husûsiyesi, mücevherât ve zî-kıymet eşyâsı ancak şühûd huzûrunda tedkîk ve emîn bir mahalle vazʻ
edilecekdir.
8-İlk imdâd ve muʻâvenetin icrâsı meccânîdir. Kazâzedeler yalnız pansuman ve edviye bedelini
teʼdiye edeceklerdir.
9-Heyʼet-i meʼmûrîni teşkîl eden aʻzâ vazîfelerini hasbî olarak îfâ ederler. Maʻamâfîh bunların
yol masrafları için kendilerine tazmînât verilebilir.
10-En yakın imdâd merkezinin bulunduğu mahal deniz hammâmlarına ve sâhil boyuna taʻlîk
edilecek levhalarda gösterilecekdir.
_______________
Belçika
Çiçek Aşısı
Belçika'da çiçek illetine karşı aşılanma mecbûrî değildir. Çok zamân evvel bu bâbda ihzâr
edilmiş olan kânûn lâyihası henüz parlamentodan geçmediğinden Belçika Salîb-i Ahmer Merkez-i
Umûmîsi çiçek aşısını mecbûr kılacak kânûnun mecâlis-i teşrîʻiyece bir an evvel kabûl ve tasdîkine
mütedâir bir temennîyi Dâhiliye ve Sıhhiye nâzırına tevdîʻ etmişdir.
_______________
4227
Sayı 81
[465] On Üçüncü Beynelmilel Salîb-i Ahmer Konferansı

On Üçüncü Beynelmilel Salîb-i Ahmer Konferansı 1928 senesi Teşrîn-i Evvel'inin 23'üncü Salı
günü Lahey'de ictimâʻ edecekdir.
Üç gün devâm edecek olan bu konferans son ictimâʻını Teşrîn-i Evvel'in 26'ncı Cuma günü
akdedecekdir.
Ayın yirmi dördüncü ve yirmi beşinci günleri komisyonların mesâʻîsine hasrolunacakdır.
4228
Sayı 81
4229
Sayı 81
4230
Sayı 81
4231
Sayı 81
4232
Sayı 81
4233
Sayı 81
4234
Sayı 81
4235
Sayı 81

_______________

Ekrem Necib

_______________

4236
Sayı 81

4237
TÜRKİYE
82
Yedinci Sene 25 Zilhicce sene 1346 / 15 Haziran 1928 Numara 82
TÜRKİYE
25 Zilhicce sene 1346 / 15 Haziran 1928
BULLETIN MENSUEL
DU
CONSTANTINOPLE
15 Juin 1928
İstanbul
1928
Osmanlı Bankası
Şuʻabâtı:
şehrinde

îcârı
Türkiye Hilâl-i Ahmer Cemʻiyeti'nin hâmî-i muʻazzamı Reîsicumhûr Gâzî Mustafa Kemal hazretleri
Gazi Moustafa Kémal Pacha
Président de la République Turquie et Haut Protecteur du C.R.T.
Yedinci Sene 25 Zilhicce sene 1346 / 15 Haziran 1928 Numara 82

Gönderilmelidir.
Mündericât:
İctimâʻî Hıfzıssıhha – Hilâl-i Ahmer Meʼmûrîn Nizâmnâmesi – Henry Dunant'a Âid Bir Vesîka-i
Târîhiye – Hayât ve Ölüm Nedir? Niçin İhtiyârlıyoruz? – Tütün İçenlere – Hilâl-i Ahmer Havâdisi –
Salîb-i Ahmer Havâdisi – Fransızca Kısmı – İngilizce Kısmı
Büyük Gâzî'nin İstanbul'u Teşrîfleri
Cemʻiyetimizin hâmî-i muʻazzamı Reîsicumhûr Gâzî Mustafa Kemal hazretleri Haziran'ın be-
şinci günü İstanbul'u teşrîf etdiler. Gâzî hazretleri geçen sene olduğu gibi bu sene de halkın azîm
tezâhürleriyle istikbâl olundu.
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmûʻası İstanbul'un azîz ve muhterem misâfiri büyük halâskâra bu
vesîle ile de en hâr taʻzîmâtını takdîm eder.
[474] İCTİMÂʻÎ HIFZISSIHHA

-53-
Salgın Hastalıklar ve Tarz-ı Sirâyetleri
Vüstâî birçok hastalıkların beşeriyete savlet ederek dünyâda milyonlarca kitle ve nüfûsu mahv
etdiklerini târîhde okumayan kalmamış gibidir. Ecdâdımızın bu gibi düşman ve salgınlar ile ne dere-
ce ve nasıl mücâdele ve mübâreze etdikleri hakkındaki bugünkü maʻlû[mâ]tımız el-ân pek sathî ve
nâ-kâfidir. Ancak şu husûsu katʻî sûretde biliyoruz ki, onlar kendilerine hücûm eden bu gibi düşman-
lara karşı müdâfaʻa tertîbâtı ve muhârebe techîzâtı ile mücehhez değildiler. Gerçi akılları erebildiği
ve fikirleri düşünebildiği kadar bir kısım hastalıkların esbâb ve tarz-ı savleti hakkında bazen hakîkate
biraz tevâfuk eder şekilde bast-ı makâl etmişlerdir. Fakat çok kere hurâfât çerçevesi içerisinde kal-
mışlar, hattâ târîh-i tıbbî ve sıhhîlerine hastalık esbâb ve tekevvünü hakkında cin ve peri sultalarını
bile kaydetmişlerdir.
4246
Sayı 82
Ecdâdın hastalık esbâbı hakkındaki îmânları en ziyâde soğuğa karşı idi. Sârî, gayr-ı sârî birçok
hastalıkların soğukdan, üşümekden tevellüd etdiğine iʻtikâd etmişlerdi. Fi'l-hakîka bugün bile soğuk
birçok insânların akîdesinde hastalık müvellididir. Gerçi biz bir kısım hastalıklarda soğuğun, üşüme-
nin bir sebeb-i müheyyiî olduğunu bugün de inkâr etmiyoruz. Fakat hastalığın tekevvünü için sâdece
soğuk, bir sebeb olamaz idi.
Bilhâssa bataklık ve birikinti sulardan tasaʻud eden havâ ve müzahrafâtdan intişâr eden tefeh-
husâtın birçok derd ve illetlerde pek mühim bir âmil olduğu kanâʻati bugün ecdâdımızın ahfâdına bile
intikâl eden yegâne kanâʻati addolunabilir.
Meyâsimâ taʻbîri birçok asırlar hastalık esbâbı hakkında âdetâ bin nass-ı kâtıʻ şeklinde idi. Ec-
dâdımız sıtmadan kırılırken sebebi hakkında sâdece durgun, müteʻaffin ve mütefessih havâ tabakasını
düşünmüşler ve yegâne halâsın ondan kaçmak olduğuna kanâʻat getirerek dağ yamaçlarına çıkmışlar,
şâhikalara yuva kurmuşlardır. Bu sûretle anofel ve plazmodi kazıyyesi tahakküm edinceye kadar bü-
tün dünyâda meyâsimâ nazariye-i bâtılı olanca kuvvetiyle hüküm-fermâ olmuşdur.
On dokuzuncu asra kadar insânların suya atfetdikleri ehemmiyet de pek azdır. Ecdâdımız sâ-
dece pis, mülevves ve rengi bozuk sulardan tevahhuş eder, içmez ve kullanmazlardı. Herhangi bir
marazî mikrop ile bulaşmış berrâk bir menbaʻ suyunun onlarca hastalık tevlîd edebileceği hakkında
bir kanâʻat mevcûd değildi. Bu gibi sulardan âb-ı hayât vasfınca dâimâ şifâ mevʻûd idi. Hâlbuki
târîhi açıp bakarsak birçok kolera, tifo ve dizanteri salgınlarının hep bulaşık sular yüzünden zuhûra
geldiğine şâhid oluruz. Sâdece suyun milyonlarca kitle-i halkın hayâtını alıp götürdüğünü anlıyoruz.
Hattâ diyebileceğiz ki, o günün halâskârları sudan biraz zarar gelebileceğini düşünen ve bu husûsda
teyakkuz ve teennî ile hareket edenler olmuşdur.
"Cân boğazdan gelir" kazıyyesine tamâmen ittibâʻ eden eski insânlar hayâtlarında yiyecek şey-
lere [475] çok ehemmiyet vermişlerdir. Fakat anlıyoruz ki, onlar daha ziyâde gıdâların kemiyetine
alâka göstermişler, keyfiyet husûsunu ihmâl etmişlerdir.
İʻtikâdlarınca ne kadar yemek yenirse yensin, soğuk almayınca bir zarar gelemez idi. Bir bü-
tün kuzu dolmasının hazmını bir testi Karakulak suyunun kolaylıkla yapacağı kanâʻati var idi. Gıdâ
zamânlarının, yemek mikdârlarının tenâkus ve tezâyüdünde bir beʼs yok idi. Tâze ve temiz görünen
bir meyveden hastalık gelemez idi. Ancak güneşlenmiş, aç karnına yenilen yemişler hastalık sebebi
sayılırdı. Bilhâssa sıtmanın sonbahardaki meyve bolluğundan, sam vurmuş kavun karpuz yenmesin-
den olacağına kaç asır inanmış kaldılar? Bugün bile bunlara inanacak zavallılar mevcûd değil midir?
Dedelerimiz, ninelerimiz kendilerini bazı mevsimler ihâta eden hevâm, haşerât ve tufeylâtdan
zarar geleceğini, hastalanacaklarını hattâ bu yüzden öleceklerini de hâtır u hayâllerine hiç getirme-
mişlerdir. "Bit yiğitde, pire…" sözü onların bu yanlış telâkkîlerinin şâheseri olsa gerekdir. Bitin ne
müdhiş bir vâsıta-i nakl-i maraz olduğunu Harb-i Umûmî bâdiresi bize pek acı bir sûretde gösterdi.
Yüz binlerce insân hayâtlarını bir bitin bir-iki ısırmasıyla fedâ etdiler. Pirelerin vebâ naklinde, siv-
risineklerin sıtmanın âmil-i marazîsini kana aşılamakda yegâne âmil-i müessir oldukları çok esâslı
bir sûretde anlaşılmış oldu. Âdî karasineklerin bile bugün tifo, dizanteri gibi bağırsak hastalıklarının
birer mihanikî nâkili oldukları tahakkuk etmişdir, denilebilir.
Hepimizin sâdece kokusundan tiksindiğimiz tahtakurular bile hummâ-yı râciʻa, kala-azar, vebâ
ve hattâ cüzâm gibi mühlik hastalıklarda birer nâkil-i mihanikî töhmetindedirler. Haleb çıbanı leis-
hmaniasisi gibi hastalıkların intikâlinde sivrisinek, tahtakurusu ve diğer insân ısıran böceklerin âmil
olduğu kanâʻati gitdikçe takviye bulmakdadır.
4247
Sayı 82
El-hâsıl bugün diyebiliriz ki, insânları asırlarca mahv eden, kanını kurutan, sapsarı kesen, da-
lağını şişiren birçok hastalıkların sirâyetinde hemen umûmiyetle etrâfımızda uçan ve ara sıra bizi
ısıran haşerât olmuşdur. Bu haşerât havâîdir, temizdir, insânlardaki fazla ve muzır kanları almak,
emmek için tabîʻatın halk etdiği nâfiʻ mahlûkât diye telâkkî eden ecdâdımız pek sevdikleri hayât ve
âfiyetlerini tehdîd eden bu mûziyâtın sûiskasdına maʻrûz kalmışlar ve ilm ü irfân fikdânı yüzünden
hayâtlarını ödemişlerdir. Bugünün nesli tâm bir şuʻûr ve hâlis bir mefkûre ile bu düşmanlara karşı ne
kadar hücûm eder ise hakkı olsa gerekdir.
Burada belli başlı emrâz-ı sâriyenin tarz ve sûret-i sirâyetlerinden bahsetmek istiyoruz.
Birinci grupda başlıca mevâdd-ı gâita ile sirâyet eden hastalıklar vardır:
a-Karahummâ
b-Paratifüs
c-Kolera
d-Dizanteri
e-Ankilostomyaz-nekatoryaz
İkinci grubu başlıca ağız, burun ifrâzâtı ile sirâyet eden hastalıklar teşkîl eder:
a-Verem
b-Kuşpalazı
c-Vincent hunnâkı
[476] d-Kızamık
e-Alman kızamığı
f-Kızıl
g-Boğmaca öksürüğü
h-Kabakulak
ı-Kassî zâtürriʼe
j-İnfluenza
k-Nezle
l-Beyin hummâsı (iltihâb-ı sehâyâ-yı dimâğî-i şevkî-i müstevlî)
Üçüncü grupda haşerâtdan mütevellid hastalıklar mevcûddur:

I-Sivrisineklerin nakletdikleri:
a-Sıtma
b-Sarı hummâ
4248
Sayı 82
c-Dang hummâsı
d-Filaryazisi (Dâü'l-fil)
II-Sineklerin nakletdikleri:
a-Uyku hastalığı
b-Tatarcık hummâsı
c-Tularemi
III-Tique'lerin (keneler) nakletdikleri:
a-Hummâ-yı râciʻa
b-Rocky dağı hummâsı
c-Japon nehir hummâsı
d-Teksas hummâsı
IV-Bitlerin nakletdikleri:
a-Lekeli hummâ
b-Siper hummâsı
Dördüncü grubu spesifik veya spesyal profilaksi tedâbîrini hâvî olan hastalıklar teşkîl eder.
Bunlar da:
a-Çiçek
b-Kuduz
c-Kuşpalazı
d-Kızıl
e-Ot hummâsı
f-Emrâz-ı zühreviye (frengi, belsoğukluğu, yumuşak karha)
g-Kâbil-i tahaffuz körlük (nevzâd oftalmiyası, trahom, toksik ambliyopi)
h-Tetanoz
Beşinci grupda ise muhtelif sûretler ile sirâyet eden mütenevviʻ hastalıklar bulunur.
a-Çocuk felci
b-İstîlâî ansefalit
c-Ruʻâm
d-Şarbon
e-Malta hummâsı
4249
Sayı 82
f-Ayak ağzı hastalığı (âfet hummâsı)

g-Framboesie
h-Cüzâm
Bugünkü nesil, ecdâdını mahv eden pek çok hastalıklara karşı tamâmen mücehhezdir. On do-
kuzuncu asrın nihâyeti ve yirminci asrın mebdeʼi fen, ilim ve tabâbet husûsunda pek feyyâz ve sehhâr
keşifler ile doludur. Eskiden yüz binlerce halkı kırıp geçiren ve târîhde "kıran" nâmıyla benâm olan
bir kısım hastalıklar bugün pek sâde ve basît tedbîrler ile pek kolay bir sûretde imhâ olunuyor ve ufak
bir tedbîr ile tahaffuz kâbil oluyor.
[477] Biz yeni yetişen nesle salgınları, muhâfazasını ve hayâtın kıymetini her zamân, her yerde
ve her sûretle öğretmek mecbûriyetindeyiz. Mekteblerimiz, ocaklarımız, maʻbedlerimiz doktor ve
hocalarımız bu mefkûre üzerinde ve nihâyetî hayâtın, sıhhat ü âfiyetin muhâfazasına müteveccih yol
istikâmetinde yürümelidir ki, az zamânda üreyelim ve sapasağlam bir nesil yaratalım.
HİLÂL-İ AHMER CEMʻİYETİ MEʼMÛRÎN NİZÂMNÂMESİ

Mâdde 1- Hilâl-i Ahmer Merkez-i Umûmîsince tanzîm ve meclis-i umûmîce tasdîk edilecek
büdceye merbût umûmî kadroda tesbît kılınacak vazîfeyi gören ve bu vazîfeye muhassas maʻâş alan
kimseye dâimî meʼmur denir. Umûmî kadroda vazîfe ve maʻâş tesbît kılınmayarak herhangi bir ih-
tiyâc üzerine Hilâl-i Ahmer hizmetine alınıp da istihkâkları meʼmûrîn maʻâşâtı kadrosundan hâric
fusûl ve mevâddan tesviye kılınan kimseler de muvakkat meʼmûr addolunurlar.
Mâdde 2- Muvakkat meʼmûrlar dâimî meʼmûrların hukûk ve salâhiyetlerinden müstefîd ola-
mazlar ve her ne sûretle olursa olsun, vazîfelerine nihâyet verildiği takdîrde cemʻiyetden bir gûnâ
talebde bulunamazlar.
Mâdde 3- Meʼmûr olabilmek için aşağıdaki şartları hâiz olmak lâzımdır:
a-Türk olmak
b-Hukûk siyâsiyesine sâhib olmak
c-Hüsn-i ahlâk ashâbından olmak ve muhill-i haysiyet ve nâmûs bir cürüm ve ale'l-ıtlâk ağır
hapis ile veya o derecede ağır cezâyı müstelzim bir fiʻlden dolayı mahkûm olmamak
d-Derʻuhde etdiği vazîfe daha yüksek ve husûsî bir derece-i tahsîli îcâb etmeyen mahallerde
lâ-ekal orta mekteb derecesinde tahsîl görmüş olmak veya buna muʻâdil tahsîl gördüğünü vesâik ile
isbât etmek
e-Hizmet-i fiʻliye-i askeriyesini îfâ etmiş bulunmak veya herhangi bir sebeble askerlikden
muʻâf olduğu sâbit olmak
f-Tâmmü's-sıhha olmak
Mâdde 4- İbtidâen Hilâl-i Ahmer hizmetine alınanlar altı ay müddetle nâmzedlik devresi geçi-
rirler. Bu müddetin hitâmında ehliyeti hâiz olduğu âmirlerince tasdîk edilenler usûlüne tevfîkan katʻî
sûretde meʼmûriyete kabûl edilmiş olurlar. Nâmzedlik devresinin hitâmında ehliyeti hâiz olmadığı
4250
Sayı 82
tebeyyün edenlerin vazîfesine nihâyet verilir. Vazîfesine nihâyet verilen nâmzedler cemʻiyetden bir
gûnâ hak iddiʻâsında bulunamazlar.
Mâdde 5- Hilâl-i Ahmer meʼmûrları ticâret ve sınâʻatle iştigâl ve diğer cemʻiyetlerde ve şirket-
lerde veya resmî dâirelerde vazîfe derʻuhde edemezler.
Mâdde 6- Hilâl-i Ahmer meʼmûrlarının siyâsî kulüp ve cemʻiyetlere intisâbı ve devâmları ve
siyâsî neşriyâtda bulunmaları memnûʻdur.
Mâdde 7- Her meʼmûrun bir sicili bulunur ve âtîdeki husûsât sicilin esâslarını teşkîl eder:
a-İsmi, mahlası, lakabı
b-Pederinin ismi, vâlidesinin ismi
c-Tevellüd târîhi, doğduğu yer ve memleketi
d-Tahsîli ve müktesebât-ı sâiresi
e-Nafakası üzerine vâcib olan kimseler
f-Mazhar olduğu mükâfâtlar ve esbâbı
g-Dûçâr olduğu mücâzâtlar ve esbâbı
[478] h-Bulunduğu meʼmûriyetler
ı-Emlâkı ve serveti
i-Ahvâl-i sıhhiyesi
Mâdde 8- Her meʼmûr, siciline rabt edilmek üzere her dört senede bir yeni fotoğrafîsini mensûb
olduğu dâireye vermekle mükellefdir.
Mâdde 9- Merkez-i umûmî sicil kaleminde meʼmûrînin sicillâtı ve her meʼmûra âid bir mah-
rem dosya bulunur. Meʼmûrînin ahvâl-i zâtiyeleri, hulk ve sîretleri gibi husûsât hakkında âmirlerin
verdikleri tezkiye varakaları ve raporlar mündericâtı sicillerine işâret edilmeyip kâtib-i umûmîlikçe
görüldükden sonra mahrem dosyasına vazʻ olunur. Mahrem dosyalar tahrîrât ve sicil müdürünün
taht-ı muhâfazasındadır.
Mâdde 10- Heyʼet-i idâre karârına iktirân etmeyen mükâfât ve mücâzâta müteʻallik hiçbir mâd-
de sicile derc edilmez.
Mâdde 11- Her meʼmûra isbât-ı hüviyete medâr olacak fotoğraflı bir hüviyet cüzdânı verilir. Bu
cüzdân meʼmûrun infikâkinde kendisinden istirdâd olunur.
Mâdde 12- Meʼmûrlar derece iʻtibârıyla üç sınıfa ayrılırlar:
Müdürle müfettişler birinci sınıf, anbâr şuʻbe meʼmûrları ve müdür muʻâvinleri, mümeyyizler
ve maʻâş ve tahsîsâtı yekûnu yüz yirmi lira ve bunu mütecâviz meʼmûr ve kâtibler ikinci sınıf, tah-
sîsâtı yüz yirmi liradan dûn bulunan meʼmûr ve kâtibler de üçüncü sınıf addolunurlar. Kadroya dâhil
hademe ve müstahdemîn ayrı bir sınıf teşkîl ederler.
Mâdde 13- Birinci sınıf meʼmûrînin taʻyîn ve azilleri heyʼet-i idâre karârı ve merkez-i umûmî-
nin tasdîkiyle, ikinci sınıf meʼmûrînin taʻyîn ve azilleri makâm-ı riyâsetin tasdîkiyle icrâ edilir.
Mâdde 14- Muvakkat meʼmûrlardan şehrî yüz liraya kadar ücret alanlar doğrudan doğruya
riyâset tarafından, bundan yukarıda da heyʼet-i idâre karârıyla taʻyîn olunur.
4251
Sayı 82
Mâdde 15- Terfîʻ için her meʼmûriyetde en aşağı iki sene bulunmak lâzımdır. Terfîʻde kıdem
esâs olmakla berâber ehliyet şartdır. Ehliyetin takdîri heyʼet-i idâreye âiddir.
Mâdde 16- Lâ-ekal üç sene bulunduğu meʼmûriyetde kalarak mâ-fevka meʼmûriyete taʻyînleri
icrâ kılınmayan ve mâ-fevka meʼmûriyetler de münhal bulunmadığından veya doğrudan doğruya
mâ-fevka meʼmûriyet olmadığından terfîʻ edemeyen meʼmûrînin maʻâşlarına her üç senede bir yüzde
on zam yapılır. Vazîfesinde dirâyet ve ehliyet gösteremeyenler hakkında bu müddet heyʼet-i idâre
karârıyla temdîd olunabilir.
Mâdde 17- Vazîfesinde fevkalâde muvaffakiyet gösteren meʼmûrlar muvaffakiyetlerinin dere-
cesine göre heyʼet-i idârece takdîrnâme veya üç maʻâşa kadar ikrâmiye ile taltîf olunurlar.
Mâdde 18- İnzibâtî cezâlar şunlardır:
a-Meʼmûrun idârî veya inzibâtî nakîkası dolayısıyla vazîfesinde dikkata daʻvet, âmiri tarafın-
dan icrâ edilecek ihtâr
b-Meʼmûrların bir günden on beş güne kadar maʻâşının katʻı
c-Bir derece mâ-dûn meʼmûriyete indirilmesi
d-Bir daha Hilâl-i Ahmer hizmetinde kullanılmamak üzere meʼmûriyetden ihrâc
İhtârı mûcib hâller şunlardır:
Kendisine tevdîʻ olunan işleri teehhurla [479] yapmak, iş başında vazîfesine taʻalluk etmeyen
şeylerle iştigâli iʻtiyâd etmek, rüfekâsına dürüşt muʻâmelede bulunmak, vakâra münâfi hareketleri
görülmek, işde intizâmsızlık göstermek, bir ay zarfında vazîfesi başına bilâ-maʻzeret üç defa geç
gelmek veya erken gitmek
Maʻâş katʻını mûcib hâller şunlardır:
Dâireye sarhoş gelmek, mâ-dûnuna ve ashâb-ı mesâlihe sû-i muʻâmelede bulunmak, âmirine
hürmetsizlik göstermek, bir ayda birbiri ardınca bilâ-maʻzeret ve sekiz günden az vazîfesi başında bu-
lunmamak, bilâ-meʼzûniyet matbûʻâta beyânâtda bulunmak, bir senede üç defa ihtâr cezâsına dûçâr
olmak.
Sınıf tenzîlini îcâb etdiren hâller şunlardır:
Mecmûʻu senede bir ayı tecâvüz eden sık sık tekerrür edecek bilâ-maʻzeret devâmsızlıkları,
nizâmnâmelere ve karârlara tevfîkan verilecek emirleri infâz etmemek, kumar oynamak, bir senede
üç defa maʻâş katʻı cezâsına uğramak, sunʻ ve taksîri netîcesinde cemʻiyetden kendi zimmetinde para
bulundurmak
İhrâcı mûcib hâller şunlardır:
Kumar ve sarhoşluk iʻtiyâd etmek, âr ve hicâbı mûcib hareketde bulunmak; harb, ihtilâl, isyân
gibi fevkalâde ahvâlde bilâ-emir ve bilâ-zarûret vazîfe-i meʼmûriyetini terk etmek, meʼmûriyetine
âid mahrem dosyalar mündericâtını ifşâ etmek, gerek vazîfe-i meʼmûriyeti iʻtibârıyla gerek şahsî bir
cürmünden dolayı lâ-ekal altı ay habse mahkûm olmak, siyâsî cemʻiyetlere intisâb etmek ve siyâsî
faʻâliyetde bulunmak, iki defa sınıf tenzîli cezâsına dûçâr olmak
Mâdde 19- İnzibâtî cezâlar heyʼet-i idâre karârıyla taʻyîn olunur.
Mâdde 20- Meʼmûr aleyhine inzibâtî ve cezâî bir muʻâmeleyi müstelzim olmamak şartıyla
kalem âmirleri tarafından vukûʻ bulacak şikâyet üzerine o meʼmûrun rızâsına bakılmayarak heyʼet-i
idâre karârıyla tahvîli câizdir.
4252
Sayı 82
Mâdde 21- Merkez-i umûmî veya müessesâtdan herhangi birinde meʼmûriyet inhilâl edince o
müessese meʼmûrlarından biri terfîʻan taʻyîn olunur. Mevcûd meʼmûrîn meyânında ehli bulundukça
hâricden meʼmûr alınamaz.
Mâdde 22- Meʼmûrlar yekdiğerine muʻâvenet ve muzâherete mecbûrdurlar.
Mâdde 23- Meʼmûrların becâyişleri tarafeynin rızâlarıyla heyʼet-i idârenin muvâfakat ve karâ-
rına tâbiʻdir.
Mâdde 24- Umûm meʼmûrların çalışma sâʻatleri mevsim îcâbına göre altı sâʻatden sekiz sâʻate
kadar tebeddül eder. Mesâʻî sâʻatleri riyâsetçe tesbît olunur. Tahrîrât, muhâsebe ve anbâr müdürleri
için lede'l-îcâb mesâʻî sâʻatleri hâricinde iş görmek mecbûrîdir. Ancak herhangi fevkalâde ahvâlde
geceleri ve eyyâm-ı taʻtîliyede le-ekal dört sâʻat devâm edecek mesâʻî için müdür ve meʼmûrlara
maʻâşlarının bir günlüğü nisbetinde yevmiye verilir.
Mâdde 25- Nizâmnâmede muʻayyen bir sebeb olmadıkça hiçbir meʼmûrun vazîfesine idâreten
nihâyet verilemez.
Mâdde 26- Meʼmûrlar müctemiʻan taʻtîl-i eşgâl edemez. Aksi takdîrde müşevvikler ihrâc ve
diğerleri muhtelif sûretlerle cezâlandırılırlar. Taʻtîl-i eşgâle mükerreren iştirâk edenler müşevvik ol-
masalar dahi ihrâc edilirler.
Mâdde 27- Hilâl-i Ahmer'in bir meʼmûrîn ve teshîlât sandığı olacakdır. İşbu [480] sandığın
vâridât, umûr ve muʻâmelâtı ayrıca bir taʻlîmâtnâme ile tesbît olunur.
Mâdde 28- Bir meʼmûrun vukûʻ-ı vefâtında o meʼmûr meʼmûriyetinde beş seneyi ikmâl etme-
miş ise âilesine iki, beş seneyi ikmâl etmiş ise üç, on seneyi ikmâl etmiş ise dört, on beş seneyi ikmâl
etmiş ise beş, yirmi ve daha ziyâde seneleri ikmâl etmiş ise altı maʻâş nisbetinde muʻâvenetde bulu-
nulur. Bu muʻâvenet meʼmûrînin sigorta vesâir hukûkundan hiçbir sûretle mahsûb edilmez.
Mâdde 29- Her meʼmûr Hilâl-i Ahmer hizmetine dâhil olduğu zamân cemʻiyet tarafından en
emîn bir sigorta şirketinin hayât sigortasına kaydetdirilir. Poliçeler meʼmûrlar nâmına tanzîm edilirse
de bunların cemʻiyet nâmına ciro edilmesi mecbûrîdir.
Mâdde 30- Meʼmûrînin sigorta müddetleri yirmi senedir.
Mâdde 31- 12'nci mâddedeki tasnîf mûcebince birinci sınıf meʼmûrlar beş bin, ikinci sınıf
meʼmûrlar üç bin ve üçüncü sınıf meʼmûrlar iki bin ve hademe ve müstahdemîn bin lira üzerinden
sigorta etdirilir. Fazla mikdâr üzerinden sigorta olmak isteyen meʼmûrlar fazlaya âid primi tamâmen
derʻuhde etdikleri takdîrde istedikleri mikdâr üzerinden sigorta etdirebilirler.
Mâdde 32- Meʼmûrînin sigortalarına mukâbil sigorta şirketine her sene tesviye edilmesi lâzım
gelen mebâliğin yüzde altmışı cemʻiyet ve yüzde kırkı meʼmûr tarafından teʼdiye edilir. Meʼmûrun
vereceği sigorta ücreti doğrudan doğruya maʻâşından katʻ sûretiyle cemʻiyet tarafından şirkete tevdîʻ
olunur.
Mâdde 33- Meʼmûrîn sigortalarında cemʻiyet tarafından tesviye edilecek meblağ asgarî üc-
retle sigorta edilen meʼmûrun sigorta ücretine kıyâsen verileceğinden terakkî-i sin veya herhangi
bir ârıza-i bedeniye veya hastalık dolayısıyla sigortaları fazla ücrete tâbiʻ olacak meʼmûrlar asgarî
sigorta ücretinin farkını kendileri teʼdiye ederler. Ancak bu nizâmnâmenin tasdîki zamânında mevcûd
meʼmûrlar bu hükümden müstesnâdır.
Mâdde 34- İşbu nizâmnâmenin kongrece kabûl ve tasdîki târîhinden şimdiye kadar sigorta edil-
4253
Sayı 82
miş meʼmûrînin sigortaları sigorta edildikleri târîhden iʻtibâren 31'inci mâddede beyân olunan mik-
dârlara iblâğ ve fazlalar bu mikdârlara tenzîl olunur ve sigorta fark ücretleri 32'nci mâdde mûcebince
tesviye edilir. Henüz sigorta edilmemiş meʼmûrlar da nizâmnâmenin kabûlü târîhinden iʻtibâren si-
gorta etdirilirler.
Mâdde 35- Herhangi bir kabâhat ve cürme istinâd etmeyerek gerek kadrodaki tensîkât gerek
hastalık dolayısıyla vazîfesine nihâyet verilen meʼmûra Hilâl-i Ahmer hizmetinde iki seneyi ikmâl
etmiş ise hîn-i infikâkinde almakda olduğu şehrî maʻâşının iki misli, dört seneyi ikmâl etmiş ise üç
misli, altı seneyi ikmâl etmiş ise dört misli, sekiz seneyi ikmâl etmiş ise beş misli, on sene ve daha
ziyâdesi için de altı misli nisbetinde defaten tazmînât verilir.
İki seneden az hizmeti olan meʼmûrlara bir şey verilmez.
Mâdde 36- Bir meʼmûr bidâyet-i taʻyîninden iʻtibâren beş sene nihâyetine kadar olan müd-
det zarfında kendi [481] arzusuyla ve cemʻiyetin muvâfakatı olmaksızın cemʻiyetden infikâk veya
cezâen ihrâc edildiği takdîrde sigorta hakkını gâib eder ve verilen primler tamâmıyla cemʻiyete âid
olur. On sene müddet hizmeti olup da bu sûretle terk-i hizmet edenlere primlerin istirdâdı hâlinde
yüzde kırk mikdârı iʻâde olunur. On seneden fazla hizmeti olanlara poliçeleri devredilir. Fakat cemʻi-
yetçe primlerin iʻtâsına devâm olunmaz. Hastalık veya tensîkât gibi sebeblerle vazîfesine nihâyet
verilen meʼmûrların 35'inci mâddedeki tazmînâtı aldıkdan başka sigorta poliçeleri iʻâde edilir. O
zamâna kadar verilen primler kendisinden istirdâd edilmez.
Mâdde 37- Hilâl-i Ahmer hizmetinde lâ-ekal yirmi seneyi ikmâl eden meʼmûr mâdde-i ânife
mûcebince verilecek tazmînâtın iʻtâsıyla vazîfesinden afvını taleb edebilir.
Mâdde 38- Hilâl-i Ahmer hizmetinde lâ-ekal yirmi beş seneyi ikmâl eden meʼmûrun rızâsına
bakılmayarak altı maʻâş nisbetindeki tazmînâtı verilmek sûretiyle vazîfesine nihâyet verilir. İstih-
dâmlarında zarûret görülen meʼmûrlar için bu müddet nazar-ı iʻtibâra alınmaz.
Mâdde 39- Her meʼmûrun senede bir ay meʼzûniyet hakkı vardır. Meʼzûniyet esnâsında maʻâ-
şına ve meʼmûriyet hukûkuna halel gelmez. Senelik meʼzûniyetin iki veya üçünü cemʻ etmek câizdir.
Fazlası sâkıt olur.
Mâdde 40- Mecbûrî sebeblere ve meşrûʻ maʻzeretlere müstenid olmak şartıyla her dâire müdü-
rü kendi maʻiyetindeki meʼmûra iki gün kadar meʼzûniyet verebilir. Bu meʼzûniyet senede üç defa
vâkiʻ olduğu takdîrde keyfiyet kâtib-i umûmîlikden istîzân olunur ve bu fazla müddet sene meʼzûni-
yetinden tenzîl edilir.
Mâdde 41- Meʼzûn meʼmûrlara dâiresi müdürünün tensîb edeceği rüfekâsı bi'l-maʻâş vekâlet
ederler. Vekâletle idâresi mümkün olmayan meʼmûriyetlerde meʼmûrun meʼzûniyeti üç ayı tecâvüz
etdiği takdîrde heyʼet-i idâre karârıyla hâricden birinin vekâleti câizdir. Bu hâlde vekîle tensîb oluna-
cak ücret büdcenin masârıf-ı gayr-ı melhûza faslından verilir.
Mâdde 42- Hizmet-i muvazzafadan gayrı bir sebeble vazîfe-i askeriyesine daʻvet edilecek
meʼmûrun vazîfesi askerliği müddetince bir vekîl nasb etmek sûretiyle gördürülür ve meʼmûriyet
maʻâşının sülüsü meʼmûra ve sülüsânı vekîle verilir. Meʼmûrun avdetiyle hiçbir merâsime tâbiʻ ol-
maksızın vekîlin vazîfesi nihâyet bulur.
Mâdde 43- Sene meʼzûniyeti esnâsında Hilâl-i Ahmer hidemâtının sektedâr olmamasına dikkat
ve ona göre meʼmûrların bu meʼzûniyet zamânlarını tesbît etmek kâtib-i umûmîlik makâmına âiddir.
Mâdde 44- Hasta meʼmûrların tabîb raporu almak şartıyla âtîdeki derecât üzerine meʼzûniyet
verilir.
4254
Sayı 82
a-Nâmzedlik müddetini bitiren ve fakat beş seneyi ikmâl etmeyen meʼmûra tâm maʻâş ile üç
ay meʼzûniyet verilir. Bu müddet zarfında iyileşmezse meʼzûniyeti nısf maʻâş ile üç ay daha temdîd
olunur.
b-Hizmet müddetleri beş seneden on seneye kadar olan meʼmûrlara tâm maʻâş ile altı aya kadar
meʼzûniyet iʻtâ ve lede'l-iktizâ nısf maʻâş ile altı ay kadar daha temdîd olunur.
c-Hizmet müddeti on sene veya daha ziyâde olan hasta meʼmûrlara tâm maʻâş ile bir sene ve
lüzûmu hâlinde nısf maʻâşla bir sene daha meʼzûniyet verilebilir.
[482] Mâdde 45- Türkiye dâhilindeki resmî ve husûsî müessesât-ı sıhhiyede tedâvîleri lüzûmu
fennen sâbit olan meʼmûrların tedâvî ve yol masrafları cemʻiyetçe tesviye olunur.
Mâdde 46- Hastalıkları 44'üncü mâddede gösterilen müddetlerden daha ziyâde devâm eden
meʼmûrînin vazîfelerine nihâyet verilir.
Mâdde 47- Hilâl-i Ahmer meʼmûrlarının maʻâşları her ay peşîn verilir. Vefâtı hâlinde verilen
maʻâşdan kıste'l-yevm hesâbıyla tevkîfât icrâ edilmez.
Mâdde 48- Her ayın on beşinden sonra istiʻfâ eden meʼmûrun peşîn olarak aldığı o ay maʻâşın-
dan kıste'l-yevm hesâbıyla tevkîfât yapılmaz.
Mâdde 49- Her ayın on beşinden evvel istiʻfâ eden meʼmûrun aldığı peşîn maʻâş istirdâd olunur.
Mâdde 50- Ayın on beşinci gününden evvel Hilâl-i Ahmer hizmetine dâhil olan meʼmûrun ay-
lığı tâm olarak ve ayın on beşinci gününden sonra taʻyîn kılınan meʼmûrun maʻâşı müteʻâkib aydan
iʻtibâren tesviye edilir.
Mâdde 51- Kadroda mevcûd hademe ve müstahdemîn dâimâ yalnız terfîʻ ve sigorta husûsunda
işbu nizâmnâme ahkâmına tâbiʻdir.
Mâdde 52- Müstahdemîn-i dâimenin taʻyîn ve azilleri kâtib-i umûmîlik makâmına âiddir.
Mâdde 53- Müstahdemîn-i dâimeye cemʻiyet tarafından senede bir kat elbise, bir çift potin ve
her iki senede bir kışlık kaput verilir.
Mâdde 54- Müstahdemîn-i dâimeden inde'l-iktizâ tezyîd edilmek üzere biri tanzîm edilecek
cedvel mûcebince gece nevbeti vazîfesini îfâ eder. Bu vazîfenin îfâsından dolayı kendilerine bir şey
verilmez.
Mâdde 55- Muvakkat işler için masraf tertîbinden ve kadro hârici olarak istihdâm olunacak
amele ve hademe müstahdemîn-i muvakkateden addolunup hiçbir vechile işbu nizâmnâme ahkâmın-
dan müstefîd olamazlar.
Mâdde 56- Müfettişler taʻlîmâtnâmesi ile takyîd edilen husûsâtdan gayrı ahvâlde Hilâl-i Ahmer
müfettişleri işbu nizâmnâme ahkâmına tâbiʻdir.
Mâdde 57- Bi'l-cümle meʼmûrlar işbu nizâmnâme ahkâmına tâbiʻ olmakla berâber haklarında
husûsî taʻlîmâtnâme vücûda getirilen şuʻabât taʻlîmâtnâmelerine göre de tevfîk-i harekete mecbûr-
durlar.
Mâdde 58- Meʼmûrîn bir mahalden diğer mahalle nakl-i meʼmûriyetlerinde merkez-i umûmî
tarafından tanzîm edilmiş olan harcırâh taʻlîmâtnâmesi mûcebince harcırâh ve masârıf-ı zarûriyele-
rini alırlar.
4255
Sayı 82
Mâdde-i Muvakkate 59- Bu nizâmnâmenin neşri târîhinden iʻtibâren altı ay zarfında aczi ve eh-
liyetsizliği tebeyyün eden meʼmûrların vazîfesine nihâyet vermeğe heyʼet-i idâre salâhiyetdârdır. Bu
sûretle vazîfesine nihâyet verilen meʼmûrun müddet-i hizmeti ne olursa olsun, yalnız şehrî aldıkları
maʻâşın üç misli nisbetinde tazmînât iʻtâ olunur.
Mâdde 60- Bu nizâmnâme 1 Temmuz 1928 târîhinden muʻteberdir.
[483] HENRY DUNANT'A ÂİD BİR VESÎKA

Henry Dunant'ın yüzüncü devr-i senevî-i vilâdeti münâsebetiyle bu nüshamızın Fransızca kıs-
mına aslı Hazîne-i Evrâk'ımızda mahfûz olan târîhî bir vesîkayı aynen derc ediyoruz:
Geçen nüshamızda arz etdiğimiz üzere Henry Dunant seksen iki yaşında vefât etdi. Hayâtının
son yirmi üç senesini Şarkî İsviçre'de Appenzell kantonunda fakr u zarûret içinde geçirdi.
Uğruna tekmîl-i servet-i şahsiyesini fedâ etdiği Salîb-i Ahmer teşkîlâtından ümîd ve intizâr
etdiği himâye ve muzâherete nâil olamadı. Bu tâliʻsizliği onu cemʻiyet-i muhîteden uzaklaştırarak bir
münzevî hayâta sevk etdi.
Nihâyet 1895 ve 1896 senelerinde Rusya İmparatoriçesi Maria Fyodorovna dört bin frankdan
ibâret bir tahsîsât-ı seneviye ile şefkat ve insâniyet timsâli azîz ihtiyâr için vâcibü'l-îfâ muʻâveneti
hâtırlatdı. Biraz sonra Rus Salîb-i Ahmer Petersburg Merkez Komitesi'nin 15 Şubat 1897 târîhiyle
bi'l-cümle Salîb-i Ahmer Merkez-i Umûmîlerine ve bu meyânda Osmanlı Hilâl-i Ahmeri'ne gönder-
diği tahrîrât-ı umûmiyede -ki mecmûʻanın Fransızca kısmına derc etdiğimiz vesîkadır- 1864 Ce-
nevre Mukâvelenâmesi'nin muhalled prensipleriyle bir eser-i hayır ve şefkat yaratan bu büyük insâ-
niyet-perverin zarûret-i elîmesi bir lisân-ı teessürle tasvîr edildikden sonra mezkûr mukâvelenâmeyi
kabûl ve tasdîk eden devletler tarafından Henry Dunant'a beynelmilel bir maʻâş tahsîsinin teʼmînine
merkez komitelerinin sarf-ı mesâʻî eylemeleri ricâ ediliyordu.
Hâlbuki bu tahrîrâtın zuhûruna Osmanlı Hilâl-i Ahmeri tarafından 25 Mart 1897 târîhiyle ya-
zılan à consigner dans les archives yani "evrâkda hıfzı" ibâresinden zavallı Dunant'a cemʻiyetçe bir
muʻâvenet imkânı görülemediğini anlıyoruz.
Yazıldığı târîhden tâm otuz bir sene geçdikden sonra Mecmûʻa sütûnlarına intikâl eden işbu
vesîkanın neşri vesîlesiyle meftûn-ı fezâili olduğumuz azîz ölüyü burada bir daha hayır ve minnetle
yâd ederiz.

Niçin İhtiyârlıyoruz?
Seneler geçdikçe vücûdumuzdaki zindegî azalıyor. Uzviyetimiz gün geçdikçe kuvvetini gâib
ediyor. Zamânın zâlim ve kahhâr eli çehremizi berbâd ediyor. Tezâhürât-ı ibtidâiye vecihden başlı-
yor. Bazı dostlarımız "ihtiyârlıyorsunuz" diyorlar. İlk zamânlar inanmıyoruz. Fakat bir gün aynanın,
hakîkatleri ifşâ eden hissiz sînesinde bunu kendi kendimize iʻtirâf ediyoruz. Evet, ihtiyârlıyoruz.
Çehremiz buruşuyor. Gözlerimizin altı şişiyor. Cildimizde buruşukluklar çoğalıyor. Cildi diri ve sert
4256
Sayı 82
tutan yağ tabakası kesb-i nedret ediyor. Kulaklarımız her sesi eski kuvvetiyle işitemiyor. Gözleri-
mizin önüne perde iniyor. Rüʼyet-i hâssası tenâkus ediyor. Saçlarımız dökülüyor veya beyâzlaşıyor.
Kadınlarda memeler pörsüyor, [484] karın çöküyor, karın dâhilindeki yağlar eriyor, ribâtlar gevşiyor.
Omuzlarımız çöküyor, amûd-ı fıkarî inhinâ peydâ ediyor. Bacaklarımız yürüyorken titriyor.
Ellerimizde recfeler hâsıl oluyor. Yokuş çıkarken nefesimiz tıkanıyor. İdrârımız azalıyor. Her şey
inhitâta doğru gidiyor. Yalnız gençliğin sıcak ve temiz hayâlleri dimâğımıza biraz neşʼe ve saʻâdet
serpiyor. Önümüzde istikbâl pek karanlık. Karşımızda mezârı hâtırlatan karanlık uçurumlar görünü-
yor. Arzularımızı îfâ edemiyoruz. Tenâsül kudretimiz tamâmıyla kesb-i zaʻf ediyor.
Acaba ihtiyârlığın sebebleri nedir ve niçin ihtiyârlıyoruz? Vücûdumuzda ne gibi kimyevî ve
hayâtî teʻâmüller tahaddüs ediyor? Fennin terakkiyâtı bize çok yeni şeyler öğretiyor.
Mebhasü'l-hayâtın mechûl ve esrârlı noktalarına ilim her gün yeni ziyâlar serpiyor. Her an bir
ufak keşif var. Bu basît keşifler müstakbelin büyük ve mesʻûd keşiflerini ihzâr ediyor.
İnsânlar her devirde ihtiyârlıkdan uzaklaşmak istemişlerdir. Asırlardan beri fikr-i beşeri ihtiyâr-
lık işgâl etmiş, ihtiyârlamamak için iksîrler, ilâclar tertîb edilmiş, çok yaşayanların hayâtları tedkîk
ve onların taʻkîb etdikleri yol taʻkîb edilmiş, ve'l-hâsıl insânlar ihtiyârlıkdan kurtulmak, genç kalmak
ve yaşamak için aʻzamî cehd ü gayret etmişlerdir.
Mebhasü'l-hayâtın terakkî ve tekâmülü bu husûsda bize yeni bir yol göstermekdedir. Uzun
zamânlardan beri Metchnikoff, Brown Séquard, Ştinah?, Galley?, Pandi?, Voronoff ihtiyârlığa karşı
muhtelif müdâfaʻa vâsıtaları elde etmişlerdir. Hâl-i hâzırda gençleşme ve gençleştirme mesâili günün
mesʼelesi hâline gelmişdir. Son zamânlarda İstanbul'a gelen Voronoff, Tıb Fakültesi'nde amelî bir
sûretde koyunlar üzerinde tecrübeler yapmış ve ihtiyârlığa karşı kullandığı aşı usûllerini îzâh eyle-
mişdir. Biz aşıları bir bahisde mütâlaʻa edeceğimizden burada mevzûʻumuzun hâricindedir.
Hâl-i hâzırda fizyolojistler, biyolojistler, müşerrihler, ihtiyârlığın vücûd ve çehremizi tahrîb
eden felâketine karşı el birliğiyle çalışıyorlar.
Eski fizyolojistlerden Metchnikoff, bir zamânlar ihtiyârlamanın sebebini bağırsaklarda mevcûd
mikroplara atfetmişdi1.
Mebhasü'l-hayât âlimlerinden Brown Séquard, faʻâliyet-i tenâsüliye ile gençlik ve ihtiyârlık
arasındaki münâsebâtı taʻyîn etdi. Birinci defa olarak husye hulâsasını kendisine şırınga etdi ve uzvi-
yetinin kudret ve kuvvet iktisâb etdiğini hissetdi.
Müşerrih ve ensâc âlimlerinden Ştinah?, Atsel?, Boven? gudeydât-ı husyeviyede iki muhtelif
unsurun mevcûdiyetini isbât etdiler. Her birisinin vazîfesi ayrı ayrıdır. Bazılarının vazîfesi meni ifrâ-
zı, bazılarının vazîfesi [485] ifrâzât-ı dâhiliyede bulunmasıdır2.
1 Bu husûsda fazla maʻlûmât almak isteyenler Hilâl-i Ahmer Mecmûʻâsı'nın 74'üncü nüshasında "Hayât ve Ölüm Ne-
dir?" makâlesine mürâcaʻat etmelidirler.
2 Husye: Kanavât-ı husyeviye tesmiye olunan enbûblardan mürekkeb olup nesc-i munzamdan ibâret bir zarf ile muhât-
dır. Bu zarfa kamîs-i ebyaz tesmiye olunur. Kamîs-i ebyaz, parankim husyeyi dâiren mâ-dâr ihâta etdiği gibi half
ve âlîde husye dâhiline doğru tebârüz eden hayeviyeyi teşkîl eder ki, buna hayyiz-i müselles (nédiastène) veyâhûd
cism-i higmor (corp. dʼhigmor) tesmiye olunur. Cism-i higmordan bir takım istitâlât zuhûr ederek husyenin dâhiline
doğru girer ve husyeyi fuseysâta taksîm eder.
İki nevʻ hücerât vardır. Biri sertoli hücresi, diğeri hücerât-ı nesciye. Hayvânâtın şehvetleri zamânında kanavât
dâhilinde huveynât-ı meneviye mevcûd değildir. Spermatogoni hüceyrâtı ile sertoli hüceyrâtı görülür. Bu hâl insân-
larda husyenin dumûr-ı şahmîsinde görülür. Dumûr-ı husye vukûʻa geldiği zamân istihâle-i zücâciye husûle gelir.
Elyâf-ı elastikiye ve hüceyrât-ı mütevassıta tenâkus eder. Hubeybât-ı şahmiyenin mikdârı tezâyüd eder. Hüceyrât-ı
meneviye kâmilen mahv olur. Yalnız sertoli hüceyrâtı kalır.
4257
Sayı 82
Cerrâhlardan Voronoff, Dartik? maymunlardan alınan husye dilimlerini diğer hayvânâta aşıla-
yarak bu hayvânlarda gençlik alâimi görüldüğünü, kuvvetleri azalan bu hayvânâtın zindegî kazandık-
larını göstermişlerdir.
Bugün ihtiyârlık herkesi alâkadâr eder. Bu husûsda yazılmış kitâblar o kadar çok, derc edilmiş
makâleler o kadar kesîrdir ki, bununla muʻazzam bir kütübhâne doldurulabilir.
Yevmî gazete sütûnlarında filân adam 150 yaşında öldü, filân adamın yaşı şu kadar fazla gibi
havâdislere rast geliyoruz. Geçen gün yevmî gazeteler Madrid'de doksan yaşında olanlara bir ziyâfet
verildiğini ve bu ziyâfete 750 kişinin icâbet etdiğini, Madrid'deki doksan yaşında bulunanların 3.500
kişiden ibâret olduğunu kaydediyorlardı. Berlin Hıfzıssıhha Dâiresi bu husûsda bir istatistik neş-
retmişdir. Burada yalnız Avrupa'da mevcûd hükûmetlerden bahsedilmekdedir. Yüz ve yüz yaşından
yukarı yaşlılar kaydedilmiş ve her milletde ne mikdâra bâliğ olduğu tesbît edilmişdir.
Yüz ve Yüz Yaşından Yukarı
Bulgaristan'da 3.883 kişi
Romanya'da 1.074 kişi
Sırbistan'da 573 kişi
İspanya'da 410 kişi
Fransa'da 213 kişi
İtalya'da 197 kişi
İngiltere'de 92 kişi
Danimarka'da 2 kişi
Hâl-i hâzırda kürre-i arz üzerinde meskûn milletler arasında yüz yaşından fazla olanlar, 114'üncü
sene-i vilâdeti tesʻîd edilen bir Amerikalı kadın, 23 yaşında bir genç kız ile evlenen 116 yaşında bir
Habeş, 125 yaşında olup son günlerde Belfast'da vefât eden bir İngiliz, 129 yaşında ırk-ı ahmere
mensûb bir Amerikalı, 135 yaşında bir Romen, 138 yaşında bir Rus, 142 yaşında İstanbul'da Zaro
Ağa, 160 yaşında Ankara'da bir kadın, 135 yaşında Ayvalık'da Hacı Hatun, Belçika'da Tongers'de
175 yaşında bir papas!... Varignes'[e] nazaran insânlarda tûl-i ömür vasatî birkaç asırdan beri mü-
temâdiyen tezâyüd etmekdedir. Sinn-i vasatî-i beşer 1930'da 61, 2000 târîhinde yani yetmiş iki sene
sonra 82, 2100 senesinde de 94 olacakdır. Bu zamânlarda yüz yaşında bir adam hiç nazar-ı dikkati
celb etmeyecekdir. Bize bu kadar yaşayanlar gayr-ı tabîʻî gelmekdedir. O zamân da 200 yaşına kadar
yaşayanlar gayr-ı tabîʻî görünecekdir.
[486] Her şahıs bu saʻâdete mazhar olmağı kalben arzu etmekdedir.
Akla tevârüd eden, iklîm ve şerâit iʻtibârıyla bazı memleketlerde hayât uzun sürebilir mi?
Şerâit-i hâriciye ve iklîmiyenin hayâtın uzun sürmesinde dahl ü teʼsîri var mıdır? Profesör Lorant,
Kaliforniya'yı bu memleketlerden biri olmak üzere takdîm ediyor. Belki olabilir, buna iʻtirâz edeme-
yiz.
Eğer dikkatle mütâlaʻa edilecek olursa görülecekdir ki, yüz yaşında ve yüz yaşından yukarı
birçok eşhâs, şerâit-i hâriciye ve iklîmiyesi hiçbiri diğerine benzemeyen memleketlerde mevcûddur.
Bazı müdekkikler çok yaşayanların daha fazla köy ve kasabalarda bulunduklarını, şehirlerde pek az
rast geldiğini iddiʻâ ediyorlar. Fi'l-vâkiʻ birçok şahısların şehrin berbâd ve müteʻaffin havâsı dâhilin-
de en ücrâ sokaklarda uzun müddet yaşadıkları maʻlûmdur.
4258
Sayı 82
Meselâ 1919 senesinde Paris'de Varen? Sokağı'nda ikâmet eden Marquis Avrenion?, İstanbul'da
pek mütevassıt bir hayât yaşayan Zaro Ağa.
Fi'l-vâkiʻ büyük şehirlerin hayât üzerinde fenâ teʼsîrleri var. Havâ-yı mahdûd, derd-i maʻîşet,
tarz-ı hayât, muhît-i ictimâʻînin sıhhat üzerine olan muzır teʼsîrleri gayr-ı kâbil-i inkârdır. Ale'l-ekser
küçük şehirlerde havâ daha sâf, hayât daha ucuz, derd-i maʻîşet daha az ve heyecân daha nâdirdir.
Bütün bu şerâit-i sıhhiye, ictimâʻiye ve iklîmiye dolayısıyla güneşi bol iklîmlerde, yüz yaşında olan-
ları daha fazla buluyoruz.
Henry Yuke? diyor ki:
"-Bu eşhâsın birçoğu doğdukları yerde vefât ederler. Kasaba ve köylerinin çanları hiçbir zamân
gözlerinden silinmez.
Köylerinde dağdağa, velveleden âzâde yaşamaları dolayısıyla yüz yaşındaki insânları daha faz-
la köylüler arasında buluyoruz. Bazı meslek erbâbının fazla yaşadıkları hakkında serd edilen mütâ-
laʻât gayr-ı kâbil-i kabûldür".
Birçokları, çok yaşayanların kendilerine fazla ihtimâm etdiklerinden, perhîz etdiklerinden do-
layı vücûdları sağlam kalıyor kanâʻatini besliyorlar. Bu da yanlışdır. Meselâ geçen sene Kânûn-ı
Sânî'de Limp'de 108 yaşında vefât eden Madam Gayard son dakîkasına kadar et yiyor ve müskirât
kullanıyordu.
1926 senesinde dʼAuxi le-chateaux'da Matmazel Restenitod 103 yaşında vefât etdiği hâlde her
şeyi ekl ediyordu. Et, sebze, yumurta ve bilhâssa domuz yağ[ı] ile pişirilmiş bahârâtlı omlete bayılır-
dı. Bu gibi çok yaşayanlar kendi kullandıkları tarz-ı hayâtı başkalarına öğretmeğe kalkarlar ve ken-
dilerini yaşatan âmillerin gıdâlarda ve geçirdikleri hayâtın tarzındadır zannederler. Williams Smithe
nâmında yüz yirmi beş yaşında bulunan bir adam kendisini ziyârete gelen bir zâta âtîdeki nesâyihi
vermişdi. Altmış yaşından evvel evlenmeyiniz. Çok yiyiniz, fakat basît bir sûretde istihzâr edilen
taʻâmları yiyiniz. Her gün pek az alkol istiʻmâl ediniz. Çok yıkanmayınız. Gecebeyin elbise kullan-
mayınız. Kumar oynamayınız.
Cornarat nâmında çok yaşlı bir adam diyordu ki:
"-Elemli ve ıztırâblı hâdiseler bana teʼsîr etmez. Dâimâ elem ve kederden kaçar ve ondan uzak-
laşırım".
Doktor Detoi iddiʻâ ediyor ki, beşerenin sert ve mukâvim olması, uzun ömürlü olabilmek [487]
için lüzûmlu bir şartdır. Çok yaşayanlar ekseriyetle gayr-ı hassâs ve hodbîn kimselerdir. Onlar muhît-
lerini saran alevlerden, beşeriyeti ıztırâba sürükleyen, inleten ictimâʻî hâdiselerin, harblerin, zelze-
lelerin, yangınların teʼsîrlerinden âzâdedirler. Her hâdiseye karşı aʻzamî lâkayddırlar. Evler yıkılır,
hânmânlar söner, hastalıklar bir ülkeyi mezâristâna çevirir, fırtınalar evleri yıkar, tuğyân-ı miyâh
insânların servetlerini belʻ eder. Onlar bütün bu kalbimizi parçalayan, dimâğımızı sarsan, maʻneviye-
timizde zelzeleler uyandıran hâdiseler karşısında lâkayd, ağızlarında pipoları, temâşâger vazʻiyetde
bulunurlar. Gemiler batar, içinde binlerce şahıs diyâr-ı ademe sürüklenir, neşʼelerine bir dakîkalık ha-
lel gelmez. Her vâkıʻaya karşı bir omuz silkmesiyle cevâb verirler. Cümle-i asabiyeleri kışr bağlamış-
dır. Hâricî tenebbühler ufak bir hareket husûle getiremez. Heyecânlardan berîdirler. Bunların cümle-i
asabiyeleri zinde kalır. Aʻzâ-yı bedene daha iyi bir sûretde vezâifi îfâ etdirir. Tesemmüm-i asabî pek
batâetle teessüs eder. Vücûdun mekanizmasına halel târî olmaz. İntizâm ve âhengi bozulmaz ve bu
iʻtibârla bu şahsiyetlerin çok yaşamaları kâbil olmakdadır. Bu gibi uzun ömürlü olanlarda nazar-ı dik-
4259
Sayı 82
kate çarpan verâset mesʼelesidir. Florence'ın nazariyesinin hâtıra gelmemesi gayr-ı kâbildir. "Yaşama
müddeti, neşv ü nemâsını ikmâl etmek için sarf etdiği müddetin beş misline müsâvî olmalıdır". Bu bir
nazariyeden ibâretdir. Gayr-ı kâbil-i kabûl olmamakla berâber şimdilik gayr-ı kâbil-i isbâtdır. Buffon
diyor ki:
"-Hastalıklardan ve kazâlardan vefât etmeyenler doksan ve yüz yaşına kadar yaşarlar. Devâm-ı
hayâtın ne iklîm ne gıdâ ne ırk ve cins ile alâkası yokdur. Hâricî kuvvetlerin devâm-ı hayât üzerinde
büyük teʼsîrleri olamaz. Ömrün uzunluğu dâhilî ve samîmî yekdiğerine merbût olan hâdiselerin netî-
ce-i tabîʻiyesidir".
İhtiyârların hayâtlarına ve âilelerine dikkat edecek olursak, bu zevâtın etrâfında 70-80 yaşında-
ki evlâdlarını ve 40-50 yaşındaki hafîf ve hafîdelerini görürüz.
Bunların babaları da böyle uzun seneler muʻammer olmuşlardı. Bu zevât hasta olduklarını ta-
hattur edemezler. Geçirdikleri emrâz, basît ve ehemmiyetsiz şeylerden ibâret kalıyor. Bunlarda en
büyük rolü oynayan verâset mesʼelesidir. İlk hücrenin aldığı kudret ve istikâmet her türlü fenâ şerâi-
te rağmen, mukâvemet-i hücreviye sâyesinde muhîtin ve hayâtın yıpranan şerâitine karşı mücâdele
etmekde ve muvaffak da olmakdadır. Acabâ bu mukâvemet-i hücreviyedeki kudret nedir? Biz daha
bunu bilmiyoruz. Ecdâd[da]n alınan bu mukâvemet muʻayyen âilelerde mevcûddur. Burada en mü-
him rolü îfâ eden ifrâzât-ı dâhiliye olduğu zannediliyor. Mâddî ve rûhî hayâtımızı tanzîm eden bu
guddeler olduğuna şübhe yokdur. Son senelerde en büyük rolü guddelerin ifrâzât-ı dâhiliyeleri ol-
duğunda şimdilik hayâtiyûn müttefikdir. İfrâzât-ı dâhiliyenin seyir ve tekâmülü hakkında bir nebze
maʻlûmât vermek istiyorum.
Bu mesʼele hakkında karanlık kalan bazı cihetleri tenvîr etdikden sonra ihtiyârlığın sebebi hak-
kında serd edilen nazariyeleri beyân edeceğim.
İfrâzât-ı dâhiliye mesʼelesini ilk mütâlaʻa eden Claude Bernard ve Brown Séquard'dır.
Bu zevâtın yorulmaz saʻy ü gayreti sâyesinde ifrâzât mesʼelesi fizyolojide lâyık olduğu mevkiʻi
ihrâz etmişdir. [488] Bazı müdekkikler Claude Bernard'dan evvel bazı isimleri kaydederler. Ez-cümle
Kolliker, Bordeu, Henle, Legallois bâlâda isimleri taʻdâd edilen zevât bu husûsda faraziyeler serd
etmişlerse de amelî olarak hiçbirisi, bu mesʼeleyi îzâh edememişlerdir. Burada bir ciheti kaydetmek
isterim.
İngilizlerin ductless gland tesmiye etdikleri gudde-i veʻâiye-i demeviye ile ifrâzât-ı dâhiliyeyi
karıştırmamalıdır.
Müşerrihler guddeye benzedikleri hâlde kanât-ı müfriğden muʻarrâ aksâm-ı guddeviyenin mev-
cûd olduğunu kayıd ve tesbît etmişlerdir.
14'üncü asrın ibtidâlarında Bordeu, sonradan Henle, Kolliker kapalı guddelerden gelen kan ve
lenfin bünyesinde bir tahavvül husûle geldiğini ve deverân-ı umûmiyeye bu sûretle yeni mâddeler
karışdığını iddiʻâ etmişlerdir. Fakat bunlar bir faraziyeden ibâret kalmışdır.
Müller zamanından beri ifrâz hakkında guddelerden çıkan mâyiʻlerde husûsî bazı mevâddın
bulunduğu kanâʻati hüküm-fermâ idi. Hakîkî bir sûretde ifrâzât-ı dâhiliye mesʼelesini tecrübelerle
isbât eden Claude Bernard ve Brown Séquard'dır.
1855 senesinde Claude Bernard, glukozun karaciğerde teşekkül etdiğini ve verîd-i fevka'l-kebe-
dî vâsıtasıyla verîd-i ecvef-i süflî tarîkıyla kana dâhil olduğunu gösterdi. Muhtelif tecrübeler netîcesi
anlaşılmışdır ki, herhangi bir gıdâ ile beslenirsek beslenelim kana karaciğer tarafından muntazaman
4260
Sayı 82
glukoz idhâl edilmekdedir. Verîd-i bâb tarîkıyla gelen mevâdd-ı sükkeriye evvelâ emʻâda mevcûd in-
vertin denilen muhammir ile bir zerre su alarak glukoz ve levüloze ayrılır ve glukoz bir zerre su gayb
ederek glikojene inkilâb ediyor.
İnvertin vâsıtasıyla
Su + Sakaroz Levüloz Glukoz
Glikojen Su Glukoz
Yukarıdaki teʻâmüller bunun ne sûretle hâsıl olduğunu gösteriyor.

Bu teʻâmülât-ı kimyeviye netîcesi kanda glukoz mikdârı hep aynı nisbeti muhâfaza etmekdedir.
Karaciğerde teşekkül ederek kana verilen şekeri esâs iʻtibârıyla karaciğerin bir ifrâz-ı mahsûsu
olarak kabûl etmek îcâb ediyor. Claude Bernard diyor ki:
"-Eski ve yanlış bir kanâʻate göre her guddenin bir kanât-ı müfriği olması düşünülüyordu. Şe-
ker doğrudan doğruya kana verilmekdedir. Kebedin iki ifrâz-ı mahsûsu vardır. Biri hâricî safrâ, diğeri
dâhilî şeker, üre ve ilh. mevâd!..."
Bazı uzuvlar vardır ki, bunlar kanât-ı ifrâz ve müfriğden tamâmıyla muʻarrâdırlar. Bu uzuvlar
ifrâzât-ı mahsûsalarını doğrudan doğruya kana vermekdedirler. Bizim de ifrâzât-ı dâhiliye dediğimiz
ve ifrâzât-ı hâriciyeden ayırdığımız guddeler bunlardır. Meselâ fevka'l-kilye gudde-i derakiye, tıhâl,
gudde-i lenfâiye, gudde-i nuhâmiye, timüs guddesi ve ilh.
Kanı muhtelif ifrâzâtın heyʼet-i umûmiyesi olarak kabûl etmek lâzımdır. Bazı uzuvlar vardır
ki, vazîfe-i fizyolojiyeleri tamâmıyla taʻayyün etmemişdir. 1856 senesinde Brown Séquard, mahfaza
fevka'l-kilyenin ihrâcı hayvânın ölümünü tehyiʼe etdiğini isbât etdi. Volpban?, mahfaza fevka'l-kil-
yeyi iki parçaya keserek aksâm-ı maktûʻaya fevka klor-ı hadîd mahlûlü temâs eder etmez mıntıka-i
maktûʻanın [489] yeşil bir renk aldığını gördü. Aynı tecrübeyi mahfaza-i fevka'l-kilyeden çıkan evri-
deye tatbîk etdiği zamân evridedeki kanın yeşile boyandığı nazar-ı dikkatini celb etdi. Demek oluyor
ki, mahfaza fevka'l-kılyenin ifrâz etdiği bir mâdde-i mahsûsa vardır. Mahfazada, Takamine tarafından
adrenalin keşfedildi. Bu ilâc tabâbetde kâtıʻ-ı nezf gibi istiʻmâl edilmekle berâber dâü'l-bühr nevbet-
leri esnâsında fevkalâde netîceler vermekdedir.
Mornes, Şif?, Clepot? gudde-i derakiye ve tıhâl üzerinde bazı tecrübeler yapdılar. Tıhâlin pro-
toolitik hâssaları hâssaları hakkında tedkîkâtda bulundular. Gudde-i derakiyeyi ihrâc etdiler. Fakat
görülen hâdiselerin ifrâzât-ı dâhiliye mesʼelesiyle alâkadâr olduğunu bilmiyorlardı. 1870'de Elie Di-
guyon, karaciğerin üreyi husûle getirdiğini gösterdi. Bu zât Claude Bernard'ın tecrübelerini taʻkîb
etdi. Onunla uzun müddet aynı muhît içerisinde bulundu. Hiçbir zamân karaciğerin üre husûle getiren
vezâifi ile glisemi arasındaki münâsebâtı hakkıyla kavrayamadı.
Claude Bernard mesʼeleyi hep cihet-i kimyeviyesinden görüyordu. Fizyoloji ve biyoloji tarafı
4261
Sayı 82
zekâsından kaçdı. Vücûddaki şeker sarfiyâtı mesʼelesini Cheveau halletdi. Adalelerin şeker sarfiyâtı-
nı tesbît etdi. Bu zevâtı daha fazla kimyevî cihetler alâkadâr ediyordu.
Brown Séquard işin fizyoloji ve biyoloji cihetini gördü. Onunla her şey değişdi. 30 seneden
beri derin bir uyku içerisinde uyuyan ifrâzât-ı dâhiliye mesʼelesi cânlandı. Sürʻatle tekâmül etme-
ğe Brown Séquard hulâsa-i husyeviyenin vücûd üzerindeki fizyolojik teʼsîrâtı ve diğer uzuvlardan
istihsâl edilen hulâsaların teʼsîrât-ı fizyolojilerini 1889, 1891 senelerinde gösterdi. Bu ifrâz edilen
münhal mevâd kana giriyorlar ve diğer anâsır-ı teşrîhiyeye icrâ-yı teʼsîr ediyorlar ve vücûd-ı beşerin
heyʼet-i umûmiyesini teşkîl eden hücerât yekdiğerine muʻâvenetde bulunuyorlar. Vücûdun bu fiz-
yoloji hâdiseleri cümle-i asabiye-i merkeziye tarafından sevk u idâre edilmekdedir. Yine bu ifrâzât-ı
dâhiliye mesʼelesi tabâbetde günden güne tevessüʻ etmekdedir. Son zamânlarda Amerikalılar tara-
fından keşfedilen insülin mâddesi şeker hastalıklarında ve bilhâssa koma-diyabetiklerde hârikalar
göstermekdedir.
Bugün birçok hastalıklarda kullanılan opotherapie tesmiye edilen gudde hulâsaları vardır ki,
bazen pek mühim netîceler elde edilmekdedir. Hücerâtın bir âheng ve intizâm dâhilinde çalışmalarını
teʼmîn eden, ifrâzât-ı dâhiliyedir. İfrâzât-ı dâhiliyenin umûmî tenâkusu hücerâtın yıpranmasını ve
ihtiyârlamasını mûcib olmakdadır. Guddelerin ifrâzât-ı dâhiliyesi, hangi mihânikiyet ile azalıyor?
Vücûd-ı beşerde şâyân-ı dikkat iki nevʻ hücre vardır. Biri vücûdun asıl, faʻâl hücerâtı. Bunlar hücey-
rât-ı epitelyâiye nâmı altında toplanırlar. Guddelerin dâhilini tefrîş eden, cihâz-ı hazmı, teneffüs ve
deverânı ve bi'l-cümle aʻzâ-yı vücûdun esâsı hücrelerdir. Bir de bunların istinâd etdikleri diğer bir
nevʻ hüceyrât vardır ki, bunlar da nesc-i munzam hücreleridir. Nesc-i munzam hücrelerini vücûdun
her tarafında görürsünüz. Onun girmediği hiçbir uzuv yokdur. Gençlik zamânlarında ve ilk anlarda
istinâd ve mukâvemet hücresi yavaş yavaş âlî ve epitel hücrelerini boğarlar. Epitel hücrelerinin adedi
azalır. Sıkı ve kuvvetli bir şebeke arasında [490] kalan gudde hücerâtı ifrâzlarını lâyıkıyla îfâ edemez-
ler. Kana verdikleri mevâdd-ı mahsûsa mikdârı azalır. Nesclerin sertleşmesinde en büyük rolü oy-
nayan hücerât-ı munzammadır. Tasallübün âmili odur. Çehre buruşur diyoruz. Çünkü diğer hücreler
azalmış, nesc-i munzam hücre ve lifleri çoğalmışdır. Böbrek tasallüb etmiş diyoruz. Böbrek dâhilinde
nesc-i munzam hücreleri çoğalmışdır ve diğer hücerâtı tazyîk ederek böbreğin hacmini küçültmüşdür.
Dimâğ ufalmış diyoruz. Nöroglia hücerâtı ve hücerât-ı ehrâmiye arasında nesc-i munzam hücreleri
fazlalaşmışdır.
Nesc-i munzam hücrelerini uslu, sâkin lökositlerden ibâret addedenler de vardır. Lökositleri
sâbih ve serseri nesc-i munzam hücreleri kabûl edenler mevcûddur. Vücûdun herhangi kısmında bir
gedik hâsıl olursa onu kapatan, ona örgü ören nesc-i munzam hücerâtıdır. Hasta olan mıntıkaya kü-
reyvât-ı beyzâ (lökositler) hücûm ediyorlar3. Bu hücûm muvaffakiyetle tetevvüc ederse o mıntıkaya
bir örgü örüyorlar ve gediği kapatıyorlar.
Vücûdumuzdaki cerîhalarda teşekkül eden nedbeler nesc-i munzam örgüsünden başka bir şey
değildir. Vücûdumuzun nâzik uzuvlarından biri olan akciğerlerde tahrîbât yapan veremin savletini
kıran, verem mikroplarına nesc-i munzamdan örülen örgülerdir. Bunun içerisinde mahbûs kalan mik-
roplar fevt olurlar.
Hayâtımızın ilk ân-ı teşekkülünden iʻtibâren uzviyetimizin bir hâmîsi, bir yardımcısı bulunan
nesc-i munzam başımız ilerledikçe bize en büyük düşman oluyor.
Dimâğda nöroglia hücerâtı ve hücerât-ı ehrâmiye yerine geçen nesc-i munzam hücreleri asıl
3 Bu husûsda fazla maʻlûmât almak isteyenler Hilâl-i Ahmer Mecmûʻası'nın 75'inci sayısında "Hayât ve Ölüm Nedir?"
makâlesine mürâcaʻat etmelidirler.
4262
Sayı 82
epitel hücrelerinin vazîfelerini îfâ edemiyor. Dimâğımızın vazîfesi haleldâr oluyor. Uzuvların mer-
kezi olan dimâğ bozulması diğer uzuvlar üzerinde hemen teʼsîrini gösteriyor!... Teşkîlât bozuluyor.
Âheng ü intizâm muhtel oluyor. Vücûdun idâresinde bir anarşi görülü[yo]r. Merkezden mahrûm olan
vücûd bir adem-i intizâm gösteriyor. Böbreklerimiz süzemiyor. Çünkü kilyeler, enâbîb-i muʻavvice
ve enâbîb-i müstakîme (nâzile, sâʻide) ve enâbîb epiteli nesc-i munzam hücerâtı tarafından sıkıştı-
rılmışdır. İdrâr çıkmayınca vücûdumuz zehirlerle doluyor. Vücûdumuzun hücreleri tarafından ıtrâh
olunan sümûm-ı uzviye iyotlarının milyarlarcası vücûda kalıyor.
Üremi hâdisesi görülüyor. Böbrek hakkıyla süzgeçlik vazîfesini îfâ edemiyor. Vücûddaki tuz-
ları ıtrâh edemiyor. Tuz cild altında toplanıyor ve suyu cezb ederek ödemleri yapıyor ve bu sûretle
ayaklarımız ve ellerimiz ve göz kapaklarımız şişiyor. Çehremizin şekli bozuluyor. Kemiklere musal-
lat olan nesc-i munzam kemiklerimizi sert bir cam hâline koyuyor. Kemiklerdeki elastikiyet zâil olu-
yor. En ufacık bir darbe ve sükût ile kemikler kırılıyor, parçalanıyor. Genç bir adam düşdüğü zamân
kemikleri çabuk kırılmaz, darbe ve sükût çok kuvvetli olmalıdır. Yaşlı adamların en ufak bir sükûtları
netîcesi kemikleri kırılıyor. Çünkü nesc-i munzam kemiğin bünyesini değiştiriyor.
Kemiklerin ihtiyârlarda daha çabuk kırılmaları bu sebebden neşʼet ediyor.
[491] Damarlara musallat olan nesc-i munzam şiryân ve verîdlerin sâhalarını daraltıyor. Bu
sebeble o şiryânın irvâ ve iskâ etdiği mıntıkaya lâzım olduğu kadar kan gidemiyor.
1-Şiryânların sertlenmesi netîcesi şiryânlar kâbil olduğu kadar takallus edemiyor.
2-Şiryânın kutru daralıyor.
3-Kalbde husûle gelen sertleşme netîcesi kalb lâzım olduğu kadar kudretle takallus edemiyor.
4-Verîdlerin kutru azaldığından uzviyetimizde hâsıl olan zehirleri hakkıyla taşımıyor.
5-Husûle gelen sümûm, ensice arasında terâküm ediyor ve ensice tesemmüm bi'n-nefsihîye
dûçâr oluyor.
6-Vücûdun muhtelif mıntıkalarında rükûdet-i demeviye husûle geliyor. Husûle gelen rükûdet
eskidikçe nesc-i munzam çoğalıyor.
Gençlikde bir hâmî, bir mesned, bir taʻmîrci olan nesc-i munzam hücreleri zamânla etipel hüc-
relerinin yerlerini zabt ediyor. Epitel hücrelerinin mikdârı gün geçdikçe azalıyor. Hücerât arasındaki
âheng [ü] intizâm u insicâm bozuluyor. Bunlar azalınca vücûdu idâre eden ifrâzât-ı dâhiliye menbaʻ-
ları kuruyor.
İfrâzât-ı dâhiliye menâbiʻi kuruyunca teşevvüşât başlıyor. Bu sûretle gitdikçe ihtisâs sâhibi olan
hücerât gayb oluyor ve onların rakîbleri olan nesc-i munzam yerlerine kâim oluyorlar ve işte ihtiyâr-
lık bu sûretle doğuyor. Nesc-i munzam fazlalaştıkça ihtiyârlık da ilerliyor. Artık bir gün geliyor ki,
nesc-i munzam hücerâtı vazʻiyete hâkim oluyorlar. Hayât kâbil olamamağa başlıyor. Epitel hücerâtı-
nın ifrâzâtı vücûdu idâreye kâfi gelmiyorlar. Şîrâze bozuluyor, ihtiyârlık ve ölüme doğru yol alıyor.
Doktor
İsmail Kenan
4263
Sayı 82
TÜTÜN İÇENLERE
Tütün içmek arzusuna mukâvemet edemeyenlere hulâsasını aşağıya derc etdiğimiz dokuz pren-
sibi sıhhatleri nâmına tavsiye ediyoruz:
1-Yirmi bir yaşını ikmâl etmeden tütüne alışmayınız.
2-Senede bir defa ve meselâ yevm-i vilâdetinizde tabîbinize kendinizi muʻâyene etdiriniz.
3-Günde beş sigaradan fazla içmeyiniz.
4-Tütünün kurusunu istiʻmâl ediniz ve tütünü dâimâ âheste âheste içiniz.
5-Dumanı yutup burnunuzdan çıkarmayınız.
6-Tütünü hâricde içiniz. Aslâ ev dâhilinde kullanmayınız.
7-Gerek sigarayı ve gerek yaprak sigarasını içerken dâimâ ağızlık kullanınız.
8-Tütünü hemen taʻâmlarınızı müteʻâkib içiniz.
9-Lâ-ekal senede bir defa bir ay veya daha fazla bir zamân için tütünü muvakkaten terk ediniz.
[492] HİLÂL-İ AHMER HAVÂDİSİ

Gâzî Paşa Hazretlerinin İstanbul'u Teşrîfleri
Hilâl-i Ahmer Cemʻiyeti'nin hâmî-i muʻazzamı Reîsicumhûr Gâzî Mustafa Kemal hazretlerine
İstanbul Hilâl-i Ahmer Merkezi'yle şuʻabâtı nâmına arz-ı taʻzîmâta Reîs Doktor Ali Paşa ile Saʻdiye
Halil Hanım meʼmûr olmuşlardır.
_______________
Merkezi Torbalı Olan İzmir ve Havâlîsinde 31 Mart'da Vukûʻ Bulan Zelzeleye Âid
İstatistik
Mâdde 1- Zelzele menâtıkında 72 hafîf, 4 mütevassıt, 4 ağır olmak üzere cemʻan 80 kişi mecrûh
olmuş ve bunlardan ağır olanları berây-ı tedâvî İzmir'e sevk edilerek diğerleri Tepeköyü'nde teʼsîs
olunan dispanserde tedâvî edilmişdir. Enkâz altında kalarak vefât edenler 9 nüfûsdur.
Mâdde 2- Torbalı ve havâlîsinde 1.769 kısmen yıkık, 607'si kâmilen harâb olmak üzere cemʻan
2.376 aded hâne hasâra uğramışdır. Kısmen yıkık olanlar da hâlen kâbil-i iskân değildir.
Mâdde 3- İzmir'de de 300'den fazla mesken ehemmiyetli sûretde ve 500 kadar mesken, mekteb,
câmiʻ vesâire de kısmen dûçâr-ı hasâr olmuşdur.
Mâdde 4- Zelzele menâtıkında 7.300 kişi meʼvâsız kalmışdır. Bunların bir kısmı çıta evlerde bir
kısmı da baraka ve çadırlarda olmak üzere beher çadırda 6 ilâ 12 kişi iskân edilmişdir. Ayrıca şimen-
difer güzergâhında bulunan köylere kumpanyadan 80 vagon tahsîs etdirilmişdir.
Mâdde 5- 20 Mayıs târîhine kadar erzâk, melbûsât ve masârıf-ı sâire olarak cemʻan 1.075.132
kuruş sarf edilmişdir.
4264
Sayı 82
Mâdde 6- 20 Mayıs târîhine kadar Torbalı ve havâlîsine 1.117, İzmir şehrine 606 ki cemʻan
1.723 çadır tevzîʻ edilmişdir.
***
Zelzele netîcesinde hâneleri hasâra uğrayan köylerin esâmîsi ber-vech-i âtîdir:

[493] Değirmendere
1 Tepeköy 27
ve kurâsı
2 Torbalı 28 Çileme
3 Çaybaşı 29 Dağkızılca
4 Sepetçiler 30 Döğerlik
5 Hamidiye 31 Çakallar
6 Eğerci 32 Üçpınar
7 Meşhed 33 Ayrancılar
8 Arabacı 34 Yoğurtçular
9 Arslanlar 35 Demirci
10 Havuzbaşı 36 Karacaağaç
11 Taşkesiği 37 Kırklar
12 Karakuyu 38 Burgaz
13 Dirmil 39 Karaot
14 Çapak 40 Arıtaş
15 Hortina 41 Ahmedli
16 Kuşçuburun 42 Çırpıcı
17 Kayas 43 Hasköy
18 Seydiköy 44 Arkbaşı
19 Gölcükler 45 Subaşı
Bayırdır ve Tire
20 Cumaovası 46 Naime
kurâsı köyleri
21 Bulgurca 47 Tulum
22 Künar 48 Kırbaç
23 Kemerköy 49 Atalan
24 Gaziemir 50 Yeniçiftlik
25 Hamidiye 51 Belevi Kuşadası kazâsı
26 Yeniköy 52 Kuyumcu köyleri
***
Muʻâvenetler
İzmir zelzelesi felâketzedeleri menfaʻatine âtîde isimleri muharrer İstanbul mekteblerinin te-
berruʻâtını da şükrân ve minnetle kaydediyoruz:
4265
Sayı 82
Kuruş/Para
Anadolukavağı İlk Mektebi 200
Beykoz Kız Mektebi 750
Paşabahçe İlk Mektebi 375,25
Anadoluhisar İlk Mektebi 657,25
Göksu İlk Mektebi 100
Kandilli İlk Mektebi 200
Beylerbeyi 27'nci Mekteb 877,50
Bostancıbaşı İlk Mektebi 1.036
Burhaniye İlk Mektebi 100
Küplüce İlk Mektebi 120
Kuzguncuk İlk Mektebi 30
Havuzbaşı 28'inci Mekteb 2.167
6.613
***
İzmir zelzelesi felâketzedeleri menfaʻatine 3 Nisan 1928 târîhinden 11 Haziran'a kadar İstanbul
Hilâl-i Ahmer Merkezince cemʻ olunan iʻâne yekûnu 52.411,99 liraya bâliğ olmuşdur.
***
Berlin Türk Kulübü

İzmir zelzelesi felâketzedeleri için Berlin Türk Kulübü Hanover ve Münih Fahrî Şehbenderlik-
leri maʻrifetiyle toplanan 8.362,72 mark Türkiye Berlin Büyükelçiliği vâsıtasıyla İstanbul merkezi-
mize gönderilmişdir.
Müteberriʻîn ve mütevassıtîn-i muhteremeye şükrânlarımızı takdîm ederiz.
_______________
Samsun
Bir Ulvî Hareket
Samsun-Sivas Şimendifer Hattı İşletme ve İnşâât Müdür-i muhteremi İzzet Bey tarafından
Samsun Hilâl-i Ahmer Merkezi'ne bin lira gönderilmişdir. Bu meblağ umûm hat meʼmûrlarıyla mü-
teʻahhid beyler tarafından vukûʻ bulan teberruʻâtın yekûnudur.
Gerek İzzet Beyefendi'nin ve gerek teşrîk-i mesâʻî etdiği meʼmûr ve müteʻahhid beylerin bu
ulvî hareketine cemʻiyetimiz derin bir hiss-i hürmetle beyân-ı teşekkür eder.
***
4266
Sayı 82
Hilâl-i Ahmer Müsâmeresi

Samsun Hilâl-i Ahmer Cemʻiyeti tarafından İzmir felâketzedeleri menfaʻatine olarak Zafer Si-
neması'nda bir müsâmere verilmişdir. Bu vesîle ile Zirâʻat Bank meʼmûrlarından Abdülkadir Bey'in
iki gece müzâyedeye [494] çıkardığı iki kutu sigara yüz otuz iki lira gibi Hilâl-i Ahmer'e ehemmiyetli
bir menfaʻat teʼmîn etmişdir.
Trabzon Hilâl-i Ahmer sergisinden bir manzara

Une des vues de lʼexposition du C.R. de Trabzonde
Aynı gecelerde Muallâ, Bedia, İncilâ, Türkân Hanımlarla Fikret, Necdet, Refik, Nejad, Na-
mık, Şevki, Ahmed Beylerin Hilâl-i Ahmer menfaʻatine satdıkları sigara, bisküvi, çikolatadan altı bin
küsûr kuruş temettuʻ hâsıl olmuşdur.
Gâyet ulvî bir hiss-i maʻsûmâne ile Hilâl-i Ahmer'e gösterdikleri alâkadan dolayı küçük hanım
ve beylerle bu gibi umûr-ı hayriyeye karşı mâddî ve maʻnevî muzâheretde bulunan muhterem halka
ve Abdülkadir Bey'e de teşekkürü bir vazîfe biliriz.
_______________
Trabzon'da
Hilâl-i Ahmer Faʻâliyeti
Kışın en karlı ve yağmurlu zamânlarında Trabzon şehrini başdan başa dolaşarak açılacak Hilâl-i
Ahmer sergisi için eşyâ ve nakid toplamak sûretiyle kadınlığın pek mebrûr hiss-i şefkat ve samîmiye-
tini gösteren muhterem sergi heyʼet-i tertîbiyesinin grup hâlinde alınmış fotoğrafîsi ile sergiye âid bir
klişeyi kârilerimize takdîm ediyoruz.
4267
Sayı 82
[495] Trabzon Muʻallim Mektebi Hilâl-i Ahmer Birliği

Groupe représentant les amis du C.R. (Ces amis sont des élèves de lʼécole normale de Trabzonde)
Sergi heyʼet-i tertîbiye ve şerefiyesinin muvaffakiyetlerini tebrîk ederken muhterem Trabzon

ahâlîsinden gerek nakden gerek mâlen muʻâveneti sebk eden vatandâşlarımıza da ayrıca minnet ve
şükrânlarımızı takdîm ederiz.
_______________
Trabzon Mekteblerinde Hilâl-i Ahmer

Trabzon Maʻârif İdâresi'ne mensûb mekteblerde mahallî Hilâl-i Ahmer Merkezi'ne merbût ol-
mak üzere talebe arasında Hilâl-i Ahmer Birliği nâmıyla husûsî bir teşekkül vücûda getirildiğini ha-
ber aldık.
Birliğe Hilâl-i Ahmer'den beş kuruşluk makbûzlarla mühürlü bir maʻdenî kutu verilerek tala-
beyi umûr-ı hayriyeye karşı fedakârlığa teşvîk etmek, bu gençlerin kalblerindeki şefkat duygusunu
kuvvetlendirmek ve cemʻiyet-i beşeriyeye daha şimdiden fâideli bir uzuv olmak gibi mübeccel gâye-
ler taʻkîb edilmiş oluyor.
4268
Sayı 82
Şişli Nâhiye Şuʻbemiz

Ciddî faʻâliyetiyle az zamân zar-
fında mühim muvaffakiyetler elde etmiş
olan Şişli nâhiye şuʻbemizin heyʼet-i idâ-
resi ber-vech-i âtî zevâtdan müteşekkil-
dir:
* Reîs: Doktor Nâzım Hamdi Bey
* Kâtib: Eşref Cevad Hanımefendi
* Veznedâr: Hakkı Bey
* Aʻzâ: Agop Nargileciyan Efendi
* Aʻzâ: Elektrik Mühendisi Vartan
Efendi
_______________
Bir İstiʻfâ
Hilâl-i Ahmer Dördüncü Adana
Mıntıkası Müfettişi Hekîmbaşızâde Dok-
tor Muhyiddin Bey istiʻfâ etmişdir.
[496] Şişli nâhiyesi şuʻbe heyʼet-i faʻâliyesi

Groupe représentant notre branche de Chichli
Rize Merkezi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel 1927 târîhine kadar
Makbûzât
27.570
Teʼdiyât
Masârıfât-ı idâre 3.500 + 4.299
Yekûn 9.833
4269
Sayı 82
[497] Trabzon'da küşâd edilen Hilâl-i Ahmer sergisi heyʼet-i tertîbiyesini teşkîl eden hanımefendiler
Groupe représentant le comité organisateur des dames de lʼexposition du C.R. de Trabizonde
Gemlik Şuʻbesi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel 1927 târîhine kadar
Makbûzât
28.849
Teʼdiyât
Yekûn 29.438
Boyabad Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhine kadar
Makbûzât
10.145
4270
Sayı 82
Teʼdiyât
Yekûn 12.539
[498] Tokad Vilâyeti Hilâl-i Ahmer Heyʼet-i Merkeziyesi

Groupe représentant le comité central du C.R. du vilayet de Tocad
Altınova Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel 1927 târîhine kadar
Makbûzât
5.755
Teʼdiyât
Yekûn 12.240
4271
Sayı 82
Akşehir Şuʻbesi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel 1927 târîhine kadar
Makbûzât
6.123
Teʼdiyât
Yekûn 1.500
[499] Kadıköy'de bayramda rozet tevzîʻâtında fart-ı gayretleriyle temâyüz eden mektebli efendi ve
hanımlardan bir grup
Groupe distribuant pendant Baïram la fleurette du C.R. à Cadi Keuy
4272
Sayı 82
Elbistan Şuʻbesi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel 1927 târîhine kadar
Makbûzât
Maktûʻ makbûz mukâbilinde olmayan âidât 100
3.100
Teʼdiyât
Yekûn 6.122
[500] Trabzon'da bayram rozet tevzîʻâtı grubu

Groupe distribuant pendant Baïram la fleurette du C.R. à Trabizonde
Gökçedağ Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel 1927 târîhine kadar
Makbûzât
31.188
Teʼdiyât
Yekûn 25.000
4273
Sayı 82
Torbalı Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel 1927 târîhine kadar
Makbûzât
Maktûʻ makbûz mukâbilinde olmayan âidât 200
157.970
Teʼdiyât
Yekûn 165.790
[501] İzmir'de zelzelenin sâʻat kulesindeki tahrîbâtının taʻmîri

La tour de lʼhorloge de la ville de Smyrne détruite par le tremblement de terre en état de réparation
4274
Sayı 82
Çine Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel 1927 târîhine kadar
Makbûzât
Âidât 2.000
2.255
[502] Torbalı'da zelzelenin tahrîbâtından bir manzara

Une des vues de la localité de Torbali, détruite par le tremblement de terre
Silivri Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel 1927 târîhine kadar
Makbûzât
Âidât 1.760
9.150
Teʼdiyât
Yekûn 9.158
Eskişehir Merkezi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel 1927 târîhine
kadar
Makbûzât
Pul 51.056
4275
Sayı 82
Belediye büdce tahsîsâtından 15.000

Karahisar Maʻden Suyu hâsılâtından 20.800
143.481
Teʼdiyât
Yekûn 174.008

İshaklı Nâhiye Şuʻbesi'nin 1 Eylül [1]926 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel 1927 târîhine kadar
Makbûzât
Pul hâsılatı 5.461,50
45.768
4276
Sayı 82
Teʼdiyât
İʻlâm beyʻiyesi 172
Yekûn 39.154
Bolvadin Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel 1927 târîhine kadar
Makbûzât
Makbûzât 810
810

Adana Merkezi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel 1927 târîhine kadar
Makbûzât
Âidât 7.850
4277
Sayı 82
Evrâk-ı adliye hâsılâtı 4.200

Müzeyyenât hâsılâtı 1.500
Adana Belediyesi'nden 60.000
352.731
Teʼdiyât
Yekûn 297.344
[505] Torbalı'da Hilâl-i Ahmer imdâd-ı sıhhî faʻâliyeti manzaralarından

Groups représentant lʼactivité de secours du Croissant-Rouge
Lüleburgaz Şuʻbesi'nin 1 Nisan [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel 1927 târîhine kadar
Makbûzât
Âidât 2.600
Çiçek 2.480
Pul 525
Gazete 300
17.590
4278
Sayı 82
Teʼdiyât
Yekûn 16.065
İçel Merkezi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel 1927 târîhine kadar
Makbûzât
21.903
Teʼdiyât
Yekûn 5.627
[506] Torbalı'da zelzelenin tahrîbâtı[nı] müteʻâkib kurulan çadırlar

Tentee servant dʼabri aux sinistrés du tremblement de terre de Torbali
Aziziye (Afyon) Şuʻbesi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel 1927 târîhine
kadar
Makbûzât
Âidât 5.600
19.850
4279
Sayı 82
Teʼdiyât
Yekûn 35.703
Fatsa Şuʻbesi'nin 31 Mart [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel 1927 târîhine kadar
Makbûzât
Âidât 525
Gazete bedeli 1.000
21.390
Teʼdiyât
Yekûn 17.035
[507] Torbalı'da muhtâcîne erzâk tevzîʻâtı

Distribution de vivres aux nécessiteux de Torbali
4280
Sayı 82
Manavgat Şuʻbesi'nin 1 Şubat [1]926 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel 1927 târîhine kadar
Makbûzât
İʻlâmât hâsılâtı 570
26.575
Teʼdiyât
Yekûn 21.306
Erzurum Merkezi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 31 Kânûn-ı Evvel 1927 târîhine kadar
Makbûzât
Âidât 1.900
9.875
Teʼdiyât
Yekûn 23.152
[508] Sandıklı Şuʻbesi'nin [1]337 [1921] senesinden 31 Kânûn-ı Evvel 1927 târîhine kadar
Makbûzât
Çiçek 10.890
4281
Sayı 82
Pul 14.777
İmdâd-ı sıhhî levha satışından 3.240
Gazete 560
Yekûn 444.037
Teʼdiyât
47.711
Muʻâvenât-ı muhtelife
10.523
Pul beyʻiyesi 37
Yekûn 425.314
Bursa Merkezi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]928 târîhinden 31 Mart [1]928 târîhine kadar
Makbûzât
Âidât 7.370
Koza hâsılâtı 11.909
Bedel-i îcâr vâridâtı 71.510
Fâiz 7.963
185.537
Teʼdiyât
Yekûn 51.981
4282
Sayı 82
Gönen Şuʻbesinin 1 Kânûn-ı Sânî [1]928 târîhinden 31 Mart [1]928 târîhine kadar
Makbûzât
17.285
Teʼdiyât
Yekûn 17.285
[509] Manyas Şuʻbesi'nin 14 Şubat [1]928 târîhinden 31 Mart [1]928 târîhine kadar
Makbûzât
Âidât 18.000
26.340
Teʼdiyât
Yekûn 15.616
Isparta Merkezi'nin 1 Teşrîn-i Evvel [1]927 târîhinden 22 Kânûn-ı Sânî [1]928 târîhine kadar
Makbûzât
Âidât 3.050
Müsâmer 7.850
İdâre-i husûsiyeden 10.000
22.550
4283
Sayı 82
Teʼdiyât
Yekûn 27.687
Elmalı Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]928 târîhinden 1 Mart [1]928 târîhine kadar
Makbûzât
3.915
Teʼdiyât
Yekûn 10.726
Anamur Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Evvel [1]340 [Aralık 1924] târîhinden 23 Şubat [1]928 târîhine
kadar
Makbûzât
20.920
Teʼdiyât
Yekûn 26.559
[510] Ünye Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]928 târîhinden 18 Şubat [1]928 târîhine kadar
Makbûzât
Âidât 300
4284
Sayı 82

12.099
Teʼdiyât
Yekûn 9.211
Uluborlu Şuʻbesi'nin 23 Kânûn-ı Evvel [1]340 [Aralık 1924] târîhinden 31 Kânûn-ı Sânî
Makbûzât
Âidât 300
Vâridât-ı muhtelife 2.595,50
10.480,50
Teʼdiyât
Yekûn 17.000
Akşehir Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]928 târîhinden 31 Mart [1]928 târîhine kadar
Makbûzât
Doğanhisar şuʻbesinden 5.000
17.651
Teʼdiyât
Yekûn 33.000
4285
Sayı 82
Havza Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]928 târîhinden 31 Mart [1]928 târîhine kadar
Makbûzât
27.592
Teʼdiyât
Yekûn 19.400
[511] Ayrancı Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]928 târîhinden 31 Mart [1]928 târîhine kadar
Makbûzât
Maktûʻ makbûz mukâbilinde iʻnât 495
2.662
Teʼdiyât
Pul beyʻiyesi 300
Yekûn 3.077
Adana Merkezi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]928 târîhinden 31 Mart [1]928 târîhine kadar
Makbûzât
Bedel-i îcâr hâsılâtı 10.000
121.328
4286
Sayı 82
Teʼdiyât
Dispanser masrafı 29.000
Yekûn 217.460
Konya Merkezi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]928 târîhinden 31 Mart [1]928 târîhine kadar
Makbûzât
Âidât 1.150
Fâiz 27.500
226.361
Teʼdiyât
Balo masrafı 52.008
Yekûn 271.333
[512] İshaklı Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]928 târîhinden 31 Mart [1]928 târîhine kadar
Makbûzât
10.065
4287
Sayı 82
Teʼdiyât
Yekûn 10.507
Sultanhisar Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]928 târîhinden 31 Mart [1]928 târîhine kadar
Makbûzât
5.160
Teʼdiyât
Yekûn 3.833
Tokad Merkezi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]928 târîhinden 31 Mart [1]928 târîhine kadar
Makbûzât
Erbaa şuʻbesinden 5.000
102.513
Teʼdiyât
Müsâmere masrafı 4.220
Yekûn 74.939
4288
Sayı 82
Mucur Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]928 târîhinden 31 Mart [1]928 târîhine kadar
Makbûzât
Âidât 4.700
6.775
Teʼdiyât
İʻlâmât-ı adliye beyʻiye ücreti 150
Yekûn 250
[513] Salihli Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]928 târîhinden 31 Mart [1]928 târîhine kadar
Makbûzât
29.224
Teʼdiyât
Yekûn 14.827
Aksaray Merkezi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]928 târîhinden 31 Mart [1]928 târîhine kadar
Makbûzât
17.273
4289
Sayı 82
Teʼdiyât
Yekûn 7.970
Sincanlı Nâhiye Şuʻbesi'nin 11 Kânûn-ı Sânî [1]927 târîhinden 31 Mart [1]928 târîhine kadar
Makbûzât
4.690
Teʼdiyât
Yekûn 1.500
Bünyan Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]928 târîhinden 31 Mart [1]928 târîhine kadar
Makbûzât
12.232
Teʼdiyât
Pul beyʻiyesi 590
Yekûn 5.837
[514] Orhaneli Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]928 târîhinden 31 Mart [1]928 târîhine kadar
Makbûzât
Müsâmere 27.000
4290
Sayı 82

Harmancık şuʻbesinden 250
47.767
Teʼdiyât
Yekûn 14.601
Sürmene Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]927 târîhinden 17 Nisan [1]928 târîhine kadar

Makbûzât
Âidât 5.600
24.483
Teʼdiyât
Yekûn 45.097
Mahno Şuʻbesi'nin 24 Mart [1]927 târîhinden 18 Nisan [1]928 târîhine kadar

Makbûzât
Âidât 3.500
Çiçek 5.146
10.864
Teʼdiyât
Yekûn 6.962
4291
Sayı 82
Of Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]928 târîhinden 20 Nisan [1]928 târîhine kadar

Makbûzât
14.633
Teʼdiyât
Yekûn 16.180
[515] Emet Şuʻbesi'nin Kânûn-ı Sânî [1]928 târîhinden 31 Mart [1]928 târîhine kadar
Makbûzât
Çiçek 1.160
Pul 2.246
43.706
Teʼdiyât
Yekûn 9.997
Şen Şuʻbesi'nin 20 Teşrîn-i Sânî [1]927 târîhinden 31 Mart [1]928 târîhine kadar
Makbûzât
Çiçek 2.044
Pul 1.200
3.939
Teʼdiyât
Yekûn 3.939
4292
Sayı 82
Kars-ı Zülkadriye Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]928 târîhinden 31 Mart [1]928 târîhine
kadar
Makbûzât
19.090
Teʼdiyât
Yekûn 9.601
Balıkesir Merkezi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]928 târîhinden 31 Mart [1]928 târîhine kadar
Makbûzât
Müzeyyenât 595
123.340
Teʼdiyât
Yekûn 156.507

Adana Hilâl-i Ahmer Dispanseri'ne Mayıs ayı zarfında mürâcaʻat eden 902 hastanın muʻâyene-
si icrâ ve muʻâleceleri meccânen iʻtâ olunmuşdur.
4293
Sayı 82
İkiçeşmelik 1 numaralı Hilâl-i Ahmer Muʻâyenehânesi'nin 1928 senesi Mayıs ayı sıhhî istatistik
cedvelidir.
Çocuk Kadın Erkek
Skorbüt - - - -
Trahom - - - -
Çiçek - - - -
Resye - 21 17 28
Sıtma 23 20 25 68
Frengi - - - -
Kabakulak - - - -
Kara hummâ - - - -
Kuşpalazı - - - -
Kızamık - - - -
Kızıl - - - -
Lekeli tifo - - - -
Yılancık - - - -
4294
Sayı 82
Yekûn 334 470 437 1.235
Tepeköy 2 numaralı muʻâyenehânenin 1928 senesi Mayıs ayı sıhhî istatistik cedvelidir.
Çocuk Kadın Erkek
İltihâb-ı kasabât 1 - 6 7
Skorbüt - - - -
Akciğer veremi - 1 - 1
Trahom - - - -
Çiçek - - - -
Dizanteri - - - -
Resye - 3 - 3
Sıtma 50 71 81 201
Frengi - - - -
Kabakulak - - - -
Kara hummâ - - - -
Kuşpalazı - - - -
Kulak, boğaz, burun hastalıkları - 3 1 4
Kızamık - - - -
Kızıl - - - -
Lekeli tifo - - - -
Yılancık - - - -
4295
Sayı 82

Yekûn 113 186 185 484
[517] Karşıyaka'da 3 numaralı muʻâyenehânenin 1928 senesi Nisan [Mayıs] ayı istatistik ced-
velidir.
Çocuk Kadın Erkek
Skorbüt - - - -
Belsoğukluğu 1 3 2 6
Trahom - - - -
Cild hastalıkları 3 1 - 4
Dizanteri 6 2 1 9
Resye - 3 2 5
Sâir aʻzâ veremi - - 1 1
Sıtma 10 9 2 21
Frengi - 1 1 2
Kabakulak 1 - - 1
Kara hummâ - - - -
Kuşpalazı - - - -
Kızamık 5 - - 5
Kızıl - - - -
Lekeli tifo - - - -
4296
Sayı 82
Nezle-i müstevliye (influenza) 2 3 - 5

Yılancık - - - -
Yekûn 73 132 48 253

Mösyö Max Hubert
Cenevre Beynelmilel Salîb-i Ahmer Merkez Komitesi'nin 12 Mayıs 1928 târîhli celsesinde 31
Mart'da vefât eden Mösyö Gustave Ador'dan inhilâl eden komite riyasetine ittifâk-ı ârâ ile Mösyö
Max Hubert intihâb olunmuşdur.
Mösyö Max Hubert 1878 târîhinde Zürih'de tevellüd etmişdir. 1902'den 1921 senesine kadar
Zürih Dârülfünunu'nda hukûk-ı umûmiye müderrisi olan Mösyö Max Hubert 1907'de Lahey Sulh
Konferansı'na İsviçre murahhası taʻyîn edilmişdir.
Mûmâileyh Hukûk-ı Beynelmilel Enstitüsü aʻzâsından olup 1913'den 1921 târîhine kadar
Bern'de İsviçre Nevâhî-i Müttehide Hukûk Müşâvirliği'nde bulunmuşdur. İsviçre'nin Cemʻiyet-i
[518] Akvâm'a dühûlünde mesâʻîsi sebk eden Mösyö Max Hubert 14 Eylül 1927'de Lahey Beynelmi-
lel Adâlet Mahkemesi aʻzâlığına intihâb edilmiş ve bilâhare mahkeme-i mezkûre riyâsetini de işgâl
etmişdir.
Mösyö Max Hubert son zamânlara kadar Cenevre Beynelmilel Salîb-i Ahmer Merkez Komitesi
Riyâset-i Sâniyesi'nde bulunmakda idi.
Beynelmilel Muʻâvenetler
Türkiye, Bulgaristan ve Yunanistan'da vukûʻ bulan zelzeleler münâsebetiyle geçen 30 Nisan'da
Beynelmilel Cenevre Merkez Komitesi'yle Salîb-i Ahmer Cemʻiyetleri Heyʼet-i İttihâdiyesi'nin müş-
terek teşebbüsleri üzerine bu üç memleket âfetzedegânına millî Salîb-i Ahmer Cemʻiyetleri tarafın-
dan yapılan teberruʻât ber-vech-i zîr kaydedilmişdir:
Amerika Salîb-i Ahmeri tarafından 5.000 dolar Türkiye'ye
Bulgaristan'a (birinci
Amerika Salîb-i Ahmeri tarafından 5.000 dolar
defa)
Bulgaristan'a (ikinci
Amerika Salîb-i Ahmeri tarafından 10.000 dolar
defa)
4297
Sayı 82
Amerika Salîb-i Ahmeri tarafından 5.000 dolar Yunanistan'a

Avusturya Salîb-i Ahmeri tarafından 1.000 şiling
Belçika Salîb-i Ahmeri tarafından 10.000 frank Bulgaristan'a
Belçika Salîb-i Ahmeri tarafından 10.000 frank Yunanistan'a
İngiliz Salîb-i Ahmeri tarafından 100 İngiliz lirası
Kanada Salîb-i Ahmeri tarafından 2.000 dolar Bulgaristan'a
İspanya Salîb-i Ahmeri tarafından 15.000 frank
Romanya Salîb-i Ahmeri tarafından 70.000 ley Bulgaristan'a
Romanya Salîb-i Ahmeri tarafından 50.000 ley Yunanistan'a
60.000 dinar Bulgaristan'a
tarafından
40.000 dinar Yunanistan'a
tarafından
İsveç Salîb-i Ahmeri tarafından 5.000 İsveç kronu Bulgaristan'a
İsveç Salîb-i Ahmeri tarafından 3.000 İsveç kronu Yunanistan'a
İsveç Salîb-i Ahmeri tarafından 2.000 İsveç kronu Türkiye'ye
Bunlardan mâʻadâ Hollanda ve Çekoslovakya Salîb-i Ahmerleri de ayrıca birer defter-i iʻâne
açmışlardır.
İtalya Salîb-i Ahmeri zelzelelerin vukûʻunu istihbâr etmesini müteʻâkib Bulgaristan'la Yunanis-
tan'a tekmîl levâzımıyla mücehhez birer heyʼet-i imdâdiye iʻzâm etmişdir. Fransız Salîb-i Ahmeri de
nısfından fazlası hükûmet tarafından verilmiş olan 150.000 frank kıymetinde malzeme göndermişdir.
Lehistan Salîb-i Ahmeri Bulgaristan'a elbise ve levâzım-ı tımâriye sevk etmek sûretiyle muʻâ-
venetde bulunmuşdur.
[519] Amerika
Muʻâvenet İstatistiği
Amerika Salîb-i Ahmer Cemʻiyeti'nin imdâd ve muʻâvenet şuʻbesi kuyûdâtına nazaran son on
sene zarfında vukûʻa gelen âfât ve mesâib-i umûmiyeye cemʻiyet-i mezkûrece yapılan muʻâvenet
faʻâliyetleri ber-vech-i âtîdir:
Âfât ve Mesâib-i Umûmiyenin

Senesi Adedi
1918 9
1919 16
1920 38
1921 56
1922 62
4298
Sayı 82
1923 39
1924 62
1925 61
1926 62
1927 77
1881 senesinden iʻtibâren Amerika Salîb-i Ahmeri'nin gerek dâhil-i memleketde ve gerek
memâlik-i ecnebiyede 1.000'den fazla âfât-ı umûmiyeye muʻâvenet etdiğini de yine aynı neşriyâtdan
anlıyoruz.
_______________
Arnavudluk
İtalya Salîb-i Ahmeri'nin Muʻâveneti
İtalya Salîb-i Ahmeri'nin 28 Mart târîhiyle intişâr eden bir raporuna nazaran cemʻiyet-i mezkû-
renin Arnavudluk'da muʻâvenet-i faʻâliyeti henüz devâm etmekdedir.
İtalya Salîb-i Ahmeri'nin mühim mikdârda tevzîʻ etdiği pirinç, mısır, tuz, patates, et konserve-
sinden mâʻadâ 55.000 çift ayakkabı, 94.774 metre kumaş, 23.000 battâniye, 4.000 manto, 200 kat
çocuk elbisesi, 1.200 çift yün çorab, 200 kat yün kadın elbisesi, 192 denk matbah ve yatak levâzımı
bulunmakdadır.
_______________
İsveç
Mühim Bir Teberruʻ
Sinleri kırk yaşından fazla olup da icrâ-yı sanʻat edememelerine binâen medâr-ı maʻîşetlerini
teʼmînden âciz kalan hastabakıcılar için Mösyö Karl Theodor Fearon nâmında hayr u hasenâtı se-
ven bir zât bir tekâʻüd sandığı teʼsîs edilmek maksadıyla İsveç Salîb-i Ahmeri'ne 500.000 kron yanı
3.500.000 frank teberruʻ etmişdir.
_______________
Finlandiya
Salîb-i Ahmer Hastahânesi
Finlandiya istiklâlinin onuncu devr-i senevîsi münâsebetiyle Salîb-i Ahmer Reîsi General Man-
ner Haim bir Salîb-i Ahmer hastahânesi inşâsı için bir hitâbe neşretmiş ve açılan defter-i iʻâneye
200.000 mark vermişdir.
4299
Sayı 82
[520] Çekoslovakya
Beynelmilel İtfâiye ve Samariten Sergisi
İctimâʻ edecek Beynelmilel İtfâiye ve Samariten Kongresi münâsebetiyle Çekoslovakya Salîb-i
Ahmeri Prag'da Haziran'ın 29'undan Temmuz'un 8'ine kadar beynelmilel bir itfâiye ve Samariten ser-
gisi tertîbi ile meşgûldür.
Ber-vech-i âtî altı şuʻbeyi ihtivâ edecek olan bu sergiye iştirâk etmek üzere bi'l-cümle millî
Salîb-i Ahmer Cemʻiyetleri medʻuvdur:
1-Yangınlar esnâsında muʻâvenet umûru
2-İlk imdâd ve muʻâvenet vezâifi
3-Emniyet tedâbîri
4-Feyezânlar esnâsında yapılacak muʻâvenet
5-Telsiz telgrafdan istifâde
6-Sigortalar
Mevâdd-ı sâlifeden ilk imdâd ve muʻâvenet şuʻbesi dahi âtîdeki mevâddı şâmildir:
a-Teşkîlât-ı sıhhiyeyi musavver malzeme (Salîb-i Ahmer, askerî teşekküller, gönüllü tulumba-
cılar, Çekoslovakya'da ve memâlik-i ecnebiyede tahlîsiye heyʼetleri)
b-Teşkîlât-ı mezkûreye âid faʻâliyet
c-Müessesât-ı sıhhiyeye âid fotoğraf, numûne ve planlar
d-Eczâhâneler: Dolab ve portatif eczâhâne tipleri
e-Edviye, pansuman, âlât, şırınga teneffüs cihâzları
f-Âfât ve mesâib-i umûmiye vukûʻunda ev eşyâsı, yatak, lavabo, lastik kova vesâire gibi ihtiyât
malzemeleri
g-İmdâd çadırları
h-Mecrûhların naklinde ambülans arabaları, pansuman vesâire
4300
Sayı 82
4301
Sayı 82
4302
Sayı 82
4303
Sayı 82
4304
Sayı 82
4305
Sayı 82
4306
Sayı 82

_______________

Ekrem Necib

_______________

4307
Sayı 82

4308

Ham c9

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ham c9

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

HİLÂL-İ AHMER

TÜRKİYE HİLÂL-İ AHMER MECMÛʻASI

TÜRKİYE HİLÂL-İ AHMER MECMÛʻASI

TÜRKİYE HİLÂL-İ AHMER MECMÛʻASI

TÜRKİYE HİLÂL-İ AHMER MECMÛʻASI

TÜRKİYE HİLÂL-İ AHMER MECMÛʻASI

TÜRKİYE HİLÂL-İ AHMER MECMÛʻASI

Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmûʻası, Sayı 76

• Türkiye Hilâl-i Ahmer Cemʻiyeti hâmî-i muʻazzamı Reîsicumhûr Gâzî

Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmûʻası, Sayı 77

• Hilâl-i Ahmer'in ellinci devr-i senevîsi tesʻîd merâsimi intibâʻâtından (İzmit).................

• Yere tükürmek başkalarının hayâtına sûikasd etmekdir..................................................... 3979

Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmûʻası, Sayı 79

Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmûʻası, Sayı 80

• Salîb-i Ahmer eser-i âlîsinin müessis-i muhteremi............................................................ 4174

Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmûʻası, Sayı 82

• Türkiye Hilâl-i Ahmer Cemʻiyeti'nin hâmî-i muʻazzamı Reîsicumhûr

30 Cemâziyelâhir sene 1346 / 15 Kânûn-ı Evvel 1927

Makâlât ve İʻlânât, TÜRKİYE Derc Edilmeyen Evrâk ve

Her Ayın On Beşinde Neşrolunur.

[128] HİLÂL-İ AHMER'İN TÂRÎHÇESİ

1864 Cenevre Mukâvelenâmesi

Cenevre'de 1863'de Salîb-i Ahmer eser-i

Doktor Mîralây Abdullah Bey General Doktor

Hükûmet-i Osmaniye, Cenevre Mukâvelenâmesi'ni kabûl ve ahkâm-ı umûmiyesini tasvîb etdi-

Asr-ı medeniyetimizi şereflendirecek bir hizmet-i şefkat-perverâne ve terakkîcûyâne için sarf-ı

Beynelmilel Paris Sıhhiye Kongresi Reîsi

Bu esnâda 22 Ağustos 1864 mukâvelenâmesinin mevâdd-ı müzeyyelesini tanzîm ve mecrûhîne

O zamânki idâre-i askeriye Mecrûhîn ve Marzâ-yı Askeriyeye Muʻâvenet Cemʻiyeti teessüs

Memleketimizin Cenevre Mukâvelenâmesi'nden istifâde husûsunda gösterdiği ihmâl ve gaflet

İmzâ: Gustave Moynier"

Cemʻiyet-i Tıbbiye aynı celsede Doktor Nurican,

Bu vechile Hükûmet-i Osmaniye'nin on üç sene evvel imzâ etdiği Cenevre Mukâvelenâmesi

İlk heyʼet-i merkeziyeyi teşkîl eden zevât şunlardır:

* Aʻzâ: Dâire-i Umûr-ı Sıhhiye Müfettiş-i Umûmîsi Doktor

1897 Yunan Harbi

[142] İhyâen Teessüse Doğru

Cemʻiyetin kâffe-i mesâʻîsinde hanımlarımızın da iştirâk ve muʻâvenetleri teʼmîn edilmek üze-

Cemʻiyet ikinci kongresini 13 Nisan 1912 târîhinde dârülfünûnda akdetdi.

Harb-i Umûmî'de Hilâl-i Ahmer

Hasta ve mecrûh nakline mahsûs Hilâl-i Ahmer vapuru

Hasta ve mecrûh nakline mahsûs Hilâl-i Ahmer vapuru

Hilâl-i Ahmer Hastahâne Vapurları

Zuʻafâ ve Nukahâya Hizmet

Osmanlı Üserâsına Muʻâvenet

Osmanlı Üserâsına Muʻâvenet için Murahhas İʻzâmı

Emrâz-ı Sâriye İle Mücâdele

İstanbul muhtâcîni ile muhâcirîn için teʼsîs olunan aşhânelerinden biri

Hilâl-i Ahmer Hanımlar Merkezi Faʻâliyeti

Mütâreke Zamânındaki Muʻâvenet Faʻâliyetleri

Çayhâne ve Mecrûhîn İstasyonları

Sıhhiye-i Askeriyeye Verilen Eşyâ ve Levâzım

Harb Mesâibzedelerine Muʻâvenet

Avrupa'daki Talebe ve Vatandâşlara Muʻâvenet

Üserâ Şuʻbesinin Faʻâliyeti

Rusya'dan Almanya ve Avusturya'ya Geçen Üserâ

Fransız Üserâsı ve Klikya ve Suriye'deki Türk Üserâsı

Malta'daki Türk Üserâsı İle Türkiye'deki İngiliz Esîrleri

Yunanistan'daki Türk Üserâsı

Üserâya Âid Diğer Faʻâliyetler

Cemʻiyeti Yıkmak İçin İkinci Teşebbüs

Gözlerinizi parmaklarınızla uyuşturmak çok Gözyaş[ı] ve çapaklarında trahom virüs[ü]

vaffak olduğu da pek kolaylıkla meydâna çıkabilir.