Professional Documents
Culture Documents
MECMÛ‘ALARI
İÇİNDEKİLER
İÇİNDEKİLER............................................................................................................. III
FOTOĞRAF ALT YAZILARI............................................................................... XVIII
REKLÂMLAR............................................................................................................1474
Edhem Pertev Müstahzarâtı...............................................................................1474
Devlet-i Aliyye-i Osmaniye Bankası.................................................................1475
Bayram Tebriği............................................................................................................1476
BEYNELMİLEL SALÎB-İ AHMER TEŞKÎLÂTI HAKKINDA -1-.........................1476
MAYIS AYI ZARFINDA............................................................................................1479
İstanbul Gülhane Dispanseri..............................................................................1479
Çatalca İmdâd-ı Sıhhî Heyʼeti............................................................................1479
Niğde İmdâd-ı Sıhhî Heyʼeti..............................................................................1479
İzmit İmdâd-ı Sıhhî Heyʼeti...............................................................................1479
Adana İmdâd-ı Sıhhî Heyʼeti.............................................................................1479
Kozana İmdâd-ı Sıhhî Heyʼeti...........................................................................1479
Kayalar İmdâd-ı Sıhhî Heyʼeti...........................................................................1479
Selanik İmdâd-ı Sıhhî Heyʼeti............................................................................1479
Mersin İmdâd-ı Sıhhî Heyʼeti............................................................................1479
Kalikratya İmdâd-ı Sıhhî Heyʼeti.......................................................................1479
Tekfurdağı İmdâd-ı Sıhhî Heyʼeti......................................................................1479
Samsun İmdâd-ı Sıhhî Heyʼeti...........................................................................1479
Ulukışla İmdâd-ı Sıhhî Heyʼeti..........................................................................1480
İstanbul Fukarâ Muʻâyenehâneleri..............................................................................1480
Âkil Muhtar Bey'in Avdeti...........................................................................................1480
Mecmûʻamız Müdürü..................................................................................................1480
Hakkı Şinasi Paşa'nın Avdeti.......................................................................................1480
Havâdis-i Sâire............................................................................................................1480
III
İstiʻfâ ve Taʻyîn...........................................................................................................1481
Eczâcı ve İdâre Meʼmûru Taʻyîni................................................................................1481
Seyyâr Etüv İrsâli........................................................................................................1481
Sabun Tevzîʻi...............................................................................................................1481
Buldan Seylâbzedegânına Muʻâvenet.........................................................................1481
Garbî Karaağaç Seylâbzedegânına Yardım.................................................................1481
Hilâl-i Ahmer'e Teşekkür.............................................................................................1482
Kastamonu Merkezinin 1339 [1923] Senesi Faʻâliyeti...............................................1482
Muhtelit Mübâdele Komisyonu...................................................................................1483
Yalova ve Karamürsel'e Gelen Muhâcirlere Yardım...................................................1483
Mersin Hastahânesi'nin Tevsîʻi....................................................................................1483
Eser-i Mürüvvet...........................................................................................................1484
Merkez ve Şuʻbelerimizin Cevâbları...........................................................................1484
Aydın Hanımlar Heyʼet-i Merkeziyesi........................................................................1484
SALÎB-İ AHMERLER HAVÂDİSİ............................................................................1485
Amerika Salîb-i Ahmeri..............................................................................................1485
Prag'da Çocuklar Kongresi..........................................................................................1486
Arjantin Salîb-i Ahmeri...............................................................................................1486
Avusturya Gençlik Salîb-i Ahmeri..............................................................................1486
Belçika Salîb-i Ahmeri................................................................................................1487
Ekvador Salîb-i Ahmeri...............................................................................................1487
Yunan Salîb-i Ahmeri..................................................................................................1487
Tedkîk-i Mesâib İçin Maʻlûmât-ı Lâzıme.....................................................................1487
Bulgaristan'da Himâye-i Etfâl.....................................................................................1487
Yunanistan'da Gençlik Salîb-i Ahmeri........................................................................1487
Japon Salîb-i Ahmeri...................................................................................................1487
Roma Beynelmilel Muhâceret Konferansı..................................................................1488
Salîb-i Ahmerler Heyʼet-i İʼtilâfiyesi'ne Tevârîh-i İltihâk...........................................1488
Nüfûs Mesʼelesi..................................................................................................1490
HİLÂL-İ AHMER SEMT TEŞKÎLÂTI......................................................................1491
Hilâl-i Ahmer'e Vâridât Teʼmîni Mesʼelesi........................................................1491
Fener Cemʻ-i İʻânât Heyʼeti...............................................................................1492
Balat'da...............................................................................................................1502
İNGİLİZCE VE FRANSIZCA KISMI........................................................................1517
REKLÂMLAR............................................................................................................1521
IV
Türkiye Millî Sigorta Şirketi..............................................................................1521
Dakîk Fabrikası, Mehmed Haşim......................................................................1521
Haleb Eczâhânesi, Beşir Kemal.........................................................................1521
Osmanlı Eczâ-yı Tıbbiye Deposu, Ekrem Necib...............................................1522
Resne Fotoğrafhânesi, Rahmizâde Bahaeddin...................................................1522
Evliyâzâde Mehmed Nureddin, Devâir-i Âliye Müteʻahhidi.............................1522
Diş Tabîbi, Hüseyin Hâmid................................................................................1522
REKLÂMLAR............................................................................................................1528
Edhem Pertev Müstahzarâtı...............................................................................1528
Devlet-i Aliyye-i Osmaniye Bankası.................................................................1529
İCTİMÂʻi HIFZISSIHHA...........................................................................................1530
-11- Nüfûs Siyâseti.............................................................................................1530
MALARYA MÜCÂDELESİ VE KİNİN FİKDÂNI...................................................1533
HİLÂL-İ AHMER HAVÂDİSİ...................................................................................1535
Samsun Şehrinin Hilâl-i Ahmer'e Muʻâveneti...................................................1535
Madam Doughty Willy......................................................................................1535
Selanik'de Hilâl-i Ahmer'in Bir Meʼmûruna Taʻarruz........................................1536
Amerika'da Hilâl-i Ahmer Menfaʻatine Müsâmere...........................................1536
Büyükada'da Hilâl-i Ahmer Mevsim Balosu.....................................................1536
Hilâl-i Ahmer Satış Sergisi................................................................................1537
İzmir'de Hamiyetli Manavlarımız......................................................................1537
Karagümrük Cemʻ-i İʻânât Heyʼeti....................................................................1538
1339 [1923] Senesi Alelâde Büdce Hesâb-ı Katʻîsi...........................................1538
1339 [1923] Senesi Fevkalâde Büdce Hesâb-ı Katʻîsi.......................................1539
Namrun'da İʻâne.................................................................................................1540
Siverek Hilâl-i Ahmer Merkezi..........................................................................1541
Sultanhisar Nâhiyesi Hilâl-i Ahmer Şuʻbesi......................................................1541
Karapınar Nâhiyesi Hilâl-i Ahmer Şuʻbesi........................................................1541
Bursa Hilâl-i Ahmer Merkezi.............................................................................1542
Arabsun Hilâl-i Ahmer Şuʻbesi..........................................................................1542
Muğla Hilâl-i Ahmer Merkezi............................................................................1542
V
Muğla Hilâl-i Ahmer Hanımlar Şuʻbe-i Merkeziyesi........................................1543
Bafra Hilâl-i Ahmer Şuʻbesi..............................................................................1543
Kocaeli Hilâl-i Ahmer Merkezi..........................................................................1544
Mamuretülaziz Merkezi.....................................................................................1544
İmdâd-ı Sıhhî Heyʼetleri....................................................................................1544
Samsun İmdâd-ı Sıhhî Heyʼeti Faʻâliyeti...........................................................1546
Gaziantep...........................................................................................................1546
Manisa Hilâl-i Ahmer Merkezi..........................................................................1547
İzmir Hilâl-i Ahmeri'nin Faʻâliyeti....................................................................1547
31 Kânûn-I Evvel [1]339 [Aralık 1923] târîhinden [1]340 [1924] Temmuz'unun
Nısf-I Evveline Kadar Samsun'a Muhâcir İhrâc Etmiş Olan Vapurların Esâmîsi
İle Nakletdikleri Muhâcirlerin Mikdârını Gösterir Cedveldir.......................1548
İzmir Hilâl-i Ahmer Gazetesi.............................................................................1550
SALÎB-İ AHMERLER HAVÂDİSİ............................................................................1550
Japonya Gençlik Salîb-i Ahmeri........................................................................1550
İtalya Salîb-i Ahmeri..........................................................................................1550
Sırbistan Salîb-i Ahmeri.....................................................................................1551
MUKTEBESÂT..........................................................................................................1551
Sineklerin Tekessürü..........................................................................................1551
Fen ve İzdivâc....................................................................................................1552
HİLÂL-İ AHMER SEMT TEŞKÎLÂTI......................................................................1554
Hilâl-i Ahmer'e Vâridât Teʼmîni Mesʼelesi........................................................1554
Karagümrük Cemʻ-i İʻânât Heyʼeti'nden...........................................................1555
Karagümrük Cemʻ-i İʻânât Listesi.....................................................................1558
Çengelköy Cemʻ-i İʻânât Heyʼet-i Muhteremesi'nden.......................................1576
Beşiktaş Cemʻ-i İʻânât Heyʼet-i İhtiyâriyesi'nden.............................................1577
Kasımpaşa Cemʻ-i İʻânât Heyʼeti......................................................................1579
Kasımpaşa Cemʻ-i İʻânât Listesi........................................................................1580
Pangaltı Cemʻ-i İʻânât Heyʼeti...........................................................................1591
İNGİLİZCE VE FRANSIZCA KISMI........................................................................1593
REKLÂMLAR............................................................................................................1600
Türkiye Millî Sigorta Şirketi..............................................................................1600
Dakîk Fabrikası, Mehmed Haşim......................................................................1600
Haleb Eczâhânesi, Beşir Kemal.........................................................................1600
VI
Osmanlı Eczâ-yı Tıbbiye Deposu, Ekrem Necib...............................................1601
Resne Fotoğrafhânesi, Rahmizâde Bahaeddin...................................................1601
Evliyâzâde Mehmed Nureddin, Devâir-i Âliye Müteʻahhidi.............................1601
Diş Tabîbi, Hüseyin Hâmid................................................................................1601
REKLÂMLAR...................................................................................................1608
Edhem Pertev Müstahzarâtı...............................................................................1608
Devlet-i Aliyye-i Osmaniye Bankası.................................................................1609
BEYNELMİLEL SALÎB-İ AHMER TEŞKÎLÂTI -2-................................................1610
İCTİMÂʻÎ HIFZISSIHHA...........................................................................................1614
-12- İzdivâc........................................................................................................1614
HİLÂL-İ AHMER HAVÂDİSÂTI..............................................................................1619
Hilâl-i Ahmer Satış Sergisi................................................................................1619
Dumlupınar'da Hilâl-i Ahmer Heyʼeti...............................................................1620
Merkez-i Umûmî Mukarrerâtı............................................................................1621
Makriköy Baruthânesi'ndeki İştiʻâl....................................................................1621
Muhâcirîn Teşekkür Ediyor................................................................................1621
Kazâdan Kurtulan Bir Meʼmûrumuz.................................................................1621
Bartın Hilâl-i Ahmer Şuʻbesi.............................................................................1622
Ladik Hilâl-i Ahmer Şuʻbesi..............................................................................1623
Diyarbekir Hilâl-i Ahmer Merkezi.....................................................................1623
Cava Hilâl-i Ahmer Komitesi............................................................................1624
Vefât...................................................................................................................1625
SALÎB-İ AHMERLER HAVÂDİSİ............................................................................1625
İtalya ve Amerika Salîb-i Ahmerleri Arasında...................................................1625
Lehistan Salîb-i Ahmeri.....................................................................................1626
İsveç Salîb-i Ahmeri..........................................................................................1626
Arjantin Salîb-i Ahmeri......................................................................................1626
Amerika Gençlik Salîb-i Ahmeri.......................................................................1626
HİLÂL-İ AHMER SEMT TEŞKÎLÂTI......................................................................1627
Hilâl-i Ahmer'e Vâridât Teʼmîni Mesʼelesi........................................................1627
VII
Hasköy Cemʻ-i İʻânât Heyʼeti............................................................................1628
Fatih Cemʻ-i İʻânât Heyʼeti................................................................................1630
Şehremini Cemʻ-i İʻânât Listesi.........................................................................1631
Beyoğlu Cemʻ-i İʻânât Listesi............................................................................1659
Çengelköyü........................................................................................................1667
Anadoluhisarı Cemʻ-i İʻânât Listesi...................................................................1670
Kandilli..............................................................................................................1672
Taksim Cemʻ-i İʻânât Listesi..............................................................................1672
İNGİLİZCE VE FRANSIZCA KISMI........................................................................1674
REKLÂMLAR............................................................................................................1679
Türkiye Millî Sigorta Şirketi..............................................................................1679
Dakîk Fabrikası, Mehmed Haşim......................................................................1679
Haleb Eczâhânesi, Beşir Kemal.........................................................................1679
Osmanlı Eczâ-yı Tıbbiye Deposu, Ekrem Necib...............................................1680
Resne Fotoğrafhânesi, Rahmizâde Bahaeddin...................................................1680
Evliyâzâde Mehmed Nureddin, Devâir-i Âliye Müteʻahhidi.............................1680
Diş Tabîbi, Hüseyin Hâmid................................................................................1680
REKLÂMLAR............................................................................................................1686
Edhem Pertev Müstahzarâtı...............................................................................1686
Devlet-i Aliyye-i Osmaniye Bankası.................................................................1687
İCTİMÂʻÎ HIFZISSIHHA...........................................................................................1688
-13- Dâü'l-küûl...................................................................................................1688
HİLÂL VE SALÎB-İ AHMER UNVÂN VE İŞÂRETLERİNİN SÛİSTİʻMÂLİNE
KARŞI TEDÂBÎR-İ MÂNİʻA-İ KÂNÛNİYE..................................................1692
YILAN SOKMASI......................................................................................................1695
Yılan Sokmasının Teʼsîrât ve Netâyici................................................................1695
HİLÂL-İ AHMER HAVÂDİSİ...................................................................................1697
Erzurum Zelzeleleri............................................................................................1697
Âlî-cenâbâne Bir Teberruʻ..................................................................................1697
Beynelmilel Salîb-i Ahmer'in Muʻâveneti.........................................................1697
VIII
Erzurum Hareket-i Arzzedegânı İçin Vukûʻ Bulan Teberruʻât..........................1697
İzmir Hilâl-i Ahmer Dispanserleri.....................................................................1698
Muhâcirlere Muʻâvenet......................................................................................1698
Vezîr Hânı İnhidâmı...........................................................................................1700
Hilâl-i Ahmer'e Hâricden Gelen İʻâne...............................................................1701
Doktor Adnan Bey'in Avdeti..............................................................................1701
Nizâmnâme-i Esâsî Taʻdîlâtı..............................................................................1702
Ayvacık Hilâl-i Ahmer Şuʻbesi..........................................................................1703
Sürmene Hilâl-i Ahmer Şuʻbesi.........................................................................1703
SALÎB-İ AHMERLER HAVÂDİSİ............................................................................1703
Japonya Salîb-i Ahmeri......................................................................................1703
İmdâd ve Muʻâvenet Heyʼeti..............................................................................1704
Gençlik Salîb-i Ahmeri.......................................................................................1704
Aʻzâ....................................................................................................................1704
Umûr-ı Hesâbiye................................................................................................1704
MUKTEBESÂT..........................................................................................................1705
Malaryaya Tutulmak Ağır Bir Cürümdür...........................................................1707
Panama Sıhhiye Diktatörü ve Sineklerin Düşmanı Doktor Gold
Treyt'in Beyânâtı...........................................................................................1707
İNGİLİZCE VE FRANSIZCA KISMI........................................................................1711
REKLÂMLAR............................................................................................................1715
Türkiye Millî Sigorta Şirketi..............................................................................1715
Dakîk Fabrikası, Mehmed Haşim......................................................................1715
Haleb Eczâhânesi, Beşir Kemal.........................................................................1715
Osmanlı Eczâ-yı Tıbbiye Deposu, Ekrem Necib...............................................1716
Resne Fotoğrafhânesi, Rahmizâde Bahaeddin...................................................1716
Evliyâzâde Mehmed Nureddin, Devâir-i Âliye Müteʻahhidi.............................1716
Diş Tabîbi, Hüseyin Hâmid................................................................................1716
REKLÂMLAR............................................................................................................1722
Edhem Pertev Müstahzarâtı...............................................................................1722
Devlet-i Aliyye-i Osmaniye Bankası.................................................................1723
IX
SIHHİYE-İ ASKERİYE VE SIHHİYE-İ UMÛMİYEDE TAYYÂRELERDEN
EDİLECEK İSTİFÂDE.....................................................................................1724
İCTİMÂʻÎ HIFZISSIHHA...........................................................................................1730
-14- Trahom.......................................................................................................1730
DİLSİZLİĞİN TEDÂVÎSİ KÂBİLDİR......................................................................1732
HİLÂL-İ AHMER HASTABAKICI MEKTEBİ TAʻLÎMÂTNÂMESİ.....................1733
HİLÂL-İ AHMER HAVÂDİSİ...................................................................................1736
Cumhûriyet İdâremizin Yıldönümü Münâsebetiyle...........................................1736
Doktor Besim Ömer Paşa...................................................................................1737
Beynelmilel Salîb-i Ahmer ve Erzurum Felâketzedegânı..................................1737
Sırp Salîb-i Ahmeri'nin Erzurum Felâketzedelerine Muʻâveneti.......................1738
Amerika Salîb-i Ahmeri'nin Erzurum Felâketzedelerine Muʻâveneti...............1738
Salîb-i Ahmerlerin Muʻâveneti..........................................................................1738
Azîmet................................................................................................................1738
Antalya Hilâl-i Ahmer Merkezi.........................................................................1738
İmdâd-ı Sıhhî Heyʼetleri İhsâiyâtı......................................................................1747
Eylül Ayı Zarfında İmdâd-ı Sıhhî Heyʼetleri Muʻâmelât-ı Sıhhiyesi.................1741
Hilâl-i Ahmer İstanbul Fukarâ Muʻâyenehâneleri.............................................1742
Amerika Şark-ı Karîb Muʻâvenet Heyʼeti.........................................................1742
İzmir Dispanserleri Altı Aylık İstatistiği............................................................1742
Samatya Semt Teşkîlâtı......................................................................................1742
Tokad Merkezi Reşadiye Şuʻbesi.......................................................................1743
Osmancık Kazâsı................................................................................................1743
Amasya Hilâl-i Ahmer Merkezi.........................................................................1743
Hâricden Gelen İʻâne.........................................................................................1744
İzmir Merkezi'nin 1 Kânûn-ı Sânî 1340 [Ocak 1924] târîhinden 1 Temmuz
[1]340 [1924] târîhine kadar.........................................................................1745
Büyükçekmece Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Sânî 1340 [Ocak 1924] târîhinden
29 Şubat [1]340 [1924] târîhine kadar...............................................................1745
Haçin Şuʻbesi'nin 1 Nisan 1340 [1924] Târîhinden Temmuz [1]340 [1924]
Târîhine Kadar...............................................................................................1746
Keşan Şuʻbesi'nin 23 Kânûn-I Evvel [1]339 [Aralık 1923] Târîhinden 30 Eylül
[1]340 [1924] Târîhine Kadar.......................................................................1746
X
Babaeski Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-I Sânî [1]340 [Ocak 1924] Târîhinden 30 Eylül
[1]340 [1924] Târîhine Kadar.......................................................................1747
Torbalı Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-I Sânî [1]340 [Ocak 1924] Târîhinden 31 Mart
[1]340 [1924] Târîhine Kadar.......................................................................1747
Tire Şuʻbesi'nin 1 Şubat [1]340 [1924] Târîhinden 30 Nisan [1]340 [1924]
Târîhine Kadar...............................................................................................1747
Edremid Hanımlar Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-I Sânî [1]340 [Ocak 1924] Târîhinden
31 Mart [1]340 [1924] Târîhine Kadar..........................................................1747
Çatalca Merkezi'nin 1 Kânûn-I Sânî [1]340 [Ocak 1924] Târîhinden
31 Mart [1]340 [1924] Târîhine Kadar..........................................................1748
Eskişehir Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-I Sânî [1]340 [Ocak 1924] Târîhinden
31 Mart [1]340 [1924] Târîhine Kadar..........................................................1748
Karacabey Şuʻbesi'nin 31 Mayıs [1]340 [1924] Târîhine Kadar.......................1749
Bolu Merkezi'nin Şubat [1]340 [1924] Târîhine Kadar.....................................1750
Burdur Merkezi'nin 1 Mart [1]340 [1924] Târîhinden 31 Mayıs [1]340 [1924]
Târîhine Kadar...............................................................................................1750
Hamidabad Merkezi'nin Kânûn-I Sânî [1]340 [Ocak 1924] Târîhinden
1 Mart [1]340 [1924] Târîhine Kadar............................................................1751
Vezirköprü Şuʻbesi'nin 23 Kânûn-I Evvel Târîhinden 17 Kânûn-I Sânî [1]340
[Ocak 1924] Târîhine Kadar..........................................................................1751
Amasya Vezirköprü Şuʻbesi'nin 18 Kânûn-I Sânî [1]340 [Ocak 1924] Târîhinden
31 Ağustos [1]340 [1924] Târîhîne Kadar.........................................................1752
Adalar Şuʻbesi'nin Şubat [1]340 [1924] Târîhine Kadar...................................1752
Trabzon Merkezi'nin 1 Kânûn-I Sânî [1]340 [Ocak 1924] Târîhinden 31 Mart
[1]340 [1924] Târîhîne Kadar.......................................................................1753
Bursa Hanımlar Merkezi'nin 1 Kânûn-I Sânî [1]340 [Ocak 1924] Târîhinden 31
Mart [1]340 [1924] Târîhîne Kadar...............................................................1753
Adana Dörtyol Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-I Sânî [1]340 [Ocak 1924] Târîhinden
1 Haziran [1]340 [1924] Târîhîne Kadar.......................................................1754
Kemaliye-Eğin Şuʻbesi'nin Şubat [1]340 [1924] Târîhine [Kadar];..................1754
Gediz Şuʻbesi'nin Şubat [1]340 [1924] Târîhinden 31 Mayıs [1]340 [1924]
Târîhine Kadar...............................................................................................1754
Armudlu Şuʻbesi'nin 1 Mart [1]340 [1924] Târîhinden 24 Mayıs [1]340 [1924]
Târîhine Kadar...............................................................................................1754
XI
Anamur Şuʻbesi'nin Mart [1]340 [1924] Târîhinden 1 Haziran [1]340 [1924]
Târîhine Kadar...............................................................................................1755
Genç Merkezi'nin 1 Kânûn-I Sânî [1]340 [Ocak 1924] Târîhinden 31 Mart [1]340
[1924] Târîhine Kadar...................................................................................1755
Kars Merkezi'nin 28 Şubat [1]340 [1924] Târîhine Kadar................................1755
Foça-İ Cedid Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-I Sânî [1]340 [Ocak 1924] Târîhinden
30 Haziran [1]340 [1924] Târîhine Kadar.....................................................1756
Karahisarısahib Merkezi'nin 25 Kânûn-I Evvel [1]339 [1923] Târîhinden Mayıs
[1]340 [1924] Târîhine Kadar.......................................................................1756
Uzunköprü Şuʻbesi'nin Kânûn-I Sânî [1]340 [1924] Târîhinden 31 Mart [1]340
[1924] Târîhine Kadar...................................................................................1756
Ordu Merkezi'nin 1 Kânûn-I Sânî [1]340 [1924] Târîhinden 31 Mart [1]340
Târîhine Kadar...............................................................................................1757
Mustafakemalpaşa Şuʻbesi'nin Kânûn-I Sânî [1]340 [Ocak 1924] Târîhinden 31
Mart [1]340 [1924] Târîhine Kadar...............................................................1758
Adana Merkezi'nin Kânûn-I Sânî [1]340 [Ocak 1924] Târîhinden 31 Mart [1]340
[1924] Târîhine Kadar...................................................................................1759
Kocaeli Merkezi'nin Kânûn-I Sânî [1]340 [1924] Târîhinden Mart [1]340 [1924]
Târîhine Kadar...............................................................................................1759
Tekfurdağı Merkezi'nin Gâye-İ Kânûn-I Sânî [1]340 [Ocak 1924] Târîhine
Kadar..................................................................................................................1760
Bursa Merkezi'nin Kânûn-I Sânî [1]340 [1924] târîhinden Mart [1]340 [1924]
Târîhine Kadar...............................................................................................1761
Göynük Şuʻbesi'nin Kânûn-I Sânî [1]340 [Ocak 1924] Târîhinden Ağustos [1]340
[1924] Târîhine Kadar...................................................................................1762
Kilis Şuʻbesi'nin … Târîhinden 15 Nisan [1]340 [1924] Târîhine Kadar..........1762
Karamürsel Şuʻbesi'nin Nisan [1]340 [1924] târîhinden 30 Haziran [1]340
[1924] Târîhine Kadar...................................................................................1762
Ayvacık Şuʻbesi'nin Kânûn-I Sânî [1]340 [Ocak 1924] Târîhinden 31 Mart [1]340
[1924] Târîhine Kadar...................................................................................1762
Amerika'da Detroit Şehrinde Teşekkül Eden Hilâl-İ Ahmer Cemʻ-İ İʻâne
Komisyonu Tarafından Teberruʻan Gönderilen 3.025 Doların Müteberriʻînine
Âid Esâmî Listesi..........................................................................................1763
SALÎB-İ AHMERLER HAVÂDİSİ...................................................................1771
XII
1 Teşrîn-İ Evvel 1924 Târîhinde Gençlik Salîb-İ Ahmer Aʻzâsına Dâir
Neşredilen İstatistik.......................................................................................1771
Cenûbî Amerika'da...................................................................................1771
Şimâlî Amerika'da.....................................................................................1771
Avrupa Salîb-i Ahmerlerinde....................................................................1771
Asya Salîb-i Ahmerlerinde........................................................................1772
Avustralya Salîb-i Ahmerlerinde..............................................................1772
Alman Salîb-i Ahmeri........................................................................................1773
İsveç Salîb-i Ahmeri..........................................................................................1773
Şarkî Avrupa Salîb-i Ahmer Cemʻiyetlerinden Bazılarının Menâbiʻ-i
Vâridâtı..........................................................................................................1773
Estonya Salîb-i Ahmer Cemʻiyeti'nin.......................................................1773
Letonya Salîb-i Ahmeri'nin.......................................................................1774
Litvanya Salîb-i Ahmeri'nin......................................................................1774
Lehistan Salîb-i Ahmeri'nin......................................................................1774
Hollanda Salîb-i Ahmeri....................................................................................1775
Amerika Salîb-i Ahmeri.....................................................................................1775
Kostarika Salîb-i Ahmeri...................................................................................1775
MUKTEBESÂT..........................................................................................................1775
HİLÂL-İ AHMER SEMT TEŞKÎLÂTI......................................................................1777
Hilâl-i Ahmer'e Vâridât Teʼmîni Mesʼelesi........................................................1777
Beşiktaş Cemʻ-i İʻânât Şuʻbesi..........................................................................1777
Taksim Cemʻ-i İʻânât Heyʼeti............................................................................1778
Beşiktaş Cemʻ-i İʻânât Heyʼeti Tarafından........................................................1779
İNGİLİZCE VE FRANSIZCA KISMI........................................................................1780
REKLÂMLAR............................................................................................................1786
Türkiye Millî Sigorta Şirketi..............................................................................1786
Dakîk Fabrikası, Mehmed Haşim......................................................................1786
Haleb Eczâhânesi, Beşir Kemal.........................................................................1786
Osmanlı Eczâ-yı Tıbbiye Deposu, Ekrem Necib...............................................1787
Resne Fotoğrafhânesi, Rahmizâde Bahaeddin...................................................1787
Evliyâzâde Mehmed Nureddin, Devâir-i Âliye Müteʻahhidi.............................1787
XIII
TÜRKİYE HİLÂL-İ AHMER MECMÛʻASI
SAYI 40
REKLÂMLAR............................................................................................................1794
Edhem Pertev Müstahzarâtı.........................................................................................1794
Servet-i Fünûn.............................................................................................................1795
Hilâl-i Ahmer Mecmûʻası............................................................................................1795
Devlet-i Aliyye-i Osmaniye Bankası...........................................................................1795
Ben Hilâl-i Ahmer'im!........................................................................................1796
SIHHİYE-İ ASKERİYE VE SIHHİYE-İ UMÛMİYEDE TAYYÂRELERDEN
EDİLECEK İSTİFÂDE.....................................................................................1797
İCTİMÂʻÎ HIFZISSIHHA...........................................................................................1802
-15- Sıtma Mücâdelesinde Ehemmiyetli Bir Nokta...........................................1802
ŞİMÂLÎ HOLLANDA'DA SITMA MÜCÂDELESİ..................................................1805
HİLÂL-İ AHMER HAVÂDİSİ...................................................................................1810
Hilâl-i Ahmer Merkez-i Umûmî Aʻzâlığı...........................................................1810
Doktor Celâl Muhtar Bey...................................................................................1810
Afyonkarahisar Zelzelesi...................................................................................1810
Cava Müslümânları İʻânesi................................................................................1810
Yalova'daki Muhâcirlere Yardım........................................................................1810
Muhâcirlere Muʻâvenet......................................................................................1810
Felâketzedeler İçin.............................................................................................1811
Bir Vasiyetnâme.................................................................................................1811
Tahrîrât-ı Umûmiye............................................................................................1811
İzmir Hilâl-i Ahmer Merkezi'nin Muhâcir ve Muhtâcîne Muʻâveneti...............1812
Behisni Hilâl-i Ahmer Şuʻbesi...........................................................................1812
Muʻâvenet ve Şefkat Faʻâliyetlerinden..............................................................1812
Hilâl-i Ahmer İstanbul Fukarâ Muʻâyenehâneleri.............................................1813
Hilâl-i Ahmer İzmir Faʻâliyetlerinden...............................................................1814
Himâye-i Etfâl'in Bayındır'da Süt Damlası Müessesesi'nin Üç Aylık İstatistiği...... 1816
Erzurum Hareket-i Arz Musâbîni Nâmına Verilen İʻânât..................................1817
Gelibolu Şuʻbesi, 31 Teşrîn-i Evvel [1]340 [Ekim 1924] târîhine kadar...........1817
XIV
Genç Merkezi'nin Nisan [1]340 [1924] Târîhinden Eylül [1]340 [1924]
Târîhine Kadar...............................................................................................1818
Mustafakemalpaşa Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]340 [1924] Târîhinden 30 Eylül
Sene [1]340 [1924] Târîhine Kadar...............................................................1818
Suruç Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-I Sânî [1]340 [Ocak 1924] Târîhinden Teşrîn-İ Evvel
Minh. Târîhine Kadar....................................................................................1818
Adana Merkezi'nin Nisan [1]340 [1924] Târîhinden 30 Eylül [1]340 [1924]
Târîhine Kadar...............................................................................................1818
Dörtyol Şuʻbesi'nin 1 Haziran [1]340 [1924] Târîhinden 30 Eylül [1]340 [1924]
Târîhine Kadar...............................................................................................1819
Burdur Merkezi'nin 1 Haziran [1]340 [1924] Târîhinden 30 Ağustos Târîhine
Kadar.............................................................................................................1819
Erzincan Merkezi'nin … Târîhinden 31 Ağustos [1]340 [1924] Târîhine Kadar.... 1820
Bursa Harmancık Şuʻbesinin 1 Kânûn-I Sânî [1]340 [Ocak 1924] Târîhinden
1 Teşrîn-İ Evvel [1]340 [Ekim 1924] Târîhine Kadar...................................1820
Hassa Şuʻbesi'nin 1 Mart [1]340 Târîhinden 30 Teşrîn-İ Evvel [1]340 Târîhine
Kadar.............................................................................................................1820
Tekfurdağı Merkezi'nin Haziran [1]340 [1924] Târîhinden 30 Eylül [1]340 [1924]
Târîhine Kadar...............................................................................................1821
Armudlu Şuʻbesi'nin 1 Ağustos [1]340 [1924] Târîhinden 30 Eylül [1]340 [1924]
Târîhine Kadar...............................................................................................1821
Bursa Hanımlar Merkezi'nin Nisan [1]340 [1924] Târihinden 30 Eylül [1]340
Târîhine [1924] Kadar...................................................................................1821
Şile Şuʻbesi'nin 30 Eylül [1]340 [1924] Târîhine Kadar...................................1822
Gümüşhacıköy Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-I Sânî [1]340 [Ocak 1924] Târîhinden
15 Teşrîn-İ Sânî [1]340 [Kasım 1924] Târîhine Kadar.................................1822
Sivrihisar Şuʻbesi'nin Gâye-İ Eylül Târîhine Kadar..........................................1822
SALÎB-İ AHMERLER HAVÂDİSİ............................................................................1822
Amerika Salîb-i Ahmeri.....................................................................................1822
Hind Salîb-i Ahmeri...........................................................................................1823
Japon Salîb-i Ahmeri..........................................................................................1823
Sırp Salîb-i Ahmeri............................................................................................1823
MUKTEBESÂT..........................................................................................................1824
HİLÂL-İ AHMER SEMT TEŞKÎLÂTI......................................................................1826
XV
Hilâl-i Ahmer'e Vâridât Teʼmîni Mesʼelesi........................................................1826
İNGİLİZCE VE FRANSIZCA KISMI........................................................................1858
REKLÂMLAR............................................................................................................1863
Türkiye Millî Sigorta Şirketi..............................................................................1863
Dakîk Fabrikası, Mehmed Haşim......................................................................1863
Haleb Eczâhânesi, Beşir Kemal.........................................................................1863
Osmanlı Eczâ-yı Tıbbiye Deposu, Ekrem Necib...............................................1864
Resne Fotoğrafhânesi, Rahmizâde Bahaeddin...................................................1864
Evliyâzâde Mehmed Nureddin, Devâir-i Âliye Müteʻahhidi.............................1864
REKLÂMLAR............................................................................................................1870
Edhem Pertev Müstahzarâtı...............................................................................1870
Servet-i Fünûn....................................................................................................1871
Hilâl-i Ahmer Mecmûʻası...................................................................................1871
Devlet-i Aliyye-i Osmaniye Bankası.................................................................1871
TEKSÎR-İ AʻZÂ MESʼELESİ.....................................................................................1872
İCTİMÂʻÎ HIFZISSIHHA...........................................................................................1874
-16- Anofel Harbi...............................................................................................1874
AMERİKA’DA SALÎB-İ AHMER PROPAGANDA VÂSITALARI.........................1878
HİLÂL-İ AHMER HAVÂDİSİ...................................................................................1880
Selanik Heyʼet-i İmdâdiyemizin Dûçâr Olduğu Şenîʻ Bir Taʻarruz..................1880
Hilâl-i Ahmer Hastabakıcılık Mektebi...............................................................1881
Doktor Hakkı Şinasi Paşa..................................................................................1881
Hindistan’a Gidecek Merkez-i Umûmî Aʻzâsı...................................................1882
Müessif Bir Zıyâʻ...............................................................................................1882
İzmir Dispanserleri.............................................................................................1882
Ardahan Zelzelesi..............................................................................................1883
XVI
Erzurum Felâketzedeleri İçin.............................................................................1883
Muʻâvenet..........................................................................................................1883
Hilâl-i Ahmer İstanbul Fukarâ Muʻâyenehâneleri.............................................1884
Antalya Hilâl-i Ahmer Vilâyet Kongresi...........................................................1884
Mersin Hilâl-i Ahmer Merkezi...........................................................................1885
SALÎB-İ AHMERLER HAVÂDİSİ............................................................................1885
Amerika Salîb-i Ahmeri.....................................................................................1885
Fransa ve İngiltere Nüfûsları..............................................................................1886
Yunan Salîb-i Ahmeri.........................................................................................1886
Kanada Salîb-i Ahmeri.......................................................................................1887
Japonya Salîb-i Ahmeri......................................................................................1887
KİTÂBİYÂT...............................................................................................................1887
MUKTEBESÂT..........................................................................................................1890
DETROIT HİLÂL-İ AHMER CEMʻİYETİ İʻÂNE LİSTESİ....................................1892
HİLÂL-İ AHMER SEMT TEŞKÎLÂTI......................................................................1899
Hilâl-i Ahmer’e Vâridât Teʼmîni Mesʼelesi.......................................................1899
Fatih Cemʻ-i İʻânât Heyʼet-i Muhteremesi Tarafından......................................1899
Şehremini...........................................................................................................1911
Samatya Cemʻ-i İʻânât Heyʼeti..........................................................................1917
Kumkapı Cemʻ-i İʻânât Heyʼeti’nden................................................................1926
İNGİLİZCE VE FRANSIZCA KISMI........................................................................1928
REKLÂMLAR............................................................................................................1934
Türkiye Millî Sigorta Şirketi..............................................................................1934
Dakîk Fabrikası, Mehmed Haşim......................................................................1934
Haleb Eczâhânesi, Beşir Kemal.........................................................................1934
Osmanlı Eczâ-yı Tıbbiye Deposu, Ekrem Necib...............................................1935
Resne Fotoğrafhânesi, Rahmizâde Bahaeddin...................................................1935
Evliyâzâde Mehmed Nureddin, Devâir-i Âliye Müteʻahhidi.............................1935
XVII
FOTOĞRAF ALT YAZILARI
XVIII
• Samsun İmdâd-ı Sıhhî Heyʼeti tarafından muhâcirîne çamaşır ve elbise tevzîʻ
edilir iken........................................................................................................................ 1622
• Ahîren icrâ-yı vazîfe esnâsında büyük bir kazâya maʻrûz kalmış olan Hilâl-i
Ahmer meʼmûrlarından Hayreddin Bey......................................................................... 1623
XIX
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmûʻası, Sayı 40
XX
TÜRKİYE
HİLÂL-İ AHMER MECMÛ‘ASI
35
Üçüncü Sene 12 Zilhicce sene 1342 / 15 Temmuz sene 1340 (1924) Numara 35
TÜRKİYE
HİLÂL-İ AHMER MECMÛʻASI
BULLETIN MENSUEL
DU
CROISSANT-ROUGE TURC
CONSTANTINOPLE
15 Juillet 1924
Nüshası 10 kuruşdur.
İstanbul
Ahmed İhsan ve Şürekâsı
Matbaʻacılık Osmanlı Şirketi
1340
EDHEM PERTEV MÜSTAHZARÂTI
Edhem Pertev Eczâhânesi müstahzarâtı Avrupa'nın bi'l-cümle sergi-i umûmîlerinde altın, gü-
müş madalyalar ile mükâfâta, Nafiz Paşa, Operatör Cemil Paşa, Besim Ömer Paşa, Ziya Nuri Paşa,
Âsaf Derviş Paşa hazerâtı gibi muʻallimîn-i muhteremenin ve daha birçok etıbbâ-yı hâzıka-i Osmani-
ye'nin ve Paris Belediye Hastahânelerinin takdîrâtına mazhar olmuşdur.
En son modelde komprime makineleriyle techîz edilmiş olan fabrikamızın da gerek sülfato
komprimeleri ve gerek şekerlemeleri iʻmâl edildiği gibi sipâriş vukûʻunda her nevʻ muʻâlece arzu
edilen şekil ve mikdârda komprime hâline ifrâğ olunur. Harb devâm etdiği müddetçe ordumuza, bah-
riyemize, Hilâl-i Ahmer'imize hizmet eden ve Avrupa'ya sipâriş ihtiyâcından memleketimizi vâreste
kılan yegâne Osmanlı komprime fabrikasıdır.
Edhem Pertev Eczâhânesi müstahzarâtından: Pertev şurubu, krem pertev, pertev diş tozu ve
maʻcûnu, kınakınalı pertev saç sabunu, pertev çocuk pudrası, kozmetik pertev, pertev tırnak cilâsı,
pertev tuvalet pudrası, pertev tuvalet penbeliği, muhtelif kokulu pertev kolonya suları memleketimiz-
de en ziyâde rağbet gören Osmanlı müstahzarâtı olup bilhâssa tavsiye olunur.
Mahall-i iʻmâl ve umûm deposu: Aksaray'da Edhem Pertev Eczâhânesi'dir.
Devlet-i Aliyye-i Osmaniye Bankası
Osmanlı Anonim Şirketi
Dersaadet'de İstanbul ve Beyoğlu cihetlerinde şuʻbeleri vardır. Telefon: İstanbul 1234, Beyoğlu
1303
Senelik abonesi bir liradır. Merciʻi: Yerebatan Câddesi'nde Hilâl-i Ahmer Merkezi.
Telefon: İstanbul 1783
Mündericât:
Bayram Tebriği – Beynelmilel Salîb-i Ahmer Teşkîlâtı – Mayıs Ayı Zarfında Hilâl-i Ahmer
Dispanserleriyle Heyʼet-i Sıhhiyesinin Faʻâliyeti – İstanbul Fukarâ Muʻâyenehâneleri –
Murahhaslarımızın Avdeti – Hilâl-i Ahmer Havâdisi – Kastamonu Merkezinin Faʻâliyeti – Muhtelit
Mübâdele Komisyonu – Yalova ve Karamürsel Muhâcirlerine Yardım – Mersin Hastahânesi'nin
Tevsîʻi – Eser-i Mürüvvet – Merkez ve Şuʻbelerimizden Gelen Cevâblar – Salîb-i Ahmerler
Havâdisi – Doktor Ferrière'in Vefâtı – Amerika Salîb-i Ahmeri – Prag Çocuklar Kongresi – Arjantin
Salîb-i Ahmeri – Avusturya Gençlik Salîb-i Ahmeri – Belçika Salîb-i Ahmeri – Ekvador Salîb-i
Ahmeri – Tedkîk-i Mesâib Mecmûʻası – Bulgaristan'da Himâye-i Etfâl – Japon Salîb-i Ahmeri
– Romanya Beynelmilel Muhâcirîn Konferansı – Salîb-i Ahmerler Heyʼet-i İʼtilâfiyesi'ne (Lig)
Tevârîh-i Dühûl – Nüfûs Mesʼelesi – Teberruʻât – Fransızca ve İngilizce Kısımları
Bayram Tebriği
Güzerân eden 1342 senesi îd-i saʻîd-i edhâsı münâsebetiyle mecmûʻamız bütün
kâriîn ve kâriât ve bilhâssa İslâm kardeşlerimize arz-ı tebrîkât eder ve mesʻûd ve ha-
yırlı birçok bayramlar daha idrâk etmelerini eltâf-ı ilâhiyeden duʻâ eyleriz.
1476
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 35
gibi mücâdele yalnız ordulara münhasır kalmayarak gerek yeni harb usûlleri îcâbâtı ve gerek ruhlarda
vazʻiyetin vehâmeti nisbetinde uyanan kin ve adâvetin teʼsîriyle gayr-ı muhârib [362] ahâlîyi dahi
masûn bırakmışdır. Her ferd, hattâ kadınlar ve çocuklar bile harb eden efrâd gibi münâzaʻaya iştirâk
mecbûriyetinde kalmışdır. Ekser devletlerin iştirâki hasebiyle dünyânın mühim bir kısım sekenesi
hâl-i seferberîde gibi idi. Bu şerâit tahtında üserâya ve gayr-ı muhârib ahâlîye yalnız Hilâl-i Ahmer ve
Salîb-i Ahmerler muʻâvenet edebilecek bir vazʻiyetde kalmışlardı. Üserâ ve mecrûhînin muhâberâtını
teʼmîn etmek, düşman elinde kalmış olan kadın ve çocuklara âilelerinden maʻlûmât vermek ve on-
lara az çok muʻâvenetde bulunabilmek münhasıran Salîb-i Ahmer müesseselerinin taht-ı iktidârında
idi. O kadar ki, Hilâl ve Salîb-i Ahmerlerin bâ-husûs sıhhiye-i askeriyesi derece-i kifâyede bulunan
memleketlerde yaralı ve hasta efrâda olan muʻâveneti, bunun gayrı hidemâtı yanında pek küçük kal-
mışdır. Bu sebebden muhârib memleketlerde Hilâl ve Salîb-i Ahmer Cemʻiyetleri harb esnâsında
büyük bir vüsʻat almış ve ehemmiyet iktisâb etmişdir. Bu meyânda harbden evvel pek ehemmiyetsiz
bir cemʻiyet hâlinde bulunan Amerika Salîb-i Ahmeri, Hükûmât-ı Müttehide'nin harbe dühûlü ânında
birdenbire büyüyerek 24 milyon aʻzâ kaydetmişdir.
Millî Hilâl-i Ahmer ve Salîb-i Ahmerlerin yekdiğeriyle olan münâsebâtını teʼmîn ve Cenevre
Mukâvelesi'nin tamâmî-i tatbîkini murâkabe, üserânın teftîşini icrâ gibi vezâif Beynelmilel Salîb-i
Ahmer Komitesi'ne terettüb etmiş ve bu heyʼet harb esnâsında birçok yeni devâir açmağa mecbûr
kalmışdır. O da Beynelmilel Salîb-i Ahmer Komitesi'nin vezâifini ehemmiyet-i kâmilesiyle meydân-ı
bedâhete çıkarmışdır. Harb bitince Amerika Hükûmât-ı Müttehidesi Reîsi Wilson, nasıl Cemʻiyet-i
Akvâm fikrini ileri sürerek bilâhare Amerikalıların iştirâk etmediği bu heyʼeti vücûda getirmeğe se-
beb olmuş ise, Amerika Salîb-i Ahmeri'ne mâddeten ve maʻnen pek çok hizmetler îfâ etmiş bulunan
Davison bir Salîb-i Ahmerler federasyonu yaparak devâmlı ve belki ebedî olduğunu zannetdiği sulh
devresinde de bu mühim teşkîlâtın ıztırâbât-ı beşeriyeyi tahfîf için aʻzamî bir faʻâliyetle çalışmasını
teʼmîn etmek istemişdir. Bütün Hilâl ve Salîb-i Ahmerlerin mâddî ve maʻnevî kuvvetlerini tevhîd
ederek müstevlî hastalıklara vesâir esbâb-ı ıztırâbâta karşı mücâdele fikriyle Davison 1919 bidâ-
yetinde Cenevre'ye gelmiş idi. İlk müzâkerât netîcesinde Davison mefkûresinden mühim bir kıs-
mını îcâbât-ı siyâsiyeye fedâ etmek mecbûriyetinde kaldı. Davison düşündüğü federasyona bütün
milletlerin Salîb-i Ahmerlerini almak arzusunda idi. Hâlbuki Cihân Harbi'nin gâlib devletleri bunu
kendilerine hasr talebinde bulundular. Bu sûretle yalnız beş büyük devletin (İngiltere, Fransa, İtalya,
Japonya ve Amerika) Salîb-i Ahmerleri birleşerek Salîb-i Ahmer Heyʼet-i İʼtilâfiyesi yâhûd İttihâdı
(Ligue du Croissant-Rouge) teşkîl etdiler. Evvelâ müttefiklerinin ve bilâhare harb esnâsında bî-taraf
kalmış olan devletlerin ve ancak birkaç sene sonra yani 1921'de eski düşmanlarına âid cemʻiyetlerin
bu ittihâda dühûlünü tensîb ve teklîf etdiler. İşte mebdeʼdeki bu teʼsîrât-ı siyâsiyedir ki, Beynelmilel
Salîb-i Ahmer Komitesi'ni bu yeni teşkîlâta dühûlden menʻ etmişdi. Cidden büyük bir insâniyet-per-
ver olan Davison’un vefâtından sonra ligin müdüriyetine İngiltere Hükûmeti'nin sâbık Hindistan nâ-
zırlarından Sir Claude Hill cenâbları geldi. Salîb-i Ahmerler ligi kabûl etdiği nizâmnâme-i esâsîsinde
ilk müessis beş hükûmet Salîb-i Ahmerlerine mümtâz bir vazʻiyet-i hukûkiye vermiş idi. Kezâlik lig
için bir meclis-i umûmî ve bir de meclis-i müdîrân teşkîl ederek ligi tâ 1863'den beri bütün Salîb-i
Ahmer umûrunun en yüksek kuvve-i teşrîʻiyesi olan [363] Beynelmilel Salîb-i Ahmer Konferansı'nın
hükmünden tecrîd etmiş idi. Kezâlik ligin nizâmnâme-i esâsîsinin pek hâiz-i ehemmiyet bir noktası
da meclis-i umûmî ve meclis-i müdîrânın senede ancak kısa bir müddetçik devâm eden ictimâʻları
hâricinde bütün kuvve-i teşrîʻiye ve icrâiyesini reîsinin ve onun muvâfakatıyla müdür-i umûmînin
uhdesine tevdîʻ etmiş olmasıdır.
1477
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 35
Harb-i Umûmî'den sonra her memleketde Salîb-i Ahmerlerin beynelmilel teşkîlâtının yeniden
mütâlaʻa olunarak daha esâslı bir sûretde yapılması lüzûmu anlaşılmış idi. Ligin mevcûdiyeti o âna
kadar yegâne mevkiʻi hâiz olan Beynelmilel Salîb-i Ahmer Komitesi'nden başka bir de lig müdüriyeti
ihdâsı sûretiyle bir ikilik tevlîd etmiş bulunuyor idi. Bu ise az zamân bu iki teşkîlât arasında ihtilâfât-ı
mühimmenin husûlüne sebebiyet vermiş idi. Maʻatteessüf ligin heyʼet-i idâresi büyük masraflar ih-
tiyârıyla parlak dâireler meydâna getirmiş ve onu müteʻâkib de bütün Beynelmilel Salîb-i Ahmer teş-
kîlâtında hâkim bir mevkiʻ işgâl etmek ve hattâ âmir olmak istemiş idi. Bunun üzerine lig tarafından
bu maksada hâdim bir Beynelmilel Salîb-i Ahmerler Nizâmnâme-i Esâsîsi Projesi yapılmış ve bunun
Beynelmilel Salîb-i Ahmer Komitesi tarafından kabûlü için sarf-ı mesâʻî edilmiş idi. Bu projede
Salîb-i Ahmer teşkîlâtının müessisi ve yalnız İsviçrelilerden mürekkeb Beynelmilel Salîb-i Ahmer
Komitesi yerine herhangi bir devletin Salîb-i Ahmerleri murahhaslarının da dâhil bulunduğu muhtelit
bir heyʼet ikâmesi teklîf olunmuş idi. Bu projenin hatâlarını nazar-ı dikkate alan İskandinavya Salîb-i
Ahmerleri hiç olmazsa harb esnâsında Beynelmilel Salîb-i Ahmer Komitesi'ne yalnız bî-taraf devlet-
lerin murahhaslarını kabûl esâsını ileri sürmüş idi. Hâlbuki yalnız İsviçre'nin kânûn-ı esâsîsinde bu
devletin dâimâ bî-taraf olduğu mezkûr bulunup bu bî-taraflık da diğer devletler tarafından muhtelif
târîhlerde kabûl edilmiş bulunuyor idi.
Diğer devletler bir harb esnâsında bî-taraf kalsalar da İsviçre'nin bu husûsiyeti hasebiyle aynı
vazʻiyetde olamıyorlar. İngiliz Salîb-i Ahmer Murahhası Sir Stanley bu kazıyyenin ehemmiyetini:
"-İngiltere Hükûmeti bir harbe iştirâk etmediği zamân bî-taraf addolunur ve diğer bî-taraf dev-
letlerden farksız bulunur" iddiʻâsıyla ızhâr ediyordu. Bu mesʼele üzerine 1921 târîhinden iʻtibâren
Beynelmilel Salîb-i Ahmer Komitesi ile lig arasında muhtelif târîhlerde komisyonlar akdedilmek
sûretiyle müzâkerât icrâ edildi. Lig dâimâ maksadını müdâfaʻa etdiği cihetle ve Beynelmilel Komite
de ancak kısmen hukûkundan ferâgata râzı olduğundan iʼtilâf kâbil olamamış idi. Nihâyet Beynel-
milel Salîb-i Ahmer Komitesi mesʼelenin iktisâb etdiği şekil ve kendisine terettüb eden mesʼûliyet
karşısında Hilâl ve Salîb-i Ahmerler teşkîlâtı için hayâtî bir mesʼele olan bu keyfiyetin mütâlaʻâsını
beynelmilel bir konferansa havâleyi düşündü. Yalnız lig evvelce husûsî bir sûretde müzâkerât icrâ
olunarak bir tarz-ı hâl bulunması husûsunda ısrâr ediyor ve konferansın inʻikâdına rûy-ı muvâfakat
göstermiyordu. 1923'de Cenevre'de münʻakid Beynelmilel Salîb-i Ahmer Konferansı, mesʼeleyi bu
hâlde buldu. Lig ve tarafdârânının şedîd mümânaʻatına rağmen ittifâk-ı ârâ ile mütehassıslardan mü-
rekkeb bir tedkîk komisyonu teşkîliyle mesʼelenin mütâlaʻa ve hallini bu komisyona havâleye karâr
verdi. Hilâl-i Ahmer Cemʻiyeti dört buçuk sene değil, on iki seneden beri mütemâdî harbde buluna-
rak Beynelmilel Salîb-i Ahmer Komitesi'nin bütün maʻnâsıyla bî-taraf zevâtdan mürekkeb olmasının
ehemmiyeti hakkında [364] tâm bir kanâʻat hâsıl etmiş idi. On Birinci Beynelmilel Salîb-i Ahmer
Konferansı'nda bu kanâʻatini evvelâ bir beyânnâme neşretmek sûretiyle ve bilâhare ictimâʻlarda
berâhîn irâʼesiyle müdâfaʻa etmiş olduğu cihetle mesʼelenin ber-vech-i maʻrûz bir cereyân almasına
müessir bir âmil olmuşdu. Konferans, intihâb etdiği on üç mütehassıs aʻzâ meyânına Hilâl-i Ahmer
murahhaslarından âcizlerini de idhâl eyleyerek Hilâl-i Ahmer'e mühim bir vazîfe tevdîʻ etmiş oldu.
İşte Salîb-i Ahmer'in beynelmilel teşkîlâtı mesʼelesi bu sûretle tekevvün etmişdir. Arz etdiğimiz
tedkîk komisyonunun mesâʻîsi netîcesine dâir ikinci bir makâlede beyân-ı maʻlûmât edilecekdir.
Âkil Muhtar
1478
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 35
1479
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 35
Ulukışla İmdâd-ı Sıhhî Heyʼeti: Yeni teşekkül etmiş olan işbu heyʼet dispanserine 21'i çocuk
olmak üzere 101 muhâcir mürâcaʻat eyleyerek taht-ı tedâvîye alınmışlardır.
Mecmûʻamız Müdürü
Merkez-i Umûmî aʻzâsından olup mecmûʻamız müdüriyetinde bulunmakda olan Haydar Be-
yefendi bir müddetden beri murahhas sıfatıyla Samsun'da bulunmakda idi. Ahîren ikmâl-i vazîfe ile
avdet eylemişdir.
Havâdis-i Sâire
§ Drama ve Kavala havâlîsi muhâcirleri tamâmen nakledilmiş olduklarından işbu mahaller İm-
dâd-ı Sıhhî Heyʼetleri lağvedilmişdir.
§ Selanik İmdâd-ı Sıhhî Heyʼeti eczâcılığına mülgâ Drama Heyʼeti Eczâcısı Ahmed Nureddin
Bey taʻyîn edilmişdir.
§ Kozana havâlîsindeki muhtâcîn muhâcirîn tamâmen nakledilmiş olduklarından Kozana İm-
dâd-ı Sıhhî Heyʼeti lağvedilmiş ve cüzʼî kalan vazîfesi Kayalar Heyʼeti'ne tevdîʻ olunmuşdur.
[366] § İzmit İmdâd-ı Sıhhî Heyʼeti lağvedilmişdir.
§ Mersin İmdâd-ı Sıhhî Heyʼeti Reîsi Doktor İrfan Bey'in vukûʻ-ı istiʻfâsına binâen yerine mül-
gâ Kavala İmdâd-ı Sıhhî Heyʼeti Reîsi Doktor Hüseyin Bey taʻyîn kılınmışdır.
§ Samsun mücâdele hemşîresi olup vazîfesinin hitâmına binâen İstanbul'a avdet eylemiş olan
Hemşîre Hayriye Hanım'la mülgâ Kavala Heyʼeti Hemşîresi Hâfıze Latife Hanım Mersin hemşîreli-
ğine taʻyîn edilmişlerdir.
1480
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 35
İstiʻfâ ve Taʻyîn
Muhâsebe meʼmûrlarından Harun Bey'in istiʻfâsına binâen yerine
yevmiye muhâsiblerinden olup Eskişehir deposunda bulunan Emin Bey
ve onun yerine de depo kâtiblerinden Murad Bey taʻyîn kılınmışdır.
Sabun Tevzîʻi
Gösterilen lüzûm üzerine Makriköy civârına yerleşdirilen muhâcirî-
ne tevzîʻ edilmek üzere mikdâr-ı kâfi sabun gönderilmişdir.
1481
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 35
1482
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 35
ya atf-ı ehemmiyetle herkesin Hilâl-i Ahmer'e aʻzâ yazılarak senede birer lira vermelerinin teʼmînine
sarf-ı mesâʻî etmelerini çok ricâ ederiz.
Bir muhterem refikimizin dediği gibi, senede yüz kuruş, ayda sekiz kuruş ve günde on bir para
kadar bir şey tutar ki, en âciz olan erbâb-ı hamiyet için bile büyük bir şey değildir. Bu fikri herkesin
zihnine yerleştirmeli, teşvîk etmeli, merhametli ve şefkat-perver herkesi aʻzâ yazmalı, Hilâl-i Ah-
mer dergâhının müntesiblerini, mürîdlerini ve murâbıtlarını çoğaltmalıdır. Ecnebî memleketlerinde
Salîb-i Ahmer aʻzâları milyonlarla sayılıyor!
Kastamonu merkezimizde el-yevm îfâ-yı vazîfe-i hamiyet eden heyʼet-i idâre ber-vech-i âtî
zevâtdan mürekkebdir:
Reîs-i Evvel Şeyh Ziya Bey, Reîs-i Sânî Sıhhiye Müdürü Said Bey, Kâtib Eczâcı Nuri Bey,
Veznedâr Eczâcı Cemal Bey, Veznedâr Muʻâvini Doktor Fazıl Emin Bey.
Merkezimize muvaffakiyetler temennî ederiz.
1483
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 35
Eser-i Mürüvvet
Tarsus refîk-i muhteremimizde okuduğumuza göre, Mersin tüccârından Fabrikatör Veli Tevfik
Bey, Hilâl-i Ahmer hastahâneleri ve müessesât-ı sıhhiye için yevmî iktizâ eden buzu teberruʻ ediyor-
muş. Mecmûʻamız teşekkürünü îfâ ederken bu gibi zevâtın tekessürüne de duʻâ eyler.
1484
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 35
Doktor Ferrière
Ahîren vefât eden Cenevre Beynelmilel Komite aʻzâsından Doktor Frédéric Ferrière
Dr. Frédéric Ferrière, dans son cabinet de travail. Membre du Comité International de la Croissant-Rouge
depuis 1884 décéde le 14 Juin 1924
1485
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 35
§ Anadolu'dan Yunanistan'a hicret eden Hıristiyanlara Amerika Salîb-i Ahmeri bu defa yine
100.000 dolar daha vermişdir. Şu sûretle İzmir'in istirdâdından beri Amerika Salîb-i Ahmeri'nin Yu-
nanlılara etdiği muʻâvenetin yekûnu üç milyon doları bulmuşdur. Bu mikdâr bugünkü piyasaya göre
bizim evrâk-ı nakdiye ile 5.850.000 lira tutar. Mezkûr Salîb-i Ahmer 1922 senesi Haziran'ına kadar
800.000 Yunanlı'yı giydirip beslemiş ve hastalıklarını tedâvî etmiş ve barındırmışdır.
1486
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 35
1487
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 35
rıca yataklar ihdâsına ve çocukların gıdâlarını düşünmeğe ve sütnineler için de bazı tedâbîr ittihâzına
karâr vermiş ve icrââta da başlamışdır.
Aʻzâ-yı Müessise
Amerika Salîb-i Ahmeri 5 Mayıs 1919
İngiliz Salîb-i Ahmeri 5 Mayıs 1919
Fransız Salîb-i Ahmeri 5 Mayıs 1919
İtalya Salîb-i Ahmeri 5 Mayıs 1919
Japonya Salîb-i Ahmeri 5 Mayıs 1919
1919
Belçika Salîb-i Ahmeri 27 Mayıs
Norveç Salîb-i Ahmeri 27 Mayıs
Portugal Salîb-i Ahmeri 28 Mayıs
Brezilya Salîb-i Ahmeri 17 Haziran
Peru Salîb-i Ahmeri 17 Haziran
Avustralya Salîb-i Ahmeri 19 Haziran
Kanada Salîb-i Ahmeri 20 Haziran
Arjantin Salîb-i Ahmeri 23 Haziran
Afrika-yı Cenûbî İttihâdı Salîb-i Ahmeri 24 Haziran
[374] Yunanistan Salîb-i Ahmeri 24 Haziran
İsveç Salîb-i Ahmeri 24 Haziran
Çin Salîb-i Ahmeri 8 Temmuz
Yeni Zelanda Salîb-i Ahmeri 11 Temmuz
Danimarka Salîb-i Ahmeri 12 Temmuz
Romanya Salîb-i Ahmeri 14 Temmuz
Venezuela Salîb-i Ahmeri 15 Temmuz
Küba Salîb-i Ahmeri 17 Temmuz
Hindistan Salîb-i Ahmeri 7 Ağustos
1488
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 35
1920
Çekoslovakya Salîb-i Ahmeri 11 Kânûn-ı Sânî
Uruguay Salîb-i Ahmeri 16 Kânûn-ı Sânî
Şili Salîb-i Ahmeri 1 Şubat
1921
Siyam Salîb-i Ahmeri 8 Nisan
Avusturya Salîb-i Ahmeri 20 Nisan
Macar Salîb-i Ahmeri 20 Haziran
Bulgar Salîb-i Ahmeri 20 Temmuz
1922
Lüksemburg Salîb-i Ahmeri 3 Kânûn-ı Sânî
Finlandi[y]a Salîb-i Ahmeri 5 Kânûn-ı Sânî
Estonya Salîb-i Ahmeri 25 Kânûn-ı Sânî
Paraguay Salîb-i Ahmeri 23 Mart
Kostarika Salîb-i Ahmeri 5 Nisan
Kolombiya Salîb-i Ahmeri 29 Mayıs
Almanya Salîb-i Ahmeri 15 Temmuz
1923
Leton Salîb-i Ahmeri 10 Kânûn-ı Sânî
Bolivya Salîb-i Ahmeri 22 Kânûn-ı Sânî
Danzig Salîb-i Ahmeri 14 Şubat
Ekvador Salîb-i Ahmeri 9 Haziran
Arnavut Salîb-i Ahmeri 2 Ağustos
Guatemala Salîb-i Ahmeri 15 Ağustos
Litvanya Salîb-i Ahmeri 28 Teşrîn-i Evvel
Meksika Salîb-i Ahmeri 5 Teşrîn-i Evvel
1924
Felemenk Hindistanı Salîb-i Ahmeri 7 Kânûn-ı Sânî
_______________
1489
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 35
Nüfûs Mesʼelesi
Hilâl-i Ahmer'in reîs-i fahrîsi ve bilfiʻl reîs-i sânîsi Müderris Doktor Besim Ömer Paşa'nın
ahîren Nüfûs Mesʼelesi, Fen ve İzdivâc ve Gebelik nâmıyla yazdığı üç eserin intişâr etdiğini geçen
nüshamızda yazmış idik.
Müderris Doktor Besim Ömer Paşa, şimdiye kadar neşretdiği âsâr-ı ilmiyeden başka, "ilm"i
vülgarize yani herkesin anlayabileceği bir lisân ile ifâde etmeğe hasr-ı vücûd ve bu cinsden elliyi
mütecâviz âsâr neşretmişdir.
Bu defa yeni intişâr ve makâlemizin serlevhasını teşkîl eden Nüfûs Mesʼelesi eseri, bilhâssa
bizim için pek mühimdir. Maʻlûmdur ki, Trablusgarb Harbi'yle başlayıp Lozan sulhuna kadar devâm
eden on iki felâketli sene, memleketin nüfûsunu azaltmış ve bu müddet esnâsında memlekete çöken
fakr u sefâlet, vefeyâtın adedini -bilhâssa küçük çocuklarda- artırmışdır. İşte bu hakîkati nazar-ı iʻ-
tibâra alan muharrir paşa, memleketin "hayât"ını teşkîl eden bu millî ve ictimâʻî mesʼeleyi yakından
tedkîk ve alınması îcâb eden tedâbîri zikrediyor.
Müderris Doktor Besim Ömer Paşa'nın bu mesʼele [375] ile tevaggulü yeni değildir. Harb-i
Umûmî'de, dünyânın top ve tüfenkleri dakîkada binlerce kişi yere serer iken, muharrir paşa küçük
çocukların sıhhatiyle meşgûl olarak Almanya'dan buna dâir mütenevviʻ levhalar getirtmiş, terceme
etmiş, basdırmış, istatistikli grafikler tanzîm ve tertîb ve bunları Harb-i Umûmî esnâsında Hilâl-i Ah-
mer'in Galatasarây Lisesi'nde açmış olduğu serginin pavyonlarından birinde teşhîr etmişdir.
Müderris Doktor Besim Ömer Paşa, mevzûʻ-ı bahis mesʼeleyi tedkîk eder iken:
"-Nüfûsun tenâkusu bir memleket için büyük bir felâketdir. Bu tenâkus ya harb gibi muvakkat
ve çok defa hâricî bir sebebin teʼsîriyle husûle gelen bir maraz-ı ictimâʻî netîcesi yâhûd esbâb-ı mü-
teʻaddide ve dâime netîcesi olarak müzmin bir maraz-ı beledî hükmündedir" dedikden sonra ikinci
nevʻde yani dâimî ve dâhilî esbâb teʼsîriyle yerleşen hastalıklardadır, diyor.
Bâlâya nakletdiğimiz bu fıkralarda derdin tâm teşhîsi mündemicdir.
İşte bu teşhîse binâen muharrir paşa memleketin usûl-i sıhhiyesini gözden geçirerek vazʻiyeti
olduğu gibi ber-vech-i zîr tasvîr ediyor:
"-Türk, vatanının müdâfaʻası uğrunda genç ve dinç birçok evlâdını gâib etdi. Gençlik kanını
akıtdı. Türkiye, teʻâkub eden harblerden her memleketden ziyâde nüfûsça zâyiʻâta uğradı. Bu zâyiʻât
elbette ırkı sarsdı. El-yevm memleket muzaffer ise de yorgundur. Bunun ile berâber bu sarsıntı ne ka-
dar büyük olur ise olsun, esâsen tenâkus-ı nüfûsu idâme eden esbâbın izâlesi ile zâyiʻâtı telâfi etmek
katʻiyen müşkil değildir. Bir kazâ veya hâdise vukûʻunda on beş, yirmi kişi ölse, ezilse, boğulsa her
tarafdan bir feryâd kopar, derʻakab teşebbüsâtda bulunulur, imdâd ve muʻâvenete koşulur. Hâlbuki
her sene yüz binlerce zâyiʻât veren ve tenâkus-ı nüfûs gâile-i azîmesini vücûda getiren 'milletin istik-
bâl-i mevcûdiyeti mesʼelesi' bir aralık endîşe-bahş olsa bile maʻatteessüf devâm etmiyor, unutuluyor.
Büyük bir ehemmiyeti hâiz olmayan âdî bir mesʼelede bile birçok gürültüler ediliyor da mesâil-i
ictimâʻiyenin en ehemmiyetlisinde kayıdsızlık gösteriliyor".
Müderris Doktor Besim Ömer Paşa, kesâfet-i nüfûsdan, nüfûsun iktisâdiyât ve siyâsiyât üzerin-
deki teʼsîrâtından, tevellüdâtdan, vefeyâtdan, muhâceretden bahsetdikden ve türlü türlü istatistikler
ve grafikleri gösterdikden sonra nüfûs siyâsetinin âtîdeki üç esâsını gösteriyor:
"1-Kesret-i tevlîde teşvîk için memleketimizde irşâdâta o derece ihtiyâc yokdur. Çünkü Türk
ırkı velûddur. Yalnız çocukları ölümden kurtarmalı ve çocukları çok olanlara ictimâʻî muʻâvenetler
teʼmîn etmelidir. Bu bâbda kavânîn-i ictimâʻiyeye ihtiyâcımız azîmdir.
1490
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 35
2-Türk'ün çok çocuğu olur. Fakat hayâtda kalanları azdır. Memleketimizde Yaşar ismindeki
adamların ne kadar kardeşleri vefât etmişdir! Noksânî-i nüfûs kesret-i vefeyâtdan ileri gelmekdedir.
Memleketimizde vefeyât maʻatteessüf her yaşda ziyâdedir. Nüfûs siyâsetinde en mühim cihet ferdî ve
ictimâʻî şerâit-i sıhhiyeyi ıslâh ile vefeyâtı azaltmakdır. Bir tarafdan doğan çocuklar yaşamaz, diğer
cihetden büyükler çok ölür ise nüfûs ya aynı hâlde kalır yâhûd gitdikçe azalır.
[376] Muzır şerâit-i sıhhiyenin teʼsîriyle yavaş yavaş nüfûsu büsbütün helâk olan ne kadar köy-
ler, ocakları sönen ne kadar âileler vardır! Bu bâbda büyük himmet sarf etmek ve her şeyden evvel
sıhhat ile meşgûl olmak lâzımdır.
3-Zâyiʻ olan nüfûsumuzu sürʻatle tazmîn etmek için muhâcirînin iskânı en vatanî bir mefkû-
redir. Bu mefkûrenin tahakkuku vâsiʻ ve amelî maʻlûmât ve tecârübe, büyük bir faʻâliyete, iktisâdî
kuvvet ve iktidâra mütevakkıfdır".
Hutût-ı asliyesini zikretdiğimiz Müderris Doktor Besim Ömer Paşa'nın bu eseri, cümlemizi
alâkadâr etdiği için tavsiye etmekden kendimizi alamayız.
A. G.
_______________
1491
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 35
1492
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 35
1493
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 35
1494
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 35
1495
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 35
1496
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 35
1497
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 35
1498
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 35
1499
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 35
1500
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 35
1501
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 35
Balat'da
Leblebici Câddesi'nde, Mehmed Efendi 20
Leblebici Câddesi'nde, Kâmil Efendi 20
Leblebici Câddesi'nde, Kasım Efendi 100
Debbağyunus, 11, Hasan Basri Efendi 50
Debbağyunus, 17, Hâfız Salim Efendi 10
Debbağyunus, 26, Ahmed Salim Efendi 20
Debbağyunus, 2, Ahmed Efendi 50
Debbağyunus, 21, Akif Efendi 10
Debbağyunus, 117, Haşim Efendi 5
Debbağyunus, 27, Ahmed Reîs 10
Debbağyunus, 25, Ahmed Efendi 10
Debbağyunus, Bakkâl Sava Efendi 25
Debbağyunus, 27, Ahmed Efendi 40
[382] Debbağyunus, 26, İsmail Efendi 10
Debbağyunus, 9, Musa Çavuş 20
Debbağyunus, 3, Rifat Efendi 10
Debbağyunus, 1, Raşid Efendi 10
Debbağyunus, 2, Nadir Efendi 10
Debbağyunus, 3, Mustafa Efendi 10
Debbağyunus, 52, Mehmed Refik Efendi 20
Debbağyunus, 46, Ali Efendi 20
Debbağyunus, 72, İsmail Efendi 20
Debbağyunus, 78, Ahmed Efendi 10
Debbağyunus, 45, Hâfız Ahmed Efendi 5
Debbağyunus, Hacı Mehmed Efendi 10
Debbağyunus, 3, Halil Ağa 5
Debbağyunus, 12, Behzad Efendi 20
1502
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 35
1503
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 35
1504
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 35
1505
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 35
1506
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 35
1507
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 35
1508
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 35
1509
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 35
1510
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 35
1511
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 35
1512
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 35
1513
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 35
1514
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 35
1515
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 35
1516
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 35
1517
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 35
1518
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 35
1519
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 35
1520
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 35
_______________
Avrupa'nın en maʻrûf fabrikaları derecesinde un ve irmik tahn eder. Terakkiyât-ı cedîdeye tevfîkan
tekemmül etdirilmiş yegâne millî dakîk fabrikasıdır.
_______________
Beşir Kemal Balık Yağı Sübyesi: Bizzât balık yağından daha kuvvetlidir. Bilhâssa balık yağı
içmeyenlere tavsiye olunur.
Osmanlı Kınakına Hulâsası: Miʻde ve bağırsak zaʻfiyetlerinden mütevellid usret-i hazımlar-
da, kansızlıkda, nehâfet-i bünyede mukavvî ve hâzımdır.
Beşir Kemal Nâsûr İlâcı: Bi'l-cümle müzʻic nâsûrları pek az zamânda defʻ u izâle eder.
Sıhhî Osmanlı Enfiyesi: Nezleyi çarçabuk defʻ u izâle eder ve göğse inmesine mâniʻ olur.
Kıl Düşüren Tahâret ve Nezâfet Pudrası: Vücûddaki fazla kılları tahrîş etmeksizin defʻ u
izâle eder.
Beşir Kemal Kolonya Suyu: Sırf nebâtî ıtriyât ile yapılmış banyo ve tuvalet için istiʻmâl olunur.
Tarâvet Suyu: Çehre ve ellerinde ve bedenin sâir mahallerinde hâsıl olan ergenlik ve rûhiye,
çatlak ve çil ve buna mümâsil lekeleri izâle ve cildin beyâzlığını ve yumuşaklığını ve güzelliğini
muhâfaza eder.
Letâfet Suyu: Yani sıhhî düzgün, cildin tarâvet, nezâket ve melâhatini hüsn-i muhâfaza ile çil,
leke ve çatlaklarla pişikleri defʻ u izâle, teni soğuk, rüzgâr ve güneşin teʼsîrinden pek güzel muhâfaza
eyler bir düzgündür.
Şark Sürmesi: Gözlere katʻiyen mazarrat vermeksizin letâfet bahşeden en sıhhî bir vâsıtasıdır.
Müstahzarâtımızın cümlesi, Sıhhiye Müdüriyet-i Umûmiyesi'nin ruhsat-ı resmiyesini hâizdir.
1521
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 35
_______________
_______________
Resne Fotoğrafhânesi
Rahmizâde Bahaeddin
Bâbıâli karşısında, numara 15
_______________
Evliyâzâde
Mehmed Nureddin
Devâir-i Âliye Müteʻahhidi
Telefon: İstanbul 1799
Dersaadet Bahçekapı, Yaldız Hân
Bi'l-cümle kimyâhâne levâzımâtı, eczâ-yı kimyeviye, evânî-i züccâciye, edevât ve kütüb-i fenniye,
kontrollü serum ve aşılarla kolonya, losyon, lavanta, esans ve şişelerinin deposu
_______________
Diş Tabîbi
Telefon: İstanbul 245
Hüseyin Hâmid
Dişçi Mekteb-i Âlîsi Heyʼet-i Tedrîsiyesi'nden
Dişlerinizi ağrı duymaksızın çıka[r]tmak, fennin en son terakkiyâtına tevfîkan tedâvî etdirmek,
doldurtmak, fırın geçirtmek, altın, platin ve tabîʻî, zarîf ve metîn dişler yapdırmak arzusunda
iseniz Yeni Postahâne civârında meydâncıkda ve Lora Hânı üçüncü katında Hüseyin Hâmid Bey'e
mürâcaʻat ediniz.
1522
TÜRKİYE
HİLÂL-İ AHMER MECMÛ‘ASI
36
Üçüncü Sene 13 Muharrem sene 1343 / 15 Ağustos sene 1340 (1924) Numara 36
TÜRKİYE
HİLÂL-İ AHMER MECMÛʻASI
BULLETIN MENSUEL
DU
CROISSANT-ROUGE TURC
CONSTANTINOPLE
15 Août 1924
Nüshası 10 kuruşdur.
İstanbul
Ahmed İhsan ve Şürekâsı
Matbaʻacılık Osmanlı Şirketi
1340
EDHEM PERTEV MÜSTAHZARÂTI
Edhem Pertev Eczâhânesi müstahzarâtı Avrupa'nın bi'l-cümle sergi-i umûmîlerinde altın, gü-
müş madalyalar ile mükâfâta, Nafiz Paşa, Operatör Cemil Paşa, Besim Ömer Paşa, Ziya Nuri Paşa,
Âsaf Derviş Paşa hazerâtı gibi muʻallimîn-i muhteremenin ve daha birçok etıbbâ-yı hâzıka-i Osmani-
ye'nin ve Paris Belediye Hastahânelerinin takdîrâtına mazhar olmuşdur.
En son modelde komprime makineleriyle techîz edilmiş olan fabrikamızın da gerek sülfato
komprimeleri ve gerek şekerlemeleri iʻmâl edildiği gibi sipâriş vukûʻunda her nevʻ muʻâlece arzu
edilen şekil ve mikdârda komprime hâline ifrâğ olunur. Harb devâm etdiği müddetçe ordumuza, bah-
riyemize, Hilâl-i Ahmer'imize hizmet eden ve Avrupa'ya sipâriş ihtiyâcından memleketimizi vâreste
kılan yegâne Osmanlı komprime fabrikasıdır.
Edhem Pertev Eczâhânesi müstahzarâtından: Pertev şurubu, krem pertev, pertev diş tozu ve
maʻcûnu, kınakınalı pertev saç sabunu, pertev çocuk pudrası, kozmetik pertev, pertev tırnak cilâsı,
pertev tuvalet pudrası, pertev tuvalet penbeliği, muhtelif kokulu pertev kolonya suları memleketimiz-
de en ziyâde rağbet gören Osmanlı müstahzarâtı olup bilhâssa tavsiye olunur.
Mahall-i iʻmâl ve umûm deposu: Aksaray'da Edhem Pertev Eczâhânesi'dir.
Devlet-i Aliyye-i Osmaniye Bankası
Osmanlı Anonim Şirketi
Dersaadet'de İstanbul ve Beyoğlu cihetlerinde şuʻbeleri vardır. Telefon: İstanbul 1234, Beyoğlu
1303
Senelik abonesi bir liradır. Merciʻi: Yerebatan Câddesi'nde Hilâl-i Ahmer Merkezi.
Telefon: İstanbul 1783
Mündericât:
İctimâʻî Hıfzıssıhha – Malarya Mücâdelesi ve Kinin Fikdânı – Hilâl-i Ahmer Havâdisi – Salîb-i
Ahmerler Havâdisi – Muktebesât – Fen ve İzdivâc – Teberruʻât – Fransızca Kısmı, İngilizce Kısmı
İCTİMÂʻi HIFZISSIHHA
-11-
Nüfûs Siyâseti
Epey zamândan beri hemen her milletde vird-i zebân olan "tekessür-i nüfûs" daʻvâsı son se-
nelerde âlem ve mülkün geçirdiği tahavvül ve inkılâb üzerine "nüfûs siyâseti" şekline girivermişdir.
El-yevm efrâdının refâh u saʻâdete nâiliyetini düşünen ve bunu bir umde ittihâz eden her hükûmet ve
milletin düstûru nüfûs-servet siyâseti üzerine müesses olduğu düşünülürse, bu esâsât hakkında birkaç
kelime yazmanın fâideden hâlî olmadığı anlaşılır.
Nüfûs siyâseti sâdece nüfûsun çoğalması ve kalabalığından ibâret değildir. Nitekim kesâfet-i
nüfûsa mâlik nice hükûmet ve kabîlelerin hâl-i hâzırda ne hâlde oldukları mechûl olmadığı gibi istik-
bâllerinin ne olacağı da muhtâc-ı îzâh olmasa gerekdir.
Nüfûs daʻvâsının teʼsîrâtı mahsûs olabilmek için her ferdin sıhhat-i tâmmede şuʻûrlu ve mefkû-
re sâhibi olması lâzımdır. Bu cihetle ferdî terbiyeye icrâ-yı teʼsîr edecek maʻârif-i ibtidâiye teessüs
etmeden bu daʻvâ netâyicinden ümîdvâr olmak beyhûde olur.
Nüfûs siyâsetinde kemiyetin derece-i teʼsîri inkâr edilememekle berâber keyfiyetin de ne ka-
dar hâkim olacağını düşünmek iktizâ eder. Bilhâssa ferdî benliğe temâs eden keyfiyet mesʼelesi son
zamânda uzun uzadıya münâkaşâtı mûcib olarak daha ehemmiyetli bir şekil almışdır.
Almanya'da son aylar zarfında inhifâz ve ihtilâl rûhu musâbları ile humk ve belâhet muttasıfî-
ninde zürriyetlerinin katʻî çârelerine tevessül edilmesi ve bu husûsun tıbb-ı adlî nokta-i nazarının
hak kazanarak karâr tahtına alınması keyfiyet-i husûsunun nüfûs daʻvâsında oldukça ehemmiyete
alındığını isbât edecek bir delîl sayılabilir. Fi'l-hakîka bu kabîl eşhâsın teşkîl etdiği âile ve ensâlden
cemʻiyet-i beşeriyenin istifâde edemediğinden başka çok defa mazarrat bile gördüğü yapılan istatis-
tiklerden anlaşılmışdır.
1530
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 36
[394] Binâenaleyh nüfûs siyâsetinde semeredâr ve emîn bir yolda yürüyerek muvaffak olmak
için keyfiyet ve kemiyet husûsâtında icrâ-yı teʼsîr edecek esbâb u avâmili birlikde tedkîk etmek îcâb
ediyor.
Evvelâ nüfûsun çoğalması için en mühim düsturun "yaratmak değil, yaşatmak" esâsında mün-
demic olduğu hiçbir vakit hatırdan çıkarılmamalıdır. Nitekim memleketimizde bugünkü vefeyât nis-
beti tahattur edilir ve birçok âilelerin doğurduğu yavrulardan kaçının hayâtda olduğu tefekkür edilirse
kemiyet nokta-i nazarından yukarıdaki düstûrun ne derece ehemmiyete alınacağı tebârüz eder.
Şu hâlde evvel emirde âile refâhının teʼsîsi vâlidelerin asgarî çocuk bakıcı maʻlûmâtı ile techîzi,
ebeveynin hıfzıssıhhaya riʻâyet ile gelişi güzel çocuk yapmamaları lâzımedendir. Âilenin büdce açığı
mevcûd ve refâhı bir türlü elde edilememişken yeniden çocuk dünyâya getiren bir siyâset ne derece
muzır ise, refâh ve huzûr içinde her sene çocuk yaparak hem vâlide ve hem de yeni nesilleri yıprat-
mak da nüfûs daʻvâsı huzûrunda ol derece merdûd sayılan ahkâmdandır.
Son senelerde garbdan sıçrayarak başlıca büyük şehirlerimizde yapılmağa başlayan çocuk yap-
mamak fikri de ictimâʻî ve terbiyevî önüne geçilecek tedâbîr zümresindendir. Fi'l-hakîka çocuk do-
ğurarak emzirmek mesʼelesini, inek-buzağı daʻvâsı yaparak bir gûnâ asrîleşmek daʻvâsında bulunan
bazı mütereddî âileler memleketimizde de türemeğe başlamışdır. Hiçbir sebeb-i sıhhî ve ictimâʻî
mevcûd değil iken doğurduğu çocuğunu sütnine, emzik gibi yâd ellere teslîm eden ve bunu zevk [u]
safâya müdâvemet-i vücûdun bedîʻî tenâsübünün devâmı pahâsına yapan ebeveyn nüfûs daʻvâsında
müddeʻâ aleyh mevkiʻinde ve müttehimdirler.
Gerek vilâdî ve gerekse echize-i tenâsüliye avârızı dolayısıyla zürriyetleri olamayan âilelerin
nüfûs siyasetindeki nokta-i nazardan icrâ-yı teʼsîr edeceği de şübhesizdir.
Fennin son terakkiyâtı, bütün arzularına rağmen evlâda nâil olamayan bu gibi kısır âilelere de
çâre bulmuş ve bugün gerek müdâhalât-ı cerrâhiye ve gerekse müdâvât-ı tıbbiye ile âile-i ictimâʻiye-
ye nüfûs idhâli kâbil olmuşdur.
Fi'l-hakîka esbâb ü çârelerine bir gûnâ temâs etmeyerek ve sırf kısırlığı bahâne ederek taʻad-
düd-i zevcâta meyleden ve bu sûretle âile esâsâtını sarsarak ictimâʻî buhrânlara sebebiyet veren er-
kekler bilhâssa memleketimizde nâdir değildir.
Şarkda ve kısmen memleketimizde taʻaddüd-i zevcât kazıyyesi nüfûs siyâsetinde müsbet bir
âmil gibi telâkkî edilmiş ise de son senelerde bu husûsun bilakis hayât-ı âile ve ictimâʻiyeyi sarsdığı
ve menfî bir netîceye vâsıl olduğu anlaşılmışdır.
Fi'l-hakîka nüfûs daʻvâsında bu kazıyye ile meʼlûf olan şarkda Türk, İran ve Afgan gibi mil-
letlerin tahrîr-i nüfûsu, garba karşı elde tutulan silâhın ne kadar boş ve fâidesiz olduğunu isbât ede-
cek mertebededir. Maʻamâfîh hayât-ı âileyi yeniden taʻdîl ü tanzîm etmekde olan hükûmetimizin bu
husûsu da derpîş ederek kânûnen menʻ edeceği kaviyyen melhûzdur.
Memleketimizde tenâkus-ı nüfûsa ehemmiyetli derecede teʼsîr eden bir âmil de senelerden
beri temâdî edegelen harb ve muhâceret sebeb olmuşdur, demek de bir hakîkatdir. Bilhâssa Harb-i
Umûmî'nin ümîd edilmeyen bir şekilde devâm edegelmesi ve muhâceretin umûmî bir şekil alıvermesi
ve teşkîlât fikdânı yüzünden esâsen zürrâʻ olan halkımızın aç kalarak gûnâgûn [395] emrâza yakalan-
ması kemmî olarak nüfûs daʻvâsına icrâ-yı teʼsîr etmekden hâlî kalmamışdır.
Harb-i Umûmî hengâmında ve müteʻâkiben tevellüd eden nesillerin çelimsiz, cılız, mukâvemet-
siz olduğu düşünülürse sıhhatde zindegîye mâlik her husûsda mukâvim bir nesil yetişmek üzere sulh
senelerinde bir prensip dâhilinde ve uzun müddet çalışmaklığımız lâzım geleceğine îmân etmeliyiz.
1531
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 36
Vâsiʻ ülkemizde senelerden beri hükümrân olan âfât-ı ictimâʻiyeden sıtma, frengi ve verem gibi
hastalıkların yapdıkları vefeyât dolayısıyla elli senede beş milyon nüfûsun helâk olduğunu bu husûs-
da tedkîkât yapan During Paşa müdellel istatistikler ile isbât etmekdedir. Harîta-i âlemde eskiden
isimleri mazbût olan nice kurâ ve kasabâtın bugün bir harâbeden gayrı eserine tesâdüf edilmediğine
bakılırsa bunun bir hakîkat olduğu maʻalesef tezâhür eder.
Bu gibi âfât-ı ictimâʻiye ile alâkadâr olan ve ehemmiyete alındığı bazı gûnâ tedâbîr-i sıhhiyenin
tatbîki ile anlaşılan esâsâtın daha esâslı ve cezrî bir tekâmüle vâsıl olmasını arzu etmeliyiz.
Nüfûs daʻvâsında mühim bir âmil de teehhül mesʼelesidir. Bir memleketde bekârların ade-
di tezâyüd etdikçe nüfûsun tenâkus etdiği yapılan istatistikler ile anlaşılmışdır. Bu hakîkati derpîş
eden bazı hükûmetler bekârlara âid vergiler ihdâs etdikleri gibi teehhül edenleri teşvîk u tergîb eden
kânûnlar teklîf etmekle kalmayıp çok doğuran âileleri taltîf bile etmişlerdir. Hattâ cinseynin hayât-ı
ictimâʻiyedeki şahsiyetlerini tefrîkden ferâgat edemeyen bazı düşünceler erkek doğan çocuklara im-
tiyâzât tahsîsine kadar ilerlemişlerdir.
Bulunduğumuz asır içinde ve bilhâssa Harb-i Umûmî senelerinde ve müteʻâkiben hemen her
memleketde teehhül edenlerin azalmağa başladığı istatistikler ile müsbet bir keyfiyet olduğu gibi on
seneden beri geçirmekde olduğumuz inkılâbât teehhül edenleri bile dalâlete sevk ederek talâk yekû-
nunu câlib-i dikkat bir şekle ısʻâd etmişdir. Fi'l-hakîka hayât-ı maʻîşetdeki güçlük ve hayât-ı âiledeki
buhrânlar bazı seneler öyle hâd bir şekil almışdır ki, âile teşkîline yeltenen gençlerin bütün azim ve
irâdeleri kırılmış ve ferdî hayâtın idâmesi kaygısı tebellür etmişdir. Bu münâsebetle hükûmetin evvel
emirde hayât-ı ictimâʻiyedeki iktisâdî buhrânları izâle çârelerini ihzâr ile berâber teehhül edecekleri
himâye ve teşvîk yollu kavânîn ihdâs ve lâyıkıyla tatbîk etmesi îcâb etmekdedir.
Nüfûs siyâsetinde hıfzıssıhha-i âmmenin teʼsîrâtını istihfâf etmek de gayr-ı mümkindir. Bir
meskende yaşayan bir âilenin efrâdı hıfzıssıhha kavâʻidine ne kadar merbût olursa olsun, şehrin be-
lediyeye âid umûr-ı sıhhiyesi muhtel olursa hayâtı tehdîd edecek avâmilden tevakkî oldukça güçleşir.
El-yevm sokaklara, öteye beriye sümküren ve balgam atan anâsır mevcûd oldukça meskenin
en üst katına kadar ayakkabılarımız ile çıkmak hakkını alabilmekliğiniz mümkün müdür? Bu sûretle
yerde emekleyerek her bulduğunu ağzına almağı tecrübe eden küçük yavrularımıza verem gibi sârî
hastalık âmillerini kendimiz yutdurmuş olmuyor muyuz? Şehir belediyesi halka temiz ve mikrobsuz
su içirmeği taʻahhüd edemezse, belediyenin kavâʻid ve kavânînini esnâfa ve şirketlere hakkıyla tat-
bîkden âciz kalırsa nüfûs daʻvâsı karşısında müttehim sayılmış olmaz mı?
Bunca senelik bir şehrin mezbahası bile yakın [396] zamânda ve nice müşkilât ile açılmamış
mıdır ve el-ân soğuk havâ mahzenleri, mecrâların tanzîmi gibi nevâkısı ikmâl olunmuş mudur?
İstanbul gibi bir şehrimizin yevmî toplanan müzahrafâtını bile mahv u imhâ edecek teşkîlâtımız
maʻatteessüf el-ân yapılamamışdır. Denize dökülmesi teʻâmül olan bu müzahrafâtın ekseriyâ maʻâkis
cereyanlar ile sâhillerimize geldiği, yüzlerimize çarpıldığı bile görülür. Hattâ müzahrafâtı taşıyan
sâl-dîde mavnaların liman dâhilindeki geşt ü güzârlarında husûle gelen taʻaffünâta tahammül bile
bazen gayr-ı mümkindir.
El-hâsıl bir tarafdan halka ferdî hıfzıssıhha kavâʻidini hakîkî bir îmân ile taʻlîm etmek üze-
re mekâtibde nazarî ve amelî hıfzıssıhha derslerine ehemmiyet vermek, sıhhî müzeler teʼsîs etmek,
hayâtın ve sıhhatin pek kıymetli ve bir daha ele geçmeyecek mevhibe olduğunu ilhâm etmek, diğer
tarafdan hükûmet ve belediyenin bilâ-ifâte-i vakt şehrin ve âmmenin hıfzıssıhhasını teʼsîs ve techîz
etmek iktizâ eder.
1532
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 36
Yeni cumhûrî hükûmetimizin ehemmiyete aldığı siyâset-i hâriciye kadar siyâset-i dâhiliyesinde
nüfûs daʻvâsını taʻkîb edegeldiği hiç şübhesizdir. Feyz ve bereketli, vâsiʻ bir cumhuriyet mesâhasında
yaşayan halkın adedi garbın başlıca büyük şehirlerinde yerleşen nüfûsun adedine hem-civâr olduğu
bir hakîkat olursa bu husûsun hükûmet kadar milleti de alâkadâr edeceği muhtâc-ı îzâh olmasa ge-
rekdir.
El-hâsıl bir millet ve hükûmetin nüfûs siyâseti müsbet olmaz ve nüfûsun çoğalması o memle-
ketde ehemmiyetli derecede tebârüz etmezse, geçirdiğimiz şu inkılâb devrelerinde rasîn ve mümtâz
bir mevkiʻ-i siyâsî alınabilmesi mümkün değildir. Binâenaleyh bilâ-ifâte-i vakt gerek ricâl-i hükûmet
ve gerekse benâm millet bu husûsun da halk umdeleri meyânına idhâline gayret ve milletimizin rubʻ
asırda hiç olmazsa tenâkus etmemesine ve nısf asırda da tezâyüdü çârelerine el birliğiyle himmet
etmelidirler.
_______________
1533
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 36
İran dâhilinden geçen huccâc için muhtelif yollar bulunmasından İran Meclis-i Umûr-ı Sıh-
hiyesi'nin son raporunda İran'ın ahvâl-i sıhhiye-i umûmiyesinin gayr-ı müsâʻid gösterilmesinde ıs-
râr edilmesi beynelmilel hâiz-i ehemmiyet bir mesʼele telâkkî edilmişdir. Bu rapora nazaran İran'da
malaryadan mâʻadâ kolera veya hummâ-yı râciʻa, çiçek ve tifüsün senelerce devâm etdiği ve fakat
bunların en mahûfu malarya olduğu kaydedilmekdedir.
Cenûbî Rusya'dan alınan sıhhiye raporları ahvâlin vehâmetini göstermekde olup meselâ Ukray-
na'da 1923 senesinin ilk on ayı zarfında yarım milyon malarya musâbı tahakkuk etdiği ve hükûmetin
kinin mevcûdu bir tonilatonun 2/3'üne tenezzül eylediği ve meʼmûrîn-i sıhhiyeden alınan maʻlûmâtda
ise Moskova'nın cenûb havâlîsinde marazın câlib-i endîşe bir hâlde tevsîʻ-i dâire eylemekde olduğu
anlaşılmakdadır.
Âfetden en ziyâde müteessir olan yerler Türkistan, Volga, Kafkasya havâlîsidir.
Pravda gazetesine göre Kafkasya ahâlîsinin dörtde üçü malaryadan muztaribdir. Nisan'da
Kiev'de musâbîn mikdârı tezâʻuf etmişdir.
Malarya mesʼelesi hakkında icrâ-yı tahkîkâta meʼmûr edilen Cemʻiyet-i Akvâm'ın Hıfzıssıhha
Komitesi Mayıs'ın yedisinden onuncu gününe kadar Paris'de akdetdiği son ictimâʻda İtalya Sıhhiye
Nezâretince tertîb edilen cedvel-i esʼile esâs olmak üzere tekmîl Avrupa ile müstemlekâtda icrâ edilen
tahkîkâtın devâmı için mukarrerât-ı mühimme ittihâz etmişdir.
Komisyon aʻzâsı, cemʻ-i maʻlûmât edebilmek için marazın istîlâ sâhasını ve bu bâbdaki vesâit-i
mücâdeleyi reʼyü'l-ayn görerek malaryanın icrâ-yı hükmetdiği memleketlerde teftîşâtda bulunacak-
dır.
Teftîşât Yugoslavya, Yunanistan, Bulgaristan, Romanya, Ukrayna, Rusya, Polonya'da yapılacak
ve komitenin ictimâʻa karâr verdiği Roma'da hitâm bulacakdır. Bu münâsebetle cihân kinin istihs[â]
lâtının tezyîdi mesʼelesi de beynelmilel bir konferans akdine mevzûʻ teşkîl edeceği gibi malaryanın
beledî bir tarzda hüküm sürdüğü memleketlerde kinin zerʻiyâtına vüsʻat verilip verilmeyeceği mesʼe-
lesinin tedkîki dahi muhtemeldir. Konferans kinin istihsâlâtıyla fürûhtunun tanzîmini tedkîk edecek
ve mesâʻîsinin netâyic-i mesʻûdesi şübhesiz binlerce hayât-ı beşeri kurtaracakdır.
Kınakına zerʻiyâtının Rusya'nın cenûb havâlîsiyle Türkistan vesâir mahallere idhâli kâbil olup
[398] olamayacağı hakkında Cenevre Dârülfünûnu müderrislerinden bir zâtın beyânâtını ehemmiye-
tine binâen âtiye derc ediyoruz:
Müderris-i mûmâileyh diyor ki:
"-Kınakına ağacı şimdiki hâlde Cava adasının 1.250-2.000 metre irtifâʻında bulunan dağlık
aksâmında zerʻ edilmekdedir. Maʻamâfîh 500 metre irtifâʻında bulunan mahallerde dahi zerʻiyât ya-
pılabilir. Kezâ, Sumatra adasında Himalaya cibâlinin Esam kısmında, Nilgiri ve Sila dağlarında da
gars edilmekdedir.
Avrupa ve şarkda çay zerʻiyâtı yapılabilecek olan Kafkasya'nın Bahr-ı Siyah eteklerinden başka
mahallerinde yetişmesini kâbil görmüyorum.
Şarkın birçok memleketlerinde tahavvülât-ı azîme-i havâiye ve kurak aylar kınakınaya gayr-ı
müsâʻiddir.
Şimdiki hâlde Cava adası garsiyâtı ihrâcât mikdârını tezyîd edebilecek mahsûlât verecek kâbi-
liyetde görülmekdedir.
1534
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 36
_______________
1535
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 36
Bu defa bu necîb kadın, mübâdeleye tâbiʻ Türk muhâcirlerini görmeği arzu ederek Hilâl-i Ah-
mer meʼmûrlarından Cevdet Fehim Bey'in refâkatiyle Pendik'de iskân edilen Yanya muhâcirîn kâ-
filesini ziyâret etmişdir. Madam Doughty Willy, bu bîçârelerin imdâdına geliyor ve bunun için 100
İngiliz lirası tahsîs ediyor.
Hilâl-i Ahmer Mecmûʻası bu muhterem müteberriʻeye, muhâcirîn nâmına beyân-ı teşekkür eder.
_______________
_______________
1536
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 36
_______________
1537
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 36
1538
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 36
Lira Kuruş
Türk talebesine 2.160 -
Süt damlası 879 3
Yalova muhtâcînine maʻlûmât 1.068 94
Sarıyer harîkzedegânına muʻâvenet 1.542 47
İzmir dispanserleri 3.765 78
İzmir Gurebâ Hastahânesi 1.732 60
Ecnebî üserâsına muʻâvenet 366 40
Kütahya muhtâcînine muʻâvenet 9.094 3
Gördes muhtâcînine muʻâvenet 2.460 -
Bilecik barakaları inşââtı 2.636 77
Kırım açlarına muʻâvenet 2.231 -
Sıtma mücâdelesi (Adana) 2.270 22
Memleket hastahânelerine muʻâvenet 11.910 60
Şile harîkzedegânına muʻâvenet 1.847 31
Arnavu[d] hareket-i arz musâbînine 3.000 -
Balıkesir Hastahânesi 100 -
Musul Harb-i Umûmî Hastahânesi masârıfı 5.996 25
1539
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 36
[404] Bâlâda münderic hesâb-ı katʻîde müfredâta nazaran Hilâl-i Ahmer Cemʻiyeti [1]339
[1923] senesi zarfında menâbiʻ-i muhtelifeden cemʻan 1.386.606 lira vâridât teʼmîn etmiş ve buna
mukâbil cemʻiyetin makâsıd-ı hayriyesine ve vezâif-i insâniyesini îfâ için vücûda getirdiği teşkîlâta
1.847.256 lira sarf eylemişdir.
Bir sene zarfındaki vâridâta nazaran 460.651 lira fazla-i masârıf vâkiʻ olmuşdur ki, bu fazla
esâsen çok olmayan ihtiyât akçesinden tesviye olunmuşdur.
Bu sene zarfında Hilâl-i Ahmer Cemʻiyeti Garbî Anadolu'daki Memâlik-i Müstahlasa'ya ve sıh-
hiye-i askeriye ve mübâdele-i ahâlî hidemâtına küllî muʻâvenet ibrâz etmiş, yukarıda sırasıyla taʻdâd
edilen mahallerde cemʻiyetin muʻâvenet-i insâniyetkârânesinden istifâde etmişdir.
Cemʻiyetin îfâ etdiği hidemâtın ehemmiyet ve vüsʻatine rağmen teşkîlât ve idâre masârıfının
yüz ona bâliğ olmaması merkez-i umûmî heyʼetinin tasarruf ve hüsn-i idâre husûsunda öteden beri
gösterdiği dikkat ü ihtimâma yeni ve bâriz bir misâl teşkîl eder.
_______________
Namrun'da İʻâne
Namrun Nâhiye Müdürü Rifat Bey'in riyâseti altında Tarsus Hilâl-i Ahmer aʻzâsından Ahmed,
Tedrîsât-ı İbtidâiye Müfettişi Şevket, Kara Mehmedzâde Mustafa, Tevfik Efendizâde Emin, Ali Sab-
bağzâde Mehmed, Doktor Ali Beyefendilerden müteşekkil bir heyʼet teşekkül etmişdir. Heyʼetin saʻy
ü gayreti ve halkın arzuları ile Hilâl-i Ahmer'imize dört yüz yedi deri toplanmış ve tevzîʻ edilen ro-
zetler[de]n sekiz bin kuruş hâsıl olmuşdur.
_______________
1540
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 36
_______________
_______________
_______________
1541
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 36
_______________
_______________
1542
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 36
_______________
_______________
1543
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 36
Bafra şuʻbemiz reîsi Rahmi Beyefendi ile şuʻbe aʻzâsına, Hilâl-i Ahmer'i unutmayan müteber-
riʻîn-i muhteremeye mecmûʻa, takdîm-i teşekkürât eyler.
_______________
_______________
Mamuretülaziz Merkezi
Mamuretülaziz Vilâyeti Hilâl-i Ahmer Heyʼet-i İdâre ve Merkeziyesi için 14 Mayıs 1340 [1924]
târîhinde icrâ kılınan intihâbâtda ihrâz-ı ekseriyet eden zevât ber-vech-i âtîdir:
Reîs: Mebʻûs-ı sâbık Muş İstînâf Reîs-i sâbıkı Mustafa Şükrü Bey
Reîs-i Sânî: Meclis-i İdâre aʻzâsından Hacı Ziya Beyzâde Zeki Bey
Kâtib: Maʻârif Müfettişi Hüsnü Bey
Veznedâr: Tüccârdan Harputlu Said Bey
Veznedâr Muʻâvini: Tüccârdan Aseszâde Hüseyin Efendi
Aʻzâ: Belediye Reîsi Halil Bey
Aʻzâ: Mütekâʻid Mîralây Ziver Bey
Aʻzâ: Tüccârdan Mehmed Tahir Efendi
Aʻzâ: Eşrâfdan Bedri Bey
Aʻzâ: Şedelezâde Fehmi Efendi
Aʻzâ: Belediye aʻzâsından Âbid Bey
Aʻzâ: Belediye aʻzâsından Topçu Hasan Efendi
Zevât-ı mûmâileyhimden Mustafa Şükrü, Hüsnü, Zeki, Said Beylerle Hüseyin Efendi, heyʼet-i
idâreye intihâb edilmiş ve işbu intihâbât merkez-i umûmîce tasdîke iktirân eylemişdir.
_______________
1544
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 36
Mülgâ İzmit İmdâd-ı Sıhhî Heyʼeti: Haziran'da 127 hasta mürâcaʻat eylemiş ve 23'ü hastahâne-
de yatırılmış, üç hasta vefât eylemişdir.
§ Ulukışla İmdâd-ı Sıhhî Heyʼeti Riyâseti'ne taʻyîn olunan mülgâ Tuzla Heyʼeti Reîsi Doktor
Bahaeddin Bey, Ulukışla'ya muvâsalatla işe mübâşeret eylemişdir.
§ [407] Niğde İmdâd-ı Sıhhî Heyʼeti Eczâcısı Nail Efendi ahvâl-i sıhhiyesine binâen istiʻfâ
eylemiş ve yerine mülgâ Drama Heyʼeti Eczâcısı Ahmed Bey taʻyîn edilmişdir.
§ Ulukışla Eczâcısı Refik Bey'in vukûʻ bulan istiʻfâsına binâen yerine mülgâ Kavala Heyʼeti
Eczâcısı Şerif Efendi taʻyîn edilmişdir.
§ İzmid İmdâd-ı Sıhhî Heyʼeti ilgâ edilmişdir.
§ Münhal bulunan Samsun İmdâd-ı Sıhhî Heyʼeti eczâcılığına mülgâ İzmid Heyʼeti Eczâcısı
Ali Rıza Efendi taʻyîn edilmişdir.
§ Selanik'de gümrük amelesi arasında zuhûr eden iki vebâ vakʻası hasebiyle muhâcirîn nakli
muvakkaten taʻtîl edilmesi hasebiyle vapur tabîblerinden beş tabîb Selanik İmdâd-ı Sıhhî Heyʼeti'ne
yardım etmek ve muhâcirîne vebâ aşısı tatbîk eylemek üzere Selanik'e iʻzâm edilmişler ve muhâcirî-
nin nakline başlanıldığı zamân kendi vapurlarına iltihâk etmeleri lüzûmu takarrür etmişdir.
§ Selanik'e 500 çuval un ve mikdâr-ı kâfi vebâ aşısı sevk edilmişdir.
§ Gülhane Muhâcir Dispanser Tabîbi Arif Ata Bey'in meʼmûren infikâkine binâen yerine mülgâ
Gülhane İmdâd-ı Sıhhî Heyʼeti Hastahânesi etıbbâsından Akif Bey taʻyîn edilmişdir.
§ Ulukışla İmdâd-ı Sıhhî Heyʼeti İdâre Meʼmûru Hamdi Bey'in vukûʻ bulan istiʻfâsına binâen
yerine alây kâtibliğinden mütekâʻid Nuri Bey taʻyîn edilmişdir.
§ Konya ve Mülhakâtı Seyyâr Tabâbeti'ne Doktor Fevzi ve Adil Beyler, seyyâr hastabakıcılığı-
na Sabri ve Selim Efendiler taʻyîn edilmişlerdir.
§ Mersin İmdâd-ı Sıhhî Heyʼeti etıbbâsından Kenan Bey'in âilevî maʻzeretinden dolayı vukûʻ
bulan istiʻfâsına binâen yerine Doktor Mehmed Kâmil Bey taʻyîn edilmişdir.
§ Mübâdele Vekâleti'nin gösterdiği lüzûm üzerine Kalikratya Heyʼet-i İmdâdiyesi ilgâ edilerek
yerine bir doktor, bir hastabakıcı ve bir hademeden ibâret bir dispanser teʼsîs edilmişdir.
§ Mübâdelenin bidâyetinden 19 Temmuz'a kadar Yunanistan'dan nakledilen muhâcirîn adedi
Muhtelit Mübâdele Komisyonu'ndan alınan maʻlûmât üzerine ber-vech-i âtî olduğu anlaşılmışdır:
1545
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 36
Gülhane Muhâcirîn Dispanseri: Haziran'da 81'i çocuk olmak üzere 346 hasta muʻâyene ve
bunlardan 38'i hastahânelere sevk edilmiş ve 8'i çocuk olmak üzere dokuz vefât vukûʻa gelmiş ve dört
çocuk tevellüd etmişdir. Misâfirhâne mevcûdu 860'dır.
Kayalar İmdâd-ı Sıhhî Heyʼeti: Bu heyʼet el-yevm Soroviç'de îfâ-yı vazîfe eylemekdedir. Es-
nâ-yı sevkde 482 muhâcir hastanın muʻâyeneleri icrâ ve ilâcları iʻtâ edilmiş ve 15.099 muhâcire çiçek
aşısı tatbîk edilmişdir. Bunlardan yalnız bir muhâcir veremden vefât etmişdir.
Ulukışla İmdâd-ı Sıhhî Heyʼeti: Haziran'da 79'u çocuk olmak üzere 266 hasta mürâcaʻat eyle-
miş, muʻâyene ve tedâvîleri bi'l-icrâ 49'u hastahâne[ye] yatırılmış ve 15 hasta vefât etmişdir.
Mersin İmdâd-ı Sıhhî Heyʼeti: Haziran'da 247'si çocuk olmak üzere 886 hasta mürâcaʻat ve 49'u
hastahâneye yatırılmışdır. 18 hasta vefât etmişdir.
Niğde İmdâd-ı Sıhhî Heyʼeti: Haziran'da 235 hasta mürâcaʻat edip 31'[i] hastahâneye yatırılmış,
8 hasta vefât etmişdir.
Samsun İmdâd-ı Sıhhî Heyʼeti: Haziran'da 519'u çocuk olmak üzere 1293 hastanın muʻâyene
ve tedâvîleri icrâ edilmiş ve 135 hasta ayakda [408] tedâvî edilemeyecek derecede hasta bulunmaları
hasebiyle hastahâneye yatırılmış ve mecmûʻundan 43 hasta vefât eylemişdir.
Tekfurdağı İmdâd-ı Sıhhî Heyʼeti: Haziran'da 60'ı çocuk olmak üzere 314 hasta mürâcaʻat eyle-
yip 56'sı hastahâneye yatırılmış ve bunlardan sekiz vefât vukûʻa gelmişdir.
Selanik İmdâd-ı Sıhhî Heyʼeti: Haziran'da 104'ü çocuk olmak üzere 654 hasta dispansere mürâ-
caʻat eylemişdir.
Selanik Dispanseri'mize gayr-i müslimler dahi mürâcaʻat eylemekdedirler.
_______________
_______________
Gaziantep
Gaziantep'de bu sene Kurbân Bayramı'nda Hilâl-i Ahmer için tevzîʻ olunan rozetlerden 3.540
kuruş toplanmışdır.
_______________
1546
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 36
_______________
1547
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 36
[409] 31 Kânûn-ı Evvel [1]339 [Aralık 1923] târîhinden [1]340 [1924] Temmuz'unun
nısf-ı evveline kadar Samsun'a muhâcir ihrâc etmiş olan vapurların esâmîsi ile nakletdikleri
muhâcirlerin mikdârını gösterir cedveldir.
Hareket Târîhi
Vapurun İsmi
Vusûl Târîhi
İrkâb Etdiği
Mülâhazât
İskelesi
Tevellüdât
Vefât
31 Kânûn-ı Ev-
Gülcemal 644
vel sene 39
12 Kânûn-ı Ev-
Reşidpaşa 800
vel sene 40
Gülcemal ve 18 Kânûn-ı Ev-
150
Sakarya vel sene 40
30 Kânûn-ı Ev-
Millet 30
vel sene 40
Reşidpaşa 140 Şubat sene 340
Giresun 1.265 "
Gülcemal 150 "
Reşidpaşa 40 "
Gülcemal 11 2 Mart sene 340
Anadolu 7 4 Mart sene 340
Sakarya 2.220 5 Mart sene 340
10 Mart sene
Giresun 2.310
340
16 Mart sene
Ankara 1.790
340
26 Mart sene
Yunan 1.600
340
29 Mart sene
İnönü 353
340
10 Nisan sene
Ankara 2.087
340
Mahmud- 13 Nisan sene
100
şevketpaşa 340
13 Nisan sene
Akdeniz 1.360
340
15 Nisan sene
Canik 800
340
12 Nisan 18 Nisan sene
Türkiye 1.595 Selanik 2 2 Kayalar'dan
sene 340 340
1548
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 36
1549
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 36
En müşkil zamânlarda yaranı saran, hastalığına bakan, açlık zamânında seni bir
sıcak çay veyâhûd çorba ile doyurmaya çalışan, esâret zamânında mektûblarını ve
emânetlerini nakleden ve sana mümkün olan muʻâveneti yapan, ihtiyâc vaktinde seni
giydirip hayâtını hıfz eyleyen, en elîm zamânlarında senin imdâdına koşan ve seni dü-
şünen Hilâl-i Ahmer'i unutma. Onu sev ve sevdir. Ona zahîr ol. Çünkü Hilâl-i Ahmer
senin ve hepimizindir!
_______________
_______________
_______________
1550
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 36
_______________
MUKTEBESÂT
Pazarcık'da münteşir Romanya refîkimizden:
"-Türkiye muhâcirîn-i İslâmiyesi'ne iʻâne olarak 66.685 ley gönderildi.
Pazarcık Hilâl-i Ahmer İʻâne Heyʼeti'nden; 27 Temmuz [1]924
Kurbân Bayramı münâsebetiyle Hacıoğlupazarcığı sancağında Hilâl-i Ahmer nâmına toplanan
686 koyun derisi bi'l-müzâyede 62.987 leye ve bir dana derisi dahi 210 leye satılıp hâsıl olan yekûna
kasaba ve köylerden deri bedeli olarak gelen 5.317 ley dahi ilâve edildiğinde bütün kurbân iʻânesi
hâsılâtı 68.514 leye bâliğ olduğu tezâhür eder. Bu meblağdan kurbân derilerini toplamak husûsun-
da vukûʻ bulan masârıf 320, koçan ve iʻlân masrafı olan 250 ley ve önce, müzâyede bidâyetinde
hükûmet taksası komisyonca ödenmesi müzâyedeye iştirâk edeceklerle komisyon arasında takarrür
eylemiş bulunduğundan Mâliye Müdüriyeti'ne verilen kaydiye bedeli 630 ve cifra afaceri 630 ley
baʻde't-tenzîl kalan 66.685 ley Türkiye Cumhûriyeti'nin Bükreş Sefâreti vesâtatıyla merciʻ-i âidine
gönderilmişdir.
Kurbân Bayramı münâsebetiyle muhâcirîn için Hilâl-i Ahmer nâmına iʻâne iʻtâsına müsâraʻat
eden ahâlî-i İslâmiye'mize çok teşekkürler eder ve harman sonuna doğru bütün sancağımız ahâlî-i
İslâmiye'sinin hükûmet-i âdilemizce müsâʻade edilen bu iʻâneye iştirâklerini ricâ ederiz".
_______________
Sineklerin Tekessürü
Sıcaklar hissedilmeğe başlayınca sinekler meskenlerimizi istîlâ eder, yiyeceklerimize, yatakla-
rımıza, aʻzâ-yı vücûdumuza konar ve her tarafda uçuşurlar.
Pislikde, gübrede, âbdesthânelerde, tefessüh etmiş etlerde ve hâl-i tefessühde bulunan sâir
bi'l-cümle mevâdda doğan bu haşerât her dakîka yine bunlar üzerine avdet eder ve buralara yumur-
talarını bırakırlar. Sürfeleri ancak buralarda neşv ü nemâ bulur. Sonra, kondukları her yerde kanâd-
larının hortumlarını uzatırlar ve evvelce topladıkları levs ve murdârlığı ve mikrobları etrâfa saçarlar.
Sinekler vâsıtasıyla intişâr eden emrâz meyânında tifo, verem, çocuk ishâli, kolera, dizanteri,
mütekayyıh göz ağrıları, hummâ-yı kulâʻî [412] ve emsâli zikrolunabilir.
Sinek ancak birkaç gün yaşayabildiği hâlde kendisine müsâʻid olan aylarda şâyân-ı hayret bir
kesretle hayât-ı yek-rûzesini telâfî eder.
Tabîʻiyyûndan Amerikalı Mösyö Havard'ın yapdığı bir hesâba göre 15 Nisan'dan 30 Eylül'e
kadar bir sinek diğer sineklerin dokuz batnını tevlîd etdiğini ve her batın ve nesil tamâmen neşv ü
nemâ buldukdan sonra bir mevt-i tabîʻî ile öldüğü farz edildiği takdîrde aynı sinek müddet-i mezkûre
zarfında 335 trilyon 923 milyar 200 milyon sinek hâsıl etmiş oluyor.
1551
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 36
Mösyö Henry Omeran'ın yapdığı diğer bir hesâba nazaran işbu 336 trilyon sinek yanyana vazʻ
edilecek olursa 3.360 milyon kilometre yani arzdan güneşe kadar olan mesâfenin yirmi mislinden
fazla bir tûl teşkîl edermiş.
Bereket versin, sineklerin yarasa, kuşlar, örümcekler, yaban arıları vesâir birçok haşerât ve biz-
zât insân olmak üzere düşmanları vardır.
Sineklere karşı mücâdelede her fırsatdan istifâde edilmelidir. Yiyeceklerimizi sineklerden
muhâfaza etmeli ve müstaʻmel pansuman ve oturak gibi mikrob alabilecek şeyleri saklamalı ve bı-
rakdıkları sürfeleri imhâ için gübrelerle müzahrafâta kireç suyu dökülmelidir.
_______________
Fen ve İzdivâc
Geçen nüshamızda Hilâl-i Ahmer'in reîs-i fahrîsi ve bilfiʻl reîs-i sânîsi Müderris Doktor Besim
Ömer Paşa'nın Nüfûs Mesʼelesi unvânlı eserini bu sütûnlarda tahlîl etmiş idik. Bu defa nüfûs mesʼe-
lesiyle alâkadar olan izdivâcdan ve izdivâcın fen ile olan alâkasından bâhis Fen ve İzdivâc nâmındaki
eseri hakkında birkaç söz söyleyeceğiz.
Eserin mukaddimesinde Müderris Doktor Besim Ömer Paşa, âile ve binâenaleyh bünye-i ic-
timâʻiyenin esâsı olan izdivâc mesʼelesini tedkîk eder iken fennin izdivâc üzerindeki teʼsîrâtından
bahsederek:
"-İzdivâc, fen nazarında mukaddes ve âlî bir müessesedir. Fen, dîni taʻkîben yâhûd onunla mü-
tevâziyen ve belki ileride daha müsmir ve müessir olmak üzere izdivâcı taht-ı nezâret ve himâyetinde
bulunduruyor. Hiç şübhe yokdur ki, fen kâffe-i edyân ile birlikde insânda kaba cihâtı, hayvânî sâika-i
tabîʻatı izâleye muktedirdir. Fennin bu kadîm kânûn-ı tabîʻîye karşı mücâdelesi ve bu bâbda istihsâl
eylediği muzafferiyât, bir gün ahlâkî evsâfı da ihrâza lâyık olduğunu gösterecekdir. Tenâkehû, tenâ-
selû… emr-i münîfindeki her türlü şerâit-i maʻneviye ve ictimâʻiyeyi taʻyîn ve tebyîn eden şerʻ ve
dînin tahaffuzunu görmek istediği ahlâkî, mâlî ve ictimâʻî küfüve fen ve hikmet bugün bir kifâyet-i
bedeniye ve bir kifâyet-i sıhhiyenin ilâvesi lüzûmunu göstermekdedir" diyor.
1552
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 36
[413] Muharrir paşanın bu açık ve fennî sözleri başlı başına bir program teşkîl ediyor. Muhte-
rem müderris doktor, yalnız bu programın hutûtunu çıkarmağa saʻy ü gayret etmeğe karâr verdiğini
anlatarak diyor ki:
"-Bu risâlede, Fen ve İzdivâc kitâbında bahsedeceğimiz mesʼele karışık ve halli oldukça güç-
dür. Lâkin biz söylenmesi lâzım gelen husûsâtı beyâna çalışacak ve fenâlık etmesinden endîşenâk
etıbbâ, memleketin menâfiʻ-i umûmiyesini tahlîs ve teʼmîn için insânları, taburları fedâ eden bir
kumandan gibi yalnız bir ıztırâb-ı derûnî ile bütün hakâyıkı bildireceğiz. Tâ ki, tecâvüzât ve cinâyât,
ıztırâbât, hattâ vefeyât nihâyet bulsun, âile ve ırk dâimî bir muhâfaza ve himâye altına alınabilsin.
Yalnız bildirmek, söylemek elvermez, icrââta girişmek zamânı gelmişdir. Beyânâtımız evvel emirde
münevverân ve etıbbâya âiddir. Çünkü halk daha mesʼelenin ehemmiyetini takdîr edemez, mesâil-i
tıbbiyeyi tedkîke muvaffak olamaz. Mesâil-i tıbbiye ancak derk ve muhâkeme edebilecek erbâb-ı
irfân ile münâkaşa edilebilir. İbtidâ-i emirde bugün fevkalâde iştigâl olunması lâzım gelen mübâhase,
izdivâcda kifâyete, sin mesʼelesine, marazî ve irsî şevâibe dâir erbâb-ı fennin nazar-ı dikkatini celb
ile bazı beyânâtda ve izdivâcın, âile ve ırkın, kadın ve çocuğun himâyesinde fen ve kânûnun ittihâd
ve müdâhalesi husûsunda mutâlebâtda bulunmak istiyoruz".
Muharrir paşanın bu son sözleri bir nevʻ "yangın var!" teşkîl ediyor. Hakîkaten böyledir. Çünkü
izdivâc mesʼelesi nüfûs mesʼelesi ve nüfûs mesʼelesi ise ırkın bekâsı mesʼelesi demekdir.
Fen ve İzdivâc eserinde tedkîk olunan en mühim noktalar bunlardır: İzdivâc ve kifâyet, izdi-
vâc ve yaş, tedkîk-i ahvâl-i sıhhiye, akrabâ arasında izdivâc, izdivâc ve yaşça nisbet, izdivâc ve bazı
evsâf, belsoğukluğu ve izdivâc, frengi ve izdivâc, verem ve izdivâc, verâset-i asabiye, dâʼ-i küûl ve
izdivâc, izdivâc ve bazı emrâz ve sû-i teşekkülât, zürriyetden ıskât, ân-ı habl, izdivâc ve çocuk, âile
tabîbi, sırr-ı sanʻat ve mesʼele-i izdivâc.
Muhterem müderris doktor, bâlâda taʻdâd etdiğimiz noktaları fen nokta-i nazarından birer birer
tedkîk etdikden sonra emniyet ü iʻtimâd etdiği fenne istinâden:
"-Fen, müstakbel cemʻiyet hayâtında derin bir ihtilâl yapmayacak mı?" [diye] soruyor ve bu
suâle kendisi cevâb vererek diyor ki:
"-Evet, fen şimdikinden, eskidekinden daha yeni, daha sağlam, daha kuvvetli bir beşeriyet mey-
dâna getirmek istiyor ve muvaffak olacağını iddiʻâ ediyor. İster şahsa, ister ırka âid olsun, hayât ve
memât hakkında kavânîn ve nizâmât ve bu bâbda maʻlûmât ve terakkiyât tezâyüd eyledikçe teʼmîn-i
muvaffakiyet mümkündür. Evet, fen yüksek bir insân ırkı vücûda getirebileceğini iddiʻâ ediyor. Vâ-
kıʻâ beşeriyete âid bu mesʼelenin halli hayvânât-ı ehliyeden dâimâ daha güçdür. Çünkü beşeriyetde
'ıstıfâ' muhâlif birçok menâfiʻ yüzünden teehhur eylemekde ve maʻatteessüf kavânîn de lehinde icrâ-yı
teʼsîr edememekdedir. Nevʻ-i beşerde, âilelerde, akvâmda ilmî ırklar meydâna getirmek mümkündür.
Çünkü hayvân yetişdirenlerce bu cihet maʻlûmdur ve usûller de birdir. Zaʻfı, hâl-i tereddîyi, şevâibi
mûcib esbâba mukâvemet, bunun için izdivâc ve tesâlübde zaʻîfi, mütereddîyi, şevâibzedeyi tefrîk ve
tebʻîd ve ırka sıhhat ve kuvvet ve melâhat vermek için bu evsâfı hâiz olanları intihâb eylemek ve baʻ-
dehû bu kemâli hıfz-ı sıhhat ve taʻlîm ü terbiye ile [414] himâye ve sıyânet ve takviye etmek lâzımdır.
Gerçi kavî ve melîh ebeveynden zaʻîf ve çirkin ve hattâ gayr-ı müşâbih bir çocuk doğabilirse de bu
hâl esâsda bir şekk-i iştibâhı daʻvet etmeyip kâbil-i îzâh bir istisnâdan başka bir şey değildir. Âilede
ıstıfâ pek yeni olup eski zamâna kadar çıkamamışdır. Çocuk hâlâ ecdâdın bazı teʼsîrâtı altındadır
yâhûd ebeveyn veya bir ilkâh zamânında vâlide haml hengâmında bazı gayr-ı muvâfık şerâit tahtında
kalmışdır. Hayvânâtda müntehab cinsden olanların çiftleşdirilmesiyle hâsıl olan yavrular dâimâ baba
1553
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 36
ve analarından daha mükemmel olduğu gibi çocuk için de bu yolda teʼmîn-i istikmâl mümkündür, ilh."
Hutût-ı asliyesini zikretdiğimiz Müderris Doktor Besim Ömer Paşa'nın bu eseri, cümlemizi
alâkadâr etdiği için tavsiye etmekden kendimizi alamayız.
A. G.
_______________
1554
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 36
1555
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 36
1556
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 36
1557
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 36
1558
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 36
1559
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 36
1560
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 36
1561
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 36
1562
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 36
1563
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 36
1564
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 36
1565
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 36
1566
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 36
1567
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 36
1568
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 36
1569
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 36
1570
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 36
1571
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 36
1572
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 36
1573
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 36
1574
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 36
1575
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 36
1576
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 36
1577
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 36
1578
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 36
1579
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 36
1580
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 36
1581
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 36
1582
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 36
1583
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 36
1584
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 36
1585
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 36
1586
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 36
1587
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 36
1588
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 36
1589
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 36
1590
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 36
1591
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 36
1592
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 36
1593
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 36
1594
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 36
1595
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 36
1596
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 36
1597
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 36
1598
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 36
1599
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 36
_______________
Avrupa'nın en maʻrûf fabrikaları derecesinde un ve irmik tahn eder. Terakkiyât-ı cedîdeye tevfîkan
tekemmül etdirilmiş yegâne millî dakîk fabrikasıdır.
_______________
Beşir Kemal Balık Yağı Sübyesi: Bizzât balık yağından daha kuvvetlidir. Bilhâssa balık yağı
içmeyenlere tavsiye olunur.
Osmanlı Kınakına Hulâsası: Miʻde ve bağırsak zaʻfiyetlerinden mütevellid usret-i hazımlar-
da, kansızlıkda, nehâfet-i bünyede mukavvî ve hâzımdır.
Beşir Kemal Nâsûr İlâcı: Bi'l-cümle müzʻic nâsûrları pek az zamânda defʻ u izâle eder.
Sıhhî Osmanlı Enfiyesi: Nezleyi çarçabuk defʻ u izâle eder ve göğse inmesine mâniʻ olur.
Kıl Düşüren Tahâret ve Nezâfet Pudrası: Vücûddaki fazla kılları tahrîş etmeksizin defʻ u
izâle eder.
Beşir Kemal Kolonya Suyu: Sırf nebâtî ıtriyât ile yapılmış banyo ve tuvalet için istiʻmâl olunur.
Tarâvet Suyu: Çehre ve ellerinde ve bedenin sâir mahallerinde hâsıl olan ergenlik ve rûhiye,
çatlak ve çil ve buna mümâsil lekeleri izâle ve cildin beyâzlığını ve yumuşaklığını ve güzelliğini
muhâfaza eder.
Letâfet Suyu: Yani sıhhî düzgün, cildin tarâvet, nezâket ve melâhatini hüsn-i muhâfaza ile çil,
leke ve çatlaklarla pişikleri defʻ u izâle, teni soğuk, rüzgâr ve güneşin teʼsîrinden pek güzel muhâfaza
eyler bir düzgündür.
Şark Sürmesi: Gözlere katʻiyen mazarrat vermeksizin letâfet bahşeden en sıhhî bir vâsıtasıdır.
Müstahzarâtımızın cümlesi, Sıhhiye Müdüriyet-i Umûmiyesi'nin ruhsat-ı resmiyesini hâizdir.
_______________
1600
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 36
_______________
Resne Fotoğrafhânesi
Rahmizâde Bahaeddin
Bâbıâli karşısında, numara 15
_______________
Evliyâzâde
Mehmed Nureddin
Devâir-i Âliye Müteʻahhidi
Telefon: İstanbul 1799
Dersaadet Bahçekapı, Yaldız Hân
Bi'l-cümle kimyâhâne levâzımâtı, eczâ-yı kimyeviye, evânî-i züccâciye, edevât ve kütüb-i fenniye,
kontrollü serum ve aşılarla kolonya, losyon, lavanta, esans ve şişelerinin deposu
_______________
Diş Tabîbi
Telefon: İstanbul 245
Hüseyin Hâmid
Dişçi Mekteb-i Âlîsi Heyʼet-i Tedrîsiyesi'nden
Dişlerinizi ağrı duymaksızın çıka[r]tmak, fennin en son terakkiyâtına tevfîkan tedâvî etdirmek,
doldurtmak, fırın geçirtmek, altın, platin ve tabîʻî, zarîf ve metîn dişler yapdırmak arzusunda
iseniz Yeni Postahâne civârında meydâncıkda ve Lora Hânı üçüncü katında Hüseyin Hâmid Bey'e
mürâcaʻat ediniz.
1601
TÜRKİYE
HİLÂL-İ AHMER MECMÛ‘ASI
37
Dördüncü Sene 15 Safer sene 1343 / 15 Eylül sene 1340 (1924) Numara 37
TÜRKİYE
HİLÂL-İ AHMER MECMÛʻASI
BULLETIN MENSUEL
DU
CROISSANT-ROUGE TURC
CONSTANTINOPLE
15 Septembre 1924
Nüshası 10 kuruşdur.
İstanbul
Ahmed İhsan ve Şürekâsı
Matbaʻacılık Osmanlı Şirketi
1340
EDHEM PERTEV MÜSTAHZARÂTI
Edhem Pertev Eczâhânesi müstahzarâtı Avrupa'nın bi'l-cümle sergi-i umûmîlerinde altın, gü-
müş madalyalar ile mükâfâta, Nafiz Paşa, Operatör Cemil Paşa, Besim Ömer Paşa, Ziya Nuri Paşa,
Âsaf Derviş Paşa hazerâtı gibi muʻallimîn-i muhteremenin ve daha birçok etıbbâ-yı hâzıka-i Osmani-
ye'nin ve Paris Belediye Hastahânelerinin takdîrâtına mazhar olmuşdur.
En son modelde komprime makineleriyle techîz edilmiş olan fabrikamızın da gerek sülfato
komprimeleri ve gerek şekerlemeleri iʻmâl edildiği gibi sipâriş vukûʻunda her nevʻ muʻâlece arzu
edilen şekil ve mikdârda komprime hâline ifrâğ olunur. Harb devâm etdiği müddetçe ordumuza, bah-
riyemize, Hilâl-i Ahmer'imize hizmet eden ve Avrupa'ya sipâriş ihtiyâcından memleketimizi vâreste
kılan yegâne Osmanlı komprime fabrikasıdır.
Edhem Pertev Eczâhânesi müstahzarâtından: Pertev şurubu, krem pertev, pertev diş tozu ve
maʻcûnu, kınakınalı pertev saç sabunu, pertev çocuk pudrası, kozmetik pertev, pertev tırnak cilâsı,
pertev tuvalet pudrası, pertev tuvalet penbeliği, muhtelif kokulu pertev kolonya suları memleketimiz-
de en ziyâde rağbet gören Osmanlı müstahzarâtı olup bilhâssa tavsiye olunur.
Mahall-i iʻmâl ve umûm deposu: Aksaray'da Edhem Pertev Eczâhânesi'dir.
Devlet-i Aliyye-i Osmaniye Bankası
Osmanlı Anonim Şirketi
Dersaadet'de İstanbul ve Beyoğlu cihetlerinde şuʻbeleri vardır. Telefon: İstanbul 1234, Beyoğlu
1303
Senelik abonesi bir liradır. Merciʻi: Yerebatan Câddesi'nde Hilâl-i Ahmer Merkezi.
Telefon: İstanbul 1783
Mündericât:
Beynelmilel Salîb-i Ahmer Teşkîlâtı – İctimâʻî Hıfzıssıhha – Hilâl-i Ahmer Havâdisi – Salîb-i
Ahmerler Havâdisi – Semt Teşkîlâtı – Fransızca Kısmı, İngilizce Kısmı
1610
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 37
İkinci şekl-i hal ki, evvelce müzâkereye esâs olarak Beynelmilel Komite'nin de kabûle meyyâl
göründüğü şekildir. İskandinavya Salîb-i Ahmerleri tarafından teklîf edilmişdi. Sırf İsviçrelilerden
mürekkeb olan komite yerine diğer bazı cemʻiyetlerin murahhaslarının da dâhil bulunduğu bir ko-
mite teşkîl olunacak, bütün umûr bunlara tevdîʻ edilecekdi. Beynelmilel Salîb-i Ahmer Teşkîlâtı'nın
merkezi Cenevre'de bırakılıyordu. Üçüncü sûret-i hal Hilâl-i Ahmer tarafından ileri sürülmüşdür. Biz
eski Salîb-i Ahmer Komitesi'nin bütün salâhiyeti ile ibkâsını taleb etdik. Lig için ise yine faʻâliyetin-
de devâmını, lâkin isminden Salîb-i Ahmer vasfının hazfını istedik. Eğer maksad sırf insâniyete hiz-
met olsa idi, bu teklîfin kabûlü lâzım gelirdi. Zîrâ Lig'in Salîb-i Ahmer sıfatını kullanmaması bütün
Hilâl ve Salîb-i Ahmerlerle berâber çalışmasına hiçbir mâniʻ teşkîl etmiyordu. Meselâ Himâye-i Etfâl
teşkîlâtı ale'l-umûm Salîb-i Ahmerlerin iştirâkiyle husûle gelmiş olduğu hâlde Salîb-i Ahmer sıfatını
taşımaz.
Zâten Lig'in esâs meşgûliyetini teşkîl eden sârî hastalıklarla mücâdele gibi sıhhî işler Salîb-i
Ahmer alâmetine muhtâc değildir.
Lig kendi fikrini kabûl etdirmek için her türlü vesâite mürâcaʻat ediyordu. Bunlardan biri Bey-
nelmilel Salîb-i Ahmer Komitesi'nin yalnız bir milletden olması hasebiyle bütün cemʻiyetleri temsîl
edemeyeceğini ve bu sebebden bunun demokratik olmadığını iddiʻâ idi. Hâlbuki Beynelmilel Komi-
te'nin esâs vazîfesi bî-taraf olmasını müstelzimdir. Yoksa bu komite Hilâl ve Salîb-i Ahmerlere emir
vermek vazʻiyetinde değildir. Kendisine konferanslar, bir takım umûr tevdîʻ etmişlerdir. Bunlardan
mühimmi Cenevre Mukâvelenâmesi tatbîkâtına nezâret etmekdir. Komite vâkiʻ olan şikâyetleri din-
ler, lüzûm gördüğü tedkîkâtı yapar, hiçbir hüküm vermeksizin bunu bütün âleme neşreder. Hâkim,
efkâr-ı umûmiye-i cihândır. Bu vazîfenin îfâsında heyʼetin yalnız bî-taraf olması iktizâ eder. Bu şart
diğer bütün husûsâta hâkimdir.
Bu mütâlaʻâta karşı Lig tarafdârları harbe iştirâk etmeyen her devletin bî-taraf olduğunu iddiʻâ
ediyordu.
Hâlbuki İsviçre'nin bî-taraflığı diğer hiçbir devletin bî-taraflığı ile kâbil-i kıyâs değildir. Bunu
komisyonda bulunan Müderris Le Gause bir defa daha gayr-ı kâbil-i red delâil ile gösterdi. Fi'l-hakî-
ka on dördüncü asrın ibtidâsında İsviçre sırf Alman bir hükûmet olmakdan çıkarak Latin ve Burgon
kantonlarını da ihtivâ eden bir muhtelit heyʼet hâline girmişdi. Ne dînen ne lisânen ve ne de hissen bir
birliğe mâlik değillerdi. Müteʻaddid milletlerden küçük cüzʼler birleşerek bir hükûmet teşkîl etmiş-
lerdi. Bunların her biri başka başka hükûmetlerin câzibesine tâbiʻ bulunuyorlardı. Bu şerâit dâhilinde
müttehid kalabilmeleri ancak harbden tevakkî sâyesinde kâbildir. Tabîʻî olarak İsviçre "dâimî bî-ta-
raflığı" kendine esâs politika ittihâz etdi. Bonapart, on dokuzuncu asırda ilk İsviçre Konfederasyo-
nu'nun kânûn-ı [3] esâsîsini tesbît için Paris'de ictimâʻ eden İsviçre murahhaslarına:
"-Memleketiniz ancak bî-taraflık politikasını kabûl edebilir ve onunla yaşayabilir" demişdi.
1815'de Viyana'da devletler İsviçre'nin dâimî bî-taraflığını ve arâzîsinin tecâvüzden masûniyetini
tasdîk ve himâye eden bir muʻâhedenâme imzâlamışlardır.
İsviçre'nin dâimî bî-taraflığının ve arâzîsinin tecâvüzden masûniyetinin Avrupa menâfiʻi îcâbâtı
olduğunu iʻlân etmişlerdir. 1920'de İsviçre, Cemʻiyet-i Akvâm'a dâhil olmak için Cemʻiyet-i Ak-
vâm'ın paktında bu bî-taraflığın kabûl ve zikrini şart koşmuş ve kabûl etdirmişdir. Bu şart mazhar-ı
kabûl olmasa idi İsviçre, Cemʻiyet-i Akvâm'a giremezdi. Çünkü onun kânûn-ı esâsîsinde hükûmet-i
cumhûriyenin İsviçre'nin bî-taraflığını muhâfaza etmek mecbûriyetini müşʻir bir mâdde vardır. Hâsılı
bî-taraflık bütün İsviçrelilerin hem rûhuna ve hem kânûnuna girmiş bir akîdedir. 1859, 1866, 1870,
1611
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 37
1914 muhârebelerinde İsviçre bî-taraf kalmış ve memleketi her türlü tecâvüzden masûn bulunmuş-
dur. Yani İsviçre'nin bî-taraflığı diğer hiçbir devletin bî-taraflığı ile kâbil-i kıyâs değildir.
Bütün bu mülâhazâta rağmen Salîb-i Ahmer nüfûzunu ellerine almak isteyenler iddiʻâlarını
değişdirmiyorlardı.
Büyük ve âlem-şümûl politika taʻkîb eden herhangi bir devletin Beynelmilel Salîb-i Ahmer
Komitesi'nde ahz-ı mevkiʻ etmesi bîçâre mecrûh ve merzâ-yı askeriyenin, üserânın ve düşman eline
düşen sivil ahâlînin menâfiʻ-i hayâtiyesi için hakîkî bir tehlike teşkîl eder. Harb-i Umûmî bize me-
deniyet yaldızı ile parlayan büyük milletlerin harb ile gözleri kızardığı gibi her türlü vahşeti irtikâb
etdiklerini isbât etmedi mi? Makâsıd-ı iktisâdiye ve siyâsiyeleri için milyonlarca milletin hayâtını
fedâdan çekinmeyen insânların rûhunda, insâf kelimesiyle ifâde olunabilecek en küçük bir müessire
bile yer bulunmuyor. Bunların söyledikleri, yazdıkları hep kizb ü riyâdan ibâretdir. Hâlbuki bîçâre
halkın ıztırâbâtı müsbetdir. Yaralıların, hasta askerlerin ve esîrlerin menâfiʻ-i hayâtiyesi bunların eli-
ne bırakılamaz. İnsânların vahşî hissiyâtları hâkim olduğu zamânlarda İsviçreliler kendilerine tevdîʻ
edilen Salîb-i Ahmer vezâfini bir nâmûs-ı millî gibi telâkkî ederek imkân dâiresinde bî-tarafâne bir
sûretde îfâ etmişlerdir. Geçen altmış sene ve bâ-husûs Harb-i Umûmî buna şâhid olmuşdur. İşte bu
mülâhazâta binâendir ki, Türkler Cenevre'deki Beynelmilel Salîb-i Ahmer Komitesi'nin idâmesini
şiddetle müdâfaʻa etmiş ve etmekdedir.
Lig'in maksadıyla Hilâl-i Ahmer'in teklîfi yekdiğerine tamâmıyla zıd idi. Bu sebebden şiddetli
münâkaşât vukûʻa geldi. Nihâyet komisyon vasatî bir sûret-i hal aramak mecbûriyetinde kaldı. Bu
şekilde Beynelmilel Salîb-i Ahmer Komitesi kemâ fi's-sâbık kalacak, gerek esnâ-yı harbde ve gerek
sulh zamânı tamâmıyla bî-taraf bir heyʼetin delâletini îcâb etdiren bütün mesâil ile iştigâl edecekdi.
Diğer tarafdan Lig'in şimdiki şekli değişdirilecek idi. Fi'l-vâkiʻ Lig'in kendine mahsûs bir
umûmî meclisi, onun tahtında bir müdîrân meclisi vardı. Meclis-i umûmî, Salîb-i Ahmerler Kong-
resi'nin hâricinde idi. Bu meclislerin kaldırılmasını taht-ı karâra aldı. Yalnız bir Beynelmilel Salîb-i
Ahmer Konferansı bulunacak ve her bir teşkîlât ondan çıkacakdı.
[4] Lig bu sûret-i halden hiç de memnûn kalmamışdı. Ekseriyete karşı mutâvaʻatkâr görün-
mekle berâber yine âmâline vusûl maksadıyla kendi fikrine tarafdâr olanlardan mürekkeb bir heyʼet-i
tahrîriye teşkîl etdirmeğe çalışdı. Lâkin komisyon bunu kabûl etmedi. Beş kişiden ibâret olan heyʼet-i
tahrîriyeden Hilâl-i Ahmer fikrinin müdâfiʻi olan âcizlerini de intihâb etdi.
Heyʼet-i tahrîriye bir buçuk ay sonra yani 12 Kânûn-ı Evvel 1923'de Paris'de toplandı. Çetin
münâkaşâtdan sonra vasatî bir şekl-i hal teşkîl eden bir proje meydâna getirdi. Lig bundan memnûn
olamazdı. Hattâ bu şekle bizim sûret-i hallimizin müreccah olduğunu bazı aʻzâları söylemişlerdir.
Nihâyet Colonel Olds bir muhtıra vererek projeye iştirâk etmediğini bildirdi ve bunun ekseriyet pro-
jesiyle berâber tevzîʻini teklîf etdi. Komisyon beyânât-ı âcizânemin de aynı sûretle tevzîʻine karâr
vererek ayrıldı.
Heyʼet-i tahrîriyenin projesini tedkîk için mütâlaʻa komisyonu yine bir buçuk ay sonra toplandı.
19 Kânûn-ı Sânî 1924 Paris İctimâʻı'nda Ahmed İhsan Bey bulunmuşdur. Komisyon pek küçük bazı
taʻdîlât yaparak heyʼet-i tahrîriyenin projesini üç reʼy-i muhâlife mukâbil on bir reʼy ile kabûl etdi.
Bu muvaffakiyetin istihsâlinde Ahmed İhsan Bey'in pek ciddî teʼsîri olmuşdu. Lig memnûn değildi.
1 Şubat târîhinde proje bütün Hilâl ve Salîb-i Ahmerlere tevzîʻ edildi.
Colonel Olds'in muhtırası benim Hilâl-i Ahmer fikrini müdâfaʻa eden beyânâtım da zeylen
gönderiliyordu. Mesʼele halledilmiş addolunabilirdi. Maʻatteessüf on birinci konferans karâr-ı nihâî
1612
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 37
ittihâz edecek olan On İkinci Salîb-i Ahmer Konferansı'nın daʻvetini Beynelmilel Salîb-i Ahmer Ko-
mitesi'yle Lig'in müştereken yapmasına karâr vermiş bulunuyordu. Lig bu daʻveti yapmağı reddetdi.
Onun yerine Paris'e kendi meclis-i umûmîsini topladı ve güya mütâlaʻa komisyonu yokmuş gibi
kendi nizâmnâmesini, vâkiʻ olan iʻtirâzları da nazar-ı dikkate alarak tebdîle başladı. Her ne kadar
Hollanda Salîb-i Ahmeri bu garîb harekete karşı şiddetle protesto etmiş ise de vekâyiʻin mecrâ-yı ta-
bîʻîye girmesini teʼmîn edememişdir. Bu esnâda hakîkat-i mesʼeleyi daha iyi anlayan Amerika Salîb-i
Ahmer Reîsi Mösyö Josephine ile Salîb-i Ahmer Komitesi Reîsi Mösyö Ador arasında bir müzâkere-
den sonra projenin tekrâr mütâlaʻa komisyonunca tedkîki takarrür etdi. Bu heyʼet ittifâk-ı ârâ ile bir
sûret-i hal kabûl etdiği takdîrde Beynelmilel Kongre'nin daʻveti takarrür etdi. Bunun netîcesi olarak
da Lig'in muʻaddel nizâmnâmesi sonraya bırakıldı.
Bu esnâda Paris'de cereyân eden müzâkerâtı taʻkîb eden bî-taraf zevât Salîb-i Ahmer mesâili
gibi pek insânî bir işde bile âmâl-i husûsiyenin ne berbâd bir teʼsîr icrâ etdiğini görmüş ve pek müte-
essir olmuşdu. Hattâ Mösyö Ador ile Josephine arasında cereyân eden muhâberenin mâhiyeti tamâ-
mıyla tebdîl olunarak Lig'in cemʻiyet-i umûmiyesine teblîğ edilmişdir.
Son defa 4 Haziran 1924'de Lahey'de ictimâʻ eden mütâlaʻa komisyonu işte bu şerâit tahtında
tekrâr münâkaşâta başladı. Herkes ittifâk-ı ârâ ile bir karâr vermek lüzûmunu gözünün önünde tutmak
mecbûriyetinde bulunuyordu. Zîrâ konferans ancak bu şartla daʻvet olunabilecekdi. Vâkıʻâ Hilâl-i
Ahmer kendi kanâʻatlerinden hiçbir fedâkârlık yapmamak azminde idi ve şübhesiz en iyi sûret-i
hareket de bu idi. Münâkaşât netîcesinde her[5]kes Beynelmilel Komite'ye aynı şekil ve aynı târîhî
hukûku vermekde müttehid kaldı. Lig'in cemʻiyet-i umûmiyesi ve cemʻiyet müdîrânı hazf olundu ve
bütün Salîb-i Ahmer beynelmilel merâkizi Cenevre'de bırakıldı. Bu esâsât Salîb-i Ahmer maksad ve
menâfiʻine tevâfuk etmekdedir. Lâkin bunun yanında yapılan bazı şeyler fâideli olmakdan uzakdır.
Fi'l-vâkiʻ bütün Hilâl ve Salîb-i Ahmerlerden mürekkeb bir konfederasyon yapılması düşünül-
dü. Bu kelime millî cemʻiyetin hâricde bir heyʼete tebaʻiyetleri maʻnâsını müstelzim görüldüğünden
konfederasyon kelimesi yerine union kelimesi kondu. Bu kelime şübhesiz büyük bir fark teşkîl etmez.
Bu sebebden millî cemʻiyetlerin muhtâriyet-i tâmmesi vardır. Cümlesinin projeye idhâli lâzım geldi.
Salîb-i Ahmerler Birliği'nin yegâne kuvve-i teşrîʻiye ve idâresi olarak Beynelmilel Salîb-i Ahmer
Konferansı kabûl edildi. Bu konferans dört senede bir ictimâʻ edecekdir. Bunun hâricindeki zamân
için on kişilik bir meclis-i idâre teşkîl olundu. Bu meclis kongre tarafından kendine tevdîʻ olunacak
mühim bir kuvvete sâhib olacakdır. Bâ-husûs büdce onun elindedir.
Bu on kişiden yedisi muhtelif Salîb-i Ahmerlerin aʻzâları meyânından kongre tarafından in-
tihâb olunacakdır. Yalnız bu intihâb esnâsında mevcûd büyük medeniyetlerin temsîl edilebilmesi na-
zar-ı dikkate alınacakdır. Mütebâkî üç aʻzâ Beynelmilel Salîb-i Ahmer tarafından intihâb olunacakdır.
Bunların yalnız reʼy-i istişârîleri bulunacakdır. Bu heyʼet Cenevre'de ictimâʻ edecekdir.
Yapılan proje Beynelmilel Salîb-i Ahmer Komitesi'nin şimdiki vezâfini yine kendine tevdîʻ
etdiğinden bu heyʼete kalan işler esâsen Lig'in vezâifine inhisâr etmekdedir. Lâkin proje bu muhtelit
heyʼete yüksek bir pâye vermekdedir ki, bu istikbâl için bir tehlike teşkîl eder. Zîrâ Hilâl ve Salîb-i
Ahmerlerin hiçbir beynelmilel makâmdan emir telâkkî etmeleri kâbil ve katʻiyen câiz değildir. Onlar
ancak prensibleri vâsıtasıyla yekdiğerine merbût kalmalıdırlar.
Bu sûretle meydâna gelen projeyi mütâlaʻa komisyonunun aʻzâsı sıfatıyla kabûl etmekle berâber
son sûret-i tahrîrine kayd-ı ihtiyâtî koydum. Aksi takdîrde ittifâk-ı ârâ olmayacakdı. İşlerin sürünce-
mede kalması, mesʼûliyetini bilâ-lüzûm Hilâl-i Ahmer'e tahmîl demekdi. Diğer tarafdan elde edilen
netîce esâs iʻtibârıyla maksada muvâfık idi.
1613
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 37
Şimdi bu proje bütün Hilâl ve Salîb-i Ahmerlere tevzîʻ edilecek ve bunların tasvîb veya iʻtirâz-
ları bir defa komisyon tarafından tedkîk olundukdan sonra On İkinci Konferans daʻvet edilecekdir.
Lahey ictimâʻından çıkan esâslı müfîd nokta bütün aʻzânın Beynelmilel Salîb-i Ahmer Komi-
tesi'nin şimdiki teşkîlât ve vezâifini kabûl etmiş olmasıdır. Lâkin acabâ Lig yine bir aksilik çıkarma-
yacak mı?
Âkil Muhtar
_______________
İCTİMÂʻÎ HIFZISSIHHA
-12-
İzdivâc
Nüfûs siyâseti mevzûʻ-ı bahis olduğu şu günlerde hayât-ı ictimâʻiyemizdeki âile teşkîlâtını te-
dkîk ve bu husûsda mevzûʻ müteʻâmil esâsâtı tenkîd etmek istiyoruz.
Hayât-ı şahsiyenin idâmesi ile muvazzaf olan cemʻiyet-i beşeriye hayât-ı nevʻiyenin bekâsı
vazîfesi [6] ile de mükellefdir. Hilkat, beşer-i kemâle erdikçe cinseynde heyecânlı bazı vezâif-i fiz-
yolojiye ihdâs ederek nevʻin bekâsı husûsunu da halk etmiş ve asırların tekâmülü ile ictimâʻiyât ve
medeniyet teessüs etdikden sonra âile teşkîli esâsı da tebellür edegelmişdir.
Kemâle gelen bir gencin tâze dimâğındaki evlenmek hayâli ve mefkûresi pek heyecânlı ve tatlı
bir hisdir. Bu tahassüs bilhâssa 20-25 yaşlarında hadd-i kemâle ererek birçok ilhâm ve ibdâʻlara bile
masdar olur. Gençlerin hayâlinde pek tatlı tenemmüv eden bu mefkûrenin karşısına medeniyet ve
ictimâʻiyâtın oldukça ârızalı, pürüzlü mevâniʻi kol salmaya başlayalıdan beridir ki, teehhül birçok
mâniʻalara rastgelmiş, bir hayli vakfeler geçirmiş, bir sürü süzgeçlerden geçmeğe mecbûr olmuşdur.
İbtidâî akvâm ve kabîlelerde evlenmek her yetişen, kemâle eden gence müyesser olan bir mev-
hibe telâkkî olunmuşdur. Bu cihetle aʻzâ-yı cinsiyedeki neşv ü nemâ zuhûra gelince düğün merâsi-
minin karâr altına alınması teʻâmül olduğu gibi âileler arasındaki sıhriyet arzusu beşikde büyüyen
binlere nişân merâsimi yapılmasına bile meydân bırakmışdır.
Anadolu'da gezenler bazı köy ve kasabalarda çocukluğunda nişânlanan gençlere tesâdüf ede-
cekleri gibi on beş yaşını ikmâl ederken evlenen âile erkânına da mülâkî olacaklardır. Hayâtın ne ol-
duğunu, mevcûdiyet ve istikbâllerinin ne olacağını bile idrâkden âciz olan bu zavallı âileye acımamak
elde değildir. Kâinât ve hayâtı bulunduğu köy ve kasabanın etrâfını çeviren ufuk olduğunu telâkkî
ederek kanâʻat getiren bir gencin bu yaşlarda evlenmesi kadar tabîʻî ve lezîz bir şey olamaz ise de
nüfûs siyâseti gibi umûmî endîşeler, âile, ensâl ve ahfâdın istikbâli gibi şahsî düşünceler mevzûʻ-ı
bahis oldukça bu husûsda bazı gûnâ tedâbîr alınmak zarûreti hâsıl oluyor.
El-yevm hastahâne ve polikliniklere sararmış, solmuş, gûnâgûn emrâza müstaʻid olmuş ve
hayâtda hiçbir arzusu kalmamış, sönmüş nice zavallılar mürâcaʻat etmekdedir. Bunlar arasında kim-
sesizliğinden dolayı 13-14 yaşlarında evlendirilmiş kızlar, ebeveyninin mürüvvet görmesi pahâsına
yirmi yaşına vâsıl olmadan hayâtı zehirlenen gençler görülüyor.
Yirmi beş sularında olduğunu söylemeğe hayâ eden ve iki vefât, üç sakat, bir ber-hayât diye
hikâye-i hâl fi'l-mâzîsini mahcûbiyetle ikrâr eden nice gençlerin pörsümüş, ezilmiş, hayâta küsmüş
bir vazʻiyetde doktorun karşısındaki sandalyede mevkiʻ aldıkları görüldükçe âtî husûsunda endîşeye
düşmemek mümkün değildir.
1614
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 37
Lisân-ı ıstılâhîde teehhül, izdivâc, tezevvüc kelimeleriyle tavsîf edilen "evlenme"nin Türkçe-
deki delâleti ol kadar vâzıh ve esâsı şâmildir ki, âile teşkîlinde ayrı bir eve mâlikiyet ve âile yuvasını
bu sûretle teʼsîs etmek demekdir. Evlenmenin bu büyük maʻnâsı şarkdan ziyâde garbda anlaşılmış
ve bugün âile teşkîli orada bu sûretle kurulmak teʻâmülü olmuş ve hattâ kânûn hükmüne geçmişdir.
Şarkda ise her genç maʻatteessüf evlenmeyi ne sûretle olursa olsun bir kız almak ve onunla nerede
olursa olsun bir hayât-ı âile teşkîl etmek diye düşünmüşdür. Bu cihetle hayât-ı âiledeki rasânet, saʻâ-
det çok kere teessüs edemediği gibi yuvada husûle gelen yavruların âtî, istikbâl [7] ve hattâ istiklâlleri
bile dûçâr-ı zaʻf olmuşdur.
Bilhâssa memleketimizde âile dedidokularının tevessüʻü, âile geçimsizliklerinin esbâbı, boşan-
maların çokluğu, evlenmenin delâlet etdiği büyük maʻnânın henüz anlaşılamamasındandır diyeceğiz.
Binâenaleyh memleketimizdeki evlenmelerin tarzı ve bu husûsda âmil olan esbâbı, umûmî na-
zarla mütâlaʻa edeceğiz. Evvel emirde her yetişen gencin evlenmesi bir gâye, bir hayâldir. Ebeveyn
ale’l-ıtlâk yavrularının evlenmesini arzu etdikleri gibi yetişen genç de bu gâyenin husûlünü tahayyül
eder. Bu cihetle hemen birçoklarının hayâtda sırf gayr-ı şuʻûrî olarak evlendikleri, âile teşkîl etmek
istedikleri görülecekdir.
Bu gibilerine sorulsa verecekleri cevâb "yirmi yaşına girdik, evlendik" diyecekler; âtî, istikbâl
husûsundaki programlarını çizemeyeceklerdir. Hattâ günün birinde âşiyânda yavrular husûle gelece-
ğini bile tefekkür etmeyecekler veya senelerce husûle gelmediği takdîrde hissetmeyecekler ve ehem-
miyete almayacaklardır.
Sıhhî ve ictimâʻî esbâbdan biri dolayısıyla bî-kes kalanlar bizde eş aramağa ve evlenmeğe nâm-
zed telâkkî edilirler. Bu gibilerin istikbâllerini ihzâr ve teʼmîn etmek üzere konu komşudan, ehibbâ
ve yârândan bazı sâfdiller de eksik değildir. Ekseriyâ derd ortağı diye şöhret alan bî-kes refîki de bu
hazîn mâcerâya atılıvermiş bir fedâkâr sayılır. Günün birinde on beş yaşlarında bir bî-kesin âile teşkîl
etdiği, anne bile olduğu vâkiʻdir. Anadolu'da, hattâ şehrimizde bile bu kabîl hâdisât eksik değildir.
Sinn-i şeyhûhete vâsıl olan ebeveyne muʻâvenet ve hânenin hidemât-ı rûz-merresine muzâheret
vesîlesiyle evlâdlarını evlendirmeğe teşne âileler de ülkemizde hiç eksik değildir. Evde bir fazla ses
ve nefes, işleyecek bir el ve ayak olsun diye sergüzeştlere atılmış nice gençler vardır. Bu gibilerin de
istikbâl ve istiklâli müemmen âile yerine ihtiyâr vâlideye muʻâvenet ve yuvanın günlük hizmetlerini
itmâm gibi esâsât nazar-ı iʻtibâra alınmışdır. Yeni gelen dâmâd veya gelin kimin yâri olduğunu, kime
hoş görüneceğini, yuvanın hangi aksâmı ile alâkadâr olduğunu anlamadan geçimsizlikler başlamışdır.
Hele ihtiyâr gençler arasında bir asır, nısf, hattâ rubʻ asır farkları da mevcûd ise nice arzu ve iştiyâk-
lar ile beklenen ince tatlı tahassüs ve hayâlât ile netîcelenen düğün ferdâsında elemli, heyecânlı arzu
edilmeyecek vekâyiʻ zuhûru müstebʻid değildir.
Hayâtda gözü açılmamış, fuhuş âlemini tanımasın, fuhuş lezzetlerini tatmasın diye evlâdlarını
her ne pahâsına olursa olsun, evlendiren ebeveyn el-ân mevcûddur. Evlâdını evlendirdikden sonra bu
âlemlerden bîgâne kalacaklarını derpîş eden ebeveyn hükümlerinde ne kadar yanıldıklarını çok geç-
meden anlayacaklardır. Sefâhet ve fuhuş âlemlerinin fenâlık ve zararlarından evlâdlarını ancak ilim
ve terbiye, seciye kurtarabileceğini düşünmezler. Yakın zamânlara kadar sırf delikanlılara mahsûs
olan bu düşünce, şu günlerde kız çocuklar için de mevzûʻ-ı bahis olmağa başlamışdır. İctimâʻiyâtda,
zevk u safâ mahallerinde gözü açılmasın diye daha hayâtda tasayyübünü anlamayan 15-20 yaşlarında
nice genç kızların bi’z-zarûr evlendirildiklerini görmekdeyiz.
1615
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 37
El-yevm büdce, refâh vesâiti düşünülmeden [8] sırf erkeğin sinni ilerlemesi endîşesiyle ve
“nikâhda kerâmet vardır” sözüne ittibâʻan evlenen nice âileler mevcûddur. Çok geçmeden bu gibi-
lerin birçoğu nikâhdaki kerâmeti derk edeceklerse de cemʻiyet-i beşeriyenin zararını telâfî edeme-
yeceklerdir ve bunlardan husûle gelen ensâl fesh-i nikâh, nafaka daʻvâlarının aylar, yıllarca süren
hükümlerine intizâren heder olup gideceklerdir.
Yuvada husûle gelecek yavruların en ibtidâî ve basit ihtiyâcâtını bile tedârükden âciz olduğu
hâlde sene be-sene yavrulayan nice âileler görülmüşdür ki, mütemâdiyen komşularından beşik almış-
lardır. Bu gibiler her çocuğun kısmeti ile geldiğine inanan ve âile refâhının her lohusalığı müteʻâkib
husûle geleceğine îmân edenlerdir.
Evlenirken teşkîl edilecek yuvanın senevî, mâhî büdcesi düşünülmek şöyle dursun, düğün
merâsiminin hiçbir vakit ihmâl edilmeyen ve edilmesi izzet-i nefse dokunan masârıfâtı için fâiz ile
borç alan veya emvâl-i menkûle ve gayr-ı menkûleden bir parça satan âileler mevcûd olduğunu da
unutmamalıyız. Bunlar içinde âilenin bir senelik büdcesini bir düğün gecesi ve sırf unvân satmak yü-
zünden hebâ eden nice nevʻleri de mevcûddur. Bu misillü âileler de çok geçmeden hattâ senesi içinde
imtizâcsızlık, ictimâʻî sarsıntılar ve hattâ talâk vukûʻa geleceğinden bile şübhe etmeliyiz.
Ahvâl-i sıhhiyeleri dolayısıyla evlenmekden hazer etmeleri îcâb eden birçok gençler etıbbânın
vâkiʻ olan nice tavsiye ve ihtarlarına rağmen evlendikleri de memleketimizde vâkiʻdir. Raşitik olan
birçok kızların her doğuruşlarında nice mezâhim ü meşâkka maʻrûz kaldıkları ve her defasında za-
vallı yavruların nasıl parçalandıkları serîriyâtlarda hemen her gün müşâhede edilen vekâyiʻdendir.
Evlendiklerinin senesi geçmeden nice genç kız ve erkeklerin verem döşeğinde menhûs illetin pençesi
ile didişdiklerini görüp de müteellim olmamak mümkün değildir. Bu gibilerin bunca kavânîn-i ic-
timâʻiye ve medeniyeye rağmen nasıl rapor alıp evlendikleri ve niçin bile bile intihâr etdikleri el-ân
anlaşılamamış bir keyfiyetdir.
Memleketimizde son zamânlarda bir genç kızın yirmi yaşına vâsıl olmadan evlendirilmesi
hemen bir teʻâmül hükmüne geçmişdir. Birçok âileler bu yaşa henüz vâsıl olmayan kızlarını taleb
vukûʻunda teslîm etmeği fırsat telâkkî etmişler ve bu sûretle fecîʻ âile mâcerâlarına sebeb olmuş-
lardır. Yirmi yaşını tecâvüz eden kızın evde “ihtiyâr kız” hâlinde kalacağını derpîş ederek bu çığıra
dökülen teehhül siyâsetimizin önüne geçmek bütün ictimâʻiyûnun vazîfesi olmalıdır.
Diğer tarafdan otuz yaşına vâsıl olan bir bekâr erkeğin de evlenmek tasavvurunda olmadığı
zehâbı mevcûddur. Hakîkatde ise bir âile reîsi olabilmek ve o âilenin saʻâdet ü refâhını teʼmîn ede-
bilmek için bu asırda bir genç erkeğin ancak 30-35 yaşlarına vâsıl olabileceği düşünülmemekdedir.
Garbda ise hayâtın germ ü serdini tatmış, gençliğin bütün hevâ ve heveslerini geçirmiş ve bu
meyânda bir âilenin refâh u saʻâdetini teʼmîn edecek mevkiʻ-i ictimâʻîye vâsıl olarak hayât-ı âilenin
ezvâkını hissetmiş olanları ancak otuz yaşlarından sonra görüyoruz. Erkekler için [9] 30-40, kadınlar
için 25-30 yaşları garbda evlenmek için âdetâ teʻâmül olmuşdur. Erkek artık gençlik sergüzeşt ve mâ-
cerâlarını bir tarafa bırakarak, kadın bir yuva yapmak endîşeleriyle tahassüs ederek âile teşkîl olunur.
Ufak tefek his ve infiʻâller, hâricî ve dâhilî esbâb-ı ictimâʻiye bu âile rasânet ü saʻâdetini artık ihlâl
edemez. Tarafeyn bütün kuvâ-yı mâddiye ve maʻneviyelerini teşkîl etdikleri yuvanın refâh u saʻâde-
tine hasrederler ve bittabʻ nüfus siyâseti ile alâkadâr olmağa başlarlar.
Pek genç evlenmenin ensâl-i cedîde üzerine olacak teʼsîrât-ı muzırrası, oldukça yaşlı evlenen-
lerde de vardır. Evvelkilerinde yavrulara vâkiʻ olacak şefkat ve ihtimâm ihmâl olunacağı gibi sonra-
kilerde neslin zaʻîf, çelimsiz ve rûhen geri kalması da agleb-i ihtimâldir.
1616
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 37
Sinleri arasında büyük farklar mevcûd olan âilelerin teşkîlâtı da sıhhî ve ictimâʻî nokta-i na-
zardan muvâfık değildir. Ale'l-ekser mâddî esbâb taht-ı teʼsîrinde vukûʻa gelen bu gibi izdivâclarda
40-50 yaşlarında bir erkeğin 15-20 yaşında bir genç kız ile evlendikleri ve nâdiren de elli yaşlarına
vâsıl olmuş bir zengin hanımın 20-25 yaşlarında bir delikanlı ile yaşadıkları görülecekdir. Bu gibi
hasîs düşünceler ile teşekkül eden âilelerde refâh, saʻâdet misillü semerâtı görmek adîmü'l-imkândır.
Bir de "servet âhara geçmesin" diye ekârib arasında ve aynı âilenin kardeş çocukları arasında
vâkiʻ olan teehhül mevcûddur. Aynı kazıyyeye ittibâʻan senelerden beri bu teʻâmül ile evlenen millet-
lerde nesl-i cedîdin gitdikçe tereddî ve inhitâta dûçâr olduğu görülür.
Garb âleminde el-yevm zaʻf-ı rûh ve hissiyât ile maʻlûl olanlar, belâhet ü hamâkat ile mutta-
sıf olanların evlenmekden menʻ edilmeleri ve zürriyetlerinin inkıtâʻı çâreleri düşünülmeleri bize bir
ders-i ibret teşkîl etmelidir. Bundan mâʻadâ cüceler ve küçük yapılı insânlar, irsiyet ve içki teʼsîri ile
pek asabî olanlar cılız ve zaʻîfler de sırf şahsî hayâtları ve getirecekleri neslin istikbâli endîşesi ile
evlenmekden hazer etmekdedirler.
Eskiden beri teʻâmül hâlinde olan görücü usûlleri ile evlenmenin mazarratları olduğu kadar
menfaʻatleri de mevcûd idi. Burada hissiyâtdan ziyâde tevekkül ve kanâʻat hükmetdiği cihetle mâd-
diyâtdan ziyâde maʻneviyât tahakküm etmiş ve âile son nefesine kadar şerâit-i hâzıraya mutâvaʻata
mecbûr kalmış olurdu. "Nikâhda kerâmet" sözü bu kabîl âilelere icrâ-yı teʼsîr etmekden hâlî kalmı-
yordu. Ecdâdımızın ve kısmen ebeveynimizin teşkîl etdikleri yuvalar bu kabîl anʻaneler ile husûle
gelmişdir. Fi'l-hakîka bu gibilerinde hârice hiçbir uygunsuzluk sızmıyor, talâk denilen meşʼûm netîce
de ender görülüyordu. Hâl-i hâzırda ise ictimâʻiyâtda, tenezzühe ve eğlence mahallerinde, meslek ve
sanʻat yuvalarında tanışmak ve bu sûretle nâmzed olmak husûsâtı icrâ-yı hükm etmekdedir. Gerçi
zevc ve zevcenin birbirini tanıyıp anlaşması kadar tabîʻî bir şey olamazsa da gerek ictimâʻî terbiye-
mizin kuvvetli olmaması ve gerekse gençlikdeki hissiyâtın galebe çalması bu tarzdaki izdivâclardan
arzu edilen semerâtı iktitâf etdirmemişdir. Nitekim bu tarzda evlenen birçok gençlerin bilhâssa son on
beş sene zarfında geçirdikleri fırtınalar teessüf ile kaydedilecek vekâyiʻdendir.
[10] Garb âleminde ise ne görücü usûlleri ve ne de ictimâʻî ve mahallerdeki tanışmaları mev-
cûddur. Orada hissiyâtdan ziyâde akıl ve mantık icrâ-yı hükm etmekde ve nişânlanan nâmzedler
bazen 1-2 senelik tecrübe devreleri geçirerek evlenmekdedirler.
Esâsen nişânlı kalmakdaki kerâmet de müstakbel âile rükünlerinin her husûsda birbirini anla-
maları, tanımaları ve sevişmeleri içindir. Aralarında gerek rûhî ve hissî ve gerekse mâddî azdâd mev-
cûd ise izâlesi esbâbı düşünülmelidir. Olmadığı takdîrde nişânların mütekâbilen iʻâdesi ve hâricde
hiçbir dedikoduya meydân verilmemesi esâs olmalıdır.
Nesl-i cedîd ve nüfûs siyâseti derpîş edilerek izdivâcdaki sinleri de mevzûʻ-ı bahis etmek ehem-
miyetlidir. Yirmi yaşına kadar bir vücûdun büyümekde olduğu ve her uzuv ve cihâzın tekâmülât-ı
nesciyeye maʻrûz kaldığı düşünülürse hadd-i izdivâc olarak yirmi yaşını taʻyîn etmek doğru bir şey
olacakdır. Genç kızın bu yaşı ikmâl eder etmez evlenmesi bir hak olabilirse de erkeğin âile büdcesini
ve refâhını teʼmîn etmek üzere 20-30 yaşlarına vâsıl olması bilhâssa asr-ı hâzırda îcâb etmekde-
dir. Eli ekmek tutunca evlenmesi ecdâmızca bir genç erkek için miʻyâr tanılmış ise de hâl-i hâzırda
medeniyet ve ictimâʻiyâtın mecbûr kıldığı ihtiyâcât bu hudûdu çok aşmışdır. Anglo-Sakson ırkının
gitdikçe tekâmül eden nesillerine bakılınca, memleketimizdeki ensâl-i cedîdeden müteessir olmamak
elde değildir. Nesl-i cedîd gerek mütemâdî harb ve muhâceret ve gerekse âile refâhının bir türlü elde
edilememesinden gitdikçe eziliyor, yıpranıyor ve küçülüyor. Bunlara sıtma, verem, frengi gibi âfât-ı
1617
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 37
ictimâʻiyenin teʼsîrât-ı irsiyesi de munzam oluyor. O sûretle ki, ensâl-i cedîdeye yaş taʻyîni husûsun-
da müşkilât çekildiği gibi âile ve yuva teşkîl edeceklerine de şübhe ediliyor.
Ensâl-i cedîdenin kuvvetli, gürbüz, tâmmu's-sıhha ve'ş-şuʻûr olması, dâimâ tekâmül etmesi bu-
gün cümlemizin taʻkîb edeceği bir siyâset olmalıdır. Anadolu'da hemen her köy ve kasabada genç-
lerin mütemâdiyen evlenmesi ve her gün ve hafta düğün ve kına gecesi olması, köylü annelerimizin
birbiri ardınca loğusa olmasına rağmen nüfûs-ı umûmiyemizin ehemmiyetli sûretde tenâkus etmesi
nüfûs siyâsetinde olduğu kadar evlenmek usûl ve teʻâmüllerimizde daha esâslı ve müsbet bir vazʻi-
yet almaklığımızı emretmekdedir. Fi'l-hakîka nüfûs-servet siyâseti, işleyen eller üzerine müessesdir.
Nüfûsun adedi bir memleketde çoğaldıkça servetin tezâyüd edeceği muhakkak ise de bu siyâsetin
dâimâ müsbet netîce vermesi nüfûsda kemmiyete mukayyed işleyen ellerin mütezâyid olması iktizâ
eder. Bir cemʻiyet-i beşeriyede işleyen ellerin (müstahsil) nisbeti yiyen ağızlardan (müstehlik) pek
çok olmalıdır ki, o memleket ve millet servet sâhibi ve refâha mazhar olsun.
Nüfûsun ekseriyetini müstehlik sınıf teşkîl ederse o kalabalığın cemʻiyet-i beşeriyeye yâr de-
ğil, bâr olacağı muhakkakdır. Harb-i Umûmî netîcesinde bir milyon işsize tesâhub eden teşkîlâtı ve
ictimâʻiyâtı kavî bir hükûmet bile son günlerde ehemmiyetli vekâyiʻ karşısında kalıyor ve nüfûsun
sâdece müstehlik kısmı yüzünden tehlikeler geçirecek gibi görünüyor. Nüfûsun nâfiʻ ve semeredâr
olması için dimâğın sâlim ve sahîh, vücûdun kavî ve mütekâmil olması lâzımedendir. Sıhhat ü selâ-
met-i fikirden ârî bir bünyenin cemʻiyet-i beşeriye üzerine bir yük olacağı ve mütemâdiyen hastahâ-
ne, nekâhethâne, tımârhâne gibi müessesât-ı ictimâʻiye [11] teşkîlâtı isteyeceği gayr-ı kâbil-i inkârdır.
Bizde âile teşkîlâtında kadîmden beri teʻâmül olan bir vazʻiyet de iç güvey, dış gelin mesʼelesi-
dir. Birçok âileler kızları için hâricde yuva teşkîline râzı olmadıkları gibi bir kısım erkekler de mün-
ferid, hür ve serbest bir yuva ihdâsına cesâret edemedikleri görülüyor. Bu husûsâta büdce, hissiyât,
âile nüfûsunun kemmiyeti, terbiye-i münferide ve ictimâʻiyenin keyfiyeti gibi esbâb da icrâ-yı teʼsîr
etmekden hâlî kalmaz. Günün birinde iç güveyin emvâl-i menkûlesini alarak hâricde bir mesken
tedârüküne çalışdığı, dışarıya çıkan gelin hanımın da ebeveyninin koynuna ilticâ etdiği görülmesi
vekâyiʻ-i rûz-merredendir.
El-hâsıl nüfûs siyâsetinde olduğu gibi teehhül siyâsetinde de müsbet bir vazʻiyet alarak bazı
esâsâta tebaʻiyet etmek mecbûriyetindeyiz. Asr-ı hâzırın îcâb etdirdiği bazı kuyûdât bilhâssa yeni
yetişen nesil üzerinde bir kanûn mâhiyetinde icrâ-yı hükm edecek gibi görünüyor.
Binâenaleyh ictimâʻî kânûn hükmünde olan şerâit-i âtiye her evlenecek gencin kulağında küpe
olmalıdır.
Zevcinin tâmmu's-sıhhâ ve'ş-şuʻûr olması, kadının 20-25, erkeğin 30-35 yaşlarına vâsıl olması,
evlendikleri andan iʻtibâren ayrı bir yuva teşkîl etmeleri, âilenin refâh u saʻâdetini teʼmîn edecek bü-
dcenin tarafeyn cânibinden ihzâr edilmesidir.
En müşkil zamânlarda yaranı saran, hastalığına bakan, açlık zamânında seni bir
sıcak çay veyâhûd çorba ile doyurmaya çalışan, esâret zamânında mektûblarını ve emâ-
netlerini nakleden ve sana mümkün olan muʻâveneti yapan, ihtiyâc vaktinde seni giydi-
rip hayâtını hıfz eyleyen, en elîm zamânlarında senin imdâdına koşan ve seni düşünen
Hilâl-i Ahmer'i unutma. Onu sev ve sevdir. Ona zahîr ol. Çünkü Hilâl-i Ahmer senin ve
hepimizindir!
1618
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 37
[12] Sultanahmed Câmiʻ-i Şerîfi iç avlusunda Hilâl-i Ahmer satış sergisi menâzırından
Vue de lʼexposition de vente du C.R.T. organisée dans la Cour de la Mosquée de Sultan Ahmed
1619
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 37
[13] Sultanahmed Câmiʻ-i Şerîfi iç avlusunda Hilâl-i Ahmer satış sergisi menâzırından
Vue de lʼexposition de vente du C.R.T. organisée dans la Cour de la Mosquée de Sultan Ahmed
_______________
1620
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 37
_______________
_______________
_______________
1621
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 37
"-Kilya Hilâl-i Ahmer Reîsi Hayreddin Bey cidden çok çalışkan ve nâmûskâr bir zâtdır. Dur-
mak, dinlenmek bilmeyen mûmâileyh, geçen gün az kalsın vazîfesinin kurbânı olarak gidiyordu. Eşyâ
tahmîl etmek üzere motoru bizzât idâre etdiği sırada birdenbire boşalıp gelen vagona çarpmış, bu ânî
müsâdeme üzerine Hayreddin Bey vagonların altında kalmışdır. Kazâ netîcesinde mûmâileyhin bir
kolu tamâmıyla yerinden çıkmış ve boynu da [15] fazlaca ezilmişdir. Hâdiseyi müteʻâkib daʻvet edi-
len memleket hastahânesi sertabîbi Operatör Ali Mehmed Bey müdâvât-ı ibtidâiyeyi yapdıkdan sonra
kendisini hastahâneye kaldırmışdır. Hayreddin Bey'i muhakkak bir tehlikeden kurtaran yetîmlerin
duʻâsı ve Ali Mehmed Bey'in himmeti olmuşdur. Hâlinde lehü'l-hamd büyük bir salâh vardır".
Samsun İmdâd-ı Sıhhî Heyʼeti tarafından muhâcirîne çamaşır ve elbise tevzîʻ edilir iken
Groupe représantant la mission sanitaire du C.R.T. distribuant du linge aux immigrés à Samsoun
1622
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 37
_______________
1623
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 37
_______________
Eskişehir Hilâl-i Ahmer anbârları muhâsebeciliğini muvakkaten idâre etmekde olan Emin Şu-
miç Bey merkez-i umûmî muhâsebesine nakl-i vazîfe eylemişdir.
Eskişehir Hilâl-i Ahmer anbârları şuʻbe meʼmûrlarından Remzi Bey, Çırağan deposu meʼmûr-
luğuna ve mûmâileyh yerine de mezkûr depo meʼmûru Ramiz Bey taʻyîn edilmişdir.
_______________
_______________
§ Selanik heyʼeti etıbbâsından Mustafa Bey'in vukûʻ-ı istiʻfâsına binâen yerine Doktor Enver
Bey taʻyîn edilmişdir.
§ Vazîfesi hitâm bulan Kayalar Heyʼet-i İmdâdiyesi ilgâ edilmişdir.
§ Selanik İmdâd Heyʼeti'nin ehemmiyetine binâen mülgâ Kayalar İmdâd-ı Sıhhî Heyʼeti Serta-
bîbi Doktor Sâib Bey berây-ı muʻâvenet mezkûr heyʼete iltihâk etdirilmişdir.
§ Gülhane Misâfirhânesi Hastabakıcısı Mükerrem Hanım'ın vukûʻ-ı istiʻfâsına binâen yerine
Hastabakıcı Hemşîre Pakize Hanım taʻyîn edilmişdir.
§ Kalikratya'da muhâcirîn etfâl arasındaki sefâlet-i fisyolojiye ile mücâdele etmek üzere ma-
hall-i mezkûrdaki dispanser emrine mikdâr-ı kâfi patates, pirinç, şeker ve süd hulâsası verilmişdir.
§ İnhilâl eylemiş olan vapur tabâbetine binbaşılıkdan mütekâʻid Doktor Kâmil Bey ve hastaba-
kıcılığına Hüseyin Efendi taʻyîn edilmişlerdir.
§ Samsun İmdâd-ı Sıhhî Heyʼeti Sertabîbi Fikri Bey'in âilevî maʻzeretine binâen istiʻfâsı üze-
rine yerine mülgâ Kozana Heyʼet-i İmdâdiyesi Sertabîbi Hüseyin Kemal Bey taʻyîn edilip mahall-i
meʼmûriyetine azîmet ve vazîfesine mübâşeret eylemişdir.
1624
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 37
§ Samsun Seyyâr Tabîbi İsmail Fehmi Bey'in Kadırga Vilâdethânesi dâhilindeki Kâbile Mek-
tebi'ne devâm etdirilecek olan tâlibe yurduna Sıhhiye Vekâletince müdür taʻyîn edilmiş olduğundan
inhilâl eden mezkûr tabâbete vapur etıbbâsından Celâl Bey taʻyîn edilmişdir.
§ Rum muhâcirlerine çiçek aşısı tatbîki için Yunan Salîb-i Ahmeri'ne 15.000 kişilik çiçek aşısı
verilmişdir.
§ Niğde İmdâd-ı Sıhhî Heyʼeti: Temmuz zarfında Niğde ve havâlîsine 9.102 muhâcir vürûd edip
bunlardan 876'sı imdâd heyʼeti dispanserine mürâcaʻat edip ayakda tedâvîsi imkânsız olan 54 nüfûs
muhâcir hastahâneye yatırılmış ve 8'i çocuk olmak üzere bir ay zarfında on beş nüfûs vefât etmişdir.
§ Tekfurdağı İmdâd-ı Sıhhî Heyʼeti'ne Temmuz'da 79 muhâcir hasta mürâcaʻat edip bunlardan
beşi heyʼet hastahânesine yatırılarak taht-ı tedâvîye alınmışlardır.
§ Kalikratya Dispanseri'ne 79 hasta mürâcaʻat eylemişdir. 3'ü veremden olmak üzere sekiz
hasta vefât etmişdir.
§ Çatalca İmdâd-ı Sıhhî Heyʼeti'ne Temmuz'da 79 hasta mürâcaʻat edip beşi heyʼet hastahâne-
sine yatırılmışdır.
§ Üsküdar Dispanseri'ne 1 Ağustos'da 920 hasta mürâcaʻat edip bunlardan on hasta muhtelif
hastahânelere gönderilmişdir.
§ Cağaloğlu Dispanseri'ne 1.355 hasta mürâcaʻat edip muʻâyeneleri meccânen îfâ edilmiş ve
858 hastanın ilâcları dahi meccânen verilmişdir.
§ Rusya'da sivil üserâdan olup bu defa İstanbul'a vürûd ederek derdest-i sevk bulunan 29 esîrin
iʻâşeleri îfâ edilmekdedir.
§ Kayalar İmdâd-ı Sıhhî Heyʼeti Teşvikiye vapuruyla İstanbul'a avdet etmişdir.
[18] Vefât
Hilâl-i Ahmer aʻzâ-yı âmile-i dâimesinden olup iki bin liradan fazla teberruʻâtda bulunmuş olan
İskenderiye'de Giridli tüccâr-ı muʻtebereden Ahmed Zeki Bey berây-ı tedâvî Viyana'ya gitmekde
iken Triyeste'ye beş sâʻat kala râkib olduğu Silvan vapurunda vefât etmiş ve cenâzesi 6 Eylül [1]340
[1924] târîhinde Triyeste'den naklolunarak ihtifâlât-ı lâyıka ile medfen-i mahsûsuna defnedilmişdir.
Mîr-i mûmâileyh bir kıtʻa Hilâl-i Ahmer madalyasıyla taltîf edilmiş fukarâ-perver bir zât idi.
1625
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 37
ile şuʻabâtı nazar-ı ehemmiyete alarak hükûmet-i mahalliye ve eşhâs-ı husûsiye nezdinde tekmîl nüfûz
ve kuvvetlerini istiʻmâl edecek ve aʻzâ müddet-i müsâferetleri esnâsında nâil-i teshîlât olacakdır.
Sâlifü'z-zikr iki Salîb-i Ahmer arasındaki muʻâvenet-i mütekâbile muzâheret-i mâliyeye şâmil
olmadığından muʻâvenet-i mezkûre ancak Salîb-i Ahmerleri yekdiğerine rabt eden cihân-şümûl tesâ-
nüdün tezâhürât-ı fiʻliyesine delâlet eylemekdedir.
İʼtilâfnâmenin akdi münâsebetiyle İtalya Salîb-i Ahmeri Meclis-i Umûmîsi'nin 28 Haziran
târîhli celsesinde Salîb-i Ahmer Cemʻiyetlerine bir ufk-ı cedîd küşâd eden işbu teşebbüsden dolayı
Reîs Ciraolo'ya tebriğe karâr verilmiş ve Amerika Salîb-i Ahmeri dahi Ciraolo'nun teklîfini ittifâk-ı
ârâ ile kabûl ederek bundan mütehassıl memnûniyetini müşârunileyhe iblâğ etmişdir.
İʼtilâfnâme-i sâbıku'z-zikr diğer memleketler için de şâyân-ı imtisâl bir terakkîdir.
_______________
_______________
_______________
_______________
1626
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 37
1627
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 37
1628
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 37
1629
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 37
1630
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 37
1631
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 37
1632
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 37
1633
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 37
1634
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 37
1635
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 37
1636
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 37
1637
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 37
1638
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 37
1639
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 37
1640
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 37
1641
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 37
1642
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 37
1643
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 37
1644
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 37
1645
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 37
1646
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 37
1647
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 37
1648
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 37
1649
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 37
1650
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 37
1651
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 37
1652
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 37
1653
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 37
1654
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 37
1655
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 37
1656
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 37
1657
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 37
1658
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 37
1659
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 37
1660
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 37
1661
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 37
1662
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 37
1663
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 37
1664
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 37
1665
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 37
1666
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 37
Çengelköyü
Çengelköyü'nde sâkin Doktor Sedad Bey 10
Çengelköyü'nde Kimyâger Ziya Bey 20
Çengelköyü'nde Yeni Mahalle'de sâkin Vasil Prepopolovank 20
Çengelköyü'nde Postabaşı'nda Meyhâneci Dimitri Efendi 10
Çengelköyü'nde Abdioğlu Sokağı'nda Kahveci Manto Efendi 5
Çengelköyü'nde Bakkâl Mihal 5
Çengelköyü'nde Bağçevân Corci Efendi 5
Çengelköyü'nde İmya Efendi 10
Çengelköyü'nde Dimitri Anastas 10
Çengelköyü'nde Hatmi Bey'in köşkünde Tahir Bey 10
Çengelköyü'nde Talimhane'de Tayyâr Bey 10
Çengelköyü'nde Fuad Bey'in mahdûmu Sermed Bey 10
Çengelköyü'nde Raşid Ağa 5
Çengelköyü'nde Feyzullah Efendi 5
Çengelköyü'nde Faik Bey 5
Çengelköyü'nde Kâmil Bey 5
Çengelköyü'nde Galatasaray Sermubassırı Tahsin Bey 5
Çengelköyü'nde Yeni Mahalle'de Madam Adredeski 5
Çengelköyü'nde Apostol 10
Çengelköyü'nde Anesti Madam 10
1667
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 37
1668
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 37
1669
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 37
1670
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 37
1671
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 37
Kandilli
Kandilli'de Çıkmaz Hamal S[okak], 10, Cevad Mazhar Efendi 10
Kandilli Sultânîsi Bağçevânı Mehmed Ağa 10
Kandilli'de Fıstıklı'da Sandâlcı Şakir Ağa 10
Kandilli'de Çıkmazbayır'da, 14, Muʻallim Mehmed Emin 20
Kandilli'de Mahmudiye Câddesi'nde, 25, Fikri Efendi 20
Kandilli'de Mahmudiye Câddesi'nde, 30, Orhan Kapudan 20
Kandilli'de Kilise Câddesi'nde, 17, Pandeli 10
Kandilli'de Kapamacı Meydânı'nda Eczâcı Şen Efendi 5
Kandilli'de Sıra Mahalle'de Bağçevân Kâmil Ağa 5
Vaniköyü'nde câddede, 2, Sotiri Efendi 20
1672
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 37
(Mâbaʻdi var.)
1673
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 37
1674
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 37
1675
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 37
1676
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 37
1677
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 37
1678
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 37
_______________
Avrupa'nın en maʻrûf fabrikaları derecesinde un ve irmik tahn eder. Terakkiyât-ı cedîdeye tevfîkan
tekemmül etdirilmiş yegâne millî dakîk fabrikasıdır.
_______________
Beşir Kemal Balık Yağı Sübyesi: Bizzât balık yağından daha kuvvetlidir. Bilhâssa balık yağı
içmeyenlere tavsiye olunur.
Osmanlı Kınakına Hulâsası: Miʻde ve bağırsak zaʻfiyetlerinden mütevellid usret-i hazımlar-
da, kansızlıkda, nehâfet-i bünyede mukavvî ve hâzımdır.
Beşir Kemal Nâsûr İlâcı: Bi'l-cümle müzʻic nâsûrları pek az zamânda defʻ u izâle eder.
Sıhhî Osmanlı Enfiyesi: Nezleyi çarçabuk defʻ u izâle eder ve göğse inmesine mâniʻ olur.
Kıl Düşüren Tahâret ve Nezâfet Pudrası: Vücûddaki fazla kılları tahrîş etmeksizin defʻ u
izâle eder.
Beşir Kemal Kolonya Suyu: Sırf nebâtî ıtriyât ile yapılmış banyo ve tuvalet için istiʻmâl olunur.
Tarâvet Suyu: Çehre ve ellerinde ve bedenin sâir mahallerinde hâsıl olan ergenlik ve rûhiye,
çatlak ve çil ve buna mümâsil lekeleri izâle ve cildin beyâzlığını ve yumuşaklığını ve güzelliğini
muhâfaza eder.
Letâfet Suyu: Yani sıhhî düzgün, cildin tarâvet, nezâket ve melâhatini hüsn-i muhâfaza ile çil,
leke ve çatlaklarla pişikleri defʻ u izâle, teni soğuk, rüzgâr ve güneşin teʼsîrinden pek güzel muhâfaza
eyler bir düzgündür.
Şark Sürmesi: Gözlere katʻiyen mazarrat vermeksizin letâfet bahşeden en sıhhî bir vâsıtasıdır.
Müstahzarâtımızın cümlesi, Sıhhiye Müdüriyet-i Umûmiyesi'nin ruhsat-ı resmiyesini hâizdir.
_______________
1679
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 37
_______________
Resne Fotoğrafhânesi
Rahmizâde Bahaeddin
Bâbıâli karşısında, numara 15
_______________
Evliyâzâde
Mehmed Nureddin
Devâir-i Âliye Müteʻahhidi
Telefon: İstanbul 1799
Dersaadet Bahçekapı, Yaldız Hân
Bi'l-cümle kimyâhâne levâzımâtı, eczâ-yı kimyeviye, evânî-i züccâciye, edevât ve kütüb-i fenniye,
kontrollü serum ve aşılarla kolonya, losyon, lavanta, esans ve şişelerinin deposu
_______________
Diş Tabîbi
Telefon: İstanbul 245
Hüseyin Hâmid
Dişçi Mekteb-i Âlîsi Heyʼet-i Tedrîsiyesi'nden
Dişlerinizi ağrı duymaksızın çıka[r]tmak, fennin en son terakkiyâtına tevfîkan tedâvî etdirmek,
doldurtmak, fırın geçirtmek, altın, platin ve tabîʻî, zarîf ve metîn dişler yapdırmak arzusunda
iseniz Yeni Postahâne civârında meydâncıkda ve Lora Hânı üçüncü katında Hüseyin Hâmid Bey'e
mürâcaʻat ediniz.
1680
TÜRKİYE
HİLÂL-İ AHMER MECMÛ‘ASI
38
Dördüncü Sene 15 Rebîʻulevvel sene 1343 / 15 Teşrîn-i Evvel sene 1340 (1924) Numara 38
TÜRKİYE
HİLÂL-İ AHMER MECMÛʻASI
BULLETIN MENSUEL
DU
CROISSANT-ROUGE TURC
CONSTANTINOPLE
15 Octobre 1924
Nüshası 10 kuruşdur.
İstanbul
Ahmed İhsan ve Şürekâsı
Matbaʻacılık Osmanlı Şirketi
1340
EDHEM PERTEV MÜSTAHZARÂTI
Edhem Pertev Eczâhânesi müstahzarâtı Avrupa'nın bi'l-cümle sergi-i umûmîlerinde altın, gü-
müş madalyalar ile mükâfâta, Nafiz Paşa, Operatör Cemil Paşa, Besim Ömer Paşa, Ziya Nuri Paşa,
Âsaf Derviş Paşa hazerâtı gibi muʻallimîn-i muhteremenin ve daha birçok etıbbâ-yı hâzıka-i Osmani-
ye'nin ve Paris Belediye Hastahânelerinin takdîrâtına mazhar olmuşdur.
En son modelde komprime makineleriyle techîz edilmiş olan fabrikamızın da gerek sülfato
komprimeleri ve gerek şekerlemeleri iʻmâl edildiği gibi sipâriş vukûʻunda her nevʻ muʻâlece arzu
edilen şekil ve mikdârda komprime hâline ifrâğ olunur. Harb devâm etdiği müddetçe ordumuza, bah-
riyemize, Hilâl-i Ahmer'imize hizmet eden ve Avrupa'ya sipâriş ihtiyâcından memleketimizi vâreste
kılan yegâne Osmanlı komprime fabrikasıdır.
Edhem Pertev Eczâhânesi müstahzarâtından: Pertev şurubu, krem pertev, pertev diş tozu ve
maʻcûnu, kınakınalı pertev saç sabunu, pertev çocuk pudrası, kozmetik pertev, pertev tırnak cilâsı,
pertev tuvalet pudrası, pertev tuvalet penbeliği, muhtelif kokulu pertev kolonya suları memleketimiz-
de en ziyâde rağbet gören Osmanlı müstahzarâtı olup bilhâssa tavsiye olunur.
Mahall-i iʻmâl ve umûm deposu: Aksaray'da Edhem Pertev Eczâhânesi'dir.
Devlet-i Aliyye-i Osmaniye Bankası
Osmanlı Anonim Şirketi
Dersaadet'de İstanbul ve Beyoğlu cihetlerinde şuʻbeleri vardır. Telefon: İstanbul 1234, Beyoğlu
1303
Senelik abonesi bir liradır. Merciʻi: Yerebatan Câddesi'nde Hilâl-i Ahmer Merkezi.
Telefon: İstanbul 1783
Mündericât:
İctimâʻî Hıfzıssıhha – Hilâl ve Salîb-i Ahmer Unvân ve İşâretlerinin Suîstiʻmâli – Yılan Sokması
– Hilâl-i Ahmer Havâdisi – Salîb-i Ahmerler Havâdisi – Muktebesât – Fransızca Kısmı, İngilizce
Kısmı
İCTİMÂʻÎ HIFZISSIHHA
-13-
Dâü'l-küûl
Asırlardan beri beşeriyetin iʻtiyâdı şeklinde bütün dünyâya yayılmış olan bir derd-i ictimâʻî de
küûl ibtilâsı olmuşdur. El-yevm şarkdan ziyâde garbda intişâr eden bu sû-i iʻtiyâd kürre-i arz ve mil-
yonlarca insân üzerinde müzmin sûretde seyreden bir hastalık mâhiyetindedir.
İspirto bidâyet-i keşfi olan on üçüncü asırda ancak kimyâ ve sanâyiʻde müstaʻmel iken bilâhare
fenn-i ispençiyârî ve tabâbetde de şöhret alarak oldukça mühim bir mâdde-i devâiye hükmüne geçmiş
idi. Çok geçmeden, kana geçerek keyif verdiğ anlaşılmış ve türlü renk ve lezzetde içkiler şeklinde
piyasaya çıkarak mükeyyifât hâlinde ve ale'l-ıtlâk içilmeğe başlanmışdır.
[50] İşret esâsen dîn-i İslâm'da harâmdır. Osmanlı İmparatorluğu devrinde bazı sultânlar alenî
işreti İslâm tebaʻaya menʻ etdikleri cihetle memleketimizde bu iʻtiyâd nisbeten tevessüʻ etmemiş ve
hattâ gayr-ı müslim anâsıra münhasır kalmışdı, denilebilir. Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükûmeti
1688
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 38
Anadolu'da alkol istiʻmâlini menʻ etmekle berâber istihsâlini de ehemmiyetli bir sûretde kontrol altı-
na alarak pek büyük isâbet göstermişdi. Cumhûriyet Hükûmeti her ne sebebden ise bu memnûʻiyeti
refʻ ederek bazı kuyûd u şerâit tahtında istihsâl ve istiʻmâline muvâfakat etmişdir.
İşret dünyâda en fenâ ve en muhrib bir iʻtiyâddır. Ayyâş, şahsına olduğu kadar nesline de sûi-
kasd yapan bir şahıs sayılır. İspirtonun nesle olan teʼsîrâtını ayyâşların zürriyetleri pek güzel isbât
edebilir. Ayyâşın çocukları cılız, sersem, kansız, sarʻalı ve gûnâgûn ilel ü emrâza müstaʻid bir hâlde
doğar. Bunların bir kısmı yaşayamayarak ölürler. Yaşayabilenlerinden cemʻiyet-i beşeriyenin istifâde
etmesi meşkûkdür.
Ayyâşın teşkîl etdiği âilede refâh, saʻâdet, servet denilen meyveler bir türlü tekevvün edemez.
Bugün Avrupa'da yevmî kazancını hemen ispirto şerefine harc eden, âile ve çocuklarının nafakasını
bu zehir uğruna hebâ eden birçok ayyâşlar mevcûd olduğu görülmekdedir.
Türklerin kanına ispirto zerresi ticâret ve siyâset dolayısıyla garb ile temâsa geldikleri andan
başlar. Birçok zamân geçmesine rağmen gerek dînin kuvveti ve gerekse terbiyemizin kudreti sâye-
sinde maʻa't-teşekkür bu sû-i iʻtiyâd tevessüʻ edememişdir. Bugün ayyâş âileler, Türklerde maʻa'ş-
şükrân parmak ile gösterilecek derecede azdır. Hele çocuk ve kadınlarımızın kanı ispirto zerresinden
tamâmen ârîdir. Sâhil şehirlerden Anadolu dâhiline bilhâssa şarka gidildikçe bu zehir mechûlât içe-
risine karışır. Anadolu köylüsü gerek vesâit-i medeniyenin fikdânı ve gerekse îmân ve terbiyelerinin
kuvveti sâyesinde bu menhûs iʻtiyâda bîgâne kalmışdır.
Ülkemizde işretin intişârına sebeb olarak ilk noktada eskiden beri teʻâmül olan sünnet ve düğün
cemʻiyetleri olduğu görülür. Fi'l-hakîka birçok kimseler bu zehrin ilk yudumunu kardeş veya samîmî
bir arkadâşının kına gecesinde ahbâb ve yârânının evlâdına yapılan sünnet düğününde almışlardır.
Bir kısım gençler iştihâ mukâbilinde aldıkları bir-iki kadeh likör dolayısıyla iʻtiyâd edindikleri-
ni iʻtirâf ederler. Bir cemʻiyetde içkiden gayrı meşrûbât almak ayıbdır vehmiyle iʻtiyâd edinen birçok
gençler olduğu ve maʻatteessüf bunların samîmî arkadâşları tarafından içki lehinde tenbîh edildiği de
görülecekdir. Bazı içki mübtelâsı âilelerin evlâdları sırf görenek ve tecessüs sâikasıyla genç yaşında
bu fenâ iʻtiyâda alışdıklarını söyleyeceklerdir. Birçok ayyâşların mâzîsi tedkîk edilse, genç yaşında
yaz mevsimi bir gazinonun buzlu tâze birası sebeb olduğunu işitiriz.
Bu cihetle adedleri gitdikçe tezâyüd eden ve sâhil şehirlerden başlayarak Anadolu'nun dâhiline
doğru intişâr eden gazino ve meyhânelerin memleketimizde işretin tevessüʻüne sebeb olmuşdur de-
mekde haklıyız.
Garbda içki her an, zamân ve mekânda içilmek muʻtâddır. Bizde misâfire kahve ikrâmı ne de-
rece [51] âdet olmuş ise orada envâʻ-ı likör takdîmi hemen taʻammüm etmişdir. Bu cihetle memleke-
timizde delikanlılık devrelerinden başlayan içki ibtilâsı garbda çocukluk ve gençlik çağından başlar.
Şarkda hemen erkeklere münhasır olan işret, garb âleminde kadınlar ve genç kızlara da şâmildir.
Maʻamâfîh son senelerde İstanbul'da genç hanımlarımızın da görenek sûretiyle bu hastalığa yakalan-
dıkları maʻalesef kayda şâyândır.
Her akşâm içki alanlara akşâmcı taʻbîri alem olmuşdur. Bunlar muʻtâd oldukları içkiyi akşâmın
muʻayyen zamânında ve muʻtâd mikdârda almak için ne kadar sürûr ve sürʻatle hareket etdikleri
görülür ve ekseriyâ evlerine ve bazen bir meyhânenin sâkin köşesine çekilerek içmeği tercîh ederler.
Cemâʻat hâlinde içilen içki âlemlerinin müessif vekâyiʻ ile netîcelenen envâʻı hafta vukûʻâtında
eksik değildir. Bidâyetde gâyet samîmî ve zevkli görünen akşâm âlemi vakit geçdikçe ve sabâh yak-
1689
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 38
laşdıkça curcuna hâlini alarak iştirâk edenlerden birçoğunun yeʼs ü elem ve bazen de kazâzede olması
ile netîcelendiği kesretle görülür.
Sarhoşluk seneler geçdikçe akşâmcılıkdan sabâhcılığa da sirâyete başlar. Binâberîn mübtelâ ol-
duğu içkiyi sabâh kahvaltısında almağa başlayan ayyâşlar, günün imtidâdınca içerek mahmûrluk boz-
mamağı taʻahhüd etmiş bulunurlar. Bu gibilere "şâribü'l-leyli ve'n-nehâr" sözü vasf-ı mümeyyiz olur.
Bunlar "ayyâş-ı bed-maʻâş" taʻbîrine el-hak lâyıkdırlar. Nefeslerinden ispirto zerresi eksik olmaz.
Ağızları dâimâ kokar. Yüzleri kıpkırmızı veya kırmızı morumtırak, göz kapakları şiş ve kan çanağı
gibi görülür. Burun ve yanaklarının damarları husûsî ve çatlamış bir manzaradır. Akıl ve mantıkdan
ârî sözler tefevvüh ederek muhâkeme ve hâfızadaki noksânlarını ızhâr ederler. Kuvvet ü kudretleri
dûçâr-ı zaʻf olarak hissiyât-ı garbiye ile de mütehassis olmuşlardır. Bunlarda evlâd ü ıyâl endîşesi,
refâh u saʻâdet düşüncesi kalmamışdır. Yegâne mefkûreleri mübtelâsı olduğu içkiyi her ne pahâsına
olursa olsun tedârük etmek ve mütemâdiyen içmekdir.
Her milletin kendisine mahsûs içkisi vardır. Memleketimizde en ziyâde kullanılan rakıdır.
Maʻamâfîh sâir meşrûbât-ı küûliye iʻtiyâd edinenler de az değildir.
Almanlar bira, Ruslar votka, Fransızlar şarâb ve apsenti, İngilizler viskiyi tercîh etmekdedirler.
Harc-ı âlem olan ve daha ziyâde tıbbî nokta-i nazarından alınmak muʻtâd olan konyak, amer, vermut,
fernet gibi içkileri kullanan milletler de nâdir değildir.
Dünyâda en lezîz içkinin şampanya, en hafîf içkinin de bira olduğu muhakkakdır. Mikdâr-ı
münâsibde içildiği takdîrde kıymet-i gıdâiyelerinden istifâde edilmek bile mümkündür.
Derûnunda hulâsa ve rûhlar mevcûd olan ve nisbet-i küûliyesi aʻzamî dereceye varan içkiler
çok muzırdır.
Cin, schnaps, apsent ilh. gibi meşrûbât-ı küûliye bu cihetle en muzır olanlardan maʻdûddur.
Bir tabîbin nezâreti tahtında ve ancak mikdâr-ı tıbbîde istiʻmâl edilen meşrûbât-ı küûliyenin
kıymet-i gıdâiye ve devâiyesi mevzûʻ-ı bahis olursa da bu husûsun da sûistiʻmâl edilmemesi elzemdir.
Son senelerde her nevʻ meşrûbât-ı küûliyenin tarz-ı istiʻmâli bütün ülkesinde menʻ ederek bir
celâdet gösteren Amerika Hükûmât-ı Müttefikası her türlü sitâyişlere lâyık ise de "kuru perhîz" [52]
tatbîkinden iʻtibâren türlü türlü ve akla sığmayacak sûistiʻmâlât ve kaçakçılığın önüne geçememekde
olduğu da işidilmekdedir. Amerika milleti ki, medeniyetin derece-i kusvâsına varmış ve hemen her
bir ferdi okumuş olan bir âlemde bile bu husûsun tatbîkâtındaki müşkilât cidden tedkîke şâyândır.
Fi'l-hakîka son istatistiklerde eczâhâne gibi mahallerde yapılan mevâdd-ı küûliye reçetelerinin hadd-i
aʻzamîye vâsıl olduğu ve bu husûsa maʻatteessüf etıbbânın da iştirâk etmiş olduğu anlaşılıyor.
Kaçakçılık dolayısıyla hüviyeti mechûl ve mağşûş mevâdd-ı küûliye yüzünden zehirlenip ölen-
ler ile yılbaşı gecesi neşʼe ve sürûr içinde alabildiğine içenlerden husûle gelen vefeyât ihtimâl ki,
yasakdan evvelki yekûne bâliğ oluyor.
Binâberîn işreti menʻden evvel millet ve memleketi ilm ü irfân sâhasında hazırlamak bilhâssa
terbiye-i ferdiye ve ictimâʻiyeyi teʼsîs ederek azm ü irâdeyi yükseltmek derece-i vücûbdadır.
İspirtolu içkiler mikdâr-ı devâîden fazla alındığı takdîrde sinir hâli husûle gelir. Harekât ve
hissiyâtına sâhib olmayan, irâde ve azminden mahrûm, nîk ü bedi tefrîkden âciz olan bu şahsa sarhoş
demek teʻâmül olmuşdur. Devr-i tenebbüh-i kusvâsında olan bir sarhoş mecnûn sayılır. Hattâ "sar-
hoşdan deli bile korkmuş" sözü mâ-vuzıʻa lehine sarf edilmiş bir hakîkatdir.
1690
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 38
Sarhoşluk hâd bir tesemmüm-i küûlîdir. Kanın terkîbinde sâf küûlün mikdârı yüzde 7-10 gramı
tecâvüz ederse alâim-i sinir nümâyân olur.
Hâdd-i tesemmüm-i küûlîden kurtulamayarak ölenler, ispirtonun doğrudan doğruya basala-i
sîsâiyeye ve merkez-i teneffüsîye olan teʼsîrindendir.
Kana geçen ispirtonun teʼsîri iki devrede mütâlaʻa edilir:
Devr-i tenebbüh denilen ilk devrede yüz ve etrâf kızararak nabız sürʻatlenir. Baş hafifçe döne-
rek iştihâ tezâyüd eder. Dimâğ cilâlanarak neşʼe tekevvün ve gitdikçe tezâyüd eder. Şahıs kendini çok
kuvvetli hissetmeğe başlar. Akla gelmeyen şeyleri tahattur, ağza alınmayacak esrârı tefevvüh etmeğe
koyulur. Muhîtine icrâ-yı teʼsîr etmeğe, her husûsda nümâyiş yapmağa temâyül eder. İşte bu devrede
işret mihenk taşı gibi telâkkî edilmişdir. Şahsın ne kıratda ne gibi terbiye sâhibi olduğunu kana geçen
ispirto zerresi işʻâr etmekde gecikmez. Birçok kimseler maya ve terbiyelerini bu zehrin kana geçiver-
mesiyle pek çabuk ifşâ ederler.
Devr-i tenebbühde ehemmiyetsiz bir mesʼeleden dolayı gayr-ı kâbil-i afv ve taʻmîr hatâlar ya-
pan sarhoşlar nâdir değildir. Bugün birçok kâtil ve cânîler hep işret denilen yârdâşın teʼsîriyle lekele-
nerek mahbesde çürümekdedirler. Bundan dolayıdır ki, işrete "ümmü'l-habâis" denilmişdir.
İspirto buhârının bu devrede hücerât-ı dimâğiyeye yapdığı teʼsîr tahtında melekât-ı akliye ve
hâfızada inkişâf hâsıl olarak birçok tulûʻât meydâna çıkar. Bu inkişâf birçok muharrir ve hatîblere
maʻatteessüf içkiyi musallat kılmışdır. Fi'l-hakîka bu gibilerinin pek çoğu o şekle girerler ki, muʻtâdı
oldukları içkiyi birkaç kadeh alamayınca söz söyleyemez, yazı yazamaz, iyi düşünemezler. Devr-i
tenebbühde yapdığı efʻâl, söylediği akvâlden ferdâ akabinde pişmân u nâdim olarak müteessir olan
birçok sarhoşlar vardır. Bu gibiler hattâ ihvân u yârânına sû-i teʼsîr edecek harekâtda bulunmakdan
bile kendilerini muhâfaza edemezler.
[53] Pek müteheyyic, pek cesûr ve şen görünen şahıs, devr-i haderde pek uyuşuk, çok düşkün
görünür. Bu devir alınan içkinin mikdârı, şahsın kâbiliyet-i tahammüliyesi, muhîtin teʼsîrâtı gibi es-
bâb ile birkaç sâʻat sonra zuhûra gelir. Sarhoş bu devrede uykuya meyletmiş, muhîti ile alâkasını kes-
miş, nerede ve ne hâlde olduğunu derk etmeyerek olduğu yerde sızmışdır. Pek derîn sızmış olanlardan
bir daha uyanamayan, şekl-i maʻyûbda sızarak harekât-ı teneffüsiyenin lâyıkıyla îfâ edilememesin-
den boğulanlar nâdir değildir. Bu devrede irâde hâricinde defʻ-i tâbîʻî, tebevvül, kay ederek muhîtini
pisleten ve âleme gülünç olan pek çok sarhoş görülür.
İçki her gün ve akşâm alınmağa başlanırsa şahıs iʻtiyâd hâline geçmiş ve tâm maʻnâsıyla ak-
şâmcı olmuşdur. Günün muʻayyen zamân ve sâʻâtlerinde içmek arzusu gün geçdikçe iştiyâk hâline
geçerek müzmin tesemmüm-i küûl aʻrâzı meydâna çıkmağa başlar.
İspirtonun vücûda ve echize-i bedene teʼsîrâtı temâdî etdikçe gûnâgûn aʻrâz zuhûra başlar.
Cümle-i hazmiyeden miʻde ve emʻâ müteessir olarak sû-i hazm, ishâlât ve kay görülür. Ayyâşların
sabâh kusmaları pek meşhûrdur.
Cümle-i teneffüsiyeden müteessir olmayan uzuv yok gibidir. Sarhoşların boğazları yanar, sesle-
ri kısık ve çatlakdır, her dâim öksürür ve tükürürler. Bu hâl vücûda giden ispirtonun kısm-ı aʻzamının
teneffüs ile akciğerlerden çıkmasından ileri gelir. Ayyâşın yanında bulunan şahıs her teneffüs etdikçe
ispirtonun mümeyyiz râyihasını pek güzel hisseder. Hattâ her teneffüsde çıkan ispirtodan dolayı "kib-
rit tutulsa tutuşacak" sözü bazı ayyâşların tavsîfinde bile söylenmişdir.
Cümle-i deverâniyeden evʻiye ve kalb pek çabuk müteessir olur. Kanın içinde toplaşan ispirto
1691
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 38
zerresi damarları sertleşdirerek tasallüb-i şerâyîn denilen müzmin ve pek fenâ hastalığı mûcib olur.
Yıllık ayyâşların feth-i meyyitinde vurulunca taş gibi ses veren kalb ve ebherleri görülmüşdür.
İspirtonun büyük bir kısmı da böbreklerden çıkacağı cihetle ayyâşların müzmin ve mühlik âfât-ı
kilyeviye ile hâtime-i hayâtı nâdir değildir.
Vücûdda ispirtodan pek müteessir olan bir uzuv da karaciğerdir. İspirtonun devâmlı ve esâslı
teʼsîri bu uzvu balmumu manzarasına koyar ve teşemmüʻ-i damûrî denilen ve muhakkak mevt ile
netîcelenen âfet-i kebediye husûle gelir.
Dimâğ ve aʻsâbı muhtel olmayan ayyâş yok gibidir. Muhâkeme ve hâfızası noksân, harekâtı
mütereddid, hissiyâtı muhtel, dil ve elleri raʻşedâr pek çok sarhoş görülmüşdür.
Ayyâşînin vâsıl olacağı son bir encâm da hezeyân-ı mürteʻiş-i küûlî (delirium tremens) denen
bir hâletdir. Bu hâle gelen bir ayyâşın kulağına tuhaf ve yabancı sesler, gözünün önüne cin, peri ve
umacılar, siyâh hayvânlar gelir. Kendisini başkalarının taʻkîb etdiğini zanneder. Elleri mütemâdiyen
titrer. Akıl ve mantıkdan ârî sözleri tefevvühe başlar. Zavallı artık muhtâc-ı himâye ve merhamet bir
hasta, asabî ve rûhî bir âfetzede hükmüne geçmişdir. Harekâtında sebk ü rabt, hissiyâtında sıdk u
mülâyemet olamayacağı cihetle bir dârüşşifâya kabûlü zarûrîdir.
El-hâsıl işret ve ayyâşlığın muhrib ve mühlik [54] teʼsîrâtından halkı vikâye için memleketi-
mizde müderris, muʻallim, ictimâʻiyûn ve bilhâssa etıbbâya pek büyük vezâif terettüb etmekdedir.
Binâenaleyh bu muzır iʻtiyâda daha doğrusu beşeriyete musallat olan bu hastalığa elbirliğiyle karşı
gelmek ve âtîdeki tedâbîri bir an evvel mevkiʻ-i fiʻle çıkarmak derece-i vücûbdadır:
* Hilâl-i Ahdar Cemʻiyetleri (ispirtolu içkilere karşı garb âleminde teʼsîs eden cemʻiyetlere
imtisâlen) teşkîlâtını tevsîʻ ve faʻâliyetlerini tesmîr etmek,
* Câmiʻlerde dinî mevʻize hâlinde, mekteb ve medreselerde fennî konferans ve hutbe sûretinde
halka ve gençliğe mütemâdî haykırmak,
* Sıhhî müessese ve müzelerde ayyâşların ciğer, kalb, böbrek gibi uzuvlarını teşhîr ederek bün-
ye ve echizenin ne gibi tahrîbâta maʻrûz kaldığını göstermek,
* Ayyâşların ne kadar az yaşadıklarını, zürriyet ve ensâlinin ne hâlde olduklarını müşʻir ista-
tistikler, grafikler neşretmek ve teşkîl etdikleri âilelerde refâh u saʻâdetin netâyicine dâir edille îrâd
etmek lâzımedendir.
Maʻamâfîh bu mühlik sû-i iʻtiyâdın en bî-amân düşmanının maʻârif-i ibtidâiye olduğunu ve
gençliğin bilhâssa mekâtibde alacağı terbiye ve mefkûre ile bu hastalığa karşı azimkâr ve irâdeli ola-
cağı hiçbir vakit unutulmamalıdır.
_______________
1692
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 38
Fi'l-hakîka Harb-i Umûmî'den sonra nizâmnâme-i esâsîlerini taʻdîl eden Salîb-i Ahmer Cemʻi-
yetleri sıhhat-i umûmiyenin ıslâhında, emrâz-ı ictimâʻiyeye karşı tedâbîr-i vâkıye ittihâzında, ız-
tırâbât-ı beşeriyenin tahfîf ü teskîninde bir uzviyet-i mahsûsa olarak bazı vezâif-i sıhhiye-i mühim-
meyi de derʻuhde etmiş oldukları kemâl-i menn ü şükrân ile görülmekdedir.
Ulvî olduğu kadar nâfiʻ olan böyle bir programın mevkiʻ-i tatbîke vazʻında Salîb-i Ahmerler
şübhesiz kendi unvân ve alâmetlerinden müstağnî kalamazlar.
Ancak vakt-i sulhda icrâât-ı hayriyenin, bî-taraflığın medlûlü ve her türlü kuyûd-ı siyâsiye ve
milliyeden âzâde bir istiklâliyet-i mutlakanın hem maʻnâ ve mefhûmu olmak lâzım gelen işâret ve
alâmet-i mezkûrenin istismârât-ı gayr-ı meşrûʻaya ve bi'n-netîce sûistiʻmâle maʻrûz kalması da pek
mühimdir.
Zâten 1906 Cenevre Mukâvelenâmesi'nin muharrirleri işbu mukâvelenin 23'üncü mâddesini1*
hiçbir kayıd ile takyîd etmediklerinden millî Hilâl ve Salîb-i Ahmerlerden gayrı gerek resmî ve gerek
husûsî hiçbir müessesenin, hiçbir teşkîlâtın, hiçbir uzviyet ve vâsıtanın işbu unvân ve alâmetleri is-
tiʻmâl eyleyebilmeleri mevzûʻ-ı bahis olamaz.
Gerçi Hilâl ve Salîb-i Ahmer unvân ve işâretlerinin ticâretde, reklâm mâhiyetinde istiʻmâl edil-
melerine karşı bazı ahkâm vazʻ edilmiş ise de bunu [55] teʼmîn-i maksada gayr-ı kâfi gören ulemâ-yı
hukûk yeniden bazı esâsât-ı hukûkiye taharrîsine mecbûr olmuşlardır.
İşte bu cümleden olmak üzere Cenevre Beynelmilel Salîb-i Ahmer Merkez Komitesi Reîs-i
Sânîsi Mösyö Paul Desgouttes'un pek büyük bir saʻy ve tedkîk mahsûlü olmak üzere Revue Internati-
onale de la C.R. ile neşretdiği bir "kânûn numûnesi"ni ehemmiyetine binâen aynen iktibâs ediyoruz:
"Birinci Mâdde
Hâl-i seferberîde bulunan ordularda mecrûhîn ve hastagânın ıslâh-ı ahvâli için 6 Temmuz 1906
târîhinde tanzîm olunan mukâvelenâmenin 23 ve 27'[nci] mâddeleri ahkâmına tevfîkan beyâz zemîn
üzerinde Salîb-i Ahmer alâmeti ve Salîb-i Ahmer yâhûd Cenevre Salîbi kelimelerinin gerek vakt-i
sulhda gerek zamân-ı harbde istiʻmâli ancak mazhar-ı himâye olan berrî ve bahrî ordu teşkîlât ve
müessesât-ı sıhhiyesine ve meʼmûrîn ve müstahdemîn ve levâzımı ile icrâ-yı muʻâvenet için resmen
musaddak ve meʼzûn cemʻiyetlere mahsûs ve münhasırdır.
İkinci Mâdde
1906 Cenevre Mukâvelenâmesi'nin onuncu mâddesinin birinci fıkrasında zikrolunan gönüllü
muʻâvenet cemʻiyetleri sulh zamânında faʻâliyet-i şefkat-perverâneleri için Salîb-i Ahmer alâmetini
istiʻmâle meʼzûndurlar.
Üçüncü Mâdde
Millî Salîb-i Ahmer Cemʻiyeti veya resmen musaddak ve meʼzûn gönül[l]ü muʻâvenet cemʻi-
yetleri birinci mâddede zikrolunan alâmet ve kelimelerin istiʻmâl hakkını eşhâs-ı sâireye veya diğer
müessesâta bahşedemezler.
1 *
23'üncü Mâdde: "Beyâz zemîn üzerinde Salîb-i Ahmer alâmeti ve Salîb-i Ahmer yâhûd Cenevre Salîbi kelimeleri
sulh ve harb zamânlarında ancak mukâvelenâme mûcebince mazhar-ı himâye olan teşkîlât ve müessesât-ı sıhhiyeyi
ve meʼmûrîn ve müstahdemîn ve levâzımı muhâfaza ve irâʼe için istiʻmâl olunabileceklerdir".
1693
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 38
Dördüncü Mâdde
İstiʻmâl hakkına mâlik olmaksızın Salîb-i Ahmer alâmet ve unvânını emtiʻa-i ticâriye veya
bunların anbalajı üzerine vazʻ eden veyâhûd işbu alâmet ve unvânı hâvî eşyâ-yı ticâriyeyi satan veya
satılığa veya mevkiʻ-i tedâvül ve istiʻmâle çıkaran veyâhûd Salîb-i Ahmer işâret ve unvânını bi'l-ih-
tiyâr veya eser-i gaflet ve lâkaydî ile her ne sûretle olursa olsun, bi-gayr-ı hakkın istiʻmâl edenler …
kuruşa kadar cezâ-yı nakdîye yâhûd … müddetle habse mahkûm olurlar veya haklarında işbu cezâ-
lardan ikisi birlikde tatbîk olunur.
İşbu memnûʻiyet (cemʻiyet esnâf heyʼetleri vesâir bu gibi) bir müessese tarafından âdî bir eser-i
ihmâl olarak irtikâb edilmiş ise cezâlar heyʼet-i idâre-i mesʼûlesini teşkîl eden zevâta tatbîk olunur.
İşbu kânûn ahkâmına muhâlif efʻâl ü harekât son mahkûmiyet târîhinden iʻtibâren üç sene zar-
fında tekrâr ederse birinci fıkrada mezkûr iki cezânın hadd-i aʻzamîsi tazʻîfen tatbîk olunur.
Beşinci Mâdde
Salîbi hâvî olan asâlet ve hânedân armalarıyla nişân ve rütbe alâmetlerinin sûret-i meşrûʻada
istiʻmâl ve taʻlîkı hakkı mahfûzdur.
Altıncı Mâdde
İltibâs ve mübhemiyeti mûcib olacak unvân ve alâmetin bir maksad-ı ticâretle istiʻmâli dördün-
cü mâddeye tevfîkan mûcib-i mücâzâtdır.
Yedinci Mâdde
İşbu kânûnla hakk-ı istiʻmâli mahfûz olan işâret ve kelimelerin hilâf-ı kânûn mevzûʻ bulunduğu
eşyâ, emtiʻa ve anbalajların âid olduğu makâmca zabtı emredilir.
Her hâlde hattâ berâat hükmü verildiği ve haciz vazʻı mümkün olamadığı takdîrde iltibâs ve
mübhemiyet tehlikesi sâbit olunca hilâf-ı kânûn vazʻ ve istiʻmâl edilen işâret ve kelimeler tahrîb edi-
lir.
Sekizinci Mâdde
İşbu kânûna mugâyir bi'l-cümle fabrika ve ticâret markaları ve sanâyiʻe âid resim ve modellerin
tescîl ve depo muʻâmelâtı reddedilir.
Eser-i zühûl olarak tescîl ve depo edilerek kabûl edilmiş olan sâlifü'z-zikr mevâddın makâm-ı
âidi tarafından tescîl ve depo muʻâmelelerinin terkîni hakkında reʼsen emir verilir.
Dokuzuncu Mâdde
Meʼmûrîn-i Adliye işbu kânûn ahkâmına mugâyir ahvâli reʼsen taʻkîbe meʼmûrdur. Bundan
mâʻadâ resmen tanınmış millî Salîb-i Ahmer Cemʻiyeti işbu kânûnu ihlâl edenler aleyhinde [56] doğ-
rudan doğruya mehâkime mürâcaʻat etmek hakkını hâizdir.
1694
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 38
Onuncu Mâdde
İşbu kânûn târîh-i neşir ve iʻlânından iʻtibâren muʻteberdir.
İşbu kânûn ahkâmıyla kâbil-i teʼlîf olmayan unvân, alâmet ve marka ve unvân-ı ticârete kânû-
nun neşrinden mukaddem temellük etmiş olan efrâd, cemʻiyât ve müessesâta taʻdîl ve izâlesi için bir
sene mehil verilmişdir.
_______________
YILAN SOKMASI
Yılanların yedi-sekiz santimetreden sekiz metreye kadar boyları olabilir. Hepsi eklü'l-lahm
hayvânât cinsindendir.
Yılanlar zehirli ve zehirsiz olmak üzere iki sınıfa ayrılır. Zehirsiz yılanlar, ancak tutulduğu
zamân sokar ve ısırması tehlikesizdir. Hâlbuki zehirli yılanların sokması ekseriyâ vahîm ve hattâ
bazen mevti dâʻîdir.
Zehirli yılanların zehirsizlerden tefrîki gâyet mühim olmakla berâber çok defa kolaydır.
Zehirli yılanların ekserîsi âdî bir bastonun tûlünden uzun değildir. Maʻamâfîh cüsseleri nisbeten
kalın ve kuyrukları kısadır. Başları şekl-i müsellesîde ve boyunlarından çok kalındır. Çenelerinde âdî
dişlerden mâʻadâ iki aded gâyet uzun, sivri ve müteharrik zehir dişleri vardır.
Zehirsiz yılanlar, boyca daha uzundur. Bazen iki metre tûlünde olanlarına da tesâdüf edildiği
vâkiʻdir. Kuyrukları, zehirli yılanlarınkinden daha uzun, başları beyzîdir. Başları kalkdığı zamân bo-
yunları ekseriyâ görülmez.
Burunları zehirli yılanlarınki gibi kesik ve yukarıya kalkık olmayıp yuvarlakdır. Renkleri ye-
şil-sarıdır.
1695
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 38
Bu hâlin aksi olarak bazen de kazâ nazar-ı dikkati celb etmeyecek derecede hafîf olur ve aʻrâz
âheste âheste zuhûr eder. Bu da ısırılan mahallin hemen elbise ile silinmesi veya dişin pek hafîf dü-
hûlü gibi esbâbdan ileri gelir.
Zehirsiz yılanların ısırması ise bambaşka bir manzara arz eder. Sathî ve ehemmiyetsiz tırmık
yarasına benzer bir şey görülürse de zehirli iki [57] dişin yarası görülmeyeceği gibi şiddetli vecaʻlar
ve şişkinlikden eser görülmez. Yalnız bazı korkaklarda korkunun verdiği asabî râhatsızlık müşâhede
edilir.
Zehirli bir yılanın sokmasını müteʻâkib ittihâz edilecek hatt-ı hareket vakit gâib etmeyerek ev-
velâ zehrin bütün vücûda intişârını menʻ etmek için sokulan kısım ile kalb arasına ve mümkün olduğu
kadar ısırılan mahallin pek yakınına bir râbıta yani bağ vazʻ edilmelidir.
Mendil, pantolon askısı, kuşak, sargı vesâireden yapılacak olan bu râbıta hayâtiyet-i uzviyeyi
tehdîd etmemek şartıyla yarım sâʻatden üç çâryek sâʻate kadar bırakılır ve bu müddet zarfında mec-
rûh ya bir meskene veyâhûd şehre nakledilmiş olur.
Râbıta vazʻ edilir edilmez ısırılmış olan iki noktanın etrâfı tazyîk e[di]lerek kanatılır ve bu sû-
retle telkîh edilmiş olan zehir yaradan mümkün olduğu kadar sürʻatle tard edilir.
Doğrudan doğruya ağız vâsıtasıyla yapmamak şartıyla yarayı bi'l-vâsıta emmek daha müessirdir.
Bir piponun lülesine az mikdârda bez parçası vazʻ edilerek de massedilebilir.
Yılanın sokduğu eşhâs, yaranın bulunduğu parmak veya kolu bizzât emerek zehirlenme tehlike-
sini tahfîf edebilirler. Tabîʻîdir ki, ağızları ile cezb ve belʻ edecekleri kanı tükürmek ve ağzı yıkamak
lâzımdır.
Yarayı dağlamak fâidesiz ve belki muzırdır. Mikrob zehirlerini teʼsîrsiz bırakan iyod, zehirler
üzerine büyük bir teʼsîr icrâ edemez. Binâenaleyh bunların istiʻmâli bî-lüzûmdur.
Zehre karşı zerk edilecek serumun teʼsîrâtına mâniʻ olduğundan mecrûha ispirtolu içki katʻiyen
verilmeyerek serumun bilâ-ifâte-i vakt tatbîki lâzımdır. Zehre karşı yapılacak serum, diğer serumlar
hakkında cârî usûl ve kavâʻidin aynıdır.
İlâcın vücûda yayılmasına mâniʻ olmaması için serum râbıtanın bulunduğu mahal ile kalb ara-
sında yapılmalıdır.
Herhangi bir vakʻaya karşı iki-üç sâʻat sonra yapılan serumlar dâimâ muvaffakiyetle netîcelen-
diği gibi yara da sürʻatle iltiyâm-pezîr olur.
Maʻamâfîh iki gün geçdikden sonra yapılan serumlarda fâide olmakla berâber netîce evvelkisi
kadar parlak değildir.
Tabîbin vürûduna intizâr etmeğe müsâʻid olmayan vekâyiʻ-i müstaʻcelede serum hastabakıcı
hemşîreler tarafından da yapılabilir.
Ehemmiyetle nazar-ı dikkate almak lâzımdır ki, müdâvâtı icrâ eden gerek tabîb olsun gerek
hastabakıcı hemşîre olsun, en vahîm ve en ümîdsiz addedilen vekâyiʻde dûçâr-ı fütûr olmamalı ve
serumun katʻî teʼsîri olacağını unutmamalıdır.
Hastada koma ve ihtinâk başlamış ve harekât-ı teneffüsiye gâib olmak derecesine vâsıl olmuş
olsa bile teneffüs tamâmen tevakkuf etdikden çok zamân sonra ekseriyâ kalb darabâtına devâm etdiği
der-hâtır ve teneffüs-i sınâʻî icrâ edilmelidir.
_______________
1696
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 38
_______________
_______________
_______________
1697
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 38
_______________
***
Eylül zarfında İzmir Hilâl-i Ahmer Merkezi'ne merbût İkiçeşmelik Dispanseri'ne kadın ve [59]
erkek 2.336, Kemer Dispanseri'ne 644 ve Tepeköy Dispanseri'ne dahi 1.123 ki, cemʻan 4.103 hasta
mürâcaʻat ederek muʻâyeneleri icrâ ve muʻâleceleri de meccânen iʻtâ edilmişdir.
_______________
Muhâcirlere Muʻâvenet
Mübâdele sûretiyle Yunanistan'dan gelen muhâcirlere geçen Ağustos ayında İzmir Hilâl-i Ah-
mer Merkezi'nden tevzîʻ edilen eşyâ:
Don 289 aded
Gömlek 289 aded
Ceket 136 aded
Pantolon 30 aded
Çorab 297 çift
Ayakkabı 147 çift
Elbise 70 takım
Entâri 240 aded
Bohça 107 aded
Şal kuşak 22 aded
Uçkur 387 aded
Battâniye 219 aded
1698
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 38
Evvelce Temmuz'da tevzîʻ edilerek iʻlân etdiğimiz mikdâr 19.792 parça olduğundan İzmir
Hilâl-i Ahmer Merkezi'nin şu iki ay zarfında muhâcir vatandâşlarımıza diğer sûretlerle vukûʻ bulan
muʻâvenetden başka tevzîʻ etdiği eşyânın umûmî yekûnu 22.032 parça ediyor.
Ulukışla ve Niğde havâlîsindeki muhâcirîn ihtiyâcâtı için âtîdeki eşyâ sevk edilmişdir:
Aded
Battâniye 250
Don 500
Gömlek 500
Çocuk elbisesi 200
Kolsuz yün fanila 300
Başörtüsü 100
Kaneviçe yatak gılâfı 400
Çocuk donu 300
Çocuk gömleği 300
Nîmten 150
Kışlık kaput 350
1699
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 38
_______________
1700
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 38
_______________
1701
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 38
_______________
Ağustos ayında;
§ Gülhane Muhâcirîn Dispanseri'ne 47'si çocuk olmak üzere 383 muhâcir mürâcaʻat eylemiş ve
78 hasta revirde taht-ı tedâvîye alınıp 64'ü muhtelif hastahânelere gönderilmişdir. Misâfirhânede bir
hasta vefât etmişdir.
§ Ulukışla İmdâd-ı Sıhhî Heyʼeti'ne 561 hasta muhâcir mürâcaʻat edip 22 muhâcir hastahânede
taht-ı tedâvîye alınmış ve yedi hasta vefât etmişdir.
§ Tekfurdağı Heyʼeti'ne Ağustos zarfında 738 muhâcir mürâcaʻat edip 44'ü hastahâneye yatı-
rılmış ve 9 hasta vefât etmişdir.
§ Samsun İmdâd-ı Sıhhî Heyʼeti'ne Ağustos zarfında 1.425 hasta mürâcaʻat edip 67'si hastahâ-
neye yatırılmış ve 30'u vefât etmişdir.
§ Kayalar Heyʼeti 20 Ağustos'da faʻâliyetine nihâyet verip yirmi gün zarfında sevk olunan
muhâcirlerden 603 muhâcir mürâcaʻatla ayakda tedâvîleri icrâ edilmişdir.
[62] § Mersin Heyʼet-i İmdâdiyesi'ne 1.367 hasta mürâcaʻat edip 36'sı hastahâneye yatırılmış
ve bunlar arasından 44 vefât vukûʻa gelmişdir.
§ Niğde İmdâd Heyʼeti'ne ayakda 738 hasta mürâcaʻat edip 41'i hastahâneye yatırılmış ve 17
hasta vefât etmişdir.
§ Çatalca Heyʼeti'ne 93 hasta mürâcaʻat edip dokuzu hastahâneye yatırılmışdır.
§ Selanik İmdâd-ı Sıhhî Heyʼeti, bir dispanser heyʼetine tahvîl edilerek hastahâne lağv edilmiş
ve bir tabîb ile bir hemşîre ve bir hastabakıcı ve iki hademeden ibâret bir heyʼet ibkâ edilmişdir.
§ 26 Eylül [1]340 [1924] Cuma günü Veliefendi Çayırı'nda at yarışlarında sipâhi ocağından
vukûʻ bulan taleb üzerine bir imdâd müfrezesi iʻzâm kılınmışdır.
§ Büyük spor ve at yarışlarıyla âni kazâlar vukûʻunda iʻzâm edilmekde olan müfreze-i sıhhiye-
ye mahsûl-i levâzım ahîren ihzâr edilmiş olan sunbeam otomobiline yerleşdirilmiş ve bundan böyle
daha muntazam bir sûretde iʻzâmı taht-ı teʼmîne alınmışdır.
§ Âni bir sûretde vukûʻa gelen kazâlarda ittihâzı lâzım gelen tedâbîr hakkında imdâd heyʼetleri
müdüriyeti tarafından tertîb edilen rapor fen komisyonunca tedkîk edilmekdedir.
_______________
Eylül ayı zarfında İstanbul fukarâ muʻâyenehânelerine mürâcaʻat eden fukarâ-yı ahâlînin adedi
ber-vech-i âtîdir:
1702
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 38
_______________
1703
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 38
1704
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 38
Umûr-ı Hesâbiye
Cemʻiyetin vâridâtı, aʻzâ âidât-ı seneviyesiyle sermâyenin fâizinden vesâir bazı vâridâtdan te-
rekküb eder.
Masârıfını, merkez-i umûmî, şuʻbeler ve hastahâne masârıfâtı teşkîl eder.
[64] Hasılât:
Aʻzâ âidât-ı seneviyesi 1.887.026,33
Sermâyenin fâizi 3.079.449,23
Teberruʻât 624.193,37
Hastahâneler hâsılâtı 4.104.691,56
Vâridât-ı muhtelife 1.385.912,72
Sene-i sâbıkadan müdevver 1.430.491,79
Yen, Yekûn-ı Umûmî 12.512.065,79
Masârıfât:
Merkez-i umûmî masârıfı 814,457,87
Şuʻbeler masârıfı yekûnu 4.329.361,50
Hastahâneler masârıfâtı 4.398.312,51
Masârıfât-ı sâire 11.704,62
Yekûn 9.553.834,51
Sene-i âtiyeye nakil 1.253.143,74
Muhtelif sermâyelere naklolunan 1.715.086,86
Yen, Yekûn-ı Umûmî 12.512.065,05
_______________
MUKTEBESÂT
Antalya refîkimizin 25 Eylül [1]340 [1924] târîhli başmakâlesi:
"-Sıtma Mücâdelesi
İstanbul'a kadar bir seyâhat icrâ eden Sıhhiye Vekîli Refik Beyefendi'nin çok hayırlı bir niyetle
seyâhate lüzûm gördükleri ajansların ve İstanbul rüfekâmızın verdiği haberlerden anlaşılmaktadır.
Sıhhiye vekîli, Anadolu'yu başdan nihâyete kemiren ve Türk'ün mevcûdiyetini cidden tehlikeye ilkâ
eden sıtma ile mücâdele için ciddî mesâʻîye başladığı cihetle takdîre ve muvaffak olabilirse minnet
ve şükrânlara müstahık olacakdır. Bu bâbda îcâb eden mesâʻî ve mücâdele programını hâzırlamak
üzere bir komisyon teşekkül etdiği ve bu komisyonun iki celse akdederek anahatlar hakkında az çok
tasavvurlarını da ortaya dökdüğüne bugün vâkıf bulunuyoruz. Şurasını da söylemek lâzımdır ki, ko-
misyona intihâb edilen zevât cidden memleketimizin mâ bihi'l-iftihâr mütehassıslarıdır. Hele Tevfik
Salim Beyefendi cidden yüksek ve aynı zamânda sıtma tehlikesini herkesden çok görmüş ve bununla
mücâdele etmiş bir hocamızın dâhil-i komisyon bulunması bu işde bizi en ziyâde ümîde düşüren bir
1705
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 38
âmildir. Milletleri târîhin kara sahîfelerine karışdıran sıtmanın Türk ırkı üzerinde yapdığı tahrîbât
cidden Türkleri ürpertecek kadar vâsiʻ, istiklâlimizi tehlikeye ilkâ edecek kadar tahrîbkârdır. Başvekîl
paşa hazretlerinin on beş, yirmi gün evvel sıtmaya tutulmaları ve Gâzî Paşa hazretlerinin sıtmanın
trisyana cinsi gösteren kanlarına âid preparatın Sivas laboratuvarında mahfûz bulunması bu kâtil
hastalığın reîsicumhûrumuzdan en ufak ferdimize kadar bizi istîlâ etdiğine en katʻî alâmetdir. Tehlike
bu kadar vâsiʻ ve şâmil olunca, bunun önünde muvakkat tedbîrlerle, gayr-ı müfîd mesâʻî ile vakit
geçirmek elbette mümkün olamazdı. Biraz geç kalsa da mücâdeleye niyet ve azmedilmiş olduğunu
görmekle sevinebiliriz.
Sıhhiye Vekâleti'ni de bu niyet ve mesâʻîsinden dolayı takdîr edebiliriz. Yalnız tasavvurla işi
vücûda getirebilmek arasındaki mesâfeyi görerek endîşe etmemek elimizden gelmez. Antalya vilâ-
yetimizin sıtma mücâdelesi için dört milyon liralık kinine arz-ı ihtiyâc etdiğini en mütehassıs bir ar-
kadâşımızın tedkîk raporuna istinâden zikreder isek, endîşemizde hak kazanmış oluruz, zannederim.
Sıtma mücâdele komisyonunun en fennî ve en şâmil bir mücâdele programını hazırlayacağına îmân
edenlerdeniz. Yalnız bunun tatbîki için lâzım olan tahsîsâtdan ve ihtisâs erbâbının bulunamamasından
bi-hakkın endîşe ederiz.
Şurada bilâ-pervâ söyler ve iddiʻâ ederim ki, şimdiye kadar bu bâbda ihtiyâr edilen az masraf
ve mücâdele bir netîce elde edememiş, meccânî verilen devlet kininleri müstahıkkının elini bulama-
mışdır.
Buna Sıhhiye Vekîli Refik ve Muʻallim Tevfik Salim Beyefendilerin de kâniʻ olduğuna hiç şüb-
he etmiyorum. Çünkü mücâdele sistemi bozuk ve verilen tahsîsât gayr-ı kâfi idi. Komisyon mesâʻîsi-
ni ikmâl etmeden, projesini hâzırlamadan leh ve aleyhde bir mütâlaʻa dermeyân edecek değiliz. Esâ-
sen bu projeyi vekâlet, Büyük Millet Meclisi'ne sevk edecek, sıhhiye encümeninde tedkîk edilecek ve
tahsîsâtı da [65] kabûl edildikden sonra kânûniyet kesb etmiş olacakdır.
O vakte kadar beyân-ı mütâlaʻaya çok zamân vardır. Bir makâlemizde de vaʻd etdiğimiz gibi
Meclis-i Millî açıldığı zamân sıhhiye teşkîlâtımızın iyilerini ve kötülerini söylemek sûretiyle vazîfe-i
irşâdımızı yapacağız. Bu iʻtibârla şimdilik yed-i mesâʻî ve niyet önünde duyduğumuz sürûr ve şükrâ-
nı kayıd ile iktifâ ederiz.
Yalnız İstanbul rüfekâmızda Tevfik Salim Beyefendi'nin vilâyet sıhhiye müdürlerine gönderil-
mek üzere on bir mâddelik hâzırladığı bir taʻmîm projesini de gördük. Mücâdelenin anahatlarını tesbît
edecek olan bu taʻmîme her vilâyetden matlûb cevâb alınamayacağını ve cevâbların bir kısm-ı mü-
himminin tâm ve şâmil maʻlûmâtı ihtivâ edemeyeceğini teessürle kayda mecbûrum. Sıtmalı menâtık
için muntazam birer harita isteniyor ki, bunun istihsâli hemen gayr-ı mümkindir. Benim kanâʻatime
göre böyle bir haritaya lüzûm yokdur. Bugünkü hudûd-ı millîmizi irâʼe eden haritayı sıtmalı mıntı-
ka addedip ona göre tedbîr almak en kesdirme bir yoldur. Acı da olsa iʻtirâf etmek lâzımdır ki, biz
ciyâdet-i havâsıyla, suyuyla menâzır-ı tabîʻiyesiyle birer sanatoryum olan bazı şehirlerimizde bile
cehâletimiz yüzünden sokakları pisliyor, derecekler, gölcükler husûle getiriyor, zorla sivrisineklere
yuvacıklar yapıyoruz. Memleketimizi başdan nihâyete gezenler bu acı hakîkat önünde boyun eğmeğe
mecbûrdur. Her şeyden evvel tabîʻatın gayr-ı müsâʻid yaratdığı diyârlarda birer bataklık da biz îcâd
etdikden sonra harita yapmağa ne lüzûm vardır? Bundan başka, sıtmalıları tedâvî ile sıtmayı tevlîd
eden esbâbı refʻ etmek, hangisi daha ziyâde birinci mevkiʻi işgâl eder? Bu da muhtâc-ı münâkaşa de-
ğil midir? Güzel vatanın her köşesinde bolca yaşayan sıtma âmil-i marazîsini kökünden katʻ etmeden
yapılacak mücâdele ile bunu ihzâr eden âmil-i marazı ortadan kaldırmak arasında hem sıhhaten ve
hem de zirâʻat ve iktisâd iʻtibârıyla fark yok mudur? Projede benim gönlümü inciten bir nokta var.
1706
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 38
_______________
1707
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 38
pis hâlde idâme etmek, sütü pastörize etmek mecbûriyetinden kurtulmak için Panama şiddetli bir
diplomasi mücâdelesi açdı. Amerika ile notalar teʻâtî edildi. Fakat netîcede sıhhatin emri hâkim geldi.
Reîsicumhûr muʻâvini olan dehhâş bir general de bir defa seyâhate çıkmak istemiş, aşılanmak-
sızın kendisine aşı vesîkası verilmesini doktora emretmişdi. Fakat doktor mikropların politika, hâtır,
gönül, istisnâ tanımadığını hadîd generale anlatmış, gürültülü bir mücâdeleden sonra aşı şehâdetnâ-
mesini ancak aşıyı yapdıkdan sonra vermişdi.
Malarya düşmanı dün Amerika kız kolejlerinde kısa bir konferans vermişdi. Konferansda de-
mişdir ki:
"-Fransızların Panama Kanalı'nı yapamamasına sebeb, mâlî tezebzübler değildir. Doğrudan
doğruya sıtmadır. Panama, Hatt-ı İstivâ'ya yakın bir yerdir. Burada on iki ay mükemmel yaz hüküm
sürer. Malaryanın her nevʻi buranın yerli misâfiridir. Ahâlîsi eskiden âtıldı. 400 seneden beri burada
yerleşen ve yerlilerle karışan ahâlî için cehâlet, taʻassub, pislik bir anʻane hâlini almışdı. Fransızlar
zamânında kanâl amelesinden üç senede 22.000 kişi malaryadan ölmüşdür. Her gün Maymun tepe-
si denilen yerden birkaç cenâze treni kalkar, Panama'ya gelirdi. Biz Panama'ya varınca kanal için
hâzırladığı[mız] 350 milyondan bir parasını bile inşâât için sarf etmeden malaryayı defʻ etmek için
on milyon dolar sarf etdik. Asıl mücâdeleyi General Gotoles idâre ediyordu. Ben de ibtidâdan beri
orada bulundum. 50.000 amelemiz vardı. Bunların hepsi sıtma çekmişdi. İlk seneler her ay binlercesi
sıtmaya tutuluyordu. Sonra hastalık ayda 50.000 kişide 200 derecesine indi. Nihâyet hiç kalmadı.
Bugün Panama'dan sıtma tamâmıyla kalkmışdır. Malarya şimdilik mündefiʻ olmuşdur. Şimdilik di-
yorum, çünkü tahaffuz tedbîrleri gevşerse bu havâlîde her an sıtma avdet edebilir. Bütün sıhhî idâre
sâhasında bir tek sivrisinek kalmamışdır. Sineklerin zararlı nevʻini ayırarak bunları imhâya çalışmak
bence muvaffakiyeti işkâl eder. Zâten malarya nakletmeyenler de tifo ve diğer hastalıkların nâkilidir.
Her nevʻ ale's-seviye imhâ edilmelidir. Panama havâlîsinde her otel kafeslerle muhât iken şimdi teller
kalkmışdır. Bu havâlîde vaktiyle pek vâsiʻ olan cibinlik ticâreti de durmuşdur. Çünkü cibinliğe lüzûm
kalmamışdır.
İstanbul'a gelince cibinliklere ve sineklere tesâdüf etdim. Malaryanın vücûduna tahammül edil-
diğine hayret ediyorum. Sizin her biriniz kendinizi mücâdele kuvvetlerinin ferdi addetmeli ve mem-
leketinizden sıtmanın kalkması için Türkiye Cumhûriyeti Hükûmeti'ne yardım etmelisiniz".
Konferansdan sonra bir muharririmiz Doktor Gold Treyt ile mülâkât ederek memleketimizdeki
malarya vazʻiyeti hakkında fikirlerini sormuşdur. Doktor demişdir ki:
[67] "-Eğer memleketinizde malarya varsa, bu sizin kabâhatinizdir. Bunun vücûdu bence bir
memleket için bir cürümdür. Biz Panama'da müstaʻcilen iş görmek istediğimiz için çok para sarf
etdik. Fakat malaryayı daha az masrafla da bertaraf etmek mümkündür. Malarya mücâdelesi güç de-
ğildir. Sivrisinekler yumurtlamak için mutlakâ suya muhtâcdır. Durgun su olmayan yerde, taş, toprak
üzerinde sivrisinekler yumurtlayamazlar. Binâenaleyh bütün mesʼele, bataklıkları kurutmak, durgun
sulara az mikdârda petrol dökmek, evlerdeki su kablarını kapalı bulundurmak, açık su mecrâlarını
ince bir tel örgü ile kapamak, hiçbir tarafa süprüntü dökmemek ve her tarafı temiz tutmakdan ibâret-
dir. Bataklıkları ancak hükûmetler kurutabilir. Fakat malaryaya karşı olan diğer bütün mesâʻî ancak
halk tarafından yapılabilir. Her köy, her kasaba kendi malarya mücâdelesini yapmalıdır. Bir mütehas-
sıs mücâdeleyi ve halkı terbiye ve tenvîr hareketini idâre etmeli ve yardımcılarını hâzırlamalıdır. İkin-
ci sınıf yardımcıların pek çok maʻlûmâta ihtiyâcı yokdur. Malarya mücâdelesi, herkesde büyük bir
şevk ve alâka uyandırabilecek bir mücâdeledir. Bütün mesʼele, bir defa buna hakkıyla girişmekdedir".
1708
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 38
Doktor Gold Treyt kısa bir meʼzûniyeti geçirmek üzere bacanağı Amiral Bristol nezdine gel-
mişdir. Önümüzdeki Pazar günü doğruca Panama'ya avdet edecekdir. Memleketimizin ahvâl-i sıhhi-
yesini tedkîk etmeğe vakit ve imkân bulmadığını söylemişdir.
Haber aldığımıza göre Rockefeller Müessesesi'ne mensûb bir malarya mütehassısı memleke-
timizdeki malarya mücâdelesine yardım etmek üzere sonbahâr zarfında memleketimize gelecekdir.
Vatan, 11 Teşrîn-i Evvel [1]340 [Ekim 1924]
En müşkil zamânlarda yaranı saran, hastalığına bakan, açlık zamânında seni bir
sıcak çay veyâhûd çorba ile doyurmaya çalışan, esâret zamânında mektûblarını ve
emânetlerini nakleden ve sana mümkün olan muʻâveneti yapan, ihtiyâc vaktinde seni
giydirip hayâtını hıfz eyleyen, en elîm zamânlarında senin imdâdına koşan ve seni dü-
şünen Hilâl-i Ahmer'i unutma. Onu sev ve sevdir. Ona zahîr ol. Çünkü Hilâl-i Ahmer
senin ve hepimizindir!
1709
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 38
1710
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 38
1711
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 38
1712
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 38
1713
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 38
1714
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 38
_______________
Avrupa'nın en maʻrûf fabrikaları derecesinde un ve irmik tahn eder. Terakkiyât-ı cedîdeye tevfîkan
tekemmül etdirilmiş yegâne millî dakîk fabrikasıdır.
_______________
Beşir Kemal Balık Yağı Sübyesi: Bizzât balık yağından daha kuvvetlidir. Bilhâssa balık yağı
içmeyenlere tavsiye olunur.
Osmanlı Kınakına Hulâsası: Miʻde ve bağırsak zaʻfiyetlerinden mütevellid usret-i hazımlar-
da, kansızlıkda, nehâfet-i bünyede mukavvî ve hâzımdır.
Beşir Kemal Nâsûr İlâcı: Bi'l-cümle müzʻic nâsûrları pek az zamânda defʻ u izâle eder.
Sıhhî Osmanlı Enfiyesi: Nezleyi çarçabuk defʻ u izâle eder ve göğse inmesine mâniʻ olur.
Kıl Düşüren Tahâret ve Nezâfet Pudrası: Vücûddaki fazla kılları tahrîş etmeksizin defʻ u
izâle eder.
Beşir Kemal Kolonya Suyu: Sırf nebâtî ıtriyât ile yapılmış banyo ve tuvalet için istiʻmâl olunur.
Tarâvet Suyu: Çehre ve ellerinde ve bedenin sâir mahallerinde hâsıl olan ergenlik ve rûhiye,
çatlak ve çil ve buna mümâsil lekeleri izâle ve cildin beyâzlığını ve yumuşaklığını ve güzelliğini
muhâfaza eder.
Letâfet Suyu: Yani sıhhî düzgün, cildin tarâvet, nezâket ve melâhatini hüsn-i muhâfaza ile çil,
leke ve çatlaklarla pişikleri defʻ u izâle, teni soğuk, rüzgâr ve güneşin teʼsîrinden pek güzel muhâfaza
eyler bir düzgündür.
Şark Sürmesi: Gözlere katʻiyen mazarrat vermeksizin letâfet bahşeden en sıhhî bir vâsıtasıdır.
Müstahzarâtımızın cümlesi, Sıhhiye Müdüriyet-i Umûmiyesi'nin ruhsat-ı resmiyesini hâizdir.
_______________
1715
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 38
_______________
Resne Fotoğrafhânesi
Rahmizâde Bahaeddin
Bâbıâli karşısında, numara 15
_______________
Evliyâzâde
Mehmed Nureddin
Devâir-i Âliye Müteʻahhidi
Telefon: İstanbul 1799
Dersaadet Bahçekapı, Yaldız Hân
Bi'l-cümle kimyâhâne levâzımâtı, eczâ-yı kimyeviye, evânî-i züccâciye, edevât ve kütüb-i fenniye,
kontrollü serum ve aşılarla kolonya, losyon, lavanta, esans ve şişelerinin deposu
_______________
Diş Tabîbi
Telefon: İstanbul 245
Hüseyin Hâmid
Dişçi Mekteb-i Âlîsi Heyʼet-i Tedrîsiyesi'nden
Dişlerinizi ağrı duymaksızın çıka[r]tmak, fennin en son terakkiyâtına tevfîkan tedâvî etdirmek,
doldurtmak, fırın geçirtmek, altın, platin ve tabîʻî, zarîf ve metîn dişler yapdırmak arzusunda
iseniz Yeni Postahâne civârında meydâncıkda ve Lora Hânı üçüncü katında Hüseyin Hâmid Bey'e
mürâcaʻat ediniz.
1716
TÜRKİYE
HİLÂL-İ AHMER MECMÛ‘ASI
39
Dördüncü Sene 15 Rebîʻulâhir sene 1343 / 15 Teşrîn-i Sânî sene 1340 (1924) Numara 39
TÜRKİYE
HİLÂL-İ AHMER MECMÛʻASI
BULLETIN MENSUEL
DU
CROISSANT-ROUGE TURC
CONSTANTINOPLE
15 Novembre 1924
Nüshası 10 kuruşdur.
İstanbul
Ahmed İhsan ve Şürekâsı
Matbaʻacılık Osmanlı Şirketi
1340
EDHEM PERTEV MÜSTAHZARÂTI
Edhem Pertev Eczâhânesi müstahzarâtı Avrupa'nın bi'l-cümle sergi-i umûmîlerinde altın, gü-
müş madalyalar ile mükâfâta, Nafiz Paşa, Operatör Cemil Paşa, Besim Ömer Paşa, Ziya Nuri Paşa,
Âsaf Derviş Paşa hazerâtı gibi muʻallimîn-i muhteremenin ve daha birçok etıbbâ-yı hâzıka-i Osmani-
ye'nin ve Paris Belediye Hastahânelerinin takdîrâtına mazhar olmuşdur.
En son modelde komprime makineleriyle techîz edilmiş olan fabrikamızın da gerek sülfato
komprimeleri ve gerek şekerlemeleri iʻmâl edildiği gibi sipâriş vukûʻunda her nevʻ muʻâlece arzu
edilen şekil ve mikdârda komprime hâline ifrâğ olunur. Harb devâm etdiği müddetçe ordumuza, bah-
riyemize, Hilâl-i Ahmer'imize hizmet eden ve Avrupa'ya sipâriş ihtiyâcından memleketimizi vâreste
kılan yegâne Osmanlı komprime fabrikasıdır.
Edhem Pertev Eczâhânesi müstahzarâtından: Pertev şurubu, krem pertev, pertev diş tozu ve
maʻcûnu, kınakınalı pertev saç sabunu, pertev çocuk pudrası, kozmetik pertev, pertev tırnak cilâsı,
pertev tuvalet pudrası, pertev tuvalet penbeliği, muhtelif kokulu pertev kolonya suları memleketimiz-
de en ziyâde rağbet gören Osmanlı müstahzarâtı olup bilhâssa tavsiye olunur.
Mahall-i iʻmâl ve umûm deposu: Aksaray'da Edhem Pertev Eczâhânesi'dir.
Devlet-i Aliyye-i Osmaniye Bankası
Osmanlı Anonim Şirketi
Dersaadet'de İstanbul ve Beyoğlu cihetlerinde şuʻbeleri vardır. Telefon: İstanbul 1234, Beyoğlu
1303
Senelik abonesi bir liradır. Merciʻi: Yerebatan Câddesi'nde Hilâl-i Ahmer Merkezi.
Telefon: İstanbul 1783
Mündericât:
Sıhhiye-i Askeriye ve Sıhhiye-i Umûmiyede Tayyârelerden Edilecek İstifâde – İctimâʻî Hıfzıssıhha
– Dilsizliğin Tedâvîsi Kâbildir – Hilâl-i Ahmer Hastabakıcılık Taʻlîmâtnâmesi – Hilâl-i Ahmer
Havâdisi – Salîb-i Ahmerler Havâdisi – Muktebesât – Fransızca Kısmı, İngilizce Kısmı
Avrupa'da kâh vazîfeten bir kongrede bulunmak ve kâh bu sefer gibi kaplıcaya gitmek üzere
sıhhaten mecbûr olmak sûretiyle azîmet eylediğim zamân bir tarafdan ihtisâsıma âid hastahânele-
re devâm ve terakkiyât-ı tıbbiye ve sıhhiyeyi taʻkîb ile maʻlûmâtımı tâzelendirmek, diğer cihetden
memleketimizde ihyâen teʼsîsinden evvel bile vezâifi ile meşgûl olduğum Hilâl-i Ahmer Cemʻiye-
ti'nin cemʻiyât-ı sâire gibi merbût bulunduğu Cenevre'deki Beynelmilel Salîb-i Ahmer Komitesi'ne
uğramak ve epey zamândan, hattâ Hilâl-i Ahmer Cemʻiyeti'nin teessüsünden evvel 1907 senesinde
Londra'da inʻikâd eden Beynelmilel Salîb-i Ahmer Konferansı'na Osmanlı Hükûmeti ve daha yeni-
den doğmayan Hilâl-i Ahmer Cemʻiyeti murahhası sıfatıyla gönderildiğim vakitden beri tanıdığım
İsviçre Hükûmet-i Cumhûriyesi Reîs-i sâbıkı ve Beynelmilel Salîb-i Ahmer Komitesi Reîs-i hâzırı
Mösyö Ador'u ve müteʻâkiben muhibb-i vefâdârım Müderris Doktor Âkil Muhtar Beyefendi ile bir-
likde kongrelerde tanımak şerefine nâil olduğum zevât-ı sâireyi ziyâret etmek ve Hilâl-i Ahmer'e dâir
terakkiyâta vâkıf olmak eskiden beri taʻkîb eylediğim program dâhilindedir.
Bu sefer de geçen Ağustos'un on altısında tabîb dostlarımın vukûʻ bulan ibrâmı üzerine [74]
tedâvî maksadıyla Fransa'da ikmâl-i tahsîlime vesîle olduğundan dolayı sevdiğim bu memleketde
Mont-d'Or banyosuna hareket eyledim. Zâten yolum üzerinde olan Cenevre'de, bazı tabîb ve muʻal-
lim dostlarıma mürâcaʻat ile karârımın isâbetine dâir fikirlerini almak üzere bir hafta kadar kaldım.
Bu vesîle ile Beynelmilel Salîb-i Ahmer Komitesi'ne uğradığım zamân Mösyö Ador'u ve komitenin
diğer bazı erkânını gördüm.
Tekrâr eden mülâkâtımızda memleketimizde muhâcirînin ahvâl-i esef-iştimâli, fakr u sefâletin
taʻammümü ve muʻâvenet-i umûmiyeye ihtiyâc mesʼeleleri geçiyordu. İşte bu sırada idi ki, söz Hilâl
ve Salîb-i Ahmerlerin cümle-i vezâifinden olan ağır yaralı ve hastaların kaldırılmasına intikâl eyledi.
1724
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 39
Harb-i Umûmî'de vesâit-i muhtelife-i tahrîbin tatbîki cihetiyle mecrûh ve hastaların naklindeki müş-
kilât ve her hâlde naklin sürʻat ve gayet mülâyemet ile icrâsındaki lüzûm ve ehemmiyet zikrediliyordu.
İşte bu sırada idi ki, Beynel-
milel Salîb-i Ahmer Komitesi erkâ-
nından Mösyö Schlemmer, Fransa'da
ağır hasta ve yaralıların naklinde hay-
li zamândan beri tayyâre kullanıldığı
ve son zamânlarda Fransa sıhhiye-i
askeriyesinde bu bâbda mühim teş-
kîlât-ı sıhhiyeye teşebbüs olunduğu
ve tedâvîden sonra Paris'e azîme-
timde arzu eder isem bu husûsda
maʻlûmât-ı lâzıme almak üzere Sıh-
hiye-i Askeriye Müdüriyeti'ne tavsi-
ye eyleyeceğini söylemiş idi.
Doktor Chassaing'in ilk sıhhiye tayyâresi havâda tayerân Mesʼelenin memleketimizde
ederken gerek sıhhiye-i askeriyece ve gerek
Premier avion sanitaire du Dr. Chassaing en plein vol Sıhhiye Vekâletince ehemmiyetini
nazar-ı dikkate aldığımdan Paris'e
azîmetimde Mösyö Schlemmer'in
tavsiyesiyle sıhhiye-i askeriye erkânından Doktor A. Vincent'i ziyâret eyledim.
Doktor Vincent, âcizinizi Harbiye Nezâreti'nde silsile-i merâtib-i askeriyeye tevfîkan birçok
etıbbâ ve ümerâ-yı askeriyeye ve o sırada bir sıhhiye tayyâresiyle Cenevre'den, üç-dört sâʻât evvel
yapdığı konferansdan avdet eden Profesör Piqué'yi [75] takdîm ile hemen o günü onun refâkatinde
tayyâre karârgâhını, daha doğrusu istasyonunu ziyâret edebilmekliğim müsâʻadesini istihsâl eyledi.
Bordeaux'dan Paris'de tayyâre istasyonu olan Bourget'ye gelen bir sıhhiye tayyâresi. Sedyeye yakın ortada
duran zâbit Müderris Doktor Piqué'dir.
Un avion sanitaire venu de Bordeaux à Bourget. Mr. Le Prof. Dr. Piqué, en tenue militaire se trouve pres du
brancard
1725
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 39
Fî 27 Eylül 1924 târîhinde cihet-i askeriyeden verilen bir otomobil ile sâʻat on bir râddelerinde
Bordeaux Tıb Fakültesi müderrislerinden Mösyö Piqué, epey zamândan beri pilot gibi kullandığı
Mösyö Gojel, Paris Hukûk Medresesi şâkirdânından Şinasi Zihni Bey ile âciziniz tayyâre karârgâhı,
istasyonu olan Paris civârında Bourget'ye gitdik.
Bourget'ye, bu tayyâre istasyonuna hemen bir sâʻatde vâsıl olmuş idik.
Profesör Piqué tarafından istasyonda gâyet nâzikâne verilen ziyâfetden sonra sıhhiye tayyâre-
lerini ziyâret etdik. Yemek esnâsında söz hemen hep tayyâre ile hasta ve yaralı nakli etrâfında dolaş-
makda idi. Müderris muhârebe-i ahîrede ve bilâhare sıhhiye tayyâresiyle epey çalışmış olduğundan
mülâkâtı pek ziyâde istifâde-bahş idi.
İstasyonda bulunduğumuz hengâmda vakit vakit Viyana'dan, Londra'dan, hattâ Berlin'den tay-
yâreler gelip yere inmekde idi. Çalan bir çanı müteʻâkiben yanımızda yemek yiyen bazı İngilizlerin
tayyâreye binerek Londra'ya hareket eylediklerini gördük. Yolcuların muhtelif yerlerden gelen tayyâ-
relerden bavulları ellerinde olduğu hâlde çıkmaları gâyet hoş idi.
Yemekden sonra tekrâr otomobile binerek karârgâh içinde sıhhiye tayyâresinin bulunduğu han-
garın önüne geldik. Âdetâ yorgun bir hâlde olan tayyâre makineci tarafından yağlanmakda idi. Nasıl
olmasın? Çünkü Profesör Piqué ile pilotunu Cenevre'den, tarafından verilen konferansdan üç sâʻat
sonra Paris'e getirmiş idi. Eğer zamânımız müsâʻid ve tayyâre de hâzır ve harekete âmâde olsaydı,
bizi Paris üzerinde dolaşdıracak idi.
Tayyâreyi gördüğümüz ve her tarafını temâşâ eylediğimiz [76] zamân profesör sıhhiye tayyâ-
reciliğine dâir âdetâ bir konferans verdi. Gerek bu konferans esnâsında hâtırımda kalan maʻlûmâtdan
gerek bilâhare sıhhiye tayyâreciliği hakkında tetebbuʻâtımdan bi'l-istifâde Hilâl-i Ahmer Cemʻiyeti
risâlesi için âtîde münderic makâleyi yazarak sıhhiye-i askeriyemizin ve hele Sıhhiye Vekâleti'mizin
nazar-ı dikkatini celb etmek istedim.
Müderris Mösyö Piqué'ye nezâketinden dolayı burada ne kadar teşekkür etsem, ondan ziyâde
vahîm sûretde hastalanan ve yaralananların naklinde bugün kullanılan sıhhiye tayyârelerini ziyâreti-
me delâlet eden Beynelmilel Salîb-i Ahmer Komitesi'nin ve bâ-husûs erkânından olan Mösyö Sch-
lemmer'in ismini hürmetle yâd etmek mecbûriyet-i vicdâniyesindeyim.
***
Bu makâlede evvel emirde sıhhiye-i askeriyece tayyârelerden edilen istifâdeden bahsi Hilâl-i
Ahmer nokta-i nazarından daha münâsib görüyorum.
Bugün sıhhiye-i askeriye, sıhhiye tayyârelerinden yalnız harb zamânında yaralı ve hasta, tabîb
ve hastabakıcı naklinde, edviye ve edevât-ı tımâriye sevkinde değil, sulh hengâmında da istifâde
ediyor. Her memleketde kıtaʻâtın muhtelif yerlerde dağınık bir hâlde bulunduğu, her yerde sıhhiye
teşkîlâtının muntazam ve her hastahânenin terakkiyât-ı hâzıraya muvafık olamayacağı, her tarafa
muktedir operatör ve tabîb taʻyîn edilemeyeceği nazar-ı dikkate alındığı hâlde sulh zamânında âni
bir vekâyiʻ ve ahvâlde sıhhiye-i askeriyece tayyâre istiʻmâli hem terakkiyât-ı fenniyeye muvafık hem
de teşkîlâtça büyük bir iktisâd teʼmîn edileceği cihetle büdce kavânînine mutâbıkdır. Çünkü cihet-i
askeriye her yerde muntazam hastahâne teʼsîs ve teşkîline kalkamaz. Zâten böyle bir tasavvur da
hemen muhâldir.
1726
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 39
Bu hâlde cihet-i askeriye sulh zamânında tayyârelerden fennî ve iktisâdî azîm bir istifâde teʼmîn
edebilir.
Cihet-i mülkiyeye gelince; Sıhhiye Tayyâre Teşkîlâtı, bâ-husûs vilâyet merkezlerinde bile mun-
tazam bir hastahâne, muktedir operatör ve tabîb bulunmayan memleketimizde gâyet fâideli ve lâzım-
dır.
Bugün her tarafda teşkîlât-ı sıhhiyenin noksânı, şimendifer ve yolların yok denilecek hâl-i
perîşânîsi dolayısıyla senede vaktiyle yetişilememek ve merâkiz-i sıhhiyeye naklolunamamak yüzün-
den ahâlî ve meʼmûrîn arasında ne kadar zâyiʻât verdiğimiz ve teşkîlât-ı lâzımenin fennî bir sûretde
ikmâline ne zamân muvaffak olabileceğimiz düşünülecek olursa Sıhhiye Tayyâre Teşkîlâtı'nda vâkiʻ
olacak masârıfın bîhûde addedilemeyeceği tabîʻîdir. Yeter ki, evvel emirde mesʼele fennî bir sûretde
tedkîk ve baʻdehû tatbîk olunsun.
Ben, bu sıhhiye tayyâresini Hilâl-i Ahmer vapuruna benzetiyorum. Fark, harb zamânında muh-
rib olan bu vâsıtanın eslihasından tecrîdi ile bir fâide teʼmîni. Hâlbuki yine sulh hengâmında nakliyât
ve sevkiyât-ı âdiyede kullanılan vapurun harb esnâsında hasta ve yaralı nakliyâtı ile daha insânî bir
vazîfeye tahsîsidir.
Evvel emirde sıhhiye-i askeriye teşkîlâtındaki tayyârelerden bahsedelim:
Harb esnâsında sıhhiye-i askeriyenin ve onun bir muʻâvin-i vefâdârı olan Hilâl ve Salîb-i Ah-
mer Cemʻiyeti'nin en mühim ve en mukaddem vazîfesi mecrûhların nakli keyfiyetidir. Meydân-ı
harbde mecrûhların toplanılıp tımâr mahallerine baʻdehû seyyâr hastahânelere nakli, yani [77] cebhe
vezâif-i sıhhiyesi tamâmen sıhhiye-i askeriyeye âid ise de ondan sonra seyyâr hastahânelerden ihtiyât
hastahânelere yaralı ve hastaların nakli ile Hilâl-i Ahmer Cemʻiyetleri, muʻâvenet heyʼetleri mükel-
lefdir.
Nakildeki ehemmiyet, asıl sürʻatde ve sûret-i icrâdadır. Nakil, cürûh ve emrâzın şifâyâb ol-
masına mâniʻdir. Hastayı naklederken münâsebetsiz hareketler ve sarsıntılar, muhâtaralı hoplamalar
şiddetli yırtılmalara, berelere sebebiyet vermekle yaraları vehâmetleşdirir ve gayr-ı kâbil-i şifâ bir
hâle koyar.
Harb esnâsında yarım sâʻat içinde en kıymetdâr bir hayâtın heder olmak ihtimâli düşünülür ise
böyle bir ân-ı hatarnâkde en müessir bir imdâdın en âcil bir sûretde tatbîki çârelerine tevessül tabîʻîdir.
Eski zamânlara, vahşî asırlara lâyık bir ihmâl ile zâyiʻâtımızı bizzât kendimiz tezyîd eylemesek
harb zamânında düşmanın ne demiri ve ne de âteşi bu kadar felâkete sebebiyet vermez.
Zâten harb esnâsında zâyiʻât, esliha-i nâriyeden ziyâde hastalıkdan, bakımsızlıkdan, betâet ve
sû-i nakil ve tedâvîden ileri gelmekdedir. Balkan Harbi'ndeki en büyük zâyiʻâtımız hastalıkdan, ba-
kımsızlıkdan, imdâd ve muʻâvenetin noksânından, nakl-i marzâ ve mecrûhînden, fikdân-ı vesâit ci-
hetiyle adem-i intizâmdan ileri gelmişdir.
Son muhârebede fecîʻ vekâyiʻ. Mecrûhînin husûsuyla karınlarından, göğüslerinden vahîm sû-
retde yaralananların, kol ve bacaklarından pek fenâ kırılanların, mevti intâc edecek kadar kanları bo-
şalanların, gazlı kangren gibi serîʻ bir intânın taht-ı teʼsîrinde kalanların nakillerinde lüzûm-ı sürʻati
tamâmen göstermişdir.
Mecrûhînin hayâtlarını muhâfaza, şifâlarını sürʻatle teʼmîn ancak yaralandıkları yerden takay-
yüdât-ı lâzıme ve müdâvât-ı evveliyeye nâil olacakları mahallere kadar hüsn-i sûretle nakilleridir.
1727
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 39
1728
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 39
nakletmek gibi cesûrâne bir teşebbüsde bulunmuş, daha sonra Fırat civârında bir muhârebede daha
cesûrâne hareket ile birçok müşkilâta rağmen 50 mecrûhdan ziyâdesini Haleb üzerinden Deyr-i Zor'a,
350 metre uzak bir mahalle nakleylemiş.
Bir aralık zîr-i idâresine on sıhhiye tayyâresi verilen Doktor Liyejero, dört gün içinde havânın
şerâit-i gayr-ı muvâfakasıyla berâber seksen mecrûhu Haleb Hastahânesi'ne nakletmiş. Bu mesâfe
katır üzerinde on beş gün, otomobil ile beş yâhûd altı günde katʻ olunabildiği hâlde tayyâre ile dört
saʻatde katʻ edilmişdir. Bazı pilotlar günde iki defa nakil ve tahliyeye teşebbüs etmek gibi fevkalâ-
delikler göstermişlerdir. Her hâlde bu gibi nakliyât ve sevkiyâtda tayyârenin taʻkîb edeceği tarîk-ı
havâîye mukâbil toprağa kazık kakması ve inilecek yerlerin bir himâye altında bulundurulması lâzım
ve dört sıhhiye tayyâresinden ibâret postaların, takımların teşkîli ile içlerindeki eşyânın dâimâ bir ma-
halde muhâfaza edilmesi ve naklolunacak gâyet vahîm yaralı [79] yanında bir tabîb yâhûd hastabakıcı
kalabilmeğe müsâʻid sıhhiye tayyâreleri iʻmâl edilmesi gâyet mühim addolunur. Bréguet'nin 14 T
BIS markalı sıhhiye tayyâresi yatarak iki hasta ile az vahîm ve oturabilen bir yaralıyı, bir tabîb ve
hastabakıcıyı almakdadır. Cerrâhî tayyârelere, yani bir operatör ile muʻâvinlerini ve yerinde bir ame-
liye-i müstaʻcilenin icrâsı için mevâd ve edevât-ı lâzımeyi hâvî olanlara gelince; hiç şübhe yokdur ki,
harb esnâsında bu gibi tayyârelerin fâidesi çokdur. Bir müdâhale-i cerrâhiyede muvaffakiyet sâʻat,
bazen dakîka mesʼelesidir. Vahîm hastalığa mübtelâ olanlarda tâliʻ-i selâmet, her şeyi mükemmel bir
hastahâneye düşmekdir. Çok defa yalnız nakilde sürʻat bâ-husûs mülâyemet ve sükûnet ile ihtilâtâtın
önü alınabilir.
Fransızlar Fas'da sıhhiye tayyâreciliğini fî 1918 senesinden beri tatbîk eylemekde imişler. Bu
müddet zarfında tayyâreler ile 1.200 hasta ve yaralı nakledilmiş ve hiçbir kazâ ve ârıza vukûʻa gel-
memiş.
Tayyâreye, bu vâsıtaya tevessülden evvel hasta ve mecrûhlar, uzaklarda bulunan hânelere yazın
kızgın bir güneş altında ziyâde tozlu ve kışın çamurlu ve yük arabalarıyla çukurlaşmış yollarda katır-
lar üzerinde kâküleler ile yâhûd hoplayan ağır arabalar içinde naklolunurlarmış. Hattâ otomobillerle
bu yollar üzerinde nakil, yaralı ve hastalar için gâyet müzʻic ve müellim imiş.
Sarp bir arâzîde, yolsuz bir memleketde mecrûhînin havâda naklinden başka hemen çâre yok-
dur. Fransız Heyʼet-i Sıhhiyesi diyor ki:
"-Fas'da sıhhiye tayyâresi nakle istisnâî değil, belki tabîʻî bir vâsıtadır". Harb zamânında cebhe-
ye edviye ve edevât-ı tımâriye yetişdirmek için sıhhiye tayyâresinden fâideli ne vâsıta vardır? Cebhe-
de ve meydân-ı harbde ağır sûretde yaralanan bir askeri, zâbiti alıp geride muntazam bir hastahâneye
sürʻatle nakledebilecek sıhhiye tayyâresinden başka vâsıta yokdur. Böyle bir naklin askerlik nokta-i
nazarından mümkün olup olmayacağına gelince; bu bâbda şimdiden bir şey söylenemez. Ancak bir-
çok ahvâlin bugün "hayâlî", yarın "hakîkat" olduğunu düşünmeliyiz.
Sıhhiye tayyârelerinde kışın soğukdan muhâfaza için elektrik tertîbâtı vardır. Sıhhiye tayyâresi
telsiz telgraf ile mücehhez olmalıdır.
(Mâbaʻdi gelecek nüshada)
_______________
1729
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 39
İCTİMÂʻÎ HIFZISSIHHA
-14-
Trahom
"Adana'da trahom denilen göz hastalığının fevkalâde tevessüʻ etdiğini mahallî gazeteleri yaz-
makdadırlar. El-yevm Adana'nın salâhiyetdâr etıbbâsından biri hastalık mikdârının şehirde yüzde
kırkı bulduğunu söylemekdedir. İbtidâî mekteblerin teftîşâtı netîcesinde 194 çocuğun bu hastalığa
mübtelâ olduğu görülmüşdür.
Gazeteler"
Anadolu'nun şimdiye kadar hiçbir kimse ve makâmın ehemmiyetle nazar-ı dikkatini celb etme-
yen bir salgını [80] vardır. Bu salgın halk arasında trahom diye intişâr etmiş olan trahoma hastalığıdır.
Göz hastalıkları arasında müzmin ve müzʻic olduğu kadar eskidikçe tedâvîsi müşkilleşen bu maraz,
kadîmden beri Mısır kabîle ve fellâhları arasında tevessüʻ ve intişâr etdiği cihetle ismine "Mısır has-
talığı" da alem olmuşdur. Mısır'dan mücâveret dolayısıyla Arabistan'a yayılan hastalık Irak'a kadar
savlet etmiş ve Harb-i Umûmî'deki büyük harekât-ı askeriye, muhâceret sebebiyle Filistin, Suriye'den
Anadolu'nun şehir, kasaba ve en ücrâ köylerine kadar yayılmışdır.
El-yevm Anadolu'nun herhangi bir mesîrinden geçen tabîbin karşısına gözleri şiş, kırmızı ve ça-
paklı çıkan bir kâfilenin yegâne arzusu göz dermânıdır. Bu kâfile aʻzâsı aylar, senelerden beri çekdik-
leri ezâ ve cefâdan, gözlerini açıp da dâr-ı dünyâyı râhat ve huzûr içinde görememekden mütevellid
ıztırâbât-ı rûhiye içinde iş görebilmekden de âcizdirler. Bu zavallılar tabîb-i mütehassısı tarafından
lâyıkıyla ve uzun bir müddet tedâvî edilmezlerse günün birinde niʻmet-i basardan mahrûm olarak
kasaba veya köyün bir köşesine çekilerek el, avuç açdıkları görüleceği muhakkakdır.
Trahom göz hastalıklarının en sârî, en müzʻic ve ihtilâtâtı cihetiyle en mühimmidir. Husûsî mik-
robu göz kapaklarının içinde takarrür ederek tabaka-i munzamma-i aynı iltihâba, takayyuh ve takar-
ruha daʻvet eder. Bidâyetde müessir bir tedâvî ile önüne geçilmezse iltihâb tabaka-i karniye, kuzahiye
ve dâhil-i ayna intişâr ederek takayyuh-ı ayn ve bi'n-netîce amâ-yı tâm husûle geleceği düşünülürse
ne derece ehemmiyete alınacak bir âfet olduğu tezâhür eder.
Anadolu'da imdâd-ı sıhhî heyʼetlerinin müsmir mesâʻîsinden biri de trahom mücâdelesi idi.
Dispanserlere mürâcaʻat eden göz hastalarının % 75'i bu hastalık ile maʻlûl olup gûnâgûn ihtilâtâtını
hâmil idiler. Hastalık gözyaşları, göze temâs eden mendil, havlu gibi eşyâ ile pek çabuk sirâyet ede-
ceğinden hıfzıssıhha kavâʻidini ihmâl eden eşhâs ve âilelerde sürʻatle tevessüʻ ve intişâr eder.
Bir âile ve hânede kullanılan müşterek havlu, el, yüz bezleri, bir şahsın muhtelif maksadlarda
kullandığı ceyb mendili, bir yatakda yatan eşhâsın yasdık yüzleri misillü eşyâ ve levâzım bu illetin
bi'l-vâsıta intişârı için birer sebeb olmuş olurlar. Şahsın hıfzıssıhhanın basît kavâʻidine bile riʻâyet et-
memesi, vücûd ve bâ-husûs vech temizliğine riʻâyet etmemesi, göz kapaklarının bünyevî olarak has-
talığa müsâʻid ve zaʻîf olarak yaratılışı da esbâb-ı müheyyieden maʻdûddur. Memleket ve şehrin toz
topraklı, rüzgârlı olarak gözlerin mütemâdiyen taharrüş etmesi de bir sebeb-i mühimmi gibi telâkkî
edilmişdir. Bilhâssa memleketimizde pek münteşir olan karasinekler gözden göze konarak bi'l-vâsıta
sirâyet menbaʻı olurlar.
Bu sûretle hâne halkında ibtidâ münferid vekâyiʻ şeklinde olan âfet mürûr-ı zamân, tedâvî ve
tahaffuzdaki ihmâller ile bütün efrâdına sirâyet ederek âile günün birinde tamâmen bu illete musâb
1730
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 39
olacakdır. Çocuğundan ihtiyârına kadar gözleri çapaklı ve şiş, dispansere mürâcaʻat eden köy ve ka-
saba halkına acımamak elde değildir. Hele uzun müddet devâm edecek olan tedâvîdeki nokta-i nazarı
derk edemeyerek ihmâl etmeleri ve bi'n-netîce gûnâgûn ihtilâta, kısmen ve tamâmen amâya musâb-
ları afv edilemeyecek ahvâldendir.
[81] Hastalık bidâyetde göz kapaklarının hafîf kaşıntısı ve kızararak katlanması, munzamma-i
basalanın ihtikâna dûçâr olması ile başlar. Sabâhları kalkınca ufak bir ifrâz-ı aynî (çapak) görülmek
muʻtâddır. İlerlemiş devrinde geceden ifrâz olunan bu çapaklar her iki göz kapağını yapıştırarak hasta
gözün açılmasına mâniʻ olur ve bu devrinde göz şişerek kızarmış ve şahıs aydınlığa, güneşe baka-
mayacak derecede huzûrunu selb etmiş olur. Âfet bir gözde iken diğerine sirâyeti pek az zamânda
ve sürʻatle olur. Binâberîn trahom mübtelâları her iki gözü maʻlûl olarak hekîme mürâcaʻat ederler.
Anadolu'nun bilhâssa şark ve cenûb aksâmı gezildikçe göz kapakları küçülmüş, kirpikleri dö-
külmüş, gözbebeğinin üzerine misâfir konmuş, bakışları husûsî, kısmen ve tamâmen kör olmuş eşhâ-
sa pek çok tesâdüf olunur. Bunlar senelerden beri bu âfet ile maʻlûl olup tedâvî-i husûsîyi ihmâl eden
veya kısmen maʻrûz kalan zavallılardır.
Anadan doğma körler, ebeveynin frengi, belsoğukluğu gibi âfet-i ictimâʻiyeden nasîbini alan
bîçâreler olmasına mukâbil sonradan olma körler de memleketimizin en ziyâde çiçek ve trahom de-
nen illetler ile husûle geldiği istitastikler ile müsbet bir keyfiyetdir.
Tedâvîsi bidâyetde oldukça basît ve müsbet olan hastalık mürûr-ı zamânla eskidikçe teşeddüd
ve aʻmâk-ı ensicede takarrür edeceğinden oldukça müşkilleşir. Binâberîn her musâbın bilâ-ifâte-i
vakt tabîb-i mütehassısına mürâcaʻat ve tedâvîye bezl-i makderet eylemesi lâzımdır.
Bugün Anadolu'da trahom, âfât-ı ictimâʻiye sırasına geçmişdir. Hastahânenin hazîn misâfirleri
arasında bu çeşid hastalık maʻlûlleri oldukça nazar-ı dikkati câlib bir mikdâr[a] da tesâdüf etmek teʻâ-
mül olmuşdur. Sıtma, verem ve frengiden sonra nazar-ı ehemmiyete alınacak ve önüne geçilecek illet
bu hastalıkdır. Binâenaleyh bir tarafdan halkı irşâd edecek mevʻize ve hutbelerin îrâdı, hıfzıssıhhanın
basît ve ibtidâî kavâʻidinin telkîni îcâb etdiği gibi diğer tarafdan göz mütehassısları yetişdirerek has-
talığın savlet ve ittisâʻ etdiği mahallerde dispanserler ve hattâ hastahâneler açarak bîçâre halka imdâd
etmek lâzımdır.
Köy, kasabasının sâʻatler, günlerce uzak olan göz mütehassısına veya imdâd-ı sıhhî mevkiʻine
gitmeğe cesâret edemeyen bîçâre hasta aynı zamânda cehl ile maʻlûl ve körlük gibi bir âkıbet-i meşʼû-
meden gâfil olursa netîceden ürkmemek mümkün değildir.
Anadolu'nun ücrâ köy ve kasabalarında sâf halkın ıztırâbından istifâde ederek faʻâl bazı ocak-
ların mevcûd olduğu da maʻalesef görülmüşdür. Câhil imâm ve muhtâr gibi eşhâsın yed-i inhisârında
olan bu gibi yerlerden verilen ve tamâmen gayr-ı fennî ve muzır olan ilâclar ile nice zavallıların göz-
leri patladığı ve söndüğü yine kendileri tarafından nakil ve hikâye edilmekdedir.
Niʻmet-i basardan mahrûm olan efrâdın bir kalemde müstehlik sınıfına geçerek cemʻiyet-i be-
şeriye üzerine bâr olacağı derpîş edilirse bu ictimâʻî âfet karşısında ne derece emîn ve müsbet çalış-
mak lâzım geleceği anlaşılır ümîdindeyiz.
Yeni Dünyâ senelerden beri tatbîk etdiği bir program sâyesinde bu âfetden masûn kalmışdır.
Şarkdan ve bilhâssa Mısır, Suriye, Arabistan ile Anadolu'dan Yeni Dünyâ iskelelerine ayak basanlar
[82] bu husûsda pek sıkı bir muʻâyene ve müşâhedeye maʻrûz kalmışlardır. Eski yeni trahom âsârı
ile maʻlûl olan insânlar ne kadar mukayyed unsur hâlinde olursa olsun, vatanlarına iʻâde kılınmışlar-
1731
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 39
dır. Âfetin tevessüʻ ve intişârı avâkıb-ı vahîmesinden bi-hakkın endîşenâk olan Amerika âlimleri bu
husûsda ne derece takdîr edilse sezâdır.
Halkımızı bu âfetin netâyic-i meşʼûmesinden haberdâr etmekle berâber göz mütehassısı etıbbâ
yetiştirmek, hastalığın müstevlî olduğu menâtıkda meccânî dispanser ve hastahâneler açarak halka
aʻzamî yardım etmek hükûmetin baʻdemâ tatbîk edeceği sıhhî program dâhiline girmelidir.
Âfetin henüz nüfûz ve istîlâ etmediği mıntıka ve vilâyetlerde korkudan tatbîki ve bazı tedâbîr-i
vâkıye ittihâzı ihmâl edilmeyecek nukâtdandır.
El-hâsıl cenûb ve şark tarafından milleti ve memleketi tehdîd eden trahom gibi bir âfet-i ic-
timâʻiyeyi ehemmiyete almak ve lâzım gelen müdâfaʻa-i sıhhiye ve ictimâʻiyeyi teʼsîs etmek zamânı
gelmiş olduğunu söylemek uhdemize düşen bir vazîfe olmuşdur.
_______________
1732
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 39
başmakâlesi bu idi: "Artık Bundan Sonra Lugat Kitâblarından Dilsiz Kelimesini Tayyedebiliriz ve
Ancak Sağır Kelimesini Bırakabiliriz". Bu serlevha, ilmin nutuksuzluğa galebe çaldığını ifâde eder.
[83] Benami Efendi, İtalyan Sağır Dilsiz Cemʻiyetlerinin yüzüncü sene-i teessüsiyeleri münâ-
sebetiyle Milano'da bir kongre ve birkaç ay evvel Paris'de beynelmilel bir sağır dilsiz kongresi top-
landığını ve kendisinin dilsiz cemʻiyetleriyle muhâberede bulunduğunu söyledi.
Dilsizlerin intihâb eyledikleri sanʻatlar ile intisâb eyledikleri meslekler mesʼelesi ayrıca şâyân-ı
kayıddır. Şimdiye kadar dilsizler, hür mesleklerden yalnız ressâmlığa sâlik olagelmişlerdir. Benami
Efendi, hür bir meslek olan dişçiliği tahsîl etmişdir. Fakat yaşından dolayı Alman Dârülfünûnu'ndan
diploma alamamışdır. Alman sağır dilsiz gazetesi bu mesʼele hakkında ber-vech-i zîr idâre-i kelâm
ediyor:
'-Genç Benami, imtihân verip de dişçilik diplomasını almak için Alman Dârülfünûnu'na mürâ-
caʻat etmiş ise de yaşının küçüklüğünden dolayı imtihâna kabûl olunmamışdır. Bu şeref, yani eski bir
dilsize dişçilikden diploma vermek şerefi İstanbul Dârülfünûnu'na âid olacakdır. Zîrâ, Benami Türk
tebaʻasındandır' diyor. Fi'l-hakîka pederi Doktor Markos Efendi, Türk tebaʻasındandır.
El-yevm Benami Efendi, Türkçe, Fransızca öğreniyor ve bir dişçinin atölyesinde dişçiliğin tek-
nik kısımlarıyla iştigâl ediyor ve dişçi mektebimizde imtihân vermeğe hâzırlanıyor.
Bu makâleyi yazmakdan maksad, bu mesʼele hakkında Maʻârif Vekâleti ile Şehremâneti'nin na-
zar-ı dikkatlerini celb etmek içindir. Terakkî yoluna girmeğe azmetmiş olduğumuz bu devirde zavallı
dilsizlerin ihmâl edilmemesi lâzım geleceği ve nice âilelerin mesʻûd edileceği bedîhîdir. Bu husûsda
yapılacak şeyler, ilim dâiresinde olur ise, muvaffakiyet muhakkakdır.
Alâkadâr mehâfil-i ilmiyemiz, arzu ederler ise bu eski dilsizi görebilirler.
Avram Galanti"
1733
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 39
Mâdde 3- Heyʼet-i idâre, ikisi hanım olmak üzere yedi aʻzâdan terekküb eder. Bu heyʼetin beş
erkek aʻzâsı merkez-i umûmî ve iki hanım aʻzâsı hanımlar merkezi tarafından intihâb olunur. Muʻal-
limler lüzûmunda berây-ı istişâre bu heyʼet ictimâʻâtına daʻvet olunurlar. Heyʼet aralarından birini
reîs intihâb eder. Heyʼetin umûr-ı hesâbiyesi merkez-i umûmî muhâsebesi tarafından idâre olunur.
1734
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 39
zarfında tâlibât gerek mekteb idâresi karârı ve gerek kendi arzusuyla bilâ-kayd ü şart terk-i tahsîl
edebilir. Bu devreden sonra o bütün tahsîl esnâsında ahvâl ü harekâtı hastabakıcılık mesleğinde tah-
sîle devâma müsâʻid olmayanlar heyʼet-i idâre karârıyla derhâl ve her zamân mektebden çıkarılır.
İmtihânların zamân ve sûret-i icrâsı taʻlîmâtnâmede tasrîh edilecekdir.
Mâdde 9- Tâlibâtın iskân ve iʻâşe ve ilbâsı masârıfı Hilâl-i Ahmer'e âiddir. Tâlibâta, ilk üç aylık
tecrübe devresinden sonra zamân ve ihtiyâca [85] göre heyʼet-i merkeziyece takdîr edilecek muhas-
sesât-ı şehriye iʻtâ olunur. Şehâdetnâme ahz edenler yurd ahkâmına tâbiʻdir.
Mâdde 10- Her talibe, tecrübe devresinden sonra derslere devâmından iʻtibâren Hilâl-i Ahmer
tarafından hayât sigortasına kaydedilir. Sigorta muʻâmelâtı taʻlîmât-ı mahsûsası ahkâmına tevfîkan
icrâ edilir.
İkmâl-i tahsîl ile şehâdetnâme alacaklara "Hilâl-i Ahmer hemşîresi" unvânı ve bir "alâmet-i
mahsûsa" verilir.
Mâdde 11- Müddet-i tahsîli esnâsında tâlibâta taʻtîl zamânında her sene ancak bir ay meʼzû-
niyet verilir. Maʻamâfîh bir maʻzeret-i kaviyesi tebeyyün edenlere heyʼet-i idâre karârıyla nihâyet
dört hafta daha meʼzûniyet verilebilir ve bu nevʻ meʼzûniyetler esnâsında tâlibâtın muhassesâtı katʻ
edilmez. Maʻamâfîh bir senede iki aydan ziyâde meʼzûniyet almak mecbûriyetinde kalanların muhas-
sesâtı katʻ olunduğu gibi gaybubet etdiği zamânı ertesi sene itmâm etmedikçe müddet-i tahsîliyeyi
bitirmiş sayılmaz.
Mâdde 12- Şehâdetnâme ahzından iʻtibâren mürûr edecek beş sene zarfında yurd taʻlîmâtnâme-
sine göre daʻvetine icâbet etmeyen veya bir meʼmûriyete taʻyîn edildiği hâlde heyʼet-i merkeziyece
şâyân-ı kabûl bir maʻzereti olmaksızın hizmetine devâm eylemeyen veya herhangi bir sebebden dola-
yı ihrâc edilen veya kendiliğinden terk-i hizmet eyleyen hemşîre Hilâl-i Ahmer hemşîresi unvânından
ve buna âid hukûk ve müsâʻadâtdan mahrûm olur. İhtiyâr edilmiş olan masârıf-ı tahsîliye ber-mûceb-i
mukâvele kefîlinden taleb ve istirdâd olunur. İlk devre imtihânında şerâit-ı mahsûsası dâhilinde mu-
vaffak olamayan tâlibât bilâ-kayd ü şart ihrâc olunur.
Mâdde 13- Esnâ-yı tahsîlde hâd bir hastalığa dûçâr olan tâlibât Hilâl-i Ahmer Hastahânesi teʼsîs
olununcaya kadar Hilâl-i Ahmer'in göstereceği hastahânede Hilâl-i Ahmer hesâbına tedâvî olunur.
Kendi hânesinde tedâvî olunmak arzu edenlere hastahâneye verilecek masrafdan ziyâde bir şey ve-
rilmez. Hastalık netîcesinde tâlibâtın tahsîle devâm edemeyecek sûretde alîl olduğu tebeyyün ederse
mektebince o zamâna kadar tâlibeye edilmiş olan masraf taleb ve istirdâd olunmaz. Tâlibâtdan birisi
aʻzamî bir seneden fazla süren bir hastalıkla maʻlûl olursa bir sene nihâyetinde kaydı terkîn edilir.
Mâdde 14- Mektebde mevcûd meʼmûrîn ile tâlibât ve müstahdemînin taʻyînâtı mekteb heyʼeti
tarafından tertîb edilir.
Mâdde 15- Hemşîreler meyânında beş senelik hizmet-i mecbûriyeyi îfâdan sonra hastabakı-
cılık hizmetinden çekilmek isteyenlerden masârıf-ı tahsîliye istirdâd olunmaz. Fakat Hilâl-i Ahmer
hemşirelerine mahsûs alâmet-i fârika geriye alınır. Bu beş seneden sonra yine Hilâl-i Ahmer'e merbût
kalmak isteyenler yurd taʻlîmâtı ahkâmına tebaʻan hizmetlerine devâm eder.
Şerâit-i Kabûl
Mâdde 16- Mektebe kabûl olunmak için;
a-Türk tebaʻası olmak,
1735
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 39
_______________
_______________
_______________
1736
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 39
_______________
_______________
_______________
1737
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 39
_______________
_______________
_______________
Azîmet
Hilâl-i Ahmer'e âid bazı mesâil-i mühimmenin müzâkeresi için Müfettiş-i Umûmî Doktor İs-
mail Besim, merkez-i umûmî aʻzâsından Doktor Hakkı Şinasi Paşalar Ankara'ya azîmet etmişlerdir.
_______________
_______________
1738
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 39
Hilâl-i Ahmer makâsıd-ı hayriyesini senelerden beri taʻb nâ-şinâs bir azm ü îmânla neşr u
taʻmîm ve mesâʻîsini pek büyük muvaffakiyetlerle tetvîc eden Konya Hilâl-i Ahmer Heyʼet-i
Merkeziyesi:
Reîs-i Evvel Gevrakîzâde Vehbi Efendi Reîs-i Sânî ve Maʻârif Müdür-i sâbıkı
Mehmed Ferid Bey
Vehbi Effendi, président du Croissant-
Rouge de Conia Mehmed Ferid Bey, vice-président du
C.R. de Conia
1739
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 39
1740
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 39
1741
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 39
_______________
_______________
_______________
1742
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 39
_______________
_______________
Osmancık Kazâsı
Bu sene Kurbân Bayramı'nda maʻa-nevâhî Osmancık kazâsında cemʻ edilen deriler bi'l-müzâ-
yede fürûht edilerek esmân-ı bâliğasının bir nısfı Himâye-i Etfâl Cemʻiyeti'ne ve cemʻiyetimize tefrîk
edilen nısf-ı diğeri 6.793 kuruş merkez-i umûmîmize irsâl kılınmışdır.
_______________
_______________
1743
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 39
[Lira]/Kuruş
Deutsche Levant Lines Şirketi'nin Felemenk Umûm Acentesi Mösyö
67,17
Şloser'den, Türk lirası
Kıbrıs'da Magosa kasabasında Işık Derneği vâsıtasıyla ahâlî-i müslime-
3,5/6
den, İngiliz lirası
İskenderiye'de tüccâr-ı muʻtebereden el-Hâc Mustafa Kâmil-i Giridî
30
Efendi'den, İngiliz lirası
Detroit Türk Teʻâvün Cemʻiyeti'nden, İngiliz lirası 30
[Frank]/Santim
Neorlandiya Salîb-i Ahmer Cemʻiyeti tarafından, İsviçre frangı 196,90
Triyeste Şehbenderliği'nden, İtalyan frangı 500
Hacıoğlupazarcık ahâlî-i İslâmiyesi'nden, Romanya frangı 666,85
_______________
Detroit Hilâl-i Ahmer Cemʻ-i İʻâne Heyʼeti vâsıtasıyla ber-vech-i âtî teberruʻâtda bulunanlar:
* Diyarbekir vilâyetinden Timur Hasan Efendi, bir aded rubʻ altın
* Mamuretülaziz vilâyetinden aʻyân İbrahim Efendi, beş dolar kıymetinde çikolata
* Mamuretülaziz vilâyetinden Ahmed Efendizâde Nuri Efendi, yedi dolar kıymetinde çiçek
* Erzurum vilâyetinden Hüseyin Resul Efendi, 5 dolar
_______________
1744
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 39
İzmir Merkezi'nin 1 Kânûn-ı Sânî 1340 [Ocak 1924] târîhinden 1 Temmuz [1]340 [1924]
târîhine kadar
Makbûzât
Merkez-i umûmîden irsâlât 653.780
Maktûʻ makbûz mukâbilinde derc edilen iʻânât 208.725
Maktûʻ makbûz mukâbilinde derc edilmeyen iʻânât 351.281
Îcâr bedelâtından 142.500
Çiçek günü hâsılâtı 116.606
Pul hâsılâtı 398.265
Müsâmerelerden 1.218.846
Şuʻabâtdan irsâlât 364.049
Hâsılât-ı müteferrika 275.716
3.729.768
Teʼdiyât
Merkez-i umûmîye irsâlât 1.189.804
Masârıf-ı idâre 753.412
İkiçeşmelik ve Tepeköy Dispanserleri 563.711
Tepeköy Dispanserleri inşââtı masârıfı 1.305.123
İzmir Hilâl-i Ahmer Hastahânesi 965.162
Üserâya muʻâvenet 1.200
Muhâcirîne muʻâvenet 51.876
Yekûn 4.830.288
Büyükçekmece Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Sânî 1340 [Ocak 1924] târîhinden 29 Şubat [1]340
[1924] târîhine kadar
Makbûzât
Maktûʻ makbûz mukâbilinde iʻânât 7.790
7.790
Teʼdiyât
Merkez-i umûm[î]ye irsâlât 6.680
Masârıf-ı idâre 25
Yekûn 6.705
1745
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 39
Teʼdiyât
Merkez-i umûmîye irsâl kılınan 6.000
Masârıf-ı idâre 30
Yekûn 6.030
[94] Haçin Şuʻbesi'nin 1 Nisan 1340 [1924] târîhinden Temmuz [1]340 [1924] târîhine kadar
Makbûzât
Maktûʻ makbûz mukâbilinde iʻânât 2.675
Vâridât-ı muhtelife 4.082
6.757
Keşan Şuʻbesi'nin 23 Kânûn-ı Evvel [1]339 [Aralık 1923] târîhinden 30 Eylül [1]340 [1924]
târîhine kadar
Makbûzât
Maktûʻ makbûz mukâbilinde iʻânât 14.335
Maktûʻ makbûz mukâbilinde olmayan iʻânât 20.073
34.408
Teʼdiyât
Merkez-i umûmîye irsâlât 30.000
Masârıf-ı idâre 3.023
Yekûn 33.023
1746
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 39
Babaeski Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]340 [Ocak 1924] târîhinden 30 Eylül [1]340 [1924]
târîhine kadar
Makbûzât
Maktûʻ makbûz mukâbilinde iʻânât 55.775
Vâridât-ı muhtelife 18.958
74.733
Teʼdiyât
Merkez-i umûmîye irsâlât 58.891
Masârıf-ı idâre 388
Yekûn 59.279
Torbalı Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]340 [Ocak 1924] târîhinden 31 Mart [1]340 [1924]
târîhine kadar
Makbûzât
Maktûʻ makbûz mukâbilinde iʻânât 72.120
Teʼdiyât
Muʻâvenât-ı muhtelife ve masârıf-ı idâre 85.397,50
Tire Şuʻbesi'nin 1 Şubat [1]340 [1924] târîhinden 30 Nisan [1]340 [1924] târîhine kadar
Makbûzât
Maktûʻ makbûz mukâbilinde iʻânât 24.945
Maktûʻ makbûz mukâbilinde olmayan iʻânât 99.138
124.083
Teʼdiyât
Merkez-i umûmîye irsâlât 24.850
Muʻâvenât-ı muhtelife 40.459
Masârıf-ı idâre 4.440
Yekûn 99.749
Edremid Hanımlar Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]340 [Ocak 1924] târîhinden 31 Mart [1]340
[1924] târîhine kadar
Makbûzât
Maktûʻ makbûz mukâbilinde olmayan iʻânât 12.020
Vâridât-ı muhtelife 1.285
13.305
1747
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 39
Teʼdiyât
Merkez-i umûmîye irsâlât 2.095
Masârıf-ı idâre 1.370,50
Yekûn 3.465,50
[95] Çatalca Merkezi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]340 [Ocak 1924] târîhinden 31 Mart [1]340 [1924]
târîhine kadar
Makbûzât
Maktûʻ makbûz mukâbilinde iʻânât 182.940
Müdevver-i nakdî 146.991,25
329.931,25
Teʼdiyât
Merkez-i umûmîye irsâlât 3.000.000
Yekûn 3.000.000
Nisan [1]340 [1924] târîhinden gâye-i Haziran [1]340 [1924] târîhine kadar
Makbûzât
Maktûʻ makbûz mukâbilinde iʻânât 11.150
Maktûʻ makbûz mukâbilinde olmayan iʻânât 200
Vâridât-ı muhtelife 18.808
30.158
Teʼdiyât
Merkez-i umûmîye irsâlât 60.032
Yekûn 60.032
Eskişehir Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]340 [Ocak 1924] târîhinden 31 Mart [1]340 [1924]
târîhine kadar
Makbûzât
Maktûʻ makbûz mukâbilinde iʻânât 3.500
Maktûʻ makbûz mukâbilinde olmayan iʻânât 65.156,25
Vâridât-ı muhtelife 23.300
91.957,25
1748
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 39
Teʼdiyât
Merkez-i umûmîye irsâlât 75.045
Muʻâvenât-ı muhtelife 22.195
Masârıf-ı idâre 10.124
Yekûn 107.364
Teʼdiyât
Merkez-i umûmîye irsâlât 61.515
Muʻâvenât-ı muhtelife 13.977
Masârıf-ı idâre 15.737
Yekûn 91.238
1749
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 39
Teʼdiyât
Bursa merkezine irsâlât 59.625
Yekûn 59.625
Teʼdiyât
Bursa merkezine irsâlât 36.157
Masârıf-ı idâre 500
Yekûn 36.657
Teʼdiyât
Merkez-i umûmîye irsâlât 24.944
Muʻâvenât-ı muhtelife 50.200
Masârıf-ı idâre 188
Yekûn 75.332
Burdur Merkezi'nin 1 Mart [1]340 [1924] târîhinden 31 Mayıs [1]340 [1924] târîhine kadar
Makbûzât
Vâridât-ı muhtelife 24.534
24.534
Teʼdiyât
Merkez-i umûmîye irsâlât 9.000
Muʻâvenât-ı muhtelife 24.300
Masârıf-ı idâre 2.425
Yekûn 116.725
1750
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 39
Hamidabad Merkezi'nin Kânûn-ı Sânî [1]340 [Ocak 1924] târîhinden 1 Mart [1]340 [1924]
târîhine kadar
Makbûzât
Maktûʻ makbûz mukâbilinde iʻânât 2.700
Vâridât-ı muhtelife 66.380
69.080
Teʼdiyât
Muʻâvenât-ı Muhtelife 100
[Yekûn] 100
Teʼdiyât
Merkez-i umûmîye irsâlât 50.000
Muʻâvenât-ı muhtelife 39.300
Masârıf-ı idâre 1.350
Yekûn 90.650
Teʼdiyât
Merkez-i umûmîye irsâlât 40.000
Muʻâvenât-ı muhtelife 6.441,50
Masârıf-ı idâre 4.509
Yekûn 50.950,50
Vezirköprü Şuʻbesi'nin 23 Kânûn-ı Evvel târîhinden 17 Kânûn-ı Sânî [1]340 [Ocak 1924] târî-
hine kadar
Makbûzât
Maktûʻ makbûz mukâbilinde iʻânât 9.032,50
9.032,50
1751
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 39
Teʼdiyât
Merkez-i umûmîye irsâlât 8.500
Masârıf-ı idâre 43
Yekûn 8.534
Amasya Vezirköprü Şuʻbesi'nin 18 Kânûn-ı Sânî [1]340 [Ocak 1924] târîhinden 31 Ağustos
[1]340 [1924] târîhîne kadar
Makbûzât
Maktûʻ makbûz mukâbilinde iʻânât 5.880
Vâridât-ı muhtelife 23.546
29.426
Teʼdiyât
Merkez-i umûmîye irsâlât 27.500
Masârıf-ı idâre 515
Yekûn 28.015
Teʼdiyât
Merkez-i umûmîye irsâlât 780.892,50
Masârıf-ı idâre 27.491,50
Yekûn 808.384
1752
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 39
Teʼdiyât
Merkez-i umûmîye irsâlât 69.603,50
Masârıf-ı idâre 16.884
Yekûn 86.478,50
Teʼdiyât
Merkez-i umûmîye irsâlât 582.433
Masârıf-ı idâre 623
Yekûn 583.056
Trabzon Merkezi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]340 [Ocak 1924] târîhinden 31 Mart [1]340 [1924]
târîhîne kadar
Makbûzât
Maktûʻ makbûz mukâbilinde iʻânât 15.905
Maktûʻ makbûz mukâbilinde olmayan iʻânât 10.970
Vâridât-ı muhtelife 13.705
40.580
Teʼdiyât
Merkez-i umûmîye irsâlât 60.000
Muʻâvenât-ı muhtelife 30.000
Masârıf-ı idâre 15.515
Yekûn 105.515
Bursa Hanımlar Merkezi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]340 [Ocak 1924] târîhinden 31 Mart [1]340
[1924] târîhîne kadar
Makbûzât
Maktûʻ makbûz mukâbilinde iʻânât 3.750
Maktûʻ makbûz mukâbilinde olmayan iʻânât 35.212,75
38.962,75
1753
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 39
Teʼdiyât
Bursa Hilâl-i Ahmer Merkezi'ne irsâlât 41.217,75
Masârıf-ı idâre 13.659,50
Yekûn 54.877,25
Adana Dörtyol Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]340 [Ocak 1924] târîhinden 1 Haziran [1]340
[1924] târîhîne kadar
Makbûzât
Vâridât-ı muhtelife 4.550
4.550
Teʼdiyât
Merkez-i umûmîye irsâlât 21.303
Muʻâvenât-ı muhtelife 630
Masârıf-ı idâre 389
Yekûn 22.322
Gediz Şuʻbesi'nin Şubat [1]340 [1924] târîhinden 31 Mayıs [1]340 [1924] târîhine kadar
Makbûzât
Maktûʻ makbûz mukâbilinde iʻânât 15.991,50
Maktûʻ makbûz mukâbilinde olmayan iʻânât 1.710
17.701,50
Teʼdiyât
Masârıf-ı idâre 2.477,50
Yekûn 2.477,50
[99] Armudlu Şuʻbesi'nin 1 Mart [1]340 [1924] târîhinden 24 Mayıs [1]340 [1924] târîhine
kadar
Makbûzât
Maktûʻ makbûz mukâbilinde iʻânât 550
Maktûʻ makbûz mukâbilinde olmayan iʻânât 4.004,75
4.554,75
1754
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 39
Teʼdiyât
4.554,75
Yekûn 4.554,75
Anamur Şuʻbesi'nin Mart [1]340 [1924] târîhinden 1 Haziran [1]340 [1924] târîhine kadar
Makbûzât
Maktûʻ makbûz mukâbilinde iʻânât 1.850
Maktûʻ makbûz mukâbilinde olmayan iʻânât 13.237,50
Vâridât-ı muhtelife 7.854,75
22.924,25
Teʼdiyât
Merkez-i umûmîye irsâlât 13.500
Masârıf-ı idâre 1.919
Yekûn 15.419
Genç Merkezi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]340 [Ocak 1924] târîhinden 31 Mart [1]340 [1924] târîhi-
ne kadar
Makbûzât
Maktûʻ makbûz mukâbilinde iʻânât 13.140
13.140
Teʼdiyât
Merkez-i umûmîye irsâlât 13.000
Masârıf-ı idâre 240
Yekûn 13.140
Teʼdiyât
Masârıf-ı idâre 2.200
Yekûn 2.200
1755
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 39
Foça-i Cedid Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]340 [Ocak 1924] târîhinden 30 Haziran [1]340
[1924] târîhine kadar
Makbûzât
Maktûʻ makbûz mukâbilinde iʻânât 4.120
Vâridât-ı muhtelife 58.460
62.570
Teʼdiyât
İzmir Merkezi'ne irsâlât 13.760
Muʻâvenât-ı muhtelife 3.310
Yekûn 17.070
Karahisarısahib Merkezi'nin 25 Kânûn-ı Evvel [1]339 [1923] târîhinden Mayıs [1]340 [1924]
târîhine kadar
Makbûzât
Maktûʻ makbûz mukâbilinde iʻânât 200
Maktûʻ makbûz mukâbilinde olmayan iʻânât 77.014
Vâridât-ı muhtelife 52.077
129.291
Teʼdiyât
Merkez-i umûmîye irsâlât 19.105
Muʻâvenât-ı muhtelife 24.178,50
Yekûn 50.213,50
[100] Uzunköprü Şuʻbesi'nin Kânûn-ı Sânî [1]340 [1924] târîhinden 31 Mart [1]340 [1924]
târîhine kadar
Makbûzât
Maktûʻ makbûz mukâbilinde iʻânât 10.820
Maktûʻ makbûz mukâbilinde olmayan iʻânât 302.751
313.571
Teʼdiyât
Merkez-i umûmîye irsâlât 200.000
Muʻâvenât-ı muhtelife 39.805
Yekûn 239.805
1756
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 39
Teʼdiyât
Merkez-i umûmîye irsâlât 30.000
Muʻâvenât-ı muhtelife 17.161,50
Masârıf-ı idâre 300
Yekûn 47.461,50
Teʼdiyât
Merkez-i umûmîye irsâlât 15.000
Muʻâvenât-ı muhtelife 13.039
Masârıf-ı idâre 5.150
Yekûn 33.189
Ordu Merkezi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]340 [1924] târîhinden 31 Mart [1]340 târîhine kadar
Makbûzât
Maktûʻ makbûz mukâbilinde iʻânât 26.750
Maktûʻ makbûz mukâbilinde olmayan iʻânât 222.525,25
249.275,25
Teʼdiyât
Muʻâvenât-ı muhtelife 8.965
Masârıf-ı idâre 243,75
Yekûn 9.208,75
1757
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 39
Teʼdiyât
Merkez-i umûmîye irsâlât 131.322
Muʻâvenât-ı muhtelife 122.250,25
Yekûn 253.572,25
Mustafakemalpaşa Şuʻbesi'nin Kânûn-ı Sânî [1]340 [Ocak 1924] târîhinden 31 Mart [1]340
[1924] târîhine kadar
Makbûzât
Maktûʻ makbûz mukâbilinde iʻânât 13.830
13.830
Teʼdiyât
Masârıf-ı idâre 2.208
Yekûn 2.208
[101] Nisan [1]340 [1924] târîhinden 30 Haziran [1]340 [1924] târîhine kadar
Makbûzât
Maktûʻ makbûz mukâbilinde iʻânât 3.300
Maktûʻ makbûz mukâbilinde olmayan iʻânât 1.145
Vâridât-ı muhtelife 9.298
13.743
Teʼdiyât
Merkez-i umûmîye irsâlât 30.000
Muʻâvenât-ı muhtelife 8.650
Masârıf-ı idâre 3.170
Yekûn 41.820
1758
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 39
Adana Merkezi'nin Kânûn-ı Sânî [1]340 [Ocak 1924] târîhinden 31 Mart [1]340 [1924]
târîhine kadar
Makbûzât
Maktûʻ makbûz mukâbilinde iʻânât 2.950
Maktûʻ makbûz mukâbilinde olmayan iʻânât 7.000
Vâridât-ı muhtelife 187.655
197.605
Teʼdiyât
Merkez-i umûmîye irsâlât 122.895
Muʻâvenât-ı muhtelife 65.117,50
Masârıf-ı idâre 23.144,75
Yekûn 211.157,25
Kocaeli Merkezi'nin Kânûn-ı Sânî [1]340 [1924] târîhinden Mart [1]340 [1924] târîhine kadar
Makbûzât
Maktûʻ makbûz mukâbilinde iʻânât 96.995
Maktûʻ makbûz mukâbilinde olmayan iʻânât 136.458,50
Vâridât-ı muhtelife 335.237
568.689,50
Teʼdiyât
Merkez-i umûmîye irsâlât 420.000
Muʻâvenât-ı muhtelife 49.792,50
Masârıf-ı idâre 9.229
Yekûn 479.021,50
Teʼdiyât
Merkez-i umûmîye irsâlât 140.000
Muʻâvenât-ı muhtelife 15.000
Masârıf-ı idâre 4.850
Yekûn 159.850
1759
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 39
Teʼdiyât
Merkez-i umûmîye irsâlât 22.452
Muʻâvenât-ı muhtelife 7.750
Masârıf-ı idâre 32.777,75
Yekûn 62.979,75
Tekfurdağı Merkezi'nin gâye-i Kânûn-ı Sânî [1]340 [Ocak 1924] târîhine kadar
Makbûzât
Maktûʻ makbûz mukâbilinde iʻânât 925
Maktûʻ makbûz mukâbilinde olmayan iʻânât 55.834,75
56.759,75
Teʼdiyât
Merkez-i umûmîye irsâlât 47.500
Masârıf-ı idâre 520
Yekûn 48.020
Teʼdiyât
Muʻâvenât-ı muhtelife 4.673,50
Masârıf-ı idâre 9.254
Yekûn 13.927,50
1760
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 39
Bursa Merkezi'nin Kânûn-ı Sânî [1]340 [1924] târîhinden Mart [1]340 [1924] târîhine kadar
Makbûzât
Maktûʻ makbûz mukâbilinde iʻânât 17.745
Maktûʻ makbûz mukâbilinde olmayan iʻânât 10.000
Vâridât-ı muhtelife 262.775,50
290.520,50
Teʼdiyât
Merkez-i umûmîye irsâlât 180.992,50
Muʻâvenât-ı muhtelife ve masârıf-ı idâre 60.537,25
Merkez ittihâz olunmak üzere mübâyaʻa olunan binâ 538.065
Yekûn 779.594,75
Teʼdiyât
Merkez-i umûmîye irsâlât 275.765
Muʻâvenât-ı muhtelife ve masârıf-ı idâre 51.588
Yekûn 327.353
Teʼdiyât
Merkez-i umûmîye irsâlât 3.327
Muʻâvenât-ı muhtelife ve masârıf-ı idâre 38.768,75
Yekûn 42.095,75
1761
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 39
Göynük Şuʻbesi'nin Kânûn-ı Sânî [1]340 [Ocak 1924] târîhinden Ağustos [1]340 [1924]
târîhine kadar
Makbûzât
Maktûʻ makbûz mukâbilinde iʻânât 36.350
Maktûʻ makbûz mukâbilinde olmayan iʻânât 7.564
43.914
Teʼdiyât
Merkez-i umûmîye irsâlât 46.715
133,50
Yekûn 46.848,50
Teʼdiyât
Ankara Murahhaslığı'na ve merkez-i umûmîye irsâlât 205.000
Masârıf-ı idâre 9.207
Yekûn 214.207
[103] Karamürsel Şuʻbesi'nin Nisan [1]340 [1924] târîhinden 30 Haziran [1]340 [1924]
târîhine kadar
Makbûzât
Maktûʻ makbûz mukâbilinde iʻânât 8.542
Vâridât-ı muhtelife 1.706
10.248
Teʼdiyât
Merkez-i umûmîye irsâlât 3.206
Masârıf-ı idâre 32
Yekûn 3.238
Ayvacık Şuʻbesi'nin Kânûn-ı Sânî [1]340 [Ocak 1924] târîhinden 31 Mart [1]340 [1924] târîhi-
ne kadar
Makbûzât
Maktûʻ makbûz mukâbilinde iʻânât 33.710
Maktûʻ makbûz mukâbilinde olmayan iʻânât 33.682
Vâridât-ı muhtelife 18.425
85.817
1762
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 39
Teʼdiyât
Merkez-i umûmîye irsâlât 52.000
Muʻâvenât-ı muhtelife ve masârıf-ı idâre 18.777
Yekûn 70.777
Teʼdiyât
Muʻâvenât-ı muhtelife ve masârıf-ı idâre 30.089,50
Yekûn 30.089,50
Amerika'da Detroit Şehrinde Teşekkül Eden Hilâl-i Ahmer Cemʻ-i İʻâne Komisyonu
Tarafından Teberruʻan Gönderilen 3.025 Doların Müteberriʻînine Âid Esâmî Listesi
[Memleketi - Esâmî] Dolar-Sent
Edirne vilâyeti Gelibolu sancağında Ahmed oğlu Hamdi Efendi 2
Erzurum vilâyeti Kiğı kazâsı Emayiç karyesinden Mehmed oğlu Ali
15
Efendi
Elaziz vilâyeti Hozat kazâsı Pah karyesinden Süleyman oğlu Musa Efendi 5,25
Erzurum vilâyeti Kiğı kazâsı Maskân karyesinden Nuri oğlu İbrahim
10
Efendi
Elaziz vilâyeti Hozat kazâsı Ulupınar karyesinden Hızır oğlu İlyas Efendi 23
Erzurum vilâyeti Erzincan kazâsı Pülümür Şip Ağası Ahmed oğlu Meh-
4,25
med Efendi
Erzurum vilâyeti Kiğı kazâsı Çatan karyesinden Ahmed oğlu Abdurrah-
8
man Efendi
Elaziz vilâyeti İçmelifalzade karyesinden Kiyan Ağası oğlu Yonsor Efendi 18
Elaziz vilâyeti, Bekir oğlu İbrahim Efendi 13
Erzurum vilâyeti Kiğı, Çurmekmaşka karyesinden, Mehmed oğlu Mah-
24,75
mud Efendi
Erzurum vilâyeti Kiğı, Süyukkârmezre karyesinden Halil oğlu Mustafa
11
Efendi
Makedonya vilâyeti, Arnavud Nuri Efendi zevcesi Roza Hanım 5
Erzurum vilâyeti Kiğı, Haliron karyesinden Ali oğlu Mehmed Efendi 21
Erzurum vilâyeti Kiğı, Keryüz karyesinden Mehmed oğlu Hasan Efendi 4
1763
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 39
1764
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 39
1765
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 39
1766
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 39
1767
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 39
1768
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 39
1769
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 39
1770
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 39
Şimâlî Amerika'da
Kanada 86.000
Cemâhîr-i Müttefika-i Amerika 5.596.552
1771
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 39
Bu yekûn Gençlik Salîb-i Ahmeri'nin Avrupa ve Amerika'dan mâʻadâ diğer kıtaʻât-ı arziyede de
derece-i terakkî ve inkişâfını göstermekdedir.
Yukarıki erkâm yekdiğeriyle mukâyese edilecek olursa vehle-i ûlâda nazar-ı dikkati Cemâhîr-i
Müttefika-i Amerika celb eder.
Yirmi yedi memleketin Gençlik Salîb-i Ahmeri'ne 7.900.000 aʻzâ isâbet eylediği hâlde yalnız
Amerika Gençlik Salîb-i Ahmeri'nin aʻzâ adedi beş milyona bâliğ olmakdadır ki, bu da Amerika
ahâlîsinin ehemmiyet-i adediyesine ve Amerika müessesât-ı ictimâʻiyesinde Salîb-i Ahmer'in işgâl
etdiği mevkiʻ-i muʻallâyı gösterir. İtalya'da Maʻârif Nezâreti'nin mekteblerde icrâ etdiği ıslâhât ve te-
ceddüdât Gençlik Salîb-i Ahmeri'nin mekteblere kabûl ve idhâli târîhine tesâdüf eylemekdedir. Bu iki
hâdisenin aynı zamânda vukûʻu İtalya'da mikdârı bir milyona bâliğ olan Gençlik Salîb-i Ahmeri'nin
inkişâfını teshîle medâr olmuşdur.
Gençlik Salîb-i Ahmeri'nin Avrupa'da ilk teessüs etdiği memleketden biri de Çekoslovakya'dır.
Çekoslovakya'da 1923 senesinde Gençlik Salîb-i Ahmeri aʻzâsı 150.000 iken 1924 senesi zar-
fında 280.000'[e] bâliğ olmuşdur. Bu inkişâf-ı serîʻi, Gençlik Salîb-i Ahmeri'nin teşkîlâtı muntazam
bir programla idâre edildiğine [110] atfedilmekdedir. Merâkiz ve şuʻabâtın Gençlik Salîb-i Ahmer
aʻzâsı hakkında senede iki defa tertîb etdiği cedâvil-i ihsâiye merkez-i umûmîce bir zemîn-i mütâlaʻa
ve tedkîk teşkîl eder.
Lehistan Gençlik Salîb-i Ahmeri 1919 senesinde teʼsîs edilmişdir. Bolşevik ordularının mem-
leketi istîlâsı bir aralık Gençlik Salîb-i Ahmeri'nin inkişâfına mâniʻ olmuş ve ancak 1921 senesinde
yeniden büyük bir faʻâliyet başlamışdır.
Avusturya'ya gelince; 180.000 aʻzâsı bulunan bu memleket Salîb-i Ahmeri'nin 140.000'i Genç-
lik Salîb-i Ahmeri teşkîl etmesi şâyân-ı kayıddır.
Balkanlarda harbden sonra tahassul eden vazʻiyetin Gençlik Salîb-i Ahmeri'nin inkişâfına pek
büyük yardımı olmuşdur.
Umûr-ı hayriye için açılan geniş sâha-i faʻâliyet, muʻâvenet-i mütekâbile fikrinin zuhûruna
fırsat-bahş olmuşdur.
Yugoslavya'da mekâtibde yapılması mutasavver olan teceddüdât ve ıslâhâtı Gençlik Salîb-i Ah-
meri'nin teshîl edeceği hakkında perverde edilen ümîdler pek büyükdür.
İngiltere, Belçika, Fransa, Norveç, İsveç ve İsviçre ile üç Baltık devletlerinde Gençlik Salîb-i
Ahmeri'nin mekteblere idhâli için büyük bir faʻâliyet görülmekdedir.
1772
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 39
Aksâ-yı şarkda ve bilhâssa Filipin adalarıyla Japonya'da, Siyam'da Gençlik Salîb-i Ahmeri fev-
kalâde inkişâf etmişdir. Filipin'in 900.000 aʻzâsı vardır.
Gençlik Salîb-i Ahmeri fikri Avustralya ile Kanada'da zuhûr etdiğinden bu iki memleketde bu
müessese, etrâfa pek derîn kökler salmışdır.
_______________
_______________
1773
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 39
_______________
1774
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 39
_______________
_______________
_______________
MUKTEBESÂT
Hareket-i arz küremizin en eski derdidir. Arzımız ihtiyârladıkça bu beliyye de şiddetini tahfîf
etmekdedir. Sath-ı arzın titremediği zamân hiç yokdur. Sismograflar vaktiyle haber verse de hâne-
lerimizi yıkılmakdan kurtaramaz. Siman arme inşâât her zamân muʻâvenete hâzır olmak lâzımdır.
Erzurum'daki zelzele hareketlerin en müdhişi olan bünyevî nevʻdendir, mâddî muʻâvenetler, maʻnevî
tesellîler…
_______________
Hareket-i arz küremizin en kadîm derdlerinden biridir. Cirmimiz daha bidâyet-i teşekkülün-
de varlık âlemine gözlerini çırpına çırpına açmış, kışr bağlayıp devre-i hayâtiyeye girinceye kadar
öyle inkılâblar, herc ü mercler geçirmişdir ki, tamâmen taʻrîf ve tasvîrinin bile imkânı yokdur. Eski
zelzelelerin bir anda koca bir cihân kıtʻasını zemîne gömebildiğini zikreder isek ilk jeolojik devir-
lerde harekât-ı arziyenin ne mahûf teʼsîrler gösterdiğini bir dereceye kadar anlatmış oluruz. İnsânın
zuhûruna tesâdüf etdiği yavaş yavaş tahakkuk eden üçüncü jeolojik devrindeki zelzeleler bile bu-
günkülerine nisbeten daha pek çok müdhiş olduğuna dâir pek çok emâreler vardır. Zavallı ecdâdımız
ne felâketlere maʻrûz kalmışlar, binlerce hallâc pamuğu gibi taşlara, kayalara çarpıla çarpıla zemîne
gömülmüşlerdir.
1775
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 39
Arzımız tedrîcen soğumakda, bir üvez gibi büzülmekde olduğundan hareket-i arz onun dâimî
maʻrûz kaldığı bir hâdisedir. Eğer alelâde derecede vukûʻ bulanları da hissedebilecek kâbiliyetde olsa
idik, bir dakîkamızın bile sükûnetle geçemediğine vâkıf olurduk.
Arzın kışrı kalınlaşıp biraz metânet kesb etdikden, dağ silsileleriyle de tarsîn edildikden sonra
hareket-i arzlar bugünkü iʻtidâl derecelerini bulmuş ise de yine ara sıra 1783'deki Calabria, 1756'daki
Lizbon, 1796'daki Kito, 1906'daki San Francisco (Valparaiso), 1908'deki Messina, 1923'deki Japon-
ya, 1924'deki bu son Erzurum zelzeleleri gibi hırçınlıklarıyla eski dehşetlerini hâtırlatmakda oldu-
ğundan bu âfete karşı her zamân ve her cihetle müteyakkız bulunmak lâzımdır.
Vâkıʻâ ilmin terakkiyâtı pek yakında sismografları ıslâh ederek bu gibi âfetleri halka kaçmağa
vakit kalacak derecede erken haber verebilecek bir hâle getireceğine şübhe yok ise de, yalnız cân
kurtarmağa hizmet edecek olan bu tedbîrin pek büyük ehemmiyeti olmayacakdır. Zîrâ eski bir darb-ı
meselimizin haber verdiği vechile "mâl, cânın yongasıdır". Bütün mâlımız, mülkümüz, binâlarımız
harâb oldukdan sonra yalnız çırıl çıplak vücûdlarımızı kurtarmakdan beklediğimiz fâide hâsıl olmaz.
Her şeyden evvel binâlarımızı bu gibi âfetlere mukâvemet edebilir tarzlarda inşâ etmeliyiz.
Japon felâketi üzerine icrâ edilen fennî tedkîkler en mukâvim meskenlerin siman arme usûlüyle inşâ
edilenler olduğunu meydâna çıkarmışdır. Fakat maʻatteessüf köy ve kasabalılarımızın serveti birden-
bire ebniyelerini bu tarzda döndürmeğe kâfi olmadığı meydândadır. Hattâ bu cihet zengin memleket-
lerde bile tamâmen teʼmîn edilememişdir.
Bu hakîkatler karşısında dâimâ ihtiyâtkâr davranmamız, ara sıra zuhûru zarûrî olan bî-nevʻ
âfetlerin ortaya dökeceği felâketzedelerin tâm vaktinde imdâdlarına yetişebilmek için tertîbât-ı mah-
sûsa almamız lâzımdır. Yangın beliyyesine karşı bir takım masârıfı kabûl etmeği ve itfâiye teşkîlâtı
yapmağı [113] nasıl zarûrî görüyor isek, hareketzedelere muʻâvenet karşılığı olmak üzere de hiç
olmazsa belediye büdcelerine bir mikdâr meblağ vazʻ edilmelidir. Maʻamâfîh her ne de olsa yalnız
resmî teşebbüsâtla böyle bir anda açılan yaraları tedâvî etmek mümkünsüz olacağından her yerde
ahâlînin iʻâne ve mürüvvetine de mürâcaʻat edilmek âdeti teʻâmül hükmüne girmişdir. Bu işe karşı
da belediyelerin hâzırlıkları bulunmalı, bir kısım vatandâşımızın meskenleri başına çökerken memle-
ketin her tarafındaki muʻâvenet mekanizması derhâl işlemeğe başlamalı, yeni emirler, teblîğler bek-
lenilmemelidir.
Erzurum hâdisesi meydâna geleli şöyle böyle haftasını buluyor. Hâlâ ashâb-ı mürüvvetin nere-
ye teslîm edeceğini bilemediği paraları ellerinde duruyor.
Henüz edîblerimiz halkı iʻâneye teşvîk için harâretle kalemlerine sarılmadılar. Hâlbuki böyle
yazıların büyük teʼsîrleri olacağı bin kere tecrübe edilmişdir.
Zâten gazeteler işe lüzûmu nisbetinde ehemmiyet vermedikçe halk felâketin derecesini takdîr
ve yapılacak fedâkârlığın mikdârını taʻyîn edemez.
Emîn olunuz ki, Erzurum havâlîsini sarsan bu defaki zelzele bu nevʻ felâketlerin en müdhişle-
rindendir. Bugüne kadar Erzurum ve havâlîsini yerle yeksân etdiğini öğrendiğimiz bu hareket eğer
Japonya gibi ebniyesi ve halkı kesîf bir memleketde vukûʻa gelse idi, harâbı birkaç yüz misli fazla
görülür, aks-i teʼsîriyle bütün âlem-i insâniyet heyecâna düşerdi.
Bu Erzurum zelzelesi, öyle Japon hareket-i arzı merkezi denize tesâdüf etmiş nevʻlerden de-
ğildir. Şarkda koca Asya kıtʻasını, garbda Anadolu ve Avrupa'yı taşıyan ve şimâlî kutublara kadar
mahfûz bulunan dâhilî kısımlardadır. Bu gibi âfetler hareketlerin en müdhiş nevʻini teşkîl eden bün-
1776
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 39
yevî zelzeledendir. Bunlar ancak derûn-ı arzdaki tabakât-ı asliyenin yerlerinden kaymasıyla tahaddüs
eder ve nice dâhilî mecrâları değişdirir. Yüz bin yıllık mağaraları hedm eyler. Yerler yarılır, mahal
mahal sular fışkırır, çatlaklardan mahûf mahûf gürültüler duyulur. Üzerinde bulunan insânlar ayak-
larının altında inkılâblar vukûʻa geldiğini, derûn-ı arzda buhrânlar tahaddüs etdiğini hisseder. Arzın
hasta sînesinde meydâna gelmiş karışıklıklar tekrâr muvâzenesini bulup yeni bir vazʻiyet tekevvün
edinceye kadar da bu darbelerin arkası kesilmez. Duʻâ edelim ki, bu âfet herkesin dağda, bayırda, har-
mânda meşgûl olduğu bir mevsime tesâdüf eyledi. Ya maʻâzallah hânelere, kulübelere ilticâ edilmiş
bir zamâna tesâdüf etse idi, yukarıki müdhiş yekûnlere birkaç sıfırın daha ilâvesi ıztırârında kalırdık.
Böyle azîm felâketlerde halka yapılacak muʻâvenetler yalnız mâddî değildir.
Sarsılan mantıklarını yerine getirmek, zaʻfa uğramış irâdelerini takviye etmek ister. Bu da an-
cak diğer kardeşlerin kendi felâketleriyle cândan alâkadâr olduklarını göstermekle teʼmîn edilir. Yine
Erzurum halkı bahtiyâr imiş ki, en felâketli anlarda büyük halâskârlarını aralarında görecekler, ilk
maʻnevî tesellîyi onun şefîk sözlerinden alacaklardır.
Şimdilik söyleyeceğimiz söz vatandâşlarımızı mümkün olduğu kadar aʻzamî muʻâvenete
daʻvetdir. İnşâallah felâketin önüne geçdikden sonra bu defaki hareketin ilmî esbâbı hakkında da
maʻlûmât vermeğe çalışırız.
Abdülfeyyaz Tevfik
1777
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 39
Âtîdeki iʻâne heyʼetlerine esâmîsi zîrde gösterilen aʻzâ-yı kirâm intihâb edilmişdir:
Eyübsultan Heyʼeti'ne Tevfik Paşa
Kandilli Heyʼeti'ne Raif Efendi
Anadoluhisar Heyʼeti'ne Fazılbey eşrâfından
Anadoluhisar Heyʼeti'ne Ahmed Hâmid Bey, Muhassesât-ı Zâtiye mümeyyizlerinden
Âtîdeki iʻâne heyʼetlerine esâmîsi zîrde gösterilen aʻzâ-yı kirâm intihâb edilmişdir:
Beylerbeyi Heyʼeti'ne Şemseddin Efendi, Galata Mahkeme-i Şerʻiyye kâtiblerinden
Kumkapı Heyʼeti'ne Mehmed Ali Efendi, Nişanca Mahallesi Muhtâr-ı Sânîsi
Kumkapı Heyʼeti'ne Kâzım Bey, Lalahüseyinpaşa Muhtâr-ı Evveli
Kumkapı Heyʼeti'ne Hâfız Mehmed Efendi, Kürkçübaşı Mahallesi Muhtâr-ı Sânîsi
1778
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 39
1779
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 39
1780
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 39
1781
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 39
1782
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 39
1783
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 39
1784
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 39
1785
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 39
_______________
Avrupa'nın en maʻrûf fabrikaları derecesinde un ve irmik tahn eder. Terakkiyât-ı cedîdeye tevfîkan
tekemmül etdirilmiş yegâne millî dakîk fabrikasıdır.
_______________
Beşir Kemal Balık Yağı Sübyesi: Bizzât balık yağından daha kuvvetlidir. Bilhâssa balık yağı
içmeyenlere tavsiye olunur.
Osmanlı Kınakına Hulâsası: Miʻde ve bağırsak zaʻfiyetlerinden mütevellid usret-i hazımlar-
da, kansızlıkda, nehâfet-i bünyede mukavvî ve hâzımdır.
Beşir Kemal Nâsûr İlâcı: Bi'l-cümle müzʻic nâsûrları pek az zamânda defʻ u izâle eder.
Sıhhî Osmanlı Enfiyesi: Nezleyi çarçabuk defʻ u izâle eder ve göğse inmesine mâniʻ olur.
Kıl Düşüren Tahâret ve Nezâfet Pudrası: Vücûddaki fazla kılları tahrîş etmeksizin defʻ u
izâle eder.
Beşir Kemal Kolonya Suyu: Sırf nebâtî ıtriyât ile yapılmış banyo ve tuvalet için istiʻmâl olunur.
Tarâvet Suyu: Çehre ve ellerinde ve bedenin sâir mahallerinde hâsıl olan ergenlik ve rûhiye,
çatlak ve çil ve buna mümâsil lekeleri izâle ve cildin beyâzlığını ve yumuşaklığını ve güzelliğini
muhâfaza eder.
1786
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 39
Letâfet Suyu: Yani sıhhî düzgün, cildin tarâvet, nezâket ve melâhatini hüsn-i muhâfaza ile çil,
leke ve çatlaklarla pişikleri defʻ u izâle, teni soğuk, rüzgâr ve güneşin teʼsîrinden pek güzel muhâfaza
eyler bir düzgündür.
Şark Sürmesi: Gözlere katʻiyen mazarrat vermeksizin letâfet bahşeden en sıhhî bir vâsıtasıdır.
Müstahzarâtımızın cümlesi, Sıhhiye Müdüriyet-i Umûmiyesi'nin ruhsat-ı resmiyesini hâizdir.
_______________
_______________
Resne Fotoğrafhânesi
Rahmizâde Bahaeddin
Bâbıâli karşısında, numara 15
_______________
Evliyâzâde
Mehmed Nureddin
Devâir-i Âliye Müteʻahhidi
Telefon: İstanbul 1799
Dersaadet Bahçekapı, Yaldız Hân
Bi'l-cümle kimyâhâne levâzımâtı, eczâ-yı kimyeviye, evânî-i züccâciye, edevât ve kütüb-i fenniye,
kontrollü serum ve aşılarla kolonya, losyon, lavanta, esans ve şişelerinin deposu
1787
TÜRKİYE
HİLÂL-İ AHMER MECMÛ‘ASI
40
Dördüncü Sene 18 Cemâziyelevvel sene 1343 / 15 Kânûn-ı Evvel sene 1340 (1924) Numara 40
TÜRKİYE
HİLÂL-İ AHMER MECMÛʻASI
BULLETIN MENSUEL
DU
CROISSANT-ROUGE TURC
CONSTANTINOPLE
15 Décembre 1924
Nüshası 10 kuruşdur.
İstanbul
Ahmed İhsan ve Şürekâsı
Matbaʻacılık Osmanlı Şirketi
1340
EDHEM PERTEV MÜSTAHZARÂTI
Edhem Pertev Eczâhânesi müstahzarâtı Avrupa'nın bi'l-cümle sergi-i umûmîlerinde altın, gü-
müş madalyalar ile mükâfâta, Nafiz Paşa, Operatör Cemil Paşa, Besim Ömer Paşa, Ziya Nuri Paşa,
Âsaf Derviş Paşa hazerâtı gibi muʻallimîn-i muhteremenin ve daha birçok etıbbâ-yı hâzıka-i Osmani-
ye'nin ve Paris Belediye Hastahânelerinin takdîrâtına mazhar olmuşdur.
En son modelde komprime makineleriyle techîz edilmiş olan fabrikamızın da gerek sülfato
komprimeleri ve gerek şekerlemeleri iʻmâl edildiği gibi sipâriş vukûʻunda her nevʻ muʻâlece arzu
edilen şekil ve mikdârda komprime hâline ifrâğ olunur. Harb devâm etdiği müddetçe ordumuza, bah-
riyemize, Hilâl-i Ahmer'imize hizmet eden ve Avrupa'ya sipâriş ihtiyâcından memleketimizi vâreste
kılan yegâne Osmanlı komprime fabrikasıdır.
Edhem Pertev Eczâhânesi müstahzarâtından: Pertev şurubu, krem pertev, pertev diş tozu ve
maʻcûnu, kınakınalı pertev saç sabunu, pertev çocuk pudrası, kozmetik pertev, pertev tırnak cilâsı,
pertev tuvalet pudrası, pertev tuvalet penbeliği, muhtelif kokulu pertev kolonya suları memleketimiz-
de en ziyâde rağbet gören Osmanlı müstahzarâtı olup bilhâssa tavsiye olunur.
Mahall-i iʻmâl ve umûm deposu: Aksaray'da Edhem Pertev Eczâhânesi'dir.
Servet-i Fünûn
Rubʻ asrı mütecâviz olan neşriyâtını ihyâ eyledi. Servet-i Fünûn âile-i edebiyesine
mensûb bütün muharrirlerin muʻâvenetiyle 20 Teşrîn-i Sâni'den iʻtibâren neşrolunuyor.
Birinci ve ikinci nüshaların mevcûdu kalmadığından tekrâr basılıyor. Taşrada seneliği
800 kuruşdur.
Dersaadet'de İstanbul ve Beyoğlu cihetlerinde şuʻbeleri vardır. Telefon: İstanbul 1234, Beyoğlu
1303
Senelik abonesi bir liradır. Merciʻi: Yerebatan Câddesi'nde Hilâl-i Ahmer Merkezi.
Telefon: İstanbul 1783
Mündericât:
Ben Hilâl-i Ahmer'im! Hitâbe – Sıhhiye-i Askeriye ve Sıhhiye-i Umûmiyede Tayyârelerden
Edilecek İstifâde – İctimâʻî Hıfzıssıhha – Şimâlî Hollanda'da Sıtma Mücâdelesi – Hilâl-i Ahmer
Havâdisi – Salîb-i Ahmerler Havâdisi – Muktebesât – Teberruʻât – Fransızca Kısmı, İngilizce Kısmı
1796
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 40
Sefâlete, hastalığa, felâkete karşı mücâdele açarım. Bî-vâyelere melce bulurum. Açla-
rı itʻâm, fukarâyı iksâ, dulları, etfâl-i yetîmeyi himâye ederim.
Bütün milletlerin dostu, keremkârıyım. Velev okyanusların mâverâsında veya cihânın
ücrâ topraklarında bulunsa, harbin paraladığı, felâket ve musîbetlerin ifnâ ve ihlâk
etdiği milletlerin imdâdına koşarım.
Muhabbet ve şefkatim pâyândır. Halkın mazhar-ı tevkîriyim. Râyet-i şefkatim altında
her türlü fedâkârlığa âmâde milyonlarca insân müctemiʻ bulunur. Hayât-ı beşerin ni-
gehbânıyım.
Ben Hilâl-i Ahmer'im!
***
Sulh hengâmında, memleket dâhilinde sıhhiye tayyâre teşkîlâtı, sıhhiye-i umûmiyece de gâyet
fâidelidir.
1797
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 40
Fransa Harbiye Nezâreti Sıhhiye Dâiresi tarafından kabûl olunan Bréguet sisteminde sıhhiye tayyâresi
Avion type Bréguet, adopté par le service de santé du Ministère de la guerre de la France
Sıhhiye tayyâre teşkîlâtı alelâde zamânlarda ve bilhâssa âfât-ı umûmiye anlarında büyük hiz-
metler görür. Teşkîlât-ı sıhhiye husûsunda sıhhiye-i umûmiyenin hatt-ı hareketi, şahsî ve umûmî ve
ictimâʻî sıhhat ve hayâtın hıfz u sıyânetidir. Tedâbîr-i sıhhiye bu esâsâta müstenid olmalıdır. Ev-
velâ, şahsı mütâlaʻa edelim: Şahsın sıhhatini teʼmîn için en evvel ittihâz olunacak tedâbîr, kavâʻid-i
sıhhiyeyi taʻmîm, terbiye-i sıhhiyeyi takviye, teşkîlât-ı sıhhiyeyi teʼsîsdir. Şahıs hastalanmamalı,
irfân ve maʻlûmâtını buna müsâʻid kılmalı. Memleketde intişâr-ı emrâza bâdî olan esbâbın izâlesine,
kavânîn-i sıhhiyenin tanzîmine gayret etmeli, hemen mümkün mertebe her yerde müessesât-ı sıhhiye
meydâna getirmelidir.
Teşkîlât-ı sıhhiyesi az çok muntazam olan bir memleketde alelâde emrâzdan birine mübtelâ
olan bir hasta herhangi bir hastahâneye girerek kendisini tedâvî etdirebilirse de husûsî bir tedâvîyi
müstelzim bir hastalığa dûçâr olan adamın ayrı bir hastahânede mütehassıs bir tabîb tarafından te-
dâvîsi elbette müreccahdır. Husûsî bir hastalığa tutulan yâhûd husûsî bir sûretde yaralanan ayrı bir
mahalde, husûsî bir hastahânede tedâvî edilmelidir.
Bu gibi ahvâlde uzak bir mahaldeki tabîb veya cerrâhın teşhîs ve ameliyât husûsunda beyânât
[124] ve teşebbüsü kanâʻat-bahş olmayıp da bir istişâreye ihtiyâc görülürse nakilden başka çâre kal-
maz. Ya hasta ve yaralı merâkiz-i tıbbiye ve cerrâhiyeden birine naklolunacak veyâhûd muktedir bir
tabîb veya cerrâh hastanın bulunduğu mahalle götürülecek. Bu ikinci şıkda, ameliyâtdan sonra hasta-
nın fen dâiresinde taʻkîbi de lâzımdır.
1798
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 40
1917 senesinde yapılan ve yatmış vazʻiyetde iki mecrûh taşıyan ilk sıhhiye tayyâresi
Premier avion sanitaire construit en 1917 et destiné au transport de deux blessés
Memleket dâhilinde bulunup da vazîfe cihetiyle âilesinden uzak düşen herhangi biri defaten
ağır sûretde hastalanır, ziyâde yaralanır, müdhiş bir kazâ geçirir ise en evvel düşünülecek tedbîr, bu
zâtın âilesi nezdine hemen naklidir. Lâkin evvelce de arz eylediğim üzere bu gibi vekâyiʻde ibtidâ
düşünülecek şey marîzin, kazâzedenin hiç sarsılmaksızın kemâl-i mülâyemet ve sürʻatle naklidir.
Günlerce yarası açılmaksızın bırakılan ve nihâyet kangrenleşmiş bir hastanın naklinden ne istifâde
olunur? Kangrenleşen aʻzânın katʻı ile o şahsın tahlîs-i hayâtı değil mi? Bugün arzu etdiğimiz şey,
yaralıyı hemen nakil ile müdâvât-ı lâzımede bulunarak yarayı kangren gibi vahîm ihtilâtâtdan vikâye
ve aʻzâyı muhâfaza eylemekdir.
Sıhhiye tayyâre teşkîlâtının en büyük hizmeti, vekâyiʻ-i münferideden ziyâde âfât-ı umûmi-
ye ve mesâib-i ictimâʻiyededir. Hidemât-ı husûsiye ve münferidede teʼmîn-i sürʻat cihetiyle sıhhiye
tayyâre teşkîlâtından ne derece istifâde olunacağını evvelce arz etmiş idim. Hidemât-ı umûmiyeye
gelince; tayyârelerden bu bâbda edilen istifâde pek azîmdir.
Dâhilî bir iğtişâş vukûʻunda, ictimâʻî bir hâdise zuhûrunda yâhûd husûsî bir ihtiyâc hâlinde
tekmîl askerî tayyâreleri havâlanır ve serîʻ ve aynı zamânda şedîd bir tedbîr alarak iğtişâşı izâle ve
sükûneti teʼmîn eyler ve bunun gibi zelzele, tuğyân, kaht u galâ vesâir ictimâʻî bir musîbet zamânında
sârî ve müstevlî bir hastalık zuhûrunda derʻakab sıhhiye tayyâreleriyle imdâd ve muʻâvenetde bulun-
mak kâbildir. Levâzım ve eşyâ-yı imdâdiyenin, edviye ve edevât-ı tımâriyenin, mevâdd-ı gıdâiyenin
en serîʻ vesâit-i nakliyeden olan tayyârelerle sevk u îsâli pek mümkündür. Bir düşmana karşı defaten
müteʻaddid tayyâreler havâlanıp keşfiyâtda ve bombardımanda bulunduğu gibi belâyâ-yı ictimâʻi-
yenin zuhûrunda da sıhhiye tayyâreleri ile bu yolda hareket ederek esbâbın izâlesine çalışılmalıdır.
Zelzele gibi bir âfet zuhûrunda [125] tayyâreler sâyesinde mecrûhların nakil ve tahliyesiyle berâber
her imdâd ve muʻâvenetin kemâl-i sürʻat ve sühûlet ile icrâsı mümkündür.
1799
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 40
Bazen menâʻat-i mevkiʻiye, vesâit-i âdiye ve aynı zamânda sürʻat-i lâzıme ile muʻâveneti im-
kânsız bırakır ki, bu hâlde sıhhiye tayyâre teşkîlâtına mürâcaʻat mecbûrîdir.
Âfât-ı ictimâʻiyede imdâd ve muʻâvenete mecbûr olan Hilâl ve Salîb-i Ahmer Cemʻiyetleri
bu nokta-i nazardan da sıhhiye tayyâre teşkîlâtı ile ziyâde meşgûl olmakdadır. İsveç Salîb-i Ahmer
Cemʻiyeti tuğyân-ı miyâh dolayısıyla arâzîsi birçok aylar mürûr u ubûra gayr-ı müsâʻid olan Norr-
land havâlîsine mahsûs tayyâreler sipâriş eylemiş, Siyam Salîb-i Ahmeri de dağlık yerlerde imdâd ve
muʻâvenet için büyücek tayyâreler kullanmakda bulunmuşdur.
Sıhhiye-i umûmiye teşkîlâtında sıhhiye tayyârelerinden pek çok istifâde edilebilir. Memleke-
timizde ne kâfi derecede etıbbâ mevcûddur ne de teʼsîsât-ı sıhhiye. Şehirler yekdiğerinden uzakdır.
Yollar mürûr u ubûra müsâʻid değildir.
İşte bu ahvâlde teşkîlât-ı sıhhiye-i esâsiyeye intizâren memleket dâhilinde şimdiden sıhhiye
tayyâre teşkîlâtı meydâna getirerek noksân-ı sıhhîyi bir dereceye kadar telâfi etmek mümkündür. Teş-
kîlât-ı sihhiye-i esâsiyenin ittihâzında sıhhiye tayyâre teşkîlâtı yalnız vekâyiʻ-i müstaʻceleye inhisâr
eder.
Sıhhiye tayyâre teşkîlâtı hasta ve mecrûhun sürʻatle bir merkez-i sıhhîye nakli veya bir tabîb
veya cerrâhın mahall-i vakʻaya azîmeti ile müdâvât-ı serîʻada bulunmasını teʼmîn eder.
Memleketin her yerinde tecrübe-dîde etıbbâ-yı müvellide [126] bulunmadığından vilâdât-ı asî-
rede sıhhiye tayyâre teşkîlâtından istifâde olunabilir.
1800
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 40
Bu teşkîlât ile imdâd ve muʻâvenet husûsunda her tarafa sürʻatle yetişmek, hasta olanları muʻay-
yen gün ve sâʻatde muʻâyene eylemek üzere yekdiğerine yakın köy ve kasabaları dolaşmak, kemâl-i
şiddetle sıtma ve frengi ve verem mücâdelesine girişmek mümkündür.
Bir maraz-ı sârî veya müstevlî zuhûrunda tayyâre ile hemen teftîşât-ı tıbbiyede bulunulabilir ki,
böyle bir tedbîr memleketin sıhhat-i umûmiyesi nokta-i nazarından çok nâfiʻdir.
Bir cinâyet vukûʻunda tabîb-i adlînin mahall-i vakʻaya serîʻan vürûdu ve çok zamân geçmeksi-
zin muʻâyene-i tıbbiye-i adliye ve feth-i meyyit icrâsı ne kadar mühimdir!
***
Memleketimizde sıhhiye tayyâre teşkîlâtından istifâde eylemek için evvel emirde tayyâre tedâ-
rükü mesʼelesi, baʻdehû idâre teşkîlâtı ve en sonra tayyârelerin kemâl-i emniyetle sevk ve tevcîhi için
îcâb eden tedâbîrin ittihâzı nazar-ı dikkate alınmak lâzımdır.
Bugün Avrupa'da bazı memleketlerde gerçi sıhhiye tayyâreleri inşâsına ve umûr-ı sıhhiyede bu
nevʻ tayyârelerin istiʻmâline başlanmış ise de daha birçok yerlerde eslihasından tecrîd olunan harb
tayyâreleri kullanılıyor.
Sıhhiye tayyârelerinden en ziyâde edilecek istifâde zelzele ve tuğyân-ı miyâh gibi âfât-ı kev-
niyede emrâz-ı sâriye ve müstevliyenin serîʻan teşhîsi ile müdâfaʻa-i sıhhiyenin teʼmîninde sıtma ve
frengi gibi memleketin esâs-ı hayâtına taʻalluk eden ilel ü emrâza karşı mücâdelede, ve'l-hâsıl vâsiʻ
imdâd ve muʻâvenetdedir ki, bu gibi ahvâle karşı ittihâz-ı tedâbîrde Sıhhiye Vekâleti kadar Müdâfaʻa-i
Milliye, Dâhiliye, Nâfiʻa ve Zirâʻat, hattâ Adliye, ve'l-hâsıl tekmîl şuʻabât-ı hükûmet vazîfedârdır.
Bu sebebden, ilk bir teşebbüs olmak üzere Müdâfaʻa-i Milliye Vekâleti terakkiyât-ı ahîre-i fen-
niyeye tevfîkan daha mükemmellerini tedârük edeceği cihetle eski harb tayyârelerinden bir veya iki-
sini ya tamâmen yâhûd iʻâreten Sıhhiye Vekâleti'ne iʻtâ eyler, Sıhhiye Vekâleti de bunlarla şimdiden
mahdûd bir tayyâre teşkîlâtına başlar.
İdârî icrâât da az mühim değildir. İbtidâ şimdilik iki-üç yerde merâkiz-i sıhhiye teʼsîsi ile bu-
ralarda sıhhiye tayyâre istasyonları meydâna getirmek lâzımdır. Sıhhî merkezler, mümkünse numû-
ne hastahânesi gibi idâre teşkîlâtı muntazam, tabîb ve cerrâhları muktedir müesseseler olmalıdır.
Merâkiz-i sıhhiyede sıhhiye tayyâreleriyle dâimâ nakliyât ve sevkiyât olacağından ona göre sıhhiye
meʼmûrları, tecrübe-dîde muktedir pilotlar, fen adamları bulunmalıdır.
Sıhhiye tayyârelerinin kemâl-i emniyetle sevk ve tevcîhinde ittihâzı lâzım gelen tedâbîre gelin-
ce; en evvel muʻallim ve tecrübe-dîde pilotlar teʼmîni, taht-ı muhâfazada istasyonlar yani tayyârelerin
yere inmesine mahsûs parklar teʼsîsi ve taʻkîb edecekleri turuk-ı havâiyeye mukâbil seyr u hareketde
rehber olmak üzere yere, toprağa kazıklar rekzi ve bu sûretle işâretler vazʻıdır.
Tayyârecilikde, bu havâ gemiciliğinde emîn limanlar, her vakit hâzır u nâzır bekçilere mevdûʻ
dâimî parklar kadar ârızî istasyonların vücûd ve teʼsîsi lâzımdır. Ârızî istasyonlar süfün-i havâiyenin
gece ve gündüz nüzûlüne müsâʻiddir. Havâî-i ârızî bir harita yapılmalı ve burada dâimî ve ârızî istas-
yonlar pilotların nazar-ı dikkatini [127] celb edecek derecede tesbît olunmalıdır.
***
1801
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 40
İCTİMÂʻÎ HIFZISSIHHA
-15-
Sıtma Mücâdelesinde Ehemmiyetli Bir Nokta
Türk Cumhûriyeti'nin son günlerdeki mesâʻî programına dâhil olan sıtma mücâdelesini el-yevm
alkışlamayan ve bu husûsun devlet ve milleti takviye ve tesʻîd edecek avâmil-i esâsiyeden olduğuna
îmân etmeyen hiçbir ferd kalmamış olduğunu zannetmekdeyiz.
Roma İmparatorluğu gibi rasîn bir bünye-i ictimâʻînin mahv u inkırâzında âmil olan sıtmanın
asırları müteʻâkib günün birinde Osmanlı Saltanatı enkâzı üzerinde kurulan tâze ve on milyonluk bir
câmiʻayı muhtevî Türk Cumhûriyeti'ni tehdîd edeceği hiç de akla gelmezdi.
Asırlardan beri vâsiʻ ülkemizde devâm ederek neslimizi tahrîb ve tereddîye dûçâr eden bu illete
karşı şimdiye kadar hiçbir hükûmet tarafından ehemmiyet verilmemiş, hattâ yazılan, bağırılan birçok
şeylere ihtimâl ki, bir nazar-ı istihfâf bile atfedil[me]mişdir. Anadolu sıtmadan kırılırken İstanbul'daki
evliyâ-yı umûr bu âfeti hissedememişler, hattâ hissedenlerin de ağızlarını tıkamışlardır.
Bugün cumhûriyetin merkezi, dimâğı Anadolu göbeğinden teessüs etmişdir. Bunun en birinci
ve en ehemmiyetli fâidesi milleti senelerden beri kemiren bir âfet-i ictimâʻîye karşı mücâleleye geç-
mesi olacakdır. Çünkü illetin cumhûriyet müessis ve muhâfızlarına bile savlet ederek işden, amelden,
düşünmekden ıskât edecek derecede tehdîd etmekde olduğu görülüyor.
[128] Bir tarafdan târîhden ibret alarak diğer tarafdan dünyâya yerleşerek refâh u saʻâdet için
çalışan, yaşayan zümre ve milletlere bakarak bugün en mühim bir âfet-i ictimâʻiyenin önüne geçmeği
ve kökünü kazımağı taʻahhüd ediyoruz. Halk nazarında âdî bir nezle gibi telâkkî edilen ve asırlardan
beri aramızda mevcûdiyeti ile bir hâl-i tabîʻî iktisâb eden sıtmadan bugünkü nesli kurtarmak, yarınki
nesli de gürbüz, kuvvetli ve işe yarar bir hâle kalb etmek için bütün millet, hükûmetin göstereceği
program dâhilinde geceli gündüzlü çalışmağa sâʻî olmalıdır.
1802
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 40
Vâsiʻ bir ülkede sıtma mücâdelesi yeni cumhûriyetin en muʻdil ve müsmir bir işi olacakdır. Bu
husûs için senelerden beri garbın sıtmalı menâtıkda kısım kısım tatbîk edegeldiği program gâyet sarîh
ve katʻîdir. (Amerika Cemâhîr-i Müttefikası'nın sıtmalı menâtıkda tatbîk etdiği sâde bir diyagram
kısm-ı mahsûsunda görülecekdir.) Bir tarafdan sıtmanın memleketimizde bilâ-istisnâ her tarafa in-
tişâr ve tevessüʻ etdiği, diğer tarafdan programın ihtivâ etdiği dört mühim esâs nazar-ı iʻtibâra alınırsa
mücâdelenin ne gibi fedâkârlıklara ve ne kadar müddet zamâna mâl olacağı kolaylıkla anlaşılabilir.
Evvel emirde bu derecede mühim bir kısmın senelerce bu maksad ve umde üzerine tahsîsi îcâb
etmekle berâber memleketin şerâit-i hayâtiye ve iklîmiyesini nazar-ı iʻtibâra almak, halkın ihtisâsât,
anʻanât ve idrâk ü irfânına vâkıf olmak lâzımedendir.
Sıtmanın el-ân bazı mevsimlerde yenilen çiğ meyve ve sebze ile yumurtadan husûle geldiğine,
bataklık ve durgun suları içmekle hâsıl olduğuna kanâʻat eden bir zümre-i halk arasında mücâlelenin
ne müşkil safahâtı olacağından başka birkaç gram kinin yemekle nevbeti geçerek hastalığın şifâ bul-
duğuna îmân eden münevver zümreden mevcûd olanları bile düşüneceğiz.
Bugünkü günde memleketin her tarafını bu âfet ile bulaşık addetmek pek doğrudur. On sene
evvel sıtmadan âzâde sayılan İstanbul şehrinin bugün hastahâneleri tedkîk edilirse sıtmalı eşhâs, bir
kısmı yerli ahâlî olmak üzere oldukça kabarık bir yekûn teşkîl ediyor. Karadeniz sâhilinde Yeşil, Kızı-
lırmak munsabları ve Menderes havâlîsi, Seyhan, Ceyhan güzergâhı tedkîkâtında sıtma endeksinin %
40-70 arasında temevvüc etdiği düşünülürse mücâdelenin ne kadar azim ve sürʻat ile tatbîk edilmek
ıztırârında olduğu anlaşılır.
Memleketimizin vüsʻati, sıtma endeksinin bazı mıntıkalarda pek ziyâde tereffuʻu mücâlelenin
bidâyetde kısım kısım tatbîk olunabileceğini işʻâr eder. Bütün memleketde bir anda mücâdele ede-
cek ne materyal ne de personel vardır. Esâsen bu işi başarabilmek için bu husûsda uzun müddet sâ-
hib-i ihtisâs ve meleke olmuş garbın mütehassıslarından birkaç başı getirmek lâzım olduğuna kâniʻiz.
Binâenaleyh bir tarafdan sıtma mütehassısları yetişdirmek, mücâdele anâsırını şiddetli kontrol altında
bulundurmak, diğer tarafdan halkı sıtma âfeti hakkında tenvîr ederek efkâr-ı bâtıla ve sakîmeden
tecrîd etmek, sıtmanın kâbil-i şifâ bir hastalık olmakla berâber nesli kemiren, nüfûsu kıran bir âfet
olduğuna îmân etdirmek îcâb eder.
Sıtma mücâdelesinde hükûmetin büdcesi nisbetinde tatbîki îcâb eden esâsât-ı fenniyeyi nazar-ı
dikkate alacağı ümîdinde bulunmakla berâber mücâdelede tamâmen millete [129] âid bir husûsa dâir
mütâlaʻada bulunacağız.
Kinin depoları, anofel mesâili gibi esâsât arasında mücâlelenin en müntehâ ve cân alacak nok-
tası sıtmalı olan şahsın kendisidir. Eğer köylü sıtma gibi bir âfetin ehemmiyetine kâniʻ olmaz ve ken-
disine bu husûsun tahakkukunu teʼmîn edecek şahsa îmân etmezse netîceden ümîdvâr olmak, oldukça
sâfdillik olur.
Çünkü mücâlelenin tarzı nasıl olursa olsun, son merhale köylü ile bir sıhhiye meʼmûru arasında
vâkiʻ olacak bir safhaya müncer olacakdır.
Sıhhiye meʼmûru aldığı emir üzerine köylü dayının parmağından bir damla kan alacak, bu ka-
nın o şahsa âid olduğunu tesbît ederek merbût olduğu sıtma istasyonuna getirecek veya gönderecek-
dir. Kan tahlîli müsbet olduğu takdîrde şahıs sıtmalı deftere kaydedilerek îcâb eden veya düşünülen
tarzda tedâvîye alınarak tecrîd taʻkîb ve taʻkîm olunacakdır.
Halk parmağından alınan bir damla kanın devletin nüfûs-servet siyâsetine yapacağı teʼsîre
1803
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 40
bi-hakkın îmân etdiği kadar sıhhiye meʼmûru da alelâde bir cam üzerine yayılan kırmızı bir lekenin
büdcenin ne gibi fedâkârlıkları arasında alındığını, tekâsüf-i nüfûs ve tezâyüd-i servetde ne derece
âmil olacağını idrâk edecekdir.
Binâenaleyh bu husûsda muvaffak olabilmek için halkda sıtma mücâdelesine karşı hakîkî bir
îmân ve mefkûre yaratmak lâzım geldiği gibi mücâdelede âmil olacak meʼmûrînde de aʻzamî bir
vazîfe-şinâsî ve fedâkârî bulunması ve bu umdenin şuʻûrî olarak tatbîki îcâb eder.
Şu münâsebetle Harb-i Umûmî esnâsında vâkiʻ olan ve el-yevm mâzîye karışan bir vâkıʻa zik-
redilmeden geçilemeyecekdir.
Mütenevviʻ salgınlar ile muhât bir mıntıkanın âmir-i sıhhî ve ictimâʻîsi kıymetdâr ve azimkâr
bir meslekdâşımızın yorulmak bilmeyen mesâʻîsi arasında sıtma mücâlelesinin hiç olmazsa ibtidâî
bir kısmının tatbîkâtı da düşünülmüş ve evvel emirde bataklık mıntıkalarda sıtmalıların endeksinin
tesbîti emredilmiş idi. Bu husûsa muhtelif vilâyet sıhhiye müdürleri ve bakteriyoloji laboratuvarları
meʼmûr olarak elden geldiği kadar muhîtin ve eşhâsın kâbiliyet-i ameliyeleri nisbetinde muvaffak
oluyorlardı.
Muʻâyene edilen ve yekûnu oldukça kabaran kan muʻâyenâtı arasında günün birinde … vilâ-
yetinin bataklık mıntıkası olan Ulaş nâhiyesinin bir köyünden sıhhiye meʼmûru vedâʻatıyla alınan
yüzü mütecâviz kan merbûtu olduğu esâmî defteriyle bir müessesenin bakteriyoloji laboratuvarına
gelmeğe ve muʻâyene olunmağa başlanmışdı. Numaralarına nazaran 2-3 yaşındaki çocuklar, 80-90
yaşındaki ihtiyârlar bile ihmâl edilmeyen kan müstahzarâtının tedkîkinde vehle-i ûlâda şaşırılmış ve
müteʻâkiben mesʼele kolayca hallolunmuş idi.
Kan müstahzarâtının hepsinde bilâ-istisnâ küreyvât-ı hamrâ-yı dem nüveli [nüvesi] görülmüş
ve bittabʻ hayvânâtdan tuyûra âid olması mülâhazasıyla mesʼele Sıhhiye Müdüriyeti'ne raporte edi-
lerek bizzât makâm alâkadâr olmuş ve bidâyetde vâdî-i inkâra sapan sıhhiye meʼmûru işin ehemmi-
yetini idrâk ve muʻâmele-i kânûniyenin tatbîkinden havf ederek gâyet sarîh iʻtirâfâtda bulunmuş idi.
Şöyle ki, köy halkı yediden yetmişe kadar parmaklarından birer damla kan alınmasına isyân
ederek sıhhiye meʼmûruna karşı gelmiş ve hattâ tehdîd etmişler, [130] maʻamâfîh vaktin gecikmesin-
den dolayı köyde müsâfereti tasarlayan mûmâileyh şerefine eser-i mihman-nüvâzî olarak bir horos
kesmeği de unutmamışlar. Kan almadan avdeti vazîfede sûistiʻmâl telâkkî eden ve makâmdan vâkiʻ
olacak tekdîr ve tecziyeden endîşeye düşen meʼmûr efendi horosun irâka-i dem ameliyesinde getir-
miş olduğu camlara birer damla kan yaymasını tahattur etmiş ve işin içinden bu sûretle kurtulmak
yolunu bularak kemâl-i beşâret ve itmiʼnân ile akşâm hâzırlanan horos dolması ziyâfetini de tenâvül
etmişdir. Mûmâileyh ertesi sabâh vazîfesini îfâ edenlere mahsûs bir gurûr ile imâm, muhtâr ve köy
halkı tarafından teşyîʻ edilmiş ve aldığı kanlar müesseseye getirilmişdir.
Kıssadan Hisse
1-Mücâdelenin en ehemmiyetli noktası köylü ile meʼmûr arasında vâkiʻ ve bu tedkîke müncer
oluyor. Binâenaleyh işin vüsʻati ve ehemmiyeti nisbetinde hakîkî sıhhiye meʼmûru ve tabîb muʻâvini
yetişdirilmelidir.
2-Tuyûr ve zâtü's-sedâyâ kanları arasında fark olabileceğini tahmîn edemeyen sıhhiye meʼmû-
runun böyle nâzik ve fennî bir mesʼelede tavzîf olunmasıdır.
3-Parmaklarından verecekleri bir damla kan mukâbilinde en muhrib bir hastalıkdan halâs ola-
rak nesilleri tasfiye, köyleri servet ü saʻâdete nâil olacağını idrâk edemeyen zavallı halk kitlesidir.
1804
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 40
4-Vazîfesini sûistiʻmâl eden bir meʼmûrun ancak hurdebîn altında meydâna çıkması ve bu gibi
îmânsız eşhâsın mücâdelede yapacağı teʼsîrât-ı muzırra ve menfiyedir.
Biz bütün bu hisseler arasında köy halkının vazîfesini sûistiʻmâl eden ufak bir devlet meʼmûru-
na karşı teşyîʻden sonra ne düşündüklerine ve ne konuşduklarına vâkıf olmağı şâyân-ı tedkîk buluyor
ve bu tecessüs huzûrunda el-ân mütehassis bulunuyoruz.
1805
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 40
kalan havâlî ahâlîsinin dalaklarında bir fark görülememesi dolayısıyla dalak muʻâyenesinden müsbet
bir netîce çıkarılamıyor.
Diğer cihetden vefeyât istatistikleri de bir fâide teʼmîn edemediğinden âfetin nisbet-i adediye-
sini tesbît etmek kâbil olamıyor.
Marazla iʻtiyâd peydâ etmiş olan halk Hollanda'da kendiliğinden kinin almakda ve bu sebebden
vekâyiʻ-i müzmineye nâdiren tesâdüf edilmekdedir. Binâenaleyh malarya hakkında en sahîh miʻyâr-ı
maʻlûmât, muntazam kan muʻâyenesi icrâsı ise de Hollanda'da marazın seyrinde tehlike bulunmama-
sı ve kininin ucuzca tedârükü, muʻâyenesini de müstahyel kılmakdadır.
Şimâlî Hollanda'da malarya mücâdelesine ancak son senelerde vekâyiʻin tezâyüd etmesi üzeri-
ne başlanmışdır.
Amsterdam şehri de dâhil olmak üzere bir milyondan fazla nüfûsa mâlik olan ve iki bin kilo
metre murabbaʻî arâzîyi ihtivâ eyleyen işbu şimâl eyâleti havâlîsi başdan başa sıtmalıdır.
Malarya mücâdelesinde tedâbîr-i mutasavvereye aynı zamânda başlanmadıkça mücâdelede
muvaffakiyet teʼmîn edilemeyeceği hakkında erbâb-ı ihtisâsın nokta-i nazarı kabûl edildiği takdîrde
denizden sedlerle muhâfaza edilen ve birçok aksâmı dâimâ su altında kalan polderslerde sıtma mücâ-
delesinin akabât-ı eşkâle uğrayacağı tabîʻîdir.
Şu îzâhâtı verdikden sonra Şimâlî Hollanda'da malarya mücâdele tedâbîrinin nelerden ibâret
olduğuna nakl-i kelâm ediyoruz.
Malarya mücâdelesine dâir neşredilmiş birçok âsâra tesâdüf edilmekde ise de bunlar memâlik-i
hârre ile memâlik-i hârreye mücâvir memleketlerde yapılan tedkîkâta âid olup Emden ve Wilhelms-
haven istisnâ edilecek olursa Şimâlî Hollanda arzında bulunan memleketlerde şimdiye kadar malarya
mücâdelesine teşebbüs edilmemişdir.
Gerek hastalık ve gerek mevlid-i maraz olan anofel hakkında icrâ edilecek tedkîkât-ı ilmiyenin
her hâlde tedâbîr-i icrâiye ve ameliyeye tekaddüm etmesi lüzûmuna mebnî Swellengrebel, Schoo,
Korteweg gibi meşâhîrin de iştirâk etdiği bir ihtisâs komisyonu teşekkül etmiş ve zevât-ı mûmâiley-
himden Schoo tarafından 1902'de kaleme alınmış olan eser henüz kıymet-i ilmiyesinden bir şey gâib
etmemişdir.
Sûret-i umûmiyede vesâit-i mücâdele olarak kabûl edilen esâsât şunlardır:
Evvelen, usûl ve kâʻidesine tevfîkan muntazaman kinin alarak vücûddaki mikrobu itlâf veya
[132] gayr-ı muzır bir hâle vazʻ etmek
Sâniyen, vücûdu sivrisineğin vahze-i müntinesinden, sokmasından muhâfaza etmek
Sâlisen, durgun ve birikinti suların tathîriyle sürfeleri imhâ ve haşerâtın yumurtlama mahalle-
rini tahrîb etmek
Râbiʻan, tâm haşere hâline gelen sivrisineği itlâf etmek.
Şimdi yukarıda geçen bu dört mücâdele vâsıtalarını yegân yegân tedkîk edelim.
Evvelâ, Hollanda malaryasının selîm bir mâhiyet (caractère bénin) arz etmesi ve halkın kinin
istiʻmâliyle meʼlûf bulunması ve herkesin bu cevher-i müessiri ucuzca tedârük edebilmesi gibi esbâba
binâen kinin tedâvîsini bir usûl ve sisteme rabt etmek lüzûmu hissedilmeyerek şimdiki tarz-ı tedâvî
kâfi görülmüşdür.
1806
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 40
Zâten mecbûrî kinin tarz-ı tedâvîsine Hollanda halkının mizâc ü fıtratı müsâʻid olmadığı gibi
bu husûsda memâlik-i ecnebiyede sebk eden tecrübeler de tarz-ı mezkûrun sekâmeti ve gayr-ı kâbil-i
tatbîk olduğunu isbât etmişdir.
Bir de Korteweg'in kırk seneden beri devâm etdiği tedkîkât ile de sâbit olduğu üzere kinin, ken-
disine atfedilen kıymet-i vâkıyeye tamâmen mâlik olmadığından halkın bir usûl ve sistem dâhilinde
kininlenmesinden (quinination) sarf-ı nazar edilmişdir.
Vesâit-i mücâleleden ikincisine gelince; büyût ve mesâkinin ince tel kafesli tül veya teller ile
muhâfaza ve müdâfaʻası hem çok masraflı ve hem de kemâl-i emniyetle tatbîki müteʻassir bir tedbîr
olup bilhâssa terbiye ve tahsîlleri ve hâssa-i dikkatleri noksân ve nâ-tamâm olan kimseler için şâyân-ı
tavsiye görülememekdedir.
Maʻamâfîh sıtmanın şahsa sirâyeti ekseriyâ leylen vukûʻa gelmekde olduğundan hiç olmazsa
yatak odalarına çifte pencere vazʻı en iyi bir sistemdir.
Sivrisineklerin odaya girmelerine mâniʻ olmak üzere gurûbu müteʻâkib pencereler kapadılmalı-
dır. Oda dâhilinde bir-iki sivrisinek kalmış olsa bile bir bardağa biraz petrol koyarak bunların imhâsı
kolaydır.
Vesâit-i mücâleleden üçüncüsünün yani bataklık veya durgun sulara tevazzuʻ eden sürfelerle
yumurtlama mahallerinin imhâsı mesʼelesi malaryaya karşı yapılacak mücâlelenin en mühim kısmını
teşkîl eder.
Bu müşkil mesʼeleye Hollanda'da henüz bir şekl-i hal verilememişdir.
Başdan başa haşerâtın sürfe yuvalarıyla mestûr olan Şimâlî Hollanda'da hiç kimse muhâl ile
gayr-ı mümkini icrâya mecbûr tutulamadığı gibi şimâl eyâletinin bir kısm-ı mühimminde bu miyâh-ı
râkidenin vâsıta-i nakliye hizmetini îfâ etmesi ve ale'l-umûm mevâşînin buralarda suvarılması gibi
esbâb, teybîse mâniʻ olmakdadır. Haşerâtın imhâsında istiʻmâl edilecek mevâdda ve meselâ tecârüb-i
medîdeden sonra hayvânâta aslâ zarar veremeyeceği anlaşılan parafin yağına karşı halk dâimâ şiddet-
le muʻteriz görülmekdedir.
Sürfeleri muhâfaza eden nebâtât-ı mâiyeyi söküp atmakdan ibâret memâlik-i hârre usûlü ise
Hollanda'da sutûh-ı mâiyenin vüsʻati ve yapılan bazı mevziʻî tecrübelerden tâm bir netîce istihsâl
edilememesi dolayısıyla tatbîk edilememekdedir.
İşbu usûl ve vâsıtaya mukâbil ve zıd olarak [133] İspanya'da tatbîk ve icrâ edildiği üzere ne-
bâtât-ı mâiyenin bazı cinslerinin gars ve teksîri ile su sathı tamâmen ve kâmilen kapatılarak sürfelerin
teneffüsüne mâniʻ olmak usûlü dahi seyr u sefere mâniʻ teşkîl etdiği için icrâ edilemiyor.
Hulâsa, mesrûdât-ı sâbıkadan anlaşılacağı üzere Hollanda'da yapılan mücâdelede sürfelerin im-
hâsı mesʼelesi henüz halledilememişdir.
Anofellerin kesâfeti azaldıkça marazın tevessüʻü tenâkusa yüz tutduğunu yapılan tecrübeler
göstermekde olduğundan yegâne çâre olarak bizzât haşerâtın yani sivrisineklerin itlâfı kalmakdadır.
Fi'l-hakîka merâkiz-i intâniye istisnâ edilecek olursa Hollanda'nın sâir bi'l-cümle havâlîsinde
kalîl mikdârda tesâdüf olunan anofeller marazın naklinde âmil olamıyor. Nitekim Şimâlî Hollanda'da
bulunan bazı alâyların malaryadan masûn kalan eyâletlere sevklerinde alây efrâdından âmil-i marazı
hâmil birçok kimseler bulunmasına rağmen eyâlât-ı mezkûrede sıtma tevessüʻ edememişdir. Binâe-
naleyh Balkanlardan İngiltere ve Fransa'ya iʻâde olunan efrâd-ı askeriyenin gidecekleri mahallere
1807
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 40
malaryayı da berâber nakledecekleri ve yeniden mihrâklar hâsıl olabileceği endîşesine mahal yokdur.
Malarya mücâdelesinde tedâbîr ve tertîbâtın tamâmen tatbîk edilmeyerek kısmen tatbîk ve icrâ-
sı mücâdeleyi akâmete mahkûm edeceği fikri Hollanda'ya şâmil olamıyor.
Hollanda'da yalnız haşerâtın itlâfıyla istihsâl edilecek netâyic her hâlde menâtık-ı hârredekin-
den fazladır. Hollanda'da ilkâhdan sonra dişi anofellerin kışlakları keşfedilerek yuvalarında kolayca
itlâf edilebilir. Erkekleri zâten Teşrîn-i Evvel'de kendiliklerinden telef olur.
Sivrisineklerin kışlık iʻtiyâdları hakkında tedkîkât icrâ edildikden sonra imhâ mücâdele tertîbâtı
ittihâz edilmelidir.
Bunun için evvelâ kışlaklarını keşfetmek lâzımdır.
Anofelin kış uykusu ağır değildir. Hattâ ılık bir kış günü haşereyi uyandırmağa kâfi sebeb teşkîl
eder. Bu sırada kana pek teşne görünür ve bir hiss-i tabîʻî onu beslenebileceği ahırlar civârına sevk eder.
Hollanda'da anofel kışı tercîhen domuz, keçi, koyun vesâire gibi küçük ve büyük hayvânât
ahırlarında geçirmekdedir.
Yapılan tecrübelerde ahırlarda tesâdüf edilecek anofellerin mikdârı derece-i rutûbetle mütenâ-
sib olduğu yani sivrisineklerin rutûbetden korkduğu anlaşılmakdadır.
Hollanda'da ilk anofel mücâdelesi 1920 ve ikincisi 1921 senesinde başlamışdır.
Bu tecrübelerde istiʻmâl edilen âlât ve vesâit şunlardır:
1-Sutûh-ı müsteviyede dépoussiéreuse électrique nâm elektrik süpürge cihâzıdır. Bu cihâz ile
bir defada on binden fazla sivrisinek imhâ ediliyor.
2-Yüzde üç nisbetinde lizol mahlûlü istiʻmâli.
Ancak bu nisbetden hafîf yapılacak mahlûl haşerâtı itlâfa ve uyuşdurmağa kâfi değildir. İşbu
mahlûl uzun lastikli arka pülverizatörlerine imlâ edilerek köşe bucaklar tathîr edilir.
Lizol mahlûlü ot ve samana bulaşmadıkça hayvân için muzır olmadığından ameliyât-ı tathîriye
ve tebhîriyeden mukaddem hayvânâta âid yiyeceklerin ya üstü [134] örtülür veyâhûd âhar bir mahalle
naklolunur.
3-Petrol, haşerâtı uyuşdurur. Ale't-tahmîn beş santimetre kenârlı tepsilere iki sap takılarak içine
petrol ile hâl-i işbâʻa gelmiş gaz ve dülbend vazʻ edilir. Bir mübahhir bu tepsileri tavan altında dolaş-
dırdığı esnâda petrolün kokusundan uyuşan haşerât tepsinin içine düşer.
Her taraf tathîr ve tebhîr edilmek için tepsiler muhtelif cesâmetde iʻmâl etdirilmelidir.
Yatak odaları için tepsi yerine derûnunda petrol ile mülemmaʻ gaz ve dülbend bulunan uzun
saplı bir bardak istiʻmâl edilir.
Yukarıda bi'l-münâsebe beyân edildiği üzere Şimâlî Hollanda'da yapılan mücâdele haşerâtın
bizzât kendisine yani kemâle gelmiş sivrisineklere müveccehdir.
Amsterdam şehri merkezi diğer büyük şehirler gibi hastalıkdan masûndur. Ancak şehrin civâr
ve köylerinde sath-ı bahrdan aşağı olan mahallerde sıtma oldukça şiddetle icrâ-yı hükmetmekde oldu-
ğundan bu mahallerin tathîrâtı için her türlü vesâit-i mücâleleye mürâcaʻat edilmekdedir. Ez-cümle,
miyâh-ı râdike kurutulur, göllere petrol dökülür, evlerde, ahırlarda tesâdüf edilecek sivrisinekler itlâf
ve ince kafesli tül istiʻmâli tavsiye edilir.
1808
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 40
Kan muʻâyenesinin her gün muntazaman icrâsı için merkezler açılır. Hulâsa, marazın tevkîfi
için tedâbîr-i mümkine ittihâz kılınır.
Hollanda'da sivrisineklerin ahâlî tarafından itlâfı ve bunun bir nizâmnâme-i mahsûs ile taht-ı
mecbûriyete alınması husûsâtı şimdilik âtîye terk edilmişdir.
Ameliyât-ı tathîriye ve tebhîriyenin kış aylarında üç defa tekrâr edilmesi lüzûmu tecrübeten
sâbit olmuşdur. Her taraf iki kere kâmilen tathîr edildikden sonra tebhîrâtın üçüncü defa-i tekerrürün-
de sivrisinekden hemen eser görülmemekdedir.
Meskenlerle irtibâtı olan ahırlarda kış esnâsında sirâyet-i maraz tehlikesi yokdur. Yaz esnâsında
ise mevâşî ahırda bulunmaz ve geceyi merʻâlarda geçirirler.
Malaryalı hastaların ikâmet etdiği hânelerde hiç olmazsa yazın tathîrât icrâsı şâyân-ı tavsiye
olup olmayacağı keyfiyetine gelince; anofellerin yazın bir yerde durmayarak büyük nisbetde hareket
ve tayerân eylemeleri bu husûsdaki mesâʻîyi akîm bırakacağı şübhesizdir.
Bir de yazın ile geçen sivrisineklerden hiçbirinin osisti (ocyste) hâmil olduğu görülmemişdir.
Hâlbuki sonbahâr, Eylül ve Teşrîn-i Evvel aylarında hareketden sâkıt olarak kış uykusuna hâzır-
lanan haşerâtda birçok osistlere tesâdüf edildiğini Swellengrebel beyân etdiğinden ancak bu zamânda
sivrisineklerin iğtinâmından mücâdele nâmına istifâde edilmiş olur.
Hollanda malaryası biri ilkbahârda, diğeri yaza âid olmak üzere iki hadd-i kusvâ arz eder.
Bunlardan birincisi, geçen sonbahârda alınarak kış esnâsında âsârını setr u ihfâ eden bir intân-
dan ileri geldiği tedkîkât-ı ilmiye ile anlaşılmışdır.
Sıtmasız menâtıkda ilkbahârda görülen bazı malarya vukûʻâtı mahzâ musâb olan kimselerin
geçen sonbahârda Şimâlî Hollanda'da mukîm bulunmalarından ileri geldiği tezâhür eylemekde ve kış
esnâsında sıtma aʻrâzına tesâdüf edilememekdedir.
Kalorifer harâreti teʼsîriyle kışın hayâta avdet [135] eden sivrisineklerin ilkbahârda bir malarya
nevbeti ihzâr edebileceğini Koch beyân ve fakat bu gibi vekâyiʻ-i maraziyenin şübhesiz istisnâ teşkîl
etdiğini de ilâve eylemekdedir.
Hollanda'da şimdiye kadar devâm eden tedkîkât-ı fenniyeye âid tafsîlât bundan ibâret olup
yakın zamânda Korteweg tarafından icrâ edilen tecrübelerde kininin gerek vâkî ve gerek marazın
tekerrür ü nüksü hâlinde devâî olan kıymeti gâyet nisbî olduğu isbât edilmişdir.
Sivrisineğin pek kesîr bulunduğu nüfûsu kesîf ve su ile mestûr sâha-i vesîʻası bulunan memle-
ketlerde mücâdele-i imhâiyenin yalnız birisiyle iktifâ edilmesi icrâât ve faʻâliyât nokta-i nazarından
haşerâta karşı mücâlelenin müessir olup olmayacağı hakkında bazı mütehassısînin vârid-i hâtırı olan
suâle geçen seneki netâyic-i müstahsala ümîd-bahş olmakla berâber şimdiden katʻiyetle bir hüküm
iʻtâsı nâ be-mevsim olacağı cevâbı veriliyor.
Şunu da ilâveye lüzûm görüyoruz ki, malarya mücâdelesine memleketin tekmîl kuvvetlerinin
iştirâk etmesi şart-ı esâsîdir.
Avrupa'nın İspanya, İtalya ve Hollanda gibi malaryalı menâtıka mâlik olan memleketleri mücâ-
dele tecrübelerini yekdiğerine teblîğ etmeleri lâzımdır.
_______________
1809
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 40
_______________
_______________
Afyonkarahisar Zelzelesi
Afyonkarahisarı'nda vukûʻ bulan zelzeleden müteessir olan muhtâcîne tevzîʻ edilmek üzere
mahallî Hilâl-i Ahmer merkezine beş yüz liralık bir muʻâvenet îfâsına merkez-i umûmîce meʼzûniyet
verilmişdir.
_______________
_______________
_______________
Muhâcirlere Muʻâvenet
Muhtelit Mübâdele Komisyonu Reîsi Mösyö de Lara cenâbları iki yüz elli dolar teberruʻ bu-
yurmuşlardır.
_______________
1810
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 40
Felâketzedeler İçin
İskenderiye'de Tüccâr el-Hâc Mustafa Kâmil Efendi Giridî tarafından Erzurum hareket-i arz
felâket[136]zedegânı için Hilâl-i Ahmer'e 30 İngiliz lirası teberruʻ edilmişdir.
Cemʻ-i iʻâne husûsunda Hilâl-i Ahmer'e fevkalâde hizmetleri sebk eden Karagümrük Şuʻbesi Heyʼet-i
muhteremesi
Tableau représentant le comité actif de la section du Croissant-Rouge de Kara Gumruk
Bir Vasiyetnâme
Yenişehir kazâsının Kırili nâhiyesinden Hacı İbrahim Ağazâde Osman Efendi vefâtından ak-
dem vasiyeti mûcebince metrûkâtından yirmi lirasını Hilâl-i Ahmer'e teberruʻ eylemiş ve meblağ-ı
mezbûr merkez-i umûmîmiz veznesine teslîm edilmişdir.
_______________
Tahrîrât-ı Umûmiye
Hilâl-i Ahmer Şuʻbesi Riyâset-i Aliyyesi'ne,
Taʻmîm
1-Nizâmnâme-i dâhilînin 61'inci mâddesi mûcebince cemʻiyetin Dersaadet'de inʻikâd edecek
meclis-i umûmîsine bi'l-cümle merkezlerin bilançoları üzerine bir hesâb-ı katʻî tanzîm ve takdîm
olunabilmek için Kânûn-ı Sânî [1]341 [Ocak 1925] bidâyetinde son gönderilen hulâsa-i hesâbiye
târîhinden Kânûn-ı Evvel nihâyetine kadarki muʻâmelât-ı hesâbiyeyi müşʻir olmak üzere muhâsebe
1811
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 40
taʻlîmâtnâmesinin 28'inci mâddesi mûcebince 4 numaralı numûne esâsâtına tevfîkan birer hulâsa-i
hesâbiyenin,
2-Heyʼet-i merkeziye idâre aʻzâ-yı kirâmının esâmî ve meʼmûriyetleri ile bu sene zarfında
vukûʻ bulan ve vukûʻ bulacak tebeddülâtı ihtivâ etmek üzere bir cedvelin,
3-Muhâsebe taʻlîmâtnâmesinin 29'uncu mâddesi mûcebince de sene-i hâliye Kânûn-ı Evvel'i
gâyesine kadarki maktûʻ makbûz vâridât ve sarfiyât ve mevcûdâtını irâʼe etmek üzere 5 numaralı
numûneye göre cedvelin tanzîm ve 1 Kânûn-ı Sânî [1]341 [Ocak 1925] târîhinde postaya tevdîʻini
bilhâssa ricâ ve bi'l-vesîle teʼyîd-i ihtirâmât ve tevâlî-i muvaffakiyetinizi temennî eyleriz, efendim.
_______________
_______________
1812
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 40
_______________
_______________
1813
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 40
lışan bu azîz cemʻiyetin dâimâ faʻâl, dâimâ rasîn bulunmasını takdîr eden cemʻiyet aʻzâları yeni bir
heyʼetin intihâbına karâr vererek Cumartesi günü belediye salonunda ictimâʻ etdi.
Vâlî Ahmed Cevdet Beyefendi Hilâl-i Ahmer'in gâyesinde muvaffak olabilmek için ittihâzı îcâb
eden tedâbîr hakkında hâzırûnu tenvîrden sonra heyʼet-i merkeziye aʻzâlığına intihâb edilecek aʻzâ-
ların her hâlde faʻâl ve muktedir zevâtdan intihâbına ehemmiyet verilmesini işâret buyurmuşlardır.
Reʼy-i hafî ile yapılan intihâbda şu zâtlar ekseriyetle vilâyet heyʼet-i merkeziye aʻzâlığına in-
tihâb olunmuşlardır:
* Sıhhiye Müdürü Hâmid Şakir Bey
* Belediye Doktoru Reşid Bey
* Operatör Akif Tevfik Bey
* Hükûmet Tabîbi Pertev Bey
* Veliyyüddin Paşazâde Şevket Bey
* Matbaʻa Müdür ve Sermuharriri Refet Bey
* Muhâmî Talat Bey
* Eczâcı Mazlum Bey
* Kadifezâde Salim Efendi
* Arabzâde Ahmed Efendi
* Hoca Fazlı Efendi
Vilâyet heyʼet-i merkeziye aʻzâlığına intihâb olunan bu on iki zât arasında yapılan intihâbda:
* Birinci reîsliğe Veliyyüddin Paşazâde Şevket Bey,
* İkinci reîsliğe Sıhhiye Müdürü Hâmid Şakir Bey,
* Kâtibliğe Kadifezâde Salim Efendi,
* Veznedârlığa Kalelizâde Mustafa Efendi
* Veznedâr muʻâvinliğine Eczâcı Mazlum Bey intihâb olunmuşlardır. Yeni heyʼetin vazîfesinde
muvaffak olmasını temennî ederiz".
_______________
1814
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 40
Ahmedli silsile-i cibâli eteklerinde on altı metre irtifâʻa kadar tenezzül etmekdedir. Bu irtifâʻ farkı
bize nâhiyenin merzagiyeti hakkında bir fikir verebilir. İşte bu sebebden de ovanın en münhat ma-
hallinde de Cellad gölü teşekkül etmiş bulunmakdadır. Şimâlden cenûba doğru meyille imtidâd eden
ovada meskûn kurânın mevkiʻiyle merzagiyeti taʻayyün edebilmekdedir. Hat güzergâhını taʻkîben
Kuşçu Burnu'nda seviye-i bahrdan irtifâʻ takrîben altmış iken Torbalı'da kırk, Tepeköyü'nde yirmi
sekiz, Cellad İstasyonu'nda on altıdır. O hâlde Tepeköyü'nden iʻtibâren cenûba isâbet eden kurâda
sıtma daha dehşetli hüküm-fermâdır. Fi'l-hakîka Çaybaşı, Arapçı, Subaşı, Tulum ilh. gibi köylerde
sıtma daha vehâmet arz etmekdedir. Esâsen bu köyler de bataklık menbaʻı olan Cellad'a daha ya-
kındırlar. İrtifâʻı Cellad'a nisbeten daha yüksek bulunmasına rağmen Kaplancık gölü bataklıklarıyla
mülevves olan Kayas ve civârı da merzagiyet iʻtibârıyla cenûb aksâmına müsâvîdir. Cellad gölü en
münhat mevkiʻde tabîʻaten teessüs etmiş bir göl, daha doğrusu bir bataklık olduğuna göre bunun
tamâmen imhâ ve teybîsi imkânsızdır. Çünkü bu göl kendisine yaz ve kış akmakda veya mecrâsının
bozuk olmasından bi'l-mecbûriye karışmakda olan çay sularıyla beslenmekdedir. Kış mevsimlerinde
ise dağlardan inen ve ovanın bütün miyâh-ı câriyesi arâzînin mârru'z-zikr arz edilen meyli hasebiyle
bu göle cereyân etmekdedir. Yaz ve kış dâimî bu gölü besleyen Kaplancık gölünden gelen bir çay ile
Küçükmenderes'dir. Muvakkat bir zamân kış mevsimlerinde Nif silsile-i cibâlinden toplanıp Fetrek
çayı nâmıyla gâyet vâsiʻ sahadan ovayı müstakîmen katʻ eden bu sular da Çaybaşı karyesi civârında
bu göle dökülmekdedir ve işbu Fetrek çayının mecrâsı arzı bazı yerlerde kırk-elli metreyi bulmak
üzere gâyet geniş bir yatak yapmışdır. Bütün yaz müddetiyle kuru kalır ve kışın mecrânın adem-i in-
tizâmı hasebiyle mebzûl yağmurlar da tuğyân ederek hattâ Çaybaşı karyesinin bir kısmı sular altında
kalır. Bunlardan başka Arslanlar karyesinden çıkan diğer bir menbaʻ suyu da ovada kendine gayr-ı
muntazam mecrâlar tevlîd ederek bir kısmı Menderes'e dökülmek üzere Meşhed karyesi civârında göl
ve bataklıklar tevlîd eder. Bir kısmı Arapçı hizâlarında bataklıklar hâlinde durur.
Nâhiyenin en münhat kısmı Cellad gölü bulunmasına binâen işbu gölün imlâ ve teybîsi adî-
mü'l-imkândır. Yalnız yeter ki bu gölün tamâmıyla imlâ ve imhâsı arzu olunduğu takdîrde pek vâsiʻ
sâhalarda yapılacak ameliye-i türâbiye ile ovanın bu inhitâtını giderebilmek lâzımdır. Yoksa yalnız
gölün imhâ ve imlâsı sûretiyle arâzî-i mezrûʻa elde edileceği tasavvur edilirsa çok yanlış olur. Çünkü
doldurulduğu farz edilen işbu mahalle fazla yağmurlar düşdüğü mevsimde dağlardan inen ve ova-
nın miyâh-ı câriyesi meyil îcâbı yine gelip bu noktada toplanarak aynı gölü teşkîl edecekdir. Yalnız
burada en elzem ve mübrem bir tedbîr el-yevm gölün kapanmış olan Menderes ayağını açmak ve
Menderes'in tathîriyle işbu nehre sâlim bir cereyân teʼmîn etmekdir. Bundan sonra ovada da kanali-
zasyon teşkîlâtı yapılacak olursa mehmâ-emken tevessüʻ edebilmek kâbiliyetinde olan göle mâniʻ ve
bir kısım bataklıklar da tefcîr edilebilmiş olsun.
Sıhhî ve ictimâʻî teşkîlâtın öteden beri beyne'l-halk adem-i mevcûdiyeti ve teessüs etmiş mer-
zagiyet hasebiyle sıtma azîm tahrîbât yapmakdadır.
Dispanserimize vâkiʻ olan mürâcaʻatlarda bir ay zarfında sıtma musâbîni aʻzamî % 65-70, as-
garî % 40'ı bulmakdadır. Temmuz ayından bedʼ ederek Teşrîn-i Evvel nihâyetine kadar yeni intânlar
görülmekde, sâir aylarda nüksler devâm etmekdedir. Hemen ekserîsinin tıhâlleri mütefahhim olup
bi'n-netîce kebed de istihâleye dûçâr olmuş bulunmasından müzmin sû-i hazmlar tevlîd etmişdir.
esâsen mevcûd fakrü'd-dem amîkleri işbu sû-i hazmları teşdîd edegelmekdedir. O kadar ki, nevbetleri
muʻayyen zamânda gelen [140] bir şahsa dâhilen iʻtâ kılınan kinin derhâl ishâller tevlîd etmekdedir.
Bu hâlde kininin emʻâda teressüb ederek tahrîş eylemesinden maslî ishâllere sebeb olmakdadır. Böy-
lece yevmiye bir buçuk gram kinin verildiği hâlde nevbet izâle etmediği gibi ishâller tevlîd eyleyen
vekâyiʻde 0,75 santigram miyân-ı adale kinin derhâl teʼsîrini göstermekdedir ve bir de hayâta pek
1815
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 40
zaʻîf râbıtalarla bağlı sûi'l-kınye hâline gelmiş malariklerde esâsen miʻde ve emʻâ kinine mukâvemet
edemediğinden bunlarda da serîʻ icrâ-yı teʼsîr edebilmek için miyân-ı adale kinin yapılmakdadır.
Miyân-ı adale kinin zerʻiyâtına da taʻannüd eden vekâyiʻ görülmüşdür. Bunlarda dâhil-i verîd zerk
edilmek îcâb edeceğinden işbu sûret-i istiʻmâle sâlih kinin mahlûlü ampülleri tedârük ve irsâl edilirse
fâideden hâlî olmayacakdır.
Evvelki raporlarımda da arz etdiğim vechile burada kininin miyân-ı adale zerki, iğne taʻbîriyle
pek maʻrûf ve mergûbdur. Bu da lâzım gelen muʻayyen mikdâr kinini eser-i tekâsülleri izâle etmedi-
ğinden tarafımızdan birden bir gram kinin zerki derhâl şâfî teʼsîrini göstermekde olmasından miyân-ı
adale kinin zerkine mübâşeretimden beri rağbet tezâyüd etmişdir. Bu sûretle dâimâ zerkiyâtı taleb
eden işbu halka muʻayyen zamânlarda köyleri dolaşmak ve bütün sıtmalılara en vahîm olan Temmuz,
Ağustos ve Eylül aylarında zerʻiyât yapmak en eslem tarîkdır. Yoksa yedlerine tevdîʻ edilecek ki-
ninlerin ekserîsinin ihmâl, teseyyüb ve cehâletleri yüzünden isrâf ve ziyân edileceği bedîhîdir. Daha
el-yevm sıtmanın devâ-yı yegânesi kinin olduğunu reddeden, pamuk iplikleri ve nüsha ile vakitleri-
ni geçirip sûi'l-kınyeye dûçâr oldukdan sonra tabîbe mürâcaʻat eden veyâhûd etmeden terk-i hayât
edenler vardır. Bu sebebden tevzîʻ edilecek kininler yerine pek ucuz bir sûretde tedârükü mümkün
olabileceğini zannetmekde bulunduğum mahlûlleri ihzâr edilerek zerkiyât icrâsı daha iyi olacakdır.
Zerkiyâtın en büyük fâidesi arz etdiğim esbâb hasebiyle dâhilen ahzında kana geç karışmasından.
Hâlbuki diğer sûretde sürʻatle kana geçen mikdâr-ı kâfi kinin sıtma mikroblarının daha fazla tekes-
sürüne mâniʻ olarak nevbâtı erken geçirmesine ve daha tekessür etmeyen birçok hematozoerlerin im-
hâsına hizmet eylediğinden bir zerk birkaç gün için, tekrâr müntin olmamak şartıyla tekerrüre mâniʻ
olmakdadır. Her hâlde burada mücâlelenin üssü'l-esâsı mergûb ve fennen de en serîʻ sûretlerde icrâ-yı
teʼsîr edilebilecek miyân-ı adale ve dâhil-i verîd kinin zerkiyâtı teşkîl etmekdedir.
Eylül sene
1.640 7.440 750 118 22.500 21 156 139 32
340 ayında
Îzâhât.-
253 çocuğa muhtelif ilâclar verilmişdir. Röntgen ile teşhîs ve tedâvî, masaj, banyo, tımâr ve
sûret-i muhtelifede tedâvî, muhtelif aşılar tatbîk olunmuşdur.
1816
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 40
İdrâr, kan muʻâyeneleri icrâ ve 21 çocuğa perhîz yemeği iʻtâ edilmişdir. Ziyâde hasta olan 6
çocuk hastahâneye yatırılmışdır.
Gelibolu Şuʻbesi
31 Teşrîn-i Evvel [1]340 [Ekim 1924] târîhine kadar
Makbûzât
Maktûʻ makbûz mukâbilinde iʻânât 8.085
Maktûʻ makbûz mukâbilinde olmayan iʻânât 32.950
Vâridât-ı muhtelife 6.430
Yekûn 47.465
Teʼdiyât
Merkez-i umûmîye irsâlât 10.700
Muʻâvenât-ı muhtelife 43.105,50
Masârıf-ı idâre 19.501,75
Yekûn 73.307,25
1817
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 40
Genç Merkezi'nin Nisan [1]340 [1924] târîhinden Eylül [1]340 [1924] târîhine kadar
Makbûzât
Maktûʻ makbûz mukâbilinde iʻânât 800
Yekûn 800
Mustafakemalpaşa Şuʻbesi'nin 1 Temmuz [1]340 [1924] târîhinden 30 Eylül sene [1]340 [1924]
târîhine kadar
Makbûzât
Maktûʻ makbûz mukâbilinde iʻânât 1.500
Maktûʻ makbûz mukâbilinde olmayan iʻânât -
Vâridât-ı muhtelife 76.115
Yekûn 77.615
Teʼdiyât
Masârıf-ı idâre 3.230
Yekûn 3.230
[142] Suruç Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]340 [Ocak 1924] târîhinden Teşrîn-i Evvel minh.
târîhine kadar
Makbûzât
Maktûʻ makbûz mukâbilinde iʻânât 7.210
Maktûʻ makbûz mukâbilinde olmayan iʻânât 30.100
Yekûn 37.310
Teʼdiyât
Adana Merkezi'nin Nisan [1]340 [1924] târîhinden 30 Eylül [1]340 [1924] târîhine kadar
Makbûzât
Maktûʻ makbûz mukâbilinde iʻânât 16.000
Maktûʻ makbûz mukâbilinde olmayan iʻânât 125.960
Vâridât-ı muhtelife 119.672
Yekûn 2.515.632
1818
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 40
Teʼdiyât
Merkez-i umûmîye irsâlât 84.785
Muʻâvenât-ı muhtelife 37.090
Masârıf-ı idâre 34.940
Yekûn 56.815
Dörtyol Şuʻbesi'nin 1 Haziran [1]340 [1924] târîhinden 30 Eylül [1]340 [1924] târîhine kadar
Teʼdiyât
Merkez-i umûmîye irsâlât 2.000
Muʻâvenât-ı muhtelife 5.295
Yekûn 25.295
Teʼdiyât
Merkez-i umûmîye irsâlât 750
Muʻâvenât-ı muhtelife 8.200
Masârıf-ı idâre 19.496
Yekûn 28.446
1 Eylül [1]340 târîhinden 30 Teşrîn-i Sânî [1]340 [Kasım 1924] târîhine kadar
Makbûzât
Maktûʻ makbûz mukâbilinde iʻânât 300
Yekûn 300
Teʼdiyât
Merkez-i umûmîye irsâlât 4.575
Masârıf-ı idâre 2.000
Yekûn 6.575
1819
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 40
Teʼdiyât
Merkez-i umûmîye irsâlât 32.211
Masârıf-ı idâre 182
Yekûn 34.031
Bursa Harmancık Şuʻbesinin 1 Kânûn-ı Sânî [1]340 [Ocak 1924] târîhinden 1 Teşrîn-i Evvel
[1]340 [Ekim 1924] târîhine kadar
Makbûzât
Maktûʻ makbûz mukâbilinde iʻânât 1.030
Vâridât-ı muhtelife 4.416,50
Yekûn 5.446,50
Teʼdiyât
Bursa merkezine irsâlât 3.056,50
Masârıf-ı idâre 2.390
Yekûn 5.446,50
Hassa Şuʻbesi'nin 1 Mart [1]340 târîhinden 30 Teşrîn-i Evvel [1]340 târîhine kadar
Makbûzât
Maktûʻ makbûz mukâbilinde olmayan iʻânât 13.555
Vâridât-ı muhtelife 1.625
Yekûn 15.180
Teʼdiyât
Merkez-i umûmîye irsâlât 13.800
Muʻâvenât-ı muhtelife 1.380
Yekûn 15.180
1820
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 40
Tekfurdağı Merkezi'nin Haziran [1]340 [1924] târîhinden 30 Eylül [1]340 [1924] târîhine
kadar
Makbûzât
Maktûʻ makbûz mukâbilinde iʻânât 3.000
Maktûʻ makbûz mukâbilinde olmayan iʻânât 3.550
Vâridât-ı muhtelife 43.490
Yekûn 50.040
Teʼdiyât
Merkez-i umûmîye irsâlât 15.000
Masârıf-ı idâre 5.702,50
Yekûn 20.702,50
Armudlu Şuʻbesi'nin 1 Ağustos [1]340 [1924] târîhinden 30 Eylül [1]340 [1924] târîhine kadar
Makbûzât
Maktûʻ makbûz mukâbilinde iʻânât 100
Vâridât-ı muhtelife 7.645
Yekûn 7.745
Teʼdiyât
Merkez-i umûmîye irsâlât 7.225
Masârıf-ı idâre 520
Yekûn 7.745
[144] Bursa Hanımlar Merkezi'nin Nisan [1]340 [1924] târihinden 30 Eylül [1]340 târîhine
[1924] kadar
Makbûzât
Maktûʻ makbûz mukâbilinde iʻânât 100
Maktûʻ makbûz mukâbilinde olmayan iʻânât 26.267,50
Yekûn 26.367,50
Teʼdiyât
Merkez-i umûmîye ve Bursa merkezine irsâlât 16.064
Masârıf-ı idâre 7.210,25
Yekûn 23.274,25
1821
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 40
Teʼdiyât
Merkez-i umûmîye irsâlât 16.836
Masârıf-ı idâre 724,50
Yekûn 17.560,50
Gümüşhacıköy Şuʻbesi'nin 1 Kânûn-ı Sânî [1]340 [Ocak 1924] târîhinden 15 Teşrîn-i Sânî
[1]340 [Kasım 1924] târîhine kadar
Makbûzât
Maktûʻ makbûz mukâbilinde iʻânât 24.630
Teʼdiyât
Muʻâvenât-ı muhtelife 47.660
Teʼdiyât
Merkez-i umûmîye ve Eskişehir merkezine irsâlât 74.180
Masârıf-ı idâre 2.598
Yekûn 76.778
1822
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 40
1908 senesinde Amerika Salîb-i Ahmeri [145] 11.000 aʻzâya ve 20.000 İngiliz liralık bir büd-
ceye sâhib idi. Biri stenograf olmak üzere maʻâşlı ancak üç meʼmûru vardı.
1903 târîhinde merâkiz ve şuʻabât-ı teşkîlâtına henüz mübâşeret edilmiş olmasına rağmen
cemʻiyet aʻzâsı 29.000 kişiye bâliğ oldu ve bu târîhden iʻtibâren aʻzâ kayıd ve teksîri propagandasına
başlandı.
Amerika'nın Harb-i Umûmî'ye târîh-i dühûlü olan 1917 senesinden mukaddem Salîb-i Ahmer
aʻzâsı 386.000'e tereffuʻ etdi. Aʻzânın mikdârı artdıkça cemʻiyetin vâridâtı da o nisbetde tezâyüd et-
miş olduğundan yapılan teşkîlât sâyesinde el-yevm tatbîk edilen usûlün esâsâtı vazʻ edilerek mesâʻî
ve icrâât tekmîl memlekete teşmîl edildi.
1923 senesinde 3.500.000 aʻzâya mâlik olan Amerika Salîb-i Ahmeri'nin aynı sene vâridâtı
5.500.000 İngiliz lirasına çıkdı.
_______________
_______________
_______________
1823
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 40
"-Fransa'da ahâlînin % 10, yani 4 milyonu frengilidir. Senede yirmi bin çocuk ölü doğar ve kırk
bin sakat vâkiʻ olur. Yani Fransa'da senede altmış bin çocuk doğmadan öldüğü anlaşılıyor. Bundan
mâʻadâ senede seksen bin çocuk vefât etmekdedir.
Ale'l-umûm hastahânelerde taht-ı tedâvîye alınan marzânın % 40'[ı] frengi ile maʻlûldür.
İngiltere'de de senede yüz doksan bin kişi frengiye musâb olur ve 18 bin felç yapar. Sağır ve
körlerin % 55'[i] frengi netîcesidir.
Belçika'da 400 bine yakın frengi hastası vardır.
Frengiden senede on beş bin vefeyât vukûʻa gelir. Hastahânelerde taht-ı tedâvîde bulunanların
[146] % 22'si bu illet-i menhûseye musâbdır. Hükûmetin her sene ilâc ve edviye masârıfı hâric olmak
üzere frengililer için elli milyon masrafı vardır.
Diğer hükûmetlerin masrafı da bundan aşağı değildir.
Vaktiyle Roma İmparatorluğu'nun mahvında pek büyük rol oynamış olan frengi, bugün de bir-
çok milletlerin izmihlâline sebeb olacakdır.
§ Sırbistan Harbiye Nezâreti, Salîb-i Ahmer'in vezâif-i sulhiyesinden bahis ile bütün ümerâ,
zâbitân ile küçük zâbitlerin aʻzâ-yı âmile veya muʻâvine kaydedilerek Salîb-i Ahmer'e muʻâvenetde
bulunmalarını teşvîk eylemekdedir.
MUKTEBESÂT
Antalya refîkimizin 13 Teşrîn-i Sânî [târîhli] başmakâlesi:
"-Hilâl-i Ahmer
Ferdlerin hayâtında olduğu gibi milletlerin hayâtında da sürûr ve nikbet vardır. Beşerin felâke-
tinde müteellim ve müteessir olan vicdânlar, yüksek kalbler, ferdin ihtiyârından münbaʻis olmayan ve
nihâyet milletleri isteyerek ve istemeyerek maʻrûz kaldığı felâketler içinde düşünmek hissiyle müte-
hassis olmuşlar ve beynelmilel bir mâhiyeti hâiz eserler vücûda getirmişlerdir ki, bu hayırlı işlerden
birisi ve belki de en birincisi Hilâl ve Salîb-i Ahmer Cemʻiyetleri teşkîlâtıdır.
İʻlân-ı hürriyetden sonra bizde de teʼsîs ve teşkîline ehemmiyet verilen Hilâl-i Ahmer teşkîlâtı-
mız bugün her kazâmıza ve nâhiyemize varıncaya kadar teşkîlâtını tevsîʻ etmiş ve bidâyet-i teʼsîsin-
den şimdiye kadar vazîfesine ve gâyesine en çok sâdık kalmış mâ bihi'l-iftihâr bir müessese-i milli-
yemiz hâlindedir. Son on beş sene zarfında harbden, darbdan kurtulamayan milletimiz her hakîkatli
günde her felâketli sâʻatde kendi yapdığı yardımıyla idâme-i mevcûdiyet eden Hilâl-i Ahmer'i dâimâ
karşısında bulmuş ve onu böylece daha yakından tanımışdır. Harb meydânlarında vatanın saʻâdeti,
milletimizin bekâ ve mevcûdiyetini teʼmîne çalışanlar ve nihâyet yaralananlar Hilâl-i Ahmer'in hâr
ve samîmî kucağında kendilerini görmüşler ve onun nihâyetsiz şefkatleriyle ıztırâblarını teskîn et-
mişlerdir.
Yangın, zelzele gibi insânlara en çok nikbet ve dehşet veren felâketler içinde meʼyûs ve mah-
zûn kalblere en çok tesliyet ve şifâ bahşeden, beşerin gözyaşından en çok elem duyan yine Hilâl-i
Ahmer'dir. Hulâsa, Hilâl-i Ahmer Türklerin derd anası ve derd ortağıdır. Hayâtın saʻâdetleri beşerden
1824
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 40
uzaklaşdı mı, bin bir felâketin çekilmez yarası omuzlar[a] binmeğe başladı mı bu muhterem cemʻi-
yetin yardım elinin uzandığı mahrûmiyetler içinde boğulurken Hilâl-i Ahmer'in şefkatli sîne[si]nin
açıldığını görürsün. Harb ve felâket meydânında vazîfesini îfâ eden Hilâl-i Ahmer, mübâdele mesʼe-
le-i mühimmesinde de aʻzamî vazîfe-i ırkıyesini îfâ etmiş, yer yer vücûda getirdiği imdâd-ı sıhhî
heyʼetleriyle düşman elinde bin bir hicrân çekmiş kardeşleri[ni] kucağına almağa, onların miʻdesine
bir kaşık sıcak çorba yetişdirmeğe ve kendilerine şifâ teʼmînine çalışmış ve bu vâdîde yapdığı pek
meşkûr faʻâliyetleri için milyonlar da sarf etmişdir. Ağyâr sokaklarda sırtı çıplak, miʻdesi boş, bin bir
mahrûmiyet içinde sürüklenen bu ırkdâşların imdâdına yetişmiş [yetişen] Hilâl-i Ahmer Anadolu'ya
dağıtdığı imdâd heyʼetleriyle vazîfesini çok yüksek bir şekilde îfâ etmişdir. Son Erzurum felâketi
üzerine bugün de orada vazîfesini îfâ etmekde bulunmuşdur. Kafkas dağlarından süzülen soğukların
vücûd-ı beşere temâs eden sert kamçılarının acısını Hilâl-i Ahmer'in şefîk eli dindirmekdedir. Hulâsa,
Hilâl-i Ahmer vazîfesini en çok yapan ve felâketli günlerimizde bize âğûşunu, sînesini açan yegâne
hayırlı müessesemizdir. Ona yardım hepimize vicdân ve dîn borcudur.
Yenikapı'da İdman Meydânı'nda bu muhterem ve azîz cemʻiyet menfaʻatine tertîb edilmiş olan
güreş ve yarış bugünden başlamış bulunuyor. Oraya gitmek ve girmekle hem iki gün tatlı bir vakit
geçirmek ve hem de Hilâl-i Ahmer'e yardım etmek gibi iki taraflı bir menfaʻat vardır. Şimdiye [147]
kadar azîz milletimizin sehâvet ve necâbetinden ahz-ı kuvvet ve mevcûdiyet etmiş olan Hilâl-i Ahmer
bundan sonra da senin yardımına, senin iʻânene, senin sehâvetine muhtâcdır.
Azîz Türk oğlu! "Damlaya damlaya göl olur" derler. Günde on iki para gibi hâlen hiçbir kıymeti
olmayan bir mikdârı her ferdimiz Hilâl-i Ahmer'e vermekle senede sekiz-on milyon liranın meydâna
geleceğini ve bu paralar ile Hilâl-i Ahmer'in vazîfesini daha şâmil bir sûretde îfâ edebileceğini nazar-ı
dikkate alır ve senede nihâyet bir lira vermeği iʻtiyâd edinirsek indallah ve inde'n-nâs en çok makbûle
geçecek bir vazîfe-i insâniyet ve hamiyet îfâ etmiş oluruz. Şimdiye kadar yalnız harb sâhalarında ve
felâket sâhalarında îfâ-yı hizmet etmekde olan Hilâl ve Salîb-i Ahmer teşkîlâtları son Cenevre mu-
karrerâtıyla sâha-i mesâʻîlerini genişletmişlerdir. Bundan sonra Hilâl-i Ahmer muʻâvenet-i ictimâʻiye
vâdîsinde, sıhhî ihtiyâclarda da aʻzamî yardım gösterecekdir. Açlara bakacak, ekmeksizleri himâye
edecek, veremlilerin tedâvîsine ve bu hastalığın menʻ-i intişârına çalışacakdır. Memleketimiz gibi bin
bir ihtiyâc ve derdin içinde yüzen deryâlarda Hilâl-i Ahmer'in mevcûdiyetine ne kadar ihtiyâc vardır!
Bu bizzât bizi[m] muʻâvenetimizle daha çok müfîd olabilir. O ne kadar zengin olursa o kadar
daha büyük iş görebilir.
Veriniz efendiler, veriniz! Çok değil, günde on iki para veriniz! Bunu vermeği iʻtiyâd ediniz!
Bunu yapmış olmağla felâketlere, felâketlilere göğüs açan sevgili Hilâl-i Ahmer'in kanını, kuvvetini
artdıracak, acıları ve yaraları dindire[cek], Hilâl-i Ahmer'i daha kuvvetlendirmiş olacaksınız. Bize
Kurʼân da, vicdân da bunu emrediyor. Kurʼân'ın, vicdânın bu emrini yerine getiriniz! Veriniz efendi-
ler, Hilâl-i Ahmer'e veriniz ve ona yardım ediniz!
1825
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 40
1826
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 40
1827
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 40
1828
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 40
1829
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 40
1830
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 40
1831
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 40
1832
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 40
1833
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 40
1834
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 40
1835
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 40
1836
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 40
1837
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 40
1838
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 40
1839
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 40
1840
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 40
1841
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 40
1842
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 40
1843
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 40
1844
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 40
1845
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 40
1846
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 40
1847
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 40
1848
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 40
1849
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 40
1850
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 40
1851
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 40
1852
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 40
1853
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 40
1854
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 40
1855
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 40
1856
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 40
(Mâbaʻdi var.)
1857
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 40
1858
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 40
1859
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 40
1860
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 40
1861
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 40
1862
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 40
_______________
Avrupa'nın en maʻrûf fabrikaları derecesinde un ve irmik tahn eder. Terakkiyât-ı cedîdeye tevfîkan
tekemmül etdirilmiş yegâne millî dakîk fabrikasıdır.
_______________
Beşir Kemal Balık Yağı Sübyesi: Bizzât balık yağından daha kuvvetlidir. Bilhâssa balık yağı
içmeyenlere tavsiye olunur.
Osmanlı Kınakına Hulâsası: Miʻde ve bağırsak zaʻfiyetlerinden mütevellid usret-i hazımlar-
da, kansızlıkda, nehâfet-i bünyede mukavvî ve hâzımdır.
Beşir Kemal Nâsûr İlâcı: Bi'l-cümle müzʻic nâsûrları pek az zamânda defʻ u izâle eder.
Sıhhî Osmanlı Enfiyesi: Nezleyi çarçabuk defʻ u izâle eder ve göğse inmesine mâniʻ olur.
Kıl Düşüren Tahâret ve Nezâfet Pudrası: Vücûddaki fazla kılları tahrîş etmeksizin defʻ u
izâle eder.
Beşir Kemal Kolonya Suyu: Sırf nebâtî ıtriyât ile yapılmış banyo ve tuvalet için istiʻmâl olunur.
Tarâvet Suyu: Çehre ve ellerinde ve bedenin sâir mahallerinde hâsıl olan ergenlik ve rûhiye,
çatlak ve çil ve buna mümâsil lekeleri izâle ve cildin beyâzlığını ve yumuşaklığını ve güzelliğini
muhâfaza eder.
1863
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 40
Letâfet Suyu: Yani sıhhî düzgün, cildin tarâvet, nezâket ve melâhatini hüsn-i muhâfaza ile çil,
leke ve çatlaklarla pişikleri defʻ u izâle, teni soğuk, rüzgâr ve güneşin teʼsîrinden pek güzel muhâfaza
eyler bir düzgündür.
Şark Sürmesi: Gözlere katʻiyen mazarrat vermeksizin letâfet bahşeden en sıhhî bir vâsıtasıdır.
Müstahzarâtımızın cümlesi, Sıhhiye Müdüriyet-i Umûmiyesi'nin ruhsat-ı resmiyesini hâizdir.
_______________
_______________
Resne Fotoğrafhânesi
Rahmizâde Bahaeddin
Bâbıâli karşısında, numara 15
_______________
Evliyâzâde
Mehmed Nureddin
Devâir-i Âliye Müteʻahhidi
Telefon: İstanbul 1799
Dersaadet Bahçekapı, Yaldız Hân
Bi'l-cümle kimyâhâne levâzımâtı, eczâ-yı kimyeviye, evânî-i züccâciye, edevât ve kütüb-i fenniye,
kontrollü serum ve aşılarla kolonya, losyon, lavanta, esans ve şişelerinin deposu
1864
TÜRKİYE
HİLÂL-İ AHMER MECMÛ‘ASI
41
Dördüncü Sene 19 Cemâziyelâhir sene 1343 / 15 Kânûn-ı Sânî sene 1341 (1925) Numara 41
TÜRKİYE
HİLÂL-İ AHMER MECMÛʻASI
BULLETIN MENSUEL
DU
CROISSANT-ROUGE TURC
CONSTANTINOPLE
15 Janvier 1924
Nüshası 10 kuruşdur.
İstanbul
Ahmed İhsan ve Şürekâsı
Matbaʻacılık Osmanlı Şirketi
1340
EDHEM PERTEV MÜSTAHZARÂTI
Edhem Pertev Eczâhânesi müstahzarâtı Avrupa'nın bi'l-cümle sergi-i umûmîlerinde altın, gü-
müş madalyalar ile mükâfâta, Nafiz Paşa, Operatör Cemil Paşa, Besim Ömer Paşa, Ziya Nuri Paşa,
Âsaf Derviş Paşa hazerâtı gibi muʻallimîn-i muhteremenin ve daha birçok etıbbâ-yı hâzıka-i Osmani-
ye'nin ve Paris Belediye Hastahânelerinin takdîrâtına mazhar olmuşdur.
En son modelde komprime makineleriyle techîz edilmiş olan fabrikamızın da gerek sülfato
komprimeleri ve gerek şekerlemeleri iʻmâl edildiği gibi sipâriş vukûʻunda her nevʻ muʻâlece arzu
edilen şekil ve mikdârda komprime hâline ifrâğ olunur. Harb devâm etdiği müddetçe ordumuza, bah-
riyemize, Hilâl-i Ahmer'imize hizmet eden ve Avrupa'ya sipâriş ihtiyâcından memleketimizi vâreste
kılan yegâne Osmanlı komprime fabrikasıdır.
Edhem Pertev Eczâhânesi müstahzarâtından: Pertev şurubu, krem pertev, pertev diş tozu ve
maʻcûnu, kınakınalı pertev saç sabunu, pertev çocuk pudrası, kozmetik pertev, pertev tırnak cilâsı,
pertev tuvalet pudrası, pertev tuvalet penbeliği, muhtelif kokulu pertev kolonya suları memleketimiz-
de en ziyâde rağbet gören Osmanlı müstahzarâtı olup bilhâssa tavsiye olunur.
Mahall-i iʻmâl ve umûm deposu: Aksaray'da Edhem Pertev Eczâhânesi'dir.
Servet-i Fünûn
Rubʻ asrı mütecâviz olan neşriyâtını ihyâ eyledi. Servet-i Fünûn âile-i edebiyesine
mensûb bütün muharrirlerin muʻâvenetiyle 20 Teşrîn-i Sâni'den iʻtibâren neşrolunuyor.
Birinci ve ikinci nüshaların mevcûdu kalmadığından tekrâr basılıyor. Taşrada seneliği
800 kuruşdur.
Senelik abonesi bir liradır. Merciʻi: Yerebatan Câddesi'nde Hilâl-i Ahmer Merkezi.
Telefon: İstanbul 1783
Mündericât:
Teksîr-i Aʻzâ Mesʼelesi – İctimâʻî Hıfzıssıhha – Amerika'da Salîb-i Ahmer Propaganda Vâsıtaları
– Hilâl-i Ahmer Havâdisi – Salîb-i Ahmerler Havâdisi – Kitâbiyât – Muktebesât – Detroit Hilâl-i
Ahmer Cemʻiyeti İʻâne Listesi – Teberruʻât – Fransızca Kısmı – İngilizce Kısmı
1872
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 41
Bu hâlet-i rûhiye ise, ancak propaganda [170] yani teşvîk u tergîb vâsıtalarını ilmî bir tarzda
harekete getirmekle hâsıl olur. Diğer bir sahîfede görüleceği üzere Amerika Salîb-i Ahmeri gerek
hengâm-ı harbde ve gerek baʻde'l-harb propaganda vâsıtalarından ve bilhâssa konferansçılarından
pek mühim ve mesʻûd netîceler elde etmişdir.
Salîb-i Ahmerlerde aʻzâ adedinin tezyîdine atfedilen ehemmiyet o kadar büyükdür ki, herhangi
bir Salîb-i Ahmer Cemʻiyeti'nin nizâmnâme-i esâsîsi tedkîk edilecek olursa "menâbiʻ-i vâridât" veya
"kısm-ı mâlî" unvânlı fasıllarının ilk mâddesinde aʻzâ âidâtının "cemʻiyetin sermâyesi" ve "başlıca
vâridâtı" gibi kelimelerle kayıd ve zikredildiği görülür.
Bizde teksîr-i aʻzâ mesʼelesinin hâl-i hâzırına gelince; son günlerde yalnız İzmir ile Konya mer-
kezlerinde bu husûsda bazı âsâr-ı faʻâliyet görülmekde ise de merâkiz-i sâirenin hemen kâffesi âtıl ve
gunûde bir hâlde kaldığını kemâl-i teessürle beyâna mecbûruz.
Bundan başka teksîr-i aʻzâ husûsunda meşhûd olan ihmâl ve teseyyübün bâʻis olduğu vazʻiyet-i
elîmeye çâresâz olmak zamânı gelmiş olduğuna bilhâssa merâkiz ve şuʻabâtın nazar-ı dikkatini celbe
müsâraʻat ederiz.
İstanbul'da ise "Semt Teşkîlâtları Heyʼetleri" nâmıyla iki sene evvel merkez-i umûmîmiz aʻzâ-
sından fahrî muhâsebeci Berç Keresteciyan Bey'in lütf-ı himmet ve delâletiyle esâsâtı vazʻ olunan
heyʼât-ı muʻâvine tedrîcen eski faʻâliyet ve zindegîsinden birçok şey gâib ederek bugün âdetâ metrûk
bir hâle gelmişdir.
Pek büyük emek ve zahmetlerle meydâna gelen teşkîlât-ı mezkûrenin mübtenî olduğu esâsâtı
bu münâsebetle hulâsa etmek istiyoruz.
Keresteciyan Bey, Müttehide-i Amerika Salîb-i Ahmer Cemʻiyeti teşkîlâtı hakkında bir fikr-i
mahsûs peydâ etmek üzere cemʻiyet-i mezkûrenin Dersaadet Murahhası Mister Davis ile muhtelif
zamânlarda vukûʻ bulan temâs ve mülâkâtlarından hâsıl etdiği intibâʻâtı bir muhtıra ile 7 Nisan sene
1338 [1922] târîhinde merkez-i umûmîmize arz u iblâğ etmiş idi.
Bu esnâda Boğaziçi Anadolu sâhili mahallât ahâlîsi de Hilâl-i Ahmer için yeniden iʻâne derc
etmek üzere pek büyük bir şevk ve gayretle merkez-i umûmîmize mürâcaʻât etmekde olduklarından
mürâcaʻât-ı vâkıʻa sâlifü'z-zikr muhtıra için güzel bir sâha-i tatbîk teşkîl etdi.
Muhtıranın tarz-ı faʻâliyet ve mesâʻî kısmında evvelâ câmiʻlerde mevʻizeler tertîbi, sâniyen
matbûʻât vâsıtasıyla ahâlînin hissiyât-ı necîbe-i vatan-perverâne ve hamiyetkârânesine mürâcaʻa-
tı, sâlisen teberruʻâtın katʻiyen ve kâtıbeten ihtiyârî olduğunun zikr u beyânını, hâmisen teberruʻât
ve taʻahhüdât-ı şehriyede bulunan zevât esâmîsinin behemehâl ya gazetelerle veya Hilâl-i Ahmer
Mecmûʻasıyla iʻlânını, sâdisen herhangi bir taʻahhüddde bulunan zâta nüshateyn bir taʻahhüdnâme
(bulletin de souscription) imzâ etdirilerek nüsha-i asliyesinin merkez-i umûmîye irsâli ve nüsha-i sâ-
niyesinin de taʻahhüdü eden merkezde hıfzı tavsiye edildikden sonra tahsîlât ve muhâsebât kısımları
bilhâssa ilmî esâslara ibtinâ ediyor idi.
[171] Şöyle ki, merkez-i umûmî muhâsebesinde tutulan defâtirde semt teşkîlâtı heyʼetlerine dâ-
hil bulunan aʻzâya mahsûs ayrı ayrı on sekiz bin üç yüz küsûr hesâb açılmış ve ayda beş kuruş teber-
ruʻ eden zevâta bile iʻtâ etdiği meblağın kuyûd-ı hesâbiyesi bir-iki dakîka zarfında irâʼe edilebilecek
bir intizâm-ı mesâʻî teʼmîn edilmişdir.
Bu muhtıranın hüsn-i tatbîk ve hattâ ikmâl-i nevâkısı husûsunda muhâsebe-i merkeziyemiz mü-
dürü Bedri Nedim Bey'in yılmak ve yorulmak bilmeyen azim ve sebâtını burada bir lisân-ı sitâyişle
yâd ederiz.
1873
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 41
İşte aded-i aʻzâsı 18.320'ye ve iki seneden beri verdiği iʻânât yekûnu otuz sekiz bin yüz küsûr
liraya bâliğ olan bu güzel teşkîlât sönmek üzeredir. Bunu kurtarmak hepimiz için borcdur. Çünkü "en
müşkil zamânlarda yaranı saran, hastalığına bakan, açlık zamânında seni bir sıcak çay veyâhûd çorba
ile doyurmaya çalışan, esâret zamânında mektûblarını ve emânetlerini nakleden ve sana mümkün
olan muʻâveneti yapan, ihtiyâc vaktinde seni giydirip hayâtını hıfz eyleyen, en elîm zamânlarında
senin imdâdına koşan ve seni düşünen Hilâl-i Ahmer, senin ve hepimizindir!"
_______________
İCTİMÂʻÎ HIFZISSIHHA
-16-
Anofel Harbi
Sıtma mücâdelesinin ehemmiyete alındığı ve işe başlanacağı şu günlerde zaferin husûlünde en
mühim bir âmil olan anofellerden bir nebzecik bahsetmek fâideden hâlî değildir.
Sıtma insândan insâna doğrudan doğruya sirâyet edemeyen bir âfetdir. Hastalık haşerâtın
zü'l-cenâheyn kabîlesinden ve bildiğimiz sivrisineklerin bir nevʻi olan anofeller vâsıtasıyla hasta
insânlardan sağlamlara geçmekde olduğundan mücâdelede gâyet basît bir düşünceyle, iki sûret-i hal
mevcûd olduğu kolaylıkla anlaşılabilir.
Zafer ya mevcûd sıtmalıların kanında plazmodiler kalmayıncaya kadar tedâvî etmekle veya
memleketin her bir köşesinde anofellerin kökünü kazımak sûretiyle husûle gelecekdir.
Şu hâlde sıtma mücâdelesinde her iki husûsun aynı zamânda tatbîk edilmesi ile zafer daha serîʻ
ve daha kolay istihsâl olunacağı âşikâr olmağla berâber gerek fen ve gerekse mâlî cihetden her ikisi
de muʻdilât-ı umûrdan sayılırlar.
Hattâ materyal, personel kâfi olduğu takdîrde bile sâdece zamân mesʼelesidir. Bu cihetle bir
kısım hükûmât mücâdeleye sıtmalıları tedâvî etmekle bir kısmı da anofelleri kaldırmak tedâbîri ile
başlamışlardır. Fi'l-hakîka Koch Alman müstemlekâtında senelerce sıtmalıları tedâvî etmekle âfetin
[172] önüne geçmiş, İngilizler Cenûbî Afrika'da, İtalyanlar kendi ülkelerinde daha ziyâde anofellere
ehemmiyet vermişlerdir. Ecdâdımız sıtmayı meyâsimâya, bataklıklardan hâsıl olan tasaʻudâta atfede-
rek korunmak için ancak yüksek yerlerde oturmağı akletmişler ve dağ sırtlarına çekilmişlerdir. Fen
terakkî etdikçe yalnız sıtmanın âmil-i müessiri keşfedilmekle kalmamış, insânlara nakleden hayvânın
cins ve nevʻi de anlaşılarak kadîmden beri Asya ve Afrika kıtʻasını kasıp kavuran âfetin önüne geç-
mek husûsundaki tedâbîr düşünülmeğe başlanmışdır. Bir vakitler senevî milyonlarca telefât veren
cehennem-âsâ ülke ve topraklar bugün medeniyetin koyduğu esâsât ve kurduğu tatbîkât ile birer
gülistân hâline geçmişdir.
Hayâtiyât ve ictimâʻiyâtı tamâmen maʻlûm ve muʻayyen olan bir haşereye karşı elimizde muh-
telif esliha ve techîzât mevcûd iken senelerden beri tatbîk edemeyerek sıtmanın senevî yüz binlerce
vefeyât ile 2-3 milyon nüfûsu zaʻîf, âciz saʻye gayr-ı kâfi, nesle kudretsiz bırakmanın hesâbını târîh
huzûrunda ne sûretle vereceği[mi]zden cümleniz mütehassis olmalıyız. Binâenaleyh tâze Türk cum-
hûriyetinin medeniyet ve târîh huzûruna sıtma mücâdelesi ve zaferi ile çıkmak arzusunu hepimiz
alkışlamalı ve bugün bu husûsa bütün millet zahîr ve nigehbân olmalıdır.
Anofel harbi, memleketimizin herhangi bir müdâfaʻa harbinden, istiklâl mücâhedesinden daha
1874
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 41
1875
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 41
kümesi işte bu sûretle yeni yetişen bir nesildir. Bu neslin erkek ve dişileri dünyânın zevkini tatmağa
ve bittabʻ çiftleşmeğe başlarlar. Sâdece nebâtâtın usârâtı ile tegaddî eden erkekler birkaç gün içinde
hayâtdaki vazîfelerini ikmâl ederek telef olurlarken dişileri de gebe kaldıkları müddetçe yumurtaların
tekâmülü şerefine olmak üzere hilkatin garîb bir tecellîsi insân kanı taharrîsine şitâbân olurlar.
Yumurtlamak için insân kanını emmeğe muhtâc olan dişi haşere bu hengâmda bi't-tesâdüf sıt-
malı eşhâsı ısırdığı takdîrde kanındaki plazmodileri alarak vücûdunda sakladıkdan ve üretdikden son-
ra günün birinde bi't-takrîb diğer bir şahsı sokarak vermiş olacakdır.
Basît bir düşünce ile anofel harbinin kış ve yaz mevsimine mahsûs iki safhası mevcûd olduğu
görülüyor.
Kış mücâdelesi mesâkinin loş ve kuytu köşelerine saklanıp da kışı geçirmek isteyen haşerâtın
uyku esnâsında kolayca itlâfından ibâret olup âtîdeki usûller tatbîk olunur:
1-Küçük ispirto lambalarıyla veya uzun değnekler üzerinde yağlı, gazlı paçavralardan ihdâs
olunan meşʻaleler ile sivrisinekleri yakmak
2-Kükürt, tütün, katrân ve buna mümâsil mevâdd-ı kimyeviye yakıp hâsıl olan tütsü ile haşerâtı
sersemletmek
[174] 3-Tütsüden evvel mesâkindeki bütün delik ve deşikler kapatılmalı ve tütsü en aşağı 3
sâʻat devâm etmelidir. Tütsüden sonra sivrisinekler toplanıp yakılmalıdır. Sersemleşen sineklerden
tekrâr canlananlar olduğu vâkiʻdir.
Ev, 2'nci usûllerde yangın tehlikesi, hâsıl olan buhâr ve gazdan eşyânın hasârzede olması ve
insânlar için hayât tehlikesi nazar-ı dikkatden dûr tutulmamalıdır.
3-Sivrisinekler üzerine mühlik mâyiʻleri pülverize etmek.
Piretrum, formaldehit, mikrotan gibi mevâdd-ı kimyeviye-i müstahzara gâyet ince süzgeçli pül-
verizatör ve fıskiyelerle, duvar ve tavanlara sıkılarak sersemleşen haşerât toplanır ve yakılır.
4-Açıkda çukurda ve rüzgârdan mahfûz yerlerde toplanan haşerât kümelerini meşʻaleler ile
öldürmek. Bu sûretle bazı müntehab mahallerde gâyet hâd zâviyeli sivrisinek tuzakları iʻmâl edilir.
Bundan mâʻadâ her şahsın, meskeninde tesâdüf edeceği uyuşuk haşerâtı bez, küçük süpürge
gibi şeyler ile birer birer öldürmesi de elzemdir.
Bâlâdaki mevâd bi'l-umûm halk ve mesken sâhibleri tarafından ciddî ve samîmî sûretde tatbîk
edildiği takdîrde ilkbahârda nesil yetiştirecek haşere-i kâmilenin meydânda kalmayacağı âşikârdır.
Bu tedâbîrin hakkıyla tatbîki için husûsî sivrisinek müfrezeleri tertîb etmek ve bu sûretde yapılan
teşkîlâtı muvâfık bir tarzda taʻlîm ederek vâkıf ve kâr-âşinâ bir idâre emrine vererek muntazaman iş
görmek lâzımdır.
Kış mücâdelesi basît olduğu kadar nakdî büyük fedâkârlığa da ihtiyâc hissetmez. Îmânlı, ciddî
ve umûmî tatbîk edilmediği takdîrde fâidesi mahdûd ve meşkûkdür.
Yaz mücâdelesi ise umûmî tedâbîre, mâlî büyük fedâkârlığa, fennî birçok husûsâta mütevakkıf-
dır. Bu kısım, eşhâsdan ziyâde âmmeye ve binâberîn hükûmet ve belediyelere taʻalluk eden ahkâm
ve vezâifi muhtevîdir.
Bundaki esâs sivrisineklerin yumurtlama mahallerine karşı yapılan mücâdeledir. Anofeller yu-
murtlamak husûsunda en ziyâde küçük havuz, birikinti sular, bataklık ve durgun ırmakları tercîh
1876
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 41
ederler. Bazen de sahrınçlara, yağmur fıçılarına, lağım çukurlarına, hayvân sulama mahallerine yu-
murtladığı vâkiʻ olduğu gibi mecbûriyet hâlinde boş konserve kutularına, kırılmış şişe parçaları içine
de yumurta bırakdığı görülmüşdür.
Binâenaleyh;
1-Bütün bataklık ve birikinti sular, metrûk bostân kuyuları, havuzlar, bulaşık çukurları ve yağ-
mur sularının toplandığı yerler ve buna mümâsil kablar, imhâ edilecek iyi su küpleri, yağmur fıçıları,
sahrınçlar tel örgülü kapaklar ile kapanacakdır.
2-Büyük bataklık ve durgun su satıhlarının drenaj ameliyesi ile kurutulmasıdır. Bu husûs vâkıf
bir idârenin nezâreti tahtında icrâ edilirse pek büyük muvaffakiyet teʼmîn eder. Su, arâzî mühendisle-
ri, orman fen meʼmûrları iştirâkiyle yapılacak drenaj ameliyâtı, kurutulacak sathın vüsʻati nisbetinde
masârıfı mûcib olacakdır.
3-Küçük su birikintilerinde balık kepçesi ile suyun sathından anofel yavru[175]larının toplan-
masıdır. Bu ameliye pek sürʻatli yapılmalıdır ki, yavrular suyun aşağı tabakâtına dalmasınlar. Anofel
sürfeleri bilhâssa bataklıklı çayırlarda, ot biten şose hendeklerinde, râkid nehirlerde, sazlıklı göl sâ-
hillerinde bulunuyorlar.
4-Bataklık ve birikintilere, ağır akan ırmaklara sivrisineklerin düşmanı olan hayvânları bırak-
mak ve örtmekdir. Bu husûsda en çok düşman olan küçük balıklardır.
Yusufçuk sürfeleri, su karıncaları, su akrebleri gibi hayvânât da bu işi görürler. Maʻamâfîh bu
husûsât her memleketde ayrıca tecrübe edilmelidir.
5-Râkid sularda nebâtât yetiştirmek ve sunʻî ormanlar ihdâs etmekdir. Her bataklık ağaç yetiş-
tirmeğe sâlih olmadığı gibi dâimî nezâret de lâzım olduğundan şâyân-ı memnûniyet netâyic istihsâl
edilememişdir.
6-Çalılık, sazlık, fundalık gibi sivrisineklere melce olan nebâtât kümelerini kesip budamak lâ-
zımdır. Bunlar ekseriyâ güneşden kaçan haşerâta melce olabildikleri gibi içerilerinde saklayabilecek-
leri su birikintileriyle birer de yumurtlama mahalli sayılırlar.
7-Sivrisinek yavrularının su sathında öldürülmesidir.
Bunun için suyun sathı ince bir yağ tabakası ile örtülerek yavruların teneffüs delikleri kapanır
ve havâsızlıkdan telef olurlar. Kullanılacak mâyiʻ gâyet seyyâl ve su sathına mütesâviyen olmalıdır.
Husûle gelen tabaka arada boşluk kalmayacak sûretde mütemâdî olacakdır. Bu cihetle içinde ot, saz
ve çimen neşv ü nemâ bulan birikintiler için muvâfık değildir.
Muvâfık görülen mâyiʻ ince süzgeçli bâğçe kovalarıyla veya pülverizatör ile dökülür. Bunlar
olmadığı takdîrde suyun sathına dökülen mâddeyi sırık ve ağaç dallarıyla yapmak lâzımdır.
Bu husûsda en müstaʻmel olan petroldür. Âdî gazyağı on metre murabbaʻı satıh için bir rubʻ
litre kâfidir. Mevsime göre bu ameliye 2-3 haftada bir kere tekrâr edilir.
Bundan mâʻadâ parafin, terebentin yağı, katrân, mazot, saprol gibi mevâd da kullanılabilir.
Sivrisineğin mücâdelesi devâm ederken şahsı kurtarmanın da pek çok ehemmiyeti vardır. Bu-
nun en müessir olanı meskenlerin kapı, pencere, baca ve havâ deliklerinin sık tel örgüler ile kapa-
tılmasıdır. Bu örgüler paslanmamak üzere bakır, nikel ve alüminyumdan olacak veyâhûd boya ile
boyanacakdır. Tellerin hasârzede olmamalarına dikkat etmek, hasâr vukûʻunda hemen taʻmîr etmek
1877
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 41
lâzımdır. Telin delikleri 1,8 milimetre murabbaʻını geçmemelidir. Mesâkinin kapıları çift olarak iʻmâl
edilecek ve dışarıya açılacakdır.
Sıtmanın müstevlî olduğu İtalya arâzîsi, Afrika'da Alman ve İngiliz müstemlekâtı bu tedbîrden
pek çok istifâde etmişdir.
Gece yatarken muhakkak cibinlik kullanmalıdır. Cibinlik sık telli dokumalı olmalı ve uçları ya-
tağın alt tarafına sokulmalıdır. Aç sivrisineklerin cibinlik üzerinden hortumlarını sokmasına mâniʻ ol-
mak için cibinliğin alt kısmına dâiren mâdâr 25 santimetre eninde keten şerid dikmelidir. Fi'l-hakîka
yaz gecelerinde cibinlik hâricinde ve etrâfında ağızları sulanarak devreden haşerâtın şahıs meydâna
çıkmasıyla üzerine üşüşdükleri [176] ve hattâ kovaladıkları görülmüşdür.
Sıtmalı menâtıka, haşerâtı mebzûl sayfiyeye çıkacakların evvel emirde birer cibinlik tedârük
etmeleri ve bu husûsun teʻâmül olması şâyân-ı arzudur.
Eldiven ve sivrisinek peçeleriyle geceleri seyerân biraz hayâl olunmakla berâber sivrisinek
belâsı pek şiddetli olduğu zamân şâyân-ı tavsiyedir. Bu gibi menâtıkda yazın iskarpin kullanılmaması
ve hattâ getr giyilmesi bile ehemmiyetli bir tedbîr hükmüne geçer.
Cild üzerine sürülen bütün kimyevî ilâcların sivrisineklere karşı teʼsîrsiz olduğu tecrübe ile
taʻayyün etmişdir.
Yalnız bazı mıntıkalarda anofellere tesâdüf etmeyen müellifler, orada husûsî bir haşerenin mev-
cûd olduğunu fark ede[re]k bu husûsa ehemmiyet vermişler ve el-yevm dragon nâm sineklerin anofel
düşmanı oldukları tahakkuk etmişdir.
Binâberîn bu haşerenin anofel harbi nokta-i nazarından üretilmesi ve görülen yerlerde öldürül-
memesi de ehemmiyet kesb etmekdedir.
Sivrisinek mücâdelesini memleketimizde bir kânûn ile mecbûrî kılmak cumhûriyetin sıtma mü-
câdelesindeki atdığı adımın ilk merhalesi olacakdır. Gerçi hükûmetin bu kadar muʻdil bir mesʼeleyi
esâsen açık olan büdcesi ile halledilebileceği müşkil olmakla berâber ve hükûmet el birliğiyle ve
asgarî on sene müddetle muntazam ve muttarid bir program tahtında çalışdığı takdîrde en muhrib bir
âfetin önüne geçeceği muhakkakdır.
Binâberîn nesl-i hâzırın ensâl-i âtiye nâmına bu harbin masârıfına teşrîki zarûrî olduğunu da
iʻtirâf etmek iktizâ eder.
El-hâsıl anofel harbi ciddî başlanarak azim ve îmân ile devâm etdiği takdîrde yetişecek ve
gelecek Türk nesilleri bu haşerenin eşkâl ve numûnelerini ancak cumhûriyetin müzelerinde görebi-
leceklerdir.
1878
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 41
Amerika ahâlîsi, Salîb-i Ahmer faʻâliyet ve mesâʻîsi için 100 milyon dolardan fazla bir meblağ
verdi. Bu, bir başlangıç oldu. Zîrâ harbin devâm etmesi üzerine ne bu mikdâr aʻzâ ve ne de verilen bu
azîm meblağ kâfi görüldü.
Diğer cihetden, Cemâhîr-i Müttefika-i Amerika gibi bir hıtta-i cesîmede tekmîl Salîb-i Ahmer
müessesâtını bir merkezden idâre etmek mümkün olamayacağı da derpîş edildiğinden hemen adem-i
merkeziyet sisteminin kabûl ve tatbîkine geçildi ve merkez-i umûmî teşkîlâtı esâs ittihâz edilerek
memleket on üç dâireye tefrîk olundu.
Bu on üç dâirenin her birinde konferansçılar için birer büro teşkîl olunarak bunların aralarında
cereyân edecek muhâberât ve münâsebât için Washington merkez-i umûmîsi vâsıta vazîfesini îfâ etdi.
Tertîb edilecek konferanslarda îrâd-ı nutuk etmek üzere vâlî, hâkim, aʻyân aʻzâsı, [177] dârül-
fünûn emîni, tâbiʻ, muharrir, âlem-i ticâret erkânı ve hattâ reîsicumhûr ile reîsicumhûr vekîli gibi fazl
ü irfânları ve mezâyâ-yı şahsiyeleri ile tanınmış beş yüzden fazla ricâl ve nisvânın muzâhereti teʼmîn
ve Salîb-i Ahmer Cemʻiyeti'nin ihzâr etdiği risâleler ve matbûʻ mevzûʻlarla hutabâ ve nâtıka-perdâzâ-
nın mesâʻîsi teshîl edildi.
1917 ve 1918 senelerinde aʻzânın mikdârını muhâfaza ve tezyîd etmek gâyesine maʻtûf olan bu
himmet ve mesâʻî mesʻûd netîceler verdi.
Mütâreke'yi müteʻâkib Salîb-i Ahmer programı tamâmen değişdiği hâlde konferanslar kemâ
fi's-sâbık devâm etdi.
Harb, her tarafda tahrîbâtının âsârını göstermiş ve fakat birçok hakâyıkı da ortaya koymuş idi.
İhtilâf-ı müsellahın devâm etdiği müddet zarfında hâsıl olan hasârâtın taʻmîrâtını Salîb-i Ahmer
kendi vezâifi meyânına idhâl etdi.
Memleketin sıhhat-i umûmiyesine tekmîl Amerika'nın atf-ı ehemmiyet etmesi lâzım gelen bir
mesʼele olduğunu harb herkese anlatmış idi.
Binâenaleyh, bir binâ inşâ eder gibi sıhhat-i umûmiyenin teʼsîs ve ihyâsı ve hastalığa mâniʻ
olacak tedâbîrin ihzâr ve ittihâzı, memleketde hastahâneler inşâsı ve hasta tedâvîsi kadar mühim
addedildi.
Ancak Amerika'da da diğer memleketlerde olduğu gibi bir kasım kitle-i halkın bu dünyâda
çekilen hastalıkları ve azâb u ıztırâbları beşeriyeti teʼdîb ve rûhları hayât-ı ebediyeye mazhar etmek
için min tarafillah taslît edildiği hakkındaki fikir ve kanâʻati ruhbân ile meʼmûrîn-i sâire-i rûhâniye
takviye ve idâme eylemekde olduklarından bu dalâlet-i fikriyeye karşı Amerika Salîb-i Ahmer Kon-
ferans Heyʼeti lâ-yenkatıʻ mücâdele ve mücâhede mecbûriyetinde idi.
Bu mücâhedeye mevzûʻ şu oldu:
Hastalık kâbil-i ictinâb bir şeydir. Vefeyât büyük bir nisbetde tenzîl edilebilir. Ömr-i beşerin
uzatılması kâbildir. Emrâz u eskâmın ekserîsi nâ-tamâm bir medeniyet netîcesidir. Büyût ve mesâkin,
elbise, gıdâ, iʻtiyâd, cehâlet, bî-kaydî, gaflet ve her günkü adem-i nezâfet, tekmîl ıztırâbât-ı mâddiye
ve cismâniyemizin menşeʼ ve menbaʻıdır. Bunların Cenâb-ı Hakk'ın muhabbet ve gazabıyla hiçbir
münâsebeti yokdur.
Konferansçılar, Amerika Salîb-i Ahmeri'nin aklâm ve şuʻabâtında akdedilen ictimâʻlara mü-
dâvemetle peydâ-yı rüsûh ve mümârese etdikden sonra ruhbân meclislerinden amele mitinglerine
varıncaya kadar herhangi bir heyʼet-i müctemiʻa huzûrunda îrâd-ı nutuk edebilirlerdi. Washington
1879
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 41
merkezinde ise konferans işleri daha fazlaca dikkat ü iʻtinâ ile taʻkîb edilmekde ve memâlik-i ecne-
biyeden avdet eden Amerika Salîb-i Ahmer mensûbîn ve mensûbâtının sanʻat-ı hitâbete ve harbden
evvel güzerân olan ahvâl ve vukûʻâta vâkıf olanlar intihâb edilmekde idi.
Bu konferansçılar Washington merkez-i umûmîsinin bi'l-cümle devâir ve şuʻabâtı rüesâ ve mü-
dîrânı ile temâs ederek icrâât ve müessesât hakkında bir fikr-i mahsûs hâsıl ederler ve tedkîkât ve te-
fahhusâtlarını yeni yeni efkâr ve mevzûʻâta arz-ı ihtiyâc eden eski [178] hatîblerin de iştirâk etdikleri
mecâlis ve mecâmiʻ-i nâsda konferans şeklinde îrâd ederlerdi.
Konferansçılar bazen diğer cemʻiyetler tarafından vukûʻ bulacak taleb ü daʻvete de icâbetle
milel-i muhtelifenin yüz ve hattâ binlerce delegeleri huzûrunda basît makâl ederler ve bu sûretle mâlî,
sınâʻî, harsî, ahlâkî, dînî mâhiyeti hâiz olan bu ictimâʻlarda Amerika Salîb-i Ahmeri'nin mesâʻî ve
icrââtı îzâh edilerek arzu-yı umûmî tatmîn edilirdi.
1880
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 41
bir tahrîrâtda ise [179] Selanik vâlî-i umûmîsinin bu mesʼele hakkında Yunanistan Dâhiliye Nezâre-
ti'ne irsâl etdiği rapora istinâden maʻlûmât-ı âtiye verilmekdedir:
"-Selanik'deki Hilâl-i Ahmer İmdâd-ı Sıhhî Heyʼeti Reîsi Doktor Esad Bey vazîfesinin nihâyet
bulduğunu Yunan Hükûmeti'ne ihbâr ederek İstanbul'a hareket etmiş ve dispanserin taʻtîl-i faʻâli-
yeti üzerine Selanik'deki eşyâyı nakil için bir tabîb ile birkaç gardiyan bırakmışdır. Mübâdele ko-
misyonundaki Türk murahhaslığı tabîbi dahi Kânûn-ı Sânî'nin dördünde hareket edeceğini alâkadâr
makâmâta bildirmişdir. Yunan İskân Müdüriyeti, Hilâl-i Ahmer dispanserinde boş olduğunu tahmîn
eylediği bir odayı bir ihtiyâc üzerine işgâl etmiş, eşyâ ve eşhâsa dokunulmamışdır. İşbu işgâlden
sonra dâireyi ziyâret eden Türk mümessili, Hilâl-i Ahmer heyʼeti yakında hareket edeceği için binâda
muhâcirlerin iskânında mahzûr görmediğini söylemişdir. Binâenaleyh vakʻa iʻzâm edilmiş ve binâ
Hilâl-i Ahmer tarafından tamâmen tahliye edilmeden odalardan birisinin işgâli şâyân-ı kabûl olmasa
bile vakʻa esnâsında Hilâl-i Ahmer meʼmûrîni taʻarruza ve eşyâsı gasba maʻrûz kalmamışdır".
Verilen şu îzâhât, Hilâl-i Ahmer tarafından istihsâl edilen maʻlûmâta tevâfuk etmemekdedir.
Fi'l-hakîka kırk-elli bin muhâcirin Selanik'de toplandığı bir zamânda kadrosu vâsiʻ olan Hilâl-i Ah-
mer İmdâd-ı Sıhhî Heyʼeti, muhâcirlerden büyük bir kısmının Türkiye'ye nakledilmesi ve Selanik'de
bin kadar muhâcir kalması üzerine bir tabîb ve iki hastabakıcı ve bir-iki müstahdemînini muhâcirînin
bakıyyesini tedâvîye meʼmûr etmiş ve hastahâneyi dispanser hâline vazʻ etmişdir. Muhâcirlerin nakli
ikmâl edildiği zamân bu son sıhhiye heyʼetinin de İstanbul'a avdeti mukarrer idi.
Zâten Türkiye'de îfâ-yı vazîfe etmiş olan Yunan Salîb-i Ahmeri'ne mensûb imdâd-ı sıhhî heyʼet-
leri de son muhâcir kâfilelerinin hareketinde onlarla berâber Türkiye'den hareket eylemişlerdi. Binâe-
naleyh, muhâcir mikdârının azalması ve imdâd-ı sıhhî heyʼeti kadrosunun küçültülmüş olması ve
dispanserdeki hasta yataklarından bir kısmının muvakkaten boş bulunması ve dispanserin mugâyir-i
hukûk ve hilâf-ı teʻâmül bir şekilde tecâvüze maʻrûz kalması ve meʼmûrîne hakâret edilmesi ve eşyâ-
dan bir kısmının ziyâʻına sebebiyet verilmesi aslâ şâyân-ı kabûl bir maʻzeret teşkîl edemez.
_______________
_______________
1881
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 41
_______________
İzmir Dispanserleri
Geçen Kânûn-ı Evvel zarfında İzmir Hilâl-i Ahmer
Merkezi'nin taht-ı idâresinde bulunan İkiçeşmelik Dispan-
serlerine erkek ve kadın 1.659, Kemer Dispanserlerine 319,
Tepeköy'deki iki [181] numaralı dispansere 601 ki, cemʻan Geçenlerde vefât eden Hilâl-i Ahmer
sâbık merkez-i umûmî aʻzâsından
2.579 hasta mürâcaʻat ederek muʻâyeneleri icrâ ve muʻâ- Müderris Doktor Vasfi Bey
leceleri meccânen verilmek sûretiyle tedâvîlerine ihtimâm
Prof. Dr. Vasfi Bey, membré du
olunmuşdur. C.C.C.R. décédé dernièrement
1882
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 41
Ardahan Zelzelesi
Ardahan'da zelzeleden zarar-dîde olanlara
muʻâ[ve]nete karâr veren Hilâl-i Ahmer Cemʻiye-
ti, zelzelenin îkâʻ etdiği derece-i hasârâtı Dâhiliye
Vekâleti'nden istifsâr etmişdir.
_______________
_______________
_______________
1883
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 41
_______________
1884
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 41
Aʻzâsı
Aʻzâ-yı âmilesi 3.123.674
Gençlik Salîb-i Ahmer aʻzâsı 5.596.663
8.720.337
1885
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 41
_______________
_______________
1886
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 41
_______________
KİTÂBİYÂT
Etfâle Muʻâvenet Beynelmilel İttihâdı, 1924 Senesinde Viyana ve Budapeşte'de İnʻikâd Eden
Çocuk Kongresi
Hilâl-i Ahmer Cemʻiyeti Reîs-i Sânîsi Müderris Doktor Besim Ömer Paşa ahîren bu nâm altın-
da bir risâle neşretdiler.
Himâye-i Etfâl ve Hilâl-i Ahmer Cemʻiyetlerinin aʻzâ ve erkânıyla heyʼât-ı merkeziyesini ya-
kından alâkadâr [185] edecek olan bu küçük eser, Etfâle Muʻâvenet Beynelmilel İttihâdı'na ve bu
heyʼet-i ittihâdiyeye merbût komitelere ve be-tahsîs Türk Komitesi Nizâmnâme-i Esâsîsi'ne ve 1921
senesinden 1924 senesine kadar inʻikâd eden muhtelif kongrelere mütedâir maʻlûmâtı ve paşa hazret-
leriyle diğer murahhaslarımızın eytâm ve bîkes çocuklar hakkında vukûʻ bulan pek mühim beyânâtını
ihtivâ etmekdedir.
Eserin aksâm-ı mühimmesini nakil ve derce mecmûʻanın hacmi müsâʻid olmadığından yalnız
hâtimesini teşkîl eden kısmını aynen iktibâs ediyoruz.
Her nerede ictimâʻ ederse etsin, ister hayr u hasenâta, umûr-ı hayriyeye, isterse ilm ü fenne veya
siyâsiyâta dâir olsun, inʻikâd eden kongre ve konferanslarda murahhasın en mühim vazîfesi memle-
ketin menâfiʻ ve hukûkunu mümkün olduğu kadar tervîc ve müdâfaʻa etmek ve aldığı maʻlûmâtı, gör-
düğü husûsâtı ileride bu gibi ictimâʻâtda mûcib-i istifâde olacağı fikriyle zabt ve tesbît eylemekdir.
1887
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 41
"-Etfâle Muʻâvenet Beynelmilel İttihâdı'na âid olmak üzere Viyana'da inʻikâd eden bu kongre
müzâkerât ve münâkaşâtından ve bilhâssa mukarrerâtından memleketimizce bilinmesi lâzım gelen
husûsât ber-vech-i âtî arz olunur:
Viyana'da ve Budapeşte'de çocuklar arasında tasavvur olunan fakr u zarûret, tegaddîde adem-i
kifâyet, hele vefeyât bugün bâ-husûs memleketime nazaran hiçdir.
Edilen ve edilmekde olan muʻâvenât sâyesinde denilebilir ki, sefâletden hemen eser yokdur.
Belki harbi müteʻâkib evvelce ihtiyâc-ı azîm, fakr u zarûret umûmî idi. Yalnız Etfâle Muʻâvenet Bey-
nelmilel İttihâdı tarafından edilen muʻâvenete dâir bir fikir hâsıl etmek için teessüsünden beri Viyana
ve Budapeşte şehirlerinin her birindeki etfâle 7.000.000 İsviçre frangı sarf ile muʻâvenet olunduğunu
hatırlamak kâfidir, sanırım. Bu meblağa Hollanda ve İsviçre'ye katârlarla sevk olunan zaʻîf Avusturya
ve Macaristan çocukları masârıfı dâhil değildir.
Avusturya ve Macaristan'da, Viyana ve Budapeşte'de evvelden beri çocuklara muʻâvenet husû-
sunda mevcûd müessesât ve teşkîlât nazar-ı dikkate alındığı hâlde harbi müteʻâkib buralardaki çocuk-
larda bildirilen sefâletin, fakr u zarûretin bizdeki kadar olmadığına kanâʻat edilmek lâzımdır.
Viyana'da belediyenin maʻlûmâtı olmaksızın hiçbir çocuk doğmaz. Çocuk ister fakîr, isterse
zengin bir âileye mensûb olsun, belediye sevk eylediği bir hastabakıcı maʻrifetiyle çocuğun ahvâl-i
sıhhiyesinden haberdâr olur ve bu haber ve maʻlûmât zabt ve tesbît edilir. Âile muhtâc-ı muʻâvenet
ise belediye derʻakab yardımda bulunur.
Viyana Belediyesi babasız doğan çocuğun hâmîsi, vasîsidir. Avusturya kavânîn ve nizâmâtında
babasız çocukların babalılar kadar hukûku vardır. Fakîr vâlideler çocuklarını bırakmayıp irzâʻ eyle-
mek için belediye tarafından her nevʻ muʻâvenete mazhar olurlar. Bu husûsda lâzım gelen teşkîlât
meydâna getirilmişdir. Emzikli annelere süt veriliyor. Bu bâbda bilhâssa İngiltere, Amerika, İsviçre
yardım ediyor. Meme zamânını geçirmiş çocuklar için iki misâfirhâne ve verem ile mücâdele için de
800 yataklı iki müessese vardır.
Viyana'da mektebler için 4.600 tabîb müfettişi vardır. Tekmîl çocuklar haftada bir gün muʻâye-
ne edilmekdedirler.
[186] Mekteb çocuklarından 180.000'ine her gün sabâh kahvaltısı, öğle yemeği ve ikindi kah-
valtısı verilmekdedir. Senede 27.000 çocuk tebdîl-i havâ ve istirâhat için köylere sevk olunuyor.
Yalnız Viyana'da 12 gebelere nasîhat mahalleri, 42 memedeki çocuklar ve anneler muʻâyene-
leri, 127 çocuk yuvaları ve istirâhat mahalleri, 135 irzâʻhâne (kreş), 57 belediye ve 34 husûsî çocuk
bâğçeleri, 65 âilelerin ahvâl-i sıhhiyelerini tedkîk ve muʻâvenet cemʻiyetleri, 135 sanatoryum zihnen
maʻlûl olan ve geride kalan çocuklarla ahmak ve budalalara, kör ve sağırlara mahsûs mektebler var-
dır. Viyana'da müessesât ve teşkîlât-ı sıhhiye ve ictimâʻiyenin yalnız fihristini neşre bu risâle müsâʻid
değildir.
Evvelden beri bunca müessesâtı, hayr u hasenâtı sıhhî ve ictimâʻî teşkîlâtı olan bir memleketde
hattâ en buhrânlı zamânlarda bile öyle işâʻa edildiği derecede kaht u galâ tasavvur olunamaz. Ancak
çocuklarda kesret-i vefeyâta, fakr u zarûrete dâir işte bu işâʻât ve neşriyât sâyesinde her tarafdan kül-
liyetli muʻâvenetde bulunulmuşdur ve hâlâ da iʻânât devâm ediyor duruyor. Hattâ kongre aʻzâsının
pek çok takdîrâtına mazhar olan müessesât-ı hayriyeyi ziyâretimiz akşâmı Londra Himâye-i Etfâl
Cemʻiyeti müessislerinden olup çocuklara muʻâvenet husûsunda bir 'meleke-i sıyânet' addedilen Mis
Jeb, çocukların açlıkdan telef olduklarını ve kâfi derecede muʻâvenet göremediklerini îmâen îrâd ey-
lediği nutukda 'yapılan yardımın kızgın bir saç üzerine atılan bir damla suya benzediğini' söylemişdir.
1888
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 41
Kongrede bulunduğumuz esnâda hâsıl etdiğim fikir, istihsâl eylediğim maʻlûmât medeniyetin
terakkî eylediği yerlerde çocuk aşkının, insâniyet ve merhamet hissinin tezâyüdü, nâ be-mahal bir
kibr u nahvetin, asılsız bir taʻassubun, sunûf-ı ictimâʻiye farkının, fırka siyâseti ihtilâfının zevâli,
tekmîl insânların tesânüdü netîcesidir.
Bizde çocuklarda görülen vefeyât, tegaddîde fikdân-ı kifâyet, fakr u zarûret Avrupa'nın hemen
hiçbir yerinde yokdur. Memleketimiz fakîr olmak ile asrî hayr u hasenât müessesâtından, teʻâvün ve
tesânüd teşkîlâtından mahrûmdur. Böyle olduğu hâlde en az muʻâvenet gören de Türk ve müslümân
çocuklarıdır.
Çocuklarımıza hâricden muʻâvenetin kasr u tahdîdinde ihtilâf-ı iʻtikâd gibi bazı esbâbın dahl ü
teʼsîri olsa bile hiç değil ise zevâhiri kurtarmak için velev cüzʼî muʻâvenetde bulunulacağı ümîdiyle
yine ihtiyâcâtı ızhâr ve talebde ısrâr etmek fikrindeyim. İhtiyâcâtıma dâir lâzım geldiği kadar neş-
riyât ve işâʻâtda bulunmak ve dâimâ bu yolda inʻikâd eylemekde olan kongrelerde isbât-ı vücûd ile
memleketimizi bi-hakkın temsîl ve dâimâ aleyhimizde hattâ umûr-ı hayriyede vukûʻ bulan erâcîf ve
müfteriyâtı red ve muʻâvenet talebinde ısrâr etmek îcâb eder.
Yalnız böyle ara sıra inʻikâd eden kongre ve konferanslarda bulunarak memleketi temsîl etmek
değil, Avrupa'da neşriyâtı taʻkîb eyleyerek dâimâ cemʻiyât-ı muhtelife ile münâsebâta girişmek ve
bu sûretle bir tarafdan terakkiyâtdan istifâde ve diğer cihetden aleyhimize vâkiʻ olacak müfteriyâta
cevâb vermek vatanımızın menâfiʻ-i âliyesindendir. Görülüyor ki, Avrupa'da hattâ umûr-ı hayriye-
ye âid kongrelerde, ictimâʻlarda bile memleketimizin seviye-i medeniye ve ictimâʻiyesini düşürmek
üzere düşmanlarımız dâimâ fırsat beklemekde ve zamânında [187] husûsuyla bizlerden bir mümessil
ve muhâtab bulunmadığını hisseyledikleri anda çirkin ve hiç meʼmûl edilmedik müfteriyâta tasaddî
etdikleri görülmekdedir. Mütâreke esnâsında, fî 1920 senesinde İstanbul ile bazı sevâhilimiz Yunanî-
lerin ayakları altında ezildiği gibi sırada Etfâle Muʻâvenet Beynelmilel İttihâdı risâlesinin 10 Teşrîn-i
Sânî târîhli nüshasında 'Türkiye' bahsinde neşrolunan makâle-i âtiye nazar-ı dikkati câlibdir:
'-Rum Çocuklarına Muʻâvenet,
Yunan Vatan-perver Cemʻiyeti, Türkiye'de bulunup bazıları Gelibolu Cemʻiyet-i Hayriyesi ta-
rafından muvakkaten toplanan ve fakat çoğu sokaklarda serseri dolaşarak evlerden atılan enkâz ile
beslenen ve geceleri ötede beride gizlenen metrûk Rum çocuklarına, eytâmına muʻâvenete çalışıyor.
İstanbul'daki cemʻiyet bu bîçâreleri toplamağa ve Heybeliada'da Ticâret Mektebi'nde vâsiʻ bir melceʼ
meydâna getirmeğe çalışıyor. Cemʻiyet Edirne'de 209, Gelibolu'da 150, Sinsidere'de 324, Sinop'da
250, Tokat'da 50, Karasu'da 260, Trabzon'da 50, Samsun'da 650, İnöz'de 150 yataklık dârüleytâmlar
teʼsîs eyledi. Cemʻiyetin bugün meşgûl olduğu eytâmın adedi 6.000'dir. Hiç şübhe yok ki, şâyân-ı
himâye bir bu kadar çocuk da Türk evlerinde yâhûd câmiʻler içinde kapalı bir hâldedir!?!'
İşte Yunanîler ve emsâli tarafından her fırsatda edilen bu yolda müfteriyât Avrupa'da zâten
aleyhimizde vâkiʻ olacak erâcîfe inanmağa müstaʻid Hıristiyan âleminde pek fenâ bir teʼsîr hâsıl
etmekdedir.
Her Türk'ün vazîfesi irfânen ve ictimâʻen düşmanlarımızdan daha ziyâde yükselerek bu gibi
müfteriyâtı reddetmek ve hissiyâtımızın bâ-husûs cemʻiyet-i muztaribe, beşeriyet-i müşfikaya karşı
dâimâ insânî olduğunu isbât eylemekdir.
İʻâne cemʻinde teʼmîn-i muvaffakiyet tasadduk, tesânüd husûsunda intizâma ve her hâlde teş-
kîlât-ı lâzıme ittihâzına vâbestedir.
1889
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 41
Umûma âid bir muʻâvenet talebinde yine tekrâr ediyorum, ihtiyâcâtın şiddetini göstermek, mü-
temâdî neşriyât ve işâʻâtda bulunmak lâzımdır.
Biz yalnız yetîm ve bîkes çocuklarımız için değil, belki umûm muhâcirler hakkında da muʻâve-
net-i umûmiyeye mürâcaʻat etmeliyiz. En zengin memleketler vâridât ve mesâʻîsi bile târîh-i âlemde
misli nâ-mesbûk bu azîm ve serîʻ hicretde bu büyük kitle-i beşerin hüsn-i sûretle tavtîn ve terfîhine
tekâbül ve kifâyet edemez. Felâket-i umûmiye, muʻâvenet-i umûmiyeyi müstelzimdir".
Mâdemki efrâd-ı beşerde servet ü saʻâdet, hilkat ve tabîʻat müsâvî değildir, insân dâimâ yekdi-
ğerine muʻâvenete mecbûrdur. Gothe diyor ki:
'-İnsân asîl ve şefîk bir mahlûkdur. Asırlardan beri yorulmaksızın mütemâdiyen nâfiʻ olmağa
çalışıyor'.
Medeniyet ne derece müterakkî, kavânîn-i ictimâʻiye ve teşkîlât-ı hayriye ne kadar mükemmel
olursa olsun, mâdemki cemʻiyet-i beşeriyede atılmış çocuklar, bırakılmış anneler, doğmuş budala
ve ahmaklar, beyinsiz insânlar vardır, beşer her zamân bunlara muʻâvenet ile hasbe'l-insâniye mü-
kellefdir. Muʻâvenet, belediye ve hükûmetlerin, cemʻiyât ve efrâdın teşebbüsü ile olur. Belediye ve
hükûmetler ve cemʻiyetler tarafından muʻâvenet husûsî kavânîn ve nizâmâta tevfîkan vâridât teʼmîni
iledir. Şahsî ve ferdî muʻâvenet ise herkesde bir şefkat hissi ile sırf şahsî bir teşebbüs netîcesidir.
İşte Avrupa'da bu iki türlü [188] muʻâvenetin iştirâk ve taʻazzuvu iledir ki, sıhhî ve ictimâʻî bunca
cemʻiyât, teşkîlât ve teʼsîsât meydâna gelmişdir.
Bunlar hâricinde bir muʻâvenet de millet arasında olandır. Velev bir memlekete, bir hükûmete
müstevlî olsun, umûmî bir felâketde çok defa o milletin, o hükûmetin cehd ü muʻâveneti kifâyet ede-
mez. Beynelmilel muʻâvenetden başka çâre yokdur.
Felâket-i umûmiye, muʻâvenet-i umûmiyeyi müstelzimdir".
MUKTEBESÂT
Antalya refikimizin 14 Kânûn-ı Evvel [1]340 [Aralık 1924] târîhli nüshasının başmakâlesi:
"-Sıtma Mücâdele Komisyonu'nun Mukarrerâtı
Memleket heyʼet-i umûmiyesinin sıtma yüzünden maʻrûz kaldığı azâb u ıztırâbı bu sütûnlarda
birçok defa mevzûʻ-ı bahis ederek derdlerimizin derd anasının da sıtma olduğunu söylemişdik.
Sıhhiye Vekîl-i sâbıkı Doktor Refik Beyefendi'nin zamân-ı vekâletlerinde, memleketi kasıp
kavuran bu âfetle çarpışabilmek esbâbını ihzâr edecek bir komisyon teşekkül etdiğini şükrânla kay-
detdiğimizi de elbette kârilerimiz hâtırlayacaklardır. Refik Beyefendi istiʻfâ etdikden sonra Doktor
Mazhar Beyefendi vekâlete gelmiş ve tahmînimiz vechile kendileri de bu nihâyetsiz derdin kalʻ u
izâlesi ile meşgûl olacaklarını söylemişdir. Vilâyetimizi pek ziyâde alâkadâr eden sıtma mesʼelesinde
giden ve gelen vekîl beyefendilerin niyetlerini harâretle alkışlarız.
İstanbul'da ictimâʻ eden Sıtma Mücâdele Komisyonu'nun tanzîm etdiği taʻlîmâtnâme tabʻ edi-
lerek vilâyete gönderilmiş ve bunlardan bir nüsha da muharrir-i âcize tevdîʻ edilmişdir. Pek ziyâde
rabt-ı ümîd etdiğimi yazdığım bu komisyonun yapdığı taʻlîmâtnâmeyi okudukdan sonra hiçbir şey
yapılamayacağına kanâʻat getirdiğimi söylemek vatan borcumdur. Komisyon aʻzâlarının kudret-i
fenniyeleri önünde dâimâ ihtirâmla eğilenlerdeniz ve bunu da sitâyişle evvelce yazdık. Fakat yüksek
fennî maʻlûmât bu işde kâfi değildir. Buna bir de memleketi tanımak, memleketde mevcûd mev-
1890
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 41
zûʻât-ı kânûniyeden haberdâr olmak fenni inzimâm etmelidir ve işte taʻlîmâtnâmede apaçık sırıtan
kısım budur!
Kinin tevzîʻinde kabûl edilen şekil pratik değildir. Tevzîʻ kartları bazı taʻdîlâtla Harb-i Umûmî'de
Tevfik Salim Beyefendi tarafından tabʻ etdirilip Sivas Sıhhiye Müdüriyeti deposunda çürüyen kart-
lardır. Bu kart mûcebince tevzîʻi îcâb eden kinin hangi büdceden ne sûretle mübâyaʻa edileceği dü-
şünülmemiş olduğu gibi bunun kaç milyon liraya da bâliğ olacağı hâtıra gelmemiş olsa gerekdir.
Maʻamâfîh bu kısmın düşünülmüş olduğunu ve büdceye bu nisbetde bir para konacağını zannetmek
sûretiyle kendimizi tesliye etmiş olalım.
Malarya mücâdelesinde en esâslı iş, âmil marazı kurutmakdır ve görülüyor ki, komisyon bun-
larla meşgûl olmuş ve birçok mevâd da tesbît etmişdir. Komisyonun ne kadar nazariyâtı olduğu bu
kısmımızda pek sarîhdir. Hele sivrisinekleri imhâ bahsindeki yirmi beşinci mâddede '-Sivrisinekleri
itlâf eylemeleri için ahâlîye tenbîhâtda bulunulmalıdır' dendiği gibi 28'inci mâddesinde '-Mücâdele
reîsi tarafından taʻyîn edilecek bazı şehir ve köylerde ayrıca sivrisinek itlâfı müfrezeleri teşkîl edilir'
deniyor.
Meccânen verilen kinini bile yutmakdan tereddüd eden telâkkiyât önünde sivrisineklerin ten-
bîhât ile öldürülmesini düşünmek ve müfreze teşkîl etmek hayli teemmüle değer bir teklîfdir. Muhte-
rem komisyon aʻzâları içinde memleket tabâbeti vezâifi îfâ etmiş ve bu sûretle memleketin muhtelif
aksâmında nâhiyede, kazâda, vilâyetde halkla başbaşa kalmış, memleketi yakından tanıyan bir-iki
arkadaş bulunmuş olsaydı yapılan taʻlîmâtnâmede kâbiliyet-i tatbîkiyesi olan daha esâslı şeyler bu-
lunacakdı. Sivrisinek müfrezeleri para ile teşkîl edilecekse yalnız bu yük büdcenin belini bükmeğe
kâfidir. Değilse, halka fahriyen yapdırılacaksa, [189] halk mücâdele reîsinin emrine itâʻat edecek bir
nefer değildir.
Sivrisineklerin üretilmesine mâniʻ olacak faslın birinci mâddesinde '-Şehir ve kasabât dâhilin-
de ve civârında sivrisineklerin neşv ü nemâsına hizmet edecek her nevʻ su birikintilerine sebebiyet
vermek memnûʻ ve husûle gelmiş olanlarını izâle etmek kasabât ve kurâ ahâlîsi için mecbûrîdir'
dendikden sonra ikinci mâddede ve birinci mâddede '-Zikrolunan miyâh-ı râkidenin izâlesine müste-
mirren nezâret, meʼmûrîn-i mülkiye ve sıhhiyenin cümle-i vezâifindendir' buyuruluyor. Yani her vâlî
ve sıhhiye müdürü bir batarya dürbünü alarak memleketin hâkim bir noktasından bunları seyir mi
edeceklerdir?
Kudret-i ilmiyeleri önünde hürmetle eğildiğimiz muhterem komisyon aʻzâları darılmasın ama
vücûda getirdikleri taʻlîmâtnâme tamâmen bir ordu sertabîbinin emr-i yevmîsi mâhiyetindedir ve
kâbiliyet-i tatbîkiyesi yokdur. Biz bu sözü söylerken mutlakâ tenkîd etmiş olmak maksadıyla hareket
etmediğimizi söylemek isteriz. Bütün endîşemiz memleketin bu derdine en hayırlı bir şekilde devâ
aramakdır. Kâbiliyet-i tatbîkiyesi olmayan nazariyât uğrunda milyonlar masraf etmeğe gönlümüz
elbette râzı olmaz. Biz de memleketin dört köşesini tanır ve biliriz ve bizim memleketimizde sıtma
mücâdelesi böyle olmaz.
Bu iş ile ciddî sûretde meşgûl olunacaksa yapılacak iş kısadır. Fennî esâslara halel gelmemek
şartıyla memleketi ve halkın hâlet-i rûhiyesini en çok tanıyanlardan ve memleketdeki belediye, idâre-i
hususiye gibi sıhhî işlerle alâkadâr olan teşkîlâta âid mevzûʻât-ı kânûniyeyi bilenlerden mürekkeb bir
heyʼet teşkîl edilir ve bu heyʼete hükûmet senevî bu iş için kendisi ne kadar verecek, vilâyet büdcele-
rinden ne alacak, sûret-i katʻiyede söyler ve bu heyʼet de parasına göre işini hesâb ederek tesbît eder.
Evvelce de iddiʻâ etdiğimiz vechile memleketde bir zâbıta-i sıhhiye kânûnuna ihtiyâc vardır. Bu da
1891
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 41
aynı şekilde yapılmalı, su birikintisine mâniʻ olacağım derken memleketin zirâʻatini, sebzeciliğini de
kökünden baltalamamağı da düşünmelidir. Yoksa bundan başkası hayâldir.
Burada Antalya mebʻûslarına hitâb ediyorum. Mezkûr taʻlîmâtnâmenin 11'inci mâddesi '-Vâsiʻ
veya ağır sıtma salgınlarına sebebiyet verdiği Sıhhiye ve Muʻâvenet-i İctimâʻiye Vekâletince taʻay-
yün edip de izâlesi ancak vesâit-i hükûmetle ve ameliyât-ı miyâhiye ile mümkün olan büyük sıtma
menâbiʻinin ve bataklıkların izâlesi vekâlet-i müşârunileyhâdan vukûʻ bulacak teklîf üzerine Nâfiʻa
Vekâleti tarafından icrâ olunur' diyor.
Antalya kadar bu mâddenin dâire-i şümûlüne girmiş bir vilâyet yokdur. Muhterem mebʻûsları-
mız! Derhâl Sıhhiye Vekâlfeti'ne koşun! [1]337'de [1921] vekâlete verilen Antalya'nın sıtmasına âid
raporu buldurun ve nısfından fazlası göl ve bataklık olan dâire-i intihâbiyeniz için Sıhhiye Vekâleti,
Nâfiʻa Vekâleti'ne teklîfâtda bulunsun ve bu mâddenin ahkâmı yerine getirilsin. Hiç olmazsa biz vilâ-
yet büdcesinden gölleri temizlemeğe çalışırken üç-dört yüz bin lira yardım edilsin.
Sıtma Mücâdele Komisyonu'nun mukarrerâtı önünde gördüklerimiz bunlardır. Kanâʻatimizin
yanlış olduğu bize öğretilirse pek minnetdâr oluruz".
1892
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 41
1893
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 41
1894
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 41
Erzurum vilâyeti Kiğı kazası Endiris nâhiyesi Kaşıkçı karyesinden Arif oğlu
16
Cemal Efendi
Harput vilâyeti Yetimmezre karyesinden Ahmed Ağa oğlu Ahmed Ağa 16
Erzurum vilâyeti Kiğı kazâsı Haçator karyesinden Hüseyin oğlu Yusuf Efendi 15
Erzurum vilâyeti Kiğı kazâsı Havikmezre karyesinden Ahmed oğlu Marazî Ali
15
Efendi
Erzurum vilâyeti Kiğı kazâsı Kerbüzmezre karyesinden Mehmed oğlu Hasan
15
Efendi
Erzurum vilâyeti Kiğı kazâsı Endiris, Humsor karyesinden Şam oğlu Hüseyin
15
Efendi
Dersim vilâyeti, Hozat, Hamidiye Mahallesi'nden Ramazan Aluş Efendi 15
Manastır vilâyeti, Kesrun, Oşan karyesinden Hasan oğlu Hamid Efendi 15
Erzurum vilâyeti, Kiğı, Humsor karyesinden İshak oğlu Abdurrahman Efendi 15
[192] Erzurum vilâyeti, Kiğı, Süyüfkârmezre Arzugün karyesinden Mustafa
15
oğlu Arif Efendi
Harput vilâyeti, Mazgird, Haliç karyesinden Mehmed oğlu Süleyman Efendi 14
Harput vilâyeti, Mazgird, Tersemenk, Kandikân karyesinden Hasan oğlu İsmail
14
Efendi
Manastır vilâyeti, Nasliç, Necib oğlu Muhtar Efendi 14
Diyarbekir vilâyeti, Palu, Güdeyik, Hüseyin oğlu İbrahim Efendi 14
Dersim vilâyeti, Hozat, Ulupınar karyesinden Hızır oğlu İlyas Efendi 13
Dersim vilâyeti, Mazgird, Fındık karyesinden Kali oğlu Hızır Efendi 13
Bitlis vilâyeti, Genç, Göktek, Ognod karyesinden Hasan oğlu Tahir Efendi 13
Manastır vilâyeti, Görice, Ahmed Hamdizâde oğlu Ali Kemalî Seyfi Efendi 12
Erzurum vilâyeti, Kiğı, Hormek, Maskân karyesinden Nuri oğlu İbrahim Efendi 12
Erzurum vilâyeti, Kiğı, Endiris, Hodhur karyesinden Yunus oğlu Şevket Efendi 12
Dersim vilâyeti, Hozat, Ulupınar karyesinden İbrahim oğlu Hızır Efendi 12
Harput vilâyeti, Hogi karyesinden Kara Mehmed oğlu Ahmed Efendi 11
Erzurum vilâyeti, Erzincan, Perçih karyesinden Keleş oğlu Hüseyin Efendi 11
Erzurum vilâyeti, Kiğı, Azahpert karyesinden Mikdad oğlu Abdülkadir Efendi 11
Erzurum vilâyeti, Kiğı, Haçator karyesinden Osman oğlu Hüseyin Efendi 11
Erzurum vilâyeti, Erzincan, Pilamori, Şavalan karyesinden Ali oğlu Süleyman
10
Efendi
Erzurum vilâyeti, Kiğı, Sirgülük karyesinden Arnavudzâde oğlu Arif Efendi 10
Erzurum vilâyeti, Kiğı, Seznot karyesinden Boz oğlu Fazlı Efendi 10
Erzurum vilâyeti, Erzincan, Kuzuçan, Şampaşa karyesinden Kelâvî oğlu Ah-
10
med Efendi
Erzurum vilâyeti, Kiğı, Endiris, Pekmal karyesinden Hamdi Bey oğlu Hasan
10
Bey
Erzurum vilâyeti, Kiğı, Alagöz karyesinden Mehmed oğlu Ali Efendi 10
1895
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 41
1896
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 41
1897
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 41
1898
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 41
1899
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 41
1900
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 41
1901
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 41
1902
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 41
1903
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 41
1904
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 41
1905
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 41
1906
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 41
1907
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 41
1908
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 41
1909
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 41
1910
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 41
Şehremini
Camiʻ-i Şerif Sokağı'nda, Osman Ağa 5
Camiʻ-i Şerif Sokağı'nda, Rifat Ağa 10
Mimaracem Mahallesi'nin Cami Sokağı'nda Mustafa Ağa 5
Mimaracem Mahallesi'nin Kalas Sokağı'nda Hasan Ağa 5
Mimaracem Mahallesi'nin Mevlevihane Sokağı'nda Mustafa Çavuş 5
Mimaracem Mahallesi'nin Mevlevihane Sokağı'nda Cemal Efendi 10
Mimaracem Mahallesi'nin Kalas Sokağı'nda Abdurrahim Ağa 5
Mimaracem Mahallesi'nin Kalas Sokağı'nda İbrahim Ağa 5
1911
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 41
1912
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 41
1913
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 41
1914
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 41
1915
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 41
1916
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 41
1917
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 41
1918
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 41
1919
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 41
1920
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 41
1921
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 41
1922
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 41
1923
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 41
1924
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 41
1925
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 41
1926
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 41
1927
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 41
1928
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 41
1929
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 41
1930
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 41
1931
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 41
1932
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 41
1933
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 41
_______________
Avrupa'nın en maʻrûf fabrikaları derecesinde un ve irmik tahn eder. Terakkiyât-ı cedîdeye tevfîkan
tekemmül etdirilmiş yegâne millî dakîk fabrikasıdır.
_______________
Beşir Kemal Balık Yağı Sübyesi: Bizzât balık yağından daha kuvvetlidir. Bilhâssa balık yağı
içmeyenlere tavsiye olunur.
Osmanlı Kınakına Hulâsası: Miʻde ve bağırsak zaʻfiyetlerinden mütevellid usret-i hazımlar-
da, kansızlıkda, nehâfet-i bünyede mukavvî ve hâzımdır.
Beşir Kemal Nâsûr İlâcı: Bi'l-cümle müzʻic nâsûrları pek az zamânda defʻ u izâle eder.
Sıhhî Osmanlı Enfiyesi: Nezleyi çarçabuk defʻ u izâle eder ve göğse inmesine mâniʻ olur.
Kıl Düşüren Tahâret ve Nezâfet Pudrası: Vücûddaki fazla kılları tahrîş etmeksizin defʻ u
izâle eder.
Beşir Kemal Kolonya Suyu: Sırf nebâtî ıtriyât ile yapılmış banyo ve tuvalet için istiʻmâl olunur.
Tarâvet Suyu: Çehre ve ellerinde ve bedenin sâir mahallerinde hâsıl olan ergenlik ve rûhiye,
çatlak ve çil ve buna mümâsil lekeleri izâle ve cildin beyâzlığını ve yumuşaklığını ve güzelliğini
muhâfaza eder.
1934
Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası
Sayı 41
Letâfet Suyu: Yani sıhhî düzgün, cildin tarâvet, nezâket ve melâhatini hüsn-i muhâfaza ile çil,
leke ve çatlaklarla pişikleri defʻ u izâle, teni soğuk, rüzgâr ve güneşin teʼsîrinden pek güzel muhâfaza
eyler bir düzgündür.
Şark Sürmesi: Gözlere katʻiyen mazarrat vermeksizin letâfet bahşeden en sıhhî bir vâsıtasıdır.
Müstahzarâtımızın cümlesi, Sıhhiye Müdüriyet-i Umûmiyesi'nin ruhsat-ı resmiyesini hâizdir.
_______________
_______________
Resne Fotoğrafhânesi
Rahmizâde Bahaeddin
Bâbıâli karşısında, numara 15
_______________
Evliyâzâde
Mehmed Nureddin
Devâir-i Âliye Müteʻahhidi
Telefon: İstanbul 1799
Dersaadet Bahçekapı, Yaldız Hân
Bi'l-cümle kimyâhâne levâzımâtı, eczâ-yı kimyeviye, evânî-i züccâciye, edevât ve kütüb-i fenniye,
kontrollü serum ve aşılarla kolonya, losyon, lavanta, esans ve şişelerinin deposu
1935