Benzerlikleriyle Iki Buyuk Turk Hakani T

Abdurrahman KAPLAN
TİMUR
ve
ATATÜRK
ANKARA
NİSAN, 2021
TİMUR ve ATATÜRK
Abdurrahman KAPLAN
© Bu eserin bütün hakları saklıdır.
1. Baskı / Ankara / 2021
ISBN
978-625-7624-18-3
Kapak Tasarımı
FMK Tasarım
Sayfa Tasarımı
Astana Yayınları
ASTANA YAYINLARI
Akademisyen Eğitim Danışmanlık Yayıncılık Hizmetleri A.Ş.
Taşkent Caddesi No: 3/2 Bahçelievler Çankaya/ Ankara
Tel: 0 312 230 04 85 Belgegeçer: 0 312 230 04 89
www.astanayayinlari.com astanayayinlari@gmail.com
BASKI
Vadi Grafik (47479)
Rahmetli Annem Nardane ve Babam
Yusuf KAPLAN’ın aziz hatırasına.
İÇİNDEKİLER
KISALTMALAR ......................................................................XI
ÖNSÖZ...............................................................................XIII
GİRİŞ .................................................................................. 19
BİRİNCİ BÖLÜM
TİMUR’UN AİLESİ VE ÖZELLİKLERİ
I. TİMUR VE BARLAS BOYU .............................................. 29
II. TİMUR’UN SOYU .......................................................... 32
III. TİMUR’UN DOĞUMU, AD VERİLMESİ VE GENÇLİĞİ ........ 36
IV. TİMUR’UN AİLESİ ......................................................... 42
A. Hatunları ......................................................................... 43
B. Oğulları ........................................................................... 44
C. Kızları .............................................................................. 47
V. TİMUR’UN FİZİKİ YAPISI VE KİŞİLİĞİ .............................. 48
A. Fiziki Yapısı ..................................................................... 48
B. Kişiliği.............................................................................. 49
VI. TİMUR’UN ZEKÂSI VE EĞİTİMİ ...................................... 55
A. Zekâsı.............................................................................. 55
B. Eğitimi............................................................................. 56
C. Tarih Bilgisi ..................................................................... 59
VI
İKİNCİ BÖLÜM
TİMUR VE TÜRKİSTAN
I. TİMUR ÖNCESİ TÜRKİSTAN YÖNETİMİ .......................... 65
II. TİMUR’UN TÜRKİSTAN’DA TARİH SAHNESİNE ÇIKIŞI ..... 68
III. TİMUR’UN “KÜREKAN” (HAN GÜVEYİSİ) OLUŞU VE
TAHT’TA OTURUŞU ...................................................... 72
IV. TİMUR’UN UNVANLARI ................................................ 75
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
TİMUR DEVLETİ’NDE İKTİSADİ, SOSYAL, KÜLTÜREL VE
BAYINDIRLIK FAALİYETLERİ
I. TİMUR DÖNEMİNDE ORTA ASYA’DA YERLEŞİK HAYAT .. 85
II. TİMUR’UN TİCARİ FAALİYETLERİ ................................... 89
III. TİMUR’UN ZİRAAİ (TARIM) FAALİYETLERİ ..................... 94
IV. TİMUR’UN MALİ GELİRLERİ .......................................... 97
V. TİMUR DÖNEMİNDE ZANAAT VE İMAR FAALİYETLERİ . 101
VI. TİMUR’UN BAYINDIRLIK FAALİYETLERİ ....................... 105
A. Barlas Nehri’ni Açtırması .............................................. 105
B. Baylakan Şehrini İmar Etmesi ....................................... 107
C. Diğer İmar Faaliyetleri .................................................. 108
VII. TİMUR’UN KÜLTÜREL FAALİYETLERİ ........................... 111
A. Edebiyat ve Dil .............................................................. 111
B. Toy (Eğlence) ................................................................ 113
C. Musiki ........................................................................... 120
VIII. TİMUR’DAN GÜNÜMÜZE KALAN ÖNEMLİ MİRASLAR .. 122
VII
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
TİMUR’UN ÇİN CİHADI, VASİYETİ VE VEFATI
I. ÇİN’E CİHAD YAPILMASININ NEDENLERİ ..................... 129
II. ÇİN CİHAD’INA HAZIRLIĞI ........................................... 133
III. ÇİN CİHAD’INA ÇIKIŞI.................................................. 136
IV. TİMUR’UN ÇİN CİHAD’INDA HASTALANMASI .............. 139
V. TİMUR’UN VASİYETİ ................................................... 142
VI. TİMUR’UN VEFATI ...................................................... 148
VII. TİMUR’UN TÜRBESİ.................................................... 151
BEŞİNCİ BÖLÜM
TİMUR ALGISI
I. OSMANLI TARİHÇİLERİNDE TİMUR ALGISI ................... 159
A. Timur ve Akkoyunlu Hükümdarı Uzun Hasan
Mukayesesi................................................................... 159
B. Olumlu Algılar ............................................................... 164
C. Olumsuz Algılar............................................................. 167
II. TİMURLULAR DÖNEMİ TARİHÇİLERİN ALGILARI........... 169
III. TİMUR HAKKINDA TARİHÇİ, SİYASETÇİ VE
YAZARLARIN GÖRÜŞLERİ ............................................ 173
A. Yabancı Tarihçi ve Yazarların Görüşleri ........................ 173
B. Siyasetçilerin Görüşleri ................................................. 176
C. Türk Dünyası Tarihçi ve Yazarların Görüşleri ................ 177
1. Kazım Karabekir Paşa’nın Görüşleri .................... 182
2. Kafkasya Uzmanı Yazarların Görüşleri ................ 187
3. Tarihçi İlber Ortaylı’nın Görüşleri ....................... 190
VIII
ALTINCI BÖLÜM
TİMUR VE ATATÜRK
I. TİMUR’UN TÜRKLÜĞÜ ............................................... 195
II. TİMUR’UN MÜSLÜMANLIĞI ....................................... 202
III. ATATÜRK VE TÜRK DÜNYASI ...................................... 218
IV. ATATÜRK VE İSLAM ................................................... 223
V. TİMUR VE ATATÜRK’ÜN BENZERLİKLERİ ..................... 231
VI. ATATÜRK’ÜN TİMUR İÇİN SÖYLEDİKLERİ..................... 237
VII. TİMUR’UN GÂVUR İZMİR’İ FETHEDİŞİ ......................... 240
VIII. BUHARA HALK CUMHURİYETİ .................................... 243
IX. ÜÇÜNCÜ KILIÇ ........................................................... 247
X. TİMUR’UN KURAN-I KERİMİ, KILICI VE ATATÜRK ......... 255
XI. ATATÜRK’ÜN İZMİR’İ KURTARIŞI ................................ 260
XII. III. KILIÇ VE YÜZBAŞI ŞERAFEDDİN (ŞEREF BEY) ........... 266
YEDİNCİ BÖLÜM
TİMUR VE ATATÜRK’ÜN KAFKASYA SİYASETİ
I. TİMUR’UN KAFKASYA SİYASETİ .................................. 271
II. MUSTAFA KEMAL PAŞA’NIN KAFKASYA SİYASETİ ........ 280
A. İngilizlerin Kafkasya ve Doğu Anadolu Siyaseti ............ 280
B. Mustafa Kemal Paşa ve Bolşevik Rusya’nın Stratejisi... 283
C. Erzurum ve Sivas Kongresi Döneminde Bolşevik
Ruslarla İrtibat .............................................................. 287
D. BMM Hükümeti, Sovyetler ve Kafkasya ....................... 289
E. Azerbaycan’da Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’nin
Kurulması ve Doğu Anadolu Yolunun Açılması................ 290
IX
F. BMM’in Moskova’ya Gönderdiği İlk Heyet .................. 291

G. Ermeniler Üzerine Türk Askerî Harekâtı ve Gümrü
Antlaşması .................................................................... 293
H. Memduh Şevket (Esendal) Bey’in Azerbaycan Sovyet
Sosyalist Cumhuriyeti’ndeki Faaliyetleri ...................... 297
İ. Ahıska, Ahılkelek ve Batum’un Türk Ordusu
Tarafından Kurtarılması ve Meydana Gelen
Gelişmeler .................................................................... 300
J. BMM Hükümeti ve Moskova Antlaşması ..................... 302
K. Azerbaycan Sovyet Sosyalist Elçisi’nin Türkiye
Faaliyetleri .................................................................... 306
L. BMM Hükümeti Heyeti’nin Moskova Faaliyetleri ........ 308
M. Kars Antlaşması ............................................................ 311
SONUÇ.............................................................................. 317
KAYNAKLAR ...................................................................... 323
E K L E R ............................................................................ 341
KISALTMALAR
age. :Adı geçen eser
ABD. :Amerika Birleşik Devletleri
AÜSBFD :Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi
agm. :Adı geçen makale
ATAO :Anonim Tevarih-i Al-i Osman
bkz. :Bakınız.
bs. :Baskı
bty. :Basım tarihi yok
byy. :Basım yeri yok
c. :Cilt, cüz.
CHE. :Coğrafya-yı Hafız-ı Ebru
çev. :Çeviren
drl. :Derleyen
DİA. :Diyanet İşleri Ansiklopedisi
dp :Dipnot
DTCFD :A.Ü. Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi
E. :Emir
ed. :Editör.
H. :Hicri
hzl. :Hazırlayan
Hz. :Hazret
İÜ. :İstanbul Üniversitesi
İA. :İslam Ansiklopedisi
KD :Kuzeydoğu.
Ktp. :Kütüphane
M. :Miladi.
MEB. :Milli Eğitim Bakanlığı
Nu. :Numara
nşr. :Neşreden
OA :Orta Asya
öl. :Ölümü
Red. :Redaktör.
s. :Sayfa
S. :Sayı
Sad. :Sadeleştiren
SAD. :Selçuk Üniversitesi Selçuklu Araştırmaları Dergisi
SSCB. :Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği
XII
slt :Sultan.
T. :Timur
TAED. : Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi
TAD. : Ankara Üniversitesi Dil Tarih ve Coğrafya Fakültesi Tarih
Araştırmalar Dergisi
TTK :Türk Tarih Kurumu
TAO. :Tevarih-i Al-i Osman
TCY. :Tarih-i Cedid-i Yezdi
TDAV. :Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı
TED. :Tarih Enstitüsü Dergisi
TDED :Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi.
TİD. :Tarih İncelemeleri Dergisi
TN. :Tarihname
TRİ :Tarihçi Reşededdin.
Trc. :Tercüme.
TY. :Tarihçi Şerefüddin Ali Yezdi.
ty. :Tarih yok.
TŞ. :Tarihçi Nizameddin Şami
Trh. :Tarih
RF. :Rusya Federasyonu
vd. :ve devamı
vr. :varak
Y. :Yıldırım
ZŞ. :Zafername (Şami)
ZY. :Zafername (Yezdi)
Yay. :Yayınları
ÖNSÖZ
Dünya tarihine yer etmiş çok ünlü hükümdarlar vardır ki,
bunların isimleri öyle derin bir şekilde kazılmıştır ki, her çağda
konuşulmaya ve tartışılmaya devam edilmiştir. Belki de sonsuza
kadar konuşulacaktır.
Türk tarihinde ise bazı hükümdarların isimleri altın harflerle
yazılmıştır. XIV. ve XX. yüzyıllarda farklı zamanlarda yaşamış
Cihangir Timur ve Kurtuluş Savaşı’nın Başbuğu, Türkiye Cum-
huriyeti’nin kurucusu Gazi Mustafa Kemal Atatürk. Bu iki Türk
Hükümdarın yaptığı faaliyetler bende farklı merak uyandırması
nedeniyle, eserimin konusunu oluşturdu.
Timur ve Atatürk, Türklerin iki Başbuğu, çağlar farklı ama ya-
şadıkları kader birbirlerine çok benzemektedir. Timur ve Ata-
türk’te Han soyundan gelmiyorlardı. Çocuklukları ve gençlikleri
halkın içerisinde geçti. Olgunluk dönemlerinde liderlik vasıfları
belli olmaya başlamıştı. Bu ruh onları ilerde dahi yapacaktır.
Genlerindeki Türklük ruhu vatanlarının zor günün de onları mü-
cadele etmede önderliğe sevk edecekti.
Bu eser çalışmasının temelini iki ayrı Türk lideri oluşturmak-
tadır. Birincisi; Türk Bey’i Timur’un hayatı, tahta çıkışı, aldığı un-
vanlar, seferleri dışındaki diğer faaliyetleri ve algı yönleri ele
alınmıştır. İkincisi; Kurtuluş Savaşı’nın lideri Atatürk’ün ayrı
çağlarda yaşamalarına rağmen benzerlikleri incelenmiştir. Ay-
rıca Timur’dan kalan Buhara Hükümeti’nin Anadolu’ya gönder-
miş olduğu Kur’an-ı Kerim ve 3 Kılıç’ın Kurtuluş Savaşı’na ma-
nevi feyz vermesi üzerinde bağlantı kurulmuştur.
Biz bu eserde, Timur ve Atatürk’ün benzerlikleri ve Kurtuluş
Savaşı’na ışık tutan bağlantılarını inceledik. Aynı zamanda, Ti-
mur ve Atatürk’ün çok tartışılan Türklük ve İslam’a bakışlarına
yeniden açıklama getirildi.
Cihangir Timur’u tanırken ve onun hakkında hüküm verirken,
onun yaşadığı dönemi ve olayları bilmek ve göz önünde bulun-
XIV Timur ve Atatürk
durmak gerekir. Hükümdarlar içinde bulundukları devir ve dö-

nemlere göre hareket eder. Verdikleri kararlar o zamanın şartları
içinde değerlendirilmelidir. Bozkır İmparatoru Timur’u tam ma-
nasıyla anlamamız için doğduğu, çocukluğu, gençliği, olgunluğu-
nun yaşandığı dönemi, yöneticileri, olayları, şehirleri, toplumun
yapısını, halkın özelliklerini, eğitim ve sosyal yapı durumlarını da
bilmeliyiz. Çünkü bu dönem Ortaçağ dönemidir. Biz de Timur’la
ilgili eseri kaleme alırken bu ilkelere dikkat ederek çalıştık.
Sahipkıran Timur Türk milletinin yetiştirdiği en büyük Baş-
buğ ve devlet adamlarından biridir. O Türkistan’ın beylerinin
içinde saklı cevheri harekete geçirerek, Orta Asya’dan Moğolları
sürmüş, Türkistan’ı Türkleştirmiş, kurmuş olduğu imparatorlu-
ğun merkezi olarak da, Semerkand’ı dünya merkezi yapmıştır.
Timur askerliği, diplomatlığı, liderliği, zekâsıyla ve ferasetiyle
farklı bir hükümdardı.
Timur, Cengiz Han’la karıştırılır. Cengiz Han’ın Müslüman
ve Türk ahaliye yapmış olduğu kötülükler Timur’a yüklenir (ad-
felir.)
Fakat Timur dünya tarihinde ve özellikle Arap ve Fars tari-
hinde hep kötülenmiş ve olumsuz bakılmıştır. Hatta onun Ana-
dolu coğrafyasına gelişi ve Ankara Savaşı’nda zafer kazanmasın-
dan sonuna kadar gidişi ona Osmanlı tarih sayfalarında kötü algı
oluşturmuştur. Timur’un ve Türk ve Müslümanlığı dahi hep tar-
tışma konusu olmuştur.
Bu bağlamda, Timur tarihsel süreç içerisinde bilgi ve belgele-
rin ışığı altında doğru olarak değerlendirilip yazılması önem ta-
şımaktadır. Timur’u, gayri Türk ve dinsiz ilan edenlerin oyunla-
rını bozmak amacıyla, gençlerin bu konu hakkında gerçeği ve
doğruları öğrenmesini hedefledim. Bu bilinç ve sorumlulukla
araştırma yaptım.
Elde ettiğim bilgi ve belgeleri değerlendirip yazma aşamasına
girdim. Çünkü yıllardır kafamda tasarladığım, Orta Asya’dan
çıkmış bir Türk hükümdarını yazmayı düşünüyordum. İşte bu
Önsöz XV
bağlamda zamanın geldiğini düşündüm ve bu yola koyuldum.

Böylece Timur ve Atatürk konulu eserim meydana çıkmış oldu.
Aslında Timur’un yaptığı işleri anlatan azda olsa eserler var-
dır. Fakat biz bunların özellikle bu güne kadar çok tartışılan yön-
lerini seçtik.
Ayrıca bu eserin konusunun diğer bir aktörü de Mustafa ke-
mal Atatürk’tür. İki Türk hükümdarı arasındaki benzerliklere de-
ğindik. Biz bu eserde Timur ve Atatürk’ün çok tartışılan Türk-
lüğü ve İslam’a bakış açılarını değerlendirdik. Kurtuluş Sa-
vaşı’nda İzmir üzerine açıklamalar yaptık. Çünkü Türk tarihinde
İzmir’i Türklere kazandıran Timur ve onun torunları, XX. yy. da
İzmir’in Yunanlılar tarafından işgalini içlerine sindirememiş-
lerdi. Orta Asya ve Anadolu Coğrafyası bir birine uzak olsa da
Buhara Hükümeti maddi ve manevi desteklerini İzmir’in kurtu-
luşu için esirgememiştir. Maddi unsur olarak para, silah, teçhizat
ve manevi unsurlar ise Timur’un Kur’an-ı Kerimi ve 3. Kılıç idi.
Bunlar Kurtuluş Savaşı’na manevi feyz olmuşlardı. Anadolu’nun
bağımsızlığı yolunda mihenk taşı olarak döşenmişti.
Timur’da olan özelliklerin birçoğu da, Atatürk’te de mev-
cuttu. O da Osmanlı İmparatorluğu’nun külleri üzerine yeni bir
devlet kurdu. Göktürklerden sonra devletinin ismine “Türk” is-
mini ikinci kez veren oldu. Çağdaş olmamalarına rağmen Ti-
mur’la aynı kaderi paylaştı. Han soyundan gelmemelerine rağ-
men hükümdar oldu. İkisi de Türklük ve İslam’a önem verdiler.
Timur ve Atatürk’te dünya Türklüğüne sahip çıktı. Timur na-
sıl ki, kendisine karşı kurulan ittifakı Kafkaslarda parçaladıysa,
Atatürk’te emperyalist İngilizlerin Türkiye’ye karşı kurmak iste-
diği “Kafkasya seddini” parçaladı. Timur Kafkasya politikaları-
nın bir benzerini Atatürk’ün Kafkasya siyasetinde görmekteyiz.
Bu bağlamda, Atatürk döneminde Kafkasya devletleriyle din,
ırk, kültür ve tarihi bağları olan Türkiye’nin önemli sorunu ha-
line gelmiştir. Bu sorunu aşabilmek için Türkiye ve Kafkasya
devletleri tarafından politikalar üretilmiştir. Çünkü Kafkasya
Türkiye’nin geleceği ve güvenliği için büyük önem taşımaktadır.
XVI Timur ve Atatürk
Bu amaçla, Atatürk döneminde Türkiye’nin Kafkasya siyaseti,

o dönemde Kafkasya’da baş gösteren çatışmaları, sorunları ve bu
sorunları ortaya çıkaran temel nedenleri bilimsel bir titizlikle or-
taya koymaktadır. Ancak bu yapılan araştırma da ortaya konan
siyasetin daha çok milli mücadele döneminde ve özellikle doğu
sınırındaki Ermeni sorununu çözmek ve Bolşevik Sovyet yardı-
mını temin edecek “Kafkasya Seddi” meselesini halletmek ama-
cına bağlı olduğu görülecektir.
Bu eseri yazmamdaki amacım Cihangir Timur’la ilgili çok tar-
tışılan ve bilinmeyen yönleri siz okuyuculara gerçek bir şekilde
yansıtmak, tarihe ışık tutmak ve Timur tarihindeki bilinmeyen
konular hakkında bilgi vermektir. Bu çalışmanın esasını bugüne
kadar Timur’la ilgili belirsiz konular ve hiç yazılmayan görüşler
teşkil etmiştir. Tarihi süreçte O, bütün fırsatları kendisi yaratarak
diğer hükümdarlara göre farklılık oluşturmuştu. Timur XIV.
yüzyıl başında Asya’nın Türkistan’ından çıkmış dünya halkları-
nın büyük bir bölümünün tarihinde unutulmaz bir rol oynamış-
tır. Timur’un bu dâhiliği siz okuyuculara bilgi olarak sunulmuş-
tur.
Eserle ilgili bilgiler, çeşitli kaynaklardan araştırma yapılarak
yazıldı. Birinci el kaynaklarına öncelik verildi. O dönemdeki ilk
Timurlu tarihçilerin eserlerindeki bilgiler esas alındı. İkinci ve
üçüncü el kaynaklardan da faydalanıldı. Ayrıca konu hakkında
Türk, Arap, İran, Moğol, Avrupa, Bizans, Hint, Rus, Çin, Gürcü
ve Ermeni tarihçilerinin kaynaklarından da yararlanıldı ve bu bil-
giler eserde yer aldı.
Timurlu kaynakların birinci el tarihi kitapları Farsça ve
Arapça’dan, eski Türkçe’ye çevrilmesi nedeniyle, daha iyi anla-
şılması amacıyla bugünkü Türkçe’ye uygun olarak sadeleştirildi.
Timur ve seferlerinin anlatımında geçen coğrafi yer ve şehir isim-
lerinin bilinmesi için Timur İmparatorluğunun haritası esere ek
olarak kondu. Siz okuyucuların bu eseri daha iyi anlaması için
sefer krokileri (planları), o dönem sözcüklerin bugünkü anlamla-
rını bildiren kavramlar, eser metninde parantez içinde açıklana-
rak yazıldı.
Önsöz XVII
Eserle ilgili kısa bilgi vermek gerekçesiyle; bu kitap önsöz, gi-

riş, yedi bölüm, sonuç, kaynakça ve eklerden oluşmaktadır. Kita-
bın Birinci bölümünde; Timur’un Ailesi ve Özellikleri. İkinci bö-
lümde; Timur ve Türkistan. Üçüncü bölümde; Timur Devleti’nde
İktisadi, Sosyal, Kültürel ve Bayındırlık Faaliyetleri. Dördüncü
bölümde; Timur’un Çin Cihadı, Vasiyeti ve Vefatı. Beşinci bö-
lümde; Timur Algısı. Altıncı bölümde; Timur ve Atatürk. Yedinci
bölümde ise, Timur ve Atatürk’ün Kafkasya Siyaseti anlatıldı.
Bu eserle ilgili çalışmalarım süresince yardımlarını esirgeme-
yen Hocam, Prof. Dr. İbrahim Ethem Atanur’a arşiv ve kütüp-
hane görevlilerine, Tarihçi-Yazar arkadaşlarıma, Amerika Birle-
şik Devletleri (ABD)’nin Oregon Eyaleti, (Eugene) Yucin (Unı-
versity of Oregon) Oregon Üniversitesi’nde bana İngilizce kay-
nakları araştırmamda yardımcı olan oğlum Çağrı KAPLAN’a, İn-
gilizce çevirileri yaparak bana büyük destek sağlayan gelinim
Büşra KAPLAN’a, diğer yabancı kaynakları çeviri yapan dostla-
rıma, dilbilgisi kurallarını kontrol eden kızım Çağla KAPLAN’a,
çalışmamın her safhasında yardımlarını esirgemeyen aileme,
eseri yazarken bana çalışma şevki veren torunum Ahmet Kerem
KAPLAN’a, Mehmet Kaan TORUN’a ve Ç. Ayaz ŞİRİNAĞA’ya
ve Astana çalışanlarına sevgilerimle teşekkür ederim.
Uzun süren hastalığı döneminde zamanını çaldığım, babam
Yusuf KAPLAN’a ve annem Nardane KAPLAN’a Allah’tan rah-
met dilerim.
Abdurrahman KAPLAN
Tarihçi-Yazar
Ankara, Nisan 2021
GİRİŞ
Bozkırın üç Fatih’i Atilla, Cengiz ve Timur dünyanın her ye-
rine seferler yapmışlardı. Atilla, Hun İmparatorluğunun Türk
hükümdarıydı. Tarihe Avrupa’yı titreten Türk Hakanı olarak
geçmişti. Türklerde ordu ve devlet teşkilatının temellerini at-
mıştı. Cengiz Han ise Türk-Moğol hükümdarıydı ve cihangir bir
devlet oluşturmuştu. Cengiz Han, İmparatorluğunu oğulları ara-
sında bölerek Çağatay’a Türkistan’ı verdi. Çağatay Han ulusun-
daki diğer uluslar eriyerek Türkleşti. Çağatay’ın ölümünden
sonra Türkistan onun soyundan gelen hanlıklara bölündü. Fakat
hanlar arasında baş gösteren iktidar kavgaları Türk halkını canın-
dan bıktırdı. Türk halkının Türkistan’dan göç etmeye başladığı
dönemde Barlas boyuna mensup olan Timur, 1336’da Keş’te dün-
yaya geldi. Timur’un babası Taragay, o dönemin Türk boyların-
dan Barlas’ın soylu ailesindendi.
Timur’un çocukluğu, savaş oyunlarıyla geçti. Gençlik çağına
giren Timur, hükümdar olmak için mücadeleye başladı. Bu yolda
adım adım ilerlemeye devam etti. O dönemin töresine göre, bir
kişinin hükümdar olabilmesi için “Han” soyundan olması gere-
kiyordu. Barlas boyuna reis olan genç Timur, Türkistan hüküm-
darı olmayı aklına koymuştu. Timur öncesi Türkistan’da yönetim
o kadar kötü bir hal almıştı ki devlet düzeni bozulmuş, hanların
taht kavgası nedeniyle halkın can güvenliği kalmamış, anarşi her
tarafı sarmış ve zulüm almış, yürümüştü. Bu dönemde halk bir
kurtarıcı beklemekteydi ve bu da Timur oldu. Timur’un tarih
sahnesine çıkışı ve etkisi, dünya tarihinde yeni bir dönemi başla-
tacaktı.
Çağatay Hanlığında iktidar mücadelesine girişen Timur,
yirmi beş yaşında kendini tanıtma fırsatı buldu. 1361 yılında si-
yasi ve askeri hayata atılmış, temkinli davranmış, barışçı ve uz-
laştırmacı bir siyaset izlemişti. Timur’un bu siyaseti, halkı ken-
dine bağlamış ve otuz dört yaşında onu bölgenin başbuğu konu-
BİRİNCİ BÖLÜM
TİMUR’UN AİLESİ VE ÖZELLİKLERİ

I. TİMUR VE BARLAS BOYU
Barlas, “kınından sıyrılmış kılıç” anlamındadır. Bu isim Ti-
mur’un atalarının savaşçı özelliğine işaret eder. Barlas kabilesi ve
etnonomisi Cengiz Han zamanından itibaren ortaya çıkmıştır.
Tarihçi Reşidüddin, Cengiz Han’ın oğullarından Çağatay’a veri-
len dört bin kişilik ordunun Barlas ve Calayirlerden oluştuğunu
ve bunların Moğolca “güçlü, iri” anlamına gelen Moğol Barulas
kabileleri olduğunu belirtmektedir. Barulas kelimesinin “kuman-
dan, güçlü savaşçı” anlamına geldiği de kaydedilmektedir.1
Timur’un boyu olan Barlas kabilelerinin Moğollarla bir ilgisi
yoktur. Çünkü bu kabile Türk’tü. Maveraünnehir’de (Orta
Asya’da Amu Derya (Ceyhun) ve Siri Derya (Seyhun) nehirleri
arasında kalan tarihi bölge)) de Keş civarına hakim olan Barlas
aşireti Türk’tü.2Tarihçi yazarlardan Neagoeve Manz’a göre, Ti-
mur’un kabilesi Barlas’ın Turçik (Türk) olduğunu söyler.3Güve-
nilir belgelere dayanak bilgi veren bazı tarihi kaynaklarda Barlas
boyunun Türk olduğu, fakat Moğolların hâkimiyetlerine girince
de Moğollaştıkları iddia edilmektedir. Daha sonra Moğol etkisi
Türkistan’dan kaybolunca tekrar Barlas boyunun Türkleştikleri
belirtilmektedir.4
Diğer bazı kaynaklara göre ise, 1230-1240 yılları arasında Mo-
ğol kimliğiyle tanınan Timur’un ataları, Barlas ve Celayirlerin,
1 Nizamüddin Şami, Zafername, (Çev. Necati Lugal), Türk Tarih Kurumu Ya-
yınları, Ankara, 1987, s.10 ve 16; Şerefüddin Ali Yezdi, Emir Timur (Zafer-
name), (Çev: Dr. Ahsen Batur), Selenge Yayınları, İstanbul, 2013, s.33. Not:
Şami ve Yezdi’nin kitaplarının adları (Zafername) aynı olması nedeniyle,
Yezdi’nin eseri dip notlarda (Emir Timur) olarak yazılmıştır.; İbn-i Arabşah,
Acaibu’ l Makdur (Bozkırdan Gelen Bela), (Çev. Ahsen Batur), Selenge Ya-
yımları, İstanbul, 2012, s.37.
2 Rene Grousset, Bozkır İmparatorluğu, (Çev. M.Reşat Uzmen), Ötüken Neş-
riyat, İstanbul, 2006, s.449; Manole Neagoe, Üç Bozkırlı, Atila -Cengiz Han-
Timur, (Çev. MüstecipÜlküsal), Türk Kültür Yayınları, İstanbul, 1976, s.266.
3 Neagoe, Üç Bozkırlı, s.266; Beatrice Forbes Manz, Timurlenk Bozkırların
Son Göçebe Fatihi, (Çev. Zuhal Bilgin), Kronik Yayınları, İstanbul, 2018,
s.279-280.
4 Arabşah, Acaibu’l Makdur, s.37.
Timur’un Ailesi ve Özellikleri 45
daha yirmi yaşında 1376 yılında Semerkand’da hastalanarak ve-

fat etti. Hanzade isimli eşinden Muhammed Sultan ve İlyas Ye-
suri’nin kızı Baht Melik Aga’dan Pir Muhammed isimli iki oğlu
oldu.46
Şehzade Ömer Şeyh; Ömer Şeyh Mirza (1356-1394), küçük
yaştan itibaren tam bir savaşçı olarak büyüdü. Siyasi konularda
kabiliyetli, evliya ve büyüklerine karşı itibar ve hürmetli bir kişi-
likte yetişti. Gençliğinde Moğol baskınlarına karşı Fergana’da ya-
pılan savaşlarda aktif roller üstlendi. Sonradan Herathakimi olan
Hüseyin Baykara, Ömer Şeyh soyundan gelmektedir. Yedi oğlu
üç kızı vardı. Oğulları Ali Mirza, Pir Muhammed Mirza, Rüstem
Mirza, İskender Mirza, Seydi Ahmet Mirza, Said Ahmet Mirza,
Baykara Mirza, kızları ise Sultan Begim, Zübeyde Begim ve Bobo-
bekBegim’dir. 47 1394 yılında İran’daki Kürt bölgesindeki savaşta
Kürtler tarafından şehit edildi.48
Şehzade Miranşah; Miranşah Mirza (1366-1408), Timur’un
üçüncü oğlu olup, Batı İran, Irak, Azerbaycan vilayetlerinin ha-
kimi olarak atanmıştı. Savaş sanatında kabiliyetliydi. Cesur bir
bahadır, kabiliyetli bir diplomat, ilme ve kitaplara ilgisi olan bir
şehzadeydi. Büyük devlet erbabı şair Zahiriddin Muhammed Ba-
bür, Andican Şehzade Miranşah neslinden gelmektedir. Rivayet-
lere göre, Miranşah bir sefer sırasında veya avlanırken attan dü-
şerek hafıza kaybına uğramış ve sonraki ömründe bu şekilde ya-
şamış ve 21 Nisan 1408 yılında Azerbaycan’da Karakoyunlu hü-
kümdarı Kara Yusuf ile yapılan savaşta kırk iki yaşında öldürül-
müştür. Dokuz oğlu, üç kızı vardı. Timur’dan sonra tahta geçen
ikinci kişi Halil Sultan, Miranşah Mirza’nın oğludur. Oğulları,
Ebubekir Mirza, Ömer Mirza, Halil Sultan, Suyurgatmış Mirza,
İycal Mirza, Sultan Muhammed Mirza, Ayal Mirza, Said Ahmed,
46 K. Jahs, “Timur unddei Farauen”, s.519; Manz, Timurlenk Bozkırların Son

Göçebe Fatihi, s.299; Hammer, Büyük Osmanlı Tarihi, C.I, s.627; Grous-
set, Bozkır İmparatorluğu, s.495; Aka, Mirza Şahruh ve Zamanı (1405-1447),
s.11.
47 Arabşah, Acaibu’l Makdur, s.443; Hammer, Büyük Osmanlı Tarihi, s.628.
48 Grousset, Bozkır İmparatorluğu, s.473; Gleb Golubev, Uluğ Bey, TTK. Yayın-
ları, Ankara, 2011, s.16.
İKİNCİ BÖLÜM
TİMUR VE TÜRKİSTAN
I. TİMUR ÖNCESİ TÜRKİSTAN YÖNETİMİ
Cengiz Han 1206 yılında Türk ve Moğol kabilesini bir araya
getirip, büyük bir kurultay yapıp tahta oturdu. Cengiz Han’ın
kurmuş olduğu devlet Türk-Moğol halkının karışımı idi.93 Cen-
giz Han Türkistan’da, kavim, kabile devleti yerine Milliyet adlı
telaffuz edilecek bir devlet kurmaya çalıştı. Cengiz Han bu dev-
leti oluştururken Hun ve Göktürk devletini esas alıp, eski Türk
örf ve adetlerine göre hareket etti. Devletini Türk kültürü temel-
lerine uygun kurdu.94 Cengiz Han, 1227 yılında Tamgutlar üze-
rine düzenlediği sefer sırasında ölmüştü. 95 Cengiz Han’ın Cuci,
Çağatay, Ögeday ve Toluy (Tuli) adlarını taşıyan dört oğlu
vardı.96İki de kızı vardı.97 Diğer eşleri olan kumalardan da çocuk-
ları vardı. Fakat onlar yasal varis sayılmıyorlardı. Oğullarından
Ögeday daha babasının sağlığında halef tayin edilmiş ve Cengiz
Han’ın ölümünden sonra 1229 yılında Han ilan edilmişti. İkinci
oğlu olan Çağatay, babasının sağlığında, “Yasa” yani Cengiz
Han’ın derlediği milli hukuku en iyi bilen, örf ve adet meselele-
rinde en büyük yetki sahibi olarak tanınan bir kimse olup, kanun-
ların uygulamasında, sertlik ve acımasızlıkla babasının yolundan
93 Grousset, Bozkır İmparatorluğu, s.247; Neagoe, Üç Bozkırlı, s.137; Barthold,

Türkistan Halklarının Tarihi, s.271-273; Manz, Timurlenk Bozkırların Son
Göçebe Fatihi, s.18-19.
94 Leon Cahun, Asya Tarihine Giriş Türkler ve Moğollar, (Çev. İnan Kaya),
Toplumsal Dönüşüm Yayınları, İstanbul, 2013, s.158; Grousset, Bozkır İmpa-
ratorluğu, s.247-249; Manz, Timurlenk Bozkırların Son Göçebe Fatihi, s.19-
20; Ali Bademci, Cengiz Han, Yeditepe Yayınları, İstanbul, 2017, s.74.
95 Şami, Zafername, s.14-18; Grousset, Bozkır İmparatorluğu, s.280-281; Jean-
Paul Roux, Histoire de L’Empire Mango, Fayard, 1993, s.84; Ahmet Temir,
Moğolların Gizli Tarihçesi, (Çev. M.Levent Kaya), Kabalcı Yayınları, İstan-
bul, 2011, s.235-238; Ötemiş Hacı, Çengiz-Name, (Haz. İlyas Kamalov), TTK.,
Yayınları, Ankara, 2014, s.30.
96 Şami, Zafername, s.14; İlyas Kemaloğlu, Altın Orda ve Rusya, Rusya Üze-
rindeki Türk Tatar Etkisi, C.2, Ötüken Yayınları, İstanbul, 2015, s.65-67; Ba-
demci, Cengiz Han, s.324.
97 Roux, Histoire de L’Empire Mango, s.19; Barthold, Türkistan Halklarının
Tarihi, s.271.
68 Timur ve Atatürk
etti. Kazan Han öldürüldü ve (1346), idare Türk Bey’i Emir Kaza-
gan’ın eline geçti.106 Fakat onun hâkimiyeti sadece Maveraünne-
hir’de tanınmış, Doğu Türkistan’da ise Duğlat kabile beyi haki-
miyeti ele geçirmişti. Gerek Emir Kazagan gerekse Duğlat beyleri
hâkimiyetlerinin meşru gösterebilmek için Cengiz Han soyun-
dan gelen birisini tahta oturtmakta devam ettiler. Taht kavgaları
sürerken Türkistanda en son Tahtta oturan Emir Kazagan oldu.
O da Türk beylerini ve Türk unsurunu ön planda tutarak Mave-
raünnehir’de olduğu gibi, Türklüğü Doğu İran’a da yaymak isti-
yordu ve bu amaçla harekete geçti. Fakat Emir Kazagan’da taht
kavgasında öldürüldü.107
II. TİMUR’UN TÜRKİSTAN’DA TARİH

SAHNESİNE ÇIKIŞI
Emir Kazagan’ın ölümünden sonra hâkimiyet oğlu Abdul-
lah’ın eline geçti. Abdullah Han kabiliyetsiz ve ahlaksızdı. Bayan
Selduz ve Hacı Barlas ayaklanarak Abdullah’ı öldürdüler. Bun-
dan sonraki yıllarda Maveraünnehir bölgesi devamlı karışıklık
ve hanlar arasında mücadeleye sahne olmuştur. 108
O dönemlerde Timur’un soyu Barlaslar ön planda idi. Fakat
Timur’un babası siyasetten hoşlanmadığı için bu taht kavgalarına
pek karışmazdı. Timur’un babası Turagay, mütevazı ve dindar
bir kimse olup vaktinin çoğunu din adamları ile sohbetle geçiri-
yor, siyasi işlerle ilgilenmeyip, bu gibi işleri akrabalarından Emir
Hacı Barlas’abırakmış bulunuyordu. 109 Bununla beraber Turagay
106 Yezdi, Emir Timur, s.27; Justin Marozzi, Timurlenk İslam’ın Kılıcı Cihan
Fatihi, (Çev. Hülya Kocaoluk), YKY.Yayınları, İstanbul, 2006, s.437.
107 Şami, Zafername, s.16-17; Barthold, Türkistan Halklarının Tarihi, s.180;
Grousset, Bozkır İmparatorluğu, s.381; Zeki Velidi Togan, Necati Lugal Ar-
mağanı, TTK. Yayınları, Ankara, 1968, s.775; Aka, Timur ve Devleti, s.4-5;
Kemaloğlu, Altın Orda ve Rusya, Rusya Üzerindeki Türk Tatar Etkisi, C.2,
s.22-23.
108 Yezdi, Emir Timur, s.32; Grousset, Bozkır İmparatorluğu, s.381-382; Manz,
Timurlenk Bozkırların Son Göçebe Fatihi, s.84-86; Aka, Timur ve Devleti,
s.6.
109 Yezdi, Emir Timur, s.32-34; Barthold, Soçinenya, Tom II, Çast 2, “Nauka”,
s.40; Grousset, Bozkır İmparatorluğu, s.382.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
TİMUR DEVLETİ’NDE İKTİSADİ,

SOSYAL, KÜLTÜREL VE BAYINDIR-
LIK FAALİYETLERİ
I. TİMUR DÖNEMİNDE ORTA ASYA’DA YER-
LEŞİK HAYAT
Türkistan’da Çağatay hanları Özbek Han, Abaka Han ve Ka-
zan Han (Halil Ata) dönemlerinde İslamiyet’i kabul etmelerin-
den dolayı göçebe hayattan vazgeçip hızlı bir şekilde yerleşik ha-
yata geçişe başlamışlardı. Bu dönemde göçebelerin İslamiyet’i
kabulü, yerleşik hayata geçişi hızlandırmıştır. Bundan da anlaşıl-
dığı gibi, halklar önce İslamiyet’i kabul etmişler ve daha sonra
yerleşik hayata geçmişlerdir. Belki de Orta Asya’da dini merkez-
lerin çoğalması bu göçebeleri o bölgelere çekmiş ve yerleşik ha-
yata geçiş gerçekleşmiştir. İslamiyet’in kabulü ile Türk-Moğollar
başka bir kültür dünyası içine girmişlerdir. Hükümdarlar Mave-
raünnehir’e yerleşmişler ve farklı özellikler taşıyan göçebe gele-
neklerine bağlanmışlardır.156
Timur döneminde Orta Asya’nın genel bir durumunu özetler-
sek Moğol istilasından önce Orta Asya’daki hakim unsurun
Türkler olduğunu görürüz, fakat bu onların asla yerleşik olduk-
larını göstermez. Moğol istilasının en belirgin sonuçları ekono-
mik ve sosyal hayatın her alanında kendini göstermekteydi. Bu
gerçeğe İslam tarihçileri kadar Batılı tarihçilerinde değindiğini
görüyoruz. 157
Moğol işgalinden sonra Timur döneminde özellikle XIV. yüz-
yıldan sonra dilde Türkçeleşmeye ve kültürel olarak islamlaş-
maya doğru hızlı bir hareket görüyoruz.158Aynı zamanda, ka-
deme kademe yerleşik hayata geçiş hareketi ilk olarak Moğol is-
tilası sırasında yurtlarını kaybeden Orta Asya’nın ilk göçebe top-
lulukları arasında görülmüştür. Timur döneminde göçebeleri İs-
lamlaşmaya ve Türkleşmeye yönelten esas sebep, doğudan gelen
156 Barthold, “Çağatay”, İslam Ansiklopedisi, C.I, s.266; Grousset, Bozkır İmpa-
ratorluğu s.457-458.
157 Juvanyi, The History of the World-Congueror, Tr. Böyle, Mass. 1958. C.I. y.
96; İzgi, Orta Asya Türk Tarihi Araştırmaları, s.315-316.
158 Roux, Babur Büyük Moğolların Tarihi, s.83-84; Togan, Umumî Türk Tari-
hi'ne Giriş, s.534-535.
zıları Timur’un kurallarına boyun eğmişlerdir. Bu yüzden de on-

lar Karabağ’da bulundukları bölgelere yerleşerek, Timur’a sadık
kalmışlardı.169 Clavijo ve Şerafüddin Ali Yezdi, iki farklı grubun
iki farklı yere gönderilmesi ile ilgili olarak değişik şeyler söyle-
mişlerdir.
Timur bu yer değiştirmelerde kabileleri yalnız Doğu’ya Ma-
veraünnehir ve komşu bölgelere değil, aynı zamanda bazı kabi-
leleri de İran’dan Batı’ya gönderdiğini görüyoruz. Timur, Şeyh
Seyfeddin İshak’ın isteği ile Suriye ve Ermeni bölgesinden gön-
derilmiş olan Türk kökenli kabilelerin, yurtlarına dönmelerine
razı olmuştur. Aralarında Kaçar’larında bulunduğu bu kabileler,
Şeyh’in emirlerine uymuşlar ve daha sonra Safevi sülalesinden
olan Şah İsmail’in destekleyicisi olmuşlardır. 170
Moğol istilasından sonra Orta Asya’da siyasi ve kültürel
alanda çok büyük çalkantılar yaşanmıştır. Pek çok kabile yer de-
ğiştirmiş ve birbirleriyle mücadele etmişlerdir. Ancak Timur dö-
neminde bütün bunlardan sonra Orta Asya’da şu üç ana hususu
görebiliyoruz. Bunlardan birincisi, İslamiyet çok daha köklü bir
şekilde Türkler arasında yayılmıştır. İkinci husus, yerleşik yaşam
tam manasıyla gerçekleşmiştir. Üçüncüsü ise Türk dili büyük
önem kazanmıştır.171
Timur yerleşik hayata geçiş için imar faaliyetini devreye sok-
muştur. Böylece, Timur göçebe halkı yerleştirme hareketi sıra-
sında bilhassa yollar ve su kanallarının açılmasına çok önem ver-
miştir. Timur’un yerleştirme politikası en önem verdiği konular-
dan birisi olmuştur. Belh, suyu üzerinden Kaş şehrine gidişi ko-
laylaştırmak için bir köprü yaptırmıştır. Kaş şehrini onararak bu-
raya Aksaray adını verdiği bir saray yaptırmıştır. Toktamış Han
Tebriz’i aldığı zaman, şehri yağma ederek, mescid ve medreseleri
yerle bir etmişti. Timur bu duruma çok üzülmüştür. Daha sonra
169 Togan, Umumî Türk Tarihi'ne Giriş, s.515.

170 Sir John Malcolm, The History of Persia from the Most Early, Period to Pre-
sent Time, V. I, London, 1806, s.321; Roux, Babur Büyük Moğolların Tarihi,
s.262-263; İzgi, Orta Asya Türk Tarihi Araştırmaları, s.320.
171 İzgi, Orta Asya Türk Tarihi Araştırmaları, s. 323-324.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
TİMUR’UN ÇİN CİHADI, VASİYETİ

VE VEFATI
I. ÇİN’E CİHAD YAPILMASININ NEDENLERİ
Timur’un Çin seferini Romen tarihçi ManoleNeagoe şu sebep-
lere bağlar. Timur, Cengiz Han varisi olarak sınırlarına Çin’i de
katmak istiyordu. 1403 yılına kadar elde ettiği zaferler nedeniyle
kendini dünya hükümdarı görüyordu. Fakat bu zamanda Çin’de
Yuan hanedanı tahttan indirilmiş, Ming hanedanı tahta otur-
muştu. Timur, Çin’de tahta oturan Ming hanedanını tanımak is-
temiyor. Eğer Çin’i de fethederse dünyanın sahibi olacaktı.296 Ti-
murlu ve Avrupalı tarihi kaynaklara göre, Timur’un Hitay’a
(Çin’e) sefer yapmasının sebebi ve meşruluğu, hâkimiyet, gaza,
asayiş ve doğu sınırlarını emniyete almaya dayanır. Daha öncede
vurgulandığı gibi, Timur döneminde Çin’de her bölgede, her şe-
hirde bir hükümdar vardı ve onların birbirleriyle çekişmeleri yü-
zünden, Müslümanlar endişe içinde yaşıyorlardı. Çin bölgesinde
hiçbir yerde huzur ve can güvenliği kalmamıştı. Yollar hırsızların
ve eşkıyanın kontrolünde idi ve hiçbir Müslüman bir yerden bir
yere gidemiyordu.297 Çin bölgesinde Müslümanlar ve Türkler sü-
rekli öldürülüyor ve baskı altında tutuluyordu. Yüan Hanedanı
döneminde Müslümanlar her tarafa yayılmışlardı. Özellikle
Kansu eyaletine çok sayıda yayılmışlardı. Eski Yuanhanedanı yı-
kılıp yerine Ming hanedanı iş başına gelmişti. Yeni iş başına gelen
Ming Hanedanı Kansu Valisi’ne ferman göndererek, Müslüman-
ların geldikleri bölgelere dönmelerini istedi. Bu nedenle yüz bin-
den fazla Müslüman Semerkand’a dönmek zorunda kaldı. Ming
Hanedanı’nın Müslümanlara uyguladığı bu siyaset Timur’un
Çin’e sefer yapma sebeplerinden birisi oldu.298
296 Neagoe, Üç Bozkırlı, s.315; John Keay, Çin Tarihi, (Çev. Neşe Kars, Dinç Ta-
yanç), İnkılap Yayınları, İstanbul, 2008, s.364-370; Polat, Türkiye İçin Jeopo-
litik Rota, s.70.
297 Yezdi, Emir Timur, s.439; Arabşah, Acaibu’l Makdür, s. 358.
298 Yezdi, Emir Timur, s.440; Grousset, Bozkır İmparatorluğu, s.494; Bretschne-
ider, Mediaeval Researches From Eastern Asiatic Sources, s.257-258; Keay,
Çin Tarihi, s.364-370; Alan, Bozkırdan Cennet Bahçesine Timurlular (1360-
1506), s.245.
Timur döneminde dünya düzeninin olmaması o kültür inan-

cına göre çok iyi bilinen bir şeydir ki, dünyada birbirinin benzeri
olan insanın mizacında bir arıza olduğunda, o arızadan kurtul-
ması için güçlü bir ilaç verilir. Dünyanın düzeninin bozulduğu,
dengesinin sarsıldığı bu zamanda Tanrı O’nu Timur’un gaza-
bıyla tekrar düzenine kavuşmasını ezelden takdir etmiş olmalı
inancı yaygındı. Tanrı, onu insanlar arasından seçip güç verip za-
ferlerle takviye ederek gönlüne dünyada asayiş temin etme fik-
rini soktu. O da yüce Tanrı’nın lütfuna uygun bir şekilde hareket
ederek kısa zamanda pek çok vilayeti ele geçirdi. Bu vilayetleri
zalimlerin elinden kurtarıp, adalet ve ihsanla süsledi. Yezdi’nin
deyimiyle; “onun zamanında dünya o hale geldi ki, bir insan bir tabak
dolusu altın veya gümüşü başı üzerine koyup batıdan doğuya kadar tek
başına yürüse, kimse ona yan gözle bakamazdı. Vakıa (gerçi) o bu işleri
yaparken mecburen pek çok yeri yakıp yıktı ve yağmaladı; ama bunu
yapmasaydı, dünya düzene giremezdi.”299 Bu anlayışa sahip olan Ti-
mur, Çin’de de düzenin bozulmasına müsaade edemezdi. Bu ne-
denlerdendir ki, bu olumsuzluklar Timur’un Çin seferi yapma-
sına neden olan faktörlerdi.
Timur, Osmanlı Padişahı Y. Bayezid’i yenip Anadolu’dan
kendi başkenti Semerkand’a dönünce ilk hedefi olan Çin seferine
yoğunlaştı. Timur Çin seferinin sebebini Avrupa krallarına yaz-
dığı mektupta şöyle anlatır: “Allah bize öyle bir baht açıklığı vermiş
ki sayesinde Asya’yı fethedip cihanın en büyük hükümdarlarını devir-
dik. Geçmişte pek az hükümdara bu kadar geniş topraklar, bu kadar ge-
niş yetki, böyle büyük bir ordu ve böyle mutlak bir egemenlik nasip ol-
muştur. Bu büyük fetihler kan dökülmeden yapılmamıştır ve bunlar sı-
rasında çok sayıda Allah’ın kulu canından olmuştur; işte geçmişteki gü-
nahlarının kefareti olarak, cihanda başka hiçbir gücün başaramayacağı
bir sevap işlemeye karar vermiş bulunuyorum. Kâfirlere savaş açacak ve
Çin’in putperestlerinin kökünü kazıyacağım”300 der.
299 Yezdi, Emir Timur, s.440; Tacu’s-Selmani, Tarihname, s.10-15.

300 Yezdi, Emir Timur, s.440-441; Eğilmez-Macit, Bozkırın Son Fatihi Emir Ti-
mur-Tarihi ve Avrupa Diplomasisi, s.89.
BEŞİNCİ BÖLÜM
TİMUR ALGISI
I. OSMANLI TARİHÇİLERİNDE TİMUR ALGISI
A. Timur ve Akkoyunlu Hükümdarı Uzun Hasan
Mukayesesi
Osmanlı Devleti Padişahı Y. Bayezid ve İmparator Timur, dö-
nemin iki büyük Türk-İslam devletinin hükümdarlarıydı. Y. Ba-
yezid batı coğrafyasına hakim idi. Batı’da Balkanlardan Avrupa
sınırına kadar olan coğrafyaya O hükmediyordu. Emir Timur ise
doğu İmparatoru idi. Doğu’da O’nun gücüne karşı koyan bir güç
yoktu. Çin’den Sivas’a kadar bölgeye de o hükmediyordu. İki
çağdaş hükümdar zamanla sınır komşusu oldular. Her ikisi de
üstünlük taslamaya başladılar. Y. Bayezid, Timur’un batıdaki sı-
nır topraklarına saldırdı. Timur’dan kaçan Kara Yusuf ve Sultan
Ahmed Celayir’e sığınma hakkı verdi. Bu gelişmeler güç gösteri-
sine dönüşerek, Ankara Savaşı’na neden oldu ve Y. Bayezid Ti-
mur’a yenilip esir düşünce O’nun üstünlüğünü kabul etti.
Ankara Savaşı’ndan sonra yetmiş (70) yıl geçmişti ki,
batıda Y. Bayezid yerini Fatih Sultan Mehmet, Doğu’da ise, Ti-
mur devletinin coğrafyasına hakim olan Akkoyunlu Devleti Hü-
kümdarı Uzun Hasan tarih sahnesinde yer aldı. Bu iki hükümdar
tıpkı Y. Bayezid ve Timur gibi birbirlerine karşı hükümranlık ve
güç gösterisine başlamışlardı. Akkoyunlu Hükümdarı Uzun Ha-
san kendini Timur’dan daha üstün görerek kendisini onun yerine
koyuyordu. Osmanlı Padişahı Fatih Sultan Mehmet ise, Atası Y.
Bayezid’den daha güçlü olduğunu Uzun Hasan’a mesaj olarak
bildiriyordu. Tıpkı Y. Bayezid ve Timur benzerliği gibi, Otlukbeli
Savaşı (1473)’te kaçınılmaz kılacaktır. Fakat Osmanlı İmparatoru
Fatih Sultan Mehmet temkinli davranarak, bir daha Ankara Sa-
vaşı sonucuna benzer bir vaka yaşamak istemiyordu. İki Türk hü-
kümdarın yazışmaları ve Timur’la Uzun Hasan’ı mukayesesine
tarihi kaynaklardan rastlıyoruz. Mukayesesinin konuyla ilgisi ol-
ması nedeniyle mektuba burada yer veriyoruz.
Hamza Bey adına yazılan mektupta, Uzun Hasan’ın Timur-
lenk ile mukayesesi, bu mektup hakkında bazı mütalaalar ver-
mektedir.
Tarihçi-Yazar Hamza Bey361 adına yazılmış olan bu mektup-

taş,362 Karaman oğlundan ve onun annesinin ölümünden, uzun
Hasan’ın annesinin Karamanoğlu için Fatih’e başvurarak ona do-
kunulmamasını istediğinden, böyle yapıldığı takdirde dostluğun
artacağından, her iki tarafın Şaza (farklı işler) ile meşgul olması
lazım geldiğinden bahseden cümleler vardır. Ayrıca mektubu ya-
zan şahıs Müslüman ve Türkler arasında bir fitne ve fesadın çık-
masını katiyen arzu etmediğini, iki hükümdarın kardeş gibi ge-
çinmelerini istediğini belirttikten sonra sözlerine devamla; Uzun
Hasan’ı olanca şevket ve haşmetiyle Emir Timur’a nisbet etmeyi-
niz ve Uzun Hasan padişahın Emir Timur’a nisbetle olan üstün-
lüğünü gösteren aşağıdaki mukayeseyi okuyunuz diyordu. 363
Mektubu yazan kişiye göre Uzun Hasan’la Timurlenk arasında
başlıca şu farklar olduğunu vurguluyor.
• “Uzun Hasan’ın ahvalinin ayetlere uygun olması ve ha-
dislerle müeyyet bulunması. Timurlenk böyle bir mazha-
riyete malik değildi.
• TimurlenkAlıncak kalesini bizzat kuşattığı halde ala-
madı. Halbuki Uzun Hasan’ın adamlarından birisi bunu
Allah’ın lütfu ile bir günde almaya muvaffak oldu.
• Timur’un yüzü pek soğuktu; halk ondan nefret ederdi.
Halbuki Uzun Hasan böyle değildir.
• Timur’un, halkın malına düşkünlük gösterdiği pek çok
defa görülmüştür. Buna karşılık Uzun Hasan’ın birçok
361 Selehattin Tansel, Osmanlı Kaynaklarına Göre Fatih Sultan Mehmed’in Si-
yasi ve Askeri Faaliyeti, TTK. Yayınları, Ankara, 2014, s.308. Şaraptar Hamza
Bey olsa gerek.
362 Tansel, O.K.G. Fatih Sultan Mehmed’in Siyasi ve Askeri Faaliyeti, s.308. Bu
mektubun kimin tarafından yazıldığı belli değildir, tarihi de yoktur; fakat me-
ali gayet enteresandır. Timurlenk ile Uzun Hasan’ın türlü yönlerden muka-
yesesini ihtiva etmesi itibariyle büsbütün değerlidir. Topkapı Sarayı Ar-
şivi’ndeki numarası N.602’dir.
363 Vesika 32; Tansel, O.K.G. Fatih Sultan Mehmed’in Siyasi ve Askeri Faali-
yeti, s.309.
Timur farza uyarak, kâfirlere en çok gaza (cihad) yapan

Emir’dir.
Timur o devirde asayişi en iyi sağlayan liderdi.
Gâvur İzmir’in kesin olarak Türklerin eline geçmesi Timur’un
sayesinde olmuştur.444
Timur’un Anadolu’ya yönelmesine neden olan şey ne Bizans
nede Batı idi. Onun asıl hedefi Osmanlıydı. Çünkü Osmanlı pa-
dişahı Y. Bayezid Timur’a itaat etmemişti. 445
Onun derdi yeryüzünde tek hükümdar olmaktı. Tıpkı Türk
Bozkır hâkimiyet kültür geleneği gibi. Çünkü Türk hâkimiyet ge-
leneğine göre dünya iki Başbuğa yetecek kadar büyük değildi.
Timur herşeyden önce bir aydındı, bir düşünce adamıydı, ak-
lın üstünlüğüne inanan, hiçbir yardım almadan parlak teoriler,
soyut düşünce oyunları üreten ve onları uygulayan en büyük hü-
kümdarlardan biriydi.
444 Ortaylı, Türklerin Tarihi 2, s.174.

445 Marozzi, Timurlenk İslam’ın Kılıcı Cihan Fatihi, s.155; Ortaylı, Türklerin
Tarihi 2, s.174.
ALTINCI BÖLÜM
TİMUR VE ATATÜRK
I. TİMUR’UN TÜRKLÜĞÜ
“Biz ki Mülk-ü Turan, Emiri Türkistan’ız.

Biz ki Türkoğlu Türk’üz. Biz ki milletlerin
en kadimi ve en ulusu Türk’ün başbuğuyuz…”446
Emir Timur.
Timur hayatta, iken yazılmış tek kaynak olan Nizamüddin
Şami’nin Zafernamesi’ne göre, Timur ana tarafından Çağatay so-
yuna mensuptu.447 Baba tarafından Türk Barlas boyuna men-
suptu.448 Timur’un Moğollukla bir ilgisi yoktu, o Türk’tü. 449 An-
nesinin adı Tekine Hatun’dur. Son zamanlarda Özbekistan’da
bazı “Timurname”lerden faydalanılarak yapılan çalışmalarda
anne adının “Tekine Hatun”dan başka “Begüm, Mahbegüm” 450
gibi sıfatlarla da tanımlandığını görüyoruz. İddiaya göre, Çağa-
taylar’ın komutanı olması nedeniyle Timur’un babası “Emir” un-
vanı ile anıldığından ona da “Emir Muhammed Taragay” denil-
mişti. Prof.Dr. Üçler Bulduk’un 2005 yılında neşrettiği başka bir
Timurname’de Timur’un ana adının “Tekine Begüm”, baba adı-
nın ise “Togay Bahadır” olduğu451 belirtiliyor ki, bu ifade tarzı o
zamanki mükemmel Çağatay Türkçesi’ne daha uygundur. Ti-
mur’un Türkçede “Demir” anlamına geldiğini, 452 bunun dışında
“Temür” ve “Temir” şeklinde de kullanıldığını, bu isme Göktürk
446 Alemdar Yalçın, Benim Devletim, Tüzikat-ı Timur ve Cengiz Yasası-Timur-

Doğu Devlet Yapılarına Giriş, C.I, Fetih Yayınları, İstanbul, 1974, s.52.
447 Şami, Zafername, s.16; Yezdi, Emir Timur, s.466; Bademci, Timur ve Tüzü-
katı, s.129.
448 Barthold, Orta Asya Türk Tarihi Hakkında Ders Notları, s.285-287.
449 Grousset, Bozkır İmparatorluğu, s.449
450 Süleyman İnayatav, Sahipkıran ve Temuriler Nazarı Tuşgan Diyar, Taş-
kend, 2002, s.3.
451 Ülçer Bulduk, “Timur Hakkında Bilinmeyen Bir Timur-name”, Gazi Üni-
versitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, C.29, N.4, 2009, s.485.
452 Kaşğarlı Mahmut, Divanu Lügatti’t Türk, C.IV, (Çev. Besim Atalay), TDK.
Yay., Ankara, 2006, s.598.
Tercüme ve tefsir sürecinde her zaman Elmalılı’yı destekleyen

Atatürk, on iki ciltlik tefsir kitabından on bin adet kendi parası
ile bastırıp ve dağıttırmıştır.569
Atatürk, Elmalılı Hamdi (Yazır) Efendi’ye şöyle der:
“Mekke’ye gidip beni temsil edeceksin. Türk’sün ve Müslüman-
sın… Türklük, Müslümanlığın öncüsü ve kılavuzudur.” 570
Atatürk, ölümünden on beş gün kadar önce dünyadaki Müs-
lümanlara gönderdiği mesajında şöyle demektedir:
Bütün dünyanın Müslümanları Allah’ın son Peygamberi Hz. Mu-
hammed (s.a.v)’in gösterdiği yolu takip etmeli ve verdiği talimatları tam
olarak tatbik etmeli. Tüm Müslümanlar Hz. Muhammed’i örnek almalı
ve kendisi gibi hareket etmeli; İslamiyet’in hükümlerini olduğu gibi ye-
rine getirmeli. Zira ancak bu şekilde insanlar kurtulabilir ve kalkınabi-
lirler.”571
Atatürk’ün Son Sözü: “Aleykümselam”dır. Mustafa Kemal Ata-
türk’ün vefatına şahit olan Hasan Rıza Soyak, Ata’nın son daki-
kalarını şöyle anlatmaktadır: “Herhalde iyi göremiyordu ki, bana
sordu:
Saat kaç?
Cevap verdim:
7.00 efendim.
569 Hâkimiyeti Milliye, 21 Mart 1923; Kılıç Ali, Atatürk’ün Hususiyetleri, Cum-
huriyet Gazetesi Yayınları, İstanbul, 1998, s.136-139; Kaplan, Kurtuluş Sa-
vaşı’nın Manevi Reisi, s.470-475-476.
570 Falih Rıfkı Atay, Mustafa Kemal’in Mütareke Defteri, s.85’den naklen; Yu-
suf Koç-Ali Koç, Başbuğ Atatürk, s.1.
571 İstanbul Beyazıt Üniversitesi, Karteks No:32340; Ankara Ü.D.T.C. Fakültesi
Kütüphanesi, K.No: Esas 379; M. Zeki Bozkurtoğlu, Atatürk’ün İslam Gö-
rüşü ve Hayatı - Hurafeye Cevap, Yerel Basın Gazetesi Yayını, Ankara, s. 58-
59; Candan, Seni Anlasaydık Bu Hale Gelmezdik, s.367; Hanif Fauk, Urduca
Yayınlarda Atatürk, s.102’den naklen; Sarıkoyuncu, Atatürk Din ve Din
Adamları, s.27; Yusuf Koç-Ali Koç, Başbuğ Atatürk, s.153; Ogün Deli, Ata-
türk Nasıl Öldürüldü, AkisYayınları, İstanbul, 2006, s.95-97.
kurultaya benzeyen Türkiye Büyük Millet Meclisikurularak, bü-

tün ülke kararlarını burada aldırdı.
Timur, ülkesini kendi oluşturduğu o günün şartlarında Tü-
züklerle (Anayasa) yönetti, Atatürk Türkiye Büyük Millet Mec-
lisi’nin çıkardığı kanunlarla yönetti.
Timur şeriat kanunlarını uyguladığı gibi, Tüzüklerini ve yo-
sunları (örf, adet) da uygulardı.
Timur ve Atatürk de Türk örf ve adetlerini kanunlara yansıt-
mıştı.
Timur ve Atatürk uzlaştırmayı benimsediler.
Timur ve Atatürk de halifelik unvanını kullanmadılar.
Timur, Türk töresini devlet geleneğinde uyguladı, Atatürk de
Türk töresine önem verdi ve devlet geleneğinde uyguladı.
Timur ve Atatürk de Türklüğüyle öğünmüştür.
Timur kadınlara önem verir, sol yanında oturturdu, Atatürk
de ilk kadın yasalarını çıkararak kadına önem vermiştir. Türk ka-
dınını çalışma hayatına katmıştır.
Timur’un devlet yönetiminde laikliğe yakın anlayışları vardı.
Atatürk de Din ve Devlet işlerini ayırarak Laikliği benimsedi.
Timur devlet yönetiminde daha çok Türk kökenlileri önemli
makamlara getirdi. Atatürk de buna benzer uygulamalar yap-
mıştır.
Timur on yedi meydan savaşı kazanarak mareşal oldu. Ata-
türk de meydan savaşı kazanarak mareşal oldu.
Timur ve Atatürk’ün ordusundaki unsurların çoğu Türk’tü ve
Türkçe konuşurlardı.
Timur ve Atatürk de dağılmış olan orduyu yeniden düzenli
orduya kavuşturdu.
Timur, Çağatay Hanlığından mahvolmuş bir ülke teslim aldı.
Atatürk de, Osmanlı’dan yıkılmış bir ülke devraldı.
Timur’un Ailesi ve Özellikleri 267
Ya Üçüncü Kılıç’ın Sonu?

Siret Hanım’ın eşi henüz ölmeden önce, Yüzbaşı Şerefeddin
Bey bir gazetede İzmir’de bir “İnkılap Müzesi” yapıldığını oku-
muş ve eşi Siret Hanım’ı çağırıp Üçüncü Kılıç’ın kendilerinden
daha çok, ulusun malı olduğunu söyleyerek, bunu İzmir’deki
müzeye göndermelerinin doğru olacağını söylemişti. İstanbul
Valiliği bu konuya aracı olabilir ve İzmir Belediyesi’ne bu kılıcı
ulaştırabilirdi. Kendi rahatsız olduğu ve yürümekte zorlandığı
için, Valiliğe kılıcı eşinin götürüp teslim etmesini rica etti. Siret
Hanım, Kurtuluş Savaşı’nın simgesi olmuş bu III. Kılıcı alarak,
Valiliğe götürdü. Bir söylentiye göre de; kılıç, ölümünden bir
süre önce, Yüzbaşı Şerafeddin tarafından, İzmir halkına armağan
olmak üzere, doğrudan İzmir Belediyesi’ne, kent müzesinde ser-
gilenmesi için teslim edilmiştir. Ancak bütün aramalara karşın,
“Üçüncü Kılıç’ın izine rastlanamamıştır. 652
652 Arı, Üçüncü Kılıç, s. 375-376.

YEDİNCİ BÖLÜM
TİMUR VE ATATÜRK’ÜN KAF-

KASYA SİYASETİ
I. TİMUR’UN KAFKASYA SİYASETİ
Kafkaslar, coğrafi konumu itibarıyla farklı bölgelerden gelen
pek çok kavmin uğrak yeri ve daha sonra da vatanı olmuştur. Je-
ostratejik ve jeopolitik bakımdan dünyanın çok önemli bölge-
sinde yer alan Kafkaslar, Hazar Denizi’nin batısındaki Apşeron
(Apsheron) Yarımadası’ndan başlayıp Karadeniz’in kuzeydoğu-
sundaki Taman Yarımadası’na kadar güneydoğu kuzeybatı isti-
kametinde uzanan dağlık bölgeye Kafkaslar denmektedir.
Kadim dönemlerde, Turan-İran savaşlarına sahne olan Kaf-
kasya, M.Ö. VII. yy. da İskit Türklerine ev sahipliği yaptı. Müte-
akiben Kafkaslar da Müslüman ve Türk akınları görüldü. Sıra-
sıyla Selçuklular, Moğollar, İlhanlılar, Atabeyler, Akkoyunlular,
Karakoyunlular, Timurlular ve Osmanlılar akınları Kafkaslara
hakim oldu.
Güney Kafkaslarda, Ahalisi Hıristiyan olan Gürcistan krallı-
ğının toprakları fazla geniş değildi; ancak, bu krallığın ele geçiril-
mesi coğrafi konumundan dolayı oldukça zordu. Çünkü; Gürcis-
tan sarp dağlar, uçurumlar, mağaralar ve bölgelerde yapılmış
olan sağlam kaleler sayesinde Gürcüler için büyük sığınma yer-
leri oluşturmaktaydı. Giorgi V, David VII (1346-1360) ve Bagrat
(1360-1395)’n haleflerinin yönetimi altında Gürcü krallığının du-
rumu oldukça sağlam idi. Ancak bu dönemde Gürcistan yine
güçlü Türk akınlarına mâruz kaldı.
Timur’un Kafkaslara sefer yapma nedenleri, Selçuklu Sultanı
Alparslan’ın stratejisine çok benzer. Çünkü Timur da batıya
(Anadolu) yapacağı seferleri garantiye almak istiyordu. Kafkas-
lar sorununu çözmeden batıya sefer yaparsa ordu arkadan saldı-
rıya uğrayabilirdi. Kâfir Gürcü ve Ermeniler orduya arkadan sal-
dırabilirdi. İşte bu nedenle tıpkı Sultan Alparslan gibi, yapacağı
batı seferlerinde ordu arkasını emniyete aldı.
Timur, Türkistan ve Ortadoğu’da Müslüman ülkelere seferler
düzenlediği gibi gayri Müslim ve putperest ülkelere de seferlerde
SONUÇ
Bu çalışmamın temelini iki ayrı Türk lideri oluşturmaktadır.
Birincisi; Türk İmparatoru Timur’un hayatı, tahta çıkışı, aldığı
unvanlar, seferleri dışındaki diğer faaliyetleri ve algı yönleri ele
alınmıştır. İkincisi; Kurtuluş Savaşı’nın lideri Atatürk’ün ayrı
çağlarda yaşamalarına rağmen benzerlikleri incelenmiştir. Ay-
rıca Timur’dan kalan Buhara Hükümeti’nin Anadolu’ya gönder-
miş olduğu Kur’an-ı Kerim ve 3. Kılıç’ın Kurtuluş Savaşı’na ma-
nevi feyz vermesi üzerinde bağlantı kurulmuştur.
Timur öncesi, Çağatay hanlarının Türkistan’daki taht müca-
delelerine tarihi kaynaklardan baktığımızda kanlı iktidar kavga-
ları görmekteyiz. Taht kavgaları nedeniyle Türk ve Müslümanla-
rın kanı akmakta ve han soyundan gelenler tahta çıkmak için bir-
birlerini katletmektedirler. Timur konusunu ele alacak olursak;
Timur, Türkistan’da taht kavgalarının en hızlı döneminde dün-
yaya geldi. Timur keskin zekâsı ve cesaretiyle yirmi beş yaşından
itibaren mücadeleye başladı. Han soyundan olmaması nedeniyle
çok zorluklar çekti. Timur “deha”sı sayesinde bu zorluğu aştı.
Otuz beş yaşında tahta oturdu. Cengiz Han’ın Türkistan’a yerleş-
tirdiği Moğolları çıkararak, Türk unsurları yerleştirdi ve kendi
adını taşıyan Timur İmparatorluğunu kurdu. Timur’un hüküm-
ranlık anlayışı, yeryüzünde Tanrı’nın temsilcisi olmaktı. Bu ama-
cına ulaşmak için her yöne seferler düzenledi. Timur, eşsiz bir in-
sandı. O’ndaki özellikler çağdaşlarının hiçbirisinde yoktu. Döne-
minin en iyi hükümdarı ve satranç ustasıydı. Timur, öyle bir stra-
teji uyguladı ki sonunda amacından daha da öteye geçerek dünya
cihangiri oldu. Fethettiği ülkelerin hükümdarları için verilen tüm
unvanları aldı ve bozkırın en büyük son cihangiri olarak tarihe
geçti.
Timur, Türkoğlu Türk olmasına rağmen, onun Türklüğü çok
tartışılmıştır. Yaptığımız araştırmalardan yola çıkarak O’nun hiç
şüphesiz Türk olduğu kanaatine varıyoruz. O’nun kesinlikle
Türk olduğunu, gerek yaşayışı, gerek akrabaları, konuştuğu dili,
şeceresi, kendi beyanları ve o dönemin tarihçileri belirtmektedir.

Timur’un devleti, ordusu ve çoğunlukla halkı da Türk’tür. Ti-
mur, Türkleri ve Müslümanları bir bayrak alında toplamayı ba-
şarmıştı. Bu nedenle O’na İslam âlimleri ve uleması “din yenileyi-
cisi” ve “hamisi” unvanı vermişlerdir.
Geniş bir açıdan baktığımız zaman Timur’un olağanüstü bir
tarih kurucu iradeyi temsil ettiğini, fakat bu temsilin aynı za-
manda onu da içine alan bir başka ve elbette çok daha büyük ve
kuşatıcı iradenin bir parçası olduğunu çok açık bir şekilde göre-
biliriz.
Timur’un hayatı sadece seferlerle geçmedi. O dönem göçebe
olan Türk halklarını yerleşik hayata geçirerek medeni hayat olu-
şumunu sağladı. Özellikle Moğollar zulmünden, Maveraünne-
hir’deki Türk halkı şehirleri bırakarak göç edip bozkıra çekilmiş-
lerdi. Timur’un Türkistan ve Horasan’a hükmedip asayişi sağla-
ması üzerine göçebe Türk halk yerleşik hayata geçti. Bu bağ-
lamda, Timur yerleşik hayatı teşvik etti. Medeniyetin gelişmesini
sağladı. Yerleşik hayata geçilmesi Türkistan’da şehirleşmeye hız
kazandırdı. Şehirleşme nedeniyle bilim gelişti. O dönem Av-
rupa’ya göre medeni hayat, sanat, dil, kültür, müzik ve edebiyat
hızlı bir şekilde zirve yaptı. Timur’un bir özelliği de sefer yaptığı
ülkelerde esir aldığı bilim adamlarını, sanatçıları, zanaatkârları,
edebiyatçıları, şair ve din adamlarını başkent Semerkand’a götür-
mesidir. Dışarıdan getirilen vasıflı insanlar öncülüğünde yerleşik
düzende ve her alanda olduğu gibi kalkınma da hızlı bir şekilde
gelişti. Timur zamanında bayındırlık, ticaret, sanat vb. alanlar-
daki gelişmeleri de unutmamak gerekir. Timur başkent Semer-
kand’ı ve Türkistan’ı bozkırdan “Cennet bahçesi” ne çevirdi.
O’nun tüm imar faaliyetleri günümüze kadar ulaştı.
Timur’un en önemli faaliyetlerinden birisi de devletinin yaşa-
ması için ticarete verdiği önemdir. Timur hâkimiyetini ticaret ala-
nına taşıyarak İpek Yolunun güzergâhını değiştirip Türkis-
tan’dan geçmesini sağladı ve bu halkı zenginleştirdi. O’na göre
iktisadı güçlü olmayan devlet ayakta duramazdı. Bu öngörüye
dayanarak ülkesinin ticaretini geliştirdi. Bütün ticaret yollarını
vasiyetiyle veliaht tayin etti. Timur’un ölümünden sonra vasiye-

tine uymayan şehzadeler taht kavgasına başladı ve Çin seferini
devam ettiremediler.
Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nde Timur’un, bir
korku haline geldiğini XX. yüzyılda görmekteyiz. Bu nedenle Ti-
mur’un mezarı 1941 yılında SSC Birliği diktatörü, Türk katili Sta-
lin’in emriyle açılmış ve incelemeye alınmıştır. Timur adı SSCB’yi
ürkütmüştür. O’nun XIV. yy. da oluşturduğu “Türk bilinci” asır-
lar sonra Sovyet Rusya’sını tedirgin etmiştir. Timur geçmişte
Türkistan’da bırakmış olduğu miras nedeniyle, günümüzde de
Rusya Federasyonun da yaşayan Türklerin atası olarak kabul
görmektedir. O’nun şahsiyeti RF.’nu Müslüman ve Türk halkına
ilham kaynağı olmuş ve olmaya devam etmektedir.
Timur algısı dünya ve Türk tarihinde olumlu ve olumsuz ola-
rak yer almıştır. Bu algı anlayışı bitmemiştir, halen de tarihçi ve
yazarlar tarafından tartışılmaya devam edilmektedir. Türk tari-
hinde, Osmanlı döneminde genelde olumsuz olarak yer bulmuş-
tur. Çünkü Osmanlı tarihçilerinin çoğunluğu Arap tarihçisi İbn-i
Arabşah’ın görüşlerini kendilerine kılavuz edinmişlerdir. Os-
manlı’nın son dönem tarihçileri ve Cumhuriyet dönemi tarihçiler
ise Timur’u olumlu algılamışlardır.
Özellikle, Atatürk Timur’u olumlu algıladığı gibi, onun ta-
rihte yaptığı işleri çok iyi tahkik etmiştir. Atatürk bir söyleminde;
“Türk çocuğu Ata’larını tanıdıkça, daha büyük işler yapmak için ken-
disinde kuvvet bulacaktır” der. Bu söylemden yola çıkarak, Atatürk
Ata’sı olan Timur’u çok iyi incelemiş, ona olan hayranlığını tarihe
not düşmüştür. Timur’un yaptığı işlere hayran kalmıştır. O’nun
yolundan giderek Türk milletini ön plana çıkarmak için tüm ça-
basıyla çalışmış ve hedefine ulaşmıştır. Bu bağlamda, Timur ve
Atatürk arasında çok benzerlikler görülmektedir.
Timur’da olan özelliklerin bazıları da, Atatürk’te de mev-
cuttu. O da Osmanlı İmparatorluğu’nun külleri üzerine yeni bir
devlet kurdu. Tarihte ilk Türk adını devlet unvanı olarak Gök-
türkler kullandı. Daha sonra ise, Atatürk tarafından kurulan
323
KAYNAKLAR
ARŞİVLER
İnönü Vakfı Arşivi
Türk Tarih Kurumu Arşivi
Türkiye Büyük Millet Meclisi Kütüphanesi
DERGİ, GAZETE VE MECMUALAR

Cumhuriyet Gazetesi
Hâkimiyet-i Milliye Gazetesi
Harp Tarihi Vesikalar Dergisi
İkdam Gazetesi
İleri Gaztesi
İstanbul Gazetesi
İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi
Ötüken Dergisi
Sabah Gazetesi
Tarih İncelemeleri Dergisi
Tercüman Gazetesi
Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi
Türk Kültürü Dergisi
Ulus Gazetesi
Yeniçağ Gazetesi
ANSİKLOPEDİ VE SÖZLÜKLER
Diyanet İşleri Ansiklopedisi
İslâm Ansiklopedisi
Meydan Larousse
Misalli Büyük Türkçe Sözlük
ARAŞTIRMA ESERLERİ
Ahmedov, Buriboy; Emir Timur, Abdullah Kadiri Neşriyatı, Taşkent,
1995.
Aka, İsmail; Timur ve Devleti, TTK. Yayınları, Ankara, 2017.
Aka, İsmail; Timurlular, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi,

Yayınları, Ankara, 1995.
Aka, İsmail; Mirza Şahruh ve Zamanı (1405-1447), Türk Tarih Ku-
rumu Yayınları, Ankara, 1994.
Akşin, Abdülahat; Atatürk’ün Dış Politika İlkeleri ve Diplomasisi,
TTK. Yayınları, Ankara, 1991.
Alan, Hayrunnisa; Bozkırdan Cennet Bahçesine Timurlular (1360-
1506), Ötüken Yayınları, İstanbul, 2015.
Ali, Kılıç; Atatürk’ün Hususiyetleri, Cumhuriyet Gazetesi Yayınları,
İstanbul, 1998.
Allen, W.E.D.; A History of the Georgian People, London, 1971.
Andican, Ahad; Cedidizmden Bağımsızlığa Hariçte Türkistan Müca-
delesi, Emre Yayınları, İstanbul, 2003.
Arabşah, İbn-i; Acaibu’l Makdur (Bozkırdan Gelen Bela), (Çev. Ah-
sen Batur), Selenge Yayınları, İstanbul, 2012.
Aras, Tevfik Rüştü; Görüşlerim, C.1, Semih Lütfi Kitabevi, İstanbul,
1968.
Aras, Tevfik Rüştü; Atatürk’ün Dış Politikası, C.I, Kaynak Yayınları,
İstanbul, 2003.
Arı, Kemal; Üçüncü Kılıç: İzmir’in Kurtuluşu ve Yüzbaşı Şerafettin,
Zeus Yayınları, İzmir, 2009.
Armağan, Mustafa; Osmanlı Sultanları, Timaş Yayınları, İstanbul,
2013.
Arsan, Nimet; Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, II, TTK. Basımevi,
Ankara, 1961-1964.
Aslan, Betül; Türkiye-Azerbaycan İlişkileri ve İbrahim Ebilov (1920-
1923), Kaynak Yayınları, İstanbul, 2004.
Aslan, Yavuz; Mustafa Kemal - M. Frunze Görüşmeleri, Kaynak Ya-
yınları, İstanbul, 2002.
Atatürk, Mustafa Kemal; Nutuk, C.II, Kültür Bakanlığı Yayınları, An-
kara, 1995.
Atatürk, Mustafa Kemal; Atatürk’ün Bütün Eserleri, C.4, Kaynak Ya-
yınları, Ankara, 2000.
Atatürkçülük; Atatürk’ün Görüş ve Direktifleri.
Atay, Falih Rıfkı; Mustafa Kemal’in Mütareke Defteri.
Atnur, İbrahim Ethem; Osmanlı Yönetiminden Sovyet Yönetimine
Kadar Nahçıvan (1918-1921), TTK. Yayınları, Ankara, 2001.
Ayalon, David; Memlük Ordusu’nun Yapısı Üzerine Araştırmalar,
(Çev. A. Mesut Ağır), TTK. Yayınları, Ankara, 2015.
Kaynaklar 325
Aydemir, Şevket Süreyya; Tek Adam Mustafa Kemal, C.II, Remzi Ki-
tapevi, İstanbul, 1999,
Aydemir, Şevket Süreyya; Makedonya’dan Orta Asya’ya Enver Paşa,
III (1914-1922), Remzi Kitabevi, İstanbul, 1978.
Ayverdi, İlhan; Misalli Büyük Türkçe Sözlük, Milliyet Kubbe Altı Ya-
Babür, Gazi Zahirüddin Muhammed; Vekayi Babur’un Hatıratı, C.I,
(Çev. R.R. Arat), Ankara, 1943.
Bademci, Ali; Cengiz Han, Yeditepe Yayınları, İstanbul, 2017.
Bademci, Ali; Cengiz ve Yasası - Timur ve Tüzükatı, Ötüken Yayın-
ları, İstanbul, 2012.
Bademci, Ali; 1917-1934 Türkistan Milli İstiklal Hareketi Korbaşılar
ve Enver Paşa, C.2, Ötüken Neşriyat, İstanbul, 2008.
Bademci, Ali; 1917-1934 Türkistan Milli İstiklal Hareketi Korbaşılar
ve Enver Paşa, C.1, Ötüken Neşriyat, İstanbul, 1975.
Bahtişah es-Semerkandi, Devletşah b. Alaüddevle; Teskire-tü’ş Şuara,
(Yay. Ramazani-Muhammed), Tahran, 1338.
Balaban, Mustafa Rahmi; Timur ve Tüzükatı, Matbaa-i Amire, İstan-
bul, 1339 (1923).
Barthold, Vasilij Vladimiroviç; Orta Asya Türk Tarihi Hakkında Ders
Notları, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1975.
Barthold, Wilhelm; Uluğ Beg ve Zamanı, (Çev. İsmail Aka), Kültür Ba-
kanlığı Yayınları, Ankara 1990.
Barthold, Wilhelm; Türkistan Halklarının Tarihi, (Çev. Gülnisa Ay-
nakulava), Astana Yayınları, Ankara, 2018.
Barthold, Wilhelm; Turkestan down to the Mongol Invasion, Gibb
Memorial Trust, London, 1958.
Bartold, W.W.; Moğol İstilâsına Kadar Türkistan, (Çev. Dursun
Hakkı Yıldız), İstanbul, 1981.
Baysun, Abdullah Recep; Türkistan Milli Hareketleri, İstanbul, 1943.
Bayur, Yusuf Hikmet; Türkiye Devletinin Dış Siyasası, TTK. Yayın-
ları, Ankara, 1995.
Belen, Fahri; Askerî, Siyasal ve Sosyal Yönleriyle Türk Kurtuluş Sa-
vaşı, Başbakanlık Kültür Müsteşarlığı Yayınları, Ankara, 1973.
Berdzenisvili, N.-Canisia, S.; Gürcistan Tarihi (Başlangıçtan 19. Yüz-
yıla Kadar), (Çev. Hayri Hayrioglu), İstanbul 1997.
Bey, Tursun; Fatih’in Tarihi (Tarih-i Ebü’l-Feth), İlgi Kültür Sanat Ya-
Beyani, Şirin; Moğol Dönemi İran’ında Kadın, (Çev. Mustafa Uyar),

Bingham, Wood; History of Asia (Asya’nın Tarihi), (Dğr. Yaz. Hilary
Conroy and Frank W. Iklé), Boston Allyn ve Bacon, 1964.
Bıyıkoğlu, Tevfik; Atatürk Anadolu’da (1919-1921), C.I, TTK. Yayın-
Borak, Sadi; Atatürk ve Din, Anıl Yayınevi, İstanbul, 1962.
Bozdoğan, İsmet; Atatürk’ün Sofrası, Truva Yayınları, İstanbul, 1995.
Bozkurt, Mahmut Esat; Aksak Demir’in Devlet Politikası, Kaynak
Yayınları, İstanbul, 2005.
Bozkurtoğlu, M. Zeki; Atatürk’ün İslam Görüşü ve Hayatı - Hurafeye
Cevap, Yerel Basın Gazetesi Yayını, Ankara.
Bretschneider, Emil; Mediaeval Researches From Eastern Asiatic So-
urces, C.I-II, London, 1967.
Caferoğlu, Ahmet; Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, Türk Tarih Kurumu
Cahun, Leon; Asya Tarihine Giriş Türkler ve Moğollar, (Çev. İnan
Kaya), Toplumsal Dönüşüm Yayınları, İstanbul, 2013,
Cahun, Leon; Asya Tarihine Giriş/Köklerden 1405’e, Türkler ve Mo-
ğollar, (Çev. Sabit İnan Kaya), Seç Yayınları, İstanbul, 2006.
Candan, İbrahim; Seni Anlasaydık Bu Hale Gelmezdik, Kripto Ya-
Çandarlıoğlu, Gülçin; Orta Asya’da Timuriler Çin’de Ming Münase-
betleri Ch’en Ch’en Elçilik Raporu, İstanbul, 1995.
Cebesoy, Ali Fuat; Moskova Hatıraları Milli Mücadele ve Bolşevik
Rusya, (Der. Osman Selim Kocahanoğlu), Temel Yayınları, İs-
tanbul, 2017.
Çeçen, Anıl; Çeçenistan Dosyası, Astana Yayınları, Ankara, 2019.
Çelebi, Celal-zade Salih; Hadikatü’s-Selatin / İnceleme Metin, (Der.
Hasan Yücel-H.İbarim Delice), TTK. Yayınları, 2013.
Cengiz Han; Moğolların Gizli Tarihi, (Çev. Levent Kaya), Kabalcı Ya-
yınları, İstanbul, 2011, Özet.
Çetişli, İsmail; Memduh Şevket Esandal, Ankara, 1991.
Çil, Yüksel; Erzurum Kongresine Katılan Delegeler, Eser Yayınları,
Erzurum, 2015.
Clavijo, Ruy Gonzales De ; Anadolu, Orta Asya ve Timur, (Çev.
Ö.Rıza Doğrul), Ses Yayınları, 1993.
Kaynaklar 327
Clavijo, Ruy Gonzales De; Timur Devrinde Kadis’ten Semerkand’a

Seyehat, (Çev. Ömer Rıza Doğrul), Kesit Yayınları, İstanbul,
2007.
Clavijo, Ruy Gonzales De; Embassy to Tamerlane 1403-1406, (Trans.
Guy Le Strange), London, 1928.
Clavijo, Ruy Gonzales De; Dnevnik Puteşestviya Ko Duoru Timura
Samarkand, 1403-1406 Goda (Semerkand Sarayı’na Yolculu-
ğun Günlüğü, 1403-1406), Perevod İ. İ. Sreznevskoga, St. Peters-
burg, 1881.
Çoşkun, Alev; Kuvayi Milliye’nin Kuruluşu, Çağdaş Yayınları, İstan-
bul, 1996.
Deli, Ogün; Atatürk Nasıl Öldürüldü, AkisYayınları, İstanbul, 2006.
Demiryürek, Mehmet; Şeyh Şamil ve Kafkasya, Kitabevi Yayınları, İs-
tanbul, 2017.
Efendi, Bostanzade Yahya; Duru Tarih, (Çev. Necdet Sakaoğlu), Milli-
yet Yayınları, Ankara, 1978.
Eğilmez, Savaş–Macit, Ensar; Bozkırın Son Fatihi Emir Timur Tarihi
ve Avrupa Diplomasisi, Gece Kitaplığı Yayınları, Ankara,
2018.
Fauk, Hanif; Urduca Yayınlarda Atatürk.
Fazullah, Reşidüddin; Selçuklu Devleti, (Çev. Erkan Göksu-H.Hüse-
yin Güneş), Selenge Yayınları, İstanbul, 2010.
Firdevsi; Şehnâme, C.I, (Çev. Necati Lugal), İstanbul, 1994.
Galstyan, A.G.; Ermeni Kaynaklarına Göre Moğollar, (Çev. İlyas Ke-
maloğlu), Yeditepe Yayınları, İstanbul, 2017.
Gelibolulu, Mustafa Ali; Künhü-I Ahbâr, Türk Tarih Kurumu Yayın-
Genelkurmay; Atatürk, Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt
Başkanlığı Yayınları, Ankara, 1980.
Genelkurmay; Türk İstiklâl Harbi Doğu Cephesi (1919-1921), C.III,
Genelkurmay Başkanlığı Yayınları, Ankara, 1965.
Genelkurmay; İstiklâl Harbinde Üçüncü Ordu, Genelkurmay Başkan-
lığı Yayınları, Ankara, 19.
Gökalp, Ziya; Türk Uygarlığı Tarihi, İnkılap Yayınları, İstanbul, 1991.
Gökalp, Ziya; Türkçülüğün Esasları, Toker Yayınları, 2002.
Gökay, Bülent; Bolşevizm ve Emperyalizm Arasında Türkiye (1918-
1923), (Çev. Sermet Yalçın), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul
1997.
Golubev, Gleb; Uluğ Bey, (Çev. Abdrasul İsakov), Türk Tarih Kurumu
Göztepe, Tarık Mümtaz; Dağıstan Aslanı: İmam Şamil, Sebil Yayı-
nevi, İstanbul, 1994.
Grousset, Rene; Bozkır İmparatorluğu, (Çev. M. Reşat Uzmen), Ötü-
ken Neşriyat, İstanbul, 2006.
Gülbeden; Hümayunname, (Çev. Abdürrab Yelgar), Türk Tarih Ku-
rumu Yayınları, Ankara 1987.
Gülensoy Tuncer; Barbar Türkler, Akçay Yayınları, Ankara, 2011.
Günay, Umay Türkeş; Türklerin Tarihi, Akçay Yayınları, Ankara,
2012.
Gündüz, Asım; Hatıralarım, Kervan Yayınları, İstanbul, 1973.
Gürün, Kamuran; Türk-Sovyet İlişkileri 1920-1953, TTK Yayınları,
Ankara, 1991.
Güveyni, Alaaddin Ata Melik; Tarih-i Cihan Güşa, (Çev. Mürsel ÖZ-
TÜRK), Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 2013.
Hâfız-ı Ebrû; Zeyl-i Kitab-ı Zafername-i, Tahran, 1938.
Hâfız-ı Ebrû; Şihâu’d-din Abdullâh Hâfi, Zeyl-i camiu't-tevarih-i Re-
şidi, (Çev. Hânbâbâ Beyâni), Tahran, 1317/1938.
Hâfız-ı Ebrû; Chorinqs. des Rois Mongols en İran, K. Bayani, C.II,
Traduction et Notes, Paris, 1936.
Hâfız-ı Ebrû; Coğrafyâ-i Târihi-i Horasander Târih-i, (Çev. Gülâm
Rıza Verharam), Tahran, 1370.
Hamevi, Yakut; Mu’cemü’l-Büldan, Beyrut, (T.Y.), (Çev. Abdurrah-
man Acar), Diyarbakır, 2013.
Hammer-Purgstall, Joseph von; Büyük Osmanlı Tarihi C.I, İkra Oku-
san Yayınları (Gündoğdu Matbaası), İstanbul 1992.
Handmîr, Gıyâsüddin; Habibü's-Siyer, Kitabhane-i Hayyam, (Haz.
Celâleddin-i Humayî), C.III-IV, Tahran, 1333.
Hatunoğlu, Nurettin; Türkistan’da Son Türk Devleti Buhara Emirliği
ve Alim Han, Ötüken Yayınları, İstanbul, 2016.
Havza Kaymakamlığı; Cumhuriyet’e Doğru Atatürk ve Havza, Havza
Kaymakamlığı Yayınları, Samsun, 1998, s.26 vd.
Hayit, Baymirza; Türkistan’ın Kısaca Tarihi, Berlin, 1944.
Hayıt, Baymirza; Millî Türkistan Hürriyet Dâvası, (Editör: Timur Ko-
caoğlu). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı, 2004,
Hilmi, Ahmed; İslam Tarihi, Ötüken Yayınları, İstanbul, 1974.
Hoca Sadettin Efendi; Tacü’t-Tevarih, C.III, (Çev. İsmet Parmaksı-
zoğlu), Devlet Kitapları, İstanbul, 1974.
Kaynaklar 329
İberieli, Sandro; Gürcü Halkının Tarihi, Cinius Yayınevi, İstanbul,

2014.
İbn-i Haldun; Mukaddime, C.I, Kaynak Yayınları, Ankara, 2015.
İbni Tağrıberdi; En-Nücumu'z Zahire (Parlayan Yıldızlar), (Çev. Dr.
Ahsen Batur), Selenge Yayınları, 2013.
İleri, Rasih Nuri; Atatürk ve Komünizm, Scala Yayınları, İstanbul,
1999.
İnal, Halil İbrahim; Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, Noktakitap Yayın-
İnayatav, Süleyman; Sahipkıran ve Temuriler Nazarı Tuşgan Diyar,
Taşkend, 2002.
İşyar, Ömer Göksel; Sovyet-Rus Dış Politikaları ve Karabağ Sorunu,
Alfa Yayınları, İstanbul 2004.
İzgi, Özkan; Orta Asya Türk Tarihi Araştırmaları, Türk Tarih Ku-
Juvanyi; The History of the World-Congueror, Tr. Böyle, Mass. 1958.
C.I. y. 96.
Kafesoğlu, İbrahim; Türk Milli Kültürü, Ötüken Yayınları, İstanbul,
1997.
Kafesoğlu, İbrahim; Harezmşahlar Devleti Tarihi, Türk Tarih Ku-
Kakınç, Halit; Destansı Kuramcı Sultan Galiyev - Yorumlu Külliyat,
Bulut Yayınevi, İstanbul, 2004, s.98.
Kal, Nazmi; Atatürk’le Yaşadıklarını Anlattılar.
Kamalov, İlyas; Altın Orda ve Rusya, Rusya Üzerindeki Türk Tatar
Etkisi, Ötüken Yayınları, İstanbul, 2009.
Kanat, Cüneyt-Alican, Mustafa; Timur Yıldızların Bahtına Hükme-
den Son Cihangir, Yeditepe Yayınevi, İstanbul, 2018.
Kandemir, Feridun; Atatürk’ün Kurduğu TKP ve Sonrası, Tarihimiz
Yayınları, Yakın İstanbul, 1966.
Kansu, Mazhar Müfit; Erzurum’dan Ölümüne Kadar Atatürk’le Be-
raber, C.I, TTK. Yayınları, Ankara, 1997.
Kaplan, Abdurrahman; Kurtuluş Savaşı’nın Hakanı, Hitabevi Yayın-
Kaplan, Abdurrahman; Kurtuluş Savaşı’nın Hakanı, 2. Baskı, Astana
Yayınları, 2019.
Kaplan, Abdurrahman; Timur ve Seferleri, Astana Yayınları, Ankara,
2019.
Kaplan, Abdurrahman; Kurtuluş Savaşı’nın Manevi Reisi, 1. Baskı,

Hitabevi Yayınları, Ankara, 2014.
Kaplan, Abdurrahman; Kurtuluş Savaşı’nın Manevi Reisi, 2. Baskı,
Astana Yayınları, Ankara, 2019.
Kaplan, Abdurrahman; İki Devirde Bir Din Adamı (M.Rifat Börekçi),
Net Ofset Yayınları, Ankara, 2011.
Kara Kuvetleri Komutanlığı; Atatürkçü Düşünce ve Yaklaşım Tarzı,
KKK.lığı Yayınları, Ankara, 1982.
Kara, Abdülvahap; Türkistan Ateşi Mustafa Çokay’ın Hayatı ve Mü-
cadelesi, Da Yayınları, İstanbul, 2000.
Karabekir, Kâzım; İstiklal Harbimiz, C.I, Emre Yayınları, İstanbul,
1995.
Karabekir, Kazım; I. Dünya Savaşı Anıları, Yapı Kredi Yayınları, İs-
tanbul, 2011.
Karabekir, Kâzım; Doğu’nun Kurtuluşu, (Yay. Hazırlayan: Enver Ko-
nukçu), Erzurum, 1990.
Karabekir, Kâzım; İstiklâl Harbimizde Enver Paşa ve İttihat ve Te-
rakki Erkânı, Menteş Kitabevi, İstanbul, 1967.
Karatay, Osman; Hazarlar Yahudi Türkler Türk Yahudiler ve Öteki-
ler, Kripto Yayınları, Ankara, 2014.
Kaşgarlı Mahmud; Divanü Lügatit Türk, (Çev.Besim Atalay) Türk Ta-
rih Kurumu Yayınları, Ankara, 1991.
Kaşğarlı Mahmut; Divanu Lügatti’t Türk, C.IV, (Çev. Besim Atalay),
Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2006.
Katchaznouni, Hovhannes; The Armenian Revolutionary Federation
(Dashnagtzoutiun) Has Nothingto do Anymore: Manifesto,
Translatedfromthe Orijinal byMatthew A. Callender, Editedby
John RoyCarlson, New York 1955.
Kaymak, Erol; Sultan Galiev ve Sömürgeler Enternasyonali, İrfan Ya-
yınları, İstanbul 1993.
Kazak İlimler Akademisi; Eski Devirlerden Günümüze Kazakistan
ve Kazaklar, (Çev. Abdulvahap Kara), Selenge Yayınları, İstan-
bul, 2007.
Kazvini, Muhammed; Bist Makale-i Kazvini, CI-II, Tahran, 1363.
Keay, John; Çin Tarihi, (Çev. Neşe Kars, Dinç Tayanç), İnkılap Yayın-
Kemaloğlu, İlyas; Altın Orda ve Rusya, Rusya Üzerindeki Türk Tatar
Etkisi, C.2, Ötüken Yayınları, İstanbul, 2015.
Kerimov, Şadi - Şamsutdinov, Pustanbek ; Sahipkıran Emir Timur
ve Onun Saltanatı, Andican: Adican Neşriyatı, 1995.
Kaynaklar 331
Khân of Khowârazm; Bahâder, Abu'l Ghâzi A General History of the

Turks, Moguls and Tatars, Vulgarly Called Tartars, The gene-
alogical history of the Tatars, tr. from the Tatar manuscript writ-
ten in the Mogul language by (Abu'l Ghâzi Bahâde), 1729.
Kırzıoğlu, Fahrettin; Yukarı-Kür ve Çoruk Boyları’nda Kıpçaklar,
Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1992.
Kırzıoğlu, Fahrettin; Osmanlıların Kafkas Elleri’ni Fethi (1451-1590),
Kısakürek, Necip Fazıl; Sultan Vahidüddin, Büyük Doğu Yayınları,
İstanbul, 2017.
Koç,Yusuf-Ali Koç; Tarihi Gerçekler Işığında Belgelerle Mustafa Ke-
mal Atatürk.
Komisyon; Atatürk’ün İslam’a Bakışı, Belgeler ve Görüşler.
Köseoğlu, Nevzat; Şehit Enver Paşa, Ötüken Yayınları, İstanbul, 2008.
Kurat, Akdes Nimet; Rusya Tarihi (Başlangıçtan 1917’ye Kadar), Türk
Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2014.
Kurban, İklil; Doğu Türkistan İçin Savaş, Türk Tarih Kurumu Yayın-
Kutay, Cemal; Kurtuluşun ve Cumhuriyetin Manevi Mimarları, DİB.
Malcolm, Sir John; The History of Persia from the Most Early, Period
to Present Time, V. I, London.1806.
Mansuri, Zebihullah; Menem Timur-ı Cihan-güşa, Sergeşt-i Timur-
leng be-kalem-i hod-ı ügerdaverende, (Fransız Marsil Bir-
yon’dan tercüme eden: Zebihullah Mansuri), Tehran: be-kitab-
hane-i Mestufi, 1382’den nakleden: Michael Prawdin, Mongol
Empire; Its Rice and Legacy, With a New Introduction by Ge-
rard Chaliand, New Jersey, 2006.
Manz, Beatrice Forbes; Timurlenk Bozkırların Son Göçebe Fatihi,
(Çev. Zuhal Bilgin), Kronik Yayınları, İstanbul, 2018.
Markhalm, C.R.; A General Sketch of the History of Persia, London,
1874.
Marozzi, Justin; Timurlenk İslam’ın Kılıcı Cihan Fatihi, (Çev.Hülya
Kocaoluk), YKY. Yayınları, İstanbul, 2006.
Meydan, Sinan; Atatürk ile Allah Arasında.
Mirza Bala; Milli Azerbaycan Hareketi, Berlin, 1938.
Müderrisoğlu, Alptekin; Kurtuluş Savaşının Malî Kaynakları, Ata-
türk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 1990.
Muhammed, Timur; Timur’un Günlüğü, İnsan Yayınları, İstanbul,
2016.
Mulfuzat, Timury; Autobiografhical Memoirs of the Moghul Empe-

ror Timur, (Trans Major Charles Stewart), Holborn 1830.
Mustafa Nuri Paşa; Netayicü’l Vukuat, C.IV, (Haz. Neşet Çağatay),
Naumkin, Vitaly; Semerkand, Cauhht in Time: Gneat Photographic,
Archives Readup; Gornet Publishing, 1992.
Neagoe, Manole; Üç Bozkırlı, Atila -Cengiz Han-Timur, (Çev. Müste-
cip Ülküsal), Türk Kültür Yayınları, İstanbul, 1976.
Nur, Rıza; Moskova-Sakarya Hatıraları, Boğaziçi Yayınları, İstanbul,
1993.
Öke, Mim Kemal; Ermeni Meselesi 1914-1923, Aydınlar Ocağı Yayın-
Önder, Mehmet; Atatürk’ün Yurt Gezileri, İş Bankası Kültür Yayın-
Ortaylı, İlber; Türklerin Altın Çağı, Kronik Yayınları, İstanbul, 2017.
Ortaylı, İlber; Türklerin Tarihi 2, Timaş Yayınları, İstanbul, 2016.
Ötemiş Hacı; Çengiz-Name, (Haz. İlyas Kamalov), Türk Tarih Ku-
Ötüken Dergisi; Türklerin Sesi, Türklerin Dergisi, Ötüken, S.2, Mart
2016, s.8-9.
Özalp, Kazım; Milli Mücadele (1919-1922), C.I, TTK. Yayınları, An-
kara, 1988.
Özdemir, İskender; Atatürk ve İslam, Kripto Yayınları, Ankara, 2013.
Özkan, İbrahim; Deli Halid Paşa, Ötüken Neşriyat, İstanbul, 2015,
s.319.
Polat, Soner; Türkiye İçin Jeopolitik Rota, Kaynak Yayınları, İstanbul,
2016.
Prawdin, Michael; The Mongol Empire: Its Rise and Legacy, George
Allen and Unwin, London, 1940.
Prawdin, Michael; Mongol Empire; Its Rice and Legacy, With a New
Introduction by Gerard Chaliand, New Jersey, 2006.
Rashideddin; Djami el Tevakh, éditée par E. Blochet T.II, Contenant
Thistoire des empereurs mongols successeurs de Tehinkiz Kha-
gan, GMS, C.XVIII, (TY.)
Ravşan, Payan-Kurban, Cuma; Amir Temur Tuğilgan cây yahut Zan-
cisaray kıssası “Yazuvçi”, Taşkent, 1992.
Roux, Jean-Paul; Histoire de L’Empire Mango, Fayard, 1993.
Roux, Jean-Paul; Babur Büyük Moğolların Tarihi, (Çev. Lale Arslan
Özcan), Dergâh Yayınları, İstanbul, 2018.
Kaynaklar 333
Saguni, Alihan Töre; Temur Tüzükleri, Alihan Töre Sağuni Tarci-

ması, “Gülistan”, Taşkent, No.8, 1967.
Şami, Nizamüddin; Zafername, (Çev. Necati Lugal), Türk Tarih Ku-
Sami, Şemsettin; Kamus-ül-a’lam, Harvard Üniversitesi, Mihran Mat-
baası, 1896.
Saray, Mehmet; Atatürk ve Türk Dünyası, TTK. Yayınları, Ankara,
1995.
Sarıhan, Zeki; Kurtuluş Savaşı Günlüğü, C.I-III-IV, TTK Yayınları,
Ankara, 1993, 1994, 1995, 1996, 2006.
Sarıkoyuncu, Ali; Atatürk Din ve Din Adamları, TDV. Yayınları, An-
kara, 2010.
Schiltberger, Johannes; The Bondage and Travels of Johanna Schilt-
berger, a native of Bavaria, in Europe, Asia and Africa, 1396.
Selmani, Tacü’s; Tarihname, (Çev. İsmail Aka), Türk Tarih Kurumu
Semerkandi, Abdurrezak; Matla’ es-sa’deyn, Quatremere’in terc, C.II,
Tahran, 1836.
Şemsutdinov, A.- Bagirov,Y.A.; Bir Karagün Dostluğu, Kurtuluş Sa-
vaşı Yıllarında Türkiye-Sovyetler Birliği İlişkileri, (Çev. A.
Hasanoğlu), Bilim Yayınları, İstanbul 1979,
Şen, Umut Berhan; Sahipkıran Emir Timur, Atayurt Yayınevi, Ankara,
2019.
Shterenshis, Michael ; Timur ve Yahudiler, (Çev. Özer Bostanoğlu),
İleri Yayınları, İstanbul, 2014.
Şimşir, Bilal; İngiliz Belgelerinde Atatürk (1918-1938), TTK Yayınları,
Ankara, 1984.
Şimşir, Bilal N.; Bizim Diplomatlar, Bilgi Yayınları, İstanbul, 1996.
Şimşirgil, Ahmet; Otağ II - Emir Timur, Timaş Yayınları, İstanbul,
2017.
Sonyel, Salahi Ramada; Türk Kurtuluş Savaşı ve Dış Politika, C.II,
Sorgun, Taylan; Kut’ül Amare Kahramanı Halil Paşa Bitmeyen Sa-
vaş, Kaynak Yayınları, İstanbul, 2016.
Soysal, İsmail; Türkiye’nin Siyasal Antlaşmaları, C.I, TTK Yayınları,
Ankara 2000.
Spencer, Edmund; Türkiye, Rusya, Karadeniz ve Çerkezistan, (Çev.
Dilek Cenkçiler), TTK. Yayınları, Ankara, 2014,
SSCB; SSCB Bilimler Akademisi, Ekim Devrimi Sonrası Türkiye Ta-

rihi I, C.I, Bilim Yayınları, İstanbul 1978. s.50.
Stier, Roy E.; Muhteşem Savaşçı Timurlenk, (Çev. Elçin Aşuroğlu),
Elips Yayınları, İstanbul, 2008.
Suçıkar, Tarkan; Emir Timur’un Başarı Sırları, Panama Yayınları, An-
kara, 2017.
Suçıkar, Tarkan; Emir Timur Yıldırım Bayezid, Kripto Basım Yayın,
Ankara, 2016.
Süslü, Azmi; Ruslara Göre Ermenilerin Türklere Yaptığı Mezalim,
Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara, 1987.
Tansel, Selahatrin; Osmanlı Kaynaklarına Göre Fatih Sultan Meh-
med’in Siyasi ve Askeri Faaliyeti, TTK. Yayınları, Ankara,
2014.
Tansel, Selahattin; Mondros’tan Mudanya’ya Kadar, C.IV, Milli Eği-
tim Bakanlığı Yayınları, İstanbul, 1991.
Tansu, Samih Nafiz; İki Devrin Perde Arkası, Anlatan: Hüsamettin
Ertürk, Ararat Yayınevi, İstanbul,1969.
Tavkul, Ufuk; Kafkasya Gerçeği, Selenge Yayınları, İstanbul, 2007,
Tekin, Aslan; Selçuklu Tarihi, Kariyer Yayınları, İstanbul, 2012.
Tekin, Nergishan; Gücün Adı Emir Timur, Kariyer Yayınları, İstanbul,
2017.
Temir, Ahmet; Moğolların Gizli Tarihçesi, (Çev. M. Levent Kaya), Ka-
balcı Yayınları, İstanbul, 2011.
Tengirşenk, Yusuf Kemal; Vatan Hizmetinde, Kültür Bakanlığı Yayın-
Togan, Ahmed Zeki Velidi; Hatıralar, Türkistan ve Diğer Müslüman
Doğu Ülkelerinin Milli Varlık ve Kültür Mücadeleleri, İstan-
bul, 1969.
Togan, Ahmed Zeki Velidi; Bugünkü Türkili (Türkistan) ve Yakın
Tarihi, C.I, İstanbul, 1942-47,
Togan, Ahmed Zeki Velidî; Umumî Türk Tarihi'ne Giriş, İstanbul Üni-
versitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, Enderun Kitabevi, İstan-
bul, 1981.
Togan, Ahmet Zeki Velidi; Necati Lugal Armağanı, Türk Tarih Ku-
TSE; Türk ve Türklük, TSE., Yayınları, 1994.
Tunçay, Mete; Bilineceği Bilmek, Alan Yayınları, İstanbul, 1983.
Turan, Mustafa; Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi, Gazi Kitabevi Ya-
Kaynaklar 335
Turan, Osman; Selçuklular Tarihi ve Türk-İslam Medeniyeti, Turan

Neşriyat Yurdu Yayınları, İstanbul, 1969.
Ural-Selçuk vd. Kars Tarihi: Geçmişten Cumhuriyete, Kafkas Üniver-
sitesi Yayınları, Kars 2011.
Usta, Emine Şeyma; Atatürk’ün Hazırlattığı Cuma Hutbeleri, İleri Ya-
Uzunçarşılı, İsmail Hakkı; Osmanlı Tarihi, C.I, Türk Tarih Kurumu
Vyatkin, V. L.; Pamyatniki Drevnostey Samarkanda, (Semerkand’ın
Tarihi Eserleri), Semerkand, 1927.
Yakubovskiy, Aleksandr Yu.; Altın Ordu ve Çöküşü, (Çev.Hasan
Eren), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2000.
Yakubovskiy, Aleksandr Yu.; Timur ve Timuriler Devrinde Semer-
kand, (Çev. Sabur Rasol), (Yay. Haz. İlyas Kemaloğlu), TTK.
Yalçın, Alemdar; Benim Devletim, Tüzikat-ı Timur ve Cengiz Yasası-
Timur-Doğu Devlet Yapılarına Giriş, C.I, Fetih Yayınları, İs-
tanbul, 1974.
Yerasimos, Stefanos; Kurtuluş Savaşı’nda Türk- Sovyet İlişkileri
1917-1923, (Çev: Güneş Bozkaya), İstanbul, 2000.
Yezdi, Şerefüddin Ali; Emir Timur (Zafername), (Çev: Dr. Ahsen Ba-
tur), Selenge Yayınları, İstanbul, 2013.
Yiğit, Nuyan; Atatürk’le 30 Yıl, Remzi Kitabevi, İstanbul, 2004.
Yılmaz, İskender; Gümrü Antlaşması, Atatürk Araştırma Merkezi Ya-
Yılmaz, Muammer; İki Cihangir Sultan Yıldırım Bayezit ve Topal Ti-
mur, Akçağ Yayınları, Ankara, 2014.
Yücel, Yaşar; Timur’un Ortadoğu-Anadolu Seferleri ve Sonuçları
(1393-1402), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1989.
Yüksel, Musa Şamil; Timurlularda Din-Devlet İlişkisi, Türk Tarih
Kurumu Yayınları, Ankara, 2009.
Zeyrek, Yunus; Tarih-i Osman Paşa Özdemiroğlu Osman Paşanın
Kafkasya Fetihleri (H.986-988/M.1578-1580) ve Tebriz’in Fethi
(H.993/M.1585), Kültür Bakanlığı, Ankara, 2001.
MAKALELER
Ahmedi; “Dasitan-ı Tevarih-i Mülük-i Al-i Osman”, s.157.
Aka, İsmail; “Timur Sadece Asker miydi?”, Makaleler II, s.121.
Akça, Nesime Ceyhan; “Türk Romanında Timur Portresi”, 1402 An-

kara Savaşı Uluslararası Kongresi (Yıldırım-Timur), Bildiri
Kitabı, TTK. Yayınları, Ankara, 2014, s.123-124.
Alan, Hayrunnisa; “Emir Timur’un Kişilik Özellikleri”, s.55.
Alan, Hayrunnisa; “Emir Timur’un Şahsiyeti ve Hükümdar Kişiliği”,
1402 Ankara Savaşı Uluslararası Kongresi (Yıldırım-Timur)
Bildiri Kitabı, (Editör Mustafa Alkan), Türk Tarih Kurumu Ya-
yınları, Ankara, 2012, s.53.
Anadolu’da Yenigün; Anadolu’da Yenigün, 8 Ocak 1922.
Askeri Tarih Belgeleri Dergisi; Askeri Tarih Belgeleri Dergisi, s.130.
Atatürk, Mustafa Kemal; Tarih (Liseler için), C:2, TTK, Ankara’dan
alıntılayan Timur Kocaoğlu, “Emir Timur’un Portresi: To-
gan’dan Günümüze Tarihçilerin Değişik Yorumları”, Ölümü-
nün 600. Yılında Emir Timur ve Mirası Uluslararası Sempoz-
yumu, 26-27 Mayıs 2005, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniver-
sitesi Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü, Bildiri Kitabı, İstan-
bul 2007, s.352.
Attar, Aygün; "Türk Dünyasının Bir Büyüğü Feteli Han Hoyski", As-
keri Tarih Bülteni, S.51, Ankara, 2001.
Bardakçı, Murat; “Timur’un Huzurunda”, Eylül 2018, s.3-4-7.
Barthold; “Çağatay”, İslam Ansiklopedisi, C.I, s.266.
Barthold, Vasiliy Viladimiroviç; Soçinenya, Tom II, Çast 2, “Nauka”,
Moskova, 1964, s.46.
Batur, Ahsen; “İbn-i Arabşah’ın Eseri Acaibu’l Makdür”, Çevirenin
Notları, s.24-25.
Bayraktar, Bayram; “Turar Rıskulov, Sultan Galiyev ve Mustafa Ke-
mal Atatürk’te Türk DünyasıÜlküsü” Ege Üniversitesi Türk
Dünyası İncelemeleri Dergisi, C.8, S.2, İzmir,2008, s.20.
Bilgili, Ali Sinan; “Emir Timur’un Azerbaycan Faaliyetleri”,
Ölümünün 600. Yılında Emir Timur ve Mirası Uluslararası
Sempozyumu, (Ed. Abdulvahab Kara – Ömer İşbilir), Doğu
Kütüphanesi Yayınları, İstanbul, 2007, s.199-200.
Bilkan, Ali Fuat; “Tefeül ile Ad Verme Geleneği ve Emir Timur’un
Adı” Milli Folklor, Yıl: 22, SN. 85, (2010).
Bulduk, Ülçer; “Timur Hakkında Bilinmeyen Bir Timur-name”, Gazi
Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, C.29, N.4, 2009,
s.485.
Buryakov, Yuriy F.; “Timur, Timurlular ve Bozkırın Türk Göçebeleri
“Türkler”, C.8, (Çev. Alesker Aleskerov, Türkler.), Ankara:
Yeni Türkiye Yayınları, 2002, s.534-539.
Kaynaklar 337
Çelebi, İlyas; “İslam’da Fal”, DİA, C.XII, İstanbul, 1995, s.138.

Çetinel, Cenap; “Üçüncü Kılıç”, Ulus, 9 Eylül 1968.
Crowe, Yolande; “Semerkand”, Encylopedia of Islam, C.VIII, Leiden,
1995, s.286.
Cumabayoğlu, Mağcan; (1893-1938)’nun “Aksak Temir” (Aksak Ti-
mur) adlı şiiridir. Baymirza Hayıt, “Die jungste özbekische Li-
teratur” Central Asiatic Journal, vol. VII, Nr. 2 (1962), s.48.
Dikbaş, Kadir; “Buharalı Mehmetçikler”, Aksiyon, S.564, (Ekim,
2005).
Emecan, Feridun M.; “İlk Osmanlı Kroniklerinde Timur İmajı”, Prof.
Dr. İsmail Aka Armağanı, İzmir, 1999, s.27-36.
Erkekoğlu, Yılmaz; İleri Gazetesi, 16 Eylül, 1922.
Erkekoğlu, Yılmaz; İleri Gazetesi, s.1.
Fıtrat, Abdurrauf; (1886-1938)’ın “Temur Sağanası” (Timur’un Mak-
beri) adlı piyes, bu konudaki ilk bilgi şu gazetede verilmiş-
tir: Yaş Leninçi (Taşkent), 10 Mart 1935 günkü sayı; Edward
Allwort, The Preoccupation of Abdurrauf Fitrat. Bukharan
Noncomformist: An Analysis and List of His Wri-
tings (ANOR, 7). Berlin: Das Arabische Buch, 2000,
Gerasimov, Mikhail; Mikhaylovich “Portret Tamerlana”, Tamerlan:
Epoha, Liçnost, Deyaniya, (Yay. Haz. R. Rahmanaliev) Mos-
kova, 1992, s. 506-514
Günay, Vehbi; “XVII. Yüzyıl Osmanlı Aydınının Timur’a Bakışına
Bir Örnek: Evliya Çelebi Seyahatnamesi”, Ölümünün
600.Ylında Emir Timur ve Mirası Uluslararası Sempozyumu,
26-27 Mayıs 2005, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Fen
Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü, Bildiri Kitabı, İstanbul, 2007,
s.115-137.
Gürel, Şükrü S.; “Karabağ Sorunu Üzerine Bir Not”, AÜSBF Dergisi,
Prof. Dr. Gündüz Ökçün’e Armağan, C. 47, Sayı 1-2, Ocak-Ha-
ziran 1992, s.183;
Haider, Mansure; "Timurlular Devletinde Hâkimiyet Anlayışı (XIV-
XV. Yüzyıllar)”, (Çev. Ekrem Memis), Türk Kültürü Yayınları,
S.258, 1984, s.621.
Hakimiyet-i Milliye; Hakimiyet-i Milliye, 8 Kanunusani (Ocak)1922.
Hakimiyet-i Milliye; Galip Bey’in söyleşisi: Hakimiyet-i Milliye, 24
Şubat 1922.
İdris-i Bitlisi; Heşt Bihişt II.
İkdam; İkdam, 10 Ocak 1922.
Jahs, K.; “Timur unddei Farauen”, s.519.
Kafalı, Mustafa; “Timur”, İslam Ansiklopedisi, C.12/1, s.336.

Kocaoğlu, Osman; Osman Kocaoğlu’nun sözleri: “Lenin;-Türkler’in is-
tedikleri para bizde pek azdır!” deyince, ben Hemen sözünü
kestim; Bizde altın para vardır verebilirizde”; Osman Kocaoğlu,
“Rus Yardımlarının İçyüzü”, Yakın Tarihimiz, I/9, İstanbul,
(26 Nisan 1962), s.292.
Kocaoğlu, Timur; “Emir Timur’un Portresi: Togan’dan Günümüze
Tarihçilerin Değişik Yorumları”, Ölümünün 600. Yılında Emir
Timur ve Mirası Uluslar Arası Sempozyumu, 26-27 Mayıs 2005,
Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Fen Edebiyat Fakül-
tesi Tarih Bölümü, Bildiri Kitabı, İstanbul, 2007, s. 345-361.
Konukçu, Enver; “Doğu Cephesi ve Doğu Sınırları İle İlgili Anlaş-
malar”, Millî Mücadele Tarihi, Atatürk Araştırma Merkezi Ya-
Larouse, Meydan; Meydan Larouse Ansiklopedisi, C.VIII.
Minorsky, V.; "Tiflis", A, C.XII/I, Eskişehir, 1987, s. 270.
Natanzi, Gulom Karimiy; ”Müntehabü’t-Tevarih-i Mu’ini”, (Çev. Sa-
vaş Yelok), Gazi Üniversitesi, s.288.
Öktem, A. Naim; “Osman Hocaoğlu’nun Ardından” Türk Kültürü,
Sayı: 71, Eylül 1968, s.70, Ağustos 1968, s.810-812.
Özer, Yusuf Ziya; “Timur’un Yaptığı İşlere Toptan Bir Bakış”, Belle-
ten, C.IX/33-34-35-36, Ankara, 1945, s.444-448.
Paydaş, Kazım; “Timur’un Gürcistan Seferleri”, Fırat Üniversitesi
Sosyal Bilimler Dergisi, s.15.
Pederson, J.; “İbn-i Arabşah”, Ens, İsl., C.II, s.384-385.
Sanca, Kemal; “10.000 gulam”ını, İdris-i Bitlisi, ise kırkbin kölesini
azat ettiğini yazıyorlar. Bk. Sanca Kemal, s.171.
Şapolyo, Enver Behnan; "Atatürk ve Üç Kılıç" Türk Kültürü Aylık
Dergisi Sayı:37 "Atatürk Özel Sayısı", Kasım 1965, s.85.
Şapolyo, Enver Behnan; “Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Türk
Kültürü”, Aylık Dergi, Atatürk Sayısı, S.37, Ankara, Kasım,
1965, s.84.
Sarınay, Yusuf; “Ermeni İddiaları ve Gerçekler”, 2023, Nisan Sayısı,
Atılım Yayınları, Ankara, 2005,
Şensoy, Nilgün; Timur’un Kur’an-ı Kerim’inin İstanbul’da olduğu
bilgisini veriyor, 22 Aralık 2016.
Şerafettin Bey’in; ATASE Bşklığı’nın Öğ. Yb. Orhan Ocal’a istek üze-
rine hazırlattığı Biyografisinden; D.E.Ü.A.İ.İ.T. Enst. Arşivi,
Yüzbaşı Şerafeddin Dosyası.
Kaynaklar 339
Seyhan, Tanju Oral; “Timur Han’ın Ölümü, Cenaze Merasimi ve Va-

siyeti”, Ölümünün 600. Yılında Emir Timur ve Mirası Ulusla-
rarası Sempozyumu, İstanbul, 2007.s.33-38.
Solmaz, Gürsoy; “Timur ve Seferleri”, Türkler, VIII, Yeni Türkiye Ya-
yını, Ankara, 2002.
Sümer, Faruk; “Anadolu’da Moğollar”, Selçuklu Araştırma Dergisi,
S.I, Ankara, 1969.
TBMM.; Zabıt Ceridesi, XVI, Devre:1, İçtima:2, Ankara, s.11.
Tekin, Arslan; “İzmir Fatihi Timur”, Yeniçağ Gazetesi, 15 Aralık 2013,
s.5.
Togan, Ahmet Zeki Velidi; “Emir Timur’un Soyuna Dair Bir Araş-
tırma”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi,
1972, s.26.
Togan, İsenbike; ”Cengizhan Haydar” C.8. s.235.
Togan, İsenbike; “Çinggis Han ve Moğollar”, Türkler, VIII, Yeni Tür-
kiye Yayınları, Ankara, 2002, s.235-255.
Toracı, Oğuzhan; Pazar Sabah Haberleri, 22.05.2016.
Turan, Mustafa; “İstirdatta İzmir Büyük Yangını, 13-15 Eylül 1922”,
Nihal Atsız ve Necdet Sançar Armağanı, Afyon, 1955, s.241
vd.;
Tutsak, Sadiye; “Milli Mücadelede Uşak”, Tarih İncelemeleri Dergisi,
Ege Üniversitesi Yayını, İzmir, 1995, s.308.
Uluyeva, Shohıstahon; “Emir Timur’un Ankara Savaşı Organizas-
yonu”, 1402 Ankara Savaşı Uluslararası Kongresi (Yıldırım-
Timur) Bildiri Kitabı, (Editör Mustafa Alkan), TTK. Yayınları,
Ankara, 2014.
Vurgun, Seda Yılmaz; “Buhara Emirliğinin İlk Önemli Şehri” Buhara
ve Semerkand, Türk Tarihi Araştırmalar Dergisi, S.1, 2016,
s.147.
Yarkın, İbrahim;“Buhara Hanlığı’nın Sovyet Rusya Tarafından Orta-
dan Kaldırılması ve Buhara Halk Cumhuriyeti’nin Kurtu-
luşu”, Ankara: Türk Kültürü Dergisi, S.76, Şuba t, 1969, s.303.
Yüksel, Musa Şamil; “Timur Tarih ve İbn-i Haldun”, s.90; 92.
Yuvalı, Abdülkadir; “Çağatay Hanlığı” DİA, İstanbul, 1993, C.VIII,
s.178.
TEZLER
Kansoy, Umut; Timur Döneminde Sikke Basma Faaliyetleri, M.Ü.
Türkiyat Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul,
2003.
Öztürk, Mustafa; Atatürk Döneminde Türkiye’nin Kafkasya Politi-

kası, Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2005, s.88.
Sağırlı, Abdurrahman; Mehmed bin. Mehmed Er-Rumi (Edir-
neli’nin) Nuhbetü’t Tevarih Ve’l-Ahbar-ı ve Târîh-i Âl-i Os-
man ı (Metinleri, Tahlilleri), (Doktora Tezi, İstanbul Üniversi-
tesi, 2000).
Sürmeli, Serpil; Türkiye-Gürcistan İlişkileri (1918-1921), Atatürk Üni-
versitesi’nde Hazırlanmış Doktora Tezi, Divan Yayınları, Erzu-
rum,1997.
İNTERNET ADRESLERİ
Çınar, İkram; “Avrasyacılık: Sultan Galiyev’i Anlamak”, http://egi-
tisim,inonu.edu.tr/ikram galiyev.htm.
Sallı, Mustafa Kemal; mksallı@yaho.com.tr.

Benzerlikleriyle Iki Buyuk Turk Hakani T

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Benzerlikleriyle Iki Buyuk Turk Hakani T

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Abdurrahman KAPLAN

© Bu eserin bütün hakları saklıdır.

1. Baskı / Ankara / 2021

F. BMM’in Moskova’ya Gönderdiği İlk Heyet .................. 291

durmak gerekir. Hükümdarlar içinde bulundukları devir ve dö-

bağlamda zamanın geldiğini düşündüm ve bu yola koyuldum.

Bu amaçla, Atatürk döneminde Türkiye’nin Kafkasya siyaseti,

Eserle ilgili kısa bilgi vermek gerekçesiyle; bu kitap önsöz, gi-

TİMUR’UN AİLESİ VE ÖZELLİKLERİ

daha yirmi yaşında 1376 yılında Semerkand’da hastalanarak ve-

46 K. Jahs, “Timur unddei Farauen”, s.519; Manz, Timurlenk Bozkırların Son

93 Grousset, Bozkır İmparatorluğu, s.247; Neagoe, Üç Bozkırlı, s.137; Barthold,

II. TİMUR’UN TÜRKİSTAN’DA TARİH

TİMUR DEVLETİ’NDE İKTİSADİ,

zıları Timur’un kurallarına boyun eğmişlerdir. Bu yüzden de on-

169 Togan, Umumî Türk Tarihi'ne Giriş, s.515.

TİMUR’UN ÇİN CİHADI, VASİYETİ

Timur döneminde dünya düzeninin olmaması o kültür inan-

299 Yezdi, Emir Timur, s.440; Tacu’s-Selmani, Tarihname, s.10-15.

Tarihçi-Yazar Hamza Bey361 adına yazılmış olan bu mektup-

Timur farza uyarak, kâfirlere en çok gaza (cihad) yapan

444 Ortaylı, Türklerin Tarihi 2, s.174.

“Biz ki Mülk-ü Turan, Emiri Türkistan’ız.

446 Alemdar Yalçın, Benim Devletim, Tüzikat-ı Timur ve Cengiz Yasası-Timur-

Tercüme ve tefsir sürecinde her zaman Elmalılı’yı destekleyen

kurultaya benzeyen Türkiye Büyük Millet Meclisikurularak, bü-

Ya Üçüncü Kılıç’ın Sonu?

652 Arı, Üçüncü Kılıç, s. 375-376.

TİMUR VE ATATÜRK’ÜN KAF-

şeceresi, kendi beyanları ve o dönemin tarihçileri belirtmektedir.

vasiyetiyle veliaht tayin etti. Timur’un ölümünden sonra vasiye-

DERGİ, GAZETE VE MECMUALAR

Aka, İsmail; Timurlular, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi,

Beyani, Şirin; Moğol Dönemi İran’ında Kadın, (Çev. Mustafa Uyar),

Clavijo, Ruy Gonzales De; Timur Devrinde Kadis’ten Semerkand’a

İberieli, Sandro; Gürcü Halkının Tarihi, Cinius Yayınevi, İstanbul,

Kaplan, Abdurrahman; Kurtuluş Savaşı’nın Manevi Reisi, 1. Baskı,

Khân of Khowârazm; Bahâder, Abu'l Ghâzi A General History of the

Mulfuzat, Timury; Autobiografhical Memoirs of the Moghul Empe-

Saguni, Alihan Töre; Temur Tüzükleri, Alihan Töre Sağuni Tarci-

SSCB; SSCB Bilimler Akademisi, Ekim Devrimi Sonrası Türkiye Ta-

Turan, Osman; Selçuklular Tarihi ve Türk-İslam Medeniyeti, Turan

Akça, Nesime Ceyhan; “Türk Romanında Timur Portresi”, 1402 An-

Çelebi, İlyas; “İslam’da Fal”, DİA, C.XII, İstanbul, 1995, s.138.

Kafalı, Mustafa; “Timur”, İslam Ansiklopedisi, C.12/1, s.336.

Seyhan, Tanju Oral; “Timur Han’ın Ölümü, Cenaze Merasimi ve Va-

Öztürk, Mustafa; Atatürk Döneminde Türkiye’nin Kafkasya Politi-

You might also like