ÇAR İSKİT'LER

İskitler ve EskiOğuzların
Etno - Dil Özdeşleştirmesi

Zaur HASANOV

Aktaran
Dr. İlyas TOPSAKAL

Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı

İstanbul - 2009
 Bu eser
Bakanlar Kurulu’nun 20.07.1980 tarih ve 8/1307 sayılı
kararıyla kamu yararına hizmet verdiği kabul edilerek
vergi muafiyeti tanınmış olan
TÜRK DÜNYASI ARAŞTIRMALARI VAKFI’nın yayınıdır.

Her hakkı mahfuzdur.

TÜRK DÜNYASI ARAŞTIRMALARI VAKFI’nın
Müsaadesi olmaksızın tamamen, kısmen veya herhangi
bir değişiklik yapılarak iktibas edilemez.

Baskı
Altan Basım San. ve Tic. Ltd. Şti.
Adres: Yüzyıl Mah. Matbaacılar Sitesi 222/A 34200
Bağcılar / İstanbul

Haberleşme
Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı
P.K. 94 Aksaray / İSTANBUL
Tel: (0212)511 10 06(pbx)
İnternet adresi: www.turan.org
e-posta: tdav@turan.org

ISBN: 978-975-498-193-3
Millî Yayın Nu: 2009-34-Y-0147-239
 I

İÇİNDEKİLER

I. BÖLÜM: İSKİTBİLİM CÎLİK............................................................... 1

I. 1. Herodot İskitler ve İskit Ülkesi H akkında................................ 3
I. 2. İskitlerin Kısa Tarihi İskitler ve İskit Ülkesinin Kökeni
H akkında........................................................................................ 7
İskitlerin Siyasi T arihi ........................................................................ 8
İskit Silahları ve Savaş Sanatı ............................................................ 10
İskit Güzel Sanatları, Giyimi ve Yaşayış Tarzları .............................. 12
Ç iftçilik ............................................................................................... 14
İskit Şehirleri, Kabirleri ve Kurganları .............................................. 14
İskitlerin D ili ...................................................................................... 15
İskitlerin Dünya Görüşleri ve A detleri ............................................... 15
Dünya Uygarlığında İskit Buluşları ................................................... 16
Yunan ve Avrupa Mitolojisinde İskitler .............................................. 17
Anaharsis ............................................................................................ 17
I. 3. İskitbilim Problemlerinin Araştırılması H akkında.................... 18
II. BÖLÜM: KARŞILAŞTIRMALI TARİHİ ÖZDEŞLEŞTİRME
M ETODU................................................................................................ 21
II. 1. Problemin Ortaya Konulması..................................................... 23
II. 2. Karşılaştırmalı - Tarihi Özdeşleştirme Metodunun Seçilmesi .... 23
II. 3. Metodun ve Özdeşleştirme İlkelerinin İşlenip Hazırlanması... 25
II. 3.1. Özdeşleştirmenin Dayanağı ve Özdeşleştirme M etodu........... 25
II. 3. 2. Özdeşleştirmenin Kaynak Zem ini........................................ 25
II. 3. 3. Özdeşleştirme F aktörleri....................................................... 25
II. 3. 4. Özdeşleştirme Sürecinde Kullanılan T erim ler.................... 26
II

II. 3. 5. Özdeşleştirmenin Tahmini Sonuçları P rensibi................... 27

II. 3. 6. Yapılan Deneyin Sonuçlarının Doğruluk Derecesi............. 28
II. 4. İlmi Sürece Yeni Materyallerin Dâhil Edilmesi, Tahlili, Bilinen
Kaynaklarla Mukayese Edilmesi, Versiyonların İşlenmesi ve
Sonuçları........................................................................................ 28
III. BÖLÜM: KARŞILAŞTIRMALI TARİHİ ÖZDEŞLEŞTİRMENİN
YAKLAŞIMLARI................................................................................. 33
III. I. Çar İskitlere Dair Mitolojik Anlayış......................................... 35
III. 2. İskit Toplumunda Dil ve Etnik Ş a rtla r.................................. 37
III. 2. 1. Antik Müelliflerin Bilgileri.................................................. 37
III. 2. 2. Sakalar veya İsk itler............................................................ 39
III. 2. 3. Etnik Benzerlikler Bakımından Anaerkillik..................... 42
Savromatlar ve Sarmatlar .................................................................. 42
III. 2. 4. İskit Devletinde Etnik ve Dil Meselesinin Tetkiki Hakkında .... 47
III. 2. 5. Müellifin M evkii................................................................... 52
III. 3. İskitbilimde Hint - İran Versiyonu......................................... 52
III. 3. 1. V. İ. Abayev Iskitlerin Dili H akkında................................ 52
III. 3. 2. İskit Adlarının Hint - Avrupa Kurallarına Göre Açıklanması
Hakkında................................................................................... 58
V. İ. Abcıyev’in G örüşü ...................................................................... 58
E. A. Grantovski'nin M etodu .............................................................. 59
III. 3. 3. İskit Türeyiş (Geneoloji) Efsaneleri....................................... 59
Targıtay .............................................................................................. 65
Üç V ahdet .......................................................................................... 66
İlk İskit Kardeşlerin A dları ................................................................ 67
Boyların/Kabilelerin Adları ve Sosyal Fonksiyonları ........................ 68
Semavi Hediyelerin Fonksiyonları..................................................... 72
Bizim İran Bilimcilerle Metotsal Fikir Ayrılıklarımız ........................ 72
III. 3. 4. İskit Panteonu ve Osetin Yedi Tanrıcılığı............................. 74
Yedi Tanrıcılık .................................................................................... 74
T abiti .................................................................................................. 76
A p i ...................................................................................................... 77
G oytosir .............................................................................................. 79
III. 3. 5. İran Bilimcilikte Nart Efsanesi.............................................. 81
Batraz ve Kral A rtu r ........................................................................... 85
Batraz ve A res .................................................................................... 87
III. 4. İskit Tarihi Çerçevesinde Türk Kavim leri............................... 89
 III

III. 4. 1. “Çar Hunlar” veya “Çar İskitler” ! ........................................ 89

III. 4. 2. Tarihi Bakımdan A lbanlar..................................................... 92
III. 4. 3. Kazak Boy Birlikleri - Jü z le r................................................. 95
III. 4. 4. Türk Boyu Uzlar/Guzlar, Edebiyatın Toplanm ası.............. 97
III. 5. İskitbilimin Dilsel Y önleri.......................................................... 100
III. 5. 1. Yunan Elyazmalarının Okunuş Özellikleri.......................... 100
Özdeşleştirmenin Yardımcı D illeri ..................................................... 100
Yabancı Sözlerin Yunancada Yazılış Versiyonları............................. 101
III. 5. 2. “İskit” Etnoniminin O kunuşu................................................ 102
İskitler Etnoniminin Menşei Hakkında Düşünceler ........................... 102
“İskit” Etnoniminin Okunuş Versiyonları .......................................... 103
‘V ’ ve “sk ” komponentleri................................................................ 104
“a ş”, “a s”, “iş” komponentleri ......................................................... 106
Yunanca vharfi “i ” mi, ”u ” mu okunur? .......................................... 107
Yunanca 0 harfi “f t, d ”, mi yoksa “z ” mi okunmalıdır? .................. 108
Zku0T|Ç terimi “İskit ” olarak mı “skuz ” olarak mı okunmalıdır? .... 108
III. 5. 3. Türk Dillerinde Fonetik Değişim........................................... 109
III. 5. 4. Türkçe - Moğolca Etkileşimi ve Bu Etkileşimin Bazı
Ö zellikleri............................................................................... 112
III. 5. 5. İskit ve Türk Kelimelerinde Paralel Affiksler,
Konstruksiyonlar, K om ponentler....................................... 118
T a y ...................................................................................................... 118
Git, g u t ................................................................................................ 119
Aksa, oksa, oksay komponenti ............................................................ 119
Türk ajfiksi ağsa, ğ s a ........................................................................ 119
Oksa, k s a ........................................................................................... 120
Türk Unvanı kay/gay ........................................................................ 120
S a y ..................................................................................................... 123
A t ........................................................................................................ 124
III. 6. İskit - Türk Paralelliğinin Mitolojik Y önleri............................ 125
III. 6. 1. Eski Mitoloji A detleri.............................................................. 125
III. 6. 2. İskitler ve Türk - Moğol Halklarında Ateşe Tapma, Aradaki
Paralellik................................................................................... 127
III. 6. 3. İskitlerde ve Türklerde Totemler ve Paralellikleri.............. 128
III. 6. 4. İskitler ve Türk Ülkelerinin Geometrik Sembolleri............... J30
IV. BÖLÜM: ÇAR İSKİTLERİN TARGITAY’DAN TÜREMESİ
VERSİYÖNU, TÜRK ANANELERİ İLE ÖZDEŞLEŞTİRME............. 131
IV

IV. 1. İskitlerin Targıtay’dan Türem esi........................................... 133

IV. 2. Sema Sembolleri Hakkında Mitolojik Versiyonlar............... 134
IV. 2. 1. Sema Sembolleri İçerikleri.................................................. 134
IV. 2. 2. Avrupa ve İran Mitolojisinde Sema Sem bolleri................ 134
IV. 2. 3. Türk Mitolojisinde Bulunan (Sema) Gök Sembolleri İle
İskit Gök Sembolleri Arasında M ukayese............................ 135
IV. 3. İskitlere Semadan (Gökten) Bahşedilen Sem boller............... 136
IV. 3. 1. Kotan (Saban/Pulluk)........................................................... 136
Kotan ve Aral Terimlerinin Etimolojisi .............................................. 137
Kotan Sıfatının İskitlerde A nlam ı ....................................................... 137
IV. 3. 2. Boyunduruk.......................................................................... 137
Koşum Hayvanlarından İstifadede Bir Araç Olarak Kullanılan
Boyunduruk ......................................................................................... 138
“Boyunduruk” Teriminin Anlamı Hakkında ...................................... 139
IV. 3. 3. K ılıç........................................................................................ 139
IV. 3. 4. K a p ......................................................................................... 140
Kabın Türk Adlarında Pok, Asp Unsurları ........................................ 140
Mukaddeslik İmgesi, Kâhinlik Alameti Olarak K a p ........................... 140
Türk Merasimlerinin Bir Simgesi Olarak K a p ................................... 141
İlahi Bir Bahş Olarak K a p ................................................................. 141
Doğal Su Ambarı Olarak K a p ............................................................ 142
Şakilik Sembolü Olarak K a p .............................................................. 142
Kap Simgesinin İskitlerde Anlamı ...................................................... 142
IV. 3. 5. İlk İskit Kardeşler ve Onların Soyları Arasında Semavi
Eşyaların Bölüştürülmesi........................................................ 142
IV. 4. İskit Kavim leri............................................................................. 144
IV. 4. 1. A v h at......................................................................................... 144
Av ve Avcı Vasıtaları .......................................................................... 144
Ram Eden, Alıp Götüren Anlamında A v ............................................. 145
Avlamak, Ram Etmek Anlamında A v .................................................. 145
Mal, Mülk, Hayat Araç Gereçleri Olarak A u ka t ................................ 146
Türk Adları ve Efsaneleri Sözcük Kökü Olarak A v ............................ 146
Avhat Boyunun Sosyal Nizamı (Yönem ) ............................................. 146
IV. 4. 2. K a tia r........................................................................................ 146
Etnonimin Etimolojisi ......................................................................... 146
Ekinciler/Tarımcılar ........................................................................... 148
G iyim .................................................................................................. 148
 V

Katın, Hatın .......................................................................................... 151

Şahıs Adları ve Etnoııimler ................................................................... 151
Katlar Tayfasının Sosyal Nizamı/Yöniimil............................................ 152
IV. 4. 3. T ra sp ........................................................................................... 152
Başlangıç Çift Ünsüzler - tr Komponeııti.............................................. 152
Tr Konsonantı ZeminindeTürk Sözleri .................................................. 153
Asp - İran Dilinde At Anlamına G elir ................................................... 154
Türk Sözcükleri “asp”, “a s” ve “p ” A fiksi ........................................... L54
Trasp Teriminin iza h ı ............................................................................ 155
Türklerde Kurban Verm e ...................................................................... 155
Trasp Tayfasının Sosyal Nizamı/Yöniimü .............................................. 156
IV. 4. 4. P a ra la t......................................................................................... 156
Paralat Teriminin Semantik Versiyonları............................................. 156
Bal - Bal - Dövüşçüler İçin Ayin T aşı ................................................... 157
Metallurgiya - Metalin Eritilmesi ......................................................... 157
“Paralat” Etnoııimi, Söz Düzeltme M odeli ........................................... 157
Kadim Türk Kavini Apar - Aparum ....................................................... 158
Paralat Tayfasının Sosyal Nizamı/Yöniimü ........................................... 159
IV. 4. 5. Skolotlar: “Çar İskitler” Boylar B irliği................................... 159
İski tier veya Skolotlar ........................................................................... 160
“Skolotlar” Teriminin Etimolojisi........................................................ 160
Hım Kavmi K urlar ................................................................................ 161
IV. 5. İlk İsk itler....................................................................................... 162
IV. 5. 1. Zeus ve Borisfen Targıtay'ın A talarıdır................................... 162
İskit Nehri Borisfen ............................................................................... 162
“Borisfen” Teriminin Yunanca Okunuşu .............................................. 164
Boris Slav Adı mı Tiirk Adı Mıdır? ........................................................ 165
“Borisfen ” Teriminin Etimolojisi ......................................................... 166
“Fen”, “tan”, “ton”, “ten”, “zen” Komponentleri ............................. 167
Boriszen A nlayışı .................................................................................. 168
IV. 5. 2. T argıtay....................................................................................... 168
Araştırma Konusu Olarak Targıtay Adı ................................................ 169
Türk-iit veya Tiir-küt ............................................................................. 170
Tarhun veya Tcırk u t .............................................................................. 171
Tar Kökü İle İlg ili ................................................................................. 171
Kit, ğut, küt, kıt, kit, kut, g ü t .................................................................. 172
VI

Türkçe Müracaat “a y " ...................................................................... 172

Terimin İzah Varyantları................................................................... 172
Tcırgıtay’ın Sosyal M isyonu .............................................................. 173
IV. 5. 3. Lipoksay/Alpoksay................................................................. 173
Lip veya A lp ....................................................................................... 174
Al - Ram Eden, Fatihtir ..................................................................... 175
Lipoksay/Alpoksay - Alpamış ve Alp Er Tunga ’nın Benzeridir ............... J75
Toponim ............................................................................................. 177
Lipoksay/Alpoksay ’ın Sosyal M isyonu ............................................... 177
Lipoksay Kimdi ve Özellikleri N eydi? ................................................ 177
IV. 5. 4. A rpoksay.................................................................................. 178
Arpoksay Adının Semantiğinin Araştırılması ..................................... 178
Ar-su .................................................................................................. 178
Türklerin Mitolojik Mirasında Su; Ural - Batır, G eser ..................... 179
Bitki ve Ekincilik Olarak - Ar, - A r p ................................................... 180
Türklerin Destan Mirasında Ekincilik; Yer - Sub, Dikçin - Baba .............. 181
Pok - Bent Yapmak, Önünü Kapamak, K azan .................................... 182
Arba, Arpok - Kâhinlik ...................................................................... 182
Arpoksay’ın Sosyal M isyonu .............................................................. 182
IV. 5. 5. K olaksay.................................................................................. 183
Kolaksay Adının Fonetiği; Modül Fonetik Versiyonları .................... 183
Türk Dillerinde Fonetik Versiyonlar .................................................. 185
Çeşitli Ülke Dillerinde Fonetik Versiyonlar ...................................... J86
Kolaksay Teriminin Semantiği ve Semantik G ruplar ......................... 187
Bronz, Kurşun, Kalay, K ılıç ............................................................... 189
Bronz E l .............................................................................................. 189
A skerîT erim ...................................................................................... 189
Kolaksay’ın Sosyal Misyonu .............................................................. 190
Türklerin Çurlcıra ve ç l - Çinlere Bölünmesi .................................... 191
Kur - Türk Hükümdarını Unvanıdır ................................................... 191
Kur Payesinin irsi Olarak Alınm ası ................................................... 195
Bab e k ’in ve Timur’un Payesi N eydi? ................................................. 196
Türk - Moğol Mitolojisinde Ares’in Benzerleri .................................. 198
Korkut - “Kurun Ruhunun Taşıyıcısı’’, “Kurun Ruhunun
M ücessem esi"dir .............................................................................. 199
Korkut Kimdi ? ...................................................................................... 209
 vu
Yunanlılarda Ares Tanrısı, İskit Tanrısı Ares veya Kur m u ? ............. 213
Romalıların Mars'ı, Sümerlerin İşkur'u, Akadların Adad'ı,
Mısırlıların Gor'u - Tanrı Ares/Kur’un K arşılıklarıdır ................ 214
İlahi K ılıç ........................................................................................... 217
Kadim Hunların Dininde Kılıca Tapınma .......................................... 217
Hsiıı Ç'u ve Çin M i-ti ......................................................................... 219
“Hsiu Ç'u ” Terimine D a ir ................................................................ 221
“Metal Savaşçı ” Terimine D a ir ......................................................... 221
D o ur iss Alaşımı ................................................................................. 222
Atilla ve Mars ’ın Kılıcı ...................................................................... 224
Iskitlerde ve Tiirklerde Kılıç Kültünün Aynılığı ................................. 225
IV. 6. İskitler’in ve T ü rk ler’in Sosyal Önemlerinin
Özdeşleştirilmesi ....................................................................... 226
IV. 6. I. İskit ve Türk Destanlarının Aynı Silsilelere Bölünmesi....... 226
IV. 6. 2. Iskitlerde ve Türklerde D efin.......................................... 227
IV. 6. 3. Iskitlerde ve Türklerde Kan A n d ı.................................. 230
IV. 6. 4. Iskitlerde ve Türklerde Ganimet A detleri..................... 230
IV. 6. 5. Iskitlerde ve Türklerde Asimilasyon, Psikoloji............. 232
IV. 6. 6. Iskitlerde ve Türklerde Rakam ÖzellikleriveSemantiği .... 235
IV. 7. İskit Toplumunun Sosyal Kuruluş M odeli................................ 236
IV. 7 .1. İskitlerin Sosyal Toplumunun İlk İskitlerin İsimlerinin
Fonetiği ve Semantiği Zemininde Yaşatılması....................... 236
IV. 7. 2. İskit Sosyal Cemiyetinin Modelini Aksettiren İskit
Terimlerinin Fonetik ve Semantik Sistem i............................. 240
IV. 7. 3. İskit Cemiyetinin Sosyal Kuruluş M odeli............................. 241
V. BÖLÜM: ÇAR İSKİTLERİN HERAKL’DEN (Heraklet) TÜREMESİ
VERSİYONU TÜRK ANANELERİ İLE ÖZDEŞLEŞTİRME............. 243
V. 1. Herakl ve O ğulları........................................................................ 245
V. 1 .1. İskitlerin Herakl’den Türemesi Hakkındaki Efsane............... 245
V. 1. 2. H e ra k l...................................................................................... 246
V. 1. 3. A gafirs..................................................................................... 249
V. 1. 4. G elon....................................................................................... 250
V. 2. İskit mi, Oğuz m u ? ..................................................................... 251
V .2.1. İsk it............................................................................................. 251
V. 2. 2. “Oğuz” Teriminin Meydana Geliş Versiyonları................. 251
Ok, og, oğ, ök içerikleri ...................................................................... 251
Uz, üz, iz, az içerikleri ........................................................................ 252
VIII

Guz, kuz, küz içerikleri ....................................................................... 252

Oğuz, öküz S ö zü .................................................................................. 252
V. 2. 3. “Oğuz” Etnonimi ve Sem antiği................................................ 252
VI. BÖ LÜM :................................................................................................ 257
VI. 1. İskit ve Oğuz Tarihleri Arasında Tarihi, Kronolojik, Arazi ve
Göç Paralelliği.............................................................................. 259
VI. 1. 1. Özdeşleştirme U nsurları...................................................... 259
VI. 1. 2. İlk İskitlerin ve İlk Oğuzların Adları ve Bu Adların Paralel
Sem antiği.................................................................................. 260
Özdeşleştirme Unsurları .................................................................... 260
ilk İskitlerin ve İlk Oğuzların Ana - Baba A d la rı ............................... 260
İlk İskiî ve İlk Oğuz Kardeş Adlarının İçerik Ö zdeşliği ..................... 261
VI. 1. 3. İskit ve Oğuz Tayfalarının Teşekkül Anlayışı, Semavi
U n su rlar.................................................................................... 262
VI. 1. 4. Guzlar/Oğuzların Dininin Özellikleri................................. 262
VI. 1.5. İskitlerin ve Oğuzların Ezeli Toprakları, İskitlerin ve
Oğuzların Kuzeye G öçleri........................................................ 262
VI. 1. 6. İskitya’nın Köpekbaşları, Oğuzların Yolu Üzerinde............. 263
VI. 1. 7. İskitlerin ve Oğuzların Mısır’a Seferi................................. 263
VI. 1. 8. İskitlerin ve Oğuz Efsanelerinin İçeriklerindeki
Benzerlikler ve F a r k la r ........................................................ 264
VI. 2. İskitlerin ve Oğuz Han’m Devirlerinin Özdeşleştirilmesi............... 266
VI. 3. Azerbaycan’da İskitlerin ve Oğuzların Özdeşleştirilmesi.............. 268
VII. BÖLÜM: “ÇAR İSKİTLER”İN TANRILAR İNANÇ
SİSTEMİNİN TÜRKLERİN TANRICILIĞI İLE
ÖZDEŞLEŞTİRİLMESİ.................. 271
VII. 1. Çar İskitlerin Tanrılar İnanç Sistemi Tanrıcılıkla
Benzeştirilmesi............................................................................ 273
VII. 1.1. Tabiti - Hestiya - Ak Ene, Burhan - Ehe, Emegelci.............. 273
Ak Ene, Ehe - Burhan, Emegelci ve Türk İnanç Sisteminin (Yun: Çok
Tanrılı Dinlerde Tanrıların Hepsi), Diğer Gelenekleri......................... 274
Tabiti Teoniminin Sem antiği .............................................................. 275
Tabiti Teoniminin Polisemantiği........................................................ 277
VII. 1. 2. Papay - Zeus - T engri......................................................... 277
Zeus-Papay Paraleli ........................................................................... 277
Teonimin Etimolojisi .......................................................................... 278
Papay Teoniminin Polisemantiği........................................................ 279
Türk Mitolojisinde Tanrı - Ata, Tanrıcılıkta Akraba isimler Geleneği... 279
 IX

Türk Mitolojisinde Öküz - Tanrı ......................................................... 279

Gök - Tanrı - Tengri .......................................................................... 280
VII. 1. 3. Api - Heya - Umay - E tugen............................................... 281
Heycı .................................................................................................. 281
İdentik Tiirk Tanrıları ......................................................................... 281
Etim oloji ............................................................................................ 282
VII. 1. 4. Goytosir - Apollon - Kayıt - Azer - H ız ır.......................... 283
Yunan Mitlerinde Apollon ................................................................. 284
Etimolojdeştirme, Goytosir’in İlahi Fonksiyonlarının Ortaya
Çıkarılması ......................................................................................... 286
Goytosir ve Dünya Mitolojisinde Ölen ve Dirilen Tabiat Tanrısı
Geleneği, Goytosir - Apollon - İskitlerde Ölen ve Dirilen Tabiat
Tanrısıdır ............................................................................................ 286
Goytosir - Osiris, Mardıık Ölen ve Dirilen Tabiatın Tanrılarıdır............. 288
Adonis, Attis - Yunanlarda ve Romalılarda Ölen - Dirilen Tabiat
Tanrılarıdır ........................................................................................ 293
Yaz Bayramı, Gece - Gündüz Eşitliği Bayramı: Ölen ve Dirilen
Tabiat Tanrısının Alkışlanması........................................................... 293
Goyt - Osir/Gayıt - A s a r .................................................................... 294
Herodot, Goytosir’i Apollon la Niçin Özdeşleştirdi? ........................ 295
Goytosir ve Ağaç - T anrı .................................................................... 295
Goytosir - Hayvancılık Tanrısıdır ...................................................... 296
Goytosir - Yollar Tanrısı ................................................................... 297
Goytosir - Güneş - Tanrıdır ............................................................... 300
Hızır - Apollon - Goytosir’le Aynıdır ve Türk Tanrısıdır ................... 300
Az İçeriğinin Etimolojisi ..................................................................... 302
VII. 1. 5. Tagimasad - Poseydon - Yer - S u ........................................ 305
Poseydon ............................................................................................ 305
Tagimasad Teoniminin Etimolojisi .................................................... 305
Tagimasad - İnsanın Mahiyeti, Kalbi, Benliği Tanrısıdır .................. 307
Tagimasad - Türk Tanrısı İduk Yer - Suptur, Toprak - Su, Ekincilik,
Bitkiler Alemi ve Orta Dünya Tanrısıdır, Sürülerin Başçısı ve
Atların Atasıdır .................................................................................. 307
İskitlerde A tla r ................................................................................... 309
At K ültü .............................................................................................. 310
VII. 1. 6. Argimpasa - Afrodita U raniya............................................ 311
Antik Afrodita, Venera ve Tiha Iran Artisi’ne Ne Derecede Uygundur... 311
Argimpasa Teoniminin Sözlüğü ve Etimolojisi.................................. 312
X

VII. 1.7. Ares - Kur - îskitlerin İnsanda İyilik - Kötülük (Yarar - Zarar)
Başlangıçlarının Mücadelesi Tanrısıdır, İnsan Zıddiyetlerinin
Tanrısıdır................................................................................... 314
VII. 1. 8. Herakl Kerakl’e - Gerekli Olan ve Olmayanı Ayırıp
Seçen, Tabiatta ve İnsan Faaliyetinde Denge Kuran
İskit T anrısıdır....................................................................... 316
VII. 2. Dünyanın Dini - Mitolojik Sisteminin İskit M odeli................ 318
VIII. BÖLÜM: HERODOT’UN “KÖR OĞULLARI” İLE
İLGİLİ İSKİT EFSANESİ VE “KÖROĞLU” TÜRK DESTANI
ARASINDA KONU PARALELLİKLERİ....................................... 323
VIII. 1. "Kör Oğullan" ve Onların İsyanı Hakkındaki Efsane............... 325
VIII. 1.1. Herodot "Çar İskitler" ve "Kör Oğullan" Arasındaki
Anlaşmazlık Hakkında........................................................... 325
VIII. 1. 2. İsyan Eden "Kör Oğulları" K avm i.................................. 326
VIII. 1. 3. İskit Toplumunda Esirler ve Züm resi.............................. 327
Alı - Toplumun Alî Tabakası; Kul - Köle, Savaş E siri ....................... 327
VIII. 2. Herodot’un "Kör Oğulları" Hakkındaki İskit Efsanesinin ve
Türk Destanı "Köroğlu "Konularının Özdeşleştirilmesi........ 328
VIII. 2. 1. Özdeşleştirmenin Param etreleri...................................... 328
VIII. 2. 2. “Köroğlu” Destanı İçeriğinin ve “Kör Oğulları”
Hakkındaki Efsanenin Özdeşleştirme Cetveli.................... 328
VIII. 2. 3. “Köroğlu”da Çenlibel (Türkiye’de Bilinen Adıyla
Çamlıbel) - Herodot’un “Kör Oğulları”nda Hendek............. 330
“Kör Oğullan "nın Kimmer Hendeği ................................................. 330
Çeııli, Çam, Çandı, Şim li ................................................................... 330
B e l ...................................................................................................... 330
Çenlibel .............................................................................................. 331
VIII. 2. 4. “Köroğlu”nun Atları - Yunan ve Çin Kaynaklarının
Pegas’ı .................................................................................... 332
VIII. 2. 5. “Köroğlu” Destanının İskit Geleneği Işığında Mitolojik
ve Realist Bakımdan Değerlendirilmesi............................. 335
VIII. 3. İskit Hadiselerinin Türk Destanlarına Etkisinin
Kronolojisi................................................................................. 338
VIII. 4. İskit Hadiselerinin Türk Destanlarındaki Y e ri..................... 339
“Köroğlu ” Destanının Oluşum ve Gelişim Tarihi ............................. 339
“Köroğlu ” Destanının Oluştuğu ve Yayıldığı Coğrafya .................... 339
HerodoTun Haberleri ve Tiirk Destanlarının Konu - İçerik
Genellemeleri ..................................................................................... 340
Türk Halklarında “Köroğlu" Destanı ............................................... 34J
Gayri - Türklerde “Köroğlu ” Destanı ............................................... 342
 XI

Köroğlıı Destanının Söyleyicileri (Ozanları) ..................................... 343

VIII. 5. Köroğlu ve Dede Korkut Destanlarında Paralellik............... 343
IX. BÖLÜM: ÇAR İSKİTLERİN DİLİNİN OLUŞMASI.................... 345
IX. 1. Oluşumun İlk Ş a rtla rı............................................................... 347
IX. 1. 1. Çar İskitlerin Dilinin Oluşumu Hakkında Farklı Bakışlar .... 347
IX. 1. 2. Türklerin Ulu Dilinin (Proto/İlkin Türkçe) Oluşum
Hususiyetleri............................................................................. 348
IX. I. 3. Çar İskitlerin Dilinin Modülleşmesinde Mitolojiden Temel
Olarak Faydalanılması............................................................ 349
IX. 2. Hipotez: Nazariye, Prensip ve M etotlar................................. 35 1
IX. 3. Oluşum U nsurları..................................................................... 351
IX. 3.1. Tecrübî Lengüistik (Dil Bilim) Kaynaklar Zemini................. 35 J
IX. 3. 2. Modülasya (Modülasyon) M etodu...................................... 352
IX. 3. 3. Hipotezin Deneysel Yolla Doğrulanması M etodu.............. 353
IX. 3. 4. İspat Metodu ve Deneyin Sonuçlarının Doğruluk Derecesi... 353
IX. 4. İskit Söz Düzeltme M odülleri..................................................... 354
IX. 4. 1. İskit T erim leri ........................................................................................ 354
IX. 4. 2. İskit Heceleri............................................................................ 355
IX. 4. 3. İskit Konsonantları.................................................................. 355
IX. 4. 4 . İskit Söz Düzeltme M odülleri................................................. 355
IX. 5. İskit M etinleri.............................................................................. 355
IX. 6. Çar İskitlerin Dilinin Oluşturulmasının Sonuçları.................. 355
IX. 6.1. Türk Sözlerinin Terkibinde “İskit Söz Düzeltme Modülleri” ..... 355
IX. 6. 2. Çar İskitlerin Destanında İlk Hecelerin Kafiyesi................. 357
İskit Metinlerinin Şiirsel Özellikleri ................................................... 357
Çalışmanın Sonuçlarına Göre Mesuliyet .......................................... 359
İskit Devrinin Edebi Ananeleri .......................................................... 360
İskit Metinleri ve Oğuz Abidelerinin Mukayesesi .............................. 361
İskit Metinleri ve Kırgızistan Abidelerinin Mukayesesi ..................... 361
Metnin Tercümesi ............................................................................... 362
IX. 6.3. Çar İskitler ve Türklerin Dillerinde Söz Türeticiliğinin
Üç Kutuplu Semantiği (Anlam Bilim)....................................... 362
IX. 6. 4. Çokanlamlılık Metodu ve İskit Şifreli Yazılarının S ırları...... 365
Sosyal Grupların, Boyların ve İlk İskitlerin Misyonları .................... 365
İskitlerde “Kotan ” Mefhumu ............................................................. 365
Iskitlerde “Boyunduruk” Mefluımu .................................................... 365
İskitlerde “Kap” Mefhumu ................................................................. 365
XII

İskitlerde “Kılıç” M efhumu ............................................................... 365

Av hat Grubunun Sosyal N izam ı ........................................................ 366
Katlar Grubunun Sosyal N izam ı ........................................................ 366
Trasp Grubunun Sosyal N izam ı ......................................................... 366
Paralat Grubunun Sosyal Nizam ı ...................................................... 366
Targıtay’ın Sosyal M isyonu ............................................................... 366
Lipoksay/AIpoksay 'in Sosyal M isyonu ............................................... 367
Arp oks ay 'ın Sosyal M isyonu .............................................................. 367
Kolaksay'ın Sosyal M isyonu .............................................................. 367
Tabiti’nin İlahi M isyonu ..................................................................... 368
Papcıy’ın İlahi M isyonu ...................................................................... 368
Api'nin İlahi M isyonu ........................................................................ 368
Tagimasad'ın İlahi M isyonu .............................................................. 368
Goytosir'in İlahi M isyonu .................................................................. 369
Ares/Kur’un İlahi M isyonu ................................................................. 369
Herakl/Kerakle’nin İlahi M isyonu ..................................................... 369
Argimpasa mn İlahi M isyonu ............................................................ 369
İskit Tanrıları ve İlk İskitler Arasında Misyonların Bölünmesi.............. 370
IX. 6. 5. Çar İskit ve Türklerin Dilinin Aynı Kanuna Uygunlukları... 370
Söz Düzeltme Modülleri ..................................................................... 370
Üç Kutuplu Semantik Sistem .............................................................. 370
Sosyo - Semantik G rup ....................................................................... 370
Çokanlamlı Söz Titretişi ve Çokanlamlı Etimolojisi .......................... 370
Dilin Sistemleştirilmiş Ansiklopedikliği .................. 371
Destanlarda İlk Hecelerin Kâfiyelendirilişi....................................... 371
IX. 6. 6. Çar İskitlerin ve Türklerin Dillerinin Genetik Akrabalığı .... 371
KISALTMALAR LİSTESİ........................................................................ 373
KAYNAKLAR............................................................................................. 375
RUSÇA KAYNAKLAR.............................................................................. 381
AZERBAYCAN TÜRKÇESİYLE KAYNAKLAR.................................. 400
BATI DİLLERİNDE KAYNAKLAR........................................................ 401
TÜRKÇE KAYNAKLAR........................................................................... 403
ESER HAKKINDA GÖRÜŞLER.............................................................. 404
İNDEKS........................................................................................................ 415