5.

Planimetria
5.3. Pola i obwody figur w zadaniach – rozwiązania
Ćwiczenia
1. 0,00015 km = 0,15 m = 15 cm
0,031 m = 3,1 cm
99 mm = 9,9 cm
1 dm = 10 cm
L = 7 cm + 15 cm + 3,1 cm + 9,9 cm + 10 cm = 45 cm

2. Odcinek AB jest przeciwprostokątną w trójkącie o przyprostokątnych 5 i 12, więc

AB = √52 + 122 = 13.
Podobnie obliczamy długość odcinka DE:
DE = √32 + 42 = 5.
Pozostałe odcinki są równoległe do linii kratki.
BC = 2, CD = 4, EA = 12.
LABCDE = 13 + 2 + 4 + 5 + 12 = 36

3. Aby obliczyć obwód całej figury, można

pomnożyć przez 4 sumę długości boków
zaznaczonych linią przerywaną na rysunku obok.
Suma długości odcinków leżących na liniach
kratki:
2 + 2 + 3 = 7.
Suma długości odcinków ukośnych:
3 ∙ √2 + 3 ∙ √2 = 6√2.
Wobec tego obwód całej figury jest równy:
4(7 + 6√2) = 28 + 24√2.

4. Pole wielokąta obliczymy, odejmując od pola kwadratu pole czterech trapezów.

Bok kwadratu ma długość 12, podstawy jednego trapezu mają długości 6 i 2, a wysokość
2.
Pole kwadratu: 144.
2(6+2)
Pole jednego trapezu: = 8.
2
Pole figury: 144 – 32 = 112.

5. Oznaczmy długość przeciwprostokątnej w cm literą c, a długości przyprostokątnych w cm

oznaczmy literami a i b. Wiemy, że a = c – 8, b = a – 1.
c + c – 8 + c – 8 – 1 = 70
3c = 87
c = 29
Wobec tego a = 20, b = 21.
 Pole trójkąta jest równe:
1
P = 2 ∙ 20 ∙ 21 = 210 (cm2).

6. Przekątne rombu są prostopadłe i przecinają się

w punkcie, który jest środkiem każdej z nich,
1
więc 𝑃𝐵 = 2 ⋅ 48 = 24 (cm).
Niech AC = d. Zastosujmy twierdzenie
Pitagorasa w trójkącie PBC.
1 2
(2 𝑑) + 242 = 252
1
𝑑2 = 625 − 576
4
𝑑2 = 196, więc 𝑑 = 14 (cm).
1
Pole rombu jest równe 2 ⋅ 48 ⋅ 14 = 336 (cm2 ).

7. 6,7 ha = 6,7 ∙ 10 000 m2 = 67 000 m2

95 a = 95 ∙ 100 m2 = 9500 m2
67 000 m2 – 9500 m2 = 57 500 m2
Obecnie pole gospodarza ma powierzchnię 57 500 m2.

Zadania
1. h – wysokość rombu
x, y – długości przekątnych
1
a – długość boku rombu, 𝑎 = 4 ⋅ 200 = 50 (cm)
1
1 𝑥𝑦 80⋅60
𝑃 = 𝑎ℎ = 2 𝑥𝑦; stąd ℎ = 2 𝑎 = = 48 (cm)
2⋅50
Poprawna odpowiedź: B.

2(𝑎+𝑥) 5
2. Stosunek obwodów prostokątów: 2(𝑎+𝑎−𝑥) = 7
7(𝑎 + 𝑥) = 5(2𝑎 − 𝑥)
7𝑎 + 7𝑥 = 10𝑎 − 5𝑥
12𝑥 = 3𝑎
1 1 3
𝑥 = 4 𝑎, więc 𝑎 − 𝑥 = 𝑎 − 4 𝑎 = 4 𝑎
1
𝑎𝑥 𝑎 1
Stosunek pól prostokątów: 𝑎(𝑎−𝑥) = 43 = 3
𝑎
4
Poprawna odpowiedź: A.

3. Bok kartki o obwodzie 12 cm ma długość 12 cm : 4 = 3 cm, zatem pole tego kwadratu jest
równe 32 cm2 = 9 cm2, więc nie można z niej wyciąć prostokąta o polu 10 cm2.
Pierwsze zdanie jest fałszywe.
 Bok kartki o polu 324 cm2 ma długość √324 cm = 18 cm. Z takiej kartki można wyciąć
kwadrat o boku 17,5 cm, który ma obwód 4 ∙ 17,5 cm = 70 cm.
Drugie zdanie jest prawdziwe.
Poprawna odpowiedź: FP.

4. A. 490 mm2 = 4,9 cm2 C. 0,0049 m2 = 49 cm2

B. 49 cm2 D. 4,9 dm2 = 490 cm2
Poprawna odpowiedź: D.

5. A. 62 dm2 = (62 : 100) m2 = 0,62 m2 < 1 m2

B. 7500 cm2 = (7500 : 10 000) m2 = 0,75 m2 < 1 m2
C. 0,000054 km2 = (0,000054 ∙ 1 000 000) m2 = 54 m2 > 1 m2
D. 110 000 mm2 = (110 000 : 1 000 000) m2 = 0,11 m2 < 1 m2
Poprawna odpowiedź: C.

6. Proste p i q są równoległe, więc wysokości obu trójkątów (oznaczmy je przez h)

prostopadłe do boku długości a są równe. Pole każdego trójkąta jest opisane tym samym
1
wyrażeniem: 𝑃 = 2 𝑎ℎ, więc te pola są równe.
Poprawna odpowiedź: TC.

7. Obliczmy wysokość w w trójkącie T1:

14𝑤
= 84
2
7w = 84
w = 12 (cm)
Pierwsze zdanie jest fałszywe.
Podobnie obliczmy wysokość t w trójkącie T2:
12𝑡
= 72
2
6t = 72
t = 12 (cm)
Drugie zdanie jest prawdziwe.
Poprawna odpowiedź: FP.

8. Obliczmy długość a boku tego rombu. Przekątne mają długości 12 i 16, są prostopadłe
i przecięcie znajduje się w ich wspólnym środku. Przekątne rombu dzielą go
na 4 przystające trójkąty prostokątne o przyprostokątnych 6 i 8. Bok rombu jest
przeciwprostokątną takiego trójkąta.
62 + 82 = 102
Obwód rombu jest równy 40.
Pole rombu obliczmy ze wzoru:
12∙16
P= = 96
2
Znając pole i długość boku, możemy obliczyć wysokość:
𝑃 96
h = 𝑎 = 10 = 9,6
9. Oznaczmy AP = x.
Trójkąty APD i ACD mają kąty wewnętrzne o miarach
30°, 60°, 90°, więc:
AD = 2x (z trójkąta APD),
AC = 2 ∙ 2x = 4x (z trójkąta ACD).
Z równości 4x = 18 cm otrzymujemy x = 4,5 cm.
BD = 2 ∙ PD = 2 ∙ x√3 = 9√3 (cm)
Pole deltoidu ABCD jest równe:
1
⋅ 18 ⋅ 9√3 = 81√3 (cm2 ).
2
W trójkącie ACD mamy: AD = 2x = 9 cm, CD = 2x ∙ √3 = 9√3 cm, więc obwód deltoidu
jest równy: 2 ⋅ 9 + 2 ⋅ 9√3 = (18 + 18√3) = 18(1 + √3) (cm).

10. Wierzchołki działki przed podziałem oznaczmy literami A, B, C, D. Końce linii podziału
(leżące odpowiednio na bokach AB i CD) oznaczmy literami E i F tak, by kwadrat po
podziale miał wierzchołki: E, B, C, F.
Pole kwadratu EBCF jest równe: 0,0081 km2 = 0,0081 · 106 m2 = 8100 m2.
Bok tego kwadratu ma długość: √8100 = 90 (m).
Obwód prostokąta AEFD jest równy: 28 000 cm = 280 m.
Oznaczmy przez x długość (w m) odcinka AE.
Wtedy kolejne boki prostokąta AEFD mają długości (w m): x, 90, x, 90, czyli mamy
2(x + 90) = 280, stąd x + 90 = 140, zatem x = 50.
Mamy więc: AB = 50 + 90 = 140 (m).
Pole prostokąta ABCD jest równe: 140 · 90 = 12 600 (m2), a jego obwód:
2(140 + 90) = 460 (m).

11. Ponieważ AD = DB, pola trójkątów ADC i DBC są równe.

Ponieważ DE = EC, pola trójkątów ADE i CAE są równe.
Ponieważ DE = EC, pola trójkątów BED i CEB są równe.
Trójkąt ABC został więc podzielony na cztery trójkąty o równych polach.

12. figura K, obwódK: 𝑎 + 𝑏 + 𝑐 + 𝑎 + 𝑏 + 𝑐 = 2(𝑎 + 𝑏 + 𝑐)

figura L, obwódL: 𝑎 + 𝑑 + 𝑐 + 𝑐 + 𝑑 + 𝑎 = 2(𝑎 + 𝑐 + 𝑑)
figura M, obwódM: 𝑏 + 𝑐 + 𝑑 + 𝑑 + 𝑐 + 𝑏 = 2(𝑏 + 𝑐 + 𝑑)
figura N, obwódN: 𝑑 + 𝑎 + 𝑏 + 𝑑 + 𝑎 + 𝑑 = 2(𝑎 + 𝑏 + 𝑑)
2(𝑎 + 𝑏 + 𝑐) < 2(𝑎 + 𝑏 + 𝑑), bo 𝑐 < 𝑑.
2(𝑎 + 𝑏 + 𝑑) < 2(𝑎 + 𝑐 + 𝑑), bo 𝑏 < 𝑐.
2(𝑎 + 𝑐 + 𝑑) < 2(𝑏 + 𝑐 + 𝑑), bo 𝑎 < 𝑏.
obwódK < obwódN < obwódL < obwódM
Zadania egzaminacyjne
Zadanie 1.
1
Boki prostokąta mają długości: a i 2 𝑎. Obwód figury na rysunku II składa się z trzech
1
odcinków o długości a, trzech odcinków o długości 2 𝑎 i dwóch odcinków, których suma
1 1
długości jest równa 2 𝑎. Obwód jest więc równy: 3𝑎 + 4 ∙ 2 𝑎 = 3𝑎 + 2𝑎 = 5𝑎.
Obwód kwadratu to 4a.
5a – 4a = a
Poprawna odpowiedź: FP.

Zadanie 2.
Odcinek AB dzieli kwadrat na dwa prostokąty o równych polach. Zacieniowany trójkąt po
lewej stronie jest wyznaczony przez przekątne i bok jednego z tych prostokątów, pole trójkąta
1 1
to 4 pola prostokąta, czyli 8 pola kwadratu. Podobnie trójkąt po prawej stronie, również
1 1
wyznaczony przez przekątne i bok prostokąta, ma pole równe 4 pola prostokąta, czyli 8 pola
1
kwadratu. Suma pól tych dwóch trójkątów jest równa 4 pola kwadratu, czyli 9𝑎2 .
Poprawna odpowiedź: C.

Zadanie 3.
Na rysunku widać, że dłuższy bok dywanu ma długość 2,5 boku kwadratowego kafla,
a krótszy – 1,5 boku kafla. Powierzchnia dywanu odpowiada więc powierzchni
1,5 · 2,5 = 3,75 kwadratowego kafla.
Dywan ma wymiary 90 cm × 150 cm.
Poprawna odpowiedź: FF.

Zadanie 4.
Wszystkie trójkąty na rysunku w zadaniu są trójkątami równoramiennymi prostokątnymi.
Figura składa się 6 przystających trójkątów. Pole kwadratów EAOD i BFCO jest równe polu
4 takich trójkątów, pole kwadratu ABCD również jest równe polu 4 takich trójkątów.
Pierwsze zdanie jest prawdziwe.
Obwód kwadratu ABCD składa się z 4 odcinków, każdy o długości równej długości
przekątnej kwadratu EAOD lub BFCO. Każdy z tych kwadratów ma po 2 przekątne.
Drugie zdanie jest prawdziwe.
Poprawna odpowiedź: PP.

Zadanie 5.
Figurę możemy podzielić na 3 części: prostokąt 3 cm  2 cm i 2 trójkąty prostokątne, każdy
o przyprostokątnych 3 cm i 2 cm. Pole całości jest równe 6 + 3 + 3 = 12 (cm2).
Poprawna odpowiedź: D.
Zadanie 6.
a – bok kwadratu ABCD, a2 – pole kwadratu ABCD
1 1 1 1 1
𝑃𝐹𝐸𝐶 = 2 ⋅ 𝐶𝐸 ⋅ 𝐶𝐹 = 2 ⋅ 2 𝑎 ⋅ 2 𝑎 = 8 𝑎2 Pierwsze zdanie jest prawdziwe.
1 1 3
𝑃𝐷𝐵𝐸𝐹 = 𝑃𝐷𝐵𝐶 − 𝑃𝐹𝐸𝐶 = 2 𝑎2 − 8 𝑎2 = 8 𝑎2 Drugie zdanie jest prawdziwe.
Poprawna odpowiedź: PP.

Zadanie 7.
Jeden trójkąt równoboczny z rysunku II ma pole 10 cm2. Duży trójkąt równoboczny na
rysunku I składa się z sześciokąta o polu 60 cm2 i trzech małych trójkątów o polu 10 cm2
każdy.
60 + 10 + 10 + 10 = 90 (cm2)
Poprawna odpowiedź: C.

Zadanie 8.
Bok kwadratu ABCD ma długość 8 cm. Bok kwadratu K1 ma długość 6 cm. Wobec tego boki
prostokątów P1 i P2 mają długość 2 cm i 6 cm, a te prostokąty są przystające. Bok kwadratu
K2 ma długość 2 cm, więc jego pole jest równe 4 cm2.
Poprawna odpowiedź: PP.

Zadanie 9.
a – długość krótszego boku małego prostokąta
wymiary działki: 2a × 3a
3𝑎 ∙ 2𝑎 = 3750
6𝑎2 = 3750 |: 6
𝑎2 = 625
𝑎 = 25
3𝑎 = 75, 2𝑎 = 50
Działka przed podziałem miała wymiary: 50 m × 75 m.

Zadanie 10.
Z twierdzenia Pitagorasa dla trójkąta prostokątnego ABC:
𝐵𝐶 2 = 162 + 122
𝐵𝐶 2 = 256 + 144
𝐵𝐶 2 = 400
𝐵𝐶 = 20 (cm)
Obwód trójkąta ABC jest równy: 12 cm + 16 cm + 20 cm = 48 cm.
1 1
𝐶𝑁 = 2 𝐵𝐶 = 10 (cm), 𝐶𝑀 = 2 𝐴𝐶 = 8 (cm)
Z twierdzenia Pitagorasa dla trójkąta prostokątnego MNC:
𝑀𝑁 2 = 102 − 82
𝑀𝑁 2 = 100 − 64
𝑀𝑁 2 = 36
𝑀𝑁 = 6 (cm)
𝑇𝑆 = 𝑃𝑊 = 𝑀𝑁 = 6 cm, 𝑊𝑅 = 𝐴𝐵 = 12 cm 𝑇𝑃 = 𝑅𝑆 = 10 cm
Obwód trapezu PRST jest równy:
𝑃𝑊 + 𝑊𝑅 + 𝑅𝑆 + 𝑆𝑇 + 𝑇𝑃 = 6 cm + 12 cm + 10 cm + 6 cm + 10 cm = 44 cm.
Różnica obwodów: 48 cm – 44 cm = 4 cm.
Różnica obwodów trójkąta i trapezu jest równa 4 cm.

Zadanie 11.
Sposób I
x – długość odcinka KB
7∙(3,2+𝑥)
7∙8=4∙ 2
x = 0,8 (cm)
Sposób II
7 ∙ 8 : 4 = 14
14 ∙ 2 = 28
28 : 7 = 4
4 – 3,2 = 0,8
Sposób III
x – długość odcinka KB
2 ∙ 3,2 + 2x = 8
2x = 1,6
x = 0,8
Odcinek KB ma długość 0,8 cm.

Zadanie 12.
8:2=4
Szara widoczna część paska jest prostokątem o wymiarach 2 cm  4 cm.
Biała część jest trapezem o wysokości 2 cm i podstawach 12 – 4 = 8 (cm) oraz 8 – 2 = 6 (cm).
6+8
2
∙ 2 = 14
Odpowiedź: Pole widocznej białej części paska jest równe 14 cm2.

Zadanie 13.
Oznaczmy długość boku DE trójkąta jako a. Wtedy bok DA trójkąta ma długość 3a.
Ze wzoru na pole trójkąta otrzymujemy równanie:
1
24 = 2 ∙ 𝑎 ∙ 3𝑎
3a2 = 48
a=4
3a = 3 ∙ 4 = 12
P = 6  24 = 144 (cm2)
Zadanie 14.
Dzielimy prostokąt na 2 kwadraty o obwodach 24.
Suma obwodów kwadratów jest równa 48. Zauważmy, że jeśli przesuniemy linię podziału,
suma obwodów otrzymanych figur się nie zmieni.
Suma obwodów szukanych prostokątów jest równa 48, a stosunek tych obwodów jest równy
2 : 1.
Zatem obwód mniejszego prostokąta jest równy 48 : 3 = 16.
16
Skoro jeden bok tego prostokąta jest równy 6, to drugi bok ma długość − 6 = 2.
2
Prostokąt o mniejszym obwodzie ma wymiary 6  2.