Eren

Türk Dilinin

Şükrü Halûk AKALIN

Hazırlayan
EREN TÜRK DİLİNİN
ETİMOLOJİK SÖZLÜĞÜ
Etimolojik Prof. Dr. Hasan EREN

Sözlüğü
Bulgaristan Türklerinden Mahmure Hanım ve
(ETDES) Mustafa Nuri Bey’in üçüncü çocukları olarak 15
Mart 1919 tarihinde Bulgaristan’ın Vidin şehrin-
Hasan Eren’in Türk Dilinin Etimolojik de dünyaya geldi.
Sözlüğü’nün (TDES) yeni baskısı için
(ETDES)
İlkokulu ve rüştiyeyi Vidin’de bitirdi. Daha sonra
hazırladığı maddelerin, müsveddelerin, Vidin Bulgar Gimnazyumunda başladığı lise öğ-
fişlerin ve makalelerinin değerlendirilip renimini birincilikle tamamladı (1937). Bulgarca,
sözlük maddelerine dönüştürülmesi, mev- Rusça ve Fransızca öğrendi.
cut maddelerin notları ve düzeltmeleri Vidin Türkleri üzerine araştırma yapmak üzere
doğrultusunda düzenlenmesi ve işlenme- Bulgaristan’a gelen Macar Türkoloğu G. Németh
si yoluyla Şükrü Halûk Akalın tarafından

Etimolojik Sözlüğü
ile tanışması mesleğini ve hayat çizgisini belir-
hazırlanan geliştirilmiş ve genişletilmiş Hasan EREN leyen en önemli etken oldu. Németh’in teklifi
yeni baskı ETDES’te: üzerine Macaristan’a giderek Budapeşte Üniver-

Türk Dilinin
sitesinde Türkoloji öğrenimine başladı (1938).
Yazı dilimizdeki ve ağızlarımızdaki 3.738 Moğolca ve Macarca öğrendi. Macaristan’da

EREN
söz varlığının en eski dönemlerden baş- doktora tezini başarıyla savundu (1942). Dört yıl
layarak günümüze gelene kadar yaşadığı sonra da doçent unvanını aldı.
gelişmeler sunulmaktadır. Türkiye’ye gelerek, Ankara Üniversitesi Dil ve
Tarih-Coğrafya Fakültesinde doçent olarak gö-
Türkçenin söz varlığının tarihsel ve çağ- reve başladı (1948). Türk Dil Kurumunun ça-
daş Türk yazı dillerindeki, ağızlarındaki lışmalarına katıldı. Türkçe Sözlük’ün ikinci bas-
biçimleri ve anlamları da yer almaktadır. kısından itibaren TDK’nin sözlük çalışmalarına
Bu yönüyle ETDES yalnız Türkiye Türk- katkıda bulundu. TDK’de üye, asbaşkan, kol baş-
çesinin değil çağdaş Türk yazı dillerinin kanı olarak çalıştı. 17 Ekim 1983 tarihinde TDK
Başkanlığına atandı. Uzun yıllardır yayımlan-
ve ağızlarının da köken bilimi araştırma- makta olan Türk Ansiklopedisi’nin başredaktör-
ları için bir kılavuz niteliğindedir. lüğüne getirildi ve ansiklopedinin tamamlanma-
sını sağladı. TRT Radyo ve Televizyon Yüksek
Türk lehçelerinin yanı sıra dil ilişkisi içe-
Kurulu üyeliği görevinde bulundu.
risinde bulunduğumuz yaklaşık iki yüz
dilden 16.535 sözün tanıklığına başvurul- TDK Başkanlığı görevinin 20 Eylül 1993 tari-

Hasan EREN
muştur. hinde sona ermesinden sonra Eren, Türk dilinin
köken bilimi üzerindeki araştırmalarını yoğun-
İlk kez bu baskıda sunulan dizinler aracı- laştırdı ve 1999 yılında Türk Dilinin Etimolojik
lığıyla sözlüğün kapsamı ve içeriği gözler
Hazırlayan Sözlüğü’nü yayımladı.
önüne serildiği gibi dillere göre dizinde Şükrü Halûk AKALIN Ulusal ve uluslararası bilim çevrelerinin ödül-
alıntılarla birlikte Türkçenin diğer dillere lerine, onur üyeliklerine de layık görülen Eren,
verdiği sözcükler de görülebilmektedir. Macar Dil Bilimi Derneği, Macar Doğu Bilimleri
Derneği, Macar Bilimler Akademisi, Uluslarara-
sı Hungaroloji Derneği onur üyeliklerine seçildi.
ISBN 978-975-17-4616-0 Eren’e 24 Haziran 2000 tarihinde Macaristan
Cumhurbaşkanı tarafından en yüksek sivil Macar
liyakat nişanı verildi.
Prof. Dr. Eren 26 Mayıs 2007 tarihinde Anka-
ra’da vefat etti.
Fiyatı: 100,00 TL
 Türk Dil Kurumu Yayınları

Hasan EREN

EREN
TÜRK DİLİNİN
ETİMOLOJİK SÖZLÜĞÜ
(ETDES)

Hazırlayan
Şükrü Halûk AKALIN

Ankara, 2020
 Eren, Hasan (1919-2007)
Eren Türk Dilinin etimolojik sözlüğü / Hasan Eren; hazırlayan: Şükrü
Halûk Akalın.--Ankara: Türk Dil Kurumu, 2020.

LVIII+788 s.; 24 cm.— (Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk
Dil Kurumu Yayınları; 1346)

Dizin var.

ISBN 978-975-17-4616-0

1. Sözlükler, Türk Dili—Etimoloji 2. Sözlükler, Etimoloji I. Akalın, Şükrü

Halûk (haz.) II. e.a

413

Hasan Eren’in birinci ve ikinci baskısını 1999 yılında yaptığı

Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü’nün yeni baskısı için
yazdığı maddelerin, müsveddelerin, fişlerin ve makalelerinin
değerlendirilip sözlük maddelerine dönüştürülmesi,
mevcut maddelerin Eren’in notları doğrultusunda düzenlenmesi ve işlenmesi
yoluyla Şükrü Halûk Akalın
tarafından hazırlanan
geliştirilmiş ve genişletilmiş baskısıdır.
 Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu
Türk Dil Kurumu Yayınları: 1346

EREN TÜRK DİLİNİN ETİMOLOJİK SÖZLÜĞÜ (ETDES)

Prof. Dr. Hasan EREN
*
Hazırlayan:
Prof. Dr. Şükrü Halûk AKALIN
*
İnceleyiciler:
Prof. Dr. Emine YILMAZ
Prof. Dr. Paşa YAVUZARSLAN
*
Metin denetimi:
TDK - Uzman Belgin Tezcan AKSU
*
Sayfa tasarımı:
TDK - Mehmet GÜVEN
*
Baskı:
Önka Matbaacılık
Zübeyde Hanım Mahallesi, Sebze Bahçeleri Caddesi,
No:80 İskitler, 06070 Altındağ / ANKARA
Telefon: +90 (312) 384 26 85
Belgegeçer: +90 (312) 341 64 08
*
Birinci baskı: Ankara, 2020 Ekim
Baskı sayısı: 5.000 adet
ISBN: 978-975-17-4616-0
*
Dağıtım:
Türk Dil Kurumu
Atatürk Bulvarı No: 217
06680 Kavaklıdere / ANKARA
Telefon: +90 (312) 457 52 00
Belgegeçer: +90 (312) 468 07 83
Genel ağ: http://tdk.gov.tr
*
©5864 sayılı Yasa’ya göre
eserin bütün yayın, çeviri ve alıntı hakları
Türk Dil Kurumuna aittir.
İçindekiler

Sunuş - Şükrü Halûk Akalın • VII

Ön Söz - Hasan Eren • XXVII
Giriş - Hasan Eren • XXIX
Kullanım Kılavuzu • XLVI
Madde Düzeni • XLVIII
Kullanılan İşaretler • XLIX
Çeviri Yazı Abecesi, İşaretler ve Harf Karşılıkları • L
Rumca ve Grekçe Sözcüklerde Kullanılan Yunan Abecesi ve Karşılıkları • LIII
Kısaltmalar • LIV
Terimler • LV
Dil ve Diyalekt Adları Kısaltmaları • LVII
Sözlük • 1
Dizinler • 595
Bibliyografya • 741