Psychologia – wykład 2 (06.10.

2009)

Koncepcje osobowości człowieka

 Gordon Allport już w 1937 roku wyróżnić prawie 50 różnych definicji terminu osobowość
 Jest tym, co charakteryzuje daną jednostkę; ogólna suma tych sposobów reagowania na
innych ludzi wchodzenia z nimi w interakcje, które są charakterystyczne dla danej jednostki
 Zespół stosunkowo trwałych cech i predyspozycji behawioralnych i poznawczych, które ludzie
wnoszą we wszystkie sytuacje i interakcje z innymi i które przyczyniają się do istnienia różnic
indywidualnych (Matsumoto)

Wybrane koncepcje osobowości:

 Behawioryzm
 Psychoanaliza
 Poznawcza
 Humanistyczna
 Międzykulturowa (psychologia międzykulturowa Matsumoto)

1.  Behawioryzm
 John Watson, I. Pawłow, J. Skinner
 Zachowania człowieka, jego osiągnięcia w nauce, pracy, kontakty interpersonalne są zależne
od wyposażenia genetycznego oraz od środowiska fizycznego i społecznego
 Struktura zachowań człowieka jest ko pią struktury środowiska
 Człowiek jest zewnątrzsterowny

Środowisko (aktywne) – człowiek (reaktywny)

Behawioryści badają 3 obszary zachowań człowieka:

 Analiza środowiska
 Analiza reakcji behawioralnej
 Konsekwencje
Behawioryzm ma duże znaczenie praktyczne
Zachowaniem człowieka można sterować poprzez wzmocnienia pozytywne (marchewka) lub
negatywne (kij).

S (bodziec) R (reakcja)
Wygłaszanie przemówienia Czerwienienie się
Przyjęcie Luki pamięciowe
Randka Milczenie
Rozmowa kwalifikacyjna Niezręczne gesty
Unikanie kontaktu wzrokowego
Eksperyment I. Pawłowa i implikacje dla zarządzania

2 grupy psów:
1. Pokazywał planszę z okręgiem, a potem dawał jedzenie
2. Pokazywał planszę z elipsą
Później pierwszym coraz bardziej spłaszczał okrąg (do elipsy), a tym drugim zmieniał elipsę powoli w
okrąg. Aż w końcu zmienił im plansze. A psy wpadły w szał.

Czy osobowość człowieka jest tworem tylko okoliczności zewnętrznych?

Strategie własnego rozwoju

1. Strategia permanentnego rozwoju (każdy próbuje podnosić sobie poprzeczkę, więcej, dalej,
motywacja osiągnięć; Alicja w krainie czarów, )
2. Strategia toksyczna (betony intelektualne; Nie będę się rozwijał, bo nie! Bo nie chcę., Wieczni
malkontenci, narzekacze)

Procedura wzmocnień pozytywnych

 Procedura stałych odstępów czasowych (stały odstęp nagrody)
 Procedura zmiennych odstępów czasowych (nie wiadomo, kiedy będzie nagroda)
 Procedura stałych proporcji (co stałą liczbę zadań dostaje się wzmocnienie)
 Procedura zmiennych proporcji (nie wiemy, co ile wykonanych zadań dostanie się
wzmocnienie pozytywne)

Sterowanie negatywne (karanie)

Konsekwencje stosowania kar
 Generalizacja zachowania
 Zaburzenia emocjonalne, lęki, schizofrenia, próby samobójcze, śmierć…
 Unikanie źródła karania
 Kary uczą jak karać – dostarczają negatywnych wzorców zachowania
 Proces karania jest procesem uczenia się (jak karać innych)

(J. Kozielecki – Historia bodźców negatywnych)

Metafora gorącego pieca

(Jaka powinna być kara?)
 Gorący piec promieniuje ciepłem i ostrzega, że dotknięcie grozi oparzeniem.
 Gorący piec parzy natychmiast po dotknięciu
 Gorący piec parzy każdego
 Gorący piec parzy zawsze, nigdy nie jest na urlopie

2.  Psychologia Psychodynamiczna (Psychoanaliza)

Projekt człowieka:
 Zachowanie jest napędzane przez wewnętrzne siły – sieć oddziaływań (popędy)
  Przyczyną działań ludzkich są wrodzone instynkty (Eros, Thanatos). Miłość i nienawiść
przeplatają się w każdej dziedzinie życia. Zwykle miłość nie jest wolna od domieszki
nienawiści, która może przejawiać się w formie znudzenia, zniechęcenia, rozczarowania. Od
tej dozy nienawiści może być wolna tylko miłość rodzicielska.
 Słowo klucz: nieświadomość
 Człowiek jest aktorem, które nie zna przyczyn swojego dramatu
<Pytanie na egzaminie: narysuj Thanatosa.>

Struktura osobowości:
 Zasada realizmu -> ego
 Zasada przyzwoitości -> superego
 Zasada przyjemności -> ID

Osobowość człowieka - ID
 ID – dziecko – struktura przyjemności, najbardziej prymitywna, pierwotna część struktury
ludzkiej
 Kształtuje się jako pierwsza
 Siedlisko popędów: seksualnego i agresywnego
 Kieruje się zasadą przyjemności – dąży do natychmiastowego zaspokojenia potrzeby bez
względu na warunki i konsekwencje
 ID widoczny jest we wczesnym okresie życia, gdy dzieci domagają się bezzwłocznego
zaspokojenia swych potrzeb. Ale dziecko nie rozwija się w próżni .Zaczyna dostrzegać, że jego
żądania nie zawsze spotykają się z aprobatą.

Superego – konwenanse społeczne, odpowiedzialność, sumienie, kultura

(rodzic)
 reprezentuje wartości moralne,
 Rozwija się między 3 a 5 rokiem życia
 Kształtuje się poprzez wychowanie i proces internalizacji – podświadome utożsamianie się z
zasadami rodziców
 Złożone z 2 systemów: sumienie (wskazuje czego nie powinno się robić) i ego idealne (idealny
obraz osoby – „taki powinienem się stać”)

Ego
 Rozwija się w pierwszych miesiącach życia
 Jest podstawową funkcją radzenia sobie z rzeczywistością pośredniczy między ID,
rzeczywistością i superego
 Decyduje, które instynkty płynące ze strony id mogą być zaspokajane zgodnie z wymaganiami
superego i oczekiwaniami otoczenia
 Wykorzystuje w swym działaniu procesy poznawcze takiej jak myślenie, pamięć
spostrzeganie
 Jest świadome i odpowiedzialne za nasze decyzje i postępowanie

Sztuka samoobrony (psychiczne klapy bezpieczeństwa)

1. Represja – usuwanie ze świadomości myśli o konfliktach, przykrych przeżyciach
 2. Projekcja – nieświadome rzutowanie swoich złych cech na innych, mierzenie innych swoją
miarą – obiektem projekcji jest ktoś podobny do nas, np. osobnik nienawidzący drugiego
człowieka i przeżywający lęk przed swoim sumieniem zaczyna odwracać sytuację, przenosząc
swoje stany na drugą osobę: Nie ja go nienawidzę, lecz on mnie.
3. Racjonalizacja – nieadekwatne wyjaśnienie przyczyn zachowania – działania i motywy
prawdziwe są zastępowane przez „mile widziane”, „nie ma tego złego, co by na dobre nei
wyszło”
a. Kwaśne winogrona – nie mogąc osiągnąć celu uzasadnia, że lepiej jest bez jego
osiągnięcia
b. Słodkie cytryny
4. Substytucja – zastępowanie celów, których nie można osiągnąć, celami, które są łatwiejsze
a. Kompensacja (człowiek skierowuje całą aktywność na dziedziny podobne do celów,
których nie udało się osiągnąć)
b. Sublimacja (ucieczka w świat fantazji, wyobraźni)
5. Dysocjacja – rozszczepienie jaźni na części elementarne, nadmierne teoretyzowanie jest
namiastką działania np. jeśli nie spadnę z krawężnika do końca chodnika, to rozmowa
kwalifikacyjna się uda;
6. Ekspiacja – mechanizm stanowiący formę obrony przed własną niechęcią lub nawet
wrogością w stosunku do drugiego człowieka. Wynagradzanie drugiej osobie krzywd, których
się jej realnie nie wyrządziło, chociaż ma się na to ochotę.
7. Identyfikacja – podwyższanie poczucia własnej wartości przez utożsamianie się inną osobą
lub instytucją, często o wybitnej pozycji – prowadzi to do naśladownictwa obiektu i zmniejsza
dystans psychiczny do niego

Wykonaj test preferencji osobowościowych

Test: moje wartości, moje cele

S. Przytuła, Psychologia zarządzania, Wybrane zagadnienia – Rozdział 2

Być kim się jest – co znaczy samorealizacja? – Pomocnik Psychologiczny nr 50/2684, s. 30