Bilgisayar Ağlarına Giriş

BMT-211 Veri İletişimi

11.11.2020 1
 Ağ Katmanları ve OSI

BMT-211 Veri İletişimi

11.11.2020 2
 KONULAR

• OSI Referans Modeli (Open System Interconnetion)

• OSI Katmanları
• Katmanlar Arası Geçiş
• TCP/IP ve Dod Modeli
• Katmanlarda Bağlantılar

BMT-211 Veri İletişimi

11.11.2020 3
 Neden Katmanlar ?

 Kompleks sistemlerle ilgilenebilmek için.

 Anlaşılır yapılar, kompleks sistem parçalarının
birbirleriyle ilişkisinin tanımlanmasını sağlar.
 Modülerlik sistemlerin bakımını ve
güncelleştirilmesi işlemlerini kolaylaştırır.

BMT-211 Veri İletişimi

11.11.2020 4
 OSI (Open System Interconnection) Referans Modeli

• Farklı bilgisayarların birbirleri ile iletişimi ?

• 1980 yılında ISO (International Standarts Organization – Uluslar arası
Standartlar Organizasyonu) çalışmalara başlamış
• 1984 yılında OSI (Open Systems Interconnection-Açık Sistem
Bağlantıları) referans modeli ortaya çıkmıştır.

BMT-211 Veri İletişimi

11.11.2020 5
 OSI KATMANLARI

• Uygulama Katmanı (Application)

• Sunum Katmanı (Presentation)
• Oturum Katmanı (Session)
• Taşıma Katmanı (Transport)
• Ağ Katmanı (Network)
• Veri İletim Katmanı (Data Link)
• Fiziksel Katman (Physical)
6 11.11.2020 BMT-211 Veri İletişimi
 OSI’nin Katmanları /2

• OSI’de her katman

çözülmesi gereken
problemleri tanımlar.
• Bu katmanlarda çalışan
aygıt ve protokoller ise
bu problemlere çözüm
getirir.
• 2 bölümde incelenebilir.
○ Application (Uygulama)
○ Transport (Taşıma)

BMT-211 Veri İletişimi

11.11.2020 7
 OSI Katmanları /3
• Application Set(uygulama seti) uygulamalar yani programlarla ilgili
konuları içerir. Genellikle sadece yazılımsaldır. Modelin en üstündeki
uygulama katmanı kullanıcıya en yakın katmandır.
• Transport Set(veri aktarım seti) veri iletişimi ile ilgili meseleleri
tanımlar. Fiziksel ve veri aktarım katmanları hem yazılımsal hem de
donanım olarak görevini yerine getirebilir. Fiziksel katman(en alt
katman) fiziksel ağ ortamına(ağ kablosuna mesela) en yakın
katmandır. Ve esas olarak bilgiyi kablodan aktarmakla görevlidir.

BMT-211 Veri İletişimi

11.11.2020 8
 KATMANLAR ARASI GEÇİŞ

• OSI Modelinde en üst katmandan yola çıkan ham veri (örneğin A harfi,
bir resim, bir ses dosyası vb.), her katmanda o katmanla ilgili bazı ek
bilgiler eklenerek bir alt katmana aktarılır.

9 11.11.2020 BMT-211 Veri İletişimi

 KATMANLAR ARASI GEÇİŞ /2

• Alıcı bilgisayarda ise, alttan üste doğru her katman karşı taraftaki
eş katmanın bilgisini kullanır, gerekeni yapar, bu bilgiyi temizleyip
paketi bir üst katmana geçirir.

10 11.11.2020 BMT-211 Veri İletişimi

 Katman 1: Fiziksel Katman (Physical Layer)
• Fiziksel katman verinin kablo üzerinde alacağı fiziksel yapıyı tanımlar .
• Bu katmanda 1 ve 0’ların nasıl elektrik, ışık veya radyo sinyallerine
çevrileceğini ve aktarılacağını tanımlar.
• Gönderen tarafta 1. katman, bir ve sıfırları elektrik sinyallerine çevirip
kabloya yerleştirirken, alıcı tarafta 1. katman, kablodan okuduğu bu
sinyalleri tekrar bir ve sıfır haline getirir.

BMT-211 Veri İletişimi

11.11.2020 11
 Katman 1: Fiziksel Katman ( Physical Layer)

• Fiziksel katman veri bitlerinin karşı tarafa, kullanılan

medya(kablo, fiber optik, radyo sinyalleri) üzerinden
nasıl gönderileceğini tanımlar.
• İki tarafta aynı kurallar üzerinde anlaşmamışsa veri
iletimi mümkün değildir. Örneğin bir taraf sayısal 1
manasına gelen elektrik sinyalini +5 volt ve 2
milisaniye süren bir elektrik sinyali olarak yolluyor,
ama alıcı +7 volt ve 5 milisaniyelik bir sinyali kabloda
gördüğünde bunu 1 olarak anlıyorsa veri iletimi
gerçekleşmez
BMT-211 Veri İletişimi

11.11.2020 12
 Katman 1: Fiziksel Katman (Physical Layer)
• Fiziksel katman bu tip çözülmesi gereken problemleri tanımlamıştır.
(Protokoller vasıtasıyla)
• Üreticiler(örneğin ağ kartı üreticileri) bu problemleri göz önüne alarak
aynı değerleri kullanan ağ kartları üretirler. Böylece farklı üreticilerin
ağ kartları birbirleriyle sorunsuz çalışır.

BMT-211 Veri İletişimi

11.11.2020 13
 Katman 2: Veri İletim Katmanı (Data Link Layer)
• Veri bağlantısı katmanı fiziksel katmana erişmek
ve kullanmak ile ilgili kuralları belirler.
• Veri bağlantısı katmanının büyük bir bölümü ağ
kartı içinde gerçekleşir.
• Veri bağlantısı katmanı ağ üzerindeki diğer
bilgisayarları tanımlama, kablonun o anda kimin
tarafından kullanıldığının tespiti ve fiziksel
katmandan gelen verinin hatalara karşı kontrolü
görevini yerine getirir

BMT-211 Veri İletişimi

11.11.2020 14
 Katman 2: Veri İletim Katmanı (Data Link Layer)
• Veri iletim katmanı iki alt bölüme ayrılır: Media
Access Control(MAC) ve Logical Link Control(LLC).

VERİ İLETİM LLC

KATMANI MAC

BMT-211 Veri İletişimi

11.11.2020 15
 Katman 2: MAC Alt Katmanı
• MAC alt katmanı veriyi hata kontrol
kodu(CRC), alıcı ve gönderenin MAC
adresleri ile beraber paketler ve fiziksel
katmana aktarır.
• Alıcı tarafta da bu işlemleri tersine yapıp
veriyi veri bağlantısı içindeki ikinci alt katman
olan LLC'ye aktarmak görevi yine MAC alt
katmanına aittir.

BMT-211 Veri İletişimi

11.11.2020 16
 Katman 2:
LLC Alt Katmanı
• LLC alt katmanı bir üst katman olan ağ katmanı(3. katman) için geçiş
görevi görür.

• Protokole özel mantıksal portlar oluşturur (Service Access Points,

SAPs). Böylece kaynak makinada ve hedef makinada aynı protokoller
iletişime geçebilir(örneğin TCP/IP<-->TCP/IP).

• LLC ayrıca veri paketlerinden bozuk gidenlerin(veya karşı taraf için

alınanların) tekrar gönderilmesinden sorumludur. Flow Control (Akış
Kontrolü) yani alıcının işleyebileğinden fazla veri paketi gönderilerek
boğulmasının engellenmesi de LLC'nin görevidir.

BMT-211 Veri İletişimi

11.11.2020 17
 Katman 3: Ağ Katmanı (Network Layer)

• Ağ katmanı veri paketine farklı bir ağa

gönderilmesi gerektiğinde yönlendiricilerin
kullanacağı bilginin eklendiği katmandır. Örneğin
IP protokolü bu katmanda görev yapar.

BMT-211 Veri İletişimi

11.11.2020 18
 Katman 4 : Taşıma Katmanı
(Transport Layer)

• Taşıma katmanı üst katmanlardan gelen veriyi ağ paketi boyutunda parçalara böler. NetBEUI( (NetBIOS
Extended User Interface), TCP ve SPX gibi protokoller bu katmanda çalışır. Bu protokoller hata kontrolü gibi

görevleri de yerine getirir.

• Taşıma katmanı alt katmanlar (Transport Set) ve üst katmanlar (Application Set) arasında geçit
görevini görür.

• Alt katmanlar verinin ne olduğuna bakmadan karşı tarafa yollama işini yaparken üst katmanlarda
kullanılan donanım ile ilgilenmeden verinin kendisi ile uğraşabilirler.

BMT-211 Veri İletişimi

11.11.2020 19
 Katman 5: Oturum Katmanı
(Session Layer)

• Oturum katmanı bir bilgisayar birden fazla bilgisayarla aynı anda

iletişim içinde olduğunda, gerektiğinde doğru bilgisayarla
konuşabilmesini sağlar.
• Örneğin A bilgisayarı B üzerideki yazıcıya yazdırırken, C bilgisayarı B
üzerindeki diske erişiyorsa, B hem A ile olan, hem de C ile olan
iletişimini aynı anda sürdürmek zorundadır.
• Bu katmanda çalışan NetBIOS ve Sockets gibi protokoller farklı
bilgisayarlarla aynı anda olan bağlantıları yönetme imkanı sağlarlar.

BMT-211 Veri İletişimi

11.11.2020 20
 Katman 6: Sunum Katmanı
(Presentation Layer)

• Sunum katmanının en önemli görevi yollanan verinin karşı bilgisayar tarafından anlaşılabilir halde olmasını
sağlamaktır. Böylece faklı programların birbirlerinin verisini kullanabilmesi mümkün olur.

• Dos ve Windows X metin tipli veriyi 8 bit ASCII olarak kaydederken (örneğin A harfini 01000001 olarak), NT
tabanlı işletim sistemleri 16 bit Unicode'u kullanır (A harfi için 0000000001000001). Ancak kullanıcı tabii ki
sadece A harfiyle ilgilenir. Sunum katmanı bu gibi farklılıkları ortadan kaldırır.

• Sunum katmanı günümüzde çoğunlukla ağ ile ilgili değil, programlarla ilgili hale gelmiştir. Örneğin eğer siz iki
tarafta da gif formatını açabilen bir resim gösterici kullanıyorsanız, bir makinanın diğeri üzerindeki bir GIF
dosyayı açması esnasında sunum katmanına bir iş düşmez, daha doğrusu sunum katmanı olarak kastedilen
şey, aynı dosyayı okuyabilen programları kullanmaktır.

BMT-211 Veri İletişimi

11.11.2020 21
 Katman 7: Uygulama Katmanı (Application Layer)
• Uygulama katmanı programların ağı kullanabilmesi için araçlar sunar. Microsoft API'leri uygulama
katmanında çalışır. Bu API'leri kullanarak program yazan bir programcı, örneğin bir ağ sürücüsüne
erişmek gerektiğinde API içindeki hazır aracı alıp kendi programında kullanır. Alt katmanlarda
gerçekleşen onlarca farklı işlemin hiçbirisiyle uğraşmak zorunda kalmaz.

• Uygulama katmanı için bir diğer örnek HTTP'dir. HTTP çalıştırılan bir program değil bir protokoldür.
Yani bir kurallar dizesidir. Bu dizeye göre çalışan bir Browser (Internet Explorer mesela), aynı
protokolü kullanan bir Web sunucuya erişir.

BMT-211 Veri İletişimi

11.11.2020 22
 TCP/IP ve Dod Modeli
• İnternetin temel aldığı TCP/IP protokol kümesi Department of Defense
(DoD) tarafından geliştirilmiştir.
• DoD modeli daha önce açıkladığımız OSI modelinin özetlenmiş hali
gibi düşünülebilir. Bu modelde 4(Fiziksel eklenirse 5 de olabilir bazı
kaynaklara göre) katman mevcuttur.

BMT-211 Veri İletişimi

11.11.2020 23
 TCP/IP ve Dod Modeli

BMT-211 Veri İletişimi

11.11.2020 24
 Dod Modeli Protokolleri

BMT-211 Veri İletişimi

11.11.2020 25
 İnternet Protokol Yığıtı - 5 Katmanlı
(Internet Protocol Stack)

• uygulama: network uygulamalarını

destekler (ftp, smtp, http) application

• taşıma: uçtan uca iletişim (tcp, udp) transport

• network: datagramların kaynaktan
network
hedefe yönlendirilmesi (ip, yönlendirme
protokolleri
link
• veri iletimi: komşu düğümler arasında
veri transferi (ppp, ethernet ) physical
• fiziksel: “kablodaki” bitler
BMT-211 Veri İletişimi

11.11.2020 26
 İnternet Yığıtında Katmanlar Arası Geçiş

Her katman bir üst katmandan veriyi alır

• yeni veri birimini oluşturmak için başlık (header) ekler
• ve veri birimini bir alt katmana geçirir.
kaynak hedef
M application application M message
Ht M transport transport Ht M segment
Hn Ht M network network Hn Ht M datagram
Hl Hn Ht M link link Hl Hn Ht M frame
physical physical
BMT-211 Veri İletişimi
11.11.2020
27
 Katmanlarda bağlantılar

• Mantıksal Bağlantı (Logical Connection)

• Fiziksel bağlantı (Physical Connection)

BMT-211 Veri İletişimi

11.11.2020 28
 Mantıksal (Logical) Bağlantı

application
transport
network
link
Her Katman: physical
network
application link
• Dağıtık transport physical
network
link
physical
application application
• “ağ objeleri” transport transport
her dügümde network network
katman link link
physical physical
fonksiyonlarını BMT-211 Veri İletişimi

11.11.2020
uygular 29
 Mantıksal (Logical) Bağlantı
data
application
transport
transport
network
Örnek: taşıma link
(transport) physical
• Uygulamadan veri alır ack network
application link
• Datagram oluşturmak transport data physical
için adresleme ve network
güvenilirlik kontrolü link
data
ekler physical
application application
• datagram eş katmana transport transport
transport
gönderir. network network
• Eşinden iletinin link link
alındığına dair “ack” BMT-211 Veri İletişimi
physical physical
bekler
11.11.2020 30
 Fiziksel (Physical) Bağlantı

data
application
transport
network
link
physical
network
application link
transport physical
network
link
physical data
application application
transport transport
network network
BMT-211 Veri İletişimilink link
11.11.2020 physical physical 31