Dorota Zdybel
Montessorianska koncepcja
wychowania do niezaleznosci -
proba wspolczesnej interpretacji
Pedagogika Rodziny 5/3, 47-58
2015
Artykut zostat opracowany do udostepnienia w internecie przez
Muzeum Historii Polski w ramach prac podejmowanych na rzecz
Zapewnienia otwartego, powszechnego i trwatego dostepu do
polskiego dorobku naukowego i kulturalnego. Artykut jest umieszczony
wkolekcji cyfrowej bazhum.muzhp.pl, gromadzacej zawartos¢ polskich
czasopism humanistycznych i spotecznych.
Tekst jest udostepniony do wykorzystania w ramach
dozwolonego uzytku.Pedagogika Rodziny. Family Pedagogy
nr 5(3)/2015, ss. 47-58
Dorota Zdybel
Spotecana Akademia Nauk w todzi
Montessorianska koncepcja wychowania
do niezaleznosci — préba wspdtczesnej
interpretacji
Montessori’s concept of education for independence —
contemporary interpretation
Abstract: Article presents a theoretical analysis of Montessori’s concept of education
for cognitive and socio-emotional autonomy. The main aim is prove 2 unique
contemporary validity of theoretical and methodological aspects of this educational
philosophy. First, the cycle of self-discipline development, as observed by Maria
Montessori, has been described with reference to different forms of pedagogical
actions, helping children to transform from perceiving classroom rules of behavior as
external to self-direction, deeply grounded in internal needs for autonomy and self-
realization. Then, deep analogies between Montessori pedagogy and contemporary
theories of self-regulation by B. Zimmerman has been shown. As 2 summary,
“Decalogue of Montessori Teacher” has been reminded, as a set of rules for everyday
educational work based on the principle of “desired non-interference”.
Keywords: Montessori, education for independence, autonomy, self-regulation, self-
discipline
Wprowadzenie
Wychowanie do niezaleznosci jest kamieniem wegielaym pedagogiki Masii
Montessori. Niezaleznoéé jest tt rozumiana jako stopniowe uwalnianie sig od
zewnetuznych naciskéw i ogianiczeti, oparte na naturalue} dziecigce| potrzebie
samostanowienia i radzenia sobie z odpowiedzialnoscia 2a samego siebie. Celem48 Dorota Zdybel
niniejszego artykulu jest przekonanie czytelnika, 2 Montessoriaiska koncepeja
niezaleznosci edukacyjnej ma charakter niezwykle dojrzaly, gleboko przemyslany
iwielowymiarowy, opasty na wnikliwych studiach anteopologicznych, dzieki cze-
mu zachowvje swaaktualnos€ do dzis, Jest to spdjnai wewnetrznie uporzadkowana
filozofia wychowania, ktéra powinna byé konsekwentnie realizowana zaréwao
zkole, jak iw domu. Warto zatem przypomnie¢ jej podstawowe zalozenia:
— Montessori podkredla, i wolnoéé i niezaleanosé, choé w jezyku potocanym
czesto uzywane zamiennie, nie powinny byé ze soba utozsamiane — ,,orga-
nizm moée byé niezalezny, nie bedge jednoczesnie wolnym, jednak nie mozna
byé prawdziwie wolaym, nie osiagnawszy upszednio niezaleznoéci jako
podstawy” [Standing 1962, s, 281]. ,,Zadne zwierze zatem, choé niezalezne,
nie moze byé wolne w sensie, w jakim czlowiek osiaga wolnoé: prawdzi-
wa wolnosé wyboru jest bowiem nierozerwalnie zwiazana ze zdolnoscig do
myslenia i rozumowania — kaady akt éwiadomego wyborn jest w sposéb ko-
nieczny poprzedzony aktem intelektu”, myslenia, wartoSciowania, keytyczne|
oceny itp. [Standing 1962, s. 282}.
— Kaidy kolejay poziom niezaleznosci sozwijajacego sig organizam pojawia sie
jako regultat procesu nabywania nowe| funkeji czy umiejetosci. ,,Osiggnaé
niezaleznos oznacza, Ze organizm jest w stanie przetewaé i funkejonowad
bez bezposteduie), natychmmiastowej pomocy innych, Jak piskleta — tak dlugo,
jak pozostaja w gnieddzie sq zaleane od podywienia dostarczanego przez
sodzicéw. Kiedy staja sie zdolne do latania i samodzielaego zdobywania po-
karmmn, osiagaja niezaleznos¢” [Standing 1962, s. 282]. W’ rozwoju czlowieka
niezaleznosé fizyczna jest tylko zaczatkiem, punktem wyjécia do kon-
struowania glebokich pokladow zycia psychicznego — ,,rozw6j dziecka podaza
droga osiagania kolejnych pozioméw niezaleznosci, a nasza