Dzieci Zlateralizowane Inaczej

Alina Jakubowska
Dzieci zlateralizowane
inaczej
PRZYCZYNY • SKUTKI • DIAGNOZA
ORGANIZACJA POMOCY
Autor: Alina Jakubowska
Forum Media Polska Sp. z o. o.

ul. Polska 13, 60-595 Poznań
tel. 61 66 55 810 lub 61 66 55 750
faks 61 66 55 888
e-mail: biuro@forum-media.pl
www.forum-media.pl
© Copyright by Forum Media Polska Sp. z o. o., Poznań 2019

Wszelkie prawa zastrzeżone
Opiekun merytoryczny Agata Szymczak
Nadzór wydawniczy Eunika Nichterlein
Zdjęcia Alina Jakubowska, dreamstime.com, Adobe Stock
Projekt okładki, skład Marzena Rosochacz
Druk Perfekt Druk
ISBN 978-83-260-3363-6 (zeszyt 1 i 2)

ISBN 978-83-260-3365-0 (zeszyt 2)
Nr produktu: 170320/917428
Dzieci zlateralizowane inaczej
PRZYCZYNY • SKUTKI • DIAGNOZA • ORGANIZACJA POMOCY
Spis treści
Wstęp ................................................................................................................................................... 5
1. Związek między lateralizacją czynności ruchu i zmysłów

a czynnością półkul mózgowych.............................................................................................. 6
2. Przyczyny i skutki niejednorodności procesów lateralizacji .................................................. 7

2.1. Przyczyny lateralizacji niejednorodnej ............................................................................. 7
2.2. Skutki lateralizacji niejednorodnej ................................................................................... 8
3. Diagnoza dominacji stronnej u dzieci w wieku przedszkolnym ............................................ 8
4. Organizacja pomocy dzieciom o niekorzystnej lateralizacji stronnej .................................. 9

4.1. Pomoc dziecku o dominacji jednorodnej lewostronnej ................................................ 9
4.2. Pomoc dziecku o dominacji skrzyżowanej lub nieustalonej.......................................... 10
4.3. Współpraca z rodzicami dziecka ..................................................................................... 11
5. Propozycje ćwiczeń i zabaw terapeutycznych stymulujących proces lateralizacji .......... 11

5.1. Ćwiczenia i zabawy rozwijające motorykę dużą i małą ............................................... 11
5.2. Ćwiczenia i zabawy rozwijające orientację w schemacie ciała (somatognozję)..... 16
5.3. Ćwiczenia i zabawy rozwijające orientację w przestrzeni ............................................. 17
Literatura ....................................................................................................................................... 19
6. Przykładowe karty pracy ............................................................................................................ 20
www.forum-media.pl 3
Wstęp
Procesy lateralizacji i związanej z nią orientacji w schemacie własnego ciała oraz w przestrzeni
rozpoczynają się już w okresie bardzo wczesnego dzieciństwa, a prawidłowy ich przebieg w dal-
szym życiu dziecka warunkuje sukcesy w nauce czytania i pisania. U większości dzieci wymienione
procesy kształtują się bez wyraźnych zakłóceń, ale rzeczą normalną jest też to, iż u niektórych
dzieci przebiegają one niekoniecznie w oparciu o „model książkowy”, czyli dokładnie tak, jak
byśmy tego oczekiwali. Inaczej mówiąc – są sprawą indywidualną dla każdego dziecka i tak też
należy je postrzegać, planując pracę korekcyjno-kompensacyjną oraz utrwalającą prawidłowe
nawyki.
Powierzchowne spojrzenie na wymienione procesy niejednokrotnie prowadzi do bardzo uogól-

nionych i nieprofesjonalnych stwierdzeń typu „zaburzona lateralizacja” lub „nieprawidłowa
lateralizacja”. O wiele lepsze wydaje się stosowanie terminu „dzieci zlateralizowane inaczej”,
przede wszystkim dlatego, że proces lateralizacji kończy się około 12. roku życia dziecka. Nie-
rzadko daje się zauważyć, że „dzieci zlateralizowane inaczej” niż byśmy tego oczekiwali, są
równie sprawne jak ich „prawidłowo zlateralizowani” rówieśnicy. Zdarza się i tak, że swoją spraw-
nością motoryczną i tempem pracy daleko wybiegają przed dzieci, u których wszystkie sfery
rozwoju mieszczą się w normie adekwatnej do wieku.
W czym więc tkwi główny problem „dzieci zlateralizowanych inaczej”? Głównie w tym, że tej
grupie dzieci zdecydowanie trudniej przychodzi nauka czytania i pisania. Chodzi o to, że wbrew
naturalnym uwarunkowaniom, niezależnym od ich woli, muszą pisać i czytać od strony lewej do
prawej, posługiwać się narzędziami przystosowanymi do używania przez dzieci praworęczne.
Nie dotyczy to jedynie nożyczek, które dziś bez problemu można nabyć zależnie od preferencji
dłoni – dla dzieci praworęcznych lub leworęcznych. Niestety i w tej kwestii brak wiedzy sprawia,
że pomimo tej możliwości często dziecku leworęcznemu kupuje się zwykłe nożyczki (dla osób
praworęcznych), nie wnikając w to, że praca z ich wykorzystaniem już na starcie oznacza niepo-
wodzenie, gdyż nie są one przystosowane do dłoni ręki wiodącej dziecka leworęcznego.
Głównym celem niniejszego opracowania jest więc zwrócenie uwagi na dzieci o niekorzystnej
dominacji stronnej ze względu na naukę czytania i pisania oraz organizacja pomocy tym dzie-
ciom w pokonaniu barier utrudniających nabycie kluczowych umiejętności do dalszej nauki.
Alina Jakubowska
1. Związek między lateralizacją czynności ruchu

i zmysłów a czynnością półkul mózgowych
Lateralizacja czynności (stronności) – inaczej przewaga funkcjonalna o charakterze asymetrii
w odniesieniu do parzystych narządów ruchu i organów zmysłu znajdujących się po prawej
i lewej stronie ciała. Przejawia się w postaci preferencji do używania ręki, nogi, oka i ucha leżą-
cych po jednej stronie osi ciała. Dotyczy czynności organizmu wymagających udziału nie tylko
jednego organu (np. oka), ale też przyjęcia roli wiodącej przez jeden z tych organów podczas
wykonywania czynności angażujących obydwa parzyste organy. Taki organ określamy jako
„dominujący” albo „wiodący”.
Lateralizacja czynności jest ściśle związana z dominacją jednej z półkul mózgowych. Zdecy-
dowana większość szlaków nerwowych wiążących mózg z narządami ruchu i zmysłu krzyżuje
się. Polega to na tym, że drogi nerwowe z prawej strony ciała przechodzą do lewej półkuli, zaś
z lewej strony ciała docierają do prawej półkuli mózgu. Jako przykład można wymienić czyn-
ność ruchową lewej ręki, kierowanej przez prawą półkulę mózgową.
Najczęściej spotykanym modelem u ludzi jest dominacja półkuli lewej, objawiająca się wio-
dącą prawą ręką, prawą nogą i prawym okiem. Wówczas mamy do czynienia z lateralizacją
prawostronną.
Inny model, rzadziej spotykany u ludzi, jest związany z dominacją półkuli prawej i objawia się
wiodącą lewą ręką, lewą nogą i lewym okiem. Wówczas mamy do czynienia z lateralizacją
lewostronną.
Oba wymienione modele stanowią tzw. lateralizację ustaloną jednorodną.
Jednak nie zawsze jedna z półkul mózgowych dominuje nad drugą. Zdarza się, zwłaszcza
u dzieci w wieku przedszkolnym, że wyraźnej dominacji jednej z półkul brakuje, co łatwo jest
zauważyć np. przy rysowaniu, jedzeniu. Takie dzieci posługują się na przemian raz lewą, raz
prawą ręką, co określamy mianem oburęczności (i odpowiednio w przypadku nóg będzie to
obunożność, a w przypadku oczu – obuoczność). Wówczas mamy do czynienia z modelem
lateralizacji określanym jako lateralizacja nieustalona.
Warto też wspomnieć o słabo zaznaczonej lateralizacji, gdzie proces lateralizacji jest zauwa-
żalny, ale trudno jest jednoznacznie określić wyraźną przewagę czynnościową narządów ruchu
i zmysłu.
Ponadto istnieje jeszcze typ lateralizacji, określany jako lateralizacja ustalona skrzyżowana.
W obrębie tego modelu obserwuje się wyraźną przewagę czynnościową narządów ruchu i zmy-
słów, jednakże nie po tej samej, a po obu stronach ciała. Jako przykłady można wymienić
dziecko praworęczne, lewooczne i prawonożne (PP, LL, PP) lub dziecko leworęczne, prawo-
oczne, lewonożne (LL, PP, LL).
Zarówno lateralizacja nieustalona, jak i skrzyżowana mieszczą się w obrębie lateralizacji

niejednorodnej.
W celu lepszego zrozumienia związku między lateralizacją czynności ruchów i zmysłu a czynno-
ścią półkul mózgowych, warto przeanalizować zamieszczone niżej modele lateralizacji.
6 www.forum-media.pl
Rys. 1. Modele lateralizacji w oparciu o rysunek z książki Marty Bogdanowicz „Leworęczność

u dzieci”, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1989, str. 31
2. Przyczyny i skutki niejednorodności

procesów lateralizacji
2.1. Przyczyny lateralizacji niejednorodnej

W świetle dzisiejszej wiedzy normę i odchylenia od normy w procesie lateralizacji rozpatrujemy
z punktu widzenia modelu lateralizacji, tempa jej rozwoju oraz fizjologicznego podłoża tego pro-
cesu. Za prawidłowe powszechnie uznaje się modele lateralizacji jednorodnej, uwarunkowane
dominacją jednej z półkul (prawostronną i lewostronną).
Lateralizację niejednorodną (nieustaloną oraz skrzyżowaną) uznaje się za odbiegającą od

normy. Jej przyczyny mogą mieć charakter pierwotny lub wtórny.
Do przyczyn pierwotnych należą:

• spowolnienie procesu lateralizacji, uwarunkowane genetycznie
• zlokalizowane uszkodzenie jednej z półkul mózgowych we wczesnym dzieciństwie i przejęcie
dominacji przez drugą półkulę
• stany patologiczne centralnego układu nerwowego
• współistnienie różnego rodzaju zaburzeń rozwojowych wieku dziecięcego (np. zaburzenia
percepcji i motoryki).
Jako przyczyny wtórne można wymienić:

• wpływy środowiskowe, zmieniające ręczność poprzez trening z powodów społecznych (prze-
stawianie dziecka leworęcznego na praworęczne; w rezultacie ćwiczona jest nie ta ręka,
która miała zdecydowanie większą szansę być bardziej sprawną, ale ta, która od początku
była mniej sprawna)
• wpływ warunków zewnętrznych na dominację lewej ręki, tzw. złe nawyki (jako przykład
można wymienić praworęczną matkę, trzymającą dziecko podczas karmienia czy nosze-
nia na lewej ręce – co jest wygodne dla matki, ale powoduje unieruchomienie prawej ręki
dziecka; w rezultacie dziecko przyzwyczaja się do posługiwania się lewą ręką, gdyż ta ręka
ma po prostu większą swobodę ruchów).
2.2. Skutki lateralizacji niejednorodnej

Niejednorodność lateralizacji daje się łatwo zauważyć podczas obserwacji dzieci w zabawie,
nauce i przy wykonywaniu przez dzieci czynności samoobsługowych. Skutki takiego stanu rzeczy
mogą przyjmować następujące oblicza:
• niski poziom koordynacji wzrokowo-ruchowej i związane z tym problemy w nauce czytania
i pisania
• brak koordynacji w pracy obu rąk
• niska sprawność motoryczna
• niski poziom graficzny rysunków i pisma dziecka (zwłaszcza w pierwszym okresie nauki
dziecka)
• zaburzenia emocjonalne z powodu nawarstwiania się trudności w czytaniu i pisaniu (spowo-
dowane niskimi ocenami, niezadowoleniem ze strony rodziców i nauczyciela, rozczarowa-
niem w stosunku do siebie)
• trudności w orientacji w lewej i prawej stronie schematu ciała
• trudności w orientacji w przestrzeni
• pismo lustrzane
• inwersja statyczna i dynamiczna w pisemnych wytworach dziecka.
3. Diagnoza dominacji stronnej u dzieci

w wieku przedszkolnym
Pomimo iż proces lateralizacji u dzieci nie kończy się w wieku przedszkolnym, należy podejść
do sprawy bardzo rozsądnie i wystarczająco wcześnie, ponieważ już w wieku 6–7 lat rozpoczyna
się nauka czytania i pisania, nierozerwalnie związana z lateralizacją.
Pierwszą diagnozę poziomu lateralizacji najlepiej byłoby przeprowadzić na kilka miesięcy przed
rozpoczęciem nauki w szkole. Chodzi o to, by był czas na zorganizowanie ewentualnej pomocy
dziecku, u którego proces lateralizacji może istotnie zakłócać naukę czytania i pisania.
Jeśli chodzi o metody ustalania dominacji stronnej u dzieci, jest ich wiele i wszystkie są stosun-
kowo proste do przeprowadzenia. Jako przykład można wymienić:
• próbę oczności – dziecko spogląda na wskazany obiekt przez zwiniętą kartkę z małym otwo-
rem (chcąc dokładniej zobaczyć wskazany obiekt przysuwa kartkę do dominującego oka);
dziecko zagląda do otworu małej butelki (chcąc zobaczyć, co się w niej znajduje, kieruje
otwór butelki do oka wiodącego)
• próbę ręczności – dziecko bierze do jednej ręki 32 kartki, a drugą odkłada po jednej kartce
na stół; potem bierze te same kartki do drugiej ręki i odkłada je pojedynczo przeciwną ręką –
w trakcie wykonywania tego zadania osoba diagnozująca zwraca uwagę na współpracę
rąk oraz mierzy czas wykonywania zadania jedną i drugą ręką; inna próba, tzw. próba
marionetką, polega na wykonywaniu półobrotów przedramienia najpierw jedną, a potem
drugą ręką (w trakcie wykonywania zadania dłoń powinna być uniesiona w górę, palce
wyprostowane) – w celu ustalenia dominacji ręki porównuje się sprawność wykonywania
ruchów
• próbę nożności – badanie przypomina grę w klasy: dziecko przesuwa klocek jedną nogą,
jednocześnie podskakując, a potem to samo zadanie wykonuje drugą nogą. Prowadzący
badanie zwraca uwagę na preferencję nogi oraz sposób wykonania zadania; inny sposób
polega na kopaniu klocka najpierw jedną, a potem drugą nogą – osoba diagnozująca
dziecko zwraca uwagę na wybór nogi.
Diagnoza powinna być przeprowadzona indywidualnie, pod okiem specjalistów w tym zakresie,
a ostateczną decyzję odnośnie do lateralizacji ustala się, biorąc pod uwagę następujące para-
metry: szybkość odkładania kart, sprawność wykonywania ruchów marionetkowych, wybór oka
przy zaglądaniu przez zwiniętą kartkę i do butelki oraz wybór nogi przy grze w klasy lub kopaniu.
Pomocną rolę w pełniejszym diagnozowaniu lateralizacji mogą spełnić rodzice dziecka, od któ-
rych podczas wywiadu można uzyskać istotne informacje na temat zaobserwowanego przez
nich dotychczasowego rozwoju procesu lateralizacji: czy w rodzinie dziecka były osoby z nie-
korzystną lub lewostronną lateralizacją, jak przebiegał proces lateralizacji do obecnego czasu.
Należy też pamiętać o dużej ostrożności podczas przeprowadzania diagnozy lateralizacji

u dzieci z wadą wzroku lub niepełnosprawnych ruchowo. W takiej sytuacji diagnoza może być
obarczona istotnym błędem i lepiej ją odłożyć na termin tuż przed podjęciem nauki w szkole.
4. Organizacja pomocy dzieciom o niekorzystnej

lateralizacji stronnej
4.1. Pomoc dziecku o dominacji jednorodnej lewostronnej

Dominacja jednorodna lewostronna nie jest odchyleniem od normy w procesie lateralizacji,
tym niemniej stanowi oczywiste utrudnienie w nauce czytania i pisania. Z tego powodu należy
zadbać o to, by dziecko z taką preferencją miało zapewnione właściwe warunki oraz fachowe
wspomaganie w nauce. I tak:
• nie należy zachęcać ani nakłaniać dziecka do posługiwania się prawą ręką (będzie to
wbrew wrodzonym skłonnościom)
• należy dbać o to, by podczas czynności grafomotorycznych dziecko siedziało z wyprosto-
wanymi plecami, opierało obie stopy na podłodze, przedramiona opierało na stole, tuło-
wiem nie opierało się o krawędź stołu
• światło powinno padać na kartkę lub zeszyt ze strony prawej lub z przodu
• w ławce dziecko powinno siedzieć po lewej stronie praworęcznego sąsiada
• kartka papieru lub zeszyt powinny być ułożone na stole ukośnie, z przechyleniem w prawą
stronę, w pewnej odległości od ciała dziecka i od krawędzi stołu, znajdować się nieco na
lewo od osi ciała dziecka
• podczas pisania czy rysowania dłoń dziecka powinna być ułożona w taki sposób, by nie
zasłaniała tego, co już zostało napisane czy narysowane
• podczas pisania narzędzie pisarskie powinno być trzymane prawidłowo: w trzech palcach,
pomiędzy kciukiem i lekko wygiętym palcem wskazującym, oparte na palcu środkowym,
w odległości około 2 cm od kartki czy zeszytu
• nauce pisania i czytania powinien towarzyszyć ciągły rozwój koordynacji wzrokowo-rucho-
wej
• w celu zapobiegania nadmiernemu napięciu ręki wiodącej należy stosować ćwiczenia
i zabawy rozluźniające mięśnie
• równolegle z usprawnianiem lewej ręki powinna być usprawniana ręka prawa (w celu
zapewnienia koordynacji ruchów obu rąk dziecka pod kontrolą wzroku).
4.2. Pomoc dziecku o dominacji skrzyżowanej lub nieustalonej

Niekorzystny typ dominacji nie jest wielkim problemem w przypadku dziecka w wieku przedszkol-
nym, o ile nie współistnieją inne zaburzenia, na przykład zaburzenia motoryki dużej i małej, zabu-
rzenia orientacji w przestrzeni, zaburzenia percepcji wzrokowej czy zaburzenia emocjonalne.
Pomoc dziecku o dominacji nieustalonej lub skrzyżowanej powinna przebiegać dwukierunkowo:
A. Kształtowanie i utrwalanie orientacji w schemacie własnego ciała

oraz orientacji w przestrzeni
• odtwarzanie ruchów osoby stojącej oraz stojącej naprzeciwko, obok, tyłem; naśladowanie
ruchów obserwowanych w lustrze
• odtwarzanie ruchów przedstawionych na schematach rysunkowych
• wykonywanie poleceń w postaci instrukcji słownych, np. narysuj słońce w prawym górnym
rogu; z prawej strony domu narysuj drzewo; posadź lalkę z lewej strony misia itp.
B. Usprawnianie ogólnej koordynacji ruchów

• ćwiczenia usprawniające ruchy całej ręki, nadgarstka, dłoni, palców ręki wiodącej i obu rąk
• ćwiczenia w pokonywaniu różnego rodzaju przeszkód, połączone z czołganiem się, czwora-
kowaniem, biegami i skokami
• ćwiczenia równoważne
• ćwiczenia rozluźniające
• ćwiczenia na przekroczenie linii środkowej ciała
• utrwalanie nawyków ruchowych związanych z kierunkiem pisania
• ćwiczenia pobudzające motywację do czynności grafomotorycznych, np. obrysowywanie
kształtów, malowanie palcami, rysowanie z wykorzystaniem rozmaitych środków, rodzajów
powierzchni i technik
• ćwiczenia kształtujące współpracę oczy–ręka oraz oczy–obie ręce

• ćwiczenia ruchowo-wzrokowo-słuchowe
• kreślenie różnymi technikami i narzędziami linii prostych, krzywych, łamanych, poziomych,
ukośnych, pionowych
• kreślenie i odtwarzanie kształtów figur
• pisanie po śladzie.
4.3. Współpraca z rodzicami dziecka

Niezwykle istotną sprawą w organizacji pomocy dzieciom o niekorzystnej dominacji stronnej jest
prawidłowe ułożenie współpracy z rodzicami. Życzliwość, wyrozumiałość, wsparcie i profesjo-
nalna pomoc ze strony terapeuty i innych nauczycieli pracujących z dzieckiem mają kluczowe
znaczenie w osiągnięciu zamierzonego celu i eliminują ewentualną niespójność oddziaływań
w przedszkolu, szkole i w domu.
Należy być jednak przygotowanym i na to, że rodzice nie zawsze wykażą się prawidłową reak-
cją na trudności dziecka związane z niekorzystną lateralizacją i nie zawsze zastosują się do zale-
ceń i wskazań specjalistów. To jednak nie zwalnia od udzielenia rzetelnej informacji o dziecku.
W takich sytuacjach nie wolno straszyć rodziców dalszymi konsekwencjami. Lepiej wzbudzać
nadzieję, eksponować mocne strony dziecka i równolegle informować, w jakich sferach i dla-
czego dziecko potrzebuje wsparcia. Trzeba mieć na uwadze to, iż nie każdy rodzic orientuje się
w mikrodeficytach i zaburzeniach rozwojowych, ponieważ nie jest specjalistą w tej dziedzinie.
5. Propozycje ćwiczeń i zabaw terapeutycznych

stymulujących proces lateralizacji
W programie pracy stymulującej proces lateralizacji u dzieci w wieku przedszkolnym należy
uwzględnić:
• rozwój motoryki dużej i małej
• kształcenie orientacji w schemacie ciała (somatognozji)
• kształcenie orientacji w przestrzeni.
5.1. Ćwiczenia i zabawy rozwijające motorykę dużą i małą

Spośród wielu metod usprawniających motorykę najbardziej godną polecenia jest metoda
dobrego startu (MDS), opracowana przez Martę Bogdanowicz. Jest to metoda bardzo korzystna
dlatego, że wszechstronnie reguluje rozwój funkcji leżących u podstaw pisania i czytania. Głów-
nym jej celem jest usprawnianie funkcji wzrokowych, słuchowych, kinestetycznych i motoryki
oraz współdziałanie tych funkcji. Dokładniej mówiąc – polega na usprawnianiu koordynacji
wzrokowo-ruchowej, usprawnianiu motoryki, wytwarzaniu i utrwalaniu nawyków ruchowych
związanych z pisaniem i czytaniem oraz regulowaniu napięcia mięśniowego.
Praca z wykorzystaniem tej metody uwzględnia stopniowanie trudności ćwiczeń. Rozpoczyna

się od aktywizowania ruchowego całego ciała (motoryki dużej), a następnie usprawniana jest
motoryka mała.
Poniżej znajduje się zestaw zabaw i ćwiczeń ruchowych w ramach metody dobrego startu
(Marta Bogdanowicz, 1985).
I. Ćwiczenia kończyn górnych
A. Wymachy kończyn
1. Wymachy w górę, w przód – jedną ręką, rzucanie kulki śniegu, siatkówka

dwoma rękami.
2. Wymachy ręką zgiętą w łokciu: w przód – waga, pływanie, zbieranie owoców

w tył, w lewo – w prawo; obu rąk – w przód do koszyka
i na boki, jedną ręką – w dół i w górę.
3. Wymachy rąk ze skrzyżowaniem przed sobą. rozgrzewka
4. Wymachy wyprostowanych rąk: w górze, gałęzie na wietrze, heblowanie,

w przód, na przemian w górę – w dół, opusz- lot ptaka, żniwa, siew, podlewanie,
czonych w dół, na przemian do przodu, złą- młocka, drwal
czonych rąk).
5. Podnoszenie wyprostowanych rąk ku górze, rosną gałęzie, gałęzie z owocami,

opuszczanie wyprostowanych rąk w dół, semafor, promienie słońca
podnoszenie i opuszczanie rąk w górę –
w dół, opuszczanie obu rąk z góry na boki.
6. Wymachy rąk lekko ugiętych w łokciu: przed dyrygowanie, wymachiwanie ciu-

sobą, w górze, do przodu, w dole, w bok, pagą, pożegnanie, zarzucanie wędki,
do przodu i krążenie, w górę z dotknięciem żniwa z sierpem, koła lokomotywy,
palcami ramion i opuszczanie w dół. gimnastyka
B. Krążenie kończyn
1. Krążenie wyprostowanej ręki: po bokach tuło- wielkie koła parowozu, wiatrak,

wia, z przodu, dwoma rękami na przemian żniwiarka
przed sobą.
2. Krążenie przedramienia (ręka zgięta w łok- małe kółko, marionetka, skrzydełka,

ciu): przed sobą, wokół swojej osi, po bokach nawijanie wełny na motki, kłębki
(palce dotykają ramion), na przemian obu
ramion, skrzyżowanych ze sobą.
C. Ruchy obu kończyn na przemian
1. Ruchy obu rąk ugiętych w łokciach i nad- „piesek prosi”

garstkach – przed sobą.
2. Ruchy rąk z rozchylonymi na boki dłońmi ku żonglowanie

górze.
3. Ruchy rąk w kierunku ust. „jedzenie”
4. Układanie skrzyżowanych przed sobą ramion budowanie ściany

jedno na drugim, ku górze.
I. Ćwiczenia kończyn górnych
D. Inne ćwiczenia
1. Krzyżowanie ramion w górze, za głową. opalanie się
2. Powitanie przez podanie rąk, salutowanie.
3. Składanie głowy na złożonych dłoniach. sen
4. Modelowanie: obie ręce wyciągnięte czapka krasnoludka, dziób

i złożone nad głową, obie ręce wyciągnięte
i złożone przed sobą.
II. Ćwiczenia dłoni
A. Wymachy dłońmi
1. Wymachy w górę – w dół, w prawo – w lewo, pożegnanie, odganianie muchy,

w górę, w boki, na boki – ręce ugięte w łok- siatkówka, kozłowanie piłki, pchanie
ciu do przodu. kuli śniegu
2. Wymachy skrzyżowanych w górze dłoni. pompon na czapce
B. Krążenie dłoni
1. Krążenie obu dłoni ułożonych równolegle. młynek, nawijanie motka
2. Krążenie dłoni wyciągniętych w bok rąk. skrzydełka
3. Krążenie stykających się dłoni. lepienie kuli
4. Krążenie ręki wokół pięści (zataczanie dużych nawijanie kłębka, żyłki na wędce
i małych okręgów)
C. Ćwiczenia dwóch dłoni
1. Uderzanie dłońmi o siebie. oklaski, talerze w orkiestrze
2. Pocieranie dłońmi o siebie. mycie rąk
3. Posuwanie dłoni po dłoni. toczenie wałeczka, robienie klusek
4. Tłoczenie dłoni o siebie. ugniatanie placka, kulki
D. Ćwiczenie dłoni i pięści
1. Zamykanie i otwieranie pięści. chwytanie piłeczki, pąki kwiatów
2. Stukanie o siebie pięściami. kowal, wbijanie gwoździ
3. Stukanie pięściami o klatkę piersiową. bęben
4. Naśladowanie gry na skrzypcach, trąbce.
II. Ćwiczenia dłoni
E. Układanie modeli z dłoni
1. Składanie dłoni stykających się czubkami dziób ptaka

palców.
2. Stykanie dłoni – stykają się nadgarstki i czubki kula, piłka

palców.
3. Składanie dwóch dłoni stykających się kwiat

nadgarstkami, palce rozchylone.
4. Składanie palców, dłonie zetknięte bokiem. gniazdo
5. Układanie dłoni ułożonych równolegle wchodzenie po schodach,

(jedna nad drugą) ku górze. murowanie
6. Układanie pięści ułożonych jedna nad drugą piramida

ku górze.
7. Składanie dłoni czubkami palców, nadgarst- czapki krasnoludków

kami opartymi o głowę.
8. Ugięte palce dłoni ustawione po bokach uszy zająca

głowy, na wysokości uszu.
III. Ćwiczenia palców
A. Kiwanie palcami
1. Kiwanie palcami: w przód, w prawo – w lewo, pożegnanie, wskazówka wagi,

przed sobą – łukami, przed sobą – w górę, dyrygowanie, pisanie na maszynie
w dół.
2. Kiwanie zgiętym palcem: do siebie. przywoływanie
B. Krążenie palców
1. Krążenie palca wskazującego i kciuka, palca rysowanie kółka

wskazującego, środkowego i kciuka.
2. Krążenie jednego palca wokół drugiego nawijanie nici

palca nieruchomego, krążenie wokół siebie
obu palców.
C. Pocieranie o siebie palcami
1. Pocieranie o siebie palca wskazującego solenie, drobienie chleba, lepienie

i kciuka, palca wskazującego, środkowego kulki
i kciuka.
2. Pocieranie palców wskazujących obu rąk. „struganie marchewki”
D. Przebieranie palcami: ruchy palców

wykonywane na przemian
1. Przebieranie palcami. promyki, deszcz, listki, „idzie rak”,

kroczy owad
2. Przebieranie palcami obu rąk, ułożonych gra na pianinie, pisanie na maszynie

obok siebie.
3. Przebieranie palcami obu rąk ułożonych gra na flecie, „gra na nosie”

jedna nad drugą: na wysokości ust,
na wysokości nosa.
4. Wysuwanie kolejnych palców z zaciśniętej pokazywanie pazurków

pięści.
E. Stukanie palcami
1. Stukanie palcem (palcami) o podłogę. deszcz, dziobanie ziaren
2. Stukanie zgiętym palcem. pukanie do drzwi
3. Pstrykanie palcami.
F. Składanie i rozkładanie palców
1. Składanie palców obu rąk (kolejno) lub powitanie paluszków

jednocześnie, pod kontrolą wzroku i bez.
2. Składanie palców jednej ręki: kciuka dziobki ptaszków

z pozostałymi palcami, np. 1 i 2, 1 i 3, 1 i 4
i z powrotem.
3. Składanie palca środkowego i wskazują- salutowanie, nożyczki

cego: przyłożenie ich do skroni lub ruchy
składania i rozstawiania palców.
4. Uderzanie o siebie palców wskazujących „klaskanie”

obu rąk.
5. Ruchy składania kciuka i palca wskazują- zrywanie jagód, skubanie

cego (chwyt pęsetkowy).
6. Składanie zestawionych (przylegających do jak przy modlitwie

siebie) palców dłoni – płasko lub splecenie
palców.
7. Splatanie palców obu rąk z jednoczesnym dzwonek

uwolnieniem dwóch palców, poruszanie nimi.
G. Układanie modeli z palców
1. Zetknięcie palca wskazującego i kciuka. dziobek, listek
2. Zetknięcie kciuków i palców wskazujących koło, dziupla

obu rąk.
3. Zetknięte kciuki skierowane tak jak inne serce

palce.
4. Splecenie palców obu rak. koszyk
5. Wkładanie kciuka między palec wskazujący „figa”

i środkowy.
6. Rozstawianie palców: wyprostowanych, liść kasztanowca, grabie

zgiętych.
7. Zgięcie stykających się palców. łopatka
8. Skrzyżowanie dłoni z rozstawionymi palcami. wąsy kota
9. Zagięcie palca wskazującego. haczyk do wędki
W trosce o doskonalenie precyzji, szybkości i koordynacji ruchów dziecka nie należy zapomi-
nać o czynnościach samoobsługowych, takich jak mycie się, ubieranie, jedzenie, sprzątanie.
Czynności te, systematycznie wykonywane przez dziecko, w znaczącym stopniu podnoszą jego
sprawność ruchową.
5.2. Ćwiczenia i zabawy rozwijające orientację w schemacie ciała

(somatognozję)
Świadomość granic własnego ciała, poszczególnych jego części oraz tego, że każda część
ciała składa się na całość ciała, jest funkcją mózgu. Funkcja ta jest określana jako somato-
gnozja – czyli zdolność do nazywania i wskazywania części ciała oraz rozróżniania części lewej
i prawej.
Kształcenie somatognozji u dzieci w wieku przedszkolnym powinno odbywać się w oparciu

o sprawdzone i bardzo skuteczne metody i formy pracy, takie jak na przykład: Metoda Ruchu
Rozwijającego Weroniki Sherborne, różne formy nauczania polisensorycznego, Metoda Dobrego
Startu Marty Bogdanowicz.
Aby proces somatognozji przebiegał skutecznie, działania wspierające muszą być prowadzone
systematycznie i powinny być dostosowane do indywidualnych możliwości umysłowych, emo-
cjonalnych i ruchowych konkretnego dziecka.
Przykłady ćwiczeń rozwijających i utrwalających orientację w schemacie własnego ciała:

• poznawanie własnego ciała
• zapoznanie z poszczególnymi częściami ciała (to jest prawa strona ciała, a to jest prawa
ręka; tu mam lewą stronę ciała; po lewej stronie ciała jest serce itp.)
• dotykanie poszczególnych części (dotknij lewego ucha, dotknij prawego kolana, dotknij
lewą ręką prawej nogi itp.)
• poruszanie poszczególnymi częściami ciała (unieś lewą nogę; pomachaj prawą ręką)
• oglądanie swojego odbicia w lustrze (połączone ze wskazywaniem wybranych części ciała)
• pokazywanie poszczególnych części ciała z używaniem określeń typu „góra – dół”, „przód –
tył, bok” (pokaż, co masz na górze; pokaż, co masz na dole; pokaż, co masz z tyłu”)
• różnorodne ćwiczenia ruchowe połączone z wykorzystaniem drobnych elementów utrwa-
lających zapamiętanie jednej strony ciała (nakładanie frotek na lewy nadgarstek i lewą
nogę; pisanie literki L na lewej dłoni; stawianie pieczątek po wewnętrznej stronie lewej dłoni)
• utrwalanie orientacji w schemacie własnego ciała (wierszyki z gestami)
Masażyk dla nóg Gimnastyka

Pomasuję prawą nogę, Gimnastyka to podstawa,
Żeby poszła w długą drogę. dla nas, dzieci, dobra sprawa.
Nakremuję lewą nogę, Ręce w górę, w przód i w bok,
bo na jednej iść nie mogę. skłon do przodu, przysiad, skok.
Twoją prawą małą nóżkę Marsz dookoła, gra muzyka
wnet położę na poduszkę. i skończona gimnastyka.
A dla twojej lewej nóżki
mam masażyk na paluszki.
Pomasuję te paluszki
u twej małej lewej nóżki.
Prawa nóżka też je ma.
Kto je pomasuje? Ja!
• obrysowywanie poszczególnych części i całego ciała

• wielokrotne zwracanie się do dziecka w ciągu całego dnia z poleceniem: podaj mi prawą
rękę; zasłoń dłonią lewe oko, zdejmij z nogi lewy but itp.
5.3. Ćwiczenia i zabawy rozwijające orientację w przestrzeni

Punktem wyjściowym tej serii ćwiczeń i zabaw z dziećmi jest utrwalenie podobieństw w sche-
macie własnego ciała oraz ciała innych osób, a także w sposobie wytyczania kierunków od osi
ciała. Zaś głównym celem jest ukształtowanie umiejętności ustalania lokalizacji osób i przedmio-
tów względem siebie. Wbrew pozorom nie jest to łatwe zadanie. Na początku należy nazywać
kierunki i ilustrować je przykładami z najbliższego otoczenia dziecka, a dopiero po pewnym
czasie, z zachowaniem zasady stopniowania trudności, kierować polecenia wymagające
umiejętności orientacji w przestrzeni i określania relacji względem siebie przedmiotów i osób.
Sprawdzonym sposobem, pomocnym w szybkim orientowaniu się w lewej i prawej

stronie, jest nakładanie frotki na lewą rękę dziecka – nie tylko podczas ćwiczeń rozwi-
jających orientację przestrzenną. Wskazane jest noszenie takiej frotki podczas całego
pobytu dziecka w przedszkolu.
Przykładowe zabawy i ćwiczenia rozwijające orientację w przestrzeni, podczas których dzieci

mają frotki na lewych rękach:
• Zabawa „Ukryta zabawka”. Wyznaczone dziecko odszukuje ukrytą zabawkę (wie, jaka to
zabawka), kierując się usłyszanymi poleceniami. Pozostałe dzieci obserwują, czy to dziecko
wykonuje polecenia w prawidłowy sposób: Idź 4 kroki przed siebie. Skręć w prawo. Jesz-
cze 2 kroki przed siebie. Stop. Szukaj ukrytej zabawki. Określ położenie odszukanej zabawki
(np. zabawka leży na półce).
• Zabawa „Krzesełko i miś”. Dziecko siedzi na krzesełku. Wskazuje kierunki: w lewo, w prawo,
w górę, w dół. Następnie staje za krzesełkiem i wykonuje polecenia: Posadź misia z prawej
strony krzesełka. Posadź misia na krzesełku. Posadź misia za krzesełkiem itp.
• Dyktanda graficzne (ćwiczenia orientacji na płaszczyźnie kartki). Dziecko i osoba dorosła
siedzą przy stoliku obok siebie. Dziecko ma przed sobą kartkę w kratkę (wskazany rozmiar
kratki 1 cm x 1 cm). Dorosły zaznacza kropką początek rysunku, stawiając kropkę w miejscu
krzyżowania się kratek. Wyjaśnia, że zaczynając od tej kropki dziecko będzie rysowało kreski,
a każda kreska ma długość jednej kratki. Następnie dyktuje polecenia, a dziecko rysuje:
2 kreski w prawo, 4 kreski w górę, 3 kreski w prawo, 5 kresek w dół, 3 kreski w lewo itd. Ważne,
by pierwsze dyktanda były bardzo proste (szlaczki), a następnie stopień ich trudności wzra-
stał, adekwatnie do możliwości dzieci.
• Labirynty rysunkowe. Dziecko porusza się w danym labiryncie, rysując wskazaną w polece-
niu drogę. Opisuje tę drogę, nazywając kierunek ruchu na poszczególnych odcinkach, np.:
najpierw pójdę w lewo, potem w górę, znów w lewo, znów w górę, potem skręcę w prawo,
itd. Osoba dorosła czuwa nad prawidłowym nazywaniem kierunków, a w razie potrzeby
koryguje wypowiedzi dziecka.
• Uzupełnianie rysunków. Dziecko ma za zadanie dorysować prawą lub lewą stronę rysunku
w taki sposób, aby dorysowana część stanowiła lustrzane odbicie części już narysowanej.
• Odwzorowywanie rysunków. Dziecko wykonuje rysunki w oparciu o zestaw rysunków opra-
cowanych przez H. Tymichovą.
• Rysowanie szlaczków po śladzie. Dziecko rysuje szlaczki z zachowaniem kierunku od strony
lewej do prawej (miejsce rozpoczęcia szlaczka należy zaznaczyć kropką, strzałką, słonecz-
kiem itp.).
• Układanie ciągów z różnych elementów. Dziecko odkrywa zasadę, według której ułożony
jest początek ciągu, a następnie układa kolejne elementy, zachowując kierunek od strony
lewej do prawej.
Podsumowanie
Tajemnica skuteczności działań mających na celu pomoc dzieciom o niekorzystnej lateralizacji
stronnej tkwi w fachowej, wczesnej diagnozie, odpowiednio dobranym metodom uwzględnia-
jącym równolegle przebiegającą korekcję i kompensację oraz cierpliwości i systematyczności.
Trzeba też mieć świadomość, iż w niektórych przypadkach, pomimo ogromnego nakładu sta-
rań i pracy, efekty mogą być ledwie zauważalne i nie należy za to winić ani dziecka, ani siebie.
Ważne, by dać dziecku szansę i stworzyć najbardziej optymalne warunki pomocy w pokonaniu
trudności u progu nauki szkolnej.
Literatura:
1. Bogdanowicz M., Leworęczność u dzieci, WSiP, Warszawa 1992
2. Galifrent – Granjon N., Zestaw prób dominacji lateralnej, PZWL, Warszawa
3. Spionek H., Zaburzenia psychoruchowego rozwoju dziecka, Wydawnictwo Naukowe PWN,

Warszawa 1965
4. Zazzo R., Rozważania dotyczące zagadnienia lateralizacji oraz próby służące do jej określe-
nia, PZWL, Warszawa 1974
6. Przykładowe karty pracy

Z uwagi na ograniczoną ilość miejsca w niniejszej publikacji nie sposób zamieścić całego
zestawu kart pracy na dłuższy cykl oddziaływań terapeutycznych, przeznaczonych dla dzieci
o niekorzystnej lateralizacji stronnej. Jednakże wybrane propozycje mogą stanowić punkt wyj-
ścia i stwarzają możliwość indywidualnego wyboru materiałów oraz opracowań metodycznych
adekwatnych do potrzeb konkretnych dzieci.
Zamieszczony niżej przykładowy zestaw kart pracy porządkuje działania terapeutyczne i uświa-
damia ich cel.
Numer i tytuł Praktyczne wskazówki

Główne cele ćwiczeń
karty pracy i ćwiczenia poprzedzające
1. Rysuj ze słonkiem • uświadomienie • I sposób: należy zwrócić uwagę

dziecku kierunków: na słoneczko znajdujące się na
2. Spacerek
lewy – prawy karcie pracy w lewym górnym
ślimaków
na płaszczyźnie rogu – będzie wskazywało
3. Pomóż rybkom kartki dziecku lewą stronę na płaszczyź-
nie kartki i kierunek pisania po
śladzie od strony lewej do prawej
• II sposób: na lewą rękę dziecka

zakładamy frotkę, która będzie
pomocna w przypominaniu,
gdzie jest lewa strona kartki
4. Ale fale! • utrwalenie kierunku • przed wykonaniem zadań

ruchu ręki wiodącej: w kartach pracy należy wykonać
5. Kolorowy płotek
od strony lewej zabawy słuchowo-ruchowe:
do prawej;
a) naśladowanie skoków zającz-
z góry na dół
ków – obunóż, od strony lewej
do prawej
b) rysowanie w powietrzu
morskich fal (na zmianę lewą
i prawą ręką)
c) slalom w powietrzu między
ułożonym w rzędzie zabaw-
kami (na zmianę lewą i prawą
ręką)

6. Ale spirale! • utrwalenie umiejęt- • wprowadzająca zabawa słu-

ności orientowania chowo-ruchowa: dzieci ustawiają
7. Akwarium
się w schemacie się parami, jedno przed drugim;
z kolorowymi
własnego ciała dziecko stojące z tyłu wykonuje
rybkami
polecenia osoby prowadzącej:
• utrwalenie prawidło-
wego kierunku kre- a) twoja lewa ręka dotknie
ślenia okręgów oraz lewego ucha twojego kolegi
i elips (niezgodnie
b) twoja prawa ręka dotknie
z ruchem wskazówek
prawej dłoni twojego kolegi
zegara):
z góry w lewo, c) twoja lewa ręka dotknie
w dół, w prawo, prawego ramienia twojego
w górę, w lewo kolegi
• utrwalenie prawi- d) twoja lewa stopa dotknie

dłowego określania prawej stopy twojego kolegi
kierunków:
(zabawę należy powtórzyć,
w górę, w dół,
zamieniając dzieci rolami)
w prawo, w lewo
• ćwiczeniami wprowadzającymi
powinny być zabawy ruchowe
rąk (raz jedną, a drugi raz drugą
ręką):
a) rysowanie w powietrzu tęczy
b) rysowanie w powietrzu kłęb-
ków wełny – dużych i małych
c) naśladowanie ruchu wahadła
w zegarze
d) rysowanie w powietrzu
okręgów, łuków i spirali
e) rysowanie w powietrzu
ślimaków

8. Skarby kucharza • określanie stosunków • przed wykonaniem zadań

między przedmio- zawartych w karcie pracy należy
9. Roztargniony
tami (wskazywanie przeprowadzić zabawy z wykorzy-
kucharz
za pomocą termi- staniem zabawek oraz przedmio-
10. Sen kota nów: na prawo, tów z otoczenia dziecka:
na lewo, na górze,
a) posadź misia na krześle, pod
11. Tak czy nie? na dole, nad, pod,
krzesłem, obok krzesła, przed
obok, za, przed,
12. Piesek origami krzesłem, za krzesłem
między)
b) odpowiedz na pytania:
• utrwalenie umiejęt-
Co jest pod dywanem?
ności orientowania
Co widzisz obok stolika?
się w kierunkach na
Co jest przed salą? itp.
płaszczyźnie pod-
czas wykonywania
ćwiczeń manual-
nych
Karta pracy 1
Rysuj ze słonkiem
 Rysuj po śladzie morskie fale i brzeg plaży w kierunku od lewej strony do prawej. Lewą stronę
wskaże ci słonko.
 Możesz dorysować własne fale, zachowując ten sam kierunek ruchu.
Karta pracy 2
Spacerek ślimaków
 Ślimaki są po lewej stronie kartki, ale chcą przejść spacerkiem na prawą stronę. Rysuj drogę
każdego ślimaka po wyznaczonych śladach, w kierunku od lewej strony do prawej.
 Pokoloruj rysunek.
Karta pracy 3
Pomóż rybkom
 Pomóż każdej rybce przepłynąć z lewego brzegu jeziora na prawy, rysując wodną drogę
ołówkiem.
Karta pracy 4
Ale fale!
 Załóż frotkę na lewą rękę – będzie pomocna w znalezieniu lewej strony na karcie pracy.
 Rysuj fale po śladach, w kierunku od lewej do prawej strony.
Karta pracy 5
Kolorowy płotek
 Rysuj sztachety po śladach, w kierunku z góry na dół i od lewej strony do prawej.
 Na każdej sztachecie narysuj długą łodyżkę, a na górze każdej łodyżki kwiatek.
 Pokoloruj rysunek:
– ptaszka zwróconego w lewo na niebiesko
– ptaszka zwróconego w prawo na czerwono
– pozostałe elementy rysunku pokoloruj w dowolny sposób.
Karta pracy 6
Ale spirale!
 Rysuj spirale po śladach, zgodnie ze strzałkami. Staraj się wykonać pracę szybko i dokładnie.
Karta pracy 7
Akwarium z kolorowymi rybkami

 Pokoloruj rybki zgodnie z poleceniami:
– rybki skierowane pyszczkami w górę – na niebiesko
– rybki skierowane pyszczkami w dół – na czerwono
– rybki skierowane pyszczkami w prawo – na żółto
– rybki skierowane pyszczkami w lewo – na zielono
Karta pracy 8
Skarby kucharza
 Jakie skarby ma kucharz w swojej kuchni? Nazwij je.
 Słuchaj, wskazuj, nazywaj:
– na środku jest … – z prawej strony kubka jest …
– nad deską jest … – obok łyżki są …
– z lewej strony czajnika znajduje się … – między wałkiem a łyżką znajduje się …
 Rysuj po śladach wszystkie skarby kucharza, zachowując kierunek przeciwny do ruchu wska-
zówek zegara.
Karta pracy 9
Roztargniony kucharz
 Kucharz zapomniał, gdzie ustawił swój tort. Pomóż mu odnaleźć drogę do tortu – zaznacz ją
na rysunku.
 Wyjaśnij kucharzowi, którędy powinien iść: najpierw w prawo, potem w górę, następnie… itd.
Karta pracy 10
Sen kota
 Powiedz, gdzie śpi kot. Co mu się śni?
 Uzupełnij rysunek zgodnie z poleceniami:
– na oparciu fotela narysuj motyla – z prawej strony fotela narysuj stół
– pod fotelem narysuj kłębek wełny – z lewej strony fotela narysuj duży wazon
– nad fotelem narysuj ptaka – przed fotelem narysuj misia.
 Starannie pokoloruj cały rysunek.
Karta pracy 11
Tak czy nie?

 Nazwij zwierzęta przedstawione na rysunkach.
 Uważnie słuchaj i odpowiadaj jednym słowem: tak lub nie.
– na lewo od królika jest niedźwiadek – niedźwiadek jest między krówką
– nad krówką jest świnka a kotkiem
– pod królikiem jest piesek – królik znajduje się na lewo od kurczaka
– nad kurczakiem jest mysz – nad kotem jest kurczak.
 Pokoloruj królika na szaro, a jego sąsiadów z góry, z dołu, z prawej strony i z lewej strony –
wybranymi przez siebie kolorami.
Karta pracy 12
Piesek origami
 Przygotuj kwadratową kartkę papieru.
 Wykonaj pieska origami według instrukcji:
1. Złóż kartkę na pół, zaginając ją do dołu lub do góry w taki sposób, aby powstał trójkąt.
2. Złożoną kartkę ułóż dłuższym bokiem do góry. Lewy róg trójkąta zagnij dokładnie
na prawy róg i znów go rozłóż.
3. Zagnij prawy i lewy róg trójkąta do dołu.
4. Zagnij do góry mały trójkąt na dole.
5. Zagnij do góry drugi mały trójkąt na dole.
6. Dorysuj pieskowi oczy i nos.
Notatki
Notatki

Dzieci Zlateralizowane Inaczej

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Dzieci Zlateralizowane Inaczej

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Alina Jakubowska

Forum Media Polska Sp. z o. o.

© Copyright by Forum Media Polska Sp. z o. o., Poznań 2019

Opiekun merytoryczny Agata Szymczak

Nadzór wydawniczy Eunika Nichterlein

Zdjęcia Alina Jakubowska, dreamstime.com, Adobe Stock

Projekt okładki, skład Marzena Rosochacz

Druk Perfekt Druk

ISBN 978-83-260-3363-6 (zeszyt 1 i 2)

PRZYCZYNY • SKUTKI • DIAGNOZA • ORGANIZACJA POMOCY

1. Związek między lateralizacją czynności ruchu i zmysłów

2. Przyczyny i skutki niejednorodności procesów lateralizacji .................................................. 7

3. Diagnoza dominacji stronnej u dzieci w wieku przedszkolnym ............................................ 8

4. Organizacja pomocy dzieciom o niekorzystnej lateralizacji stronnej .................................. 9

5. Propozycje ćwiczeń i zabaw terapeutycznych stymulujących proces lateralizacji .......... 11

6. Przykładowe karty pracy ............................................................................................................ 20

PRZYCZYNY • SKUTKI • DIAGNOZA • ORGANIZACJA POMOCY

Powierzchowne spojrzenie na wymienione procesy niejednokrotnie prowadzi do bardzo uogól-

PRZYCZYNY • SKUTKI • DIAGNOZA • ORGANIZACJA POMOCY

1. Związek między lateralizacją czynności ruchu

Oba wymienione modele stanowią tzw. lateralizację ustaloną jednorodną.

Zarówno lateralizacja nieustalona, jak i skrzyżowana mieszczą się w obrębie lateralizacji

PRZYCZYNY • SKUTKI • DIAGNOZA • ORGANIZACJA POMOCY

Rys. 1. Modele lateralizacji w oparciu o rysunek z książki Marty Bogdanowicz „Leworęczność

2. Przyczyny i skutki niejednorodności

2.1. Przyczyny lateralizacji niejednorodnej

Lateralizację niejednorodną (nieustaloną oraz skrzyżowaną) uznaje się za odbiegającą od

Do przyczyn pierwotnych należą:

PRZYCZYNY • SKUTKI • DIAGNOZA • ORGANIZACJA POMOCY

Jako przyczyny wtórne można wymienić:

2.2. Skutki lateralizacji niejednorodnej

3. Diagnoza dominacji stronnej u dzieci

PRZYCZYNY • SKUTKI • DIAGNOZA • ORGANIZACJA POMOCY

Należy też pamiętać o dużej ostrożności podczas przeprowadzania diagnozy lateralizacji

4. Organizacja pomocy dzieciom o niekorzystnej

4.1. Pomoc dziecku o dominacji jednorodnej lewostronnej

PRZYCZYNY • SKUTKI • DIAGNOZA • ORGANIZACJA POMOCY

4.2. Pomoc dziecku o dominacji skrzyżowanej lub nieustalonej

Pomoc dziecku o dominacji nieustalonej lub skrzyżowanej powinna przebiegać dwukierunkowo:

A. Kształtowanie i utrwalanie orientacji w schemacie własnego ciała

B. Usprawnianie ogólnej koordynacji ruchów

PRZYCZYNY • SKUTKI • DIAGNOZA • ORGANIZACJA POMOCY

• ćwiczenia kształtujące współpracę oczy–ręka oraz oczy–obie ręce

4.3. Współpraca z rodzicami dziecka

5. Propozycje ćwiczeń i zabaw terapeutycznych

5.1. Ćwiczenia i zabawy rozwijające motorykę dużą i małą

Praca z wykorzystaniem tej metody uwzględnia stopniowanie trudności ćwiczeń. Rozpoczyna

PRZYCZYNY • SKUTKI • DIAGNOZA • ORGANIZACJA POMOCY

I. Ćwiczenia kończyn górnych

1. Wymachy w górę, w przód – jedną ręką, rzucanie kulki śniegu, siatkówka

2. Wymachy ręką zgiętą w łokciu: w przód – waga, pływanie, zbieranie owoców

3. Wymachy rąk ze skrzyżowaniem przed sobą. rozgrzewka

4. Wymachy wyprostowanych rąk: w górze, gałęzie na wietrze, heblowanie,

5. Podnoszenie wyprostowanych rąk ku górze, rosną gałęzie, gałęzie z owocami,

6. Wymachy rąk lekko ugiętych w łokciu: przed dyrygowanie, wymachiwanie ciu-

1. Krążenie wyprostowanej ręki: po bokach tuło- wielkie koła parowozu, wiatrak,

2. Krążenie przedramienia (ręka zgięta w łok- małe kółko, marionetka, skrzydełka,

C. Ruchy obu kończyn na przemian

1. Ruchy obu rąk ugiętych w łokciach i nad- „piesek prosi”

2. Ruchy rąk z rozchylonymi na boki dłońmi ku żonglowanie

3. Ruchy rąk w kierunku ust. „jedzenie”

4. Układanie skrzyżowanych przed sobą ramion budowanie ściany

PRZYCZYNY • SKUTKI • DIAGNOZA • ORGANIZACJA POMOCY

I. Ćwiczenia kończyn górnych