Διασπορά - Κύπρος
Αλέξανδρος-Μιχαήλ Χατζηλύρας
Εγκαίνια πάρκου και μνημείου
κυπρο-αρμενικής φιλίας στη Λευκωσία
Τ ο βράδυ της Τετάρτης 10 Νοεμβρίου
2021 πραγματοποιήθηκαν τα εγκαίνια
του πάρκου και του μνημείου κυπρο-αρμε-
νικής φιλίας στη Λευκωσία. Μετά την ανά-
κρουση των εθνικών ύμνων Κύπρου και Αρ-
μενίας από τη συμφωνική μπάντα του Δήμου
Στροβόλου και του Ευρωπαϊκού Πανεπιστη-
μίου Κύπρου, και ύστερα από τις δοξολο-
γίες του Επισκόπου Μεσαορίας Γρηγορίου
και του Αρχιεπισκόπου Αρμενίων Κύπρου
Χορέν Τογραματζιάν, ο δημοτικός γραμ-
ματέας Στροβόλου Γιώργος Χριστοδούλου
και ο δήμαρχος Στροβόλου Ανδρέας Παπα-
χαραλάμπους εξήγησαν το αιτιολογικό τής
απόφασης για τη διαμόρφωση του πάρκου
(με αρχιτέκτονα τον Νέαρχο Κληρίδη)· επί
της οδού Αρμενίας βρίσκονται σημαντικοί
θεσμοί της αρμενοκυπριακής κοινότητας
(Μητρόπολη, καθεδρικός ναός Παναγίας,
σχολείο Ναρέκ, μνημείο Γενοκτονίας). Στη
συνέχεια, χαιρετισμό απηύθυνε ο εκπρό-
σωπος των Αρμενίων Βαρτκές Μαχτεσιάν, ο
οποίος για έναν ολόκληρο χρόνο εργαζόταν
προκειμένου να υλοποιήσει την ιδέα του
για τη δημιουργία του εν λόγω πάρκου και
μνημείου (με γλύπτη τον Παναγιώτη Πασά-
ντα). Τη μορφή του γλυπτού είχε εισηγηθεί ο
Αρχιεπίσκοπος Χορέν, αφού ο γερανός έχει
Σαραντάχρονα αρμενικού
καθεδρικού ναού στη Λευκωσία
Τ ην Κυριακή 21 Νοεμβρίου 2021, ανή-
μερα των Εισοδίων της Θεοτόκου, ο
πανηγυρίζων αρμενικός καθεδρικός ναός
Παναγίας Θεοτόκου στη Λευκωσία γιόρτα-
σε τα σαραντάχρονά του. Τη θεία λειτουργία
τέλεσε ο Αρχιεπίσκοπος Αρμενίων Κύπρου
Χορέν Τογραματζιάν, ο οποίος ανάγνωσε
πατριαρχική εγκύκλιο του Καθολικού (Πα-
τριάρχη) της Κιλικίας Αράμ Α΄ Κεσισιάν, με
αφορμή τη χαρμόσυνη αυτή επέτειο.
Από τα τέλη του 15ου αιώνα, ο αρμενικός κα-
θεδρικός ναός ήταν η γοτθική εκκλησία της
Παναγίας (1308-1310), στην οδό Βικτωρίας,
στην παλιά Λευκωσία. Μετά την κατάληψη
του Αρμενομαχαλά κατά τις διακοινοτικές
ταραχές του 1963-1964, η αρμενική κοινό-
τητα της Λευκωσίας χρησιμοποιούσε το
παρεκκλήσι του Αγίου Δομετίου, ύστερα
από παραχώρηση του Αρχιεπισκόπου Μα-
καρίου Γ΄. Χάρη στις άοκνες προσπάθειες
του εκπροσώπου δρα Αντρανίκ Λ. Αστζιάν,
του πρωθιερέα Βασκέν Σαντρουνί και τη συ-
γκατάθεση της κυβέρνησης, στις 25 Σεπτεμ-
βρίου 1976 ο Μακαριότατος έθεσε τη θεμέ-
λια λίθο του νέου καθεδρικού ναού Στις 16
ιδιαίτερο συμβολισμό στην αρμενική πραγ-
ματικότητα: συμβολίζει τον νόστο των ξενι-
τεμένων για την πατρίδα. Ακολούθησαν δύο
τραγούδια από την εκκλησιαστική χορωδία
Σουρπ Αστβατζατζίν και δύο χοροί από το
χορευτικό συγκρότημα Σιπάν του Χαμα-
σκαΐν, όπως επίσης και χαιρετισμοί από τον
πρέσβη της Αρμενίας Ντικράν Μκιρντιτσιάν
και εκ μέρους του Αρμένιου υπουργού Εξω-
τερικών Αραράτ Μιρζογιάν.
Χαιρετισμό απηύθυνε και η Προεδρεύου-
σα της Δημοκρατίας Αννίτα Δημητρίου, η
οποία τέλεσε τα εγκαίνια του πάρκου και τα
αποκαλυπτήρια του ορειχάλκινου γλυπτού.
Σε διπλανή γρανιτένια επιγραφή αναγρά-
φονται οι εννέα τουρκοκρατούμενοι Δήμοι
της Κύπρου και οι είκοσι πόλεις όπου έγιναν
σφαγές κατά τη διάρκεια της Γενοκτονίας.
Απριλίου 1978, ο Συγκαθήμενος Καθολικός
(Πατριάρχης) της Κιλικίας Καρεκίν Β΄ τέλεσε
τον καθαγιασμό των θεμελίων. Χάρη στην
ακούραστη φροντίδα του Μητροπολίτη Ζα-
ρέχ Αζναβοριάν, ο ναός ολοκληρώθηκε στα
τέλη Μαρτίου του 1981. Τα θυρανοίξια και
τον καθαγιασμό του τέλεσαν στις 21 και 22
Νοεμβρίου 1981 ο Καθολικός (Πατριάρχης)
της Κιλικίας Χορέν Α΄ Παρογιάν και ο Συγκα-
θήμενός του Καρεκίν Β΄ Σαρκισιάν.
49
Η Παναγία της Τύρου
στην κατεχόμενη
Λευκωσία
Τ ην Κυριακή 28 Νοεμβρίου 2021, ο
Αρχιεπίσκοπος Αρμενίων Κύπρου
Χορέν Τογραματζιάν τέλεσε την πρώτη,
από το 2018, λειτουργία στον ιστορικό
αρμενικό καθεδρικό ναό της Παναγίας
στην κατεχόμενη Λευκωσία.
Γνωστή ως Παναγία της Τύρου ή Τορ-
τόζας, χτίστηκε το 1116 ως εκκλησία
(αργότερα Αββαείο) των Καρθουσιανών.
Έχοντας καταστραφεί από σεισμό το
1303, ξαναχτίστηκε από τον βασιλιά Ερ-
ρίκο Β΄ Λουζινιανό (1308-1310) ως μονή
των Βενεδικτίνων, όπου υπηρετούσαν
και αρμενοκαθολικές καλόγριες.
Μεταξύ του καταστροφικού σεισμού του
1491 και πριν το 1504 πέρασε στα χέρια
των Αρμενίων. Μετά την κατάληψη της
Λευκωσίας τον Σεπτέμβριο του 1570,
οι Οθωμανοί μετέτρεψαν τον ναό σε
αλαταποθήκη, μέχρι που επιστράφηκε
στους Αρμένιους με φιρμάνι τον Μάιο
του 1571.
Το καμπαναριό (από τα πρώτα στην
Οθωμανική Κύπρο) ανεγέρθηκε το 1860,
ενώ το 1945 χτίστηκε το ανώγειο της
χορωδίας. Κατά τη Γενοκτονία των Αρ-
μενίων (1915-1923), πολλοί κατατρεγ-
μένοι πρόσφυγες βρήκαν εκεί καταφύ-
γιο. Δίπλα βρίσκονταν η Μητρόπολη
(1789), το σχολείο Μελικιάν-Ουζουνιάν
(1921/1938), το μνημείο της Γενοκτονίας
των Αρμενίων (1932) και το αρχοντικό
της οικογένειας Μελικιάν. Το σύμπλεγ-
μα αποτελούσε την καρδιά του Αρμε-
νομαχαλά, όπου ζούσε και εργαζόταν
η πλειονότητα των Αρμενίων της Λευ-
κωσίας, μέχρι τις διακοινοτικές ταραχές
του 1963-1964. Ύστερα, το αρμενικό
σύμπλεγμα χρησιμοποιόταν ως στρατι-
ωτικός κοιτώνας (1964-1998) και χώρος
φιλοξενίας παράνομων εποίκων από
την Ανατολία (1998-2007). Μεταξύ 2009-
2012 αποκαταστάθηκε από το UNDP-
ACT (με αρχιτέκτονα τον Πάολο Βίτι).
Στις 11 Μαΐου 2014, ο Αρχιεπίσκοπος
Βαρουζάν Χεργκελιάν επανακαθαγίασε
τον καθεδρικό ναό και τέλεσε την πρώτη
λειτουργία από τον Ιανουάριο του 1964.