You are on page 1of 8

O‘

ZBEKISTONRESPUBLI
KASIALOQAAXBOROTLASHTIRISHVA
TELEKOMMUNIKATSYALARINIRI
VOJLANTI
RISHVAZIRLI
GI
MUXAMMADAL-XORAZMIYNOMIDAGI
TOSHKENTAXBOROTTEXNOLOGI
YALARIUNI
VERSI
TETI

«
AXBOROTXAVFSI
ZLI
GI»FAKULTETI
«
IXvaXDVI
CHU»FANI
DAN

Amal
iyi
sh

Baj
ardi
:713-
14gur
uht
alabasi
_
___
___
___
___
___
___
___
__
Tekshi
rdi
:Xudoy
ber
diy
evA

TOSHKENT2017
10-
Amal
iyi
sh
Mav
zu:Shi
fr
lashni
ngkr
ipt
ogr
afi
kusul
l
ari
.Dast
uri
yvosi
tani
tuzi
sh.
I
shdan maqsad.Ma’
l
umot
lar
nihi
moy
alasha kr
ipt
ogr
afi
k shi
fr
lash
t
izi
mlar
idnf
oydal
ani
shv
aamal
daqo’
l
lash
Nazar
iyqi
sm
Axbor
otni
nghi
moy
alashni
ngaksar
iyatmexani
zml
ariasosi
nishi
fr
lash
t
ashki
let
adi
.Axbor
otnishi
fr
lash deganda ochi
k axbor
otni(
dast
labki
mat
nni
) shi
fr
langan axbor
otga uzgar
ti
ri
sh (
shi
fr
lash) v
a aksi
ncha
(
rasshi
fr
ovkaki
l
ish)j
aray
oni
tushuni
l
adi
.
Kr
ipt
oti
zi
mlar
ningi
kki
tasi
nfi
far
klanadi
:
-si
mmet
ri
kkr
ipt
oti
zi
m(bi
rkal
i
tli
);
-asi
mmet
ri
kkr
ipt
oti
zi
m(i
kki
takal
i
tli
).
Shi
fr
lashni
ngsi
mmet
ri
kkr
ipt
oti
zi
midashi
fr
lashv
arasshi
fr
ovkaki
l
ish
uchunbi
tt
akal
i
tni
ngo’
zii
shl
ati
l
adi
.Demak,shi
fr
lashkal
i
tidanf
oydal
ani
sh
xukuki
ga ega bul
gan harqanday odam axbor
otnir
asshi
fr
ovka qi
l
ishi
mumki
n.Shusababl
i
,si
mmet
ri
kkr
ipt
oti
zi
mlarmaxf
iykal
i
tlikr
ipt
oti
zi
mlar
deb y
uri
ti
ladi
.Ya'
nishi
fr
lash kal
i
tidan f
aqataxbor
otat
algan odamgi
na
f
oydal
anaol
i
shi
mumki
n.
Odat
da,
shi
fr
lashkal
i
tima'
l
umot
larf
ayl
ivamassi
vi
dani
bor
atbo’
l
adiv
a
shaxsi
ykal
i
tel
tuv
chi
si
damasal
an,di
sket
day
okismar
t-
kar
tadasaql
anadi
.
Shax
siykal
i
tel
tuv
chi
siegasi
danboshqaodaml
arni
ngf
oydal
ani
shi
gaqar
shi
chor
alarko’
ri
li
shi
shar
t.
Si
mmet
ri
kshi
fr
lashaxbor
otni«
o’ziuchun»
,masal
an,egasiy
o’ql
i
gida
undan r
uxsat
sizf
oydal
ani
shniol
diniol
i
sh maqsadi
da,shi
fr
lashda j
uda
qul
ayhi
sobl
anadi
.Bu t
anl
angan f
ayl
l
arniar
xiv
lishi
fr
lash v
a but
un bi
r
mant
iqi
yyokif
izi
kdi
skl
arnishaf
fof(
avt
omat
ik)shi
fr
lashbul
i
shimumki
n.
Si
mmet
ri
kshi
fr
lashni
ngnoqul
ayl
i
gi-axbor
otal
mashi
nuv
iboshl
anmasdan
ol
dinbar
chamanzi
l
atl
arbi
l
anmaxf
iykal
i
tlarbi
l
anay
irboshl
ashzar
uri
yat
idi
r.
Si
mmet
ri
k kr
ipt
oti
zi
mda maxf
iy kal
i
tnial
oqani
ng umumf
oydal
anuv
chi
kanal
l
arior
qal
iuz
ati
shmumki
nemas.Maxf
iykal
i
tjo’
nat
uvchi
gav
aqabul
qi
l
uvchi
gakal
i
tlart
arqat
il
uvchi
himoy
alangankanal
l
aror
qal
iuzat
il
ishi
ker
ak.
Si
mmet
ri
kshi
fr
lashal
gor
it
mini
ngma'
l
umot
lar
niabonent
lishi
fr
lashda,
y
a'nishi
fr
langanax
bor
otniabonent
ga,masal
an,I
nter
netor
qal
i
,uzat
ishda
amal
ga oshi
ri
lgan v
ari
ant
lar
imav
jud.Bunday kr
ipt
ogr
afi
ktar
moqni
ng
bar
cha abonent
lar
iuchun bi
tt
a kal
i
tni
ng i
shl
ati
l
ishixav
fsi
zl
ik nuqt
ai
nazar
idannoj
oizdi
r.Haqi
qat
an,kal
i
tobr
o’si
zl
ant
ir
il
ganda(
yo’
qot
il
gani
da,
o’
g’
ir
lat
il
ganda)bar
chaabonent
lar
ninghuj
j
atal
mashi
shi
xav
fost
idaqol
adi
.
El
ekt
ronko'
ri
nishdagima'
l
umot
lar
nihaj
minior
ti
shi
,unisaql
ashbi
l
an
bog'
l
iq bo'
l
gan muammol
arhaj
miniham or
ti
shi
ga ol
i
b kel
adi
.Ushbu
muammol
arnihalqi
l
ishda mav
jud bo'
l
gan usul
l
aresa,kundan-
kunga
y
angi
l
anav
eradi
.Shunga qar
amasdan axbor
otxav
fsi
zl
igi
nit
a'mi
nlashda
qadi
mdaham f
oydal
ani
l
aganv
ahozi
rdaham f
oydal
ani
l
ayot
ganusul
l
ardan
bi
ribu – kr
ipt
ogr
afi
k hi
moy
a usul
l
ari
dir
.Kr
ipt
ogr
afi
k hi
moy
a usul
l
ari
o'
zi
ning i
shonchl
i
li
gi,samar
ador
li
gi v
a f
oydal
ani
sh dar
ajasiqamr
ovi
kengl
i
gibi
l
anboshqausul
l
ardanf
arqqi
l
adi
.Hozi
rdaaxbor
otxav
fsi
zl
igi
ni
t
a'mi
nlashni
ng har bi
r j
abhasi
da kr
ipt
ogr
afi
k usul
l
ardan
f
oydal
ani
l
moqda.
Kri
ptogr
afi
ya-axbor
otl
arniasl
i
dano'
zgar
ti
ri
lganhol
atga
aksl
ant
ir
ishusl
ubl
ari
nit
opi
shv
atakomi
l
lasht
ir
ishbi
l
anshug'
i
ll
anadi
.
Axbor
otl
arni
ng muxof
azasimasal
alar
ibi
l
an kr
ipt
ologi
ya(
kry
ptos-
mahf
iy,l
ogos-i
l
m) f
anishug'
i
ll
anadi
.Kr
ipt
ologi
ya maqsadl
ario'
zar
o
qar
ama-
qar
shibo'
l
gani
kkiy
o'nal
i
shgaega:–kr
ipt
ogr
afi
yav
akr
ipt
oanal
i
z.
Kr
ipt
ogr
afi
yani
ng ochi
q ma'
l
umot
lar
nishi
fr
lash masal
alar
inimat
emat
ik
usl
ubl
aribi
l
anshug'
i
ll
ani
shit
o'g'
ri
siday
uqor
idaay
tibo'
ti
l
di.Kr
ipt
oanal
i
zesa
shi
fi
rl
ash usl
ubi
nibi
l
magan hol
da shi
fr
langan ma'
l
umot
niasl
ihol
ati
ni
t
opi
shmasal
alar
ini
yechi
shbi
l
anshug'
i
ll
anadi
.
Hozi
rgi
zamonkr
ipt
ogr
afi
yasi
quy
idagi
to'
rt
tabo'
l
imni
o'zi
chi
gaol
adi
:
1)Si
mmet
ri
kkr
ipt
oti
zi
mlar
.
2)Ochi
qkal
i
tal
gor
it
migaasosl
angankr
ipt
oti
zi
mlar
.
3)El
ekt
ronr
aqaml
ii
mzokr
ipt
oti
zi
mlar
i.
4)Kr
ipt
oti
zi
mlaruchunkr
ipt
obar
doshl
ikal
i
tlar
nii
shl
abchi
qishv
aul
ardan
f
oydal
ani
shni
boshqar
ish.
Kr
ipt
ogr
afi
kusl
ubl
ardanf
oydal
ani
shni
ngasosi
yyo'
nal
i
shl
ari
:mahf
iy
ma'
l
umot
lar
niochi
qal
oqakanal
ibo'
yi
chamuhof
azaqi
l
ishhol
dauzat
ish,
ul
arni
ng xaqi
qiy
li
gini t
a'mi
nlash, axbor
otl
arni kompьy
uter
lar t
izi
mi
xot
ir
asi
dashi
fr
langanhol
dasaql
ashv
ashukabi
masal
alar
ningy
echi
mlar
ini
o'
zichi
gaol
adi
.
Taki
dlashj
oizki
,kr
ipt
ogr
afi
yauzoqv
aqtdav
omi
dadav
lator
ganl
ari
al
oqa t
armoql
ari
da al
mashi
nadi
gan ma'
l
umot
lar muhof
azasi
ning
t
a’mi
nlani
shi
daqo'
l
lani
bkel
i
ndi
.Kompy
utert
armoql
ariv
ael
ekt
ronhuj
j
at
al
mashi
nuv
itexnol
ogi
yal
ari
ningr
ivoj
l
ani
shimol
i
ya,
banki
shl
ari
,sav
do-
sot
iq
kabisohal
ardaqo'
l
lani
l
ishiaxbor
otmuhof
azasi
ningkr
ipt
ogr
afi
kusul
l
ari
ni
umumj
ami
yatf
aol
i
yat
ini
ngt
url
isohal
ari
gakengki
ri
bbor
ishi
gasababbo'
l
di.
Haqi
qat
an ham, al
oqa t
armoql
ari
da axbor
otni muhof
aza qi
l
ini
shi
,
kr
ipt
ogr
afi
k usul
da t
a'mi
nlash umumj
ami
yat t
araqi
yot
ini
ng r
ivoj
l
ani
sh
bosqi
chl
aribi
l
an bog'
l
iq bo'
l
gan uzoq t
ari
xi
y manbal
ari
ga ega bo'
l
ib,
umumi
nsoni
yatj
ami
yat
igahi
zmatqi
l
masl
i
gi
t
aaj
ubl
anar
lihol
atbo'
l
aredi
.
Ver
nam shi
fr
i.Bu shi
fr
lash al
gor
it
mida xoramal
i
dan f
oydal
ani
b
shi
fr
lanadi
. Yani
,ochi
qmat
nva unishi
fr
lash ber
il
gan kal
i
t bo’
l
adi
.
Ochi
qmat
nni
ng bi
ri
nchisi
mvol
ibi
l
an kal
i
tni
ng bi
ri
nhisi
mvol
ixoramal
i
bo’
yi
chaqo’
shi
shdanhosi
lbo’
l
gansi
mvolshi
fr
mat
nni
ngbi
ri
nchisi
mvol
i
bo’
l
adi
.Ver
nam usul
i
dashi
fr
lashdakal
i
ttabi
yki
,ochi
qmat
nsi
mvol
l
ari
dan
kam bo’
l
ibqol
i
shimumki
nbundayhol
l
ardakal
i
ttakr
orany
ozi
l
ibochi
qmat
n
si
mvol
l
aribi
l
ant
enghol
atgakel
gunchadav
om et
ti
ri
ladi
.Quy
idav
ernam
usul
i
dashi
fr
langanma’
l
umotkel
ti
ri
lgan.
T–SALOM
K–I
KKI(
IKKII
)
S=10010 A=00000 L=01011 O=01110 M =01100
I=01000 K=01010 K=01010 I=01000 I=01000
F=00101 V=10101 @ =11110 Z=11001 !=11011
Hosi
lbo’
l
ganshi
fr
mat
n–FV@Z!

1–r
asm.Ver
nam shi
fr
lashal
gor
it
midashi
fr
lashj
aray
oni

RSA(
Riv
est
,Shami
r,Adl
eman)usul
i.
T₀
=USMONOVSHAXOB mant
nishi
fr
lay
miz.Bundakal
i
tlar
nit
opi
sh
uchunquy
idagi
ishl
arni
qil
ami
z.
ganp=227v
1.Tubbo’
l aq=241sonl
ari
nit
anl
abol
ami
z.
2.Ushbun=pq=227*
241=54707soni
niani
qlay
miz.
So’
ngr
a,ᵩ(
p,q)
=(p-
1)*
(q-
1)=226*
240=54240soni
nit
opami
z,hamdabu
sonbi
l
an1 danf
arql
ibi
rorumumi
ybo’
l
uvchi magan e=277
gaegabo’
l
soni
niol
ami
z.
3.(
e*d)
modᵩ(
p,q)
=1shar
tni
baj
aruv
chi
dsoni
nit
opami
z.Bunda
d=(
ᵩ*n+1)
/e=(
54240*
n+1)
/277 t
engl
i
kniqanat
lant
ir
uvchid but
un
sonni
topami
z.n=7bo’
l
gandat
engl
i
kbaj
ari
l
adi
d=3133;
Shunday qi
l
ib, kr
ipt
oti
zi
mil
arda RSA al
gor
it
mini
ng qo’
l
lani
shi
quy
idagi
cha:harbi
rfoy
dal
anuv
chii
kki
tay
etar
lidar
ajadakat
t maganp
abo’
l
aqt
v ubsonl
arni
tanl
aydi
l
arv
ayuqor
idakel
ti
ri
lganal
gor
it
m bo’
ychadv
i aye
t
ubsonl
ari
niham t
anl
abol .Bundan=pqbo’
adi l
ib,
{e;
n}ochi
qkal
i
tni
{d;
n}esa
mahf
iykal
i
tnit
ashki
let
adi
.Ochi
qkal
i
tochi
qma’
l
umot
larki
tobi
gaki
ri
ti
ladi
.
Ochi
q kal
i
t bi
l
an shi
fr
langan shi
fr
mat
nnishu kal
i
t bi
l
an deshi
fr
lash
i
mkoni
yat
i y
o’q bo’
l
ib, deshi
fr
lashni
ng mahf
iy kal
i
ti f
aqat shi
fr
ma’
l
umot
ini
ngxaqi
qiyegasi
gagi
nama’
l
um.
Bi
zdaT₀
=USMONOVSHAXOB mat
nuchunochi
qkal
i
t{277;
54707}
,maxf
iy
kal
i
tesa{
3133;
54707}bo’
l
adi
.
Shi
fr
lash:shi
fr
lashquy
idagif
ormul
ayor
dami
daamal
gaoshi
ri
ladi
.
Bundahar
fl
aro’
rni
gagammal
ashj
adv
ali
dagi
o’nl
i
ksonl
arqo’
yi
ladi
.
e 277
U modn=21 mod54707=45805
e 277
S modn=18 mod54707=31014
e 277
M modn=14 mod54707=33510
e 277
O modn=16 mod54707=45805
e 277
N modn=15 mod54707=51224
e 277
O modn=16 mod54707=4243
e 277
V modn=22 mod54707=39974
Semodn=18277mod54707=3964
Hemodn=9277mod54707=49193
Aemodn=1277mod54707=1
Xemod24=9277mod54707=4243
Oemodn=16277mod54707=31014
Bemodn=2277mod54707=3964
T₁
=45805,
31014,
33510,
45805,
51224,
4243,
39974,
3964,
49193,
1,
4243,
31014,
3964
Shi
fr
langanmat
nko’
ri
nishi
.
2-
rasm.RSAshi
fr
lashal
gor
it
midashi
fr
lashv
adeshi
fr
lashj
aray
oni
Deshi
fr
lash:Deshi
fr
lash j
aray
oni
da shi
fr
langan mat
nniy
opi
q kal
i
t
y
ordami
dashi
fr
lay
miz.
T₁
=45805,
31014,
33510,
45805,
51224,
4243,
39974,
3964,
49193,
1,
4243,
31014,
3964
d 3133
45805 modn=45805 mod54707=21=U
d 3133
31014 modn=31014 mod54707=18=S
d 3133
33510 modn=33510 mod54707=14=M
d 3133
45805 modn=45805 mod54707=15=O
51224dmodn=512243133mod54707=16=N
4243dmodn=42433133mod54707=15=O
39974dmodn=399743133mod54707=22=V
3964dmodn=39643133mod54707=18=S
49193dmodn=491933133mod54707=9=H
45805dmodn=13133mod54707=1=A
4243dmodn=42433133mod54707=24=X
31014dmodn=310143133mod54707=15=O
3964dmodn=39643133mod54707=2=B
T₀
=USMONOVSHAXOB
DESshi
fr
lashal
gor
it
mi.DESshi
fr
lashal
gor
it
miAQShda1998y
il
ning
31 dekabr
gacha st
andar
t shi
fr
lash al
gor
it
mi deb hi
sobl
angan. Bu
al
gor
it
mda qo'
l
lani
l
gan aksl
ant
ir
ishl
ar kr
ipt
ogr
afi
k nuqt
ai nazar
dan
bar
doshl
i
,ammo dast
labki56 -bi
tl
ikal
i
tni
ng uzunl
i
gi,bugungikun
hi
sobl
ash t
exni
ka v
atexnol
ogi
yal
ari
ning y
utuql
ari
dan f
oydal
ani
l
ganda,
mumki
nbo'
l
ganbar
cha256t
akal
i
tlar
nit
o'l
atanl
abchi
qishi
mkoni
yat
ini
sez
il
arl
iqi
sqar
ti
radi
.
AQShni
ng“
Standar
tl
arv
aTexnol
ogi
yal
arMi
l
li
yInst
it
uti
”tomoni
dan
1997 y
il
da y
angist
andar
tuchun konkur
s e'
l
on qi
l
ini
b,2000 y
il
ning 2
okt
yabr
idauni
ngg'
ol
ibiani
qlandi
.Bust
andar
tshi
fr
lashal
gor
it
miAESFI
PS-
197debnoml
ani
b,uni
ngasosi
niFey
stel
tar
mog'
it
ashki
let
may
di.

3-
rasm.DESshi
fr
lashal
gor
it
midashi
fr
lashj
aray
oni

You might also like