17 Władza

___________________________________________________________________________

władza – to asymetryczna kontrola nad cenionymi zasobami w relacjach społecznych (Joe

Magee, Adam Galinky), ta definicja zakłada, że:

I. Istotą władzy jest kontrola zasobów – materialne, uznanie, aprobata społeczna,

kontrola, możliwość podejmowania decyzji, opieka, wsparcie, informacja, umiejętności
czy seks,

Warunkiem jest to, żeby dane dobro było cenione, co oznacza jego niewystarczającą ilość, a
w konsekwencji niedostępność,

Ważność zasobów różni się ze względu na kraj np. jedzenie w kraju ogarniętym wojną jest
cenne, a w kraju dobrobytu jest już oczywistością,

II. Władza jest z natury asymetryczna – gdyby wszyscy mieli jednakową kontrolę nad
zasobami, nikt nie miałby władzy nad pozostałymi; taka sytuacja jest niezwykle
rzadka – nawet wśród więźniów istnieje silna hierarchia władzy; władza jednostki jest
tym większa nad pozostałymi im większa różnica w zdolności do kontrolowania
zasobów oraz im bardziej są one wartościowe,

III. Istnieje tylko w relacjach społecznych – aby można było oni mówić, musimy mieć do
czynienia co najmniej dwiema osobami, między którymi zachodzi jakieś
współoddziaływanie (interakcja). Trzeba mieć kogo kontrolować.

-władza często jest błędnie utożsamiana z wpływem społecznym (zmienianie, myśli i uczuć
innych osób), czy przymusem (zakładając, że jej istotą jest skuteczne nakładanie ludzi, by
robili coś, czego pod nieobecność władzy by nie uczynili, jakkolwiek takie utożsamianie
władzy z brakiem jej akceptacji w istocie nie ma sensu).

-nieuchronną konsekwencją władzy jest opór rządzonych

-pojęciem zbliżonym do władzy jest statusu, zarówno władza, jak i status są podstawą
hierarchii społecznej, ale różnicą jest to, że władza jest własnością jednostki, a status
własnością tego, co inni myślą o danej jednostce.

 Wyłanianie się hierarchii władzy

-władza sama w sobie jest zasobem ograniczonym- mogą ją posiadać tylko nieliczni

-żadna jednostka nie jest w stanie zdobyć władzy w pojedynkę, bez poparcia grupy,

Podstawy władzy
Kasyczna koncepcja zaproponowana przez Frencha i Ravena i ujednolicona przez Hinkina i
Schriesheima wyróżnia pięć podstaw władzy:

1. Przymus – zdolność do wywoływania niepożądanych przez podwładnych stanów

rzeczy lub pozbawienia ich stanów pożądanych, mierzona przekonaniami podwładnych,
że przełożony jest w stanie utrudnić im pracę, przydzielać gorsze zajęcia czy obrzydzić
życie w miejscu pracy.

2. Nagradzanie – zdolność do wywoływania stanów pożądanych przez podwładnych lub

uwolnienia ich od stanów niepożądanych, mierzona przekonaniami podwładnych, że
przełożonych jest w stanie wpływać na wysokość ich zarobków i dodatków oraz na
awanse.

3. Prawomocność (legitimacy) – zdolność do wywoływania u podwładnych poczucia

obligacji i odpowiedzialności, opiera się na normach przez nich wyznawanych i
mierzona jest przekonaniami podwładnych, że przełożony potrafi wzbudzić w nich
poczucie obowiązku i skłonić do uznania słuszności stawianych im wymagań.

4. Fachowość – zdolność do wywoływania u podwładnych przekonania, że przełożony

jest ekspertem, wie lepiej, ma wiedzę i umiejętności im niedostępne; mierzona
przekonaniami podwładnych, że jest on w stanie merytorycznie im pomóc w
wykonywaniu zadań.

5. Akceptowanie – zdolność do wywoływania u podwładnych poczucia, że są

akceptowani i doceniani przez przełożonego; mierzona przekonaniami podwładnych, że
jest on w stanie sprawić, by mogli się poczuć, że się liczą, są doceniani, akceptowani,
lubiani i chwaleni za swoją pracę.

 - najsilniej powiązane podstawy władzy to fachowość i akceptacja (podwładni tym bardziej

sobie cenią akceptację ze strony przełożonego, im bardziej uważają go za fachowca bądź
też odwrotnie – tym bardziej uważają go za fachowca, im wyżej cenią jego akty
akceptacji)

Jak się wyłania hierarchia władzy

- grupy wyłaniają lidera nie zawsze, ale tylko wtedy, kiedy wynikające z tego korzyści
przeważają nad stratami

Grupa wyłania obiecujących kandydatów na lidera na podstawie ich:

Aktywności społecznej, czyli stopnia zaangażowania w życie grupy,

Kompetencji merytorycznych, czyli spostrzegania zdolności jednostki do poradzenia sobie

ze specyficznymi zadaniami grupy,

Kompetencji społecznych, czyli zdolności do przewodzenia ludźmi i koordynowania ich

poczynań,

Przewidywanych korzyści z ich działań dla członków grupy, a wiec oczekiwania, że lider
będzie dzielił zasoby w sposób korzystny, a przynajmniej sprawiedliwy

 Potem następuje zróżnicowanie władzy jednostek – grupa oczekuje większego wkładu w

funkcjonowanie grupy od tych , co spełniają ww. kryteria,
to z kolei inspiruje wyłaniającego się lidera do podejmowania działań, które polegają
na:

1. koordynowaniu działań grupy przez podział pracy i wyznaczanie celów poszczególnym

jednostkom, co nieuchronnie prowadzi do

2. maksymalizowania władzy lidera (zaczyna on decydować o podziale zasobów grupy)

3. powiększenie zasobów grupy (np. zwiększenie dóbr materialnych, maksymalizacja

bezpieczeństwa)

4. dzielenie zasobów między poszczególnych jej członków,

-władza jest mechanizmem samowzmacniającym się,

-lider musi zachować pewien stopień kontroli nad podwładnymi (inaczej nie wykona swoich
zadań) i kontrola nad innymi niemal zawsze staje się celem sama w sobie, co subiektywnie
jawi się mu jako powiększenie własnych zdolności do działania w służbie celów grupy.

-grupie jawi się to jednak jako nieuprawniona tendencja do monopolizowania władzy

(i gromadzenia zasobów), co skłania ją do rewidowania decyzji i odebrania władzy jedności,
która jej nadużyła.

Fakt, że liderzy z
natury rzeczy muszą
mieć władzę, ta zaś
przynosi skutki nie
tylko grupie, lecz także
im samym, prowadzi
do podstawowej
ambiwalencji ludzi w
stosunku do władzy-
są oni zawsze narażeni
na eksploatację przez
jej dysponentów.

 Kto zdobywa władzę

jednostki dobrze widoczne, często obecne w grupie i aktywne,

jednostki uważane za kompetentne merytorycznie i społecznie, czy za osoby, które

przyczyniają się do osiągnięcia celów grupy i pomnożenia jej zasobów

jednostki uważane z uczciwe i sprawiedliwe,

Co sprawia, że pozycję przywódcy zajmuje ta, a nie inna osoba?

po pierwsze, pozycję taką osiągają osobie o szczególnych cechach („urodzeni przywódcy-
teoria wielkiego człowieka ), po drugie, że osoby zachowujące się w pewien potrzebny
grupie sposób (teoria behawioralna).

Teoria wielkiego człowieka

-cechy osobowości w małym stopniu przyczyniają się do zdobywania pozycji lidera – taki
pogląd długo funkcjonował; teraz – najważniejsze cechy osobowości: wielka piątka –
ekstrawersja, neurotyzm, ugodowość,
sumienność i otwartość na
doświadczenia – nie mogą występować
samodzielnie, ale w grupie

Jak władza zmienia ludzi

Władzą manipuluje się na trzy
sposoby:

1. po pierwsze, można zaaranżować

sytuację, w taki sposób, że jedna
wylosowana osoba faktycznie władzę
otrzymuje, a druga zostaje jej
podporządkowana

2. po drugie, można ludzi prosić o

przypomnienie sobie i opisanie
przeszłej sytuacji, w której sami sprawowali władzę bądź byli jej podporządkowani,

3. można w ludzki umysłach aktywizować treści związane z wysoką lub niską pozycją
władzy (np. wyświetlając podprogowo lub nadprogowo słowa o odpowiedniej treści
(z jednej strony „szef”, „kierownik”, z drugiej zaś „podwładny”, „wykonywać”) albo też
umieszczając osoby badane w odpowiedniej sytuacji np. szefa sadzając w dyrektorskim
fotelu u szczytu stołu, a podwładnego- na podrzędnym, niezbyt wygodnym krześle.

 Z psychologicznego punktu widzenia władza to relacja społeczna, pewien stan umysłu

silnie skojarzony z określonymi emocjami, sposobami myślenia o świecie i sposobami
postępowania.

Najbardziej rozwiniętą koncepcję metamorficznych efektów władzy opisującą, jak

przekształca ona ludzi przedstawili (Keltner, Gruenfeld, Anderson). Ta koncepcja zakłada
kilka grup wyznaczników nabywania władzy:

- na poziomie jednostki (cechą silnie sprzyjającą władzy jest, ekstrawersja),

- diady (w bliskim związku na ogół więcej władzy ma ten z partnerów, któremu mniej
zależy na utrzymaniu związku),

- grupy (osoby obdarzone autorytetem eksperta mają większe szanse zdobycia władzy)
- międzygrupowym (członkowie grupy uprzywilejowanych, tacy jak mężczyźni albo osoby
należące do większości mają większe szanse zdobycia władzy).

-Keltner uważa, że nieodłączną składową władzy jest dostęp do zasobów materialnych i

psychicznych oraz swoboda działania, rozumiana jako brak ograniczeń, czy to w sensie
oczekiwań innych ludzi, czy nakazów norm społecznych.

 Zajmowanie pozycji nadrzędnej powoduje aktywizację ogólnego systemu „dążenie do”,

podczas gdy zajmowanie pozycji podrzędnej powoduje aktywizację ogólnego systemu
hamowania.

system dążenia (approach system) – reguluje zachowanie dotyczące nagród i

pozytywnych możliwości i wiąże się z ogólnym wzrostem wrażliwości na bodźce
pozytywne; aktywizowany u osób obdarzonych władzą; patrzenie na świat z perspektywy
kota wśród myszy. Koncentruje się na nagrodach i szansach, a ignoruje zagrożenia.

system hamowania czy unikania (inhibition system) – reguluje zachowanie związane z

zagrożeniami i karami i wiąże się ze wzrostem czujności oraz wrażliwości na bodźce
negatywne; aktywizowany u osób poddanych władzy; patrzenie na świat z perspektywy
myszy wśród kotów. Koncentruje się na zagrożeniach, a ignoruje szansę i wyznania,
doświadczając przy tym negatywnych stanów emocjonalnych. (432s)

Keltner – ludzie u władzy pozostają w lepszym stanie emocjonalnym niż osoby jej poddane,
są bardziej zadowoleni (szczególnie z siebie), szczęśliwsi i bardziej optymistyczni; dzieci
popularne wśród rówieśników mają mniejszą skłonność do przeżywania smutku czy poczucia
winy, a większą- do dobrego nastroju.

Badanie (wpływ władzy na nastrój i samoocenę) Wojciszke i Anna Strużyńska-Kudłowicz –

Im wyższą pozycję zajmował poddany, tym wyżej oceniał własny wpływ na przebieg zadania
i swój wkład w jego rozwiązanie oraz tym niżej oceniał wpływ i wkład partnera;
sprawowanie władzy podnosi nastrój, bycie poddanym cudzej władzy go obniża; władza
podnosi też samoocenę.

(Osoby obdarzone władzą są bardziej skłonne do otwartego ujawniania swoich uczuć)

Istotą władzy jest nie tyle pozytywność emocji, ile włączenie systemu dążenia, który zawiera
przynajmniej jedną emocję negatywną- gniew.

-we władzy ważny jest gniew – osoby, które wyglądają na zagniewane np. częściej
wygrywają w negocjacjach niż osoby szczęśliwe i częściej ludzie się im podporządkowują.

Poznawcze konsekwencje władzy

-osoby u władzy są bardziej skłonne do powierzchniowego i stereotypowego myślenia o
swoich podwładnych niż odwrotnie:

• losy osoby na pozycji przywódczej z definicji mniej zależą od innych ludzi poddanych
władzy, niż losy owych innych zależą od władcy; władca mniej zależy od poddanych niż
odwrotnie,

• nierównowaga liczebna: władca jeden, a poddanych kilku – nie jest w stanie myśleć o
nich w sposób zindywidualizowany; siłą rzeczy popada więc w stereotypy, wymagające
mniej wysiłku i zasobów umysłowych w trakcie formułowanie ocen,

• szefowie chcą myśleć o podwładnych w stereotypowy sposób, np. jako osobach należących
do mało kompetentnej grupy, gdyż to utwierdza ich w prawomocności własnej władzy,
czyli w wierze, że sami na nią zasługują i to w stopniu większym niż ich podwładni

stereotypizacja- jej celem jest utrzymanie istniejącej hierarchii władzy

Przybiera to dwie postaci:

A. stereotypizację bez namysłu- polega na automatycznym pomijaniu informacji

sprzecznych ze stereotypem – osoba u władzy nie zwraca uwagi na inteligencję swojej
sekretarki, gdyż i tak nic ważnego nie zależy od tej jej cechy

B. stereotypizację z rozmysłem- polega na celowym zwracanie uwagi na informacje

zgodne ze stereotypem – osoba u władzy z rozmysłem poszukuje oznak
niesamodzielności u swojej sekretarki, by się utwierdzić w przekonaniu, że tylko na to
stanowisko kobieta ta się nadaje

Większa skłonność osób u władzy do stereotypizacji może być spowodowana tym, że

pozostają w bardziej pozytywnym stanie emocjonalnym, który ogólnie sygnalizuje brak
zagrożeń ze strony bieżącej sytuacji, co człowieka umysłowo demobilizuje i popycha w
kierunku powierzchniowego przetwarzania informacji – sekretarka jest niekompetentna
więc nie zagraża mojemu stanowisku w żaden sposób,

efektem pozytywnego nastroju jest też zdolność do myślenia abstrakcyjnego – wzmagana

dodatkowo faktem, że władza rodzi dystans, a z dużego dystansu patrzymy na sprawy w
sposób bardziej abstrakcyjny. Każe to przewidywać, że wysoka pozycja w hierarchii
władzy prowadzi do bardziej abstrakcyjnego myślenia, które w dodatku otwiera większe
możliwości działania i kontroli nad biegiem wydarzeń; widzimy krzesło nie jako krzesło
(możemy tylko na nim usiąść), ale w szerszej perspektywie jako mebel (możemy go użyć
jako półki na książki, drabiny itp.,

nieoczywistą konsekwencją bardziej abstrakcyjnego myślenia ludzi u władzy jest

opieranie sądów moralnych raczej na ogólnych regułach orzekających, co jest dobre, a co
złe, nie zaś na rzeczywistych konsekwencjach tych zasad dotykających konkretnych osób.
Natomiast niska pozycja w hierarchii władzy sprzyja skupieniu się na konsekwencjach
przy ignorowaniu ogólnych zasad. – szefowie skłonni są trzymać się ogólnych zasad,
podwładni natomiast uznawać wyjątki od reguł

 (np. nauczyciel ustanowił zasadę, że każde dziecko fizycznie atakujące inne dzieci idzie do
kąta, to osoby u władzy skłonne są domagać się ukarania pewnego Henia, nawet jeżeli
Patrycja napluła mu do piórnika. Choć osoby z niską pozycję władzy są skłonne potraktować
sytuację jego wyjątkową (z powodu prowokacji koleżanki), osoby z pozycją wysoką
wolałyby i tak ukarać Henia.)

osoby obdarzone władzą bardziej intensywnie przetwarzają informację istotną dla

aktualnie realizowanych celów, pomijając informacje również obecne w danej sytuacji, ale
pozbawione znaczenia z punktu widzenia bieżących celów; osoby u władzy bardziej
skupiają się na istocie rzeczy, podczas gdy te poddane władze koncentrują się w
podobnym stopniu na sprawach ważnych i nieważnych, co sprawia, że te ważne w
mniejszym stopniu pamiętają i uwzględniają w działaniu

Większa sprawność przetwarzania informacji przez osoby u władzy ma jednak istotne

ograniczenia:

I. szefowie stają się nadwrażliwi na nagrody i pozytywne możliwości, niewrażliwi na

kary i zagrożenia,

II. optymizm u ludzi często bywa zgubny, ponieważ nasila złudzenie kontroli, czyli
przekonanie człowieka, że jest zdolny do wpływania nawet na takie zdarzenia, na które
faktycznie nie ma wpływu, gdyż za leżą one od przypadku albo od innych ludzi.

Behawioralne konsekwencje władzy

- władza nasila skłonność do działania i wtedy, kiedy nie ma ono społecznego charakteru i
kiedy ma charakter prospołeczny bądź aspołeczny,

- władza działa podobnie jak pieniądze- nasila dowolną, już istniejącą motywację do
działania, ponieważ posiadanie władzy jest silnie skojarzone ze zdolnością i motywacją do
osiągania celów,

- badania potwierdzają, ze po aktywizacji władzy rośnie skłonność ludzi do postępowania w

trakcie negocjacji w zgodzie z własnymi upodobaniami,

- władza nie zmienia ludzi, ale raczej wydobywa z nich to, co już w nich wcześniej tkwiło,

 Społeczne konsekwencje władzy

Keltner uważa, że:

• nieodłączną konsekwencją władzy jest tendencja do rozhamowania norm społecznych –

im więcej władzy ma jednostka, tym bardziej skłonna jest postępować w taki sposób,
jakby normy jej nie dotyczyły, ponieważ czuje się silniejsza od innych ludzi, którzy pilnują
ich przestrzegania,

• osoby u władzy są mniej skłonne do ulegania opinii większości (konformizmowi), dzięki

czemu stają się bardziej twórcze w proponowanych przez siebie rozwiązaniach,

• osoby u władzy mniej skłonne do empatii i przyjmowania cudzej perspektywy,

• ludzie u władzy mają większą skłonność do instrumentalnego traktowania innych ludzi –

uprzedmiotowienia, czyli traktowania jak pozbawionych autonomii narzędzi służących do
osiągania własnych celów

Od czego zależy siła efektów władzy?

czy władza zmienia ludzi? – w pewnych rodzajach sytuacji zmienia, a w innych ten wpływ
zanika.

moderatorami wpływu władzy na jej posiadaczy są:

stabilność relacji władzy – relacje władzy są stabilne, kiedy hierarchia władzy i statusu nie
zmienia się w przyszłości, kiedy pozostaje prawomocna i nie jest kontestowana przez
innych.

przejrzystość władzy – przyczynia się ograniczeniu władzy w czasie; władza jest

przejrzysta wtedy, kiedy wiedza o mechanizmach jej sprawowania (o treści decyzji,
sposobach i powodach ich podejmowania) jest dostępna osobom postronnym, a
sprawujący władzę mogą zostać pociągnięci do odpowiedzialności za swoje postępowanie.

(niektóre cechy osobowości) osobowość władcy- osoby o słabej motywacji władzy

wykazują wzrost skłonności do ryzyka po jej zdobyciu, ulegając złudzeniom, natomiast
osoby o silnej motywacji władzy przejawiają spadek skłonności do działań ryzykownych,
ponieważ stanowisko władcy jest dla nich ważne i nie chcą go utracić.

440str (badanie)

10

 Wyznacznik stabilności władzy:

-stabilność

-prawomocność- kwestia, czy różnice władzy są uzasadnione na gruncie obowiązujących w

danym społeczeństwie norm.

Komplementarność pozycji władzy

władza ma z natury charakter relacyjny- niemożliwy jest władca bez poddanych ani poddani
bez władcy.

• komplementarność pozycji władzy – w zależności od pozycji ludzie się do niej

przystosowują; badania wykazały, że ludzie spontanicznie dopasowują się do partnera
dominującego w taki sposób, że przyjmują skurczoną pozycję ciała, do partnera uległego
zaś w taki, że przybierają posturę ekspansywną,

-osoby obdarzone niską pozycją władzy ujawniają pogorszenie zdolności do odświeżania

pamięci krótkotrwałej i hamowania reakcji na informacje nieistotne, co owocuje obniżoną
zdolnością planowania przyszłych działań.

-ludzie wykształcają komplementarne oczekiwania względem przełożonych i podwładnych,

spodziewając się wysokiego poziomu wykonania zadania po tych pierwszych, a niskiego po
tych drugich.

-dokładnie to samo zachowanie jest inaczej interpretowane w zależności od tego, kto je

wykonuje –szef robi coś, bo chce, pracownik bo musi,

Samowzmacniania władzy
komplementarność władzy prowadzi do samowzmacniania się władzy:

• osoby obdarzone władzą nakazują jakieś zachowanie, a osoby poddane władzy nakazy
te spełniają – badania Miligrama nad posłuszeństwem wobec autorytetu (rażenie prądem),

• osoby u władzy stawiają większe żądania, osoby jej poddane im ustępują, pomniejszając
swoje wymagania – władcy zyskują, a poddani tracą, co pogłębia początkową asymetrię
w dostępie do zasobów i ich kontroli (asymetria jest definicyjną własnością władzy).

• asymetryczny udział w życiu grupowym – osoby u władzy częściej zabierają głos, są

bardziej widoczne w życiu społecznym, częściej podejmują udane próby wpływania na
innych. W konsekwencji całe życie grupowe jest w znacznym stopniu podporządkowane
celom jednostek o dużej niż małej władzy.

11

 • ideologie usprawiedliwiające nierówności społeczne- np. merytokratyczna – władza trafia

do tych, którzy na nią zasługują ze względu na posiadane kompetencje, podwładni
kompetencji nie mają, powinni więc siedzieć cicho.

Społeczne funkcje władzy

Ludzie są gatunkiem ultraspołecznym- wszystko, co ważne, robimy wspólnie z innymi;
większość życia spędzamy w grupie ludzkiej liczącej około 150 osób

-hierarchia zapewne skuteczne działanie, stanowi pożyteczną heurystykę regulującą stosunki

międzyludzkie,

-hierarchie są korzystne z punktu widzenia psychicznych potrzeb jednostek, zapewniają

porządek, czynią świat przewidywalnym, co umożliwia poczucie kontroli cenione przez
większość ludzi,

Władza społeczna i osobista

• władza społeczna – asymetryczna kontrola nad cenionymi zasobami; jest możliwa tylko
w jakieś relacji społecznej, jednostka natomiast ma władzę tylko wtedy, kiedy inna
jednostka ma jej mniej i jest kontrolowana przez tę pierwszą.

• władza osobista – możliwość realizowania własnych celów niezależnie od wpływu i

kontroli innych ludzi, władza osobista jest więc wolnością od cudzej władzy społecznej.
(wzrost naszej władzy społecznej (zostajemy dyrektorem) oznacza, że inni coraz bardziej
zależą od nas, wzrost władzy osobistej (zostajemy spadkobiercą po bogatym dziadku)
oznacza, że my coraz mniej zależymy od innych).; prowadzi do większej stereotypizacji
innych (niż władza społeczna)

-Władza osobista oznacza dużą niezależność od innych, natomiast władza władza społeczna
wiąże się z pewnym stopniem zależności (nawet dyrektor zależy od jakości swoich
podwładnych). Dlatego ta pierwsza bardziej powinna sprzyjać ignorowaniu innych ludzi niż
ta druga.

-w obu przypadkach po aktywizacji włącza się system dążenia,

-oba rodzaje władzy przeważnie nakładają się, ale jeśli je rozdzielić większość ludzi nie dąży
do powiększenia władzy społecznej, ale większość dąży do powiększenia władzy osobistej,

-w społeczeństwach kolektywistycznych i hierarchicznych maksymalizacja władzy

społecznej często bywa jedynym sposobem uwolnienia się od władzy innych,

12

 czy władza deprawuje?

- osoby obdarzone władzą lepiej funkcjonują intelektualnie i zadaniowo – poprawia się ich
zdolność myślenia abstrakcyjnego i długofalowego,

- polepsza się ich stan emocjonalny,

- pogarsza się funkcjonowanie społeczne – spada skłonność do przestrzegania norm
społecznych i uwzględniania punktu widzenia osób poddanych władzy,

- rośnie skłonność do ryzykanctwa kosztem innych ludzi,

- najbardziej niebezpieczną cechą władzy jest jej samowzmacniająca się natura wynikająca z
dopełnienia się nadrzędnej i podrzędnej pozycji w hierarchii władzy i pożytecznych
funkcji

Władza stanowi mechanizm niezbędny do sprawnego funkcjonowania złożonych

społeczeństw, jedynym ich wyjściem jest nie likwidacja władzy (anarchię prowadzi do
chaosu, na którym wszyscy tracą), lecz kontrola społeczna- a zatem taka organizacja
społeczeństwa, która zapewni rozdzielenie różnych rodzajów władzy (wykonawczej
sądowniczej, prawodawczej, ekonomicznej) i ich wzajemne kontrolowanie się.

drugie rozwiązanie to organizacja zapewniająca przejrzystość władzy - powołanie do

życia i podtrzymywanie silnych instytucji gwarantujących obywatelom kontrolę nad
poczynaniami władzy.

Przywództwo
zwiększa się szansa na wyłonienie lidera gdy:

I. rośnie wielkość grupy,

II. warunki zmieniają się w taki sposób, że osiągnięcie celu grupy wymaga kooperacji i
koordynacji, wskutek samego wzrostu rozmiaru zadania lub konieczności specjalizacji,

III. pojawia się współzależność społeczna, a tym samym indywidualne zyski członków grupy
zależą od jej zachowania i pozostałych członków (najlepszy kelner nie zdziała zbyt wiele
przy marnym kucharzu)

IV. pojawia się nierównomierność zysków poszczególnych członków grupy (konieczność

ustalenia i egzekwowania zasad podziału zysków)

V. pojawia się zewnętrzne zagrożenie dla realizacji celów grupy lub jej istnienia,

VI. grupa ma dostęp do jednostki dysponującej doświadczeniem w roli przywódcy,

13

Style kierowania
dwa podstawowe czynniki leżące u podstaw zróżnicowania zachowań lidera: zadaniowy i
społeczny styl kierowania:

Zadaniowy – to stopień, w jakim lider koncentruje się na osiągnięciu merytorycznych

celów grupy poprzez definiowanie i organizowanie roli własnej i podwładnych oraz
utrwalanie jasno określonych wzorców i kanałów komunikacji.

Społeczny – to stopień, w jakim lider dba o dobrostan podwładnych, okazuje im troskę i

szacunek, wspiera ich i docenia.

-społeczny styl kierowania jest bardziej skuteczny pod niemal każdym względem – większe
zadowolenie z pracy i przełożonego oraz uważanie go za skutecznego w tej roli.

Burns – podział na przywództwo transakcyjne i transformacyjne; miałyby być sobie

wzajemnie przeciwstawne,

Bernard Bass – uważa, że dobry lider ujawnia oba typy przywództwa:

A. przywództwo transakcyjne – skupia się na wymianie między przełożonym, a

podwładnymi)- ci pierwsi dają liderowi potrzebne mu zasoby (pracę, wysiłek, czas), ten
drugi zaś odwzajemnia się im zasobami przez nich pożądanymi (pochwały, premie,
awanse).
Na przywództwo transakcyjne składa się:

1. zasadne nagradzanie – lider precyzuje i wyjaśnia oczekiwania związane z rolą

pracownika i zasadnie go nagradza za postępowanie zgodnie z tymi oczekiwaniami,

2. aktywne zarządzanie przez wyjątki – przełożony monitoruje postępowanie podwładnych

i reaguje w razie popełnianych błędów i karze jeśli zachodzi taka potrzeba (za
nieodpowiedni poziom wykonania zadań),

3. pasywne zarządzanie przez wyjątki – przełożony dokonuje korekty zachowań

podwładnych, ale dopiero wtedy kiedy problemy narosną i osiągną duże natężenie,

B. przywództwo transformacyjne – to styl kierowania pożądany w czasach zmiany

wymagających plastycznego reagowania na nowe wyzwania pojawiające się przed
zespołem; (przywódca transformacyjny pomaga podwładnym zrozumieć sens zmian i
nowatorskich działań, jakich one wymagają, prowadzi ich do tworzenia oryginalnych
rozwiązań złożonych problemów) przekształcenie pracowników i ich rozwój;
Na przywództwo transformacyjne składają się:

1. wpływ ideowy – komunikowanie przez lidera wartości i misji organizacji oraz jego
charyzmatyczne zachowania (czyli postępowanie zgodne z tymi wartościami sposób,

14

 który budzi podziw i naśladownictwo ze strony podwładnych); taki wpływ jest zwykle
możliwy tylko wtedy, kiedy przywódca przedkłada potrzeby podwładnych nad własne

2. inspiracja motywacyjna – artykułowanie wizji inspirującej podwładnych do nowych

działań, budzenie entuzjazmu i optymizmu co do możliwości zrealizowania złożonych
przyszłych stanów rzeczy

3. stymulacja intelektualna – stymulowanie twórczości podwładnych przez

przeformułowywanie problemów, kwestionowanie dotychczasowych założeń i
podchodzenie w nowy sposób do starych zagadnień; angażowanie podwładnych w
tworzenie nowych rozwiązań problemów

4. zindywidualizowana koncentracja na pracowniku – funkcjonowanie przełożonego w

roli trenera i przewodnika poszczególnych pracowników, troska o ich indywidualny
rozwój zawodowy

15

Rozdział18
Grupa społeczna: to dwie lub więcej osób, które:
1. Komunikują się ze sobą i wzajemnie na siebie wpływają, szczególnie w
bezpośrednich kontaktach „ twarzą w twarz”

2. Mają poczucie przynależenie nawzajem do siebie mają wspólny cel

- Życie w Internecie powoduje, że sporo ważnych grup nie wymaga

bezpośredniego kontaktu, a możliwość wpływu jest często jednostronna.
- Pozycje społeczne- miejsca w grupie związane z funkcją, jaką dana osoba
spełnia wobec całej grupy.
- Rola społeczna- wzorzec zachowań, których grupa oczekuje od osób
zajmujących określoną pozycje w grupie.
- Status- prestiż, jakim obdarzone są role w grupie i poza nią.
- Tożsamość indywidualna- składa się to co człowieka subiektywnie odróżnia
od innych członków grupy własnej.
- Tożsamość społeczna- to co odróżnia go jako członka grupy własnej od grup
obcych.
- Metaanaliza dotychczasowych badań dowodzi, że tożsamość indywidualna
jest nieodmiennie najważniejsza, przynajmniej w motywacyjnym sensie.
- GAERTNER i współpracownicy- porównali siłę reakcji obronnych
pojawiających się w sytuacjach zagrożenia dla tożsamości indywidualnej bądź
grupowej i stwierdzili, że te były istotnie silniejsze po ataku na pozytywny
wizerunek jednostki niż po ataku na pozytywny wizerunek grupy własnej .
- SONIA ROCCAS i współpracownicy- doszli do wniosku, że tożsamość
grupowa ma 4 powiązane, choć odrębne wymiary- ważność, zaangażowanie,
podporządkowanie i poczucie wyższości.
*ważność- jak dalece uważam przynależność do tej grupy za ważną część tego,
kim jestem
*zaangażowanie- jak dalece chcę działać na rzecz dobra grupy nawet kosztem
własnych interesów
*podporządkowanie- jak dalece szanuję i podporządkowuję się normom,
symbolom i przywódcom grupy
*poczucie wyższości- jak dalece uważam swoją grupę za lepszą od innych
- AGNIESZKA GOLEC DE ZAVALA i współpracownicy zdefiniowali
NARCYZM KOLEKTYWNY- jako podbudowanie silnymi emocjami, a
nierealistyczne przekonanie o wielkości i wybitności własnej grupy na przykład
narodowej lub rasowej. Narcyzm wzmaga agresję w stosunku do obcych
niezależnie od ślepego patriotyzmu, autorytaryzmu i nasilonej orientacji na
dominację społeczną.
- Bytowość grupy- to spostrzegany stopień jej realnego istnienia, czyli
„stopień, w jakim grupa jest spostrzegana jako koherentna całość, której
członkowie są w jakiś sposób ze sobą związani”.
- GRUPY O WYSOKIEJ BYTOWOŚCI SĄ POSTRZEGANE JAKO
TRWAŁE, WYRAŹNIE ODDZIELONE OD INNYCH, ICH CZŁONKOWIE
ZAŚ WIDZIANI SĄ JAKO OD SIEBIE PODOBNI, POZOSTAJĄCY W
CZĘSTCYH KONTAKTACH, OBDARZENI WSPÓLNYMI CELAMI I
WSPÓLNOTA LOSU.
- GRUPY O WYS. BYTOWOŚCI SĄ WIDZIANE PRZEZ SWYCH
CZŁONKÓW JAKO WAŻNIEJSZE, A EKSPERYMENTALNE NASILANIE
BYTOWOŚCI PROWADZI DO WZROSTU WAŻNOŚCI I
ZAANGAŻOWANIA W GRUPĘ.
- Esencjalizm- przekonanie o niezmienności tożsamości i niemożność
zastąpienia jej inną tożsamością, co wzmacnia stereotypy i wynikające z nich
zachowania.
- Normy grupowe- reguły określające właściwe i niewłaściwe sposoby
zachowania członków grupy. Normy to podzielane przez grupę nakazy i zakazy
co do sposobu postępowania, myślenia i odczuwania. Normy określają relacje
grupy z jej otoczeniem społecznym.
- Zjawisko czarnej owcy- łamanie norm grupowych jest silniej potępiane, ich
podtrzymywanie zaś- bardziej pochwalane, jeżeli postępuje tak członek grupy
własnej niż obcej.
- Status wewnątrzgrupowy- względna ważność jednostki w porównaniu z
innymi członkami grupy. Status wyraża się stopniem, w jakim dana jednostka
obdarzana jest uwagą, respektem i prestiżem.
- Eksperyment Jona Manera i współpracowników- wyświetlanie badanym zdjęć
- Spójność- to cecha dobrego zespołu, rozumiana jako suma sił skłaniających
jednostki do pozostania w grupie. Trzy główne siły wynikają z atrakcyjności
innych jej członków, atrakcyjności wykonywanego wspólnie zadania oraz
atrakcyjności całej grupy, czyli jej prestiżu. Silnym wyznacznikiem
spójności w grupowej jest zaangażowanie w działanie, a w szczególności
uzasadnianie własnego wysiłku- grupa jest tym bardziej spójna, im trudniej do
niej wejść. Sposobem utrzymania spójności grup jest wzajemne wpływanie na
siebie ich członków, szczególnie WIĘKSZOŚCI NA MNIEJSZOŚĆ i
odwrotnie.
- Rytuały przejścia- obrzędy inicjacyjne i okresy wstępne wymagające od
aspirantów dużych wysiłków finansowych, fizycznych lub psychicznych.
- IM BARDZIEJ SPÓJNA GRUPA, TYM SKUTECZNIEJSZE JEJ
DZIAŁANIA
- IM WIĘKSZA GRUPA,TYM SŁABSZY ZWIĄZEK MIĘDZY JEJ
SPÓJNOŚCIĄ A SKUTECZNOŚCIĄ
-Grupocentryzm- zestaw ośmiu symptomów poznawczego i społecznego
funkcjonowania grupy pojawiający się w sytuacji, kiedy staje się ona dla swoich
członków dostarczycielem jasnej i pewnej wiedzy na temat rzeczywistości.
- Komunikacja w grupie służy 2 celom:
1. Utrzymaniu dobrych relacji wewnątrzgrupowych
2. Zrealizowaniu celu, do którego grupa zmierza
- Dysonans- stan nieprzyjemny, który ludzie starają się zredukować, przede
wszystkim przez próby PERSWAZJI I PRZEKONANIE ODSTĘPCÓW, BY
DOŁĄCZYLI DO OPINII WIĘKSZOŚCI.
- Komunikacja również prowadzi do dzielenia się przez jej członków
posiadanymi informacjami
- Tendencyjna komunikacja informacji podzielnych- przeciętny członek
grupy częściej porusza w dyskusji i przekazuje innym te informacje, które oni
już znają niż te, którymi dysponuje tylko on sam, a więc niepodzielane przez
grupę.
- Ważnym mechanizmem utrzymania grupy i jej spójności są wzajemne wpływy
wywierane na siebie przez jej członków, w szczególności przez większość na
mniejszość.
- Wpływ mniejszości na większość może być skuteczny dzięki 2 strategiom:
1. strategia proponowana przez Serge’aMoscoviciego to konsekwentne
odstępstwo- mniejszość wywiera skuteczny wpływ, jeżeli jest silnie
zaangażowana w swoje poglądy i konsekwentna oraz jeżeli pozostaje otwarta na
argumenty większości, choć potrafi publicznie i dobrowolnie stanąć w osobronie
własnych poglądów i nie ugiąć się pod presją.
2. Hollander proponuje dwufazową strategię działania mniejszości. W fazie
pierwszej odstępcy zachowują swoje poglądy dla siebie, a na zewnątrz ulegają
większości,celem zyskania jej zaufania i akceptacji. Dopiero później, gdy
nadejdzie właściwa chwila, ujawniają poglądy sprzeczne z opiniami większości,
którą łatwiej będą mogli przekonać dzięki uprzednio uzyskanemu zaufaniu.
- Zwolennicy identyczności reguł rządzących wpływem większości i
mniejszości podkreślają, że różnice między tymi wpływami mają charakter
jedynie ilościowy. Zarówno większość oddziałuje na mniejszość, jak i
odwrotnie, tyle że ten drugi wpływ pozostaje słabszy z tego powodu, że
wywierany jest przez mniejszą liczbę osób.
- Zwolennicy odmienności reguł podkreślają natomiast jakościową różnicę
procesów wzbudzanych przez oddziaływania większości i mniejszości
- HIPOTEZA MOSCOVICIEGO: Podczas, gdy wpływy większości
wywołują uleganie- konformizm zewnętrzny, czyli publiczne powtarzanie
opinii większości przy niekoniecznej prywatnej ich akceptacji, wpływy
mniejszości wywołują konwersję- rzeczywistą zmianę poglądów, niekoniecznie
jednak ujawnianą w opiniach publicznie głoszonych przez jednostkę
- Wpływy mniejszości – bardziej niż wpływy większości- promieniują na inne
treści powiązane ze sporną kwestią. Moscovici wyjaśnia to założeniem, że
wpływ większości wywołuje proces wzajemnego porównywania sprzecznych
opinii bez szczególnego skupiania uwagi na samej spornej kwestii. Uwaga i
aktywność umysłowa ludzi poddanych naciskowi jest w tym przypadku
skupiona raczej na osobach stanowiących większość. Natomiast wpływ
mniejszości uruchamia proces WALIDACJI OPINIII, czyli poszukiwania,
gdzie leży prawda, dzięki czemu uwaga i aktywność umysłowa ludzi
koncentruje się na spornej kwestii.
- Badania empiryczne przekonują, że WPŁYWY MNIEJSZOŚCI I
WIĘKSZOŚCI RÓŻNIĄ SIĘ NIE TYLE ILOŚCIĄ, ILE JAKOŚCIĄ
WZBUDZANEJ PRZEZ NIE AKTYWNOŚCI POZNAWCZEJ
- Badania CHARLAN NEMETH dowodzą, że jednostki poddane wpływowi
mniejszości zaczynają myśleć w bardziej twórczy, oryginalny sposób o
przedmiocie sporu i kwestiach pokrewnych oraz potrafią samodzielnie znaleźć
więcej poprawnych jego rozwiązań niż osoby poddane uprzednio wpływowi
większości. Różnice te występują nawet wtedy, kiedy mniejszość nie ma racji.
Co sugeruje, że znalezienie się w sytuacji niezgody z mniejszością wywołuje
bardziej kontrolowane procesy przetwarzania informacji, podczas gdy
znalezienie się w sytuacji niezgody z opiniami większości wyzwala
przetwarzanie bardziej automatyczne, częściej posługujące się heurystykami.
Odpowiedzialne za to mogą być co najmniej trzy różnice między mniejszością i
większością.
1. Mniejszość jest z natury rzeczy bardziej wyrazista i jawi się jako figura
na tle większości. W znaczniejszym stopniu przyciąga uwagę, dzięki czemu
jednostka bardziej świadomie przetwarza jej komunikaty, lepiej je pamięta.
2. Mniejszość- przy wyrównaniu wszystkich innych czynników, takich jak
status czy fachowość- jest mniej wiarygodna od większości; na ogół jakaś opinia
wydaje się nam tym prawdziwsza, im więcej osób w nią wierzy.
3. Niezłomność mniejszości jest bardziej jednoznaczna niż niezłomność
większości. Kiedy mniejszość konsekwentnie głosi jakieś opinie, robi to wbrew
presji większości- wbrew niebezpieczeństwu wyśmiania, odrzucenia czy agresji.
Głosi zatem swoje poglądy, bo w nie wierzy.
- Nie tylko więc presja większości skłania ludzi do uległości- również poglądy
mniejszości wywołują zmiany, choć słabsze i ukryte. Ponieważ jednak poglądy
mniejszości bardziej inspirują do naszego własnego nad nimi myślenia,
mniejszość może na dłuższą metę okazać się skuteczna i skłonić większość do
innowacyjności oraz porzucenia dotychczasowych poglądów.
- Powody, że działanie w grupie jest skuteczniejsze od działań tych samych
osób w pojedynkę:
* działanie w grupie może zagrzewać uczestników do szczególnych wysiłków i
wytrwałości zarówno dzięki wzajemnemu naśladownictwu, jak i dzięki „
duchowi grupy” podwyższającemu jej morale
* działanie w grupie pozwala na wykorzystanie rzadko spotykanych
umiejętności ważnych dla rozwiązania zadania- im większa grupa, tym większa
szansa, że znajdzie się w niej osoba obdarzona takimi umiejętnościami
* bardziej sprawni członkowie grupy mogą kompensować niedostatki gorszych
jej członków
* „ co dwie głowy, to nie jedna”- na wiedzę grupy składa się suma wiedzy jej
członków, a ponieważ Ci często dysponują różnymi informacjami nieznanymi
pozostałym, grupa jest mądrzejsza od „ uśrednionej” jednostki
* członkowie grupy mogą wzajemnie stymulować się intelektualnie i korygować
swoje błędne decyzje, wiedza grupy tworzy więc nową, lepszą jakość
- Metaanaliza badań pokazuje, że działanie razem z innymi polepsza wyniki
najgorzej sprawujących się członków grupy, stały dostęp do informacji o
członkach lepiej funkcjonujących motywuje bowiem tych pierwszych do
większego wysiłku. Wiele badań nad zadaniowym funkcjonowaniem grup
dowodzi jednak czegoś wręcz przeciwnego, że działanie w grupie często
prowadzi do pogorszenia wyników w porównaniu z działaniem w pojedynkę.
- Jak obecność wpływa na funkcjonowanie zadaniowe jednostki- próbę na to
pytanie podjął Triplett w jednym z pierwszych badań psychologii społecznej, w
którym dzieci nawijały żyłkę na kołowrotek- samotnie lub w obecności innych
dzieci. Te działające w obecności innych okazały się skuteczniejsze- w tym
samym czasie nawinęły więcej żyłki od pracujących samotnie. Wzrost poziomu
wykonania zadań pod wpływem obecności innych wykazano w wielu
wczesnych badaniach i nazwano efektem FACYLITACJI SPOŁECZNEJ.
Niemniej Pessin i husband, którzy prosili badanych o rozwiązywanie zagadek
lub uczenie się sylab bezsensownych, stwierdzili, że obecność innych powoduje
spadek poziomu wykonania w porównaniu z działem w samotności. Nazwano to
efektem HAMOWANIA SPOŁECZNEGO, który również wykazany został w
wielu badaniach.
- TEORIA HULLA- SPENCE’A- zakłada, że nasilenie popędu podnosi
tendencje do wykonania reakcji dominującej w hierarchii reakcji wzbudzanych
przez dowolny bodziec.
- Zajonc rozumował, że istotą zadań łatwych jest ich dobre wyuczenie, co
oznacza, że dominująca reakcja w ich przypadku jest reakcją poprawną.
Natomiast istotę zadań trudnych stanowi to, że wymagają one dopiero uczenia
się, a dominująca reakcja ma charakter niepoprawny.
- Teza Zajonca, iż obecność innych podnosi skuteczność działania w zadaniach
łatwych, a obniża w zadaniach trudnych, okazała się generalnie prawdziwa w
metaanalizie ponad 240 badań, gdzie wskaźnikiem skuteczności była albo
szybkość wykonania, albo ilość produktu.
- Dlaczego obecność innych miałaby podnosić poziom pobudzenia, czyli
ogólnej mobilizacji organizmu?
1. Zjonc- uważał, że wzrost ten jest wyrazem czujności i przygotowania do
reakcji na potencjalne działania innych, pojawiających się w otoczeniu osób,
nawet kiedy jednostka z nimi nie rywalizuje ani nie spodziewa się po nich
żadnych zysków lub strat
2. Pojawiający się inni wzbudzają w jednostce LĘK PRZED OCENĄ- ich
obecność sygnalizuje perspektywę bycia ocenianym i możliwość oceny
negatywnej
3. Pojawienie się innych osób- przyciąga uwagę, szczególnie wtedy, kiedy
jednostka pragnie porównywać swoje wyniki z ich rezultatami. Powoduje to
konflikt między koniecznością poświęcenia uwagi zadaniu a poświęcenia jej
innym obecnym osobom. Podobnie jak każdy inny konflikt, również ten skutkuje
wzrostem ogólnego pobudzenia przeżywanego przez jednostkę. Wyjaśnienie to
stosuje się zarówno do ludzi, jak i zwierząt, a przemawia za nim fakt, że efekty
facylitacji- hamowania pojawiają się tylko wtedy, gdy zadanie ma taki
charakter, że zawracanie uwagi innych odciąga od niego uwagę.
- OBECNOŚĆ INNYCH PODWYŻSZA SKUTECZNOŚĆ DZIAŁANIA W
ZADANIACH ŁATWYCH, A OBIŻA JĄ W ZADANIACH TRUDNYCH
- Efekt interferencji Stroopa- pokazuje sposób, w jaki zautomatyzowane i
nieintencjonalne procesy poznawcze mogą utrudniać procesy intencjonalne i
kontrolowane. W zadaniu Stroopa reakcją dominującą jest niewątpliwie
przetwarzanie treści słowa- dowodzi tego efekt interferencji, czyli spadek
szybkości identyfikacji koloru pod wpływem treści słowa oznaczającego inny
kolor. Jest to jednak rekacja niepoprawna, zadanie badanych polega bowiem na
identyfikacji koloru, a nie treści słowa.
- Badania Pascala Hugueta- przekonują, iż obecność innych powoduje w
zadaniu Stroopa wzrost poziomu wykonania, czyli ułatwia badanym
ignorowanie treści słów
- Istotną rolę odgrywają też różnice indywidualne- sama obecność innych
poprawia funkcjonowanie osób o wysokiej samoocenie i ekstrawertywnych,
natomiast pogarsza funkcjonowanie osób z niską samooceną i skłonnościami do
neurotyzmu.
- Efekt próżniactwa społecznego- dotyczy kolektywnie uzyskiwanych wyników
w zadaniach tak różnych, jak ciągnięcie liny, krzyczenie i klaskanie, a nawet
wymyślanie nowych zastosowań dla różnych obiektów, czyli „burza mózgów” .
- Metaanaliza wykazała, że efekt próżniactwa społecznego pozostaje bardzo
rzetelny i silny, szczególnie w warunkach, w których jest teoretycznie
przewidywany.
- Model kolektywnego wysiłku( Steven Karau i Kipling Williams)- według
niego wielkość motywacji do podejmowania wysiłków przez składające się na
kolektyw jednostki zależy od trzech czynników:
1. Przekonania, że wzrost własnego wysiłku pociąga za sobą wzrost poziomu
wykonania całej grupy
2. Przekonania o instrumentalności poziomu wykonania, czyli o tym, że wzrost
poziomu wykonania grupy jest instrumentem powiększania jej zysków oraz
3. Przekonania o wielkości własnych korzyści, w tym oczekiwania jednostek, że
zyski całej grupy przekładają się na ich własne zyski
- Świadomość własnego próżniactwa jest dla ludzi nieprzyjemna, podobnie jak
świadomość, że inni o próżnowaniu się dowiedzą
- Efekt próżniactwa ulega odwróceniu- podczas działania razem z innym są
osiągane wyższe wyniki niż w pojedynkę- jest to EFEKT KOMPENSACJI
SPOŁECZNEJ ( KARAU i WILLIAMS). Efekt ten występuje, kiedy
działająca razem grupa jest spójna, a jej członkowie spodziewają się po
partnerach niskiego poziomu wykonania
- Burza mózgów- procedura generowania pomysłów razem z innymi i zalecana
jako technika nasilająca twórczość, choć sami badacze tej ostatniej odnoszą się
do niej dość sceptycznie
- Burza mózgów zmniejsza liczbę twórczych pomysłów bo:
-występuje lęk przed cudzą oceną własnych pomysłów oraz spadek
indywidualnej motywacji przy nieidentyfikowalnym wkładzie jednostki we
wspólny wynik, różni członkowie grupy nie mogą mówić równocześnie, a
oczekiwanie na swoją wypowiedź sprzyja zapominaniu lub odrzucaniu
własnych pomysłów, trudno też równocześnie przetwarzać dane o cudzych
pomysłach i generować własne.
- Efekt następnego w kolejce- spadek uwagi przykładanej do cudzej
wypowiedzi i gorsze zapamiętywanie jej treści przez osoby, które same
bezpośrednio po niej mają się wypowiadać
- Burza mózgów okazuje się skuteczna, jeżeli zablokujemy działanie czynników
hamujących możliwość wykorzystywania cudzych pomysłów.
- Efekt próżniactwa społecznego- dotykający także grupowej burzy mózgów-
jest rodzajem choroby społecznej
- W celu uniknięcia próżniactwa należy tak zorganizować sytuację, aby można
było zidentyfikować indywidualny wkład każdej z działających osób
- James Stoner- zaobserwował, że grupy podejmują decyzje bardziej
ryzykowane od pojedynczych osób, co nazwano „ RYZYKOWNYM
PRZESUNIĘCIEM”
- POLARYZACJA GRUPOWA- polega na zajmowaniu przez grupę
stanowiska bardziej skrajnego od stanowiska jednostek co przejawia się na 3
sposoby:
1. grupy podejmują bardziej krańcowe decyzje niż ich indywidualni członkowie
działający w samotności
2. poglądy indywidualnych członków grupy stajś się bardziej krańcowe po
dyskusji z innymi
3. rywalizacja grupowa jest silniejsza niż rywalizacja indywidualna
- Współczesne wyjaśnienia polaryzacji grupowej: koncepcja argumentacji
perswazyjnej i porównania społeczne
- Koncepcja argumentacji perswazyjnej- upatruje powody polaryzacji w
uzyskaniu przez jednostki od innych stałego wsparcia dla poglądu
początkowego i nowych, przekonujących argumentów na jego rzecz.
Członkowie grupy przekonują się nawzajem do słuszności wyznawanych
poglądów, co zapoczątkowuje swoisty efekt kuli śnieżnej w popieraniu poglądu
początkowo przeważającego, nawet jeżeli jego wstępna przewaga była
niewielka
- Koncepcja porównań społecznych- upatruje powody polaryzacji w
porównaniach, jakich między sobą dokonują członkowie grupy. Ludzie na
wstępie zakładają, że ich opinie są słuszne i słuszniejsze od cudzych, co jest
jednym z licznych przejawów dobrego mniemania o sobie. Głównym dowodem
na rzecz tej koncepcji są efekty samej ekspozycji na cudze stanowisko bez
informacji o jakichkolwiek argumentach, które by za nim przemawiały.
- Syndrom myślenia grupowego ( Irving Janis)- podejmowanie błędnych
decyzji przez zespół wskutek tego, że wewnętrzna dynamika grupowa przeważa
nad motywacją do podjęcia decyzji merytorycznie zasadnych. Warunki
sprzyjające pojawianiu się tego syndromu to:
* silna spójność grupy
* jej izolacja od szerszego otoczenia
* brak systematycznie stosowanych procedur poszukiwania i oceny rozwiązań
*dyrektywny przywódca
*silny stres w połączeniu z brakiem nadziei na inne rozwiązanie
- Główne symptomy syndormu myślenia grupowego:
1. złudzenie bezpieczeństwa własnej grupy i nadmierny optymizm
2. przekonanie o moralnej wyższości
3. angażowanie się grupy w kolektywne racjonalizacje
- NAJWAŻNIEJSZE MECHANIZMY INTEGRUJĄCE GRUPĘ TO:
TOŻSAMOŚĆ GRUPOWA i PODZIELANE PRZEZ JEJ CZŁONKÓW
NORMY, SPÓJNOŚĆ, ZRÓŻNICOWANIE RÓL oraz HIERARCHIA
STATUSU
- Kluczowym elementem dynamiki grupowej jest SPOŁECZNE
PODZIELANIE RZECZYWISTOŚCI, czyli grupowe tworzenie znaczeń,
czego skrajny przypadek stanowi grupocentryzm- syndromu ośmiu objawów
funkcjonowania grupy jako źródła wiedzy pewnej pojawiający się przy silnej
potrzebie domknięcia poznawczego.
- Facylitacja społeczna- obecność innych powoduje wzrost skuteczności w
zadaniach łatwych ale spadek w zadaniach trudnych – Hamowanie
społeczne
- Facylitacja pojawia się w zadaniach łatwych, ponieważ w zadaniach trudnych
musimy poświęcić swoją uwagę