Neurotransmisj

a mózgu
 Receptory jako punkt
uchwytu dla
neuroprzekaźników
I. Neuron syntetyzuje związki chemiczne, które pełnią funkcje
•

neuroprzekaźników. Synteza małych cząstek odbywa się w

zakończeniach presynaptycznych.

• II. Potencjały czynnościowe przemieszczają się wzdłuż aksonu.

Po dotarciu do zakończenia presynaptycznego potencjał
czynnościowy umożliwia napływ wapnia do komórki. Wapń
powoduje uwolnienie neuroprzekaźników z zakończeń
presynaptycznych do szczeliny synaptycznej czyli przestrzeni
pomiędzy neuronem presynaptycznym a postsynoptycznym.

• III. Uwolnione cząsteczki dyfundują przez wąską szczelinę,

przyłączają się do receptorów i zmieniają aktywność neuronu
postsynaptycznego.
• IV. Cząsteczki neuroprzekaźników odłącza się od swoich
receptorów.

• V. Cząsteczki neuroprzekaźników mogą być

przetransportowane z powrotem do komórki presynaptycznej w
celu ponownego użycia lub mogą ulec rozproszeniu.

• VI. Niektóre komórki postsynaptyczne wysyłają zwrotne

komunikaty, żeby kontrolować dalsze uwalnianie
neuroprzekaźnika przez komórki presynaptyczne.
 Zasady działania
•
receptorowego
Działanie neuroprzekaźnika zależy od jego receptora w
komórce postsynoptycznej. Jeśli neuroprzekaźnik przyłączy się
do swojego receptora to receptor może otworzyć kanał jonowy-
wywierając działanie jonotropowe- bądź też wywołać
wolniejsze, ale bardziej długotrwałe działanie metabotropowe.
 Działanie jonotropowe
• Działanie na neuron postsynaptyczny.

• Neuroprzekaźnik przyłącza się do receptora błonowego i powoduje

prawie natychmiastowe otwarcie kanału dla pewnego typu jonów np.
acetylocholina wywiera działanie jonotropowe na niektóre ze swoich
synaps, znanych jako nikotynowe, ze względu na to, że nikotyna również
działa na nie pobudzająco.

• Z reguły bardzo szybkie i krótkotrwałe – reakcja receptora następuje po

ok 10 ms i trwa ok 20 ms.
• Synapsy jonotropowe są użyteczne do przewodzenia informacji
podlegającym szybkim zmianom np. wzrokowa, słuchowa, sterująca
ruchami mięśni.

• Najbardziej rozpowszechnionym neuroprzekaźnikiem pobudzającym jest

– glutaminian, który na większość swoich synaps wywiera efekt
jonotropowy. Z kolei najbardziej znanym neuroprzekaźnikiem
hamującym jest - GABA, który również działa jonotropowo, ale
powoduje otwarcie kanałów chlorkowych i napływ do wnętrza komórki
ujemnie naładowanych jonów Cl-
Działanie metabotropowe
•
Efekt metabotropowy polega na zainicjowaniu sekwencji reakcji
metabolicznych, które są wolniejsze lecz działają dłużej niż mechanizmy
jonotropowe. Receptor metabotropowy reaguje po ok. 30 ms od
uwolnienia neuroprzekaźnika, a może trwać sekundy, minuty, a nawet
godziny.
• Neuroprzekaźnik po przyłączeniu do receptora metabotropowego
powoduje zmianę w strukturze białka receptorowego – pozwala w jego
wnętrzu na działanie z innymi cząsteczkami.
•
Wewnątrz neuronu znajduje się podjednostka białka receptorowego,
która aktywuje białko G związane z wysokoenergetyczną cząsteczką –
trifosforanem guanozyny (GTP). Porces ten zwiększa wewnątrz komórki
stężenie wtórnego przekaźnika takiego jak- cykliczny monofosforan
adenozyny (cykliczny AMP).
• Wtórny przekaźnik przenosi informacje w strukturach
wewnątrzkomórkowych. Może on otwierać lub zamykać kanały jonowe
w błonie komórkowej, wpływać na syntezę białek lub regulować
ekspresję genów.
 Podział receptorów
Istnieje wiele rodzajów receptorów, ale można podzielić je na dwie kategorie:

• receptory wewnątrzkomórkowe
• receptory powierzchniowe

wiązania cząsteczki sygnalizacyjnej,

ligandu,
z cząsteczką odbiorczą,
receptorem.

Receptory wewnątrzkomórkowe- to białka receptorowe znajdujące się wewnątrz

komórki, zazwyczaj w cytoplazmie lub jądrze komórkowym. W większości
przypadków ligandy receptorów wewnątrzkomórkowych są małymi,
hydrofobowymi (nielubiącymi wody) cząsteczkami, ponieważ muszą one być w
stanie przejść przez błonę plazmatyczną, aby dotrzeć do swoich receptorów. Na
przykład do receptorów wewnątrzkomórkowych należą główne receptory dla
hydrofobowych hormonów steroidowych, takich jak hormony płciowe estradiol
(estrogen) i testosteron.
Receptory powierzchniowe- to białka zakotwiczone w błonie, które wiążą się
z ligandami na zewnętrznej powierzchni komórki. W tego rodzaju sygnalizacji
ligand nie musi przechodzić przez błonę plazmatyczną. Tak więc ligandami
może być wiele różnych rodzajów cząsteczek (w tym duże, hydrofilowe, czyli
„lubiące wodę”). Receptor, który znajduję się na powierzchni komórki to np.
receptor jonotropowy.
Rola receptorów w mózgu
•

• Stanowią główne ogniwo w procesach przekazywania

informacji w komórce

• Receptory reagują na leki różnego rodzaju np.receptor

serotoninergiczny typu 3 bierze udział w powstawaniu
nudności, a lek ondansetron, który blokuje ten receptor, pomaga
pacjentom chorym onkologicznie uniknąć nudności podczas
chemioterapii

• Zmiana w funkcjonowaniu określonego typu receptora może

wpłynąć na zachowanie czasami w sposób gwałtowny i
znaczny
Bibliografia

• Kalat J.W Biologiczne podstawy psychologii, Wydawnictwo

Naukowe PWN, 2011

• Barbara Bukała, Biologia. Komórka metabolizm komórkowy

• https://pl.khanacademy.org/science/ap-biology/cell-communication-and-cell-cycle/signal-transduction/a/
signal-perception