Na przedstawionym przykładzie transkrypcyjna bramka logiczna AND (układ

realizujący fizycznie prostą funkcję logiczną, tutaj koniunkcję, iloczyn),

została zaprojektowana w taki sposób, aby odbierać i przekazywać jedynie
równoczesną obecność dwóch analitów: kwasu salicylowego i arabinozy. Na
jednym wejściu do bramki znajduje się promotor, który w odpowiedzi na
pojedynczy sygnał, tzn. obecność arabinozy, aktywuje transkrypcję genów T7
RNA polimeraz. Gen ten zawiera wewnętrznie kodowany kodon amber (stop),
blokujący translację transkryptu. Kluczem do odblokowania translacji jest
aktywacja drugiego wejścia. Innymi słowy, polimeraza T7RNA może ulegać
dokładnej ekspresji tylko w obecności dwóch sygnałów środowiskowych.
 Dzięki miniaturyzacji, biosensory umożliwiają uzyskanie dużej
czułości przy minimalnej ingerencji w funkcjonowanie komórki.
Zastosowanie w żywych komórkach biosensorów bazujących na
fluorescencyjnych białkach pozwala na wizualizowanie procesów
zachodzących w komórkach w czasie rzeczywistym.

Pomaga to zrozumieć, w jaki sposób komórka odpowiada na

odbierane sygnały środowiskowe i jest bardzo pomocne m.in. przy
poszukiwaniu nowych celów terapeutycznych w walce z niektórymi
chorobami. Tego typu biosensory uwidaczniają aktywność kinaz i
fosfataz, dynamikę przekaźników drugorzędowych i metabolitów
takich jak glukoza, a także wizualizują sposoby łączenia się
receptorów i efektorów. Dzięki nim poznano wiele mechanizmów
czasoprzestrzennej regulacji zdarzeń zachodzących wewnątrz sieci
sygnalnych.
Hybrydyzacja cząsteczki analitu
z komplementarną sondą biosensora.

Najbardziej pożądane są kilkunastonukleotydowe sekwencje DNA i

RNA, wykazujące wysoką specyficzność i powinowactwo względem
wiązanego analitu. Nazywa się je aptamerami, od łacińskiego słowa
aptus, to znaczy przyczepiony, dopasowany.

Ich zastosowanie pozwala otrzymać sondy wykazujące

powinowactwo do praktycznie każdego badanego związku. Siła z
jaką aptamery wiążą się z rozpoznawaną molekułą, jest
porównywalna z oddziaływaniami zachodzącymi między
przeciwciałem monoklonalnym i jego specyficznym antygenem. Tak
wysoka stabilność kompleksu warunkowana jest niezwykłym
dopasowaniem przestrzennej struktury aptameru i analitu.

Ze względu na małe rozmiary aptamery mogą być również gęsto

upakowane na powierzchni biosensora. Ponadto, cechują się one
dużą stabilnością, którą można dodatkowo zwiększyć stosując
chemicznie modyfikowane nukleotydy. Dzięki temu, przez wiele
cykli, łańcuchy nie tracą swoich właściwości, nawet wtedy, kiedy są
poddawane termicznej denaturacji oraz renaturacji.
 • translacyjne biosensory
Łącząc aptamer RNA z domeną regulacyjną RNA można, za pomocą
właściwego ligandu, regulować ekspresję danego genu. Są to tzw.
biosensory translacyjne.

Połączenie aptameru z ligandem wywołuje zmiany konformacyjne

czujnika RNA. Prowadzi to do uwolnienia domeny antysensowej
(uaktywnienie sekwencji) lub jej związania w stabilną pętlę
(unieczynnienie). Próg wykrywalności reguluje się za pomocą zmian w
sekwencji RNA.

Do produkcji tego typu sensorów można stosować aptamery specyficzne

dla różnych ligandów oraz sekwencje antysensowne dla różnych genów.

• biosensory receptorowe
Ten typ biosensorów składa się z błonowych białek receptorowych
wyzwalających białkowe kaskady sygnałowe.

Stosowane receptory mogą być konstruowane de novo na poziomie

molekularnym, tak, aby wiązały określony ligand, np. kancerogeny,
trinitrotoluen TNT, medycznie istotne metabolity (L-lactate) i związki
związane z kondycja psychiczną (serotonina).

• biosensory wykorzystujące wirusy

Do konstruowania tego typu biosensorów najczęściej stosuje się
bakteriofagi, czyli wirusy infekujące bakterie. Działają one z wysoką
selektywnością i czułością, a ponadto cechują się dobrą chemiczną i
termiczną stabilnością. Mogą być one również łączone z innymi
biomolekułami i nanomateriałami oraz immobilizowane na powierzchni
przetwornika urządzenia analitycznego.

Wirusy o powinowactwie do konkretnego ligandu odnajduje się dzięki

tzw. fagowej ekspresji peptydów (ang. phage display). Specyficzność
względem badanego analitu można również uzyskać dzięki
odpowiednim modyfikacjom.

W produkcji biosensorów wykorzystuje się zarówno fagi nielityczne

(takie jak M13 i fd), stosowane jako substytuty przeciwciał, jak i fagi
lityczne (T4 lub T7). Te ostatnie niszczą komórki gospodarza u
uwalniają zawarte w niej markerów, np. enzymy. Ich zastosowanie
umożliwia wykrywanie specyficznych szczepów bakterii.

• biosensory wykorzystujące mikroorganizmy

Pierwsze biosensory tego typu wykorzystywano do detekcji BZT, czyli
biochemicznego zapotrzebowania tlenu (ang. biochemical oxygen
demand, B.O.D.). Obecnie stosuje się je również do pomiarów związków
toksycznych zawartych w środowisku.

Ich główną zaletą jest niska cena i to, że są łatwe do skonstruowania.

Obecnie wykorzystuje się również mikroorganizmy modyfikowane

genetycznie i posiadające na swojej powierzchni odpowiednie
detektory, takie jak np. pojedyncze łańcuchy fragmentów przeciwciał
(scFvs). Ich użycie pozwala ominąć kosztowny etap oczyszczania
enzymów.

• biosensory transkrypcyjne
Transkrypcja jest pierwszym etapem ekspresji genów, a jej regulacja
stanowi jedną z metod odpowiedzi na zmieniające się warunki
środowiska. Maszyneria transkrypcyjna, tj. geny ulegające ekspresji,
ich promotory, polimeraza RNA i czynniki transkrypcyjne, mogą być
wykorzystywane do tworzenia odpowiednich biosensorów.