Professional Documents
Culture Documents
rugvedi sandhya संध्या
rugvedi sandhya संध्या
Page 1
॥अथ ऋग्वेदीय सं यावंदन िविधः॥
आचमनम ्>
[Sip after you recite the following three वाहा मंत्रs] ओं
केशवाय वाहा। ओं नारायणाय वाहा। ओं माधवाय वाहा। ओं गोिवंदाय
नमः। (wash hands with small quantity of water) ओं िव णवे
नमः। (rub both hands) ओं मधसदनाय
ु ू नमः। (rub both hands)
ओं ित्रिवक्रमाय नमः। (touch upper lip) ओं वामनाय नमः। (touch
lower lip) ओं ीधराय नमः। (fold your hands namskara
mudra) ओं िषकेशाय नमः। (touch right knee) ओं पद्मनाभाय
नमः। (touch left knee) ओं दामोदराय नमः। (touch head) ओं
संकषर्नाय नमः। (touch chin) ओं वासदेु वाय नमः।(touch right
nostril) ओं प्र यु नाय नमः। (touch left nostril) ओं अिन द्धाय
नमः। (touch right eye) ओं पु षो तमाय नमः। (touch left eye)
ओं अधोक्षजाय नमः। (touch right ear) ओं नारिसंहाय नमः। (touch
left ear) ओं अ यताय
ु नमः। (touch navel) ओं जनाधर्नाय नमः।
Page 2
॥अथ ऋग्वेदीय सं यावंदन िविधः॥
प्राणानाया य>
[Bend index and middle fingers towards palm. Press
thumb against right nostril and place little and ring finger
on left nostril. Breath in through left nostril closing right
with the thumb, reciting the following mantras silently. Hold
the breath reciting the same mantra, closing both nostrail.
Then exhale through right nostril reciting the mantra one
more time.] प्रणव य परब्र म ऋिषः। परमा मा दे वता। दै वी गायत्री
छं दः। प्राणायामे िविनयोगः॥ ओं भःू ओं भःु ओं सवः
ु । ओं मः ओं जनः
ओं तपः ओं स यं। ओं त सिवतवर्
ु रे यं भग दे व य धीमिह। िधयो योनः
प्रचोदयात ्॥ ओं आपॊ योितरसॊमतं
ृ ब्र म भभर्
ू ुव सवर
ु ॥
संक व>
ममोपा त सम त दिरतक्षय
ु वारा ी परमे वर प्री यथर्ं सायं
(मा याि नक / प्रात: as the case may be) सं या मपािस
ु ये॥
(leave a spoon of water)
प्रथम माजर्नं>
Page 3
॥अथ ऋग्वेदीय सं यावंदन िविधः॥
आपोिह ठे ित तच
ृ या त्रयाणां मंत्राणां अंबरीष ि संधु वीप ऋिषः।
आपोदे वता गायत्री छं दः। माजर्ने िविनयोगः। आपो िह ठा मयो भवः
ु ।
तान ऊज दधातन। महे रणाय चक्षसे ॥ योवः िशव तयो रसः। त य
भाजयते हनः। उशतीिरव मातरः॥ त मा अरं ग मामवः। य य क्षयाय
िज वथ। आपो जनयथा चनः॥ (sprinkle little water around your
head)
Page 4
॥अथ ऋग्वेदीय सं यावंदन िविधः॥
_____________
आचमनम ्>
[Sip after you recite the following three वाहा मंत्रs] ओं
केशवाय वाहा। ओं नारायणाय वाहा। ओं माधवाय वाहा। ओं गोिवंदाय
नमः। (wash hands with small quantity of water) ओं िव णवे
नमः। (rub both hands) ओं मधसदनाय
ु ू नमः। (rub both hands)
ओं ित्रिवक्रमाय नमः। (touch upper lip) ओं वामनाय नमः। (touch
lower lip) ओं ीधराय नमः। (fold your hands namskara
mudra) ओं िषकेशाय नमः। (touch right knee) ओं पद्मनाभाय
नमः। (touch left knee) ओं दामोदराय नमः। (touch head) ओं
संकषर्नाय नमः। (touch chin) ओं वासदेु वाय नमः।(touch right
nostril) ओं प्र यु नाय नमः। (touch left nostril) ओं अिन द्धाय
नमः। (touch right eye) ओं पु षो तमाय नमः। (touch left eye)
ओं अधोक्षजाय नमः। (touch right ear) ओं नारिसंहाय नमः। (touch
left ear) ओं अ यताय
ु नमः। (touch navel) ओं जनाधर्नाय नमः।
(touch chest) ओं उपद्राय नमः। (touch centre of head) ओं हरये
नमः। (touch right shoulder) ओं ी कृ णाय नमः। (touch left
shoulder)
ि वतीय माजर्नं>
आपोिह ठे ित नव यर् य सक्त
ू य अंबरीष ि संधु वीप ऋिषः। आपोदे वता।
गायत्री छं दः। पंचमी वधर्मान। स तमी प्रित ठा। अं ये वे अनु टभौ
ु ।
Page 5
॥अथ ऋग्वेदीय सं यावंदन िविधः॥
आचमनम ्>
[Sip after you recite the following three वाहा मंत्रs] ओं
Page 6
॥अथ ऋग्वेदीय सं यावंदन िविधः॥
प्राणानाया य>
प्रणव य परब्र म ऋिषः। परमा मा दे वता। दै वी गायत्री छं दः। प्राणायामे
िविनयोगः॥ ओं भःू ओं भःु ओं सवः
ु । ओं मः ओं जनः ओं तपः ओं
स यं। ओं त सिवतवर्
ु रे यं भग दे व य धीमिह। िधयो योनः प्रचोदयात ्॥
ओं आपॊ योितरसॊमतं
ृ ब्र म भभर्
ू ुव सवर
ु ॥
Page 7
॥अथ ऋग्वेदीय सं यावंदन िविधः॥
संक व>
ममोपा त सम त दिरतक्षय
ु वारा ी परमे वर प्री यथर्ं सायं (प्रात: as
the case may be) सं याघ्यर् प्रधानं किर ये॥
Page 8
॥अथ ऋग्वेदीय सं यावंदन िविधः॥
Page 9
ु
॥अथ ऋग्वेदीय सं यावंदन िविधः॥
आचमनम ्>
[Sip after you recite the following three वाहा मंत्रs] ओं
केशवाय वाहा। ओं नारायणाय वाहा। ओं माधवाय वाहा। ओं गोिवंदाय
नमः। (wash hands with small quantity of water) ओं िव णवे
नमः। (rub both hands) ओं मधसदनाय
ु ू नमः। (rub both hands)
ओं ित्रिवक्रमाय नमः। (touch upper lip) ओं वामनाय नमः। (touch
lower lip) ओं ीधराय नमः। (fold your hands namskara
mudra) ओं िषकेशाय नमः। (touch right knee) ओं पद्मनाभाय
नमः। (touch left knee) ओं दामोदराय नमः। (touch head) ओं
संकषर्नाय नमः। (touch chin) ओं वासदेु वाय नमः।(touch right
nostril) ओं प्र यु नाय नमः। (touch left nostril) ओं अिन द्धाय
नमः। (touch right eye) ओं पु षो तमाय नमः। (touch left eye)
ओं अधोक्षजाय नमः। (touch right ear) ओं नारिसंहाय नमः। (touch
left ear) ओं अ यताय
ु नमः। (touch navel) ओं जनाधर्नाय नमः।
Page 10
॥अथ ऋग्वेदीय सं यावंदन िविधः॥
भतो
ू चाटनं>
अपसपर्ंतु यो भताः
ू ये भता
ू भिम
ू संि थताः। ये भता
ू िवघ्नकतार्रः ते
न यंतु िशवाज्ञया॥ अपक्रामंतु भत
ू याः सवते भिम
ू भारकाः। सवषाम
िवरोधेन ब्र मकमर् समारभे त ्॥
आसनं>
पिथ
ृ याः मे पृ ठ ऋिषः। कम
ू दे वता। सतलम
ु ् छं दः। आसने
िविनयोगः। पिृ व वया धता
ृ लोकाः दे िव वं िव णना
ु धता
ृ । वं च धारय
मां दे िव पिवत्रं कु चासं॥ आसनं क वयािम। अनंतासनाय नमः।
कमार्
ू सनाय नमः। योगासनाय नमः। पद्मासनाय नमः। सखासनाय
ु नमः॥
प्राणानाया य>
प्रणव य परब्र म ऋिषः। परमा मा दे वता। दै वी गायत्री छं दः। प्राणायामे
िविनयोगः॥ ओं भःू ओं भःु ओं सवः
ु । ओं मः ओं जनः ओं तपः ओं
स यं। ओं त सिवतवर्
ु रे यं भग दे व य धीमिह। िधयो योनः प्रचोदयात ्॥
ओं आपॊ योितरसॊमतं
ृ ब्र म भभर्
ू ुव सवर
ु ॥
संक व>
Page 11
॥अथ ऋग्वेदीय सं यावंदन िविधः॥
ममोपा त सम त दिरतक्षय
ु वारा ी परमे वर प्री यथर्ं सायं
(मा याि नक / प्रात: as the case may be) सं या गायत्री महामंत्र
जपं किर ये॥
सायु यं>
प्रणव य ऋिषः दे वता छं दांिस। ओंिम येकाक्षरं ब्र म। अिग्नदवता ब्र म
इ याषर्म ्। गायत्रं छं दः। परमा मा व पं। सायु यं िविनयोगः॥
गाय यावाहनं>
आयातु वरदा दे वी अक्षरं ब्र मसि मतम ्। गायत्रीं छं दसां मातेदं ब्र म
जष
ु वमे । यद हा कु ते पापं तद हा प्रितमु यते। यद्राित्रया कु ते पापं
तद्राित्रया प्रितमु यते। सवर्वण महादे वी सं यािव ये सर वित॥ ओजोिस
सहोिस बलमिस भ्राजोिस दे वानां धामनामािस िव वमिस िव वायःु।
सवर्मिस सवार्यःु। अिभभवरॊं
ु । गायत्रीं आवाहयािम। सािवत्रीं आवाहयािम।
सर वतीं आवाहयािम। छं दषीर्नां आवाहयािम। ीं आवाहयािम। िप्रयं
आवाहयािम। बलं आवाहयािम॥ गायित्रया गायत्री छं दः। िव वािमत्र ऋिषः।
सिवता दे वता। गायत्री छं दः। अिग्नमर्ुखं ब्र मा िशरः। िव णर्
ु दयं। द्र
ललाटं । पृ वी किक्षः
ु । प्राणोपान यानोदान समान सप्राण वेतवणर्ं।
सांख्यायन सगोत्रा। गाय या चतिवर्ं
ु श यक्षरा ित्रपदा ष किक्षः
ु । पंचशीषर्
उपनयनािद यथासंभव गायत्री मंत्रजपं किर ये॥
कर यासः>
Page 12
॥अथ ऋग्वेदीय सं यावंदन िविधः॥
त सिवतःु ब्र मा मने अंगु ठा यां नमः। वरे यं िव णवा मने तजर्नी यां
नमः। भग दे व य द्रा मने म यमा यां नमः। धीमिह स या मने
अनािमका यां नमः। िधयोयोनः ज्ञाना मने किनि ठका यां नमः।
प्रचोदयात ् प्रकाशा मने करतलकरपृ ठा यां नमः॥
अंग यासः>
त सिवतःु ब्र मा मने दयाय नमः। वरे यं िव णवा मने िशरसे वाहा।
भग दे व य द्रा मने िशखायै वष । धीमिह स या मने कवचाय हम ु ।्
िधयोयोनः ज्ञाना मने नेत्रत्रयाय वौष । प्रचोदयात ् प्रकाशा मने अ त्राय
फ । भभर्
ू ुव वरोिमित िदग्बंधः॥
यानं>
मक्तािवद्रम
ु ु हे म नीलधवळ छायैर ् मखै
ु त्रीक्षणैः। मक्तािमं
ु द ु िनबद्ध
र न मकटां
ु ु त वाथर् वणार्ि मकाम ्॥ गायत्रीं वरदाभयां कशकशां
ु शभ्रं
ु
कपालं गदां शंखं चक्रमथारिवंद यगलं
ु ह तैर ् वहं तीं भजे॥
गायत्री जपः>
ओं भभर्
ू ुव सवः
ु **। ओं त सिवतवर्
ु रे यं भग दे व य धीमिह। िधयो योनः
प्रचोदयात ्॥ [recite this mantra 1008/108/28/10 times]
**दिक्षणा य: भभर्
ू ुव सवः
ु ; उ तरािद: भभर्
ू ुव सवः
अंग यासः>
Page 13
॥अथ ऋग्वेदीय सं यावंदन िविधः॥
त सिवतःु ब्र मा मने दयाय नमः। वरे यं िव णवा मने िशरसे वाहा।
भग दे व य द्रा मने िशखायै वष । धीमिह स या मने कवचाय हम ु ।्
िधयोयोनः ज्ञाना मने नेत्रत्रयाय वौष । प्रचोदयात ् प्रकाशा मने अ त्राय
फ । भभर्
ू ुव वरोिमित िदिग्वमोकः॥
सय
ू प थानं> (for both सायं and प्रातः)
क यप ऋिषः जातवेदा अिग्नदवता। ित्र टु छं दः। सय
ू प थाने िविनयोगः॥
जातवेदसे सनवाम
ु सोम मरातीयतो िनदहाित वेदः। सनः वषर्दित दगार्
ु िण
िव वानावेव िसंधंु दिरता
ु यिग्नः॥ त छं योिर य य शंयर्
ु िव वे दे वा
शक्वरी। त छं योरा वणीमहे
ृ गातंु यज्ञाय गातंु यज्ञपतये। दै वी
वि तर तनः
ु वि तमार्नषे
ु यः। ऊ वर्ं िजगातु भे षजं शंनॊ अ तु ि वपदे
शं चतु पदे । ओं शांित शांित शांितः॥
_____________
सय
ू प थानं> (for मा याि नक)
त चक्षुिरत य विस ठः सिवतापरु उि णक् । सय
ू प ताने िविनयोगः। ओं
त चक्षुर ् दे विहतं शक्रम
ु ु चरत।् प येम शरद शतं जीवेम शरद शतं॥
_____________
ओं नमो ब्र मण इ य य प्रजापितर् िव वेदेवि त्र टप
ु ।् नमो ब्र मणे नमो
अ वग्नये नमः पिथ
ृ यै नमः ओषधी यः नमो वाचे नमो वाच पतये
नमो िव णवे महते करोिम॥ (recite three times from नमो
Page 14
॥अथ ऋग्वेदीय सं यावंदन िविधः॥
िदङ्नम कारः>
प्रा यै िदशे (east) इंद्राय नमः। आग्नेय िदशे (south-east) आग्नये
नमः। दिक्षणायै िदशे (south) यमाय नमः। िनऋतय िदशे (south-
west) िनऋतये नमः। प्रती यै िदशे (west) व णाय नमः। वाय य िदशे
(north-west) वायवे नमः। उदी यै िदशे (north) कबे
ु राय नमः। ईशान
िदशे (north-east) ईशानाय नमः। ऊ वार्यै िदशे (upwards) ब्र मणे
नमः। अधरायै िदशे (downwards) पिथ
ृ यै नमः। [turn to the
directions in ( ) and do namaskara staring from east and
turning clock wise] अंतिरक्ष िदशे सं यायै नमः॥
Page 15
॥अथ ऋग्वेदीय सं यावंदन िविधः॥
गायत्री उ वासनं>
उ तम इ य य वामदे व गाय यनु टप
ु ् । उ वासने िविनयोगः। उ तमे
िशखरे जाते भू यां पवर्त मधर्
ू िन। ब्रा मणे यो यनज्ञाता
ु ग छ दे िव यथा
सखं
ु ॥
गोत्रािभवंदनं>
चतु सागर पयर्ंतं गो भ्रा मणे यः शभं
ु भवतु। मादिरगॆ-वािस ठ-
आभर वसु- इंद्र प्रमद- याषय प्रवराि वत उपम यु विस ठस गोत्रः
आ वलायन सत्रः
ू ऋग्वेदांतगर्त शाकल शाखा यायी (your name here)
शमर् अहं भो अिभवादये (put namaskara to God reciting from
Page 16
॥अथ ऋग्वेदीय सं यावंदन िविधः॥
आचमनम ्>
[Sip after you recite the following three वाहा मंत्रs] ओं
केशवाय वाहा। ओं नारायणाय वाहा। ओं माधवाय वाहा। ओं गोिवंदाय
नमः। (wash hands with small quantity of water) ओं िव णवे
नमः। (rub both hands) ओं मधसदनाय
ु ू नमः। (rub both hands)
ओं ित्रिवक्रमाय नमः। (touch upper lip) ओं वामनाय नमः। (touch
lower lip) ओं ीधराय नमः। (fold your hands namskara
mudra) ओं िषकेशाय नमः। (touch right knee) ओं पद्मनाभाय
नमः। (touch left knee) ओं दामोदराय नमः। (touch head) ओं
संकषर्नाय नमः। (touch chin) ओं वासदेु वाय नमः।(touch right
nostril) ओं प्र यु नाय नमः। (touch left nostril) ओं अिन द्धाय
नमः। (touch right eye) ओं पु षो तमाय नमः। (touch left eye)
ओं अधोक्षजाय नमः। (touch right ear) ओं नारिसंहाय नमः। (touch
left ear) ओं अ यताय
ु नमः। (touch navel) ओं जनाधर्नाय नमः।
(touch chest) ओं उपद्राय नमः। (touch centre of head) ओं हरये
नमः। (touch right shoulder) ओं ी कृ णाय नमः। (touch left
shoulder)
कमर् समपर्णं>
Page 17
॥अथ ऋग्वेदीय सं यावंदन िविधः॥
आचमनम ्>
[Sip after you recite the following three वाहा मंत्रs] ओं
केशवाय वाहा। ओं नारायणाय वाहा। ओं माधवाय वाहा। ओं गोिवंदाय
नमः। (wash hands with small quantity of water) ओं िव णवे
नमः। (rub both hands) ओं मधसदनाय
ु ू नमः। (rub both hands)
ओं ित्रिवक्रमाय नमः। (touch upper lip) ओं वामनाय नमः। (touch
lower lip) ओं ीधराय नमः। (fold your hands namskara
mudra) ओं िषकेशाय नमः। (touch right knee) ओं पद्मनाभाय
नमः। (touch left knee) ओं दामोदराय नमः। (touch head) ओं
संकषर्नाय नमः। (touch chin) ओं वासदेु वाय नमः।(touch right
nostril) ओं प्र यु नाय नमः। (touch left nostril) ओं अिन द्धाय
नमः। (touch right eye) ओं पु षो तमाय नमः। (touch left eye)
Page 18
॥अथ ऋग्वेदीय सं यावंदन िविधः॥
Page 19