Bab

4 Jadual Berkala Unsur

The Periodic Table of Elements

4.1 Perkembangan Jadual Berkala Unsur

The Development of the Periodic Table of Elements
1. Jadual Berkala Unsur mengelaskan unsur-unsur kimia yang diketahui dalam bentuk jadual mengikut ciri-ciri
tertentu.
Periodic Table of Element classifies the known chemical elements in the form of a table according to certain characteristics.
2.
Jadual 4.1 menunjukkan sumbangan ahli sains yang terlibat dalam perkembangan Jadual Berkala Unsur.
Table 4.1 shows the contributions of scientists involved in the development of the Periodic Table of Elements. TP 1
Jadual/Table 4.1

Ahli sains/ Scientists Penemuan/ Discoveries

Unsur dikelaskan kepada empat kumpulan dengan sifat kimia yang sama – gas, bukan

A
Antoine Lavoisier
(1743 – 1794) logam, logam dan oksida logam.
four groups
Elements were classified into with similar chemical properties – gas, non-
metals, metals and metal oxides.
tiga unsur
Johann W. Dobereiner
(1780 – 1849)

SI
• Unsur disusun kepada kumpulan yang mengandungi
mempunyai sifat kimia yang sama.
Elements were arranged into groups of

• Kumpulan unsur dinamakan

These groups of elements were called
three elements

Triad
Triads
.
.
yang

with similar chemical properties.

A
• Unsur di tengah triad mempunyai jisim atom yang merupakan purata nilai
kedua-dua ahli lain.
middle of the triad
Element in the has atomic weight that is the average of the other two
members.
Contoh/ Example:
N

Ahli triad Litium Natrium Kalium

Triad member Lithium Sodium Potassium
Jisim atom relatif 7+39
7 = 23 39
Relative atomic mass 2
• Berjaya menunjukkan hubungan antara sifat kimia unsur dengan jisim atom.
PA

Successfully showed the relationship between the chemical properties of elements with the
mass of atom.
John Newlands • Unsur disusun mengikut pertambahan jisim atom.
(1837 – 1898) Elements were arranged in ascending atomic mass.

• Memperkenalkan Hukum Oktaf – sifat kimia yang sama berulang pada setiap
unsur ke-8 .
Law of Octaves
He introduced the – similar chemical properties were repeated at every
8th element
.
Lothar Meyer • Memplotkan graf isi padu atom melawan jisim atom unsur.
(1830 – 1895) Plotted a graph of the atomic volume against the atomic mass of an element.

• Unsur-unsur dengan sifat kimia yang sama berada pada kedudukan yang
setara pada lengkungan .
equivalent positions
Elements with similar chemical properties, were positioned at
on the curve
.

• Membuktikan terdapat corak berkala pada sifat unsur.

periodic pattern
Proved that there was a in the property of element.

61
 Ahli sains/ Scientists Penemuan/ Discoveries
Dmitri Mendeleev jisim atom.
• Unsur disusun mengikut pertambahan .
(1834 – 1907)
atomic mass.
Elements were arranged in ascending order of increasing .

• Unsur dengan sifat kimia yang sama berada dalam kumpulan yang sama.
chemical properties
Elements with similar were in the same group.
• Ruang kosong disediakan untuk unsur yang belum ditemui.
Empty spaces were allocated for elements yet to be discovered.

• Berjaya meramal sifat unsur yang belum ditemui melalui sifat unsur yang
berada di bawah dan di atas dalam jadual.
predicted
Successfully the existence and properties of unknown elements based on
the properties of the element above and below it in the table.

Henry Moseley nombor proton.

(1887 – 1915) • Menyusun unsur mengikut tertib menaik .
proton number.
Arranged elements in increasing order of .

A
• Turut meninggalkan ruang kosong dalam jadual seperti Mendeleev.
Also left empty space in the table like Mendeleev.

• Penyumbang kepeda pembentukan Jadual Berkala Unsur Moden. .

modern Periodic Table of Elements.
Contributed to the formation of the .

1.
SI
A Prinsip Asas Penyusunan Unsur dalam Jadual Berkala Unsur
Basic Principle of Arrangement of Elements in the Periodic Table of Elements
Unsur dalam Jadual Berkala disusun mengikut tertib menaik nombor proton . Unsur dengan
yang serupa diletakkan dalam lajur menegak yang sama.
sifat kimia
A
proton number
Elements in the Periodic Table are arranged in an increasing order of . Elements with similar
chemical properties
are placed in the same vertical column.
2.
Terdapat 4 unsur baharu yang telah ditemui, menjadikan jumlah unsur dalam Jadual Berkala Unsur yang terkini ialah
118.
There are 4 new elements that have been discovered, making up a total of 118 elements in the current Periodic Table of Elements.
N

113 115 117 118

Nh Mc Ts Og
Nihonium Moscovium Tennessine Oganesson
PA

Rajah/Diagram 4.1 Unsur baharu dalam Jadual Berkala Unsur

New elements in the Periodic Table of Elements

Uji Kendiri 4.1

1. Namakan ahli sains berdasarkan penemuan yang berikut.
Name the scientist based on the following discoveries.

Penemuaan Ahli sains

Discovery Scientist
Mencadangkan Hukum Triad
(a) Dobereiner
Proposed the Law of Triad
Menyusun unsur mengikut tertib menaik nombor proton.
(b) Moseley
Arranged elements in increasing order of proton number.
Mengelaskan unsur mengikut kumpulan - gas, bukan logam, logam dan oksida logam.
(c) Lavoisier
Classify elements into groups – gas, non-metals, metals and metal oxides
Sifat unsur yang pertama berulang pada setiap unsur kelapan
(d) Newlands
The properties of the first element are repeated at every eighth element
Memplotkan graf isi padu melawan jisim atom unsur.
(e) Meyer
Plotted a graph of volume against the atomic mass of an element.

62
 2. Mendeleev meninggalkan tempat kosong dalam versi jadual berkalanya untuk unsur yang belum ditemui. Satu contoh
ialah unsur gallium yang beliau namakan eka-aluminium.
Mendeleev left an empty space in his version of the periodic table for elements yet to be discovered. One example is gallium which
he named as eca-aluminium. KBAT Mengaplikasi

5
Boron (B)
10.8
13
Aluminium (Al)
27

Eka-aluminium
Eca-aluminium

Berdasarkan penemuan Mendeleev, jelaskan bagaimana beliau dapat meramalkan sifat eka-aluminium?
Based on Mendeleev's discovery, explain how he can predict the properties of eca-aluminium?
Beliau menggumpulkan unsur yang mempunyai sifat yang serupa dalam kumpulan yang sama. Kemudian, menggunakan

A
sifat aluminium yang berada di atas eka-aluminium untuk meramal sifat eka-aluminium. / He grouped elements with the
similar properties in the same group. Then, used the properties of aluminium which is above eca-aluminium to predict the
properties of eca-aluminium.

1.
4.2
SI
Susunan Unsur dalam Jadual Berkala Unsur
The Arrangement of Elements in the Periodic Table of Elements
Unsur-unsur dalam Jadual Berkala Unsur moden disusun mengikut tertib menaik
tertib menaik dari kiri ke kanan dan dari atas ke bawah.
nombor proton dalam
A
proton number
Elements in the modern Periodic Table of Elements are arranged in increasing order of from left to
right and from top to bottom. TP 1

2.
Lajur menegak dalam Jadual Berkala Unsur dinamakan Kumpulan.
vertical
The columns in the Periodic Table of Elements are named as Groups.
(a) Terdapat 18 lajur menegak yang dipanggil sebagai Kumpulan 1, Kumpulan 2 hingga Kumpulan 18.
N

There are 18 vertical columns, called as Group 1, Group 2 until Group 18.

(b) Kumpulan sesuatu unsur ditentukan oleh bilangan elektron valens yang terdapat pada petala terluar
bagi atomnya.
valence electrons outermost shell
The group of an element is determined by the number of present in the of its atom.
PA

Bilangan elektron valens 8 (kecuali helium)/

Number of valence electrons
1 2 3 4 5 6 7
(except helium)
Kumpulan
1 2 13 14 15 16 17 18
Group

Unsur dengan 1 – 2 elektron valens, Unsur dengan 3 – 8 elektron valens,

Kumpulan = Bilangan elektron valens Kumpulan = Bilangan elektron valens + 10
Elements with 1 – 2 valence electrons, Group Elements with 3 – 8 valence electrons,
= Number of valence electrons Group= Number of valence electrons + 10
 
Rajah/Diagram 4.2 Menentukan Kumpulan bagi unsur/ Determining the Group for an element

3.
Baris mengufuk dinamakan Kala.
horizontal
The rows are named as Periods.
(a) Terdapat 7 kala yang dipanggil sebagai Kala 1, Kala 2 hingga Kala 7.
There are 7 periods called as Period 1, Period 2 until Period 7.
(b) Kala sesuatu unsur ditentukan oleh bilangan petala bagi atomnya yang berisi elektron.
shell
Period of an element is determined by the number of of its atom occupied with electrons.

63
 Pautan Interaktif
Nombor kala = Bilangan petala berisi elektron = Nombor petala valens
Period number = Number of occupied shells = Number of valence shell

4.
Lengkapkan hubungan antara nombor proton dengan kedudukan unsur dalam Jadual Berkala Unsur dalam Jadual 4.1.
Complete the relationship between the proton number and the position of the element in the Periodic Table of Elements in Table 4.1.

Jadual/Table 4.2

Bilangan Bilangan
Nombor
Nombor Susunan elektron petala
petala
Unsur proton elektron valens Kumpulan berisi Kala/
Element Group valens Period
Proton Electron Number Number of
Valence shell
number arrangement of valence occupied
number
electrons shells
Hidrogen/
1 1 1 1 1 1 1
Hydrogen

A
Litium/
3 2.1 1 1 2 2 2
Lithium

Kalsium/
20 2.8.8.2 2 2 4 4 4
Calcium

Aluminium/
Aluminium

Silikon/
Silicon

Nitrogen/
Nitrogen
13

14

7
SI
2.8.3

2.8.4

2.5
3

5
3 + 10 = 13

4 + 10 = 14

5 + 10 = 15
3

2
3

2
3

2
A
Sulfur/
16 2.8.6 6 6 + 10 = 16 3 3 3
Sulphur

Klorin/
17 2.8.7 7 7 + 10 = 17 3 3 3
Chlorine

Argon/
N

18 2.8.8 8 8 + 10 = 18 3 3 3
Argon

Kalium/
19 2.8.8.1 1 1 4 4 4
Potassium
PA

Tip SPM
Kedudukan suatu unsur dapat ditentukan daripada nombor Kumpulan dan nombor Kala.
The position of an element can be determined from the Group number and the Period number.
Tip SPM

Uji Kendiri 4.2

1. Nyatakan definisi bagi yang berikut/ State the definitions of the following:
(a) Kumpulan/ Group
Kumpulan ialah lajur menegak dalam Jadual Berkala Unsur/ Group is the vertical column in the Periodic Table
of Elements.

(b) Kala/ Period

Kala ialah baris mengufuk dalam Jadual Berkala Unsur/ Period is the horizontal row in the Periodic Table of
Elements.

64
 2. Lengkapkan jadual dengan nombor Kumpulan dan Kala bagi unsur yang berikut.
Complete the table with the number of Group and Period of the following elements.

Unsur Kumpulan Kala

Element Group Period

(a) Boron/ Boron 13 2

(b) Fluorin/ Fluorine 17 2

(c) Fosforus/ Phosphorus 15 3

(d) Karbon/ Carbon 14 2

(e) Magnesium/ Magnesium 2 3

A
4.3 Unsur dalam Kumpulan 18
Elements in Group 18
1.
Unsur Kumpulan 18 dikenali sebagai gas adi.
Group 18 elements are known as noble gases.

Helium/ Helium
Simbol/ Symbol: He
Nombor proton/ Proton number: 2 SI
Susunan elektron/ Electron arrangement: 2
Kripton/ Krypton
Simbol/ Symbol: Kr
Nombor proton/ Proton number: 36
Susunan elektron/ Electron arrangement: 2.8.18.8
A
Neon/ Neon Xenon/ Xenon
Simbol/ Symbol: Ne Unsur Kumpulan 18 Simbol/ Symbol: Xe
Nombor proton/ Proton number: 10 Group 18 Elements Nombor proton/ Proton number: 54
Susunan elektron/ Electron arrangement: 2.8 Susunan elektron/ Electron arrangement: 2.8.18.18.8
N

Argon/ Argon Radon/ Radon

Simbol/ Symbol: Ar Simbol/ Symbol: Rn
Nombor proton/ Proton number: 18 Nombor proton/ Proton number: 86
Susunan elektron/ Electron arrangement: 2.8.8 Susunan elektron/ Electron arrangement: 2.8.18.32.18.8
PA

Rajah/Diagram 4.3 Unsur-unsur Kumpulan 18/ Group 18 elements

2. Apabila petala valens sesuatu atom diisi penuh dengan elektron, atom telah mencapai susunan elektron duplet atau susunan
elektron oktet yang stabil.
When the valence shell of an atom is filled with electrons, the atoms have achieved a stable duplet electron arrangement or octet electron
arrangement.

Petala valens diisi penuh dengan 8 elektron

Petala valens diisi penuh dengan 2 elektron Valence shell is fully filled with 8 electrons
Valence shell is fully filled with 2 electrons He Ne

Helium
Susunan elektron duplet Susunan elektron oktet
Duplet electron arrangement Neon Octet electron arrangement

Rajah/Diagram 4.4 Susunan elektron yang stabil/ A stable electron arrangements

3. Gas adi bersifat tidak reaktif secara kimia kerana atomnya telah mencapai susunan elektron duplet atau
oktet yang stabil.
unreactive duplet octet
Noble gases are chemically because their atoms have achieved a stable or electron
arrangement. TP 2

65
 (a) Semua atom gas adi mencapai susunan elektron oktet kecuali helium yang mencapai susunan
elektron duplet.
octet helium
All noble gas atoms achieved an electron arrangement except with a duplet electron arrangement.

(b) Susunan elektron ini adalah sangat stabil . Maka, gas adi tidak menderma , menerima atau
berkongsi elektron dengan unsur lain.
stable donate receive
These electron arrangements are very . Therefore, noble gas does not , or
share
electrons with other elements.
(c) Gas adi wujud sebagai gas monoatom.
Noble gases exist as monoatomic gases (single atoms).

A Perubahan Sifat Fizik Unsur Menuruni Kumpulan 18

Changes in Physical Properties of Elements When Going Down Group 18
1.
Menuruni Kumpulan 18/ Going down Group 18:
(a) Saiz jejari atom semakin bertambah . Ini disebabkan bilangan petala yang berisi elektron
di dalam atom semakin bertambah.
increases the number of occupied electron shells

A
The size of atomic radius . This is because
in the atom increases.

(b) Takat lebur dan takat didih bertambah

. Ini disebabkan saiz atom gas adi bertambah besar apabila
menuruni kumpulan. Pertambahan saiz menyebabkan daya tarikan van der Waals menjadi semakin kuat .
Maka,
The melting and boiling points

SI
lebih banyak tenaga haba diperlukan untuk mengatasi daya tarikan antara atom.
increases
. This is because the size of the noble gas atoms

down the group. Increasing in size resulting in the van der Waals forces become
more heat energy
stronger

is required to overcome forces of attraction between atoms.

increases

. Therefore,
A
(c) Ketumpatan bertambah . Ini disebabkan jisim atom gas adi bertambah dengan banyak berbanding
isi padu apabila menuruni kumpulan.
increases increases
The density . This is because the mass greatly compared to the volume when going
down the group.

Pautan Interaktif
N

Sifat fizik unsur Kumpulan 18.

Physical properties of Group 18 elements.
PA

Uji Kendiri 4.3

1. Terangkan bagaimana atom mencapai susunan elektron oktet.
Explain how the atoms achieve octet electron arrangement.
Apabila petala valens sesuatu atom dipenuhi dengan 8 elektron.
When the valence shell of an atom is filled with 8 electrons.

2. Atom helium yang mempunyai 2 elektron valens diletakkan dalam Kumpulan 18 dan bukan dalam Kumpulan 2.
Jelaskan.
Helium atom which has 2 valence electrons is placed in Group 18 and not in Group 2. Explain. KBAT Mengaplikasi
Petala pertama bagi semua atom boleh diisi dengan 2 elektron. Maka, petala pertama (petala valens) atom helium
sudah dipenuhi dengan elektron. Helium mencapai susunan elektron duplet yang stabil seperti unsur gas adi yang
lain. Semua unsur Kumpulan 18 mempunyai petala valens yang telah penuh./ The first valence shell of all atoms can only
hold 2 electrons. Hence, the first shell (valence shell) of helium atom is completely occupied with electrons. Helium has achieved a
stable duplet electron arrangement similar as the other noble gas elements. All Group 18 elements have valence shell completely
filled with electrons.

66
 3. Berikut ialah ciri-ciri neon dan argon. KBAT Menganalisis
Following are the properties of neon and argon.

• 8 elektron valens
8 valence electrons
• Sifat kimia yang serupa
Similar chemical properties
• Takat lebur dan takat didih berbeza
Different melting point and boiling point

Nyatakan persamaan atau perbezaan sifat antara neon dan argon.

State the similarities or differences in properties between neon and argon.
1) Neon dan argon ialah unsur Kumpulan 18./ Neon and argon are elements of Group 18.
2) Unsur kumpulan 18 mempunyai 8 elektron valens kecuali helium./ Elements of Group 18 have 8 valence electrons except
helium.

3) Sifat kimia unsur bergantung kepada bilangan elektron valens./ Chemical properties of element are controlled by the
number of valence electrons.

A
4) Neon dan argon mempunyai bilangan elektron valens yang sama, maka sifat kimia adalah sama./ Neon and argon
have the same number of valence electrons, resulting in similar chemical properties.

5) Takat lebur dan takat didih bergantung kepada kekuatan daya tarikan van der Waals antara atom. Semakin besar
saiz atom, semakin kuat daya tarikan. Maka semakin banyak tenaga haba diperlukan untuk mengatasinya.


SI
Melting and boiling points depend on the strength of van der Waals force of attraction between the atoms. The bigger the size
of atom, the stronger the force of attraction. Hence, more heat energy is needed to overcome the forces.

6) Saiz atom argon dan neon adalah berbeza. Maka, daya tarikan antara atom adalah berbeza kekuatan. Ini
menyebabkan takat lebur dan didih argon dan neon adalah berbeza./ The atomic size of argon and neon is different.
A
Therefore, the strength of the force of attraction is different. Thus, the melting and boiling points of argon and neon are
different.
N

4.4 Unsur dalam Kumpulan 1

Elements in Group 1

1.
Unsur Kumpulan 1 juga dikenali sebagai logam alkali .
PA

alkali metals
The elements in Group 1 are also known as .

2.
Semua unsur dalam Kumpulan 1 mempunyai satu elektron valens.
one
All elements in Group 1 have valence electron.

Pautan Interaktif
Nombor proton, susunan elektron dan bilangan elektron valens unsur Kumpulan 1.
Proton number, electron arrangement and number of valence electrons of Group 1 elements.

A Perubahan Sifat Fizik Unsur Menuruni Kumpulan 1

Changes in Physical Properties of Elements When Going Down Group 1
Sifat fizik unsur Kumpulan 1/ Physical properties of Group 1 elements: TP 1
1.
(a) Wujud dalam keadaan pepejal berwarna kelabu dan permukaan berkilat pada
suhu dan tekanan bilik
solid grey shiny
Exist as with colour and surface at room temperature and
pressure.

67
 (b) Lembut dan mudah dipotong dengan pisau.
Soft
and can be cut easily with a knife.

(c) Ketumpatan rendah dan terapung di atas air.

Low
densities and float on water.

(d) Takat lebur dan takat didih lebih rendah berbanding logam lain.
Lower
melting and boiling points compared to other metals.

2.
Menuruni Kumpulan 1/ Going down Group 1: TP 2
(a) Jejari atom bertambah . Apabila nombor proton bertambah
, bilangan elektron turut bertambah.
Maka, lebih banyak petala diperlukan untuk mengisi elektron yang bertambah . Bilangan
petala berisi elektron yang bertambah menyebabkan saiz atom bertambah.
increases increases
Atomic radius .When the proton number , the number of electrons increases. Thus,
increasing shells occupied with electrons
more shells are needed to fill the number of electrons. The number of
increases will cause the atomic size increases.

A
(b) Takat lebur dan takat didih berkurang . Apabila saiz atom bertambah besar , ikatan logam
antara atom semakin lemah . Maka, kurang tenaga haba yang diperlukan untuk mengatasi
ikatan logam yang lemah.
decreases becomes bigger
Melting and boiling points
between atoms becomes
weaker metallic bonds.

Pautan Interaktif
SI weaker
. When the atomic size
. Thus,
less heat energy
, the metallic bond
is required to overcome the
A
Sifat fizik unsur Kumpulan 1.
Physical properties of Group 1 elements.

B Sifat kimia Unsur Kumpulan 1

Chemical Properties of Group 1 Elements Ek stra
Ekstra Tip
N

Semua atom unsur Kumpulan 1 mempunyai satu elektron valens .

1. Kekerasan intan dalam skala Mohs ialah 10
The hardness of diamond is 10 on the Mohs scale.
valence electron
All atoms of Group 1 elements have 1 .

2.
Semua unsur Kumpulan 1 mempunyai sifat kimia yang serupa .
PA

similar
All Group 1 elements have chemical properties. TP 1

Eksperimen 4.1
Tujuan/ Aim:
Mengkaji sifat kimia unsur Kumpulan 1.
Eksperimen
To study the chemical properties of Group 1 elements.
Penyataan masalah/ Problem statement:
Apakah sifat kimia unsur Kumpulan 1 apabila bertindak balas dengan air, oksigen dan gas klorin?
What are the chemical properties of Group 1 elements when they react with water, oxygen and chlorine gas?
Bahan/ Materials:
Litium, natrium, kalium, air suling, kertas turas, kertas litmus merah, gas oksigen, gas klorin
Lithium, sodium, potassium, distilled water, filter paper, red litmus paper, oxygen gas, chlorine gas
Radas/ Apparatus:
Pisau kecil, forceps, besen, jubin putih, sudu balang gas, balang gas dengan penutup, silinder penyukat 10 cm3,
penunu Bunsen
Small knife, forceps, basin, white tile, combustion spoon, gas jar with lid, 10 cm3 measuring cylinder, Bunsen burner

68
(A) Tindak balas unsur Kumpulan 1 dengan air (Demonstrasi guru)
Reactions of Group 1 elements with water (Demonstration by the teacher)
Hipotesis/ Hypothesis:
Apabila menuruni kumpulan , tindak balas logam alkali dengan air semakin reaktif.
Going down the group, the reactivity of alkali metals with water will increase.

Pemboleh ubah/ Variables: TP 2

(a) dimanipulasikan/ manipulated: Jenis logam alkali/ Type of alkali metal
(b) bergerak balas/ responding: Kereaktifan logam alkali dengan air/ Reactivity of alkali metal with water
(c) dimalarkan/ fixed: Saiz logam alkali/ Size of alkali metal
Prosedur/ Procedure: Litium/ Lithium, Li

Air suling
Distilled water
Besen
Basin

A
Rajah/Diagram 4.5 Susunan radas/ Apparatus set-up
1. Litium dipotong kepada saiz yang kecil dengan menggunakan pisau dan forseps. Potongan litium dikeringkan di
atas kertas turas.
Lithium is cut into a small pieces using a knife and forceps. The piece is dried on a filter paper.
2. Potongan litium dimasukkan secara perlahan-lahan ke dalam besen berisi air seperti yang ditunjukkan dalam Rajah 4.5.

4. Pemerhatian direkodkan.
The observation is recorded. SI
The piece of lithium is slowly put into a basin filled with water as shown in Diagram 4.5.
3. Larutan di dalam besen diuji dengan kertas litmus merah selepas tindak balas selesai.
The solution in the basin is tested with a red litmus paper after the reaction completed.

5. Langkah 1 hingga 4 diulang dengan menggunakan natrium dan kalium.

Steps 1 to 4 are repeated with sodium and potassium.
A
(B) Tindak balas unsur Kumpulan 1 dengan gas oksigen
Reactions of Group 1 elements with oxygen gas
Hipotesis/ Hypothesis:
Apabila menuruni kumpulan , tindak balas logam alkali dengan gas oksigen semakin reaktif.
Going down the group, the reactivity of alkali metals with oxygen gas will increase.
N

Pemboleh ubah/ Variables:

(a) dimanipulasikan/ manipulated: Jenis logam alkali/ Type of alkali metal
(b) bergerak balas/ responding: Kereaktifan logam alkali dengan oksigen/ Reactivity of alkali metal with oxygen gas
PA

(c) dimalarkan/ fixed: Saiz logam alkali/ Size of alkali metal

Sudu balang gas
Prosedur/ Procedure: Combustion spoon
Penutup balang gas
Gas jar lid

Balang gas
Gas oksigen/ Gas jar
Oxygen gas, O2
Litium/ Lithium, Li

Rajah/Diagram 4.6 Susunan radas/ Apparatus set-up

1. Litium dipotong kepada saiz yang kecil dengan menggunakan pisau dan forseps. Potongan litium dikeringkan di
atas kertas turas.
Lithium is cut into a small places using a knife and forceps. The piece is dried on a filter paper.
2. Potongan litium diletakkan di atas sudu balang gas.
The piece of lithium is placed onto a combustion spoon.
3. Potongan litium dipanaskan sehingga mula terbakar dan sudu balang gas dimasukkan dengan cepat ke dalam
balang gas berisi gas oksigen seperti ditunjukkan dalam Rajah 4.6.
The piece is heated until it starts to burn and immediately insert into a gas jar filled with oxygen gas as shown in Diagram 4.6.
4. 10 cm3 air suling ditambahkan ke dalam balang gas dan digoncangkan selepas tindak balas selesai.
10 cm3 of distilled water is added into the gas jar and shaken after the reaction is completed.

69
5. Larutan terhasil diuji dengan kertas litmus merah. Pemerhatian direkodkan.
The solution is tested using a red litmus paper. The observation is recorded.
6. Langkah 1 hingga 5 diulang dengan menggunakan natrium dan kalium.
Steps 1 to 5 are repeated with sodium and potassium.
(C) Tindak balas unsur Kumpulan 1 dengan gas klorin
Reactions of Group 1 elements with chlorine gas
Hipotesis/ Hypothesis:
Apabila menuruni kumpulan, tindak balas logam alkali dengan gas klorin semakin reaktif.
Going down the group, the reactivity of alkali metals with chlorine gas will increase.

Pemboleh ubah/ Variables:

(a) dimanipulasikan/ manipulated: Jenis logam alkali/ Types of alkali metal
(b) bergerak balas/ responding: Kereaktifan logam alkali dengan klorin/ Reactivity of alkali metal with chlorine
(c) dimalarkan/ fixed: Saiz logam alkali/ Size of alkali metal

Sudu balang gas

Prosedur/ Procedure: Combustion spoon

A
Penutup balang gas
Gas jar lid
Balang gas
Gas jar

Gas klorin/
Litium/ Lithium, Li

SI
Chlorine gas, Cl2

Rajah/Diagram 4.7 Susunan radas/ Apparatus set-up

1. Litium dipotong kepada saiz yang kecil dengan menggunakan pisau dan forseps. Potongan litium dikeringkan di
atas kertas turas.
Lithium is cut into a small pieces using a knife and forceps. The piece is dried on a filter paper.
A
2. Potongan litium diletakkan di atas sudu balang gas.
The piece of lithium is placed onto a combustion spoon.
3. Potongan litium dipanaskan sehingga mula terbakar dan dimasukkan dengan cepat ke dalam balang gas berisi gas
klorin seperti ditunjukkan dalam Rajah 4.7.
The piece is heated until it starts to burn and the spoon is immediately insert into a gas jar filled with chlorine gas as shown in
Diagram 4.7.
4. Pemerhatian direkodkan/ The observation is recorded.
N

5. Langkah 1 hingga 4 diulang dengan menggunakan natrium dan kalium.

Steps 1 to 4 are repeated with sodium and potassium.
Keputusan/ Results:
Jadual/Table 4.3
PA

Logam Pemerhatian/ Observation

Metal Air/ Water Oksigen/ Oxygen Klorin/ Chlorine
Litium • Bergerak perlahan di • Terbakar perlahan • Terbakar
Lithium atas permukaan air. dengan nyalaan merah. perlahan
Moves slowly on the Burns slowly with a dengan nyalaan
water surface. red flame. merah .
• Mendesis perlahan. • Pepejal putih terhasil larut slowly
Burns
Fizzles slowly. dalam air menghasilkan larutan
• Larut dalam air menghasilkan with a red
tak berwarna .
tak berwarna flame.
larutan . White solid formed dissolves in water to
Dissolves in water to form a form a colourless solution.
colourless solution. • Larutan menukarkan kertas litmus
• Larutan menukarkan kertas litmus merah kepada biru .
merah kepada biru . red
Solution turns
Solution turns red blue
litmus paper .
litmus paper blue .

70
 Logam Pemerhatian/ Observation
Metal Air/ Water Oksigen/ Oxygen Klorin/ Chlorine
Natrium • Melebur menjadi bebola • Terbakar pantas • Terbakar pantas
Sodium dan bergerak dengan dengan nyalaan kuning dengan nyalaan kuning
pantas di atas terang . terang .
permukaan air.
Burns rapidly with a
Melt to form a ball and moves Burns rapidly with a
rapidly on the water bright yellow flame. bright yellow flame.
surface. • Pepejal putih terhasil
• Mendesis pantas. Gas larut dalam air menghasilkan
terbebas terbakar dengan
larutan tak berwarna .
nyalaan kuning .
White solid formed
Fizzles rapidly. Gas liberated
yellow flame dissolves in water to form a
burns with a .
colourless solution .

A
• Larut dalam air menghasilkan • Larutan menukarkan
larutan tak kertas litmus merah
berwarna . kepada biru .
colourless
• Larutan menukarkan
kertas litmus merah
kepada biru
SI
Dissolves in water to form a
solution.

.
Solution turns red litmus
paper blue .
A
Solution turns red litmus
paper blue .
Kalium • Melebur menjadi bebola dan • Terbakar sangat cepat • Terbakar sangat cepat
Potassium
bergerak sangat pantas di dan terang dengan dan terang dengan
atas permukaan air. ungu-kemerahan. ungu-kemerahan
N

Melt to form a ball and moves nyalaan . nyalaan .

very rapidly Burns very fast and Burns very fast and
on the water
surface. bright with a bright with a
• Gas terbebas terbakar dengan lilac lilac
flame. flame.
PA

nyalaan ungu-kemerahan • Pepejal putih terhasil

dan letupan kecil . larut dalam air menghasilkan
Gas evolved burns with a larutan tak berwarna .
lilac flame and White solid formed
tiny explosion . dissolves in water to form a
• Larut dalam air menghasilkan colourless solution .
larutan tak berwarna . • Larutan menukarkan
Dissolves in water to form a kertas litmus merah
colourless solution . kepada biru .
• Larutan menukarkan
Solution turns
kertas litmus merah
red litmus paper blue .
kepada biru .
Solution turns red litmus
paper blue .

71
 Inferens/ Inference: TP 2
1. Kereaktifan logam alkali bertambah apabila menuruni Kumpulan 1.
The reactivity of alkali metals increases going down Group 1.
2. Logam alkali terbakar dengan nyalaan berwarna yang tertentu .
Alkali metals burn with flames of specific colour. .
3. Logam alkali larut dalam air menghasilkan larutan beralkali.
Alkali metals dissolve in water to produce alkaline solutions.
4. Oksida logam alkali larut dalam air menghasilkan larutan beralkali.
Alkali metal oxides dissolve in water to produce alkaline solutions.
Kesimpulan/ Conclusion: TP 2
Hipotesis diterima. Menuruni Kumpulan 1, kereaktifan logam alkali semakin bertambah.
Hypothesis is accepted. Going down Group 1, the reactivity of the alkali metals increases.

A
Perbincangan/ Discussion: TP 3
1. Mengapakah logam alkali bersaiz kecil digunakan dalam eksperimen?
Why are small pieces of alkali metal used in the experiments?
Logam alkali sangat reaktif. Logam ini bertindak balas cergas dengan air, oksigen dan klorin. Logam bersaiz kecil

SI
digunakan untuk mengelakkan tindak balas menjadi letupan yang berbahaya./ Alkali metals are very reactive. These
metals react vigorously with water, oxygen and chlorine. Small pieces of metals are used to avoid
the reaction turning into a dangerous explosion.
2. Kertas turas digunakan untuk menyingkirkan minyak parafin pada permukaan logam alkali. Apakah fungsi minyak
parafin tersebut?
A
Filter paper is used to remove the paraffin oil from the surface of alkali metals. What is the function of the paraffin oil?
Menutup permukaan logam bagi menghalang air dan oksigen bertindak balas dengan logam alkali./ Covers the
surface of metal to prevent air and water from reacting with alkali metals.
3. Litium terbakar dengan nyalaan merah, natrium terbakar dengan nyalaan kuning dan kalium terbakar dengan
nyalaan ungu-kemerahan. Bagaimanakah warna nyalaan logam alkali yang berbeza boleh dimanfaatkan?
N

Lithium burns with a red flame, sodium burns with a yellow flame and potassium burns with a lilac flame. How the different colours
of flame of alkali metal can be used?
Sebagai ujian untuk mengenali jenis logam alkali./ As a test to identify the types of alkali metals.
PA

C Tindak Balas Unsur Kumpulan 1 Dengan Air, Gas Oksigen dan Gas Klorin TP 1
Reaction of Group 1 Elements With Water, Oxygen and Chlorine Gas

1.
Apabila logam alkali bertindak balas dengan air, gas hidrogen dibebaskan dan hidroksida logam
dihasilkan.
hydrogen metal hydroxides
When alkali metals react with water, gas is given off and are produced.

Logam alkali air Hidroksida logam alkali hidrogen

+ → +
Alkali metal water Alkali metal hydroxide hydrogen

2.
Litium bertindak balas dengan air untuk membentuk litium hidroksida dan gas hidrogen .
lithium hydroxide hydrogen
Lithium reacts with water to form and gas.

2Li(p/ s) + 2H2O(ce/ l) → 2LiOH(ak/ aq) + H2(g/ g)

3.
Hidroksida logam alkali larut dalam air untuk membentuk larutan alkali
dissolve alkaline
Alkali metal hydroxides in water to form solutions.

72
 4.
Apabila logam alkali bertindak balas dengan gas oksigen, oksida logam dihasilkan.
metal oxide
When alkali metals react with oxygen gas, a is produced.

Logam alkali gas oksigen oksida logam alkali

+ →
Alkali metal oxygen gas alkali metal oxide

5.
Natrium bertindak balas dengan gas oksigen untuk membentuk natrium oksida .
sodium oxide
Sodium reacts with oxygen gas to form .
4Na(p/ s) + O2(g/ g) → 2Na2O(p/ s)

6.
Oksida logam alkali larut dalam air untuk membentuk larutan hidroksida logam alkali .
dissolve alkali metal hydroxide
Alkali metal oxides in water, to form solution.

Oksida logam alkali air hidroksida logam alkali

+ →
Alkali metal oxide water alkali metal hydroxide

A
7.
Natrium oksida larut dalam air untuk membentuk larutan natrium hidroksida .
dissolve sodium hydroxide
Sodium oxide in water to form solution.

Na2O(p/ s) + H2O(ce/ l) → 2NaOH(ak/ aq)

8.

SI
Apabila logam alkali bertindak balas dengan klorin,
When alkali metals react with chlorine, a

Logam alkali
Alkali metal
+
metal chloride

klorin
chlorine
→
klorida logam

is produced.

klorida logam alkali

alkali metal chloride
dihasilkan.
A
9.
Kalium bertindak balas dengan klorin untuk membentuk kalium klorida .
potassium chloride
Potassium reacts with chlorine to form .
2K(p/ s) + Cl2(g/ g) → 2KCl(p/ s)
N

D Perubahan Kereaktifan Unsur Menuruni Kumpulan 1

Changes in Reactivity of Elements Going Down Group 1

Berdasarkan keputusan daripada Eksperimen 4.1, kereaktifan logam alkali bertambah apabila menuruni kumpulan .
1.
PA

Based on the results of Experiments 4.1, the reactivity of the alkali metals increases when going down the group .

2.
Kereaktifan logam alkali bergantung kepada betapa mudah suatu atom logam menderma/
melepaskan elektron valensnya.
easy donate/ release
The reactivity of an alkali metal depends on how an atomic metal to its valence electron.

(a) Menuruni Kumpulan 1, bilangan petala berisi elektron bertambah . Maka, saiz atom juga bertambah .
increases increases
Going down Group 1, the number of shells occupied by electron . Thus, the atomic size also .

(b) Elektron valens tunggal semakin jauh daripada nukleus. Maka, tarikan antara nukleus dengan elektron
valens semakin lemah .
further away
The single valence electron becomes from the nucleus. Thus, the force of attraction between the nucleus
weaker
and valence electron becomes .

(c) Oleh itu, semakin mudah atom menderma/ melepaskan elektron valens tunggalnya untuk mencapai
susunan elektron yang stabil .
donate/ release
Therefore, it is easier for the atom to the single valence electron to achieve a
stable electron arrangement
.

73
 Pautan Interaktif
Kereaktifan unsur bertambah menuruni Kumpulan 1.
Reactivity of elements increases going down Group 1.

E Sifat Fizik dan Sifat Kimia Unsur Lain dalam Kumpulan 1

Physical and Chemical Properties of Other Elements in Group 1
1. Sifat fizik unsur lain dalam Kumpulan 1, iaitu rubidium, sesium dan fransium.
The physical properties of other elements in Group 1 namely rubidium, cesium and francium.

(a) Lembut/ Soft

(b) Permukaan berkilat / Shiny surface.

(c) Ketumpatan rendah / Low density.

(d) Takat lebur dan takat didih rendah / Low melting and boilling points

2. Sifat kimia unsur lain dalam Kumpulan 1, iaitu rubidium, sesium dan fransium.

A
The chemical properties of other elements in Group 1 namely rubidium, cesium and francium.

(a) Bertindak balas cergas dengan air untuk menghasilkan larutan alkali dan gas hidrogen

Reacts vigorously with water to form alkaline solution and hydrogen gas

(b) Bertindak balas cergas dengan gas oksigen untuk menghasilkan oksida logam alkali .

SI
Reacts vigorously with oxygen gas to form alkali metal oxides

(c) Bertindak balas cergas dengan klorin untuk menghasilkan

Uji Kendiri
Reacts vigorously with chlorine gas to form alkali metal chloride
.
klorida logam alkali .

.
A
4.4
1. Natrium dan kuprum adalah unsur logam. Kedua-dua logam merupakan konduktor elektrik yang baik. Nyatakan tiga
sifat fizik natrium yang berbeza daripada kuprum.
Sodium and copper are metallic elements. Both metals are good electrical conductors. State three physical properties of sodium
that differs from copper.
1) Takat lebur dan takat didih rendah/ Low melting and boiling points
N

2) Ketumpatan rendah/ Low density

3) Lembut/ Soft

2. Rose menjalankan eksperimen untuk mengkaji tindak balas natrium dengan air. Dia meletakkan beberapa titis
PA

penunjuk universal ke dalam air di dalam besen sebelum memasukkan sebutir natrium.
Rose carried out an experiment to investigate the reaction of sodium with water. She added a few drops of universal indicator to
water in the basin before placing in a piece of sodium. KBAT Mengaplikasi KBAT Menganalisis
(a) Tulis persamaan seimbang bagi tindak balas yang berlaku.
Write a balanced equation for the reaction.

2Na(p/ s) + 2H2O(ce/ l) → 2NaOH(ak/ aq) + H2(g/ g)

(b) Butiran natrium terapung di permukaan air. Nyatakan dua pemerhatian yang lain semasa tindak balas.
The sodium floated on the water. State two other observations during the reaction.

1) Warna penunjuk universal berubah daripada hijau kepada biru/ Colour of universal indicator changes from green
to blue

2) Logam melebur menjadi bebola / The metal melt to form a ball

3) Logam bergerak di permukaan air dengan cepat/ The metal moves rapidly on the water surface
4) Mendesis dan gas yang terbebas terbakar dengan nyalaan kuning / Fizzles rapidly and the gas liberated burns
with a yellow flame

5) Logam larut dalam air menghasilkan larutan tak berwarna / The metal dissolves in water to form a colourless
solution

74
 3. Terangkan pernyataan yang berikut/ Explain the following statements. KBAT Mengaplikasi
(a) Natrium kurang reaktif berbanding dengan sesium/ Sodium is less reactive than cesium.
Saiz atom sesium lebih besar daripada atom natrium. Elektron valensnya berada jauh dari nukleus. Daya tarikan
nukleus yang lemah menyebabkan atom sesium mudah melepaskan elektron valens tunggal./ The size of cesium
atom is bigger than sodium atom. Its valence electron is far from the nucleus. The weak nuclear force of attraction makes

easier for cesium atom to release the single valence electron.

(b) Litium terapung di atas permukaan air manakala fransium tenggelam di dalam air.
Lithium floats on the surface of water whereas francium sinks in the water.

Ketumpatan logam alkali bertambah menuruni kumpulan. Ketumpatan litium kurang daripada air, maka litium
terapung. Ketumpatan fransium lebih tinggi daripada air, maka fransium tenggelam./ The alkali metal density
increases down the group. The density of lithium is less than water, so the lithium floats. The density of francium is higher

than water, so the francium sinks.

A
4.5 Unsur dalam Kumpulan 17
Elements in Group 17
1.
Unsur Kumpulan 17 dikenali sebagai halogen .

2.
Group 17 elements are known as

SI halogens

Unsur-unsur Kumpulan 17 adalah bukan logam yang wujud sebagai

Elements of Group 17 are non-metal that exist as

A Perubahan Sifat Fizik Unsur Menuruni Kumpulan 17

.

diatomic molecules
.
molekul dwiatom .
A
Changes in Physical Properties of Elements Going Down Group 17
Menuruni Kumpulan 17/ Going down Group 17: TP 2
1.
(a) Pada suhu bilik, keadaan fizik halogen berubah daripada gas kepada cecair dan kemudian pepejal. Fluorin dan
klorin adalah gas , bromin adalah cecair dan iodin adalah pepejal .
N

The physical state of halogens at room temperature changes from gas to liquid, then solid. Fluorine and chlorine are
gases liquid solid
, bromine is a and iodine is a .

(b) Warna halogen semakin gelap / Colour of halogens becomes

darker
:
(i) Fluorin/ Fluorine: Gas kuning muda / Pale yellow
gas
PA

(ii) Klorin/ Chlorine: Gas kuning-kehijauan / Greenish-yellow gas

(iii) Bromin/ Bromine: Cecair perang-kemerahan / Reddish-brown

liquid

(iv) Iodin/ Iodine: Pepejal ungu-kehitaman / Purplish-black solid

(c) Takat lebur dan takat didih bertambah

. Ini disebabkan apabila saiz molekul bertambah ,
kekuatan daya tarikan van Der Waals antara molekul semakin kuat . Lebih banyak tenaga haba yang
diperlukan untuk mengatasi daya tarikan.
increases. increases
Melting and boiling points . This is because as the molecular size , the strength
become stronger More
of van der Waals attraction force between the molecules . heat energy is required to
overcome the attraction force.

B Sifat Kimia Unsur Kumpulan 17

Chemical Properties of Group 17 Elements TP 1
1.
Kumpulan 17 terdiri daripada unsur bukan logam yang reaktif .
reactive
Group 17 consisting of non-metallic elements.

2.
Atom halogen mempunyai tujuh elektron valens.
seven
Halogen atom has valence electrons.

75
 3.
Dalam tindak balas kimia, atom halogen cenderung menerima satu elektron untuk mencapai
susunan elektron yang stabil dan membentuk ion bercas –1 .
gain stable electron arrangement
In chemical reactions, halogen atoms tend to one electron to achieve a

and form an ion with a charge of

–1 .

Pautan Interaktif
Sifat fizik unsur Kumpulan 17 (halogen).
Physical properties of Group 17 elements (halogen).

C Tindak Balas Unsur Kumpulan 17 dengan Air, Logam dan Alkali

Reaction of Group 17 Elements With Water, Metal and Alkali TP 1
1. Halogen bertindak balas dengan air, logam dan alkali.
Halogens react with water, metal and alkali.

2.
Halogen bertindak balas dengan air menghasilkan dua asid mengikut persamaan berikut.
two
Halogens react with water to form acids as the following equation.

A
X2 (g/ g) + H2O (ce/ l)  HX (ak/ aq) + HOX (ak/ aq)

Contoh/ Example:
Persamaan tindak balas klorin, Cl2 dengan air, H2O

3.
SI
The equation for reaction of chlorine, Cl2 with water, H2O

Cl2(g/ g) + H2O(ce/ l)  HCl(ak/ aq) + HOCl(ak/ aq)

Larutan mengandungi dua asid iaitu asid hidroklorik, HCl dan asid hipoklorus, HOCl.
The solution contains two acids namely hydrochloric acid, HCl and hypochlorous acid, HOCl.

Halogen bertindak balas dengan logam menghasilkan halida logam mengikut persamaan berikut.
A
metal halides
Halogens react with metals to produce according to the following equation.

3X2 (ce/ l) + 2Fe (p/ s) → 2FeX3 (p/ s)

Contoh/ Example:
Persamaan tindak balas bromin, Br2 dengan ferum, Fe.
N

The equation for reaction of bromine, Br2 with iron, Fe.

3Br2(ce/ l) + 2Fe(p/ s) → 2FeBr3(p/ s)

Hasil terbentuk ialah besi(III) bromida . Produk berwarna perang .
PA

iron(III) bromide reddish-brown

Product formed is . Colour of the product is .

4.
Halogen bertindak balas dengan alkali menghasilkan halida logam , halat logam dan
air mengikut persamaan berikut.
metal halide metal halate water
Halogens react with alkalis to produce , and as
the following equation.

X2 (p/ s) + 2NaOH (ak/ aq) → NaX (ak/ aq) + NaOX (ak/ aq) + H2O (ce/ l)
natrium halida natrium halat(I)
sodium halide sodium halate(I)

Contoh/ Example:
Persamaan tindak balas iodin, I2 dengan natrium hidroksida, NaOH.
The equation for reaction of iodine, I2 with sodium hydroxide, NaOH.

I2(p/ s) + 2NaOH(ak/ aq) → NaI(ak/ aq) + NaOI(ak/ aq) + H2O(ce/ l)

Garam yang terhasil ialah natrium iodida, NaI (garam halida) dan natrium iodat(I), NaOI (garam halat).
The salts forms are sodium iodide, NaI (halide salt) and sodium iodate(I), NaOI (halate salt).

76
 D Perubahan Kereaktifan Unsur Menuruni Kumpulan 17
Changes in Reactivity of Elements Going Down Group 17
1. Kereaktifan unsur Kumpulan 17 berkurang menuruni kumpulan.
decreases
The reactivity of Group 17 elements going down the group.

2.
Kereaktifan unsur Kumpulan 17 bergantung kepada betapa mudah suatu atom halogen menarik/
menerima satu elektron ke dalam petala valensnya.
easy
The reactivity of Group 17 elements depends on how the halogen atom to
attract/ gain one electron
into its valence shell.

(a) Menuruni Kumpulan 17, saiz atom semakin bertambah. .

increases.
Going down Group 17, the atomic size .

(b) Petala valens semakin jauh daripada nukleus. Maka, daya tarikan antara nukleus dengan elektron
semakin lemah. .
further away
The valence shell becomes from the nucleus. Thus, the force of attraction between the nucleus and

A
weaker.
valence electron becomes .
(c) Oleh itu, semakin sukar untuk menarik satu elektron untuk memenuhi petala terluar.
one
As a result, it is more difficult to attract electron to occupy the outermost shell.

Pautan Interaktif

SI
Kereaktifan unsur berkurang menuruni Kumpulan 17.
Reactivity of elements decreases going down Group 17.
A
E Sifat Fizik dan Sifat Kimia Unsur lain dalam Kumpulan 17
Physical and Chemical Properties of Other Elements in Group 17
1. Dua unsur lain dalam Kumpulan 17 ialah fluorin, F2 dan astatin, At2.
Two other elements in Group 17 are fluorine, F2 and astatine, At2.

2.
Fluorin, F2 dan astatin, At2 mempunyai sifat kimia yang serupa kerana kedua-duanya berada dalam
kumpulan
N

yang sama dengan bilangan elektron valens yang sama.

similar group
Fluorine, F2 and astatine, At2 have chemical properties because both are in the same
with the same number of valence electrons.

3.
Perbezaan sifat fizik adalah kerana kedudukan kedua-dua unsur menuruni Kumpulan 17.
PA

positions
Differences in physical properties are due to of both elements going down Group 17.

Jadual/Table 4.4 Sifat fizik dan sifat kimia fluorin, F2 dan astatin, At2
The physical and chemical properties of fluorine, F2 and astatine, At2

Sifat
Fluorin / Fluorine Astatin / Astatine
Property
Keadaan fizik
Gas / Gas Pepejal / Solid
Physical state
Warna
Kuning muda / Pale yellow Hitam / Black
Colour
Ketumpatan
Rendah / Low Tinggi / High
Density
Takat lebur dan takat didih Rendah Tinggi
Melting and boiling points Low High
Kekonduksian elektrik Bukan konduktor Bukan konduktor
Electrical conductivity Non-conductor Non-conductor
Tindak balas dengan air, logam dan alkali Sangat cergas, letupan kecil Sangat perlahan
Reactions with water, metal and alkali Rapidly, tiny explosion Very slow

77
 Uji Kendiri 4.5
1. Tennessin, Ts ialah halogen terkini yang telah ditemui oleh ahli sains.
Tennessine, Ts is the latest halogen discovered by scientists.
(a) Apakah maksud halogen?/ What does halogen mean?
Unsur-unsur dalam Kumpulan 17/ Elements of Group 17
(b) Berapakah bilangan elektron dalam petala terluar atom tennessin, Ts?
How many electrons are in the outermost shell of the tennessine, Ts atom? Tujuh/ Seven

(c) Apakah keadaan fizik dan warna tennessin, Ts pada keadaan bilik?
What is the physical state and colourof tennessine, Ts at room conditions?

Pepejal berwarna hitam/ Black colour solid

2. Rajah di bawah menunjukkan tindak balas klorin, Cl2 dengan air, H2O pada suhu dan tekanan bilik.
Diagram below shows the reaction of chlorine, Cl2 with water, H2O at room temperature and pressure.
KBAT Mengaplikasi KBAT Menganalisis

Gas klorin, Cl2

A
Chlorine gas, Cl2

Air suling
Distilled water

Kertas litmus biru

SI Blue litmus paper

(a) Tulis persamaan kimia bagi tindak balas klorin, Cl2 dengan air, H2O
Write a chemical equation for the reaction between chlorine, Cl2 and water, H2O.

Cl2(g/ g) + H2O(ce/ l)  HCl(ak/ aq) + HOCl(ak/ aq)

A
(b) Namakan asid-asid yang terhasil./ Name the acids formed.
Asid hidroklorik, HCl dan asid hipoklorous, HOCl / Hydrochloric acid, HCl and hypochlorous acid, HOCl
(c) Apakah yang terjadi kepada kertas litmus? Jelaskan jawapan anda.
What happens to the litmus paper? Explain your answer.

Kertas litmus biru berubah kepada merah dan akhirnya menjadi putih (luntur). Asid menukar kertas litmus
N

kepada merah dan agen peluntur melunturkan warna kertas litmus./ Blue litmus paper turns red and finally to white
(bleached). Acid turns litmus paper to red and bleaching agent bleaches the colour of litmus paper.
PA

Pautan Interaktif
Soalan Tambahan dalam Uji Kendiri 4.5.
Additional question in Uji Kendiri 4.5.

4.6 Unsur dalam Kala 3

Elements in Period 3
1.
Terdapat lapan unsur dalam Kala 3./ There are
eight
elements in Period 3.
2.
Lengkapkan Jadual 4.5.
Complete Table 4.5.
Jadual/Table 4.5
Unsur Kala 3
Na Mg Al Si P S Cl Ar
Element of Period 3
Nombor proton
11 12 13 14 15 16 17 18
Proton number
Susunan elektron
2.8.1 2.8.2 2.8.3 2.8.4 2.8.5 2.8.6 2.8.7 2.8.8
Electron arrangement
Bilangan elektron valens
1 2 3 4 5 6 7 8
Number of valence electrons

78
 Berdasarkan Jadual 4.5/ Based on Table 4.5: TP 2
3.
(a) Nombor proton bertambah sebanyak satu unit daripada satu unsur kepada unsur di sebelahnya
merentas kala dari kiri ke kanan.
increases one unit
Proton number by from one element to the next element across the period from left
to right.

(b) Semua atom unsur mempunyai tiga petala berisi dengan elektron. Petala pertama dan kedua adalah
berisi penuh. .
three
All atoms of the elements have shells occupied with electrons. The first and second shells are completely
filled.
.

(c) Argon mempunyai tiga petala berisi penuh.

Argon
has three fully occupied shells.

(d) Na, Mg, Al, Si dan P adalah logam, Si adalah separa logam manakala Cl dan Ar adalah bukan logam. .
metals metalloid non-metals.
Na, Mg, Al, Si and P are , Si is while Cl and Ar are .

A
A Perubahan Sifat Fizik Unsur Merentasi Kala 3
Changes in Physical Properties of Elements Across Period 3
Merentasi Kala 3 dari kiri ke kanan/ Across Period 3 from left to right: TP 3
1.
(a) Saiz atom berkurang/ Atomic size decreases:

Proton number SI
Nombor proton bertambah sebanyak satu unit dari satu unsur ke unsur yang berikutnya.
pada nukleus juga bertambah. Maka, daya tarikan nukleus terhadap elektron dalam 3 petala pertama yang
berisi elektron menjadi lebih kuat . Elektron ditarik mendekati nukleus.
increases by one unit from one element to the next.
Positive charge
Cas positif

of the nucleus also increases.

Hence, the attraction force of nucleus towards electrons in the first 3 occupied shells becomes
stronger
.
A
Electrons are pulled closer to the nucleus.

(b) Keelektronegatifan unsur bertambah/ Electronegativity of elements increases:

Keelektronegatifan mengukur kecenderungan suatu atom untuk menarik elektron ke arahnya. Saiz atom semakin
berkurang dan cas positif pada nukleus bertambah. Daya tarikan antara nukleus dengan elektron
valens menjadi lebih kuat . Maka, atom lebih mudah menarik elektron ke arah nukleusnya.
N

decreases
Electronegativity is a measure of the tendency of an atom to attract electrons towards itself. Atomic size
and the positive charge of nucleus increases. The attraction force between the nucleus and the valence electrons becomes
stronger easier
 . Therefore, atom is to attract electron towards its nucleus.
PA

(c) Keadaan fizik berubah daripada pepejal kepada gas/ Physical states change from solid to gas:
Natrium, Na, magnesium, Mg, aluminium, Al, silikon, Si, fosforus, P dan sulfur, S adalah pepejal .
Klorin, Cl adalah gas dwiatom manakala argon, Ar adalah gas monoatom .
2
solids
Sodium, Na, magnesium, Mg, aluminium, Al, silicon, Si, phosphorus, P and sulphur, S are . Chlorine, Cl2
diatomic monoatomic
is a gas while argon, Ar is a gas.

(d) Kekonduksian elektrik/Electrical conductivity:

Unsur-unsur berubah daripada logam kepada metaloid (separa logam) dan akhirnya bukan logam.
Elements change from metals to metalloid (semi-metals) and ends with non-metals.
(a) Na, Mg, Al – Konduktor elektrik yang baik kerana unsur-unsur ini ialah logam .
metals
Na, Mg, Al – Good conductors of electricity as these elements are .
(b) Si – Konduktor elektrik yang lemah. Menjadi semikonduktor dengan kehadiran bendasing seperti boron dan
fosforus. Hal ini kerana silikon ialah metaloid (separa logam).
Si – Weak conductor of electricity. It becomes a semiconductor with the presence of impurities such as boron and
phosphorus. This is because silicon is a metalloid (semi-metal).

(c) P, S, Cl, Ar – Tidak boleh mengkonduksi elektrik kerana unsur-unsur ini ialah bukan logam .
non-metals
P, S, Cl, Ar – Cannot conduct electricity because these elements are  .

79
 B Perubahan Sifat Kimia Oksida Unsur Merentasi Kala 3
Changes in Chemical Properties of The Oxides of Elements Across Period 3
1.
Oleh kerana sifat unsur-unsur merentasi Kala 3 adalah berbeza, maka sifat oksida unsur juga adalah berbeza.
Because to the properties of the elements across Period 3 are different, so do the oxides of the elements.

Eksperimen 4.2
Tujuan/ Aim:
Mengkaji perubahan sifat kimia oksida unsur apabila merentasi Kala 3.
Eksperimen
To study the change of chemical properties of oxides of elements across Period 3.
Penyataan masalah/ Problem statement:
Bagaimanakah sifat kimia oksida unsur berubah apabila merentasi Kala 3?
How does the chemical properties of oxides of elements change across Period 3?
Bahan/ Materials:
Natrium oksida, Na2O, magnesium oksida, MgO, aluminium oksida, Al2O3, silikon(IV) oksida, SiO2, gas sulfur
dioksida, SO2, natrium hidroksida, NaOH 2.0 mol dm-3, asid nitrik, HNO3 2.0 mol dm–3, air suling
Sodium oxide, Na2O, magnesium oxide, MgO, aluminium oxide, Al2O3, silicon(IV) oxide, SiO2, sulfur dioxide gas, SO2, 2.0 mol dm–3

A
sodium hydroxide, NaOH, 2.0 mol dm–3 nitric acid, HNO3, distilled water
Radas/ Apparatus:
Tabung uji, penutup tabung uji, pemegang tabung uji, silinder penyukat 10 cm3, spatula, meter pH, rod kaca, penunu
Bunsen

SI
Test tube, test tube stopper, test tube holder, 10 cm3 measuring cylinder, spatula, glass rod, pH meter, Bunsen burner
(A) Tindak balas oksida unsur Kala 3 dengan air
Reactions of oxides of Period 3 elements with water
Hipotesis/ Hypothesis: TP 2
Merentasi Kala 3, oksida unsur berubah sifat daripada bes kepada asid.
A
Across Period 3, oxides of elements will change from basic to acidic.

Pemboleh ubah/ Variables:

(a) dimanipulasikan/ manipulated: Jenis oksida unsur Kala 3/ Type of the oxide of Period 3 elements
(b) bergerak balas/ responding: Perubahan dalam sifat oksida unsur/ Change in oxide property
N

(c) dimalarkan/ fixed: Isi padu air/ Volume of water

Prosedur/ Procedure: TP 2
1. 10 cm3 air suling dituang ke dalam sebuah tabung uji yang mengandungi separuh spatula natrium oksida, Na2O
dan campuran digoncangkan.
PA

10 cm3 distilled water is poured into a test tube that contains half spatula of sodium oxide, Na2O and shaken.
2. Nilai pH larutan di dalam tabung uji diukur dengan menggunakan meter pH.
The pH value of the solution in the test tube is measured using a pH meter.
3. Pemerhatian direkodkan.
The observation is recorded.
4. Langkah 1 hingga 3 diulang dengan menggunakan magnesium oksida, MgO, aluminium oksida, Al2O3 dan sulfur
dioksida, SO2.
Steps 1 to 3 are repeated using magnesium oxide, MgO, aluminium oxide, Al2O3 and sulfur dioxide, SO2.
Keputusan/ Result: TP 1
Jadual/Table 4.6

Natrium oksida Magnesium oksida Aluminium oksida Sulfur dioksida

Oksida
Sodium oxide, Magnesium oxide, Aluminium oxide, Sulphur dioxide,
Oxide
Na2O MgO Al2O3 SO2
Dengan air Larut Larut sedikit Tak larut Larut
With water Dissolves Dissolves slightly Does not dissolve Dissolves
Nilai pH
13 – 14 8–9 7 2–3
pH value

80
Pemerhatian/ Observation:
1. Oksida logam seperti natrium oksida, Na2O dan magnesium oksida, MgO larut dalam air untuk menghasilkan
larutan beralkali dengan nilai pH melebihi 7.
Metal oxides such as sodium oxide, Na2O and magnesium oxide, MgO dissolve in water to form alkaline solutions with
pH values above 7.
2. Oksida logam mempunyai keterlarutan dalam air yang berbeza. Natrium oksida, Na2O larut sepenuhnya dalam
air. Magnesium oksida, MgO larut sedikit dalam air. Aluminium oksida, Al2O3 tidak larut
dalam air.
Metal oxides have different solubilities in water. Sodium oxide, Na2O completely dissolves in water. Magnesium oxide, MgO
slightly dissolves in water. Aluminium oxide, Al2O3 does not dissolve in water.
3. Oksida bukan logam seperti sulfur dioksida, SO2 larut dalam air menghasilkan larutan berasid dengan
nilai pH kurang 7.
Non-metal oxides such as sulfur dioxide, SO2 dissolves in water to form acidic solutions with pH values less than 7.

A
(B) Tindak balas oksida unsur Kala 3 dengan natrium hidroksida, NaOH dan asid nitrik, HNO3
Reactions of oxides of Period 3 elements with sodium hydroxide, NaOH and nitric acid, HNO3
Hipotesis/ Hypothesis:
Merentasi Kala 3, oksida unsur berubah sifat daripada bes kepada asid.

Pemboleh ubah/ Variables:

SI
Across Period 3, oxides of elements will change from basic to acidic.

(a) dimanipulasikan/ manipulated: Jenis oksida unsur Kala 3/ Type of oxide of Period 3 elements
(b) bergerak balas/ responding: Perubahan dalam sifat oksida unsur/ Change in oxide property
A
(c) dimalarkan/ fixed: Isi padu alkali dan isi padu asid/ Volume of alkali and acid
Prosedur/ Procedure:
Rod kaca
Glass rod
N

Natrium hidroksida,
Magnesium
NaOH Asid nitrik, HNO3
oksida, MgO
Sodium hydroxide, Nitric acid, HNO3
Magnesium
NaOH
oxide, MgO
PA

Panaskan Panaskan
Heat Heat

Rajah/Diagram 4.8 Susunan radas/ Apparatus set-up

1. ¼ spatula serbuk magnesium oksida, MgO dimasukkan ke dalam dua tabung uji yang berasingan.
¼ spatula of magnesium oxide, MgO powder is filled into two separate test tubes.
2. 5.0 cm3 larutan natrium hidroksida, NaOH 2.0 mol dm-3 ditambahkan ke dalam tabung uji pertama.
5.0 cm3 of 2.0 mol dm-3 sodium hydroxide solution, NaOH is added into the first test tube.
3. 5.0 cm3 asid nitrik, HNO3 2.0 mol dm-3 ditambahkan ke dalam tabung uji kedua.
5.0 cm3 of 2.0 mol dm-3 nitric acid, HNO3 is added into the second test tube.
4. Kedua-dua tabung uji dipanaskan perlahan-lahan sambil campuran dikacau dengan rod kaca seperti ditunjukkan
dalam Rajah 4.8.
Both test tubes are heated gently while the mixture is stirred with a glass rod as shown in Diagram 4.8.
5. Keterlarutan oksida unsur di dalam kedua-dua larutan diperhatikan dan direkodkan.
The solubility of the oxide of elements in both solutions is observed and recorded.
6. Langkah 1 hingga 5 diulang dengan menggunakan aluminium oksida, Al2O3 dan silikon(IV) oksida, SiO2.
Steps 1 to 5 are repeated using aluminium oxide, Al2O3 and silicon(IV) oxide, SiO2.

81
Keputusan/ Results: TP 1
Jadual/Table 4.7

Keterlarutan/ Solubility
Oksida/ Oxide Natrium hidroksida Asid nitrik
Sodium hydroxide, NaOH Nitric acid, HNO3
Magnesium oksida/ Magnesium oxide, MgO Tidak larut/ Does not dissolve Larut/ Dissolves
Aluminium oksida/ Aluminium oxide, Al2O3 Larut/ Dissolves Larut/ Dissolves
Silikon(IV) oksida/ Silicon(IV) oxide, SiO2 Larut/ Dissolves Tidak larut/ Does not dissolve

Pemerhatian/ Observation: TP 2
1. Magnesium oksida, MgO dan aluminium oksida, Al2O3 larut dalam larutan asid.
Magnesium oxide, MgO and aluminium oxide, Al2O3 dissolves in acid solutions.
2. Aluminium oksida, Al2O3 larut dalam larutan alkali dan larutan asid.
Aluminium oxide, Al2O3 dissolves in alkaline solution and acidic solution.

A
Inferens/ Inference: TP 3
1. Natrium oksida, Na2O dan magnesium oksida, MgO larut dalam air membentuk larutan yang mempunyai nilai
pH melebihi 7. Larutan yang terbentuk bersifat alkali .
Sodium oxide, Na2O and magnesium oxide, MgO dissolve in water to form solutions with pH value above 7. The
solutions formed are alkaline

Larutan yang terbentuk bersifat

.

asid SI
2. Sulfur dioksida, SO2 larut dalam air membentuk larutan yang mempunyai nilai pH
.
Sulphur dioxide, SO2 dissolves in water to form to form solution with pH value less
kurang daripada 7.

than 7. The solutions formed is

A
acidic .
3. Natrium oksida, Na2O dan magnesium oksida, MgO bersifat bes kerana hanya bertindak balas dengan asid.
Sodium oxide, Na2O and magnesium oxide, MgO are basic because both only react with acids.
4. Silikon(IV) oksida, SiO2 bersifat asid kerana hanya bertindak balas dengan alkali.
acidic
N

Silicon(IV) dioxide, SiO2 is because it only reacts with alkali.

5. Aluminium oksida, Al2O3 bersifat amfoterik kerana boleh bertindak balas dengan kedua-dua asid dan alkali.
Aluminium oxide, Al2O3 is amphoteric because it can react with both acid and alkali.
Kesimpulan/ Conclusion: TP 4
PA

Hipotesis diterima. Merentasi Kala 3, oksida unsur berubah sifat daripada bes kepada asid.
Hypothesis is accepted. Across Period 3, oxides of elements will change from basic to acidic.
Perbincangan/ Discussion:
1. Mengapakah larutan natrium hidroksida, NaOH dan larutan asid nitrik, NHO3 dipanaskan?
Why are the sodium hydroxide solution, NaOH and nitric acid solution, HNO3 are heated? TP 3
Oksida logam lebih cepat larut dalam asid atau alkali yang panas/ Metal oxides dissolve faster in hot acid or hot alkali.

2. Bolehkah larutan natrium hidroksida, NaOH digantikan dengan larutan kalium hidroksida, KOH? Jelaskan
jawapan anda.
Can sodium hydroxide solution, NaOH be replaced with potassium hydroxide solution, KOH? Explain your answer. TP 5
Boleh. Kedua-duanya adalah alkali kuat./ Can. Both are strong alkalis.

82
 3. Lengkapkan Jadual 4.8 dengan sifat-sifat oksida unsur Kala 3.
Complete Table 4.8 with properties of oxides of Period 3 elements.
Jadual/Table 4.8

Unsur Natrium Magnesium Aluminium Silikon Fosforus, Sulfur, Klorin,

Element Sodium, Na Magnesium,Mg Aluminium, Al Silicon,Si Phosphorus, P Sulphur, S Chlorine, Cl
Formula oksida
Na2O MgO Al2O3 SiO2 P4O10 SO2 Cl2O7
Formula of oxide
Sifat unsur
Logam Logam Logam Metaloid Bukan logam Bukan logam Bukan logam
Nature of
Metal Metal Metal Metalloid Non-metal Non-metal Non-metal
element
Sifat asid-bes
oksida Bes Bes Amfoterik Asid Asid Asid Asid
Acid-base
Basic Basic Amphoteric Acidic Acidic Acidic Acidic
character of
oxide

A
C Kegunaan Unsur Separa Logam
Uses of Semi-Metallic Elements
1.
Unsur separa logam atau metaloid mempunyai sifat logam dan sifat bukan logam .
metallic non-metallic

2.
Metaloid merupakan konduktor elektrik yang
pada suhu yang tinggi
SI
Semi-metallic elements or metalloid have
lemah
properties and properties.

. Namun metaloid menjadi konduktor elektrik yang baik

kerana ke konduksiannya bertambah dengan suhu. Contohnya, silikon dan germanium
digunakan sebagai semikonduktor dalam pembuatan mikrocip elektronik untuk pelbagai produk.
Metalloids are
weak
conductors of electricity. However, metalloids become good conductors of electricity at
A
high
temperature because its conductivity increases with temperature. For example, silicon and germanium are used
as semiconductors in the manufacture of electronic microchip for various products.

Uji Kendiri 4.6

N

1. Terangkan maksud unsur separa logam atau metaloid.

Explain the meaning of semi-metal or metalloid elements.
Unsur yang mempunyai sifat logam dan sifat bukan logam/ Element that has metallic and non-metallic properties.
2. Terangkan penyataan yang berikut/ Explain the following statements. KBAT Menganalisis KBAT Menilai
(a) Saiz atom unsur Kala 2 adalah lebih kecil daripada saiz atom unsur Kala 3.
PA

The atomic size of Period 2 elements is smaller than the atomic size of Period 3 elements.

Atom unsur Kala 2 mempunyai 2 petala berisi elektron manakala atom unsur Kala 3 mempunyai 3 petala berisi
elektron./ Atoms of Period 2 elements have 2 occupied electron shells whereas atoms of Period 3 have 3 occupied electron
shells

(b) Nilai keelektronegatifan natrium, Na ialah 0.9 dan klorin, Cl ialah 3.0.
The electronegativity value for sodium, Na is 0.9 and chlorine, Cl is 3.0.

Atom klorin, Cl mempunyai 17 proton dan atom natrium, Na mempunyai 11 proton. Atom klorin, Cl
mempunyai daya tarikan nukleus yang lebih kuat daripada atom natrium, Na./ Chlorine, Cl atom has 17 protons
and sodium, Na atom has 11 protons. Chlorine, Cl atom has a stronger nuclear force of attraction than sodium, Na atom.

(c) Larutan yang terhasil apabila sulfur dioksida, SO2 dilarutkan dalam air mempunyai nilai pH 3.
The solution produced when sulfur dioxide, SO2 dissolved in water has a pH value of 3.

Sulfur dioksida, SO2 bersifat asid. Apabila dilarutkan dalam air akan menghasilkan larutan berasid./ Sulfur
dioxide, SO2 is acidic. When dissolved in water it forms an acidic solution.

83
 Pautan Interaktif
Soalan Tambahan dalam Uji Kendiri 4.6.
Additional question in Uji Kendiri 4.6.

4.7 Unsur Peralihan

Transition Elements
A Kedudukan Unsur Peralihan dalam Jadual Berkala Unsur
Position of The Transition Elements in the Periodic Table of Elements
1.
Unsur peralihan terdiri daripada 38 unsur yang berada dalam Kumpulan 3 hingga Kumpulan 12
dalam Jadual Berkala Unsur.
3 12
Transition elements consists of 38 elements in Group to Group in the Periodic Table of Elements.
Semua unsur peralihan ialah logam yang mempunyai sifat fizik seperti berikut: TP 1
2.
All transition elements are metal with the following physical properties:

(a) Berbentuk pepejal pada keadaan bilik/

Solids
at room conditions.
berkilat

A
Shiny
(b) Permukaan / surfaces.

(c) Konduktor elektrik dan haba yang baik/ Good conductors of

electricity
and
heat.
.
(d) Kekuatan dan kekerasan tinggi /
High
strength and hardness.

(e) Ketumpatan tinggi /

High
densities.

(f) Takat lebur dan takat didih yang

SI
B Ciri-Ciri Istimewa Beberapa Unsur Peralihan
Special Characteristics for Several Transition Elements
1. Berfungsi sebagai mangkin/ Act as catalysts:
tinggi /
High
melting point and boiling point.
A
Banyak unsur peralihan dan sebatiannya digunakan sebagai mangkin dalam industri bagi
mempercepatkan tindak balas tanpa berubah secara kimia pada akhir tindak balas.
elements compounds
Many transition and their are used as catalysts in the industry to speeds up a chemical
reaction but are chemically unchanged at the end of the reaction.

(a) Ferum digunakan dalam Proses Haber untuk menghasilkan ammonia, NH3 .
Iron ammonia, NH3
N

is used in the Haber Process to produce .

(b) Vanadium (V) oksida digunakan dalam Proses Sentuh untuk menghasilkan asid sulfurik, H2SO4 .
Vanadium (V) oxide sulphuric acid, H2SO4
is used in Contact Process to produce .

(c) Platinum digunakan dalam Proses Ostwald untuk menghasilkan asid nitrik, HNO3 .
PA

Platinum nitric acid, HNO3

is used in the Ostwald Process to produce .
(d) Nikel, Ni atau platinum, Pt digunakan dalam proses penghidrogenan minyak sayuran untuk membuat
marjerin .
Nikel,Ni or platinum, Pt margarine
is used in the hydrogenation process on vegetable oils to produce .

Berupaya membentuk sebatian berwarna/ Able to form coloured compounds: TP 1

2.
Lengkapkan Jadual 4.9 dengan warna ion logam peralihan dalam larutan akueus.
Complete Table 4.9 with colours of transition metal ions in aqueous solutions.
Jadual/Table 4.9

Ion logam peralihan Warna larutan akueus

Transition metal ion Colour of aqueous solution
Cr3+(ak/ aq) Hijau/ Green
Cu2+(ak/ aq) Biru/ Blue
Fe (ak/ aq)
2+
Hijau/ Green
Fe (ak/ aq)
3+
Perang/ Brown
Mn2+(ak/ aq) Merah jambu pucat/ Pale pink

84
 3.
Mempunyai lebih daripada satu nombor pengoksidaan/ Has more than one oxidation number:
(a) Nombor pengoksidaan juga dikenali sebagai keadaan pengoksidaan.
Oxidation number is also known as oxidation state.
(b) Number pengoksidaan adalah sama dengan cas pada suatu ion monoatom.
Oxidation number is the same as the charge of a monoatomic ion.
(c) Lengkapkan Jadual 4.10 dengan nombor pengoksidaan bagi unsur peralihan berikut.
Complete Table 4.10 with the oxidation number of the following transition elements.

Jadual/Table 4.10

Unsur peralihan Nombor pengoksidaan Ion atau sebatian

Transition element Oxidation number Ion or compound

+1 Ion kuprum(I)/ Copper(I) ion, Cu+

Kuprum/ Copper, Cu
+2 Ion kuprum(II)/ Copper(II) ion, Cu2+

+2 Ion ferum(II)/ Iron(II) ion, Fe2+

Ferum/ Iron, Fe
+3 Ion ferum(III)/ Iron(III) ion, Fe3+

A
+2 Mangan(II) klorida/ Manganese(II) chloride, MnCl2

Mangan/ Manganese, Mn +4 Mangan(IV) oksida/ Manganese(IV) oxide, MnO2

+7 Kalium manganat(IV)/ Potassium manganate(VII), KMnO4

Kromium/ Chromium, Cr
SI +3

+6

+3
Kromium(III) nitrat/ Chromium(III) nitrate, Cr(NO3)3

Kalium dikromat(VI)/ Potassium dichromate(VI), K2Cr2O7

Vanadium(III) bromida/ Vanadium(III) bromide, VBr3

A
Vanadium/ Vanadium, V
+5 Vanadium(V) oksida/ Vanadium(V) oxide, V2O5

4.
Berupaya membentuk ion kompleks/ Able to form complex ions:
(a) Ion kompleks adalah ion yang mempunyai ion logam peralihan sebagai pusat. Satu atau lebih molekul atau ion
terikat kepada ion logam peralihan tersebut.
Complex ions are ions that have transition metal ions as the center. One or more molecules or ions bind to the transition metal
N

ions.
(b) Namakan unsur peralihan berdasarkan kegunaan yang diberikan dalam Rajah 4.9.
Name the transition element based on the function given in Diagram 4.9.

Unsur peralihan
PA

Transition element

Titanium/ Titanium Kuprum/ Copper Aurum/ Gold

Kegunaan/ Function: Kegunaan/ Function: Kegunaan/ Function:

Pengganti sendi Wayar elektrik Barang kemas
Joint replacement Electric wires Jewellery

Ferum/ Iron Platinum/ Platinum

Kegunaan/ Function: Kegunaan/ Function:

Membina jambatan Pengubah bermangkin
Construct bridges Catalytic convertor

Rajah/Diagram 4.9

85
Uji Kendiri 4.7
1. Nyatakan ciri unsur peralihan yang terlibat berdasarkan pemerhatian yang berikut.
State the characteristics of transition elements involved based on the following observations.
(a) Kuprum(II) oksida, CuO larut dalam asid sulfurik cair menghasilkan larutan biru.
Copper(II) oxide, CuO dissolves in dilute sulfuric acid to form a blue colour solution.

1) Larutan biru mengandungi sebatian berwarna/ The blue solution contains coloured compound.
2) Larutan biru mengandungi ion kompleks/ The blue solution contains complex ions.
(b) Apabila larutan natrium hidroksida, NaOH ditambah kepada larutan ferum(II) sulfat, FeSO4 mendakan hijau
terhasil. Mendakan hijau perlahan-lahan menjadi perang apabila terdedah kepada udara.
When sodium hydroxide, NaOH solution is added to ferum(II) sulphate solution, FeSO4, a green precipitate is produced. The
green precipitate slowly turns brown when exposed to air.

1) Mendakan mengandungi sebatian berwarna/ The precipitate contains coloured compound.

2) Perubahan warna mendakan menunjukkan nombor pengoksidaan yang berbeza bagi ferum, Fe./ The change
in colour of the precipitate indicates different oxidation numbers for iron, Fe.

A
(c) Hidrogen peroksida, H2O2 terurai kepada gas oksigen secara perlahan-lahan pada suhu bilik. Pembuakan gas
oksigen menjadi cergas apabila mangan(IV) oksida, MnO2 ditambahkan.
Oxygen gas is liberated slowly when hydrogen peroxide, H2O2 decomposes at room temperature. The effervescence becomes
vigorous when manganese(IV) oxide, MnO2 is added.

Mangan(IV) oksida, MnO2 bertindak sebagai mangkin untuk mempercepatkan pembebasan gas oksigen, O2.

SI
Manganese(IV) oxide, MnO2 acts as a catalyst to speed up the release of oxygen gas, O2.

(d) Kalsium, Ca berada dalam Kumpulan 2 manakala kuprum, Cu berada dalam Kumpulan 11. Nyatakan tiga
perbezaan sifat antara kedua-dua unsur logam ini.
Calcium, Ca is in Group 2 whereas copper, Cu is in Group 11. State three differences of properties between these two metal
elements. KBAT Menganalisis KBAT Menilai
A
1) Kuprum, Cu ialah unsur peralihan manakala kalsium, Ca bukan unsur peralihan./ Copper, Cu is a transition
element whereas calcium, Ca is not a transition element

2) Kuprum, Cu lebih bersifat logam daripada kalsium, Ca./ Copper, Cu is more metallic than calcium, Ca
3) Logam kuprum, Cu adalah lebih keras dan kuat, serta mempunyai ketumpatan, takat lebur dan takat didih yang
N

lebih tinggi berbanding kalsium, Ca./ Copper, Cu metal is harder and stronger, higher density and also has higher
melting point and boiling point compare to calcium, Ca .
PA

Pautan Interaktif
Soalan Tambahan dalam Uji Kendiri 4.7.
Additional question in Uji Kendiri 4.7.

86