UVOD U GEOMETRIJU

prof. dr Emilija Nexovi

Institut za matematiku i informatiku
Prirodno-matematiqki fakultet
Kragujevac

xkolska 2020/21
15. Tetivni i tangentni qetvorouglovi

Tetivni i tangentni qetvorouglovi u euklidskoj ravni imaju

osobinu da ihove stranice imaju odgovarajui poloaj u
odnosu na posmatrani krug.
Tetivni qetvorouglovi su oni oko kojih se moe opisati krug.
Tangentni qetvorouglovi su oni u koje se moe upisati krug.
Svaki tetivan qetvorougao sa normalnim dijagonalama
generixe tetivno-tangentnan qetvorougao koji je istovremeno
tetivan i tangentan.
U euklidskoj ravni postoje konveksni qetvorouglovi koji nisu
ni tetivni ni tangentni, kao xto je na primer paralelogram.
15. Tetivni i tangentni qetvorouglovi

Definicija 7.1. Konveksan qetvorougao oko koga se moe

opisati krug naziva se tetivan qetvorougao.

Slika 156. Tetivan qetvorougao

Krug opisan oko konveksnog qetvorougla sadri sva egova

temena. Stranice takvog qetvorougla su tetive kruga, pa otuda
naziv tetivan qetvorougao.
15. Tetivni i tangentni qetvorouglovi

Sledea teorema daje jednostavne kriterijume pomou kojih se

moe odrediti da li je konveksan qetvorougao tetivan.
Teorema 7.1. Neka je ABCD konveksan tetivan qetvorougao u
euklidskoj ravni. Tada vae sledea tvrea:
(1) naspramni uglovi su suplementni, tj. α + γ = β + δ = 180◦;
(2) simetrale bilo koje tri stranice se seku u istoj taqki;
(3) svaka stranica se iz preostala dva temena vidi pod
podudarnim uglovima.
Obrnuto, ako je ABCD konveksan qetvorougao i vai jedno od
tvrea (1)-(3), tada je qetvorougao ABCD tetivan.
15. Tetivni i tangentni qetvorouglovi

Dokaz. Pretpostavimo da je ABCD konveksan tetivan

qetvorougao. Tada postoji krug k(O, r) koji sadri egova
temena (slika 157). Uglovi α i γ , odnosno β i δ su
suplementni na osnovu Teoreme 6.4, jer se ihova temena
nalaze sa razliqitih strana tetiva BD i AC redom. Time je
dokazano tvree (1).

Slika 157
15. Tetivni i tangentni qetvorouglovi

Da bismo dokazali da vai tvree (2), koristiemo

relacije OA ∼= OB ∼ = OC ∼= OD ∼ = r, koje vae jer je ABCD
tetivan qetvorougao.
Kako je OA ∼= OB , taqka O je na simetrali stranice AB .
Sliqno, kako je OB ∼= OC i OC ∼ = OD, taqka O je na
simetralama stranica BC i CD redom.
Otuda se simetrale stanica AB , BC i CD seku u taqki O,
xto dokazuje tvree (2).
Kako su ^ACB i ^ADB periferijski uglovi nad tetivom
AB qija su temena sa iste strane tetive AB , pomou Teoreme
6.4 sledi da je ^ACB ∼= ^ADB (slika 157). Otuda se
stranica AB vidi pod podudarnim uglovima iz temena C i C .
Isti zak uqak vai i za preostale stranice, qime je
dokazano tvree (3).
15. Tetivni i tangentni qetvorouglovi

Obrnuto, pretpostavimo da vai tvree (1), tj. neka su

naspramni uglovi konveksnog qetvorougla ABCD
suplementni. Oznaqimo sa k krug opisan oko trougla 4ABC .
Pretpostavimo da je teme D izvan kruga k. Oznaqimo sa E
drugu preseqnu taqku kruga k i prave CD (slika 158).

Slika 158
15. Tetivni i tangentni qetvorouglovi

Tada su uglovi ^ABC i ^AEC suplementni na osnovu

teoreme o periferijskim uglovima nad istom tetivom.
Pomou relacija β + δ = 180◦ i β + ^AEC = 180◦, nalazimo
da je δ = ^AEC .
Meutim, to je nemogue jer je spo axi ugao ^AEC trougla
4ADE vei od egovog unutraxeg ugla δ . Otuda teme D
nije izvan kruga k.
Ako je teme D unutar kruga k, takoe se dobija protivreqnost.
Odavde sledi da je teme D na krugu k, pa je ABCD tetivan
qetvorougao. Dokaz teoreme teqe analogno ako vai tvree
(2), odnosno (3). 
15. Tetivni i tangentni qetvorouglovi

Primeri tetivnih qetvorouglova su:

(a) kvadrat;
(b) pravougaonik;
(v) konveksan jednakokraki trapez;
(g) konveksan pravougli deltoid.

Slika 159. Tetivni qetvorouglovi

15. Tetivni i tangentni qetvorouglovi

Primer 7.1. Oko trougla 4ABC je opisan krug k(O, r), a u

temenu A povuqena je tangenta kruga. Prava p, paralelna
tangenti t, seqe stranice AB i AC redom u taqkama D i E .
Dokazati da je EDBC tetivan qetvorougao.
Rexee. Oznaqimo oxtar ugao izmeu tangente i tetive AB
sa θ. Tada je θ ∼
= ^ADE , jer su to naizmeniqni uglovi na
transverzali AB paralelnih pravih t i p podudarni.
15. Tetivni i tangentni qetvorouglovi

Kako je ^ACB periferijski ugao nad tetivom AB , primenom

Teoreme 6.5 sledi da je taj ugao podudaran oxtrom uglu uzmeu
tetive AB i tangente, tj. θ ∼
= ^ACB .
Pomou relacija θ ∼
= ^ADE i θ ∼ = ^ACB dobijamo da je

^ADE ∼
= ^ACB ∼
= θ.

Meutim, ugao ^ADE je naporedan uglu ^EDB , pa je

^EDB = 180◦ − θ. Takoe je

^ECB ∼
= ^ACB ∼
= θ.

Poxto su ^ECB i ^EDB naspramni suplementni uglovi

konveksnog qetvorougla EDBC , primenom prethodne teoreme
sledi da je EDBC tetivan qetvorougao (slika 160). 
15. Tetivni i tangentni qetvorouglovi

Primer 7.2. Dat je trougao 4ABC i proizvo an krug

k1 (O1 , r1 ) koji sadri temena A i B i seqe stranice AC i
BC redom u taqkama M i N . Dokazati da je tetiva M N
paralelna tangenti opisanog kruga k(O, r) trougla 4ABC u
taqki C .
Rexee. Pretpostavimo da krug k1(O1, r1) koji sadri
temena A i B trougla 4ABC seqe stranice AC i BC redom u
taqkama M i N . Tada je ABN M tetivan qetvorougao.
15. Tetivni i tangentni qetvorouglovi

Na osnovu prethodne teoreme egovi naspramni uglovi su

suplementni. Otuda je ^AM N = 180◦ − ^ABN . Uglovi
^AM N i ^CM N su naporedni, jer imaju zajedniqki krak, a
druga dva kraka pripadaju istoj pravoj. Kako je
^AM N = 180◦ − ^ABN , dobijamo da je emu naporedan ugao
^CM N = ^ABN (slika 161).
Poxto je ^ABC periferijski ugao nad tetivom AC , pomou
Teoreme 6.5 sledi da je taj ugao podudaran oxtrom uglu uzmeu
tetive AC i tangente, tj. ^(t, AC) ∼= ^ABC . Koristei
relacije ^CM N = ^ABN , ^ABN ∼ = ^ABC i
^(t, AC) = ^ABC dobijamo da je ^(t, AC) ∼
∼ = ^CM N . S
obzirom da su ovi uglovi podudarni kao naizmeniqni uglovi
na transverzali AC pravih t i M N , sledi da je t || M N , xto
je i trebalo dokazati. 
15. Tetivni i tangentni qetvorouglovi

ZADACI ZA VEBA E
1. Prava p paralelna osnovici BC jednakokrakog trougla
4ABC seqe egove krake AB i AC redom u taqkama E i F .
Dokazati da je BCF E tetivan qetvorougao.
2. Dokazati da su prave koje sadre visine trougla simetrale
uglova trougla qija su temena podnoja visina.
3. Oko trougla 4ABC je opisan krug k(O, r). Dokazati da su
polupreqnici OA, OB i OC opisanog kruga normalni na
prave odreene podnojima visina iz temena B i C , A i C , A
i B redom.
4. Dat je pravougli trougao 4ABC sa pravim uglom u temenu
A. Ako je D podnoje visine AD iz temena A na stranicu
BC , B1 sredixte katete AC i C1 sredixte katete AB ,
dokazati da se oko qetvorougla AC1DB1 moe opisati krug.
15. Tetivni i tangentni qetvorouglovi

Definicija 7.2. Konveksan qetvorougao u koji se moe

upisati krug naziva se tangentan qetvorougao.

Slika 162. Tangentan qetvorougao

15. Tetivni i tangentni qetvorouglovi

Ako je krug upisan u konveksan qetvorougao, tada on dodiruje

sve egove stranice. Stranice takvog qetvorougla pripadaju
tangentama kruga, pa otuda naziv tangentan qetvorougao.
Sledea teorema daje jednostavne kriterijume pomou kojih se
moe odrediti da li je konveksan qetvorougao tangentan.
Teorema 7.2. Neka je ABCD konveksan tangentan qetvorougao
u euklidskoj ravni. Tada vae sledea tvrea:
(1) zbirovi naspramnih stranica su jednaki, tj.
AB + CD = BC + AD;
(2) bisektrise bilo koja tri unutraxa ugla seku se u istoj
taqki.
Obrnuto, ako je ABCD konveksan qetvorougao i vai tvree
(1) ili (2), tada je qetvorougao ABCD tangentan.
15. Tetivni i tangentni qetvorouglovi

Dokaz. Pretpostavimo da je ABCD konveksan tangentan

qetvorougao. Tada postoji krug l(O, ρ) koji dodiruje egove
stranice AB , BC , CD i AD redom u taqkama P , Q, R i S
(slika 163).

Slika 163
15. Tetivni i tangentni qetvorouglovi

Kako su tangentne dui povuqene iz date taqke na dati krug su

podudarne, imamo da je
AP ∼
= AS, BP ∼
= BQ, CQ ∼
= CR, DR ∼
= DS,

pa je
AB + CD = (AP + BP ) + (CR + DR)
= (AS + BQ) + (CQ + DS)
= (AS + DS) + (BQ + CQ) = AD + BC,

qime je dokazano tvree (1).

15. Tetivni i tangentni qetvorouglovi

Krug l(O, ρ) dodiruje sve stranice qetvorougla ABCD u

taqkama P , Q, R i S , pa je (slika 163)
OP ∼
= OQ ∼
= OR ∼
= OS ∼
= ρ.

Kako je OP ∼= OS , taqka O je na bisektrisi ugla ^DAB .

Sliqno, kako je OP ∼= OQ i OQ ∼ = OR, taqka O je na
bisektrisama uglova ^ABC i ^BCD redom.
Otuda se bisektrise unutraxih uglova ^DAB , ^ABC i
^BCD seku u istoj taqki O. Istu osobinu imaju i bisektrise
bilo koja druga tri unutraxa ugla, qime je dokazano tvree
(2).
15. Tetivni i tangentni qetvorouglovi

Obrnuto, pretpostavimo da vai tvree (1). Neka su b1 i b2

bisektrise unutraxih uglova kod temena A i B (slika 164).

Slika 164
15. Tetivni i tangentni qetvorouglovi

Ako bi bisektrise b1 i b2 bile paralelne, tada bi suprotni

uglovi na ihovoj transverzali AB bili suplementni. To bi
da e znaqilo da je zbir unutraxih uglova u temenima A i B
qetvorougla ABCD jednak 360◦, xto je nemogue.
Zato se bisektrise b1 i b2 seku u nekoj taqki O koja je
podjednako uda ena od stranica AD, AB i BC .
Odavde sledi da postoji krug l(O, ρ) koji dodiruje stranice
AD, AB i BC redom u taqkama S , P i Q. Dokazaemo da taj
krug dodiruje i qetvrtu stranicu CD.
Neka je t druga tangenta iz temena C na krug l, koja ga dodiruje
u taqki R. Ako je t||AD, koristei pretpostavku
AB + CD = BC + AD dobija se kontradikcija.
15. Tetivni i tangentni qetvorouglovi

Otuda tangenta t seqe pravu AD u nekoj taqki D1.

Pretpostavimo da vai raspored taqaka B(A, D1, D).
Tada je qetvorougao ABCD1 tangentan, pa prema dokazanom
delu teoreme vai AB + CD1 = BC + AD1. Oduzimaem
jednakosti AB + CD = BC + AD i AB + CD1 = BC + AD1
nalazimo da je CD − CD1 = AD − AD1. Kako je
AD − AD1 = DD1 , koristei poslede dve jednakosti
dobijamo da u trouglu 4CDD1 vai CD − CD1 = DD1, xto
nije mogue zbog nejednakosti trougla.
Prema tome, ne vai raspored taqkaka B(A, D1, D). Analogno
se moe dokazati da ne vai raspored taqaka B(A, D, D1), pa
sledi da je D = D1. Otuda taqka D pripada tangenti t iz
taqke C na krug l. To znaqi da krug l dodiruje i qetvrtu
stranicu CD, pa je ABCD tangentan qetvorougao.
15. Tetivni i tangentni qetvorouglovi

Pretpostavimo sada da vai tvree (2), tj. neka se

bisektrise unutraxih uglova ^ABC , ^BCD i ^ADC
konveksnog qetvorougla ABCD seku u taqki O.
Oznaqimo sa P , Q, R i S normalne projekcije taqke O na
krake AB , BC , CD i AD tih uglova redom.
Tada je OP ∼= OQ ∼ = OR ∼= OS zbog podudarnosti
odgovarajuih trouglova. Ako je OP ∼
= ρ, krug l(O, ρ) dodiruje
sve stranice qetvorougla ABCD, pa na osnovu Definicije
7.2 sledi da je qetvorougao ABCD tangentan. 
15. Tetivni i tangentni qetvorougao

Primeri tangentnih qetvorouglova su:

(a) kvadrat;
(b) romb;
(v) konveksan deltoid;
(g) konveksan trapez ABCD koji ispuava uslov
AB + CD = BC + AD.

Slika 165. Tangentni qetvorouglovi

15. Tetivni i tangentni qetvorouglovi

Primer 7.3. Krug l(O, ρ) dodiruje stranice AB, BC , CD i

AD konveksnog deltoida ABCD redom u taqkama H , E , F i
G, pri qemu ABCD nije pravougli deltoid. Dokazati da su
dodirne taqke kruga l temena jednakokrakog trapeza.
Rexee. Pretpostavimo da je ABCD konveksan deltoid, pri
qemu je AB ∼
= AD i BC ∼ = CD. Tada su na osnovu stava SSS
trouglovi 4ABC i 4ACD podudarni (slika 166).
15. Tetivni i tangentni qetvorouglovi

Odavde sledi da je ^BAC ∼ = ^CAD i ^BCA ∼ = ^ACD, pa je

dijagonala AC simetrala uglova ^BAD i ^BCD.
Poxto je krug l(O, ρ) upisan u deltoid, na osnovu Teoreme 7.2
egov centar O se nalazi u preseku simetrala bilo koja tri
unutraxa ugla.
Kako je AC simetrala ugla ^BAC , sledi da su taqke O, A i
C kolinearne. Pretpostavimo da dijagonala AC seqe dui
HG i EF redom u taqkama S1 i S2 (slika 166).
Sada je 4AHS1 ∼ = 4AS1 G na osnovu stava SUS, odakle je
AS1 ⊥ HG, odnosno AC ⊥ HG.
Analogno je 4ECS2 ∼ = S2 CF , odakle sledi da je AC ⊥ EF .
15. Tetivni i tangentni qetvorouglovi

Kako je AC ⊥ HG i AC ⊥ EF , dobijamo da je HG || EF .
Prema tome, HEF G je tetivni qetvorougao koji ima jedan par
paralelnih naspramnih stranica.
Kako su naspramne stranice HE i GF podudarne, jer su
trouglovi 4BEH i 4GF D podudarni na osnovu stava SUS,
zak uqujemo da je tetivni qetvorougao HEF G jednakokraki
trapez.
15. Tetivni i tangentni qetvorouglovi

ZADACI ZA VEBA E
1. Ako je u jednakokrakom trapezu sreda linija podudarna
kraku, dokazati da je taj trapez tangentan qetvorougao.
2. Temena tangentnog qetvorougla ABCD spojena su sa
centrom S upisanog kruga u taj qetvorougao. Dokazati da su
uglovi ^ASB i ^CSD suplementni.
3. Dat je konveksan qetvorougao ABCD. Ako se krugovi
upisani u trouglove 4ABC i 4ACD dodiruju, dokazati da je
qetvorougao ABCD tangentan.
4. Dokazati da je svaki konveksan deltoid tangentan
qetvorougao.
15. Tetivni i tangentni qetvorouglovi

Tetivno-tangentan qetvorougao je konveksan qetvorougao koji

je istovremeno tetivan i tangentan. Ovaj qetvorougao se
takoe naziva i bicentriqnim.
Definicija 7.3. Konveksan qetvorougao oko koga se moe
opisati i u koji se moe upisati krug naziva se
tetivno-tangentan qetvorougao.
Najjednostavniji primer takvog qetvorougla je kvadrat. Osim
kvadrata, u tetivno-tangentne qetvorouglove spadaju konveksan
jednakokraki trapez qije naspramne stranice zadovo avaju
uslov AB + CD = 2BC i konveksan pravougli deltoid.
Meutim, klasa tetivno-tangentnih qetvorouglova je mnogo
xira.
15. Tetivni i tangentni qetvorouglovi

Teorema 7.3. Neka je ABCD tetivan qetvorougao qije su

dijagonale AC i BD normalne i seku se u taqki S . Ako su A0,
B 0 , C 0 i D0 normalne projekcije taqke S redom na stranice
AB , BC , CD i AD, tada je A0 B 0 C 0 D0 tetivno-tangentan
qetvorougao.

Slika 167. Tetivno-tangentan qetvorougao

15. Tetivni i tangentni qetvorouglovi

S druge strane, ako je dat tetivno-tangentan qetvorougao

A0 B 0 C 0 D0 , tada postoji tetivan qetvorougao ABCD sa
normalnim dijagonalama u koji je qetvorougao A0B 0C 0D0
upisan.
Teorema 7.4. Neka je A0B0C 0D0 proizvo an tetivno-tangentan
qetvorougao i S centar kruga upisanog u taj qetvorougao. Tada
postoji jedinstven tetivan qetvorougao ABCD, sa normalnim
dijagonalama koje se seku u taqki S , u koji je qetvorougao
A0 B 0 C 0 D0 upisan.
15. Tetivni i tangentni qetvorouglovi

Slika 168