UVOD U GEOMETRIJU

prof. dr Emilija Nexovi

Institut za matematiku i informatiku
Prirodno-matematiqki fakultet
Kragujevac

xkolska 2020/21
9. Osnovne vrste i podele qetvorouglova

Kada smo definisali relaciju ,,sa iste strane ugaone

linije", uveli smo poligonsku liniju. Poligonska linija
A1 A2 . . . An je unija dui A1 A2 , A2 A3 , . . . ,An−1 An , pri qemu
su svake tri uzastopne taqke te linije nekolinearne. Ona je
zatvorena, ako se kraje taqke A1 i An poklapaju, odnosno
otvorena ako se te taqke ne poklapaju.

Slika 88. Otvorena i zatvorena poligonska linija

9. Osnovne vrste i podele qetvorouglova

Definicija 4.1. Poligon ili mnogougao je zatvorena

poligonska linija. Poligon sa n ≥ 3 razliqitih temena
naziva se n-tougao (slika 89).

Slika 89. Poligoni

9. Osnovne vrste i podele qetvorouglova

Definicija 4.2. Qetvorougao je poligon sa qetiri

razliqita temena.

Slika 90. Qetvorougao

9. Osnovne vrste i podele qetvorouglova

Proizvo an qetvorougao ABCD u euklidskoj ravni moe

biti prost ili sloen. Takoe, on moe biti konveksan ili
nekonveksan.
Definicija 4.3. Qetvorougao u ravni E2 je prost, ako
egove nesusedne stranice nemaju zajedniqkih taqaka. U
protivnom, qetvorougao je sloen.
Na slici 90 qetvorouglovi ABCD i EF GH su prosti, a
qetvorougao P QRS je sloen.

Slika 90. Qetvorougao

9. Osnovne vrste i podele qetvorouglova

Prosti qetvorouglovi se mogu podeliti na konveksne i

nekonveksne, u zavisnosti od toga da li je ihova
unutraxost konvesna ili nekonveksna geometrijska figura.
Unutraxost prostog qetvorougla je skup svih taqaka u
euklidskoj ravni koje se nalaze unutar tog qetvorougla. Taqka
O je unutar prostog qetvorougla, ako proizvo na poluprava sa
temenom u toj taqki, koja ne sadri ni jedno teme
qetvorougla, seqe qetvorougao neparan broj puta (slika 91).

Slika 91. Unutraxost qetvorougla

9. Osnovne vrste i podele qetvorouglova

Definicija 4.4. Qetvorougao u euklidskoj ravni je

konveksan, ako je egova unutraxost konveksna geometrijska
figura. U suprotnom, qetvorougao je nekonveksan.

Slika 92. Nekonveksan i konveksan qetvorougao

Prost qetvorougao je konveksan ili nekonveksan. Svaki

sloen qetvorougao je nekonveksan.
9. Osnovne vrste i podele qetvorouglova

Definicija 4.5. Qetvorougao ABCD je trapez, ako ima

jedan par paralelnih naspramnih stranica.
Proizvo an trapez u euklidskoj ravni moe biti nekonveksan
ili konveksan, odnosno sloen ili prost (slika 93).

Slika 93. Nekonveksan i konveksan trapez

9. Osnovne vrste i podele qetvorouglova

Paralelne stranice trapeza se nazivaju osnovice, a

neparalelne stranice kraci.
Trapez moe biti pravougli ako ima dva prava ugla, odnosno
jednakokraki ako ima podudarne krake.

Slika 94. Pravougli i jednakokraki trapez

9. Osnovne vrste i podele qetvorouglova

Unutraxi uglovi trapeza su susedni, ako ihovi kraci

sadre istu stranicu trapeza. U protivnom, oni su naspramni
uglovi. Sledee dve teoreme se mogu jednostavno dokazati
pomou uglova na transverzali paralelnih pravih.
Teorema 4.1. Konveksan qetvorougao ABCD je trapez ako i
samo ako ima dva para susednih suplementnih uglova.
Teorema 4.2. Nekonveksan qetvorougao ABCD je trapez ako i
samo ako ima dva para podudarnih susednih naizmeniqnih
uglova.
9. Osnovne vrste i podele qetvorouglova

Qetvorougao u euklidskoj ravni moe imati dva para

paralelnih naspramnih stranica.
Definicija 4.6. Qetvorougao ABCD je paralelogram,
ako ima dva para paralelnih naspramnih stranica.

Slika 96. Paralelogram

Svaki paralelogram je konveksan i prost qetvorougao.

9. Osnovne vrste i podele qetvorouglova

Navodimo teoremu koja daje potrebne i dovo ne uslove da

konveksan qetvorougao bude paralelogram.
Teorema 4.3. Neka je ABCD konveksan qetvorougao u
euklidskoj ravni. Tada su sledei uslovi ekvivalentni:
(1) ABCD je paralelogram;
(2) susedni uglovi qetvorougla ABCD su suplementni;
(3) naspramni uglovi qetvorougla ABCD su podudarni;
(4) ABCD ima jedan par podudarnih i paralelnih
naspramnih stranica;
(5) ABCD ima dva para podudarnih naspramnih stranica;
(6) dijagonale qetvorougla ABCD se polove.
9. Osnovne vrste i podele qetvorouglova

Definicija 4.7. Konveksan qetvorougao je romb ako su

sve egove stranice meusobno podudarne, pravougaonik ako su
svi egovi unutraxi uglovi pravi i kvadrat, ako su sve
egove stranice meusobno podudarne i svi unutraxi uglovi
pravi.

Slika 98. Romb, pravougaonik i kvadrat

9. Osnovne vrste i podele qetvorouglova

Ako je qetvorougao ABCD romb, tada su trouglovi 4ABD i

4BCD podudarni na osnovu stava SSS, odakle sledi da su
uglovi ^ABD i ^BDC podudarni, kao i uglovi ^ADB i
^DBC . Kako su pomenuti uglovi podudarni kao naizmeniqni
uglovi na transverzali BD, na osnovu Teoreme 3.1
zak uqujemo da je AB||CD i BC||AD. Prema tome, svaki
romb je paralelogram. S druge strane, paralelogram moe
biti romb, pravougaonik ili kvadrat ako vai odgovarajui
uslov.
Teorema 4.4. Neka je ABCD paralelogram u euklidskoj
ravni. Tada je ABCD:
(1) romb, ako su egove dijagonale normalne;
(2) pravougaonik, ako su egove dijagonale podudarne;
(3) kvadrat, ako su egove dijagonale normalne i podudarne.
9. Osnovne vrste i podele qetvorouglova

Definicija 4.8. Poligon je pravilan, ako su sve egove

stranice i svi unutraxi uglovi meusobno podudarni.
Primeri pravilnih poligona u euklidskoj ravni dati su na
slici 100. To su jednakostraniqan trougao, kvadrat, pravilan
petougao i pravilan xestougao.

Slika 100. Pravilni poligoni

9. Osnovne vrste i podele qetvorouglova

Pored qetvorouglova koji imaju bar jedan par paralelnih

naspramnih stranica, postoji jox jedna vrsta interesantnih
qetvorouglova u euklidskoj ravni.
Definicija 4.9. Qetvorougao ABCD je deltoid, ako ima
dva para podudarnih susednih stranica.

Slika 101. Deltoid

9. Osnovne vrste i podele qetvorouglova

Na slici 101 ABCD je konveksan, a EF GH nekonveksan

deltoid. Moe se dokazati da je zbir unutraxih uglova u
nekonveksnom deltoidu jednak 360◦. Sledee dve teoreme daju
potrebne i dovo ne uslove da konveksan, odnosno nekonveksan
qetvorougao bude deltoid.
Teorema 4.5. Konveksan qetvorougao ABCD je deltoid ako i
samo ako su egove dijagonale uzajamno normalne i jedna od
ih polovi drugu.
9. Osnovne vrste i podele qetvorouglova

Teorema 4.6. Nekonveksan qetvorougao EF GH je deltoid ako

i samo ako egove dijagonale pripadaju normalnim pravama i
jedna od tih pravih polovi drugu dijagonalu (slika 103).

Slika 103
9. Osnovne vrste i podele qetvorouglova

ZADACI ZA VEBA E
1. Dokazati da se bisektrise unutraxih uglova
pravougaonika seku u taqkama koje su temena jednog kvadrata.
2. Neka je ABCD konveksan qetvorougao koga je
AB ∼= BC ∼ = CD i AC ⊥ BD. Dokazati da je ABCD romb.
3. Dokazati Teoremu 4.4.
4. Simetrala tupog ugla paralelograma seqe jednu egovu
stranicu pod uglom koji je podudaran oxtrom uglu
paralelograma. Izraqunati uglove tog paralelograma.
5. Normala iz jednog temena pravougaonika ABCD na
dijagonalu deli dijagonalu u odnosu 1 : 3. Izraqunati ugao
pod kojim se seku dijagonale pravougaonika.