KULIAH 5

• Model gunatanah bandar (3 Model Klasik)

• Imej Bandar
(5) GUNA TANAH BANDAR
(URBAN LAND USE)
 WHAT IS LAND USE ?
• Land use is the human use of land.
• Land use involves the management and modification
of natural environment or wilderness into built
environment such as settlements and semi-natural
habitats such as arable fields, pastures, and managed
woods.
• Urban Land Use- the spatial differences and
similarities in certain types of land-use in urban areas
which allow tracking of the history of their
development and thus can be useful for future
planning.
TYPE OF URBAN LAND USE
6 Urban Land Uses

1) Residential Land Use: Anywhere people live, houses

apartment buildings, often takes up 40% of a cities area,
residential density is the number of housing units per hectare.

2) Transportation Land Use: made up of 3 parts. Vehicles

travels paths and terminal facilities, roads and mass transit
systems are expensive to build and maintain, the tax-base
which is the number of people, who must support them. The
more people in a city, the more Vehicles, The more parking
space required.

3) Commercial Land Use: About 50% of cities land use is for

business. Most cities started with a central downtown
business. With the growth of outlet malls like Wal-Mart
downtown business are having hard time competing.
4) Industrial Land Use: About 6% is used for factories usually
located along the railways or along water ways of the city.

5) Institutional Land Use: 10% is used for schools, hospitals,

government buildings, and churches.

6) Recreational Land Use: 7% of land is used for parks,

playgrounds, golf courses, and etcetera.
LAND USE PLANNING
• Proses di mana tanah dinilai dan ditaksir untuk
menjadi asas bagi keputusan yang melibatkan
pelupusan tanah dan penggunaannya.

• Penilaian yang sistematik merupakan usaha untuk

memilih dan menggunakan pilihan guna tanah yang
terbaik untuk memenuhi keperluan dan dalam masa
yang sama melindungi sumber untuk masa depan.

• IMAGE, LAND WITHOUT PLANNING…

• LANDU USE CONFLICT …
 WHY ?
• Fizikal tanah sendiri berbeza
• Ekonomi
• Keselamatan
• Alam sekitar
MODEL GUNA TANAH BANDAR
• Terdapat 3 model gunatanah klasik bandar
iaitu:
(a) Model Zon Sepusat (Burgees Model),
(b) Model Sektor (Homer Hoyt Model)
(c) Model Pelbagai Pusat (D Haris & Ullman)

** SILA BACA BAHAN BACAAN YANG TELAH DI UPLUAD DALAM MYGURU**

MODEL ZON SEPUSAT
(CONCENTRIC ZONE)
• Model guna tanah Burgess diasaskan oleh Ernest W.
Burgess sendiri pada tahun 1925.

• Model guna tanah ini diasakan berdasarkan bandar

Chicago.

• Beliau telah merumuskan struktur guna tanah tersebut

bersifat berpusat atau konsentrik. Oleh itu, model ini
turut dikenali sebagai model zon sepusat

• Menurut model guna tanah ini, terdapat lima kawasan

sebagai kawasan tumpuan. Pusat model guna tanah
klasik ini adalah dikenali sebagai Daerah Perniagaan
Pusat atau CBD (Central Bussiness District).
• Menurut E.W Burgess juga, semakin jauh pusat
model tersebut, guna tanah di kawasan tersebut
akan turut berubah.

• Zon 1 iaitu zon daerah perniagaan pusat (CBD). Zon

ini merupakan tumpuan aktiviti guna tanah bagi
perniagaan runcit dan perkhidmatan termasuk
pejabat, bank, hotel, panggung wayang serta lain-lain
aktiviti perdagangan.

• Keseluruhannya, zon CBD ini merupakan zon pusat

dan penggerak kepada pembangunan model ini.
• Zon 2 iaitu zon peralihan-merupakan kawasan perniagaan
atau perindustrian ringan yang tidak menggunakan ruang
yang luas.

• Zon ini dikenali sebagai zon peralihan kerana mempunyai

sistem jalan raya atau kereta api yang merentangi atau
menghubungkan zon-zon lain.

• Darjah ketersampaian bagi model guna tanah ini adalah

terjamin.
• Zon 2 atau zon peralihan ini juga mempunyai
kawasan kediaman dalam bentuk rumah-rumah
kedai terutamanya bagi mereka yang menjalankan
aktiviti perniagaan. Namun, terdapat juga kawasan
setinggan yang terletak di antara kawasan
perindustrian.

• Zon 2 ini juga merupakan kawasan persediaan

kepada perkembangan dari zon satu yang pada
asalnya didiami oleh pekerja kilang dan pendatang
baru serta kewujudan kawasan kilang dan bangunan-
bangunan rumah lama.
• Zon 3 pula dikenali sebagai zon perumahan pekerja.
Sebahagian besar zon ini dipenuhi oleh rumah-
rumah pekerja kilang, buruh kasar dan mereka yang
berpendapatan rendah serta golongan miskin.

• Zon 3 ini juga dijadikan kawasan kediaman kaum

pekerja yang kebanyakannya berpindah dari zon2
dan berulang alik ke tempat kerja di pusat bandar.
•
• Zon 4 pula dikenali sebagai zon kediaman terbaik
yang merupakan kawasan pinggir bandar yang
didiami oleh mereka yang mempunyai taraf hidup
yang lebih baik.

• Kawasan ini diduduki oleh golongan pertengahan

yang terdiri daripada peiaga, pemilik kedai,
pengusaha, pekerja ikhtisas, kerani dan juru jual.

• Mereka mendiami rumah-rumah banglO, rumah

teres, rumah pangsa mewah dan rumah orang
kenamaan.
• Manakala zon 5 pula merupakan kawasan luar dari
sempadan bandar yang merupakan kawasan
perumahan komuniti pinggir bandar atau kawasan
bandar satelit.

• Zon 5 ini dijadikan kawasan mewah dan menjadi

kediaman golongan atasan yang menggunakan
kenderaan persendirian.
 PERBINCANGAN
• Model guna tanah ini juga mempunyai beberapa
andaian iaitu kawasan tanah di model ini adalah rata,
maka jaringan pengangkutan mempunyai tebaran
jaringan yang sama rata dari semua arah.

• Setiap perjalanan mahupun medium pengangkutan

yang terdapat pada model ini adalah efisien.

• Tanah yang berdekatan dengan pusat bandar (CBD)

mempunyai nilai yang lebih tinggi daripada tanah
yang jauh daripada pusat bandar tersebut.
• Namun, penduduk yang lebih berkemampuan tinggal
di kawasan yang lebih jauh daripada pusat bandar
kerana golongan yang lebih berkemampuan
mempunyai kenderaan yang membolehkan mereka
keluar dan masuk daripada pusat bandar dan
tempat tinggal.
• Model guna tanah ini juga tidak terdapat pemusatan
industri berat.

• Walaupun model guna tanah ini kelihatan sempurna

namun terdapat juga masalah yang terdapat pada
model guna tanah Burgess.
• Keadaan jalan raya yang diandaikan paada model
ini adalah rata. Namun, ianya tidak menunjukkan
kepentigan jalan yang baik akan menggalakkan
kewujudan setinggan.

• Tambahan pula, model ini dihasilkan pada tahun

1920-an lagi, jadi model ini tidak begitu
signifikan bagi menunjukkan keadaan bandar
Chicago pada masa ini.
• Daerah perniagaan pusat (CBD) berada di tengah-tengah.

• Hal ini menyebabkan golongan yang mempunyai taraf

hidup yang rendah akan tinggal berdekatan dengan zon
pertama iaitu CBD seperti zon yang kedua bagi
memastikan darjah ketersampaian mereka ke tempat
kerja adalah mudah.

• Namun, perkara ini akan menimbulkan masalah lain

seperti pertumbuhan perumahan setinggan secara
meluas.
• Wujud kepelbagaian pengkhususaan fungsi yang
tertumpu secara berkelompok di pusat bandar dan
kemudiannya menjalar ke kawasan pinggiran
disebabkan keperluan kualiti hidup sosial dengan
melibatkan sempadan bandar yang semakin meluas.

• Secara tidak langsung, masalah setinggan yang

wujud ini akan menimbulkan masalah lain seperti
masalah sosial dan pencemaran alam.
SECTOR MODEL
• Teori ini dikemukakan oleh Homer Hyot (1939),
menyatakan bahawa perkembangan kota terjadi
mengarah melalui kawasan-kawasan sektor tertentu.

• Dalam kajian empirikal terhadap 142 bandar di

Amerika Syarikat, Hoyt mendapati bahawa
gunatanah perumahan yang berlandaskan nilai tanah
di pusat bandar dan di sepanjang rangkaian
pengangkutan jalan raya utama telah mencerminkan
status sosial dan keperluan kualiti hidup sosial yang
berbeza dengan melibatkan pelbagai masyarakat
bandar, asas ekonomi, pemilikan harta individu dan
persaingan dalam menggerakkan proses pebandaran
yang lebih pesat
• Sebahagian besar daerah kota terbahagi
kepada beberapa jalur-jalur sektor dengan
taraf sewa tinggi, sebahagian lainnya kawasan-
kawasan dengan taraf sewa rendah yang
terletak dekat dengan pusat bandar.

• Dalam perkembangannya, daerah-daerah

dengan taraf sewa tinggi bergerak keluar
sepanjang sektor atau dua sektor tertentu.
• Model ini dikenali Model Sektor yang dibentuk hasil
pengubahsuaian daripada beberapa model
sebelumnya seperti Von Thunen/Burgess

• Model ini menekankan kepada keberkesanan

penyediaan laluan kemudahan pengangkutan dalam
mempengaruhi pola petempatan dan gunatanah
bandar bagi memenuhi tahap kualiti hidup sosial
yang lebih baik di kawasan bandar.
• Zon 1 merupakan pusat bandar iaitu tempat
perniagaan besar dan juga pusat pentadbiran.

• Kawasan ini merupakan kawasan yang sentiasa

penuh dengan tenaga kerja atau manusia. Hal ini
kerana pusat Bandar penuh dengan kemudahan-
kemudahan sosial.
•
• Sebagai contoh tempat membeli belah, hospital,
kemudahan keselamatan seperti balai polis, pusat
pengajian dan tempat beribadah. Kemudahan-
kemudahan seperti ini mendorong orang ramai
untuk bergerak ke pusat Bandar.
• Zon 2 merupakan Daerah Industri ringan dan
Perdagangan yang terdiri dari kegiatan industri
ringan yang terletak di hujung kota dan jauh dari
kota menuju ke arah luar bandar.

• Persebaran zon ini dipengaruhi oleh peranan

darjah ketersampaian dan komunikasi yang
berfungsi menghubungkan zon ini dengan pusat
perdagangan.

• Contoh industri ringan yang berada di kawasan ini

ialah kilang-kilang pembuatan barang seperti
kilang tayar dan kilang makanan.
• Zon 3 merupakan Daerah Perumahan kelas rendah
yang dihuni oleh golongan yang mempunyai
kemampuan ekonomi yang rendah dan tidak
mempunyai pengaruh sosial yang luas.

• Golongan ini biasanya tidak mempunyai

kemudahan peribadi yang baik seperti kenderaan
yang membolehkan mereka keluar masuk ke
pusat bandar.

• Jadi mereka memilih untuk menggunakan

pengangkutan awam sebagai alat kemudahan
mereka.
• Zon 4 pula merupakan Daerah Perumahan bagi
golongan pertengahan.

• Kemapanan ekonomi penghuni yang berasal dari

zon 3 memungkinkanya untuk tidak perlu lagi
tinggal dekat dengan tempat kerja.

• Golongan ini berada dalam taraf kemampuan

ekonomi yang maju dan semakin baik.

• Selalunya golongan ini merupakan golongan yang

berkerja dalam pendapatan yang sederhana.
• Zon 5 merupakan Daerah Perumahan kelas tinggi.
Daerah ini dihuni oleh golongan yang berpendapatan
yang tinggi atau golongan atasan.

• Golongan ini disebut sebagai “status seekers”, iaitu

orang-orang yang sangat kuat status ekonominya dan
orang-orang yang sangat kuat pengaruh strata sosialnya
dalam kalangan masyarakat.

• Golongan ini juga mempunyai kemudahan peribadi yang

baik seperti mempunyai kenderaan sendiri yang
membolehkan mereka untuk keluar masuk ke pusat
Bandar serta menghubungkan mereka dengan tempat-
tempat seperti zon 2.
 PERBINCANGAN
• Model yang digunakan oleh homer hoyt ini
berkemungkinan untuk membezakan kawasan pusat
bandar dan juga kawasan-kawasan yang lain seperti
yang wujud dalam modelnya.

• Sebagai contoh kawasan perindustrian dan kawasan

perumahan yang dibahagikan mengikut strata
pendapatan iaitu daripada golongan yang
berpendapatan rendah kepada golongan yang
berpendapatan tinggi.
• Hal ini mungkin bertujuan untuk membezakan
golongan miskin dan golongan yang kaya.

• Golongan yang berpendapatan rendah akan memilih

kediaman yang berdekatan dengan tempat mereka
bekerja, berbanding dengan golongan yang
berpendapatan tinggi.

• Mereka akan memilih kawasan perumahan yang

penuh dengan ciri-ciri keselesaan seperti jauh
daripada kesibukan kota.
• Ini menyebabkan model yang dibuat oleh homer
hoyt menempatkan golongan yang berpendapatan
tinggi di kedudukan yang paling hujung sekali
• golongan yang berpendapatan sederhana dan golongan
yang berpendapatan tinggi, mereka mempunyai pilihan
kerana mereka berkemampuan untuk memiliki
kenderaan untuk menghubungkan mereka dengan pusat
bandar dan pusat perindustrian.

• Manakala pusat bandar diletakkan di tengah-tengah

mungkin kerana pusat bandar adalah tempat yang
sentiasa akan dipenuhi oleh orang ramai tidak kira
masa.

• Hal ini kerana pusat bandar juga terletaknya pusat

pentadbiran dan juga pusat membeli belah.
• Tidak dapat dinafikan lagi kepentingan pusat
bandar sebagai raja segala pusat.

• Wajarlah pusat sesebuah bandar berada di

kawasan yang paling tengah.

• Dalam konteks ini, jaringan jalan raya

merupakan faktor utama munculnya model ini.

• Hal ini kerana jalan raya merupakan alat

perhubungan untuk semua aktiviti ataupun
kawasan yang wujud dalam sektor ini.
MULTIPLE NUCLEI
MODEL
• Gabungan antara model klasik bandar Burgess dan Hoyt
telah membentuk model klasik bandar Ullman & Harris.

• Berdasarkan Ullman & Harris, sesuatu bandar tersebut

tidak berkembang dengan hanya satu CBD, tetapi
pelbagai CBD.

• Walaupun dalam model klasik bandar ini mempunyai

pelbagai CBD, tetapi bahagian CBD yang utama adalah
bahagian A.

• Tambahan pula, pelbagai CBD yang diketengahkan ini

merupakan satu kawasan yang akan berkembang
mengikut aktiviti utama kawasan tersebut.
• Jika kawasan tersebut adalah kawasan
perindustrian, maka, kawasan tersebut akan
berkembang mengikut perkembangan
perindustrian mengikut peredaran zaman.

• Serakan tersebut terhasil akibat dari integrasi

progresif bagi setiap pusat di dalam sesuatu
bandar.

• Nod-nod ini terus berkembang dan menjadi

berasingan dari keadaan asalnya, yang mana
tidak terletak dalam mana-mana atribut jarak,
tetapi berkongsi atribut yang sama.
• Kesesuaian gunatanah bagi model ini adalah mengikut cara
pemusatan mengikut zon.

• Setiap gunatanah yang dikategorikan sama akan berada di

dalam kawasan gunatanah yang sama.

• Sebagai contoh, kumpulan aktiviti yang sama atau yang hampir

sama khususnya sektor perindustrian, akan berada dalam
kawasan yang sama.

• ini merupakan satu ciri utama bagi model klasik ini, yang mana
ianya menekankan cara penzonan serta cara pemusatan
mengikut fungsi guna tanah, yang semestinya akan
memudahkan pengurusan sistem bagi sesuatu bandar yang
mengikut model ini.
• Walaubagaimanapun –boleh wujudkan conflict guna
tanah

• Selain itu, kesesuaian lokasi bagi guna tanah mengikut

model bandar klasik ini juga mempunyai persepsi yang
negatif.

• Sesetengah aktiviti tidak mampu untuk menampung

kadar sewa yang optimum bagi sesetengah lokasi.
• Oleh itu, lokasi yang mempunyai kadar sewa
yang tertentu hanya sesuai untuk
pembangunan sesuatu kawasan atau sektor,
sama ada sektor perindustrian, sektor
perumahan, sektor pelancongan dan lain-lain
lagi.

• Kadar sewa ini akan mengakibatkan fungi

guna tanah tersebut akan berubah.
 PERBINCANGAN
• Berdasarkan model ini, fungsi atau kaedah
penzonan dan pemusatan bagi model klasik
Ullman & Harris telah diterima pakai hampir di
semua bandar moden masa kini.

• CDD- adalah kawasan pusat bandar yang

berdekatan dengan kawasan pusat ekonomi
seperti perkhidmatan, perindustrian dan
pendidikan
• Sebarang nuklei baharu wujud luar dari CBD akan
bantu kepada perkembangan bandar tersebut
 (6) IMEJ BANDAR
** sila baca ebuku-The Image of The Cities yg telah di upload dalam myguru**
• Setiap individu melihat bandar dengan sudut
berlainan.

• Imej bandar adalah intepretasi individu berdasarkan

situasi dan elemen mengelilingi bandar.

• Imej bandar dapat dijelaskan melalui faktor sejarah,

rekabentuk bangunan, kelakuan komuniti dan
aktiviti.

• Imej bandar adalah satu tanggapan manusia

daripada pemerhatian dan terjemahan dari
pemikiran tentang pandangan terhadap reka bentuk
dan makna pembandaran.
• Imej bandar merupakan suatu yang bersifat subjektif
dan mempunyai skop yang luas.

• Ia tidak boleh dinyatakan dengan tepat tetapi

bergantung kepada individu untuk mentafsirkannya
berdasarkan memori yang diperolehi dari
pemahaman, penghayatan dan pengalaman setiap
individu yang terlibat.

• Penghayatan terhadap reka bentuk bandar atau

elemen dalam bandar akan menghasilkan satu imej
kepada pemerhati.
• Untuk membentuk imej sesebuah bandar banyaK
perkara yang perlu diambilkira dan kaedah utama ialah
melalui elemen reka bentuk bandar.

• Penghayatan terhadap reka bentuk bandar atau

elemen dalam bandar akan menghasilkan satu imej
atau pandangan mental yang akan menterjemahkan
identiti sesuatu tempat kepada pemerhati atau individu
(Lynch, 1960).

• Pengalaman yang dilalui ini dikenalpasti oleh para

pengkaji sebagai penghayatan alam bina atau
penghayatan bandar. Sesebuah bandar yang
mempunyai imej yang baik mampu memberi kesan
kepada pemerhati dari segi reaksi emosi terhadap
tempat tersebut dan ia akan sentiasa diingati.
Lynch (1960) - "The Image of City"
• imej bandar adalah satu proses dua hala antara
pemerhati dengan alam semulajadi.

• Imej boleh dikategorikan kepada tiga komponen iaitu

identiti, struktur dan maksud.

• Satu imej yang berfungsi memerlukan satu identiti yang

mana ia mempunyai satu sifat yang berbeza dengan
yang lain.

• Ke dua imej mesti mempunyai struktur termasuk isi

keruangan atau corak hubungan di antara objek
dengan pemerhati serta kepada objek yang lain.
• Akhirnya objek itu mesti mempunyai sesuatu maksud
kepada pemerhati sama ada secara praktikal atau
emosi.

• Menurut Lynch, bandar mengandungi lima elemen

fizikal iaitu laluan (path), kawasan (district),
pinggiran (edge), nodus (node), dan landmark,
kesemuanya membentuk imej bandar.
• Laluan (PATH)– pemerhati bergerak dan mengalami
alam sekelilingnya seperti jalan raya, laluan pejalan
kaki, landasan dan sebagainya mengikut laluan ini alam
sekitar diperhati dan dihubungkait.

• Daerah (DISTRICT)– adalah bahagian bandar yang

mempunyai persamaan di mana seseorang pemerhati
boleh masuk ke dalam. (districts are sections of the city,
-which have an identifying character about them. A
wealthy neighborhood such as Beverly Hills is one such
example-china town, little india etc)

• Sempadan (EDGE)– elemen linear yang bukan laluan

yang digunakan untuk membahagikan dua bahagian
yang mempunyai perbezaan seperti sungai, pantai,
landasan, dinding atau sempadan yang tidak dapat
dilihat. Sempadan juga penting untuk membentuk imej
keseluruhan sesuatu bandar.
• Titik tumpu (NODES)– adalah titik atau tumpuan di
mana pemerhati boleh masuk seperti simpang jalan,
perhentian laluan dan lain-lain konsep titik tumpu ada
hubungkaitnya dengan konsep daerah dan laluan.

• Mercu Tanda (LANDMARK) – merupakan rujukan titik

di mana pemerhati tidak masuk ke dalamnya seperti
bangunan, tanda jalan, bukit dan lain-lain.
 IMEJ BANDAR
KAJIAN KES: MELAKA BANDAR RAYA
BERSEJARAH
LALUAN (PATH)
Contoh lain
 Daerah
(DISTRICT)
Contoh lain
Sempadan
(EDGE)
Contoh lain
Titik Tumpu
(NODES)
Contoh lain
Mercu Tanda
(Landmarks)
Contoh lain
 NAMUN BEGITU:
• Jika diperhatikan, definisi imej yang dikemukakan
oleh Kevin Lynch lebih menumpukan aspek fizikal
bandar, bagaimana pula dengan aspek-aspek lain?

• Aspek-aspek lain juga sebenarnya mempengaruhi

imej sesuatu bandar seperti aspek sosial, politik dan
pentadbiran, ekonomi dan sebagainya sama ada yang
bersifat positif atau negatif.
 Elemen imej bukan fizikal
• penting kah?
• Adakah imej hanya bersifat fizikal
• Bagaimana dgn intangible spt budaya, makanan, gaya
hidup ?
• Adakah ia menyumbang kepada pembentukan
identiti sebuah bandar?
• CULTURAL IMAGE-URBAN CULTURAL GEOGRAPHY
Fikir2kan lah
1 Pengenalan Geografi Bandar:Konsep-konsep asas dalam geografi
bandar seperti definisi, skop, focus, level of analysis dan current trend
dalam geografi bandar

2-3 Bandar, kawasan bandar, pembandaran

Sejarah perkembangan bandar: bandar awal, bandar purba, bandar
zaman revolusi industri, bandar taman, bandar di era globalisasi

4-5 Teori-teori kewujudan pertumbuhan bandar

• Teori asal kewujudan bandar (Theories of Urban Origin),
• teori asas ekonomi, (Economic Based Theory)
• Teori kutub pertumbuhan (Growth Pole Theory,
• Teori pusat pertumbuhan (Central Place Theory),

• Model gunatanah bandar

• Imej Bandar
 6-7 Proses Pembandaran di dunia
Pembandaran di negara-negara maju, pembandaran di
negara-negara sedang membangun, punca pembandaran,
perbandingan proses, isu dan masalah

8-9 Isu bandar dari pelbagai perspektif

Fizikal-Pencemaran air, udara dan bunyi, kesesakan
lalulintas, konflik gunatanah
Manusia- Kejiranan, perumahan, kemiskinan, peminggiran
sosial, jenayah dan kualiti hidup masyarakat bandar
10-11 Globalisasi & Bandar raya dunia
Definisi dan ciri-ciri bandaraya dunia, proses globalisasi dan
implikasinya kepada bandar, persaingan antara bandaraya
dunia

12-13 Pembandaran di Malaysia

Sejarah pembandaran di Malaysia, tiga gelombang
pembandaran, realiti dan senario semasa pembandaran di
14 Malaysia
RUMUSAN KESELURUHAN KULIAH
ADA SOALAN ?

KULIAH TAMAT