συνθετητής FORMANT

6 -0 1

περιεχόμενα
JKTOp
περιεχόμενα
άνα­
ρθρο.
Ελέ-
0 και
ς το υ

Επιλογές.................................................................................. 6-02

Ενισχυτής 10W για τα 70cm .................................................... 6-03

Ένας γραμμικός ενισχυτής που βγάζει πραγματικά 10W οτην περιοχή
των 70cm για όσους θέλουν κάποια ισχύ για τον πομπό τους ή για τον
transverter που δημοσιεύσαμε στο τεύχος αριθμ. 2.

Πληκτρολόγιο ASCII................................................................ 6-08

Αυτό είναι τό πρώτο από τα δύο συνολικά άρθρα που δίνουν την δυνα­
τότητα να χρησιμοποιηθεί η συσκευή τηλεοράσεως σαν τερματικό γρά­
φοντας απ’ ευθείας πάνω σ’ αυτή από το πληκτρολόγιο ή μέσω ενός υπο­
λογιστή.

Γενικός φορτιστής μπαταριών Ni - Cd....................................... 6-15

Αυτή η κατασκευή θα δώσει την δυνατότητα σε όλους αυτούς πού χρη-
. σιμοποιούν μπαταρίες Ni - Cd να τις απαναφορτίζουν χωρίς προβλήματα.

I Επέκταση για το μίνι αρμόνιο.................................................. 6-18

Η κατασκευή αυτή αν συνδυασθεί με το μίνι αρμόνιο που δημοσιεύσα­
με στο τεύχος του Δεκεμβρίου θα μας δώσει τις δυνατότητες να παρά­
γουμε ήχους που μόνο ένας μικρός συνθετητής μπορεί να μας δώσει.
FORMANT............................................................................... 6-20
Ο μουσικός συνθετητής του Ελέκτορ. Ένα πολύ αξιόλογο όργανο που
έχει την δυνατότητα παραγωγής ήχων ομοίων με τους ήχους όλων σχε­
δόν όλων σχεδόν των γνωστών οργάνων όπως και ήχων άγνωστων μέχρι
τώρα στην μουσική.
Χωρίς αμφιβολία η σειρά αυτή των άρθρων θα ενθουσιάσει όλους τους
φίλους της μουσικής και των ηλεκτρονικών.

Ενεργός κεραία...................................................................... 6-26

Φωτισμός οροφής δισκοθήκης................................................. 6-29
Τα φωτιστικά εφφέ που δημιουργεί αυτή η κατασκευή έχουν γίνει σχε­
δόν κλασικά, όχι μόνο σε δισκοθήκες αλλά και σε σπίτια σε πολύ μικρό­
τερες βέβαια διαστάσεις.

Οικονομική απόψυξη ψυγείου................................................. 6-37

Διάταξη υπενθυμήσεως........................................................... 6-41
Δείκτης αιχμών για μεγάφωνα................................................. 6-42
Γεννήτρια ελέγχου RF.............................................................. 6-43
αγορά..................................................................................... 6-45
 6 -0 3

Αν και το κύκλωμα του ενισχυτή σχε­

διάστηκε αρχικά για λειτουργία στα
28V, μπορεί να λειτουργήσει στα 12V
αλλάζοντας μόνο λίγα εξαρτήματα. Στο
ένα Σχήμα 1 υπάρχουν οι τιμ ές εξαρτημά­
νικά των και για τις δύο τάσεις λειτουργίας.
ίορά Ο ενισχυτής για τα 28V έχ ει σαν
δεν οδηγό τρανζίστορ (driver) το BLX 92Α
ι την
ότη-
ργα-
ενισχυτής 10 W (Τ1) και το BLX 93Α (Τ2) στην έξοδο.
Μ ε έξοδο 10 W η κατανάλωση ρεύμα­
τος περίπου 850 mA. Στά 28V η ε ν ί­
' την σχυση είναι λίγο μεγαλύτερη απ' ότι
ομη- στα 12 V. Με είσοδο 50 mW και έξοδο
ερος

,κρω-
για τα 70 cm 10 W, η ενίσχυση είναι 23 dB. Στην
πράξη η ενίσχυση μπορεί να διαφέρει
κάπως από αυτήν την τιμή, επειδή
ο και εξαρτάται από τα χαρακτηριστικά των
Τ1 και Τ2 που έχουν κάπως μεγάλες
:λ ε υ - ανοχές.
:ργα- Το κύκλωμα για λειτουργία στα
ηκών 12...14 V είναι ιδιαίτερα χρήσιμο για
ε τ α ι- για εκπομπή σε μεγάλες αποστάσεις λειτουργία στο αυτοκίνητο. Αν και τα
τρανζίστορ για λειτουργία στα 12 V δεν
3 τη ν προσφέρουν συνήθως τόση ενίσχυση
3υπο- όση τα τρανζίστορ για λειτουργία στα
6800 Στα τεύχη του ελέκτορ Οκτωβρίου (No 2) και Νοεμβρίου (No 3) πε- 28 V, η τελική διαφορά στην ενίσχυση
ριγράψαμε ένα transverter για τη ζώνη των 70 cm, με τελική έξοδο 50 ισχύος βρέθηκε ασήμαντη για τα δύο
αι τη ν mW RF. Σας παρουσιάζουμε τώρα ένα γραμμικό ενισχυτή για τα 70 cm, πρωτότυπα του Ελέκτορ: 23 dB στα 28
ια φ έ ς V, 22 dB στα 12 V. Και πάλι όμως θα
που αν οδηγηθεί από τα 50 mW του transverter είναι δυνατόν να γίνει
3uss) πρέπει να ληφθούν υπ’ όψη οι ανοχές
ήματα
υπερατλαντική επικοινωνία, μέσω δορυφόρων για ερασιτέχνες, όπως
στις παραμέτρους των τρανζίστορ. Στη
VME είναι ο OSKAR 8. χειρότερη περίπτωση, η ισχύς εξόδου
)ν μ ε - Ο ενισχυτής λειτουργεί σε τάξη ΑΒ. Παρ’ όλο που αυτό συνεπάγε­ μπορεί να είναι μόνο 5 W. Μ ε αύξηση
φορά ται κατανάλωση ισχύος σε ηρεμία, παρέχει την δυνατότητα ενίσχυσης της ισχύος εισόδου η στάθμη εξόδου
όχι μόνο σημάτων FM αλλά και SSB. Το κύκλωμά του έχει θερμική στα­ μπορεί και πάλι να φθάσει τα 10 W, με
ια τη ν συνολική κατανάλωση περίπου 2Α στα
ολο-
θεροποίηση και δεν παρουσιάζει παρασιτικές ταλαντώσεις. Είναι μια 12 V.
ι έχει εύκολη και σίγουρη κατασκευή, ιδανικό συμπλήρωμα για το transver­
ληρω - 1 ter των 70 cm. Λεπτομερής περιγραφή
τα ι κα ι του κυκλώματος
ικ ε υ α - J. Oudelaar, PA0JOU Ας δούμε προσεκτικότερα το κύκλω-
π ο κ ρ ί- Ι

Φωτογραφία 1. Ο ενισχυτής τοποθετείται σ' ένα αλουμινένιο κουτί που χρησιμεύει και
σαν ψυγείο.
6 -0 4
πυκνωτ
χ θ εί η
1 προς tc
δυνατή
αποφυγ
24 28 V γραμμή
για την
και
σθετω ν
την απ·
ντώ σ ε^
Η τρ<
με DC
αποφυγ
διαφορ
σθετη (
C5, R3
και για
τος συ
10Ω. κ
έχουμε
νόμο τ<
ρούμε
λέκτη τ
Αφοί
Τ 1, οδι
κλωμα
κλωμα
μία γρτ
και τον
σεις τε
μέση
σήμα α
δηλαδΓ
συντον
νως δι
ΤΙ ■= BLX92A (28 V) την έξι
T1 = BLX 67, 2N5944 (12 V)
και ται
T2= BLX93A (28 V)
T2 " BLX 68. 2N5946 (12 V) κτικό <j
Τ Ουσ
ση γύρ
το Τ1 ι
Σχήμα 1. To κυκλωματικό διάγραμμα ίου ενισχυτή 10W στα 70 cm. γράψα
εξαρττ
ζει το
μα του Σχήματος 1: Το σήμα εξόδου θερμοκρασίας. Έτσι, λιγότερη τάση
ρεύμα
του transverter οδηγείται στη βάση του φθάνει μέσω του διαιρέτη R1/P1 στη
την τά
Τ 1 (είσοδος του ενισχυτή) μέσω του δι- βάση τού Τ1, με αποτέλεσμα να αντι­
R4. Πρ
κτυώματος προσαρμογής C1, C2 και σταθμίζεται η αυξημένη αγωγιμότητα
2 8 V τ{
L1. Η πόλωση της βάσης του Τ 1 γίνεται του τρανζίστορ που προκαλεί η άνοδος
12V.
μέσω του στραγγαλιστικού πηνίου RF της θερμοκρασίας. Από φυσική θέση, η
C14 κ
L4, που αποζευγνύει την RF από το κύ­ D1 και το Τ1 τοποθετούνται δίπλα-
ση εξό
κλωμα πόλωσης της βάσης. Το ρεύμα δίπλα και γεφυρώνονται θερμικά με λί­
συλλέκτη του Τ 1 είναι περίπου 20 mA πος σιλικόνης.
για 28 V τροφοδοσία ή 35 mA για 12 V. Αν και το L4 απομονώνει το δικτύω- Καται
Η δίοδος D1 είναι ορθά πολωμένη μα πόλωσης από την RF, χρειάζεται
και εμφ ανίζει περίπου 0,7 V οτα άκρα πρόσθετη απόζευξη του σήματος UHF, Α ν:
της. Η τάση φθάνει στη βάση του Τ1 που γίνεται κμε τους αποζευτικούς πυ­ κλωμο
μέσω του διαιρέτη R1 /Ρ 1 . Μ εταβάλλο­ κνωτές C17, C18, C3 (πυκνωτής feed­ δ εν r
ντας το Ρ1 μπορούμε να ρυθμίσουμε τη through) και C4. Η τόσο επιμελημένη πρόβλ
■(DC) τάση εκπομπού - βάσης (VBE) απόζευξη της RF από το δικτύωμα πό­ θ ετο ύ
του Τ1 ώστε να επιτύχουμε το επιθυ­ λωσης της βάσης εξασφαλίζει την στα­ ναι tc
μητό ρεύμα ηρεμίας του συλλέκτη. θερότητα κτης βαθμίδας, αποτρέπο- ώ στεν
Για την θερμική σταθεροποίηση του ντας την ανάπτυξη παρασιτικών ταλα­ Η ό.
Τ 1 θα μπορούσε να μπει μια αντίσταση ντώσεων στο κύκλωμα του Τ1 και κατ’ τη θ εί
Φωτογραφία 2. Η δίοδος και το τρανζί­
στον εκπομπό του, αλλά αυτό θα μείω­ επέκταση σ' ολόκληρη τον ενισχυτή. Η «elect
στορ γεφυρώνονται θερμικά με λίπος σιλι­
νε την ενίσχυση. Αντί γ ι’ αυτό, χρησιμο­ αποφυγή παρασιτικών ταλαντάσεων κόνης. Μια ακόμη καλύτερη μέθοδος θα αυτό ι
ποιείται το φαινόμενο της μείωσης της ήταν από τις κύριες φροντίδες στη ήταν να τοποθετηθεί η δίοδος στο ψυγείο κτω ν'
ορθής τάσης μιάς διόδου με την αύξη­ σχεδίαση αυτού του κυκλώματος. Πα­ ακριβώς δίπλα στο τρανζίστορ αλλά στην γρα φ ί
ση της θερμοκρασίας: Η τάση στα άκρα ράλληλα στους C3, C5, C12 και C13 πράξη αυτό είναι πολύ δύσκολο. μοποί'
τής D1 μειώνεται με την αύξηση της (πυκνωτές feedthrough) συνδέονται
 6 -0 5

πυκνωτές 1 pF και 10pF, για να επιτευ­

χθεί η ελάχιστη σύνθετη αντίσταση 2
προς το σασσί και συνεπώς η μεγίστη
δυνατή απόζευξη, με μόνιμο στόχο την
αποφυγή παρασιτικών ταλαντώσεων. Η
γραμμή τροφοδοσίας αποζευγνύεται
για την RF με τους C lO (feedthrough)
και C9. Η χρήση φαινομενικά πρό­
σθετων εξαρτημάτων δικαιώνεται από
την αποφυγή των παρασιτικών ταλα­
ντώσεων.
Η τροφοδοσία του συλλέκτη του Τ 1
με DC γίνεται μέσω του L6. Για την
αποφυγή ταλαντώσεων, το L6 είναι
διαφορετικού τύπου από το L4. Πρό­
σθετη απόζευξη γίνεται με τα στοιχεία
C5, R3, C 19 και C20. Η R3 χρησιμεύει
και για την έμμεση μέτρηση του ρεύμα­
τος συλλέκτη του Τ 1. Εφόσον R3=
10Ω, και για ρεύμα συλλέκτη 20 mA
έχουμε 200 mV επάνω της. Έτσι, με το
νόμο του Ohm κι ένα βολτόμετρο μπο­
ρούμε να υπολογίσουμε το ρεύμα συλ­
λέκτη του Τ 1.
Αφού το σήμα RF ενισχυθεί από το
Τ Ι, οδηγείται μέσω του C6 σ’ ένα κύ­
κλωμα συντονισμού 432 ΜΗΖ. Το κύ­
κλωμα συντονισμού αποτελείται από
μία γραμμή Lecher, το λωριδοπηνίο L2
και τον πυκνωτή C7 για μικρές ρυθμί­
σεις του συντονισμού. Από μία ενδιά­
μεση λήψη του L2, μέσω του C8, το
σήμα οδηγείται στην επόμενη βαθμίδα,
δηλαδή στην βάση του Τ2. Το κύκλωμα
συντονισμού στά 432 ΜΗζ έ χ ε ι επομέ­
νως διπλή σκοπομότητα: Προσαρμόζει
την έξοδο του Τ1 στην είσοδο του Τ2
Σχήμα 2. Κατασκευή των πηνίων L1, L3 και του λωριδοπηνίου L2.
και ταυτόχρονα λειτουργεί σαν επ ιλε­
κτικό φίλτρο για κτη ζώνη 70 cm.
• Ουσιαστικά επικρατεί η ίδια κατάστα­ 3
ση γύρω από το Τ2 με εκείνη γύρω από
το Τ1 κι έτσι δεν είναι ανάγκη να περι­
γράφουμε λεπτομερειακά όλα τα
’ εξαρτήματα απ’ την αρχή. To R2 ρυθμί­
ζει το ρεύμα ηρεμίας του Τ2 ενώ το
ρεύμα συλλέκτη του Τ2 μετριέται από
την τάση που αναπτύσσεται πάνω στην
R4. Πρέπει να είναι περίπου 60 mA για
28V τροφοδοσία ή περίπου 100 mA για
12V. Το δικτύωμα προσαρμογής L3,
C 14 και C 15 μετατρέπει κτην αντίστα­
ση εξόδου του Τ2 σε 50...75Ω.

Κατασκευή

Αν χρησιμοποιηθεί το τυπωμένο κύ­

κλωμα του Σχήματος 4, η κατασκευή
δεν πρέπει να παρουσιάσει κανένα
πρόβλημα. Ό λα τα εξαρτήματα τοπο­
θετούνται στην πλακέττα. Τα πηνία ε ί­
ναι τοποθετημένα σε τέτο ιες θέσ εις
ώστε να μη χρειάζονται θωράκιση.
Η όλη κατασκευή μπορεί να τοποθε­
τηθεί σ' ένα μεταλλικό κουτί, π.χ. τύπου
■•electrovalue 5005». Το αλουμινένιο
αυτό κουτί χρησιμεύει και σαν ψυγείο
κτων Τ 1 και Τ2, όπως δείχνει η Φωτο­
γραφία 1. Φυσικά μπορείτε να χρησι­ Σχήμα 3. Για την επαρκή ψύξη έ χ ε ι σημασία η σωστή τοποθέτηση των τρανζίστορ.
μοποιήσετε άλλο τύπο κουτιού, εφ ό -
6-06
Φ ω τογραφία 3. Τοποθέτηση των εξαρτημάτων C7, C8 και L2. Φ αίνονται επίσης μ ερ ικές
γειω μ ένες σ υνδέσ εις. Στα πρωτότυπα έγινα ν γειώ σ εις και κάτω από τα τρανζίστορ.
σον παρέχεται αρκετή απαγωγή θερ­
μότητας από τα τρανζίστορ. Αν ο εν ι­
σχυτής τοποθετηθεί στο ίδιο κουτί με
το transverter, θα πρέπει να μπει ένας
ηλεκτρομαγνητικός θώρακας ανάμεσα
στις δύο διατάξεις.
Τοποθετώντας τα εξαρτήματα, βε­
βαιωθείτε ότι κολλιούνται στην όψη
των καλωδιώσεων (όχι στην όψη του
χαλκού γείωσης). Οι συνδέσεις γης
(σασσί) πρέπει να κολληθούν κι απ' τις
δύο ό ψ εις το γειωμένο άκρο του L2
(χρησιμοποιώντας ένα κομματάκι ούρ-
μα). Οι γειω μένες συνδέσεις των βυ­
σμάτων εισόδου και εξόδου θα πρέπει
επίσης να κολληθούν κι απ' τις δύο
όψ εις της πλακέττας.
Τα L1 και L3 τυλίγονται όπως δείχνει
το Σχήμα 2, κατά προτίμηση με επαρ­
γυρωμένο σύρμα. To L2 γίνεται από
ένα κομμάτι φύλλου χαλκού ή μπρούτ-
ζου πάχους 0,5 mm (βλέπε Σχήμα 2).
Κολλείστε τη μια άκρη του L2 στο ένα
άκρο του C7 και το ένα άκρο του C6. Η
άλλη άκρη του L2 πρέπει να γειω θεί
όπως γράφουμε παραπάνω.
Ο C8 μπαίνει πάνω από το L2, όπως
φαίνεται στο Σχήμα 4. Η Φωτογραφία 3
δείχνει την κατασκευή αυτού του
τμήματος του κυκλώματος.
Οι πυκνωτές feedthrough (διέλευ­
σης) C3. C5, C10, C12, C13 τοποθε­
τούνται «ανάσκελα» πάνω στην πλακέτ­
τα. Οι αγωγοί των άλλων πυκνωτών
πρέπει να κρατηθούν στο ελάχιστο δυ­
νατό μήκος, για να μην παρουσιάζουν
αυτεπαγωγή. Τ ελικά μπορούν να τοπο­
θετηθούν τα τρανζίστορ: Χρειάζεται
προσοχή, ώστε να μπούν σωστά στις
θέσ εις τους. Ο συλλέκτης έχ ει πάνω
μηχανική καταπόνηση στα τρανζίστορ
κατά το βίδωμα. 'Κ άτι τέτοιο θα ήταν 4
δυσάρεστο και για τα τρανζίστορ και
για την τσέπη σας;
Μην αρχίσετε τους πειραματισμούς
προτού κρυώσουν τα τρανζίστορ!
Τώρα μπορούν να τοποθετηθούν τα
βύσματα εισόδου και εξόδου. Οι αγω­
γοί γείωσής τους συνδέονται στο σασσί
σε δύο σημεία. Επειδή οι αγωγοί γείω ­
σης κολλιούνται κι από τις δύο όψ εις
της πλακέττας, οι κολλήσεις θα πρέπει
να γίνουν προτού η πλακέττα βιδωθεί
στη θέση της.
Ο αγωγός τροφοδοσίας περνάει
μέσα από μια τρύπα στα πλευρά του
κουτιού. Μια κομψή λύση είναι η χρήση
πυκνωτή feedthrough με βίδα, επειδή
στο αλουμίνιο η κόλληση πιάνει πολύ
δύσκολα. Ο αρνητικός αγωγός της
τροφοδοσίας συνδέεται απ’ ευθείας σε
μια από τις γειώ σεις των βυσμάτων ε ι­
σόδου ή εξόδου.
Κ α τά λογος υλικών του ενισχυτή 70 cm
Αντιστάσεις Τροφοδοσία 28V Τροφοδοσία 12V
R1.R5 56Ω 56Ω
R2.R6 ΙΚ5 680Ω
R3 10Ω 10Ω
του ένα «0» ή ένα μικρό σημάδι στο κέ- R4 2,2Ω 1Ω
λυφος. Μ ερικές φ ορές το σχήμα του
συλλέκτη δ ια φ έρει απ’ τους άλλους
ακροδέκτες. Κολλήστε τα τρανζίστορ
προσεκτικά, χωρίς να τα παραζεστάνε­ Πυκνωτές:
τε. Αντί να κολλήσετε όλους τους C1 .. .C8 =2...22ρ τρίμμερ με διηλεκτρικό
ακρ οδέκτες με την πρώτη, τον ένα C2, C7. C14, C15= 1,5... 11 ρ τρίμμερ.
μετά τον άλλο, καλύτερα να τους κολ­ C3, C5, C10, C12, kC13 = 470 ρ feedthrou­
gh (με βίδα).
λήσετε έναν - έναν, περιμένοντας από
C4, C11 =4π7 Ι<κεραμικοί
τον ένα στον άλλο μερικά λεπτά ώσπου C6 = 270 pF κεραμικός
να κρυώσει το τρανζίστορ. Αν δεν έ χ ε ­ C9 = 10μ&35\/ τανταλίου
τε τόση υπομονή, ίσως έ χ ε τε λεφτά Ο 6 = 22ρ κεραμικός (μόνο αν χρησιμοποι­
για...ψητά τρανζίστορ! ηθούν τρανζίστορ της Motorola). ΣΧγ
Μ ε τα τρανζίστορ κολλημένα καλά C17, C19, C21, C23 = 1π κεραμικοί μέν
και σωστά στις θέσ εις τους, το σώμα C18, C20, C22, C24 = 10n κεραμικοί. Τ1
τους θα ξεπροβάλλει λίγο από την
κάτω όψη της πλακέττας (βλέπε Σχήμα
Τρανζίστορ: Τροφοδοσία 28 V Τροφοδοσία 12V
3). Το σώμα τους πρέπει να ακουμπάει Ρυ
Τ1 BLX 92 A BLX 67 (Mullard!
ε ίτε στο ψ υγείο ε ίτε στον πάτο του με­ ή BLW 90 η BLW 80
ταλλικού κουτιού. Επειδή η απαγωγή 2N 5944
θερμότητας από το κτραζίστορ γίνεται Τ2 BLX 93Α BLX 68 (Mullard
ζίσι
μέσω του σώματός του, η επαφή του h BLW 91 ή BLW 81
2N 5946 μέν
σώματος με το ψ υγείο ή το κουτί πρέ­
πει να καλυφθεί με λίπος σιλικόνης για στις
Πηνία: του
καλύτερη θερμική αγωγιμότητα.
Οι αγωγοί εξαρτημάτων που προβάλ­ ρεσ
L1: Μια σπείρα διαμέτρου 5 Mm επαργυρω­ αρχ
λουν και κολλιούνται στην κάτω όψη μένου σύρματος πάχους 1mm
θετι
(γείωσης) της πλακέττας, πρέπει να L2= Λωριδοπηνίο (βλέπε Σχήμα 2) από φύλ­
κοπούν αρκετά κοντοί, ώστε να αφή­ λο χαλκού ή μπρούτζου πάχους 0,5 mm
λύσ
L3= 1,5 σπείρα διαμέτρου 7 mm με επαργυ­ αυτί
νουν τα σώματα των τρανζίστορ να
ρωμένο σύρμα πάχους 1 mm δηλ
ακουμπήσουν στο ψυγείο ή το κουτί.
L4, L5= σπείρες με βερνικωμένο πηνιόσυρ- φωι
Ό ταν έχει συμπληρωθεί η τοποθέτη­
ση και συγκόλληση των εξαρτημάτων μα πάχους 0,2 mm σε χάνδρα φερρίτη. νται
L6, L7= σπείρες διαμέτρου 4 mm με βερνι­ στο
στην πλακέττα, η τελευταία τοπ οθετεί-'
κωμένο πηνιόσυρμα πάχους 0,5 mm. υπά
ται στο κουτί (ή το ψυγείο) βιδώνοντας
μεν
προσεκτικά τα παξιμάδια κστις βίδες
Διάφορα ενις
των τρανζίστορ. Προσέξτε να ανοίξετε
τις τρύπες για τις βίδες στο σωστό 1 χυτή θήκη (κουτί) τύπου electrovalue ε ικ ί
5005 η αντίστοιχη. κατ
σημείο πάνω στο ψυγείο ή στο κουτί,
Τ2.
διαφορετικά μπορεί να προκληθεί
 _ 6 -0 7

°0
rav „
4
και

Σχήμα 4. To τυπωμένο κύκλωμα και η διάταξη εξαρτημάτων για τον ενισχυτή 10 W /7 0 cm . Σ' αυτή τη συσκευή η κατασκευή του τυπω-
» μένου είν α ι κρίσιμη και χ ρ ειά ζετα ι ιδ ια ίτερ η προσοχή στην τοποθέτηση του λωριδοπηνίου L2. Προσέξτε σχολαστικά τα τρανζίστορ
Τ 1 και Τ2 να μην υπερθερμανθούν κατά τη συγκόλλησή τους στο κύκλωμα.

αία 12V
dullard; Ρυθμίσεις
180
)44
Όπως έχ ει ήδη αναφερθεί, τα τραν­
dullard;
ζίστορ UHF είναι αρκετά ακριβά, επο­
181
μένως χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή
146
στις ρυθμίσεις και την μετέπειτα λ ε ι­
τουργία τους. Για την αποφυγή κδυσά-
ρεστων καταστάσεων, παρεμβάλεται
JP<0-
αρχικά μια αντίσταση σε σειρά με τον
θ ετικό αγωγό τροφοδοσίας. Μια καλή
ρύλ-
λύση είναι η παρεμβολή μιας λάμπας
ργυ- αυτοκινήτου (500 - 1000 mA, 6 - 12 V,
δηλαδή τυπικά μια 12V/5W ) που θα
συρ- φωτίσει στο πρώτο σφάλμα, αποτρέπο-
ντας την καταστροφή κάποιου τρανζί­
:ρνι- στορ. Το ιδανικό θα ήταν βέβαια να
υπάρχει τροφοδοτικό 12 V με ρυθμιζό-
μενο ρεύμα εξόδου. Στην έξοδο του
ενισχυτή πρέπει να συνδεθεί κεραία ή
εικονικό φορτίο (dummy load) ώστε να
ralue
καταναλίσκεται κη ισχύς εξόδου του
Τ2.
Οι ρυθμίσεις γίνονται ως εξής:
• Γυρίστε τα Ρ1 και Ρ2 τελείω ς αριστε­
ρά.
• Συνδέστε τα 28 V ή 12...14 V μέσω
της λάμπας 5 W /12 V ή ρυθμίστε το
τροφοδοτικό για μικρό ρεύμα εξόδου.
• Ρυθμίστε το ρεύμα ηρεμίας των
τρανζίστορ: Μ ε το Ρ1 φ έρ ετε το ρεύμα
συλλέκτη του Τ1 στα 20 mA (200 mV
επί της R3=10 Ω) για τροφοδοσία 28 V
ή στα 35 mA (350 mV επί της R3) για
τροφοδοσία 12 V. Με το Ρ2 ρυθμίστε
το ρεύμα συλλέκτη του Τ2 στα 60 mA
(132 mV επί της R4= 2,2 Ω) για τροφ ο­
δοσία 28 V ή στα 100 mA (100 mV επί
της R4= 1 Ω) για τροφοδοσία 12 V.
• Αφαιρέστε την λάμπα από τη γραμμή
τροφοδοσίας ή αυξείστε το ρεύμα εξό ­
δου του τροφοδοτικού.
• Συνδέστε το transverter με ισχύ εξό ­
δου περίπου 50 mW.
• Ρυθμίστε τους C1 και C2 για μέγιστο
ρεύμα μέσω του Τ1 (μετρείστε το σαν
τάση επί της R3). Το ρεύμα δεν θα
πρέπει πάντως να ξεπεράσει τα 200
mA για τροφοδοσία 28 V ή τα 400 mA
για τροφοδοσία 12 V. Μην ανησυχείτε,
τις περισσότερες φ ορές είναι πολύ λι­
γότερο.
• Μ ετά ρυθμίστε τους C7 και C8 για
μέγιστο ρεύμα στο Τ2 (μετρείστε το
σαν τάση επί της R4). Το ρεύμα του Τ2
δεν θα πρέπει να ξεπεράσει το 1Α για
τροφοδοσία 28 V και τα 2Α για τροφο­
δοσία 12 V. Μην αφ ήσετε αυτό το ρεύ­
μα για πολύ, επειδή το Τ2 λειτουργεί
ακόμη χωρίς προσαρμοσμένη έξοδο.
• Οι C 14 και C 15 ρυθμίζουν το ρεύμα
εξόδου στο μέγιστο. Η ισχύς εξόδου
μπορεί να μετρηθεί συνδέοντας μια γ έ ­
φυρα στάσιμων κυμάτων μεταξύ της
εξόδου του ενισχυτή και της κεραίας ή
του εικονικού φορτίου.
• Τελικό, όλοι οι ρυθμιστικοί πυκνω­
τές, αρχίζοντας με τον C1 και τελειώ ­
νοντας με τον C 15 θα πρέπει να ρυθ-
6 -0 8
μιστούν για μεγίστη έξοδο. Ενώ ρυθμί­
ζ ε τε τους πυκνωτές, προσέχετε το
ρεύμα του Τ2 να μην ξεπεράσει τη μέ-
γιστη τιμή του.
Υστερόγραφο...
Για την μεταγωγή της κεραίας απαιτεί­
ται ομοαξονικός κηλεκτρονόμος καλής
ποιότητας. Αν δεν έ χ ετε ένα τέτοιο,
καλύτερα να μετάγετε την κεραία με
το χέρι. Η χρήση ενός συμβατικού η λε­
κτρονόμου δεν συνιστάται, επειδή η
απώλεια ισχύος στις επαφές του θα ξ ε ­
περνά πιθανότατα τα 3 dB.
Κατά την λήψη καλύτερα να διακό­
πτετε την τροφοδοσία του ενισχυτή. Η
διάταξη για τα 28 V χρειάζεται άλλη μια
επαφή στον ηλεκτρονόμο του πομπο­
δέκτη.
Αν το ρεύμα του Τ2 είναι πολύ χαμη­
λό, συνδέστε άλλη μια δίοδο σε σειρά
με τη D2. Αυτό συνεπάγεται φυσικά ότι
και οι δύο δίοδοι θα πρέπει να συζευ-
χθούν θερμικά με το Τ2. Στο τέλος και
μια πολύ σοβαρή πρειδοποίηση.
Τα τρανζίστορ που χρησιμοποιούνται
εδώ περιέχουν το δηλητηριώ δες ο ξεί­
διο του βηρυλλίου. Εφόσον δεν υπάρ­
χει ράγιομα κστο Κέλυφός τους, τα
τρανζίστορ είναι απόλυτα ασφαλή. Αν
δ είτε οποιοδήποτε ράγιομα, αποφύγε­
τε πάσει θυσία να αγγίξετε το οξείδιο
του βηρυλλίου. Ακόμη και οι καπνοί του
είναι δηλητηριώδεις. Πηγαίνετε το χα­
λασμένο τρανζίστορ στο τοπικό φαρ­
μακείο ή φωτογραφίο, όπου θα το πα­
τάξουν μαζί με τις άλλες δηλητηριώ­
δεις ουσίες-που χρησιμοποιούν εκεί. Μ
πληκτρολόγιο A S C II
Το πληκτρολόγιο αποτελεί ένα
από τα βασικότερα τμήματα ενός
τερματικού. Σε αυτό το άρθρο θα
γίνει περιγραφή του πληκτρολο­
γίου τύπου ASC II ενώ στο επόμε­
νο θα περιγράφουμε το άλλο τμή­
μα του τερματικού «Elekterminal»
Με τις δυό αυτές κατασκευές
έχουμε την δυνατότητα να γρά­
ψουμε απ’ ευθείας πάνω στην τη­
λεόραση ή να συνδεθούμε με ένα
σύστημα ψηφιακό (όπως υπολογι­
στής) για ανταλλαγή πληροφο­
ριών και αναγραφή πάνω στον
δέκτη της τηλεοράσεως.
Ένα πλήρες πληκτρολόγιο πρέπει να
έχει την δυνατότητα να αποδώσει όλα
τα γράμματα τους αριθμούς και όλα τα
γνωστά σύμβολα.
Για να υπάρξει επικοινωνία με έναν
υπολογιστή ο οποίος δεν καταλαβαίνει
τίποτα άλλο από τις καταστάσεις Ο και
1 δηλαδή καμιά τάση «Ο» και τάση <·1» |
πρέπει να μετατραπεί κάθε γράμμα
αριθμός ή άλλο σύμβολο οε έναν κωδι- 1
κό που θα αποτελείται από μια σειρά με
Ο και 1.
Μέχρι σήμερα υπήρξαν πολλοί κώδι­
κες αυτός όμως που επεκράτησε είναι
ο ASCII (American Standard Code For
Information Interchange).
Ο κωδικός ASC II χρησιμοποιεί 8 bits
από τα οποία το 1 (MSB) (bit μεγαλυτέ- ,
ρας σημασίας) χρησιμοποιείται σαν bit
συγκρίσεως ισότητας (Parity). Τα υπό­
λοιπα 7 χρησιμοποιούνται για την δη­
μιουργία των διαφόρων χαρακτήρων.
Αφού λοιπόν έχουμε δύο καταστάσεις
Ο ή 1 και 7 τέτο ιες καταστάσεις μας
δημιουργούν ένα χαρακτήρα επομέ­
νως έχουμε την δυνατότητα δημιουρ­
γίας με τα 7 bits 128 χαρακτήρων. Αυ­
τός ο αριθμός είναι αρκετός για να
έχουμε όλα τα γράμματα, τους αριθ­
μούς και τα σύμβολα που χρειαζόμαστε ,
και μας περισεύει και ένας μεγάλος
αριθμός για να τον χρησιμοποιήσουμε
για διάφορες άλλες ενέρ γειες, όπως
σβύσιμο, αλλαγή γραμμής κ.τ.λ, δηλα- <
δή για έλεγχο του στυστήματος. Στον
πίνακα, 1d έχουμε όλο τον κώδικα ASC
II, στον πίνακα 1d δίνουμε μερικές επε­
ξηγήσεις για τις διάφορες εν έρ γειες
(εντολές) για τον έλεγχο του συστήμα­
τος.
Το κύκλωμα του πληκτρολογίου
Γ ια να κατασκευάσουμε το πληκτρο­
λόγιο θα μπορούσαμε να βάλουμε για
κάθε έναν από τους 128 χαρακτήρες
ένα πλήκτρο, έτσι όμως θα είχαμε ένα
δύσχρηστο και αντιοικονομικό κατα­
σκεύασμα. Αναγκαστικά λοιπόν κατα­
λήγουμε στην γνωστή λύση της απλής
γραφομηχανής που κάθε πλήκτρο μπο­
ρεί να γράψει δύο χαρακτήρες (π.χ κ ε ­
φαλαία και μικρά ή ένα σύμβολο και
έναν αριθμό) αφού πιέσουμε ένα ειδ ι­
κό πλήκτρο που πραγματοποιεί την
εναλλαγή. Το κύριο στοιχείο του πλη­
κτρολογίου είναι μια μνήμη ROM η
οποία όταν πάρει την κατάλληλη διεύ­
θυνση (από το πληκτρολόγιο) μας δίνει
 6 -0 9

1 β

STROBE PARITY
OUTPUT OUTPUT

Σχήμα 1α: To γ ε ν ικ ό διάγραμμα ίο υ

1b AY -5-2376.
Σχήμα 1d: Τα δεδ ομ ένα των ακροδεκτώ ν
του Α Υ -5-2376.

AY-5-2376
Top View
IT
• 1 40 □ Frequency C ontrol A
® Y ccC
Frequency C ontrol Β C 2 39 3xo

Frequency C on tro l C C 3 38 3X1

Shift Input C 4 37 3X2
C ontrol Input C 5 36 3X3
Parity Invert Input C 6 35 3 X 4 Keyboard Matrix
Parity O utput C 7 34 3 X 5 Outputs

Data O utput B8 C 8 33 3 X 6
Data O utput B7 C 9 32 3 X 7
Data O utput B6 C 10 31 3Y0
Data O utput B5 C tt 30 3Y1
Data O utput B4 C 12 29 3 Y2
Data O utput B3 C 13 28 3 Y 3
Data O utput B2 C 14 27 3Y4
Data O utput B1 C 15 26 □ Y5
Keyboard Matrix
Strobe O utput C 16 25 3Y6
• ^ V GNDC 17 24

0 vg g C 18 23 3Y8
Strobe C ontrol Input C 19 22 3 Y9
Data & Strobe Invert Input C 20 21 3Y10

9965 - 1b
6 -1 0
Υ0 Υ1
Σχήμα 2: Ένδειξη των σημείων του επιλογι-
κού πεδίου που δέχονται πλήκτρα.
τον αντίστοιχο χαρακτήρα. Ήταν φυσι­
κό λοιπόν να κατασκευάσουν οι διάφο­
ρες ετα ιρ είες ένα ολοκληρωμένο για
όλους τους χαρακτήρες του κώδικα
ASCII. Εδώ θα χρησιμοποιήσουμε το
ολοκληρωμένο της Α Υ -5-2376 τη ςθ β -
neral Instruments του οποίου το γενικό
διάγραμμα φαίνεται στο σχήμα 1. Εδώ
θα πρέπει να πούμε ότι το ASCII έχει
μόνο το λατινικό αλφάβητο και αγγλική
ορολογία. Για όσους θέλουν ελληνικό
αλφάβητο και ορολογία τό τε πρέπει να
προγραμματίσουν ξεχωριστά μια
EPROM αυτό όμως θα έχει σαν αποτέ­
λεσμα να έχουμε επίσης ξεχωριστά, τα
συστήματα εισόδου και εξόδου που
πρέπει να υπάρχουν γύρω απ' αυτή.
Για να ελαττώσουμε και την καλω-
δίοση και να απλοποιήσουμε όσο το δυ­
νατόν περισσότερο το πληκτρολόγιο
βάζουμε τα πλήκτρα σε μια διάταξη
επιλογικού πεδίου με X και Υ συντε­
ταγμένες. Το σχήμα 2 δείχνει σε ποιά
σημεία του επιλογικού πεδίου έχουν
τοποθετηθεί τα πλήκτρα. Εκτός από τα
πλήκτρα του «επιλογικού πεδίου» του
σχήματος 2 υπάρχουν και τα πλήκτρα
του σχήματος 1 που αναφέρονται σαν
break (διακοπή), page (σελίδα) shift
(μετατόπιση) και control (έλεγχος).
Υπάρχει και το πλήκτρο res το οποίο
τοποθετήθηκε μόνο για συμμετρία
Υ2 Υ3 Υ4 Υ5 Υ6 Υ7
πάνω στο πληκτρολόγιο και μπορεί να
χρησιμοποιηθεί σαν εφεδρικό. Τα πλή­
κτρα break και peage χρησιμοποιού­
νται σε συνεργασία με το Elekterminal.
Τα πλήκτρα shift και control καθορί­
ζουν την λειτουργία του επιλογικού πε­
δίου. Ο πίνακας 2 δείχνει τις δυνατότη­
τες αυτών των πλήκτρων. Τα σύμβολα
που αντιστοιχούν στο Ν (normal) δ εί­
χνουν ποιος χαρακτήρας δημιουργείται
με την πίεση του αντίστοιχου πλή­
κτρου. Με τον ίδιο τρόπο δείχνεται
ποιοι χαρακτήρες θα δημιουρνηθούν
εάν ταυτόχρονα πιέσουμε και το πλή­
κτρο shift. To IC που χρησιμοποιούμε
έχ ει και μια τρίτη δυνατότητα, όπως
βλέπουμε από τον πίνακα 2 όταν πιε-
σθεί και το πλήκτρο control. Επειδή με­
ρικοί χαρακτήρες εμφανίζονται αρ κε­
τές φ ορές δεν χρειάζεται να συνδέου­
με όλα τα σημεία του επιλογικού πε­
δίου με ένα πλήκτρο.
Μ ερικοί χαρακτήρες του ASCII
έχουν χρησιμοποιηθεί για άλλες λ ε ι­
τουργίες για το Elekterminal.
Ο πίνακας 2 δείχνει ποιοι χαρακτήρες
είναι αυτοί και ποιά η λειτουργία για το
Elekterminal. Σε άλλες περιπτώσεις
(π.χ για γενική χρήση) αφήνουμε συνή­
θως τους χαρακτήρες όπως έχουν.
Ό λα τα μηχανικά πλήκτρα δημιουρ­
γούν μικρές ταλαντώσεις. Γ ια να μειω­
Υ8 Υ9 Υ10
θεί η επίδραση αυτή των ταλαντώσεων ,
στην λειτουργία του πληκτρολογίου το
ολοκληρωμένο δημιουργεί μια καθυ­
στέρηση της οποίας το μέγεθος προσ­
διορίζεται από τα R1 και C1 . Πάνω στο ι
τυπωμένο έχουμε την δυνατότητα να
γεφυρώσουμε διάφορα σημεία του
ολοκληρωμένου. Από τα σημεία α, b, c
και d μπορούν να συνδεθούν οι είσοδοι
6 και 20 του ολοκληρωμένου στις λογι­
κές στάθμες «Ο» και «1». Εάν συνδε­
θούν με την στάθμη «1» τό τε η στάθμη
των εξόδων strobe και parity εμφανί­
ζεται ανεστραμένη.
Σε κανονική χρήση και οι δύο είσοδοι
είναι σε «Ο» και μόνο τα σημεία c και b
γεφυρώνονται.
Κατασκευή
Τα σχήματα 3 και 4 δείχνουν το τυ­
πωμένο κύκλωμα της όλης κατασκευ­
ής. Το τυπωμένο έχ ει κατασκευαστεί
για πλήκτα TKC τύπου ΜΜ 9-2. Το
σχήμα 5 δείχνει που πρέπει να τοποθε­
τηθεί το κάθε πλήκτρο. Κατά την τοπο­
θέτηση των πλήκτρων χρειάζεται προ­
σοχή ώστε να μην «καβαλάει» το ένα το
άλλο. Καλά θα είναι να τοποθετούνται
τα πλήκτρα σε σειρές αρχίζοντας από
την πάνω. Η σύνδεση του πληκτρολο­
γίου με το τερματικό μπορεί να γίνει με
 Κατάλογος υλικών
Αντιστάσεις
R1=100Κ
R2=680Κ

Πυκνωτές
C1=4n7
C2= 56ρ

Ημιαγωγοί
IC1 = ΑΥ-5.2376
(General Instruments)

Διάφορα
62 πλήκτρα TKC τύπος ΜΜ9-2

Σχήμα 3: Το τυπωμένο κύκλωμα του πλη­

κτρολογίου το οποίο λόγο χώρου είναι το
90% του πραγματικού.

J ____________
ων μιά καλωδιοταινία (flatcable) η οποία
χ ο * θα έχει και καλώδια για την τροφοδο-
)υ- αία. Οι τάσεις τροφοδοσίας είναι +5 V
,ο- και -1 2 V. Η κατανάλωση ρεύματος εί-
rro 4 ναι 10 mA. |4
να
ου
.c
toi
γι-
c­
un
Α-
ίοι ]
ιb

:υ-
:j-
τεί
Το
ιε-
ο-
ο-
το
tai
πό
ο-
με
 6 -1 3

Tabel la. Tabel 1b

Binary Binary NUL -null, or all zeros

Character Bit 7 to Hexadecimal Character Bit 7 to Hexadecimal
SOH -start of heading
Bit 0 Bit 0 STX - start of text
NUL 00000000 00 @ 01000000 40 ETX — end of text
SOΗ 00000001 01 A 01000001 41 EOT — end of transmission
STX 00000010 02 B 01000010 42 ENQ - enquiry
ETX 00000011 03 C 01000011 43 ACK — acknowledge
EOT 00000100 04 D 01000100 44 BEL — bell
ENQ 00000101 05 E 01000101 45 BS - backspace
ACK 00000110 06 F 01000110 46 HT — horizontal tabulation
BEL 00000111 07 G 01000111 47 LF — line feed
BS 00001000 08 H 01001000 48 VT — vertical tabulation
HT 00001001 09 I 01001001 49 FF - form feed
LF 00001010 0A J 01001010 4A CR — carriage return
VT 00001011 OB K 01001011 4B SO — shift out
FF 00001100 oc L 01001100 4C SI — shift in
CR 00001101 OD M 01001101 4D DLE — data link escape
SO 00001110 OE N 01001110 4E DC1 — device control 1
SI 00001111 OF 0 01001111 4F DC2 - device control 2
DLE 00010000 10 P 01010000 50 DC3 — device control 3
DC1 00010001 11 Q 01010001 51 DC4 — device control 4
DC2 00010010 12 R 01010010 52 NAK - negative acknowledge
DC3 00010011 13 S 01010011 53 SYN — synchronous idle
DC4 00010100 14 T 01010100 54 ETB — end of transmission block
NAK 00010101 15 u 01010101 55 CAN — cancel
SYN 00010110 16 V 01010110 56 EM — end of medium
ETB 00010111 17 w 01010111 57 SUB - substitute
CAN 00011000 18 X 01011000 58 ESC - escape
EM 00011001 19 Y 01011001 59 FS — file separator
SUB 00011010 1A z 01011010 5A GS — group separator
ESC 00011011 1B I 01011011 5B RS - record separator
FS 00011100 1C \ 01011100 5C US — unit separator
GS 00011101 10 I 01011101 5D SP — space
RS 00011110 1E Λ 01011110 5E DEL delete
US 00011111 1F — 01011111 5F
SP 00100000 20 01100000 60
I 00100001 21 a 01100001 61
·· 00100010 22 b 01100010 62
# 00100011 23 c 01100011 63
$ 00100100 24 d 01100100 64
% 00100101 25 e 01100101 65 Πίνακας 1 :0 πλήρης κώδικας ASCII με την
& 00100110 26 f 01100110 66 διαδική και δεκαεξαδική τιμή κάθε χαρα­
• 00100111 27 9 01100111 67 κτήρα.
( 00101000 28 h 01101000 68
) 00101001 29 i 01101001 69
* 00101010 2A i 01101010 6A
+ 00101011 2B k 01101011 6B
00101100 2C I 01101100 6C
— 00101101 2D m 01101101 6D
00101110 2E n 01101110 6E
/ 00101111 2F o 01101111 6F
0 00110000 30 P 01110000 70
1 00110001 31 q 01110001 71
2 00110010 32 r 01110010 72
3 00110011 33 s 01110011 73
4 00110100 34 t 01110100 74
5 00110101 35 u 01110101 75
6 00110110 36 V 01110110 76
7 00110111 37 w 01110111 77
8 00111000 38 X 01111000 78
9 00111001 39 V 01111001 79
00111010 3A z 01111010 7A
* 00111011 3B { 01111011 7B
< 00111100 3C I 01111100 7C
= 00111101 3D } 01111101 7D
> 00111110 3E 01111110 7E
7 00111111 3F DEL 01111111 7F
6 -1 4

Πίνακας 2: Εδώ δείχνεται η σχέση μεταξύ

Tabel 2.
του επιλογικού πεδίου και των διαφόρων
χαρακτήρων. Όπως φαίνεται δεν είναι
αναγκαίο κάθε σημείο του επιλογικού πε­
C: control δίου να έχει και ένα πλήκτρο.
S: shift V0 v 1 V2 V3 V4 V5 V6 V7 V8 V9 y 10
Ν: normal
C NUL SOH STX ETX EOT ENQ ACK BEL DC1 DLE SI
Χ.0 S NUL SOH STX ETX EOT ENQ ACK BEL DC1 <9> 4-
N NUL SOH STX ETX EOT ENQ ACK BEL DC1 P o
C DLE VT FF SO CR NAK SYN ETB CAN EM SUB
χ1 S OLE 1 \ t 1 NAK SYN ETB CAN EM SUB
N DLE K L N M NAK SYN ETB CAN EM SUB
C FS GS RS US SP υέ
χ2 S = FS GS RS US < > SP 4-
N — FS GS RS US < > , SP • 4-
C DLE US BS ESC GS CR LF
χ3 S * P DEL BS { } CR LF
N 0 : P 4- @ BS 1 ] CR LF
C CR SO stx SYN ETX CAN SUB
χ4 S + ? > < M N B V C X z
N ; / • , m n b V C X z
C FF VT LF BS BEL ACK EOT DC3 SOH FF ESC
χ5 S L K J H G F D S A FF ESC
N I k i h 9 f d s a FF ESC
C SI HT NAK EM DC4 DC2 ENQ ETB DC1 HT VT
χ6 S 0 1 U Y T R E W Q HT VT
N o ' U V t r e w q HT VT
C RS FS
χ7 S ) ( 1 & % $ s 1 ESC I
N 9 8 7 6 5 4 3 2 1 t \

Πίνακας 3: Μερικοί χαρακτήρες επειδή θα

Tabel 3. υπάρξει συνεργασία με το Elekterminal
έχουν χρησιμοποιηθεί για διαφορετικό
σκοπό από ότι αναφέρονται αρχικά. Ο πί­
νακας αυτός δείχνει αυτές τις αλλαγές.
CTL + L = FF (F O R M F E E D I = hom e cursor + page clear
C TL + J LF (L IN E F E E D ) s LF + cu rso r l
CTL + I * HT (H O R IZ O N T A L T A B ) = cursor - *
CTL + K = VT (V E R T IC A L T A B ) = cursor t
CTL + M ss CR (C A R R IA G E R E T U R N ) CR + erasure to end o f line
CTL + H = BS (B A C K SPACE) = cursor *~
CTL + C = ESC (ESC APE) = scro ll up
CTL + D = CR (no erasure)
CTL + z = erasure o f c u rre n t lin e
= FS (F IL E S E P A R A T O R ) = hom e cursor
Σχήμα 5: Η διάταξη των πλήκτρων πάνω
στο τυπωμένο.

η 96 (
■R A ··
3 5 β <?> \
71S
DC1 ΕΤΒ DC S DC:4 ΕΜ ΝΑΚ ΗΤ

α W Ρ V U I
—

DC 3 EOT ACK BEL LF ντ FF

8 Ο F α J κ L
—Μ/— ~ΜΑ-
8UB CAINJ ΕΤΧ 8ΥΜ

Ζ X C V

I BPACEBAP SPACEBAR
 Οπως είναι γνωστό δεν είναι δυνατό
να συνδέσουμε παράλληλα διαφόρους
τύπους μπαταριών για φόρτιση, επειδή
υπάρχουν διαφ ορετικές ανοχές στις
χαρακτηριστικές φορτίοεως καθώς και
διαφ ορετικές αρχικές συνθήκες φορ-
τίσεως για κάθε μπαταρία. Το ρεύμα
φορτίοεω ς μπορεί να προσδιοριοθεί
ακριβώς, μόνο στην περίπτωση που οι
μπαταρίες είναι συνδεδεμένες στη σει­
ρά. Το ρεύμα είναι μια συνάρτηση της
χωριτικότητας των μπαταριών. Οι πε­
ρισσότερες από αυτές φορτίζονται
μέσα σε 14 ώρες με ένα ρεύμα το
οποίο είναι το 0,1 των mAh της μπατα­
ρίας.
Μ ε αυτό το ρεύμα έχουμε την δυνα­
τότητα να αφήσουμε τις μπαταρίες για
γενικός φορτιστής μπαταριών
Ένας φορτιστής για όλες τις μπαταρίες
Νικελίου Καδμίου (Νι Cd)
Οι μπαταρίες νικελίου καδμίου είναι εύχρηστες και οικονομικές εφ
όσον δεν χρειάζεται ειδικός φορτιστής για κάθε είδος. Η λύση του
προβλήματος είναι ένας απλός φορτιστής που θα έχει την δυνατότητα
να φορτίζει όλα τα υπάρχοντα είδη μπαταριών Νι Cd. Ο φορτιστής που
περιγράφουμε εδώ έχει αυτές τις δυνατότητες και μερικά επιπλέον,
όπως προστασία έναντι λανθασμένης συνδέσεως των πόλων.
φόρτηση για 14 ολόκληρες ώρες χω­
ρίς να πάθουν καμιά ζημιά έστω και εάν
αυτές δεν ήταν τελείω ς άδειες όταν τις
βάλαμε για φόρτιση.
Είναι επομένως φυσικό ο φορτιστής
να δίνει ένα ρεύμα του οποίου η ένταση
θα προσαρμόζεται αναλόγως του τύ­
που των στοιχείων.
Το κυκλωματικό διάγραμμα
Το σχήμα 1 δείχνει το πλήρες κυ­
κλωματικό διάγραμμα του φορτιστή.
Τα τρανζίστορ Τ1, Τ2, και Τ3 σχημα­
τίζουν μια πηγή ρεύματος η οποία δίνει
ένα σταθερό ρεύμα φορτίοεως.
Αυτή η πηγή ρεύματος αρχίζει να
λειτουργεί μόνο όταν οι μπαταρίες
έχουν συνδεθεί με την κανονική πολι­
κότητα (δηλαδή θετικό στο + και αρνη­
τικό σ το -) το ολοκληρωμένο IC1 ελ έγ -
' ,c-i την πολικότητα των στοιχείων, στα
σημεία συνδέσεως των, εάν η σύνδεση
των στοιχείων (μπαταριών) έ χ ε ι γίνει
κανονικά ,τε η είσοδος 3 του IC1 θα
είναι θετικότερη από την είσοδο 2. Σαν
συνέπεια αυτού έχουμε θετική τάση
στην έξοδο 6. Η θετική αυτή τάση δίνει
ρεύμα βάσεως στο Τ2 οπότε αυτό αρ­
χίζει να άγει. Ο εκπομπός του Τ2 στην
συνέχεια δίνει ρεύμα στην βάση του Τ3
οπότε αρχίζει και η λειτουργία της πη­
γής ρεύματος.
Το ρεύμα βάσεως του Τ3 και συνε­
πώς το ρεύμα φορτίοεως μπορεί να
προσδιοριοθεί ακριβώς από την αντί­
σταση εκπομπού του Τ3 (και του Τ2).
Με τον S1 και τις αντιστάσεις R6, R7
και R8 μπουρούμε να έχουμε αντίστοι­
χα τα ρεύματα 50 mA 180 mA και 400
mA.
Για τη φόρτιση μπαταρίας τύπου ΑΑ
(penlight) βάζουμε τον δικόπτη S1 στη
θέση 1 (50 mA). Στην θέση 2 μπορού­
με να φορτίσουμε τον τύπο C (baby)
και στην θέση 3 το τύπο D (mono).
Η λειτουργία της πηγής ρεύματος ε ί­
ναι αρκετά απλή. Έστω ότι ο S1 είναι
στη θέση 1 και ότι η έξοδος 6 του IC1
είναι θετική. Όπως αναφέραμε και
προηγουμένως τα Τ2 και Τ3 άγουν. Η
ροή ρεύματος μέσα από αυτά τα τραν­
ζίστορ δημιουργεί μια πτώση τάσεως
πάνω otpvR6 οπότε και ο Τ1 αρχίζει να
άγει. Εάν τώρα αυξηθεί το ρεύμα μέσα
από την R6 τότε θα άγει το Τ 1 περισ­
σότερο από ότι προτύτερα. Αυτό έχει
σαν συνέπεια να μικραίνει το ρεύμα
οδηγήσεως του Τ2 (και αντίστοιχα και
του Τ3), επειδή μέσα από το Τ1 θα
περνάει περισσότεο ρεύμα προς την
6 -1 6

Σχήμα 1. Το κυκλωματικό διάγραμμα του γενικού φορτιστή μπαταριών νικελίου - καδμίου με την πηγή ρεύματος (Τ 1/Τ 2/Τ3) τον συ-
γκριτή (IC1) που ελέγχει την πολικότητα και τη LED Δ9 που δείχνει εάν λειτουργεί η πηγή. Η D8 δείχνει εάν οι πόλοι των στοιχείων
έχουν συνδεθεί κανονικά.

Πίνακας 1 Κατάλογος υλικών

IEC IEC Αντιστάσεις
Ονομασία Κοινή στοιχείο Ρεύμα φορτίσεως θέση R1.R10, R11=10k
Τύπος μπαταρία Ni.Cd για στοιχεία Νι. Cd του S1 R2.R3, R5=1k

R6=15Ω
« R7=3,90
-
penlight R6 KR 15/51 4 5 . . . 60 mA 1 R8= 1,8Ω
ΑΑ (1.5 V) (1.2 V) R9= 8200
1
R12, R13= 100k
β* -
Πυκνωτές
© C1= 1000p/40V
baby R14 KR 27/50 165 .. . 200 mA
2 C2=470p
C (1.5 V) (1.2 V)
Ημιαγωγοί
I 1—ϋ ν /D
π _
T2= BD 137
T3= 2N 3055
' @■ΜΙ# mono R20 3 IC1 = 741
KR 35/62 350 .. . 400 mA
D (1.5 V) (1.2 V) D1 ...D5= 1N 4001
D6, D7, D10=DUS
<*· 3 D8, D9= LED (πράσινες)

Διάφορα
power-pack 6F22 7 . . . 11 mA 4 ΤΠ = μετασχ. 2χ12/0.5A
PP3 (9 V) (7.5 V) S 1= 3 θέσεων + αρχική
ϊ
(8.4 V)
S2= Μεταγωγικός
(9 V)
) Ψύκτης για το Τ3

Πίνακας 1: Αυτός ο πίνακας δείχνει την αντιστοιχεία μεταξύ κοινών μπαταριών και μπατα­
ριών (στοιχείων) νικελίου - καδμίου όπως και το ρεύμα φορτίσεως κάθε τύπου.

2 είναι να επιλέξουμε μια μικρότερη
γη. Λιγότερο όμως ρεύμα οδηγήσεως
στο Τ2 σημαίνει ότι και ο Τ3 θα άγει λι­
γότερο από ότι προτύτερα επομένως
λ θα έχουμε και λιγότερο ρεύμα μέσα
από την R6. Με αυτή την μέθοδο έχου­
με ένα σχετικά σταθερό ρεύμα φορτί-
σεως για τις μπαταρίες μας. Τα δύο
LED πού υπάρχουν στο κύκλωμα μας
δίνουν πληροφορίες για την ορθή πολι­
κότητα των μπαταριών.
Εάν οι μπαταρίες έχουν πολωθεί κα­
νονικά τότε το IC1 δίνει μια θετική
τάση στην άνοδο της D9 η οποία και
άγει εκπέμπωντας (πράσινο) φως.
Εάν οι μπαταρίες έχουν τοποθετηθεί
ανάστροφα τότε η έξοδος του συγκρι-
τή IC1 έχει στάθμη γης οπότε δεν λ ε ι­
τουργεί η πηγή ρεύματος και η D8 πα­
ραμένει σβηστή. Σβηστή θα παραμείνει
η D8 και όταν δεν έχουμε τοποθετήσει
μπαταρίες για φόρτιση επειδή η πτώση
τάσεως που εμφανίζεται στην είσοδο 2
του IC1 λόγω της D10 είναι μεγαλύτε­
ρη από αυτήν της εισόδου 3.
Ο φορτιστής θα λειτουργήσει μόνον
όταν έχουμε τοποθετήσει τουλάχιστον
μια μπαταρία που η τάση της να μην
έχ ει πέσει κάτω από 1V.
Η LED 9 μας δείχνει εάν πραγματικά
το κύκλωμα λειτουργεί οαν πηγή ρεύ­
ματος, γιατί για να έχουμε σταθερό
6 -1 7
νει σταθερό. Για τον λόγο αυτό καλό θα
εναλλασσομένη τάση με τον S2 . Το
LED 9 μας δείχνει εάν η μικρότερη
αυτή τάση είναι αρκετή για φόρτιση ή
όχι, εάν ανάβει τότε η τάση που επιλέ-
χθηκε είναι αρκετή.
Όπως αναφέραμε και προηγουμέ­
νως εάν θέλουμε να φορτίσουμε μπα­
ταρίες τύπου ΑΑ (Mignon) ή (Penlight)
τό τε ο διακόπτης S1 πρέπει να είναι
στην θέση 1, για τον τύπο C (Baby)
στην θέση 2 και για τον τύπο D (Mono)
στην θέση 3. Γ ια άλλα ρεύματα φορτί-
σεως όπως π.χ για μπαταρίες των 9V
θα χρειασθούμε άλλες τιμ ές αντιστά­
σεων. Το μέγεθος των αντιστάσεων
αυτών ευρίσκεται εάν διαιρεθεί η τάση
0.7V με το ρεύμα φορτίσεως που θ έ­
λουμε, π.χ για ρεύμα φορτίσεως
100mA η αντίσταση Rx θα είναι
0,75:0.1 Α=7Ω.
Το μέγιστο ρεύμα που μπορεί να μας
δώσει η πηγή ρεύματος είναι 1Α. Για
αυτό το μεγάλο ρεύμα όμως πρέπει να
έχουμε καλύτερη ψύξη για το Τ3 και
μεγαλύτερη διάμετρο σύρματος για
τον μετασχηματιστή.
Ο χρόνος φορτίσεως των στοιχείων
διαρκεί περίπου 14 ώρες. Σύγχρονα
στοιχεία αντέχουν και περισσότερες
ώρες χωρίς κίνδυνο αλλά κάτι τέτοιο
θα μας κοστίσει ενέργεια χωρίς να μας
δώσει κανένα ώφελος. Καλό θα ήταν
να κατασκευάσουμε έναν απλό χρονο­
διακόπτη ο οποίος να κόβει αυτόματα
το κύκλωμα πριν περάσουν οι 14 ώρες.
ρεύμα (πηγή ρεύματος) δεν αρκεί να
έχουμε θετική έξοδο από το IC1 πρέ­
Η
πει και η τάση πάνω στο Τ3 να έχει ένα
τέτοιο μέγεθος ώστε να μπορεί να
κρατήσει σταθερό το ρεύμα. Αυτό ση­
μαίνει ότι η συνολική τάση από την άνο­
δο της D5 μέχρι την γη πρέπει να είναι
μεγαλύτερη από την τάση των μπατα­
ριών Νι. Cd που έχουν συνδεθεί στην
σειρά για φόρτιση. Μόνο σε αυτή την
περίπτωση όταν δηλαδή υπάρχει αρκε­
τή τάση πάνω στο Τ3 λειτουργεί το κύ­
κλωμα σαν πηγή ρεύματος οπότε ανά­
βει και η D9. Έτσι προσδιορίζουμε
και τον μέγιστο αριθμό μπαταριών που
μπορούμε να φορτίσουμε ταυτόχρονα.
Η κατασκευή
Το σχήμα 2 δείχνει το τυπωμένο κύ­
κλωμα του φορτιστή. Ό λα τα υλικά
μπορούν να τοποθετηθούν πάνω σε
αυτό εκτό ς του μετασχηματιστή. To Τ3
λόγω της μεγάλης ισχύος που κατανα­
λώνει το τοποθετούμε πάνω σε ψύκτη.
Εάν φορτίζουμε λίγες μπαταρίες τότε
η πτώση τάσεως πάνω στο Τ3 είναι
πολύ μεγάλη οπότε και η καταναλισκο-
μένη ενέργεια πάνω στο Τ3 είναι και
αυτή μεγάλη επειδή το ρεύμα παραμέ­
 Η καρδιά του μίνι - αρμόνιου είναι το
ολοκληρωμένο SAA 1900, που περιέ­
χει σχεδόν όλα τα απαραίτητα κυκλώ­
ματα για την δημιουργία ενός ηλεκτρο­
νικού αρμόνιου. Οι 56 επαφές του πλη­
κτρολόγιου συνδέονται απ' ευθείας
στο SAA 1900 μέσω μιας διάταξης σά-
ρωσης πλήκτρων 7χ8. Αυτό σημαίνει
ότι για το πληκτρολόγιο (ταστιέρα)
χρησιμοποιούνται 15 ακίδες του SAA
1900. 4 ακίδες χρησιμοποιούνται για
τις εξόδους ήχου, 2 για την τροφοδο­
σία, 1 σαν είσοδος σήματος χρονισμού,
1 σαν είσοδος διαμόρφωσης και μια για
τον τρόπο λειτουργίας (mode). Συνολι­
κά υπάρχουν 24 ακίδες σ' αυτό το IC,
που παρέχει πολυφωνικό ήχο με όμορ­
φη χροιά, και ...αυτό είναι όλο! Η επ έ­
κταση που παρουσιάζουμε προσφέρει
ν έες δυνατότητες, καθώς αποτελείται
από ένα VCF με γεννήτρια μετώπου
και πτώσης (attack and decay genei’a-
tor).
Αυτοί οι τρεις όροι πρέπει να είναι
επέκταση για το μίνι - αρμόνιο
περισσότεροι ήχοι από το μίνι αρμόνιο
Στο ελέκτορ Δεκεμβρίου 1982 παρουσιάσαμε ένα μίνι αρμό­
νιο που κατασκευάζεται με το IC SAA 1900. Με τα κυκλώματα επέκτα­
σης που περιγράφουμε σ’ αυτό το τεύχος, το μίνι - αρμόνιο μετατρέπε-
ται ουσιαστικά σ’ ένα μίνι - συνθετητή ήχου.
Σχήμα 1. Το κυκλωματικό διάγραμμα της επέκτασης χρησιμοποιούνται 8 ολοκληρωμένα που σχηματίζουν μια γεννήτρια μετώπου/
πτώσης και ένα φίλτρο ελεγχόμενο από τόση, διέλευσης χαμηλών συχνοτήτων, με κλίση 18 dB / οκτάβα.
γνωστοί σ' όσους ασχολούνται με τους
ηλεκτρονικούς συνθετητές (synthesi­
zers) αλλά για τους υπόλοιπους ανα-
ννώστες μας ίσως φανούν παράξενοι.
VCF λοιπόν, η Voltage Controlled Fil­
ter σημαίνει φίλτρο ελεγχόμενο από
τάση. Το μέτωπο (attack) ενός ήχου η
μιας νότας ειδικότερα, είναι η φάση
αύξησης της έντασής της από το μηδέν
σε μια μέγιστη τιμή. Στην φάση πτώσης
(decay) η ένταση φθίνει από τη μεγί­
στη τιμή σε μια προκαθορισμένη μικρό­
τερη (όχι αναγκαστικά μηδενική) για
όσο χρόνο το πλήκτρο παραμένει πιε­
σμένο.
Φίλτρο ελεγχόμενο από τάση
(VCF)
Για να αποφευχθεί η χρήση ακριβών
κι εξειδικευμένω ν IC, το VCF σχεδιά­
στηκε πάνω σε μια πολύ γνωστή και κα­
ταξιωμένη αρχή: Αποτελείται από ένα
φίλτρο διέλευσης χαμηλών συχνοτή-
των,με κλίση 18 dB ανά οκτάβα. Γ ια την
δημιουργία αυτού του φίλτρου χρησι­
μοποιούνται τρία φίλτρα διέλευσης χα­
μηλών συχνοτήτων με κλίση 6 dB ανά
οκτάβα, συνδεδεμένα σε σειρά. Καθέ­
να απ' αυτά τα φίλτρα αποτελείται από
ένα ΟΤΑ (τελεστικός ενισχυτής διαγω-
γιμότητας), το CA 3080 στο Σχήμα 1,
ένα πυκνωτή κι ένα τελεστικό ενισχυτή
σαν απομονωτή εξόδου. Το ρεύμα
 6 -1 9

Σχήμα 2. Διάγραμμα καλωδίωσης της επέκτασης. Οι συνδέσεις στα άκρα διακοπών και ποτενσιομέτρων έχουν τα ίδια γράμματα που
υπάρχουν και στο Σχήμα 1.

Κατάλογος εξαρτημάτων
πής του φίλτρου διέλευσης χαμηλών παρέχει ένδειξη πίεσης πλήκτρου ή
Αντιστάσεις
R1.R4. R7=4K7 συχντοτήτων εξαρτάται από τη θέση όχι. Τα D2, Ρ7, C3, A3 και IC2 αποτε­
R2, R3, =1Μ του δρομέα του Ρ4. λούν τη γεννήτρια μετώπου. Ό ταν πιέ­
R5, R6, R24 =47Κ ζεται κάποιο πλήκτρο, η έξοδος του A3
R8, R9 =33Κ Γεννήτρια μετώπου / πτώσης (At­ τινάζεται στο + και ο C3 φορτίζεται με
R10=100K tack / decay generator). ταχύτητα εξαρτώμενη από την τιμή του
R11, R14, R15, R18, R19, R22 =27Κ Ο έλεγχος της συχνότητας αποκο­ ροοστάτη Ρ7. Ό ταν το πλήκτρο παύσει
R12.R13.R16.R17, R20.R21 =100Ω να πιέζεται, ο C3 εκφ ορτιζεται γρήγο­
πής του φίλτρου από μόνο το Ρ4 δεν
R23 =3Κ3
επαρκεί για την δραστική αλλαγή της ρα μέσω των R4 και D3.
R25...R27 =22Κ
R28=2Κ2 χροιάς του παραγόμενου ήχου. Η νότα Η γρήγορη άνοδος της εξόδου του
R29, R30=10K του αρμόνιου, αν φιλτραριστεί μόνο μ' A3 προς το + δ ιεγείρ ει τον μονοσταθή
R 31=6Κ8 αυτό τον τρόπο, εξακολουθεί να θυμί­ πολυδονητή που αποτελείται από τα Ν1
Ρ1, Ρ2, Ρ6=100Κ λογαριθμικό ποτενσιόμε­ ζει αρμόνιο. Αυτό που χρειάζεται είναι και Ν 2 .0 παλμός εξόδου του μονοστα­
τρο μια γεννήτρια μετώπου/πτώσης. θή φ ορτίζει τον C5 πολύ γρήγορα. Το
Ρ3, Ρ5. Ρ9 =1ΟΚ γραμμικό ποτενσιόμετρο Αυτός ο τύπος γεννήτριας, κάνει τη Ρ8 ρυθμίζει το χρόνο εκφόρτισης του
Ρ7, Ρ8 =1Μ γραμμικό ποτενσιόμετρο συχνότητα αποκοπής του φίλτρου να C5. Η εκάστοτε τάση επί του C5 απο­
εξαρτάται από το μέτωπο που παράγε- τε λ ε ί την τάση πτώσης (decay). Ο Α4
Πυκνωτές
ται κι έτσι ανοίγει το δρόμο για πολ­ λειτουργεί σαν απομονωτής εξόδου για
C l.C 2.C 4= 100n
C3, C5, C8 =1 μ όχι ηλεκτρολυτικοί λούς πειραματισμούς πάνω στη χροιά τη γεννήτρια πτώσης. Ο μεταγωγός S1
C9...C11 =330ρ του ήχου. επ ιλέγει ε ίτε το σήμα μετώπου ε ίτε το
C12...C14 =330π Το αν πιέζεται κάποιο πλήκτρο η όχι σήμα πτώσης για να επιβληθεί σαν
θα μπορούσαμε να το γνωρίζουμε (δη­ σήμα ελέγχου στην πηγή ρεύματος
Ημιαγωγοί: λαδή όχι εμείς, για το κύκλωμα μιλάμε) (Α10/Τ1). Το ποτενσιόμετρο Ρ3 ρυθμί­
D1... D4 =1Ν4148 έχοντας ένα δεύτερο διακόπτη σε ζει το'βάθος της διαμόρφωσης ρεύμα­
T1 =BC557B τος.
κάθε πλήκτρο. Κάτι τέτοιο όμως θα
IC1.IC3, IC4 =TLO 84
έκανε το πληκτρολόγιο πολύ ακριβό.
IC2 =741
Ευτυχώς υπάρχει μια οικονομικότερη Ηχοι
IC5...IC7 =CA3080
IC8=4001 μέθοδος: Αφού ήχος παράγεται οποτε­ Στην επαφή Α της πλακέττας του μί-
δήποτε πιέζεται κάποιο πλήκτρο, αρκεί νι-αρμόνιου εμφανίζεται μια ασύμμε­
Διάφορα: να ανιχνεύουμε την ύπαρξη ήχου, δη­ τρη τετραγωνική κυματομορφή, πλού­
S1 =μονοπολικός μεταγωγός (1Ρ2Τ η λαδή σήματος. σια σε αρμονικές. Αυτό το σήμα εξυπη­
SPDT) Η ανίχνευση σήματος / πίεσης πλή­ ρ ετεί δύο σκοπούς: πρώτον, δ ιεγείρ ει
κτρου γίνεται με τα Α1 ...A3. Το Α1 είναι τη γεννήτρια μετώπου/πτώσης· δ εύ τε­
απομονωτής με υψηλή αντίσταση εισό­ ρον, μέσω του Ρ2 επιβάλλεται στο φίλ­
ελέγχου στην ακίδα 5 κάθε ΟΤΑ καθο­ δου και διεγείρετα ι από το σήμα ήχου τρο διέλευσης χαμηλών συχνοτήτων
ρίζει τη συχνότητα αποκοπής του φ ίλ­ στην επαφή Α της πλακέττας του μίνι - σαν σήμα εισόδου. Το σήμα από την
τρου, οε συνδυασμό με τον πυκνωτή αρμόνιου. To Α2 ενισχύει την έξοδο επαφή Β της πλακέττας του μίνι-αρμό-
(π.χ. C9 στο Σχήμα 1). Τα ρεύματα του Α1 200 φορές, λειτουργεί δηλαδή νιου που είναι μια οκτάβα χαμηλότερο
ελέγχου παρέχονται από μια πηγή ρεύ­ σαν περιοριστής. Οι D1 και D2 μαζί με σε θεμελιώδη . συχνότητα, μπορεί κι
ματος που αποτελείται από το Α10 και τα γειτονικά τους εξαρτήματα παρά­ αυτό να επιβληθεί μέσω του Ρ1 στην
το Τ1 και η οποία επίσης ελέγχεται. γουν τελικά μια θετική συνεχή τάση και είσοδο του φίλτρου και να αναμιχθεί με
Επομένως η βασική συχνότητα αποκο­ με βάση αυτή την τάση ο συγκριτής A3 το σήμα της επαφής Α.
 Ανάλογα με το Q του φίλτρου, που
ρυμίζεται από το Ρ5, οι ήχοι που παρά-
γονται μπορούν να είναι από πολύ θα­
μποί μέχρι πολύ λαμπροί. Επίσης το Ρ5
μπορεί να ρυθμιστεί έτσι ώστε το φ ίλ­
τρο ν' αρχίσει να ταλαντώνει. Το αποτέ­
λεσμα είναι ένας ταλαντωτής ημιτονι-
κού σήματος που μπορεί να δημιουρ­
γήσει ποικιλόμορφα ηχητικά φαινόμε­
να σε συνδυασμό με τη γεννήτρια με-
τώπου/πτώσης και τη χρήση των πλή­
κτρων μελωδίας του μίνι - αρμόνιου.
Με τον μεταγωγό S1 στη. γεννήτρια
μετώπου, τα Ρ3 και Ρ4 μπορούν να ρυ-
μιστούν έτσι ώστε η έξοδος του σήμα­
τος ήχου από τον Α9 και το Ρ5 να έχει
χροιά που θυμίζει χάλκινα πνευστά. Με
τον S1 στη γεννήτρια πτώσης, η χροιά
του παραγόμενου ήχου μοιάζει με πιά­
νο.
Αφού η έξοδος του φίλτρου οδηγεί­
ται στη βαθμίδα εξόδου του μίνι-αρμό-
νιο το απ' ευθείας σήμα του μίνι-αρμό-
νιου μπορεί να αναμιχθεί με το σήμα
εξόδου το φίλτρου, για περισσότερη
διαφοροποίηση χροιάς. Η μετάθεση
φάσης που προκαλεί το φίλτρο δη­
μιουργεί κατά τη μίξη του σήματος του
με το απ' ευθείας σήμα του μίνι-αρμό-
νιου στενά χάσματα στο ακουστικό φά­
σμα, αλλάζοντας τη χροιά του τελικά
παραγόμενου ήχου.
Κατασκευή και σύνδεση
Το κύκλωμα της επέκτασης μπο­
ρεί να κατασκευαστεί ακόμη και σε Ve-
raboatd. Χρειάζεται πάντως προσοχή
διότι το κύκλωμα περιλαμβάνει 8 IC,
και αρκετά παθητικά εξαρτήματα.
Τα ακρα κάθε ποτενοιομέτρου έχουν
γράμματα, που εμφανίζονται επίσης
στο διάγραμμα καλωδίωσης του Σχή­
ματος 2.
Η τροφοδοσία της επέκτασης γίνεται
από τα αντίστοιχα σημεία της πλακέτ-
τας του μίνι - αρμονίου. Η μόνη έξοδος
τροφοδοσίας, που λείπει είναι τα -1 5V,
που πρέπει να πορθούν από τον αρνητι­
κό οπλισμό του C 17 στην πλακέττα του
μίνι - αρμονίου. Ο μεταγωγός S2 του
μίνι - αρμονίου καταργείται και τα ση­
μεία S2a και S2c βραχυκυκλώνονται
μόνιμα.
Σαν γενική προφύλαξη, μην περνάτε
καλώδια που άγουν σήμα πολύ κοντό
στον μετασχηματιστή τροφοδοσίας.
Επίσης, κρατείστε το μήκος των καλω­
δίων αυτών κατά το δυνατό μικρό.
To Ρ9 ρυθμίζεται έτσι ώστε το IC2 να
δίνει θ ετικό παλμό εξόδου σε κάθε πίε­
ση πλήκτρου ή πλήκτρων.
I :
Σχήμ
Ο μουσικός κός 1
4».
On
συνθετητής κτηρ
βληττ
XPOIC
κή ο
του Ελεκτορ γοντι
τητα,
τος.
αυτέ
Ο Formant είναι ένας εξελιγμένος Συνθετητής λέγετα ι το ηλεκτρονικό κεια
συνθετητής που μπορεί εύκολα μουσικό όργανο του οποίου τα χαρα­ να r
κτηριστικό των παραγόμενων ήχων του
να συγκριθεί με αντίστοιχες-συ-
μπορούν να αλλοιωθούν κατά βούληση κάτι
σκευές του εμπορίου, ενώ παράλ­ από τον μουσικό. Η δυνατότητά της
τους
ληλα κοστίζει πολύ λιγότερο. κατά βούληση αλλοίωσης των ήχων κά­ ήχου
Επειδή οι συνθετητές αποτελούν νει τον συνθετητή κάτι διαφορετικό Επ
λίγο - πολύ κάτι το μυστηριώδες από το ηλεκτρονικό αρμόνιο, που απλά ζετα
δια θέτει ένα αριθμό προκαθορισμένων _ ντωτ
για αρκετό κόσμο, το πρώτο κε­
φωνών (χροιών), συνήθως απομιμήσεις του ι
φάλαιο της σειράς. Formant απο­ φωνών φυσικών μουσικών οργάνων. Ο κεπί'
τελεί εισαγωγή στις βασικές αρ­ συνθετητής μπορεί να ρυθμιστεί ώστε νου
χές των συνθετητών γενικά. Η σει­ να μιμείται άλλα μουσικό όργανα, αλλά i πρό<
ρά αυτή των άρθρων θα δώσει την μπορεί επίσης νά παράγει πρωτόγνω­ έντα
ρους ήχους που δεν αντιστοιχούν ανα­ nape
δυνατότητα στους τεχνικούς να
γκαστικά σε κάποιο φυσικό όργανο, ζουν
καταλάβουν πλήρως τί είναι ήχος αλλά μπορούν να παραχθούν μόνο με χρει
και πώς μπορεί αυτός κνα αναπα- ηλεκτρονικά μέσα. ελέ\
ραχθεί (συντεθεί) με απλά κυκλώ­ Ο συνθετητής λοιπόν είναι ένα εξα ι­ παρ<
ματα. Σ' αυτούς που αγαπούν τη ρετικά ευ έλικτο όργανο ή και είναι κρί­ ζετσ
μα που συχνά χρησιμοποιείται μόνο για ποια
μουσική θα τους δωθεί η ευκαιρία
να παράγει μόνο του ρυθμικά σαν «ορ- Tt
να αποκτήσουν ένα οικονομικό χήστρα-κονσέρβα» για ηχητικά εφ φ έ τή ε
όργανο που έχει κτην δυνατότητα σε διαφημίσεις TV. Ευτυχώς όμως, οι tage
να αναπαράγει κάθε ήχο, από έγ- δυνατότητες των συνθετητών έχουν αλλι:
χωρδα μέχρι πνευστά και κρου­ αξιοποιηθεί από μουσικούς σαν τον W ελέη
στά όπως και κάθε εφέ από pha­ Carlos, τον Κ. Emerson, τον Ρ. Moraz anot
και άλλους. από
sing vibrato μέχρι βροχή και άνε­ Filte
μο. μια ■
Η γνωριμία με αυτό το όργανο αξί­ νει
ζει κάθε κόπο και για τους μουσι­ Αρχές λειτουργίας Συνθετητή εCon λ ε1
κούς και για τους τεχνικούς. ελεγχόμενου από Τάση.
Η ιδέα του συνθετητή που ελέγχεται ΕκΕ
από τάση και των συναφών κυκλωμά­
των για την δημιουργία των διαφόρων Η θ
ηχητικών φαινομένων προέρχεται από σμοέ
τον Robert A. Moog.
 6-21

Ε ! S E E S Η Η Η 1118 '·· 1 ·■1* ■··-··'·» ···» 1 *·ν ·* ·••·,5 γ·*·'·' ff|1

■ :: g a g j j i
k m ft.: . »*i.ft. > m .. * . MV+1 Mr.* M
I . ·: · 1 * , t ‘< a t; · |
I : w s i «H IS

SAMPLE SYSTEM 4 9 7 2 0 -1

Σχήμα 1. Ένας αντιπροσωπευτικός εμπορι­

κός τύπος συνθετητή, το «Sample System
4».

Οποιοσδήποτε ήχος μπορεί να χαρα­

κτηριστεί από τρ εις μόνο χρονομετα-
βλητές παραμέτρους: Το ύψος, την
χροιά και την ένταση. Στην ηλεκτρονι­
κή ορολογία, οι παράμετροι αυτές λ έ ­
γονται αντίστοιχα θεμελιώδης συχνό­
τητα, περιεχόμενο αρμονικών και πλά­
τος. Ελέγχοντας επακριβώς τις τρεις
αυτές παραμέτρους σ' όλη την διάρ-
νικό κεια ενός ορισμένου ήχου, μπορούμε
ιρα - να πετύχουμε την ακριβή παραγωγή
ΐχων του από τον συνθετητή. Στην πράξη,
ιηση κάτι τέτοιο μπορεί να γίνει μόνο με
της τους απλούς σχετικά μουσικούς και μη
1κά- ήχους.
τικό Επομένως, ένας συνθετητής χρειά-
ιπλά ζεται τρία βασικά κυκλώματα: Ταλα-
:νων ντωτές για την παραγωγή του ύψους
σεις του ήχου (συχνότητας), φίλτρα για την
ν. Ο κεπίτευξη του επιθυμητού περιεχομέ-
ίσ τε νου αρμονικών κι ενισχυτές για την
ιλλά a πρόσδωση στον ήχο της επιθυμητής
?νω- έντασης. Επειδή όμως οι τρ εις βασικές
3να- παράμετροι του ήχου μπορεί να αλλά-
ανο, ζουν τιμές κατά την διάρκεια του ήχου,
3 με χρειάζεται ένας γρήγορος τρόπος
ελέγχου των αντίστοιχων κυκλωμάτων
Σχήμα 2. Η εκθετική καμπύλη της σχέσης
:ξαι- παραγωγής τρυς. Εδώ λοιπόν εμφανί-
μεταξύ σχετικής συχνότητας σε οκτάβες
κρί- ζεταικ η έννοια του ελέγχου από κά- και απόλυτης συχνότητας σε Hz.
> για ποια τάση.
»ορ- Το ύψος (συχνότητα) ενός ταλαντω-
φφέ τή ελεγχόμενου από τάση (VCO = Vol- ριστική ελέγχου τάσης και συχνότητας (1η, 2η, 3η, κλπ). Το σχήμα 3 δείχνει
ς, οι tage Controlled Oscillator) μπορεί να για τους VCO και τα VCF. Σε πολλές μια γραμμική χαρακτηριστική ελέγχου
(ουν αλλάξει, μεταβάλλοντας την τάση εφαρμογές απαιτείται γραμμική χαρα­ με κλίση 1 οκτάβα ανά Volt (αυτή είναι
ν W ελέγχου του ταλαντωτή. Η συχνότητα κτηριστική, δηλαδή η Volt/Hz. Στη μου­ η γενικά παραδεκτή κλίση). Ο ουσια­
oraz αποκοπής ενός φίλτρου ελεγχόμενου σική δεν ασχολούμαστε με γραμμικές στικά εκθετικό ς αυτός έλεγχος τάσης
από τάση (VCF = Voltage Controlled σχέσεις συχνοτήτων αλλά με μουσικά έχ ει και μερικά άλλα πλεονεκτήματα,
Filter) μπορεί όμοια να ελεγχθεί από διαστήματα, το βασικότερο από τα που θα περιγραφούν αργότερα.
μια τάση ελέγχου. Το ίδιο μπορεί να γί­ οποία είναι η οκτάβα. Για κάθε οκτάβα Εκθετική χαρακτηριστική ελέγχου
νει με την ενίσχυση ενός ενισχυτή αύξησης ύψους του ήχου, η συχνότητα (γραμμική ως προς τις οκτάβες) επι­
, ελεγχόμενου από τάση (VCA = Voltage του ήχου διπλασιάζεται. Τούτο σημαί­ τυγχάνεται οδηγώντας ένα γραμμικό
Τ*τ1' Controlled Amplifier). νει ότι σ’ ένα διάγραμμα συχνότητας ως προς την συχνότητα VCO ή CCO
σε Hz και σχετικής συχνότητας ανά (CCO = Current Controlled Oscillator,
οκτάβα, η καμπύλη που προκύπτει είναι ταλαντωτής ελεγχόμενος από ρεύμα)
ετα( Εκθετικός έλεγχος τάοης εκθετική, όπως στο Σχήμα 2. Από μου­ με μία γεννήτρια εκθετικώ ν συναρτή­
}μά- σική άποψη επομένως θα ήταν λογικό­ σεων, της οποίας η τάση ή το ρεύμα
ιρων Η θεμελιώ δης παράμετρος σχεδια- τερη μια γραμμική χαρκτηριστική μετα­ εξόδου διπλασιάζονται για κάθε 1 Volt
απ5 σμού ενός συνθετητή είναι η χαρακτη- ξύ τάσης ελέγχου και σειράς οκτάβας αύξησης της δικής της τάσης ελέγχου.
6-22_______________________________________________________________________________________________________________________
^ ^
3 πληκτρολόγιου για να καταλήξει στα
Σχήμα 3. Όπως και άλλοι συνθετητές, ο
Formant έχει μια εκθετική ή γραμμική ως
προς οκτάβες χαρακτηριστική ελέγχου με
κλίση 1 οκτάβα/V olt, δηλαδή αύξηση της
τάσης ελέγχου κατά 1 Volt προκαλεί δι­
πλασιασμό της συχνότητας.
4 VCO συνδέεται στον κοινό αγωγό του
αθροιστης ενισχυτής
Σχήμα 4. Η αρχή ενός τμήματος συνθετητή
που ελέγχεται από τάση, σύμφωνα με τον
Moog. Αποτελεί την βάση των ελεγχομέ-
νων από τάση τμημάτων του Fotmant.
(Σχήμα 4). Η είσοδος ελέγχου της ε κ ­
θετικής γεννήτριας μπορεί να οδηγεί­
ται από ένα ενισχυτή - αθροιστή, που
οδηγείται από την κύρια τάση ελέγχου
μαζί με άλλα σήματα όπως π.χ. μια DC
τάση που μεταθ έτει την περιοχή συ­
χνοτήτων υψηλότερα ή χαμηλότερα
μέσα στο ακουστικό φάσμα ή και AC
τάσεις διαμόρφωσης για παραγωγή vi­
brato (ελαφρή διαμόρφωση κατά συ­
χνότητα της κύριας συχνότητας του
VCO).
Έλεγχος της τάσης ελέγχου
από το πληκτρολόγιο
Για να παίξει κανείς στον συνθετητή
χρειάζεται να δώσει στο όργανο διάφο­
ρα σήματα ελέγχου. Καθώς τα περισ­
σότερα (Δυτικά) όργανα χρησιμο­
ν ά ε ι
εκθετική γεννήτρια Γραμμικό VCO. VCF ή VCA
ποιούν τη λεγόμενη συγκεκριμένη
μουσική κλίμακα, θα ήταν λογικό να
ελεχθ εί ο συνθετητής με βάση αυτήν
την κλίμακα. Το προσφορότερο μέσο
ελέγχου είναι το πληκτρολόγιο τύπου
πιάνου ή αρμόνιου, εφοδιασμένο με
ηλεκτρ ικές επαφές.
Το κύκλωμα του πληκτρολογίου
(Σχήμα 5) αποτελείται από ένα διαιρέ­
τη τάσης με ίσες αντιστάσεις σε σειρά,
που τροφοδοτούνται από μια πηγή ρεύ­
ματος. Εφόσον σε μια οκτάβα ευρωπαϊ­
κής μουσικής υπάρχουν δώδεκα ημιτό­
νια (δηλαδή μικρότερα διαστήματα),
χρειάζονται δώδεκα διακόπτες άρα και
δώδεκα ίσες αντιστάσεις για κάθε
οκτάβα. Με τάση ελέγχου 1 Volt/ο κ τά ­
βα, σε κάθε αντίσταση θα αναπτύσσε­
ται 1 /12 του Volt. Πιέζοντας το
πλήκτρο με τον αντίστοιχο διακόπτη, η
αντίστοιχη προς το πλήκτρο τάση περ-
προς τον κοινό αγωγό του
κυκλώματα που θα ελεγχθούν απ' αυ­
τήν.
Μετάθεση στο ακουστικό φάσμα
Ο συνθετητής Formant έχ ει πληκτρο­
λόγιο με τρ εις οκτάβες. Για την επέ­
κταση του ύψους των παραγόμενων 4
ήχων προς τα πάνω και κάτω, χρησιμο­
ποιείται μια DC τάση που επιβάλλεται
στην είσοδο του VCO (ή στην έξοδο
του πληκτρολόγιου) και μ εταθ έτει το
φάσμα που καλύπτει το πληκτρολόγιο.
Αυτό φαίνεται στο Σχήμα 6. Επιβολή
+1V προκαλεί μετάθεση του φάσματος
προς τα άνω κατά μία οκτάβα (χ2). Με
- 1 V το φάσμα μετατίθεται προς τα
κάτω κατά μία οκτάβα (χ1 /2).
Πλεονεκτήματα του εκθετικού
ελέγχου
Το Σχήμα 7 δείχνει το κύριο πλεονέ­
κτημα του εκθετικού ελέγχου, που ε ί­
ναι η δυνατότητα δημιουργίας συγχορ­
διών. Στο Σχήμα 7 υπάρχουν τρεις
VCO με τρ εις αθροιζόμενες εισόδους
ο καθένας. Η πρώτη είσοδος κάθε
πληκτρολόγιου. Η δεύτερη είσοδος
κάθε VCO συνδέεται σε μια τάση DC
που μεταβάλεται ανεξάρτητα, ενώ η
τρίτη είσοδος κάθε VCO συνδέεται σε
μια κοινή τάση DC, που και αυτή μετα-
βάλεται ανεξάρτητα. Υποθέστε ότι οι
ανεξάρτητα μεταβλητές τάσεις ρυθμί­
ζονται έτσι ώστε οι τρ εις VCO να απο­
κτήσουν αντίστοιχα συχνότητες 1 k H z '
και 4 kHz, λειτουργώντας σε απόσταση
μιας οκτάβας ο ένας από τον άλλον, αν
η είσοδος από το πληκτρολόγιο αυξη- t
θεί κατά 1V, οι συχνότητες των VCO
θα γίνουν αντίστοιχα 2 kHz, 4 kHz και 8
kHz, διατηρώντας και πάλι την απόστα­
ση οκτάβας μεταξύ τους. Κάτι τέτοιο
δεν θα συνέβαινε μ' ένα VCO γραμμικό
ως προς τη συχνότητα. Για παράδειγμα,
με γραμμική χαρακτηριστική, οι συχνό­
τη τες 1 kHz, 2 kHz, 4 kHz θα γινόντου-
σαν (αύξηση +1V) 2kHz, 3kHz, 5kHz,
χάνοντας έτσι την απόσταση οκτάβας
μεταξύ τους.
Ο εκθετικό ς έλεγχος δεν περιορίζε­
ται μόνο στην διατήρηση των διαστημά­
των οκτάβας. Ρυθμίζοντας τις ανεξάρ­
τητα μεταβλητές τάσεις DC μπορούμε
να δημιουργήσουμε μια αυθαίρετη
σχέση συχνοτήτων ανάμεσα στους
τρ εις VCO ή και σε περισσότερους
ακόμη. Μεταβάλλοντας τώρα την κοινή
τάση DC της τρίτης εισόδου των VCO
μπορούμε να μεταθέσουμε ολόκληρο
το σύστημα (την συγχορδία, όπως λ έ ­
γεται) που παράγει το σύνολο των
VCO, προς τα πάνω η κάτω μέσα στο
φάσμα, χωρίς να αλλάξει η σχέση συ­
χνοτήτων ανάμεσα τους. Μια πρόσθετη
 6 -2 3

ιγό του
Ιξει στα
απ' αυ-

άσμα

ληκτρο- έξοδος πληκτρολόγιου

ην επέ-
ιόμενων *-
ρησιμο-
Ιάλλεται
ν έξοδο
Ι χ Rt c 1 /12 V
ίέ τ ε ι το *
υολόγιο.
Επιβολή
άσματος
;χ2). Με
ιρος τα

Ιετικού Σχήμα 5. Παραγωγή της χάσης ελέγχου

από χο πληκχρολόγιο μέσω διαιρέτη χάσης
και διακοπτών.
τλεονέ-
Σχήμα 6. Η πρόσθεση μιας DC - χάσης στην
που εί- δυνατότητα του εκθετικού ελέγχου ε ί­
αθροιστική είσοδο του VCO μαζί με την
ιυγχορ- ναι η μετάθεση ύψους ολόκληρου του τάση από το πληκτρολόγιο μεταθέτει την
ν τρεις συνθετητή προσθέτοντας αλγεβρικά περιοχή συχνοτήτων. Για παράδειγμα,
σόδους μια DC τάση μετάθεσης στην τάση εξό ­ πρόσθεση +1V μεταθέτει την παραγόμενη
ς κάθε δου του πληκτρολόγιου. Ίσως να μπερ­ νότα μία οκτάβα παραπάνω από το αντί­
ογό του δεύουν αρχικά όλες αυτές οι έννοιες, στοιχο πλήκτρο. Πρόσθεση - 1 V θα παρήγε
ίίσοδος αλλά στην πράξη είναι πολύ απλές. Συ­ μια νότα μια οκτάβα παρακάτω από το αντί­
Son DC νοψίζοντας: στοιχο πλήκτρο.
ενώ π 1. Οι VCO μπορούν να σχηματίσουν
:εται σε συγχορδίες (ομάδες που λειτουργούν
ή μετα- σε διαφ ορετικές συχνότητες με καθο­ ληση από την κοινή DC τάση μ ετάθ ε­ Φίλτρα Ελεγχόμενα από Τάση
: ότι οι ρισμένη σχέση). Η συχνότητα κάθε σης.
(VCF)
ρυθμί- VCO μπορεί να ρυθμιστεί κατά βούλη­ 3. Το ύψος ολόκληρου του συνθετητή
να απο- ση, ανεξάρτητα από τους άλλους VCO. μπορεί να μεταβληθεί κατά βούληση,
; 1 κΗζ 2. Το ύψος μιας ολόκληρης συγχορ­ προσθέτοντας αλγεβρικά μια DC τάση Τα ελεγχόμενα από τάση φίλτρα των
ιόσταση δίας μπορεί να μεταβληθεί κατά βού­ στην έξοδο του πληκτρολόγιου. συνθετητών είναι συνήθως τύπου δ ιέ ­
ιλον. αν λευσης χαμηλών συχνοτήτων. Στο
ο αυξη- Σχήμα 8 υπάρχει ένα γενικό διάγραμ­
>ν VCO μα λειτουργίας τους. Η συχνότητα απο­
^z και 8 κοπής, σε σχέση με τη συχνότητα του
ιπόστα- VCO καθορίζεται από μια DC τάση,
ι τέτοιο ενώ μια τάση ελέγχου που εξάγεται
κιμμικό από την τάση εξόδου του πληκτρολό­
ιδειγμα, γιου, μ εταθέτει τη συχνότητα αποκο­
συχνό- πής προς τα πάνω ή κάτω μέσα στο φ ά­
ι/όντου- σμα, ανάλογα με την νότα που παίζεται
. 5kHz, Έτσι ό λες οι νότες παράγονται τελικά
ικτάβας με το ίδιο περιεχόμενο αρμονικών. Οι
φυσικοί ήχοι χαρακτηρίζονται από δυ­
ίίορ ίζε- ναμικές αλλαγές χροιάς. Μια νότα
ιστημά- μπορεί ν' αρχίσει με λαμπρό ήχο, πλού­
ινεξάρ- σιο σε ανώ τερες αρμονικές, αλλά αυ­
ορούμε τέ ς αργότερα φθίνουν, αφήνοντας
Βαίρετη μόνο τη θεμελιώδη και τις κατώ τερες
στους αρμονικές. Χρειάζεται επομένως η δυ­
ιτερους νατότητα μεταβολής της συχνότητας
ΐν κοινή αποκοπής του VCF κατά την διάρκεια
)ν VCO της νότας. Δηλαδή, η συχνότητα απο­
άκληρο κοπής θα μπορούσε να ξεκινήσει από
ιως λέ- μια πολύ υψηλή συχνότητα και να μειώ­
to των νεται με τον χρόνο, ελλαττώνοντας
:σα στο έτσι τις ανώ τερες αρμονικές. Αυτό γί­
:ση συ- νεται στην πράξη με γεννήτρια περιβά-
όσθετη λουσας (envelope), που παράγει μια
6 -2 4
7 Β
από έξοδο
πληκτρολόγιου
Σχήμα 7. Για το παίξιμο συγχορδίας, ρυθ­
μίζεται η DC - τάση μετάθεσης μερικών τα­
λαντωτών ώστε να έλθουν στις επιθυμητές
συχνότητες. Κατόπιν μπορούν να ελεγ­
χθούν από το πληκτρολόγιο ή να μετατε­
θούν όλοι μαζί από μια κοινή DC τάση.
Αυτό λέγεται μετάθεση συγχορδίας.
τάση μεταβαλόμενη με τον επιθυμητό
τρόπο. Η περιβάλουσα ελέγχετα ι από
ένα λογικό παλμό που δίνεται από ένα
δεύτερο διακόπτη στο κάθε πλήκτρο. Η
χαρακτηριστική τάοης/συχνότητας
αποκοπής του VCF γίνεται και πάλι ε κ ­
θετική, οδηγώντας την είοοδο ελέγχου
του VCF από μια γεννήτρια εκθετικώ ν
συναρτήσεων.
Ενισχυτές Ελεγχόμενοι
από Τάση (VCA)
Οι VCA είναι απλά ενισχυτές των
οποίων η ενίσχυση μπορεί να μεταβάλ­
λεται από μια τάση ελέγχου. Χρησιμο­
ποιούνται για τον έλεγχο της διάρκειας
και των δυναμικών χαρακτηριστικών
ενός ήχου, δηλαδή του μέτωπου (at­
έξοδος πληκτρολόγιου Ο ο
ρύθμιση συχνότητας αποκοπής
είσοδος περιβλήματος
ΟΟ
Σχήμα 8. Το ελεγχόμενο από τόση φίλτρο
(νΰΡ)ελέγχεται ακριβώς όπως ο VCO. Το
πληκτρολόγιο ελέγχει την συχνότητα απο­
κοπής του, που μπορεί επίσης να μετατε­
θεί με την επιβολή μιας DC τάσης. Η τρίτη
tack), της συντήρησης (sustain) και
της πτώσης (decay). Ο VCA ελέγχεται
κι αυτός από μια περιβάλουσα με τάση
εξόδου αντίστοιχη προς την περιβά-
λουσα έντασης (amplitude envelope)
του απαιτούμενου ήχου. Φυσικά ο VCA
δεν ελέγχεται από το πληκτρολόγιο,
επειδή η περιβάλουσα έντασης είναι
ανεξάρτητη από το ύψος της συγκεκρι­
μένης νότας.
Η περιβάλουσα του VCA ελέγχεται
από έναν παλμό που παρέχεται από τον
δεύτερο διακόπτη κάθε πλήκτρου. Η
περιβάλουσα αυτή καθορίζει την διάρ­
κεια κάθε νότας που παράγεται.
Ο μουσικός έχ ει την δυνατότητα μ ε­
ταβολής του σχήματος του περιβλήμα­
τος που διαμορφώνει τα VCF και τους
VCA. (Το σχήμα του περιβλήματος ε ί­
ναι ο τρόπος μεταβολής της τάσης
0
είσοδος επιτρέπει δυναμικές αλλαγές της
συχνότητας αποκοπής κατά το παίξιμο
μιας νότας, μέσω ενός διαμορφωτή περι­
βλήματος.
εξόδου της γεννήτριας της περιβάλου-
σας μέσα στο χρόνο).
Η δυνατότητα αυτή είναι εξαιρετικά
ενδιαφέρουσα, αφού τά δυναμικά χα­
ρακτηριστικά ενός ήχου παίζουν μεγά­
λο ρόλο στη χροιά του. Για παράδειγμα
ας αναφερθούμε στα κλασσικά μουσι­
κά όργανα: Αν αφ αιρεθεί το μέτωπο
μιας νότας και παραμείνει μόνο το συ­
ντηρούμενο μέρος της, γίνεται πολύ
δύσκολο να ξεχωρίσει κανείς σε τι όρ­
γανο ανήκει ο παραγόμενος ήχος. Στην
πραγματικότητα είναι δύσκολο τό τε να
καταλάβει κανείς αν ο ήχος ανήκει σε
έγχορδο, χάλκινο πνευστό ή ξύλινο
πνευστό.
Σχηματικό διάγραμμα του
συνθετητή και πρόσθετα κυκλώ­
ματα
Το Σχήμα 9 δείχνει το σχηματικό διά­
γραμμα του βασικού συνθετητή που
περιέχει όλα τα κυκλώματα που περι-
γράφτηκαν ως εδώ ουν μερικά ακόμη.
Στο κάτω μέρος του διαγράμματος
είναι το πληκτρολόγιο και τα ενδιάμεσα
κυκλώματα προσαρμογής (interface).
Αυτά αποτελούνται βασικά από τον
διαιρέτη τάσης ελέγχου, την γεννήτρια
παλμών και τις γεννήτριες περιβαλου-
σών. Υπάρχουν επίσης ταλαντωτές χα­
μηλής συχνότητας που παράγουν σήμα
για την περιοδική διαμόρφωση των κυ­
κλωμάτων που ελέγχονται από τάση.
Έτσι κμπορούν να παράγονται φαινό­
μενα σαν το vibrato (διαμόρφωση FM
του ήχου), και το tremola (διαμόρφωση
AM του ήχου). Υπάρχει τέλο ς μια γ εν ­
νήτρια θορύβου για παραγωγή ήχου τυ­
χαία διαμορφωμένου.
Το τετράγωνο με τους VCO δεν
χρειάζεται πολύ εξήγηση, εκτός από
την πρόσθεση της γεννήτριας θορύ­
βου. Επειδή ο θόρυβος είναι ένα τυχαίο
σήμα χωρίς καθορισμένο ύψος, η συ-
 a
παραγωγή νότας
td o n ελέγχου
πηγές τάσεων ελέγχου
πληκτρολόγιο και
ενδιάμεσα κυκλώματα
Α= γεννήτρια περιβλήματος
Β - γεννήτρια τυχαίας διαμόρφωσης
C= γεννήτρια θορύβου
LFO= ΤΧΣ (Ταλαντωτής χαμηλής συχνότητας)
χνότητά του δεν ελέγχεται από το
πληκτρολόγιο. Το σήμα θορύβου μπο­
ρεί να επεξεργαστεί από τα VCF και
τους VCA και να δημιουργήσει τελικά
ήχο ανέμου, νερού, βροχής, βροντής,
ατμομηχανής, χειροκροτημάτων, κα­
θώς και τελείω ς αφύσικους ήχους.
Τα σήματα VCO και θορύβου περ­
νούν μέσα από το VCF και μετά μέσα
από τον VCA. To VCF και ο VCA ε λ έ γ ­
χονται από τις γεννήτριες περιβαλου-
σών.
Ο ή χ ο ς ίω ν Σ υ ν θ ε τ η τώ ν
Ό σα γράφτηκαν ως εδώ δύσκολα μπο­
ρούν να δώσουν κάποια γεύση των δυ­
νατοτήτων δημιουργίας ήχου που πα­
ρέχει ένας συνθετητής. Κατ’ αρχήν, ας
μη νομιστεί ότι ο συνθετητής ακούγε-
ται σαν ηλεκτρονικό αρμόνιο. Ο συνθε­
c
ΘΟΡΥΒΟΣ
.1 .
■! _
■!
VCO2 ' . ~i>
έξοδος
11
•:
1
1W1
V
' r~
i !
1i
11
VCO3
ji
m □ ._ι
σχηματισμός χροιάς
παλμός θύρας
Σχήμα 9. Διάταξη ενός κοινού ουνθετητή.
Φαίνονται μερικά πρόσθετα τετράγωνα,
όπως ταλαντωτές χαμηλής συχνότητας,
και μια γεννήτρια θορύβου για την διαμόρ­
φωση των VCF, VCA και VCO προς παρα­
γωγή vibrato, tremolo, ήχου βροχής, ανέ­
μου κλπ.
τητής έχει πολύ περισσότερα κοινό με
τα κλασσικά μουσικά όργανα. Ενώ ο Βιβλιογραφία.
ήχος του ηλεκτρονικού αρμόνιου ε ί­
Moog R. A. «Voltage - controlled elec­
ναι πολύ στατικός, του ουνθετητή είναι
tronic music modules» JAES 13.3 July
πολύ περισσότερο ζωντανός και δυνα­
1965.
μικός. Υπάρχουν δύο λόγοι γι αυτό:
«Α voltage - controlled low-pass, high-
Πρώτον, ο συνθετητής επιτρέπει έλ ε γ ­
pass filter for audio signal processing»
χο των δυναμικών χαρακτηριστικών
AES Preprint 413, 1965 Burhans R. «Si­
των παραγόμενων ήχων, ενώ το ηλε­
mplified educational music synthesiser»
κτρονικό αρμόνιο, παρεκτός κι αν είναι
JAES 19.2 February 1971.
πανάκριβο, έχει προκαθορισμένα χα­
Orr T. and Thomas D.W., «Electronic
ρακτηριστικά μετώπου και πτώσης για
Sound Synthesiser» Wireless World,
κάθε φωνή ή χροιά που διαθέτει. Δ εύ­
August - October 1973.
τερον, ενώ τα περισσότερα ηλεκτρονι­
Slmonton J. «Build a modular electronic
κά αρμόνια έχουν σταθερή φάση, ο
music synthesiser». Radio - Electronics,
συνθετητής με τους ανεξάρτητους
May - October 1973.
VCO μπορεί πολύ καλύτερα να παρά­
Shaw G. «Ρ.Ε. Sound Synthesiser».
γει «φυσικούς» ήχους, που χαρακτηρί­
ζονται από μεταβλητές σχέσεις φάσε­
Practical Electronics, February 1973
ων. ι ^ Tiinker
February 1974,.
H. «Electronic - Pianos und Sy-
nthesiser» Franzis - Verlag, 1975 Nr
302 (RPB Serie).
6 -2 6

Το πρόβλημα της λήψης

Η ενεργός κεραία που θα περιγρά­
φουμε προορίζεται να καλύπτει την πε­
ριοχή βραχέων κάτω των 30 MHz, που
χρησιμοποιείται συστηματικά από τους
ραδιοερασιτέχνες βραχέων. Αλλά εδώ
είναι το παράδοξο: πως γίνεται να χρη­
σιμοποιηθεί μια ενεργός κεραία με ιστό
μόλις 1.5 m για λήψη συχνοτήτων 1,5 -
30 ΜΗζ, όταν κανονικά χρειάζονται δ ί­

Ενεργός κεραία πολα μήκους μέχρι και 85 m;

Ο καθοριστικός παράγοντας στη
σχεδίαση ενός ορισμένου τύπου κ ε ­
ραίας λήψης είναι ο ατμοσφαιρικός θό­
ρυβος. Για την περιοχή κάτω των 30
MHz, ο ατμοσφαιρικός και ο βιομηχα­
νικός θόρυβος είναι ισχυρότεροι από
μια μικρού μήκους ενεργός κεραία τον θόρυβο τη ς βαθμίδας εισόδου
ενός τυπικού τηλεπικοινωνιακού δ έ ­
για ραδιοερασιτέχνες βραχέων κτη. Συνεπώς, η ποιότητα λήψης εξαρ-
τάται μόνο από την ένταση του ίδιου
του σήματος και του θορύβου που λαμ-
βάνονται.
Μ ε την επιβράχυνση της κεραίας ο
λόγος σήματος προς θόρυβο παραμέ­
νει αρχικά σταθερός, επειδή ελαττώ ­
νεται όχι μόνο το λαμβανόμενο ω φ έλι­
μο σήμα αλλά και ο λαμβανόμενος θό­
ρυβος. Υπάρχει όμως ένα όριο στην
επιβράχυνση του ιστού και είναι ε κ ε ί
που ο «ηλεκτρονικός θόρυβος» του δ έ ­
κτη γίνεται μεγαλύτερος του ατμο­
σφαιρικού θορύβου. Το διάγραμμα του
Σχήματος 1 δείχνει τη σχέση μεταξύ
λόγου σήματος προς θόρυβο και μή­
κους κεραίας. Στην περιοχή b μπορεί
να χρησιμοποιηθεί κεραία διπόλου ση­
μαντικά μικρότερη από την «κανονική»
κεραία διπόλου. Σ' αυτήν την περίπτω­
ση, η στάθμη του λαμβανόμενου θορύ­
βου είναι ίση με τη στάθμη ηλεκτρονι­
κού θορύβου του δέκτη.
Βραχείες κερα ίες αυτού του τύπου
είναι ε ίτε τύπου μαστιγίου (κατακόρυ-
Εχουμε, λοιπόν τον καινούργιο τηλεπικοινωνιακό δέκτη. Αλλά πως φος ιστός) ε ίτε οριζόντιες (δίπολα) και
θα γίνει να κάνουμε λήψη της «Φωνής των Ανδεων»; Όπως λέει και το χρησιμεύουν για λήψη στην περιοχή
από 10 k H z ως τα 30 ΜΗζ.
(αναγκαστικά όχι αρχαίο) ρητό,μια καλή κεραία εξακολουθεί να είναι ο
καλύτερος ενισχυτής RF. Πάντως στον σπιτονοικοκύρη δεν θα αρέσει
να του γεμίσουμε την ταράτσα σύρματα για την κεραία βραχέων, θα Προσαρμογή
μπορούσαμε βέβαια να κρεμάσουμε την κεραία μέσα στο σπίτι (η νοι­
κοκυρά θα το εκτιμήσει ιδιαίτερα...). Ούτε κι ένα κομμάτι σύρμα κάτω Κι ως εδώ μεν, καλά. Αλλά γιατί λοι­
από τον καναπέ ή το χαλί θα έδινε τη λύση. Αυτό που χρειάζεται, είναι πόν να μην συνδέσουμε απ' ευθείας μια
βραχεία κεραία, στην είσοδο του δ έ ­
μια ενεργός κεραία, θα πρέπει να είναι μικρού μήκους και εύχρηστη,
κτη; Το γιατί εξηγείται από το Σχήμα 1.
αλλά παράλληλα να έχει καλή λήψη. Βέβαια, η ενεργός κεραία δεν κά­ Κατά πρώτον, η στάθμη σήματος δεν
νει θαύματα. Αν, για παράδειγμα, θέλουμε πράγματι ν' ακούσουμε τη μειώνεται πολύ με την επιβράχυνση
«Φωνή των Ανδεων» στα 17790 k Hz, χρειαζόμαστε μια συντονισμένη της κεραίας. Για παράδειγμα, ένα δίπο­
κεραία λ/2 με μήκος περίπου 8m. Η αντικατάσταση αυτού του διπόλου λο που είναι βραχύ σε σχέση με το λαμ­
από ενεργό κεραία με ιστό περίπου 1,5 m αποτελεί αναγκαστικό συμβι­ βανόμενο μήκος κύματος λαμβάνει
βασμό των φυσικών διαστάσεων. Το πως γίνεται ο συμβιβασμός θα το • μόνο 10% λιγότερο σήμα από το κανο­
δούμε παρακάτω. νικό δίπολο λ/2 . Υπάρχει όμως θέμα
προσαρμογής.
Στο Σχήμα 2 η κεραία συμβολίζεται
σαν πηγή AC τάσης με τα χαρακτηρι­
στικά RA (=αντίσταση ακτινοβολίας) και
ΧΑ (φαινομενη αντίσταση). Γ ια σταθε­
ρή συχνότητα, η αντίσταση ακτινοβο­
λίας είναι ανάλογη του τετραγώνου του
 6 -2 7

| 82144 2
I

μήκος κεραίας.
Σχήμα 1. Ο λόγος σήματος προς θόρυβο σαν συνάρτηση του μήκους της κεραίας για ορι­ Σχήμα 2. Ισοδύναμο κύκλωμα Thevenin
σμένη συχνότητα α= περιοχή όπου η στάθμη ατμοσφαιρικού θορύβου είναι μεγαλύτερη της κεραίας: Πηγή Ac τάσης, R/^= αντίστα­
του θορύβου του δέκτη d= περιοχή όπου ο ατμοσφαιρικός θόρυβος είναι όσος περίπου ση ακτινοβολίας, Χ^= φαινόμαινη αντίστα­
και ο θόρυβος του δέκτη c= περιοχή όπου ο θόρυβος του δέκτη είναι μεγαλύτερος από ση Rg= αντίσταση εισόδου του δέκτη.

μήκους του δίπολου. Η φαινόμενη αντί­

σταση είναι αντίστροφα ανάλογη του
μήκους. Αυτό σημαίνει ότι όσο βραχύ­
τερο είναι το δίπολο σε σχέση με το
μήκος κύματος τόσο μεγαλύτερη είναι
η φαινόμενη αντίσταση. Για παράδειγ­
μα, με ένα βραχύ δίπολο συνολικού μή­
κους 10m, έχουμε τις ακόλουθες τιμ ές
για συχνότητα 1,5 ΜΗζ= RA περίπου
0,5Ω και ΧΑ μερικά κΩ. Μ ε την κατάλ­
ληλη προσαρμογή για την μεταφορά
ισχύος η συνολική σύνθετη αντίσταση
πρέπει να ισούται με τη σύνθετη αντί­
σταση εισόδου του δέκτη (50Ω). θ ε ω ­
ρώντας την κεραία σαν πηγή τάσης με
εσωτερική σύνθεση αντίσταση την R2A
+ Χ2Α που αυξάνει με την μείωση του
μήκους, βλέπουμε ότι πολύ λίγη τάση
Σχήμα 3. Η ενεργός κεραία, εκτός από τον μικρό ιστό, περιλαμβάνει το Τ1 σαν μετασχη­ αναπτύσσεται τελικά στα 50Ω της αντί­
ματιστή προσαρμογής και τα Τ2/Τ 3 σαν ενισχυτή ισχύος RF. Το κύκλωμα τροφοδοτείται στασης εισόδου του δέκτη.
από μακριά μέσω του ομοαξωνικού καλωδίου εξόδου και του L3. Αυτό που χρειάζεται λοιπόν είναι η
σωστή προσαρμογή. Η προσαρμογή
των παθητικών κεραιών γίνεται με με­
—6 dB -12 dB τασχηματιστές προσαρμογής. Η ίδια
τεχνική μπορεί να εφαρμοστεί σε
εν ερ γ ές κεραίες, αλλά για μικρή πε­
ριοχή συχνοτήτων.
Η λύση στο πρόβλημα είναι πολύ
απλή: Η υψηλής σύνθετης αντίστασης
βραχεία κεραία συνδέεται στην είσοδο
ενός ενισχυτή υψηλής αντίστασης ε ι­
σόδου. Έτσι η κεραία δουλεύει χωρίς
φορτίο και η τάση εξόδου της είναι η εν
κενώ τάση. Η προσαρμογή του ενισχυ­
τή στην είσοδο του δέκτη γίνεται δη­
μιουργώντας στον ενισχυτή έξοδο χα­
μηλής σύνθετης αντίστασης.
Συμπερασματικά, η κύρια δουλειά
του ενισχυτή της ενεργού κεραίας ε ί­
ναι η προσαρμογή αντιστάσεων βρα­
χείας κεραίας / εισόδου δέκτη. Με την
προσαρμογή, η βραχεία κεραία δίνει
σχεδόν την ίδια τάση εισόδου οτο δ έ ­
κτη με αυτήν της κανονικής κεραίας. Η
ενεργός κεραία π λεονεκτεί επίσης
στην λήψη DX. Η θεωρητική εξήγη­
ση θά ήταν πέρα από τον σκο­
πό αυτού του άρθρου αλλά αλη­
Σχήμα 4. Το τροφοδοτικό και οι εξασθενητές της ενεργού κεραίας. Η DC τροφοδοσίας θεύει ότι από τεχνική άποψη οι εν ερ ­
οδεύει στον ενισχυτή RF μέσω του φίλτρου L 1 /L 2 /C 6 . Οι διακόπτες S2 και S3 επιλέγουν γές κερ α ίες αποτελούν ένα καλό συμ­
έξασθένηση 0, -6, -12 και -18 dB. βιβασμό μεταξύ υψηλής ευαισθησίας
και μικρών διαστάσεων.
 6-28

εκο
πρ<
30

Πρ<

πω
, γο
ακ
I
μά
ι απ
κε
να
Σχήμα 5. Το τυπωμένο κύκλωμα και η διάταξη εξαρτημάτων για το Σχήμα 3. To Τ3 εφοδιάζεται με ακτινωτό ψυγείο. στ
το
συ
Κατάλογος εξαρτημάτων για το Σχήμα 3
δίτ
Η ενεργός κεραία εή
Αντιστάσεις Πυκνωτές Ημιαγωγοί
R1= 120Κ C1= 1n D1.. D6= 1Nhlh8
πε
R2= 1Μ C2, C3=22n T1 = BF 256 C Η ενεργός κεραία του άρθρου μας με
R 3=180k C4=330n T2=BF451 αποτελείται από τρία μέρη: Μετασχη­ ντ<
R4... R6= 1k C5=100n T3= BSX20 ματιστής αντιστάσεων και ενισχυτής, γω
R7=220Q (100Ω) C6= ΐμ /1 6 ν τανταλίου τροφοδοτικό και εξασθενητής (βλέπε πτ
R8=150Ω C7=390n Διάφορα Σχήματα 3, 4). Το τμήμα RF της εν ερ ­ τη
R9= 82Ω (18Ω) Ιστός κεραίας γού κεραίας αποτελούν τα τρανζίστορ 3C
R10.R11= 56Ω Πηνία 30 cm ή 1m Τ 1, Τ2, Τ3. Το παθητικό μέρος, δηλαδή ΙΟ'
L1. L2= 10ΟμΗ
ο ιστός της κεραίας, συνδέεται απ’ ε υ ­ κα
L3= 4,7mH
L4= 6,8μΗ θείας στην πύλη του FET Τ 1 μέσω του λα
συζευκτικού πυκνωτή C1. Το Τ1 λ ε ι­ ΧΡ
τουργεί σαν ακολουθητής (διάταξη κοι­ οί­
νής εκροής), κάνοντας έτσι υποβιβα­ κε
σμό της σύνθετης αντίστασης της κ ε ­ μτ
ραίας. Τα Τ 2/Τ 3 σχηματίζουν έναν εν ι­ ξο
σχυτή RF δύο βαθμιδών. Η ενίσχυση πλ
ελέγχετα ι από τις αντιστάσεις R7 και nc
R9. Η χρήση 18Ω αντί για 82Ω στην R9
αυξάνει την ενίσχυση. pc
Το κύκλωμα τροφ οδοτείται από το ’ Σ
(απομακρυσμένο από την κεραία τρο- ' pc
φ οτικό του κάτω μέρους του Σχήματος να
4. Απ οτελείται από τον μετασχηματιστή . nc
Τ ιΊ , την γέφυρα ανόρθωσης και τον
πυκνωτή εξομάλυνσης C5 (βλέπε Σχή­ πς
μα 4). Η DC τάση εφαρμόζεται στην or
έξοδο του ενισχυτή μέσω των L1, L2,
C6. Από ε κ ε ί οδεύ ει προς τον ενισχυτή
RF μέσα από το ομοαξονικό καλώδιο
που συνδέει τον εξαοθενητή με τον
ενισχυτή.Στον ενισχυτή RF η DC τάση
δίνεται μέσα από το L3.
Το τρίτο μέρος της ενεργού κεραίας
είναι ο παθητικός εξασθενητής που
ελέγχετα ι από τος διακόπτες S2 (0 άΒ
ή - 6 άΒ) και S3 (0 άΒ ή - 1 2 άΒ). Η συ­
Σχήμα 6. To τυπωμένο κύκλωμα και η διάταξη εξαρτημάτων για τον εξαοθενητή και το νολική εξασθένηση που μπορεί να γίνει
τροφοδοτικό της ενεργού κεραίας. είναι -18άΒ. Η κατά περίπτωση χρήση
εξασθένησης αποτρέπει την υπεροδή-
Κατάλογος εξαρτημάτων για το Σχήμα 4 Ημιαγωγοί
γηση του δέκτη από πολύ ισχυρά σήμα­
D1...D4= 1N4001
D5= LED τα.
Αντιστάσεις Πυκνωτές Η ενεργός κεραία είναι ευρείας πε­
R1= 100k C1 ...C4= 100n
R2, R4= 150Ω Διάφορα ριοχής συχνοτήτων. Η ποιότητά της
C5= 2200pF/25V
R3= 33Ω S1 = Διπολικός διακόπτης δεν υστερεί καθόλου από αντίστοιχες
C6= 10 μ /2 5 ν τανταλίου
R5, R8= 82 Ω τροφοδοσίας κερ α ίες του εμπορίου. Η περιοχή συ­
C7= 1μ/25ν τανταλίου
R6, R7= 180 Ω S2, S3= Διπλοί μεταγωγικοί χνοτήτων λειτουργίας της είναι από 3
Πηνία
R9=1k2 διακόπτες. k Hz εώς 100 ΜΗζ (-3άΒ).Τα Τ 2 /Τ 3
L1 = 4,7 mH
R10, R11= 100 Ω Tr1= Μετασχηματιστής κάνουν ενίσχυση 11 άΒ. Το σημείο
L2= 1mH
220V/12V;100m A
αναχαίτησης (interceot nointl IP 3 π™.
εκφ ρ ά ζει την ενδοδιαμόρφωση που
προκαλεί το κύκλωμα, βρίσκεται στα
30 dBm.

Πρακτικές οδηγίες
Τα Σχήματα 5 και 6 δείχνουν τα τυ­
πωμένα των δύο τμημάτων της εν ερ ­
γού κεραίας. To Τ3 χρειάζεται ένα
ακτινωτό ψυγείο.
Μ ετά την συγκόλληση των εξαρτη­
μάτων στις πλακέττες θα πρέπει να
αποφασίσουμε που Θα τοποθετηθεί η
κεραία. Οπωσδήποτε, ο ιστός πρέπει
να είναι ΑΠ’ ΕΥΘΕΙΑΣ κολλημένος
στην αντίστοιχη επαφή της πλακέττας,
του Σχήματος 5. (Ο όρος ΑΠ' ΕΥΘΕΙΑΣ
συγχωρεί την χρήση μερικών cm καλω­
δίου...) Η καλύτερη θέση της κεραίας
είναι τουλάχιστον 1,5 m πάνω από το
Φωτισμός οροφής για
δισκοθήκες
πεδίο παρεμβολής του κτιρίου. (Αυτό
μεταφράζεται σε 2-3 μέτρα ύψος κο­
ντά σε κάποια ελεύθερ η από τοίχους
γωνία της ταράτσας). Σ’ αυτή την περί­
πτωση, το μήκος του παθητικού ιστού
της ενεργού κεραίας πρέπει να είναι
30 cm περίπου. Ο ενισχυτής RF και ο
Για μεγάλες αίθουσες αλλά και
ιστός θα πρέπει να προστατεύονται
καλά από τη βροχή με κάποιο κατάλλη­ μικροσκοπικές κατασκευές με LED
λο πλαστικό κάλυμμα. Για τον ίδιο λόγο
χρειάζεται προστασία η σύνδεση του
ομοαξονικού καλωδίου στην ενεργό Το οπτικό στοιχείο παίζει κυρίαρχο ρόλο στις σύγχρονες ντισκοτέκ. Ο
κεραία. Η βαθμίδα εξόδου της κεραίας συνδυασμός ήχου και φωτιστικών εφφέ, τα ολισθαίνοντα φώτα, οι προ­
μπορεί να οδηγήσει μέχρι 1 0 0 m ομοα­ βολείς ψυχεδελικών σχημάτων, οι δέσμες Λέιζερ και οι φωτεινές ορο­
ξονικού καλωδίου καλής ποιότητας. Η φές δημιουργούν μια ιδιαίτερη ατμόσφαιρα πλημμυρισμένη από ήχο,
πλακέττα του Σχήματος 6 τοποθετείται φως και χρώμα. Οι σύγχρονες οροφές ή δάπεδα ντίσκο κατασκευάζο­
πολύ κοντά στον δέκτη. νται από διαφανές υλικό και υποδιαιρούνται σε τετράγωνα. Κάθε τε­
Η εναλλακτική θέση της ενεργού κε­ τράγωνο περιέχει φωτιστική μονάδα. Με τη βοήθεια κυκλώματος ελέγ­
ραίας είναι στο εσω τερικό του σπιτιού.
χου είναι δυνατόν να δημιουργήσουμε όλα τα είδη «μυστηριακού» φω­
Σ’ αυτήν την περίπτωση, η ενεργός κ ε ­
ραία και το τροφοδοτικό της μπορούν
τισμού καθώς και πολλούς θαυμάσιους φωτεινούς σχηματισμούς να
να μπούν στο Ιδιο κουτί. Το μήκος του χορεύουν στο ταβάνι. Το σημενινό άρθρο ερευνά τις δυνατότητες που
παθητικού ιστού είναι τώρα 1 m. προσφέρει η συμμετοχή των Ηλεκτρονικών σ’ αυτό το θέμα.
Ο,τι απομένει είναι η δοκιμή στην
πράξη. Καλή επιτυχία και καλή ακρόα- Πριν προχωρήσουμε στην λειτουργία
ση! \4 του συστήματος ας εξετάσουμε την
οροφή που μας ενδιαφ έρει. Το κύκλω­
μα ελέγχου που θα περιγράφουμε είναι
σχεδιασμένο για οροφή υποδιαιρεμένη
σε 25 ίσους τομείς που αποτελούν μια
μήτρα 5X5. Κάθε τομέας της οροφής
θα π εριέχει λάμπα ισχύος μέχρι 100W.
Προφανώς απαιτείται ένα είδος διάτα-

Lai La 2 La 3 La 4 La 5

La 6 La 7 La 8 La 9 La 10

La 11 La 12 La 13 La 14 La 15

La 16 La 17 La 18 La 19 La 20

La 21 La 22 La 23 La 24 La 25

81012 1

Σχήμα 1. Η οροφή Disco αποτελείται από

25 τετραγωνικά τμήματα φωτιζόμενα από
λάμπες 100W η κάθε μία.
6 -3 0
Πίνακας 1: Αυτά τα σχήματα παράγονται από το πρόγραμμα του Πίνακα 3.
ξης διάχυσηςτης ακτινοβολίας για να
μη γίνεται η φωτοβολία εκτυφλω τική ή
έστω δυσάρεστη.
Το άρθρο αυτό αν και περιγράφει
ένα σύστημα ελέγχου φωτισμού ορο­
φής, μπορεί άνετα να χρησιμοποιηθεί
και για φωτισμό τοίχου ή δαπέδου. Στο
Σχήμα 1 φαίνεται η μήτρα των λαμπτή­
ρων. Ο αριθμός σε κάθε τετράγωνο
αντιστοιχεί στα σημεία συνδέοεως του
μάτων στην μήτρα 5X5, που αποτελούν
πλακέτας τυπωμένου κυκλώματος. Η
φωτοβολία της λάμπας εξαρτάται από
ένα πρόγραμμα που προϋπάρχει. Αυτό
το πρόγραμμα διατηρείται υπο ψηφια­
κή μορφή σε ένα ολοκληρωμένο κύ­
κλωμα μνήμης. Αν το κύκλωμα μνήμης
προγραμματισθεί όπως θα εξηγήσουμε
παρακάτω, θα υπάρχει η δυνατότητα
προβολής μέχρι 2 2 διαφορετικών σχη­
μάτων στην μήτρα 5χ5, που αποτελούν
αριθμό ικανοποιητικό ακόμη και για τα
πιο εντυπωσιακά «σώου». Στον πίνακα
1 δίνεται δίνεται ένα σετ δυνατών συν­
δυασμών. Κάθε συνδυασμός αποτελεί-
ται από μια σειρά διαφορετικών σχημα­
τισμών οι οποίοι εναλλάσσονται με την
εικονιζόμενη σειρά. Στον πίνακα 3 πα­
ρουσιάζονται και τα δεδομένα προ­
γραμματισμού του κυκλώματος μνήμης
των φωτεινών ενδείξεων. Είναι φανερό
ότι υπάρχει δυνατότητα προγραμματι­
σμού για ονόματα και μηνύματα με τον
περιορισμό ότι θα προβάλλωνται ανά
ένα τα γράμματα στην οροφή ή θα ολι­
σθαίνουν.
Διάγραμμα λειτουργίας
i
Στο Σχήμα 2 φαίνεται το κύκλωμα
ελέγχου του φωτισμού οροφής υπό τον
τύπο λειτουργικού διαγράμματος. Το
πρόγραμμα αποθηκεύεται σε μια
EPROM μνήμη χωρητικότητας 1 kbyte
(=8192 bits). Η EPROM προγραμματί­
ζεται με τέτο ιο τρόπο που οι πληροφο­
ρ ίες στις εξόδους Q0....Q5 (=6 bits) να
 6-31

m232
272

XJ
X 3

Μ X X X X “1 ST J X —Γ —\■ XΓ- F3Γ

X X X X ΊX X X X V“
DEI X X X X X XI X XXV XX X Π
273 _ 1X
, 1 X 1 X *1 X ί- X 1 η ■ Γ 1 X I *
2CC X — — — □ X _ — — — — —X _
— _ X ___ X ΕI
— _ _ X X J _ __t Γ _ ____ X □ = □ I I
— _ _

C X X X X X !T
X X 3C X X X 3C 3< X V
X Xt X X
3 X X X X X
3CB-
X>c X X 1 1X X X X 1
3F0 _>t x" X X X X 2

ελέγχουν το άναμμα ή σβήσιμο κάθε Πίνακας 2:

μιας από τις λάμπες. Οι γραμμές πλη­
ροφόρησης της EPROM ελέγχονται
από ένα δυαδικό απαριθμητή των 1 0
bits. Μετά από κάθε παλμό της γεννή­
ΔΕΔΟΜΕΝΑ EPROM
τριας χρονισμού (υπάρχει μια ενδο γε­
νής μικρή καθυστέρηση) ο δυαδικός διευθύνσεις
διάστημά on/ ω
απαριθμητής (και επομένως η γραμμή off §
δέκα λάμπες 1. .25
πληροφόρησης) μετράει μια επί πλέον
εξαδικός 07 Οβ O s£ 04 o3 o2 Qi Οο________________________
μονάοα έτσι ώστε κάθε θέση της μνή­
μης «διαβάζεται» με τη σειρά. Οι λά­ 26 0 0 1 0 0 1 1 0 λάμπα 3 ανάβει
71 0 1 1 1 0 0 0 1 λάμπα 17. ανάβει διάστημα 1
μπες του εκάστοτε σχήματος ανάβουν
86 1 ο ο 0 0 1 1 0 λάμπα 3. σβηστή διάστημα 2
και σβήνουν μια - μια αλλά η διαδικασία 3F 0 ο 1 1 1 1 1 1 διεύθυνση γενικού σβησίματος
είναι τόσο γρήγορη που το σχήμα δίνει
την εντύπωση ότι προβάλλεται συνε­
χώς. Γι' αυτό το λόγο το πρόγραμμα
6 -3 2

«παγώνει» για μικρά διαστήματα ώστε ο

παρατηρητής να το αντιληφθεϊ στην
Πίνακας 3: Προγραμματισμός της μνήμης στο δεκαεξαδικό σύστημα. ολοκληρωμένη του μορφή.
Στο τέλος κάθε ακολουθίας σχημάτων

Έ Έ
000: 77 17 37 32 38 76 3F 37 32 2D 33 31 39 75 3F 37
010: 32 2D 28 2E 2C 34 70 3F 37 32 2D 28 23 29 27 2F το πρόγραμμα διακόπτεται για ακόμη
περισσότερο χρόνο ώστε να φανεί η

μ
020: AB BF 61 22 27 66 23 28 2D 2C 6B 24 29 2E 33 32
μετάβαση στην επόμενη ακολουθία.

m
030: 31 70 25 2A 2F 34 39 38 37 36 B5 59 18 13 54 17
040: 12 0D 0E 4F 16 11 0C 07 08 09 4A 15 10 0B 06 01 Ακόμη και στην περίπτωση που ένα
050: 02 03 04 85 21 22 23 28 2D 32 37 38 39 34 2F 2E σχήμα μοιάζει υπερβολικά στο προη­
060: 2B 66 7F 25 2A 2F 2E 2D 2C 2B 30 35 36 37 32 γούμενό του γίνεται μια αρκετά μεγάλη
2C
070: 28 23 64 7F 21 22 23 28 2D 32 37 38 39 34 2F 2E παύση για να γίνουν αντιληπτές οι δια­
080: 2C 2B 66 7F 25 2A 2F 2E 2D 2C 2B 30 35 36 37 32 φ ορές μεταξύ τους. Γι' αυτούς τους
090: 28 23 64 BF 21 26 2B 30 75 3F 22 27 2C 31 76 3F λόγους το κύκλωμα περιλαμβάνει δυο

g jc d q
0A0: 23 28 2D 32 77 3F 24 29 2E 33 78 3F 25 2A 2F 34 μονοσταθεφπ ολυδονητές, τον MMV1
0B0: 79 BF 61 62 63 64 65 6A 6F 74 79 78 77 76 75 70 για τις μικρές παύσεις και τον MMV2
για τις λίγο μεγαλύτερες παύσεις. Οι

τ: ο -j o tq -< ο 3
0C0: 6B 66 67 68 69 6E 73 72 71 6C 6D BF 21 22 27 66
0D0: 24 25 2A 69 33 34 39 78 30 31 36 B5 3F 23 28 2D πολυδονητές διεγείρονται αντίστοιχα
0E 0: 32 37 2B 2C 2E AF 25 29 2D 31 35 21 27 79 από τις εξόδους Q 6 και Q7 της
3F 33
EPROM. Οι έξοδοι των δυο πολυδονη-
0F0: 3F 2F 2E 2D 2C 2B 23 28 32 77 3F 39 33 2D 27 21
τών οδηγούνται μαζί σε πύλη NOR
100: 25 29 31 75 3F 37 32 2D 28 23 2F 2E 2C 6B BF 21
ώστε ε ίτε ο ένας ε ίτε ο άλλος να ανα­
110: 23 65 3F 27 69 3F 2B 2D 6F 3F 31 73 3F 35 37 79
σ τέλλει την λειτουργία της γεννήτριας
120: BF 22 23 24 2A 2F 34 38 37 36 30 2B 66 7F 21 25
και να διακόπτει προσωρινά το πρό­
130: 39 75 7F 27 28 29 2C 2D 2E 31 32 73 7F 21 22 23

σι
γραμμα. Ο πίνακας 1 δίνει μια ιδέα για
140: 24 25 2A 2F 34 39 38 37 36 35 30 2B 66 7F 22 27
τα χρονοδιαστήματα μεταξύ σχημάτων.
150: 2C 31 36 24 29 2E 33 78 7F 22 27 26 24 29 2A 38
Το «1» δείχνει μικρή π αύση(Μ Μ νΐ)

. ./Ν * to * ο
160: 33 34 36 31 70 BF 75 3F 30 76 3F 2B 31 77 3F 26
ενώ το «2 » δείχνει κάπως μεγαλύτερη
170: 2C 32 78 3F 21 27 2D 33 79 3F 22 28 2E 74 3F 23
παύση (MMV2).
180: 29 6F 3F 24 6A 3F 65 BF 21 22 23 24 25 26 27 28
Η συχνότητα της γεννήτριας χρονισμού
190: 29 2B 2C 2D 30 31 75 3F 39 34 2F 2A 25 38 33 2E
είναι μεταβλητή και συνεπώς η πραγ­
1A0: 29 37 32 2D 36 31 75 3F 35 36 37 38 39 30 31 32
ματική ταχύτητα με την οποία εμφ ανί­
1B 0: 33 2B 2C 2D 26 27 61 3F 25 2A 2F 34 39 24 29 2E
ζονται τα σχήματα μπορεί να εκ λ εγ εί
1C0: 33 23 28 2D 22 27 61 BF 22 27 2C 31 76 26 28 29

,,
κατά βούληση. Σε πολύ μικρές συχνό­
1D0: 6A 24 2E 33 78 30 32 B4 3F 21 23 25 2B 2D 2F 35 τη τες της γεννήτριας είναι δυνατό να
1E 0: 37 B9 BF 6B 0B 2C 30 66 3F 2D 31 27 35 61 3F 2E δει ο παρατηρητής όλη τη διαδικασία
1F 0: 32 28 36 62 3F 2F 33 29 37 A3 BF 6D 3F 28 2E 32 εμφάνισης του σχήματος (μία - μία λά­
200: 6C 3F 23 29 2F 33 37 31 2B 67 3F 24 2A 34 38 36 μπα) που δημιουργεί φυσικά τελείω ς
210: 30 26 62 3F 25 39 35 61 3F 24 2A 34 38 36 30 26 διαφορετικό αισθητικό αποτέλεσμα,
220: 62 3F 23 29 2F 33 37 31 2B 67 3F 28 2E 32 6C 3F από το να βλέπει στιγμιαία την εμφ άνι­
230: 6D BF 21 22 27 66 7F 22 23 28 67 7F 23 24 29 68 ση ολόκληρου του σχήματος. Είναι επί­
240: 7F 24 25 2A 69 7F 28 29 2E 6D 7F 2C 2D 32 71 7F σης δυνατό να ελέγξουμε τη λειτουρ­
250: 30 31 36 75 7F 31 32 37 76 7F 32 33 38 77 7F 33 γία του προγράμματος χωρίς τη βοή­
260: 34 39 78 7F 2D 2E 33 72 7F 27 28 2D 6C 7F 21 22 θεια της γεννήτριας (ανάβοντας μία -
270: 27 66 BF 25 75 3F 24 2A 30 76 3F 23 29 2F 2B 31 μία λάμπα).
280: 77 3F 22 28 2E 34 26 2C 32 78 3F 21 27 2D 33 B9 Οι λάμπες δεν ελέγχονται άμεσα
290: 3F 23 28 2D 32 77 3F 25 29 2D 31 75 3F 2F 2E 2D από την EPROM αλλά μέσω ενός απο-
2A0: 2C 6B 3F 39 33 2D 27 61 3F 37 32 2D 28 63 3F 35 κωδικοποιητή. (latch) που συγκρατεί
2B 0: 31 2D 29 A5 3F 36 32 2E 2A 30 2C 28 64 3F 37 33 (μανδαλώνει) την έξοδο σε μια στάθμη
2C0: 2F 2B 27 63 3F 38 34 26 62 3F 39 61 BF 35 36 37 ανεξάρτητα από την είσοδο και ενός
2D0: 38 79 3F 30 31 32 33 74 3F 2B 2C 2D 2E 6F 3F 26 μετατροπέα δικτύου. Οι πληροφορίες
2E 0: 27 28 29 6A 3F 21 22 23 24 65 BF 21 22 23 24 25 που δίνονται από τις εξόδους Q0....Q4
2F0: 2A 2F 34 39 38 37 36 35 30 2B 66 3F 27 28 29 2E της EPROM αποκωδικοποιούνται για
300: 33 32 31 6C 3F 6D 7F 6D 3F 27 28 29 2E 33 32 31 τον καθορισμό των λυχνιών στις οποίες
310: 6C 3F 21 22 23 24 25 2A 2F 34 39 38 37 36 35 30 θα απευθυνθεί η πληροφορία χρησιμο­
320: 2B 66 BF 35 79 30 74 2B 6F 26 6A 21 65 3F 22 64 ποίησης, ενώ οι πληροφορίες από την
330: 27 69 2C 6E 31 73 36 78 3F 77 72 6D 68 63 BF 21 έξοδο Q5 καθορίζουν αν αυτές οι λυ­
340: 23 25 27 29 2B 2D 2F 31 33 35 37 79 3F 22 24 26 χνίες θα ανάψουν ή όχι.
350: 28 2A 2C 2E 30 32 34 36 78 3F 21 23 25 27 29 2B Κάθε φορά που η EPROM δίνει «εντο­
360: 2D 2F 31 33 35 37 79 3F 22 24 26 28 2A 2C 2E 30 λή» σε μια λάμπα, τα δεδομένα της
370: 32 34 36 78 BF 21 25 39 75 27 29 33 71 6D 7F 21 εντολής (ΑΝΑΜΜΑ ή ΣΒΗΣΙΜΟ) απο­
380: 27 2D 33 39 25 29 31 75 7F 2B 2F 23 77 2C 2E 28 θηκεύονται σε latch 25 bits.
390: 72 6D 7F 2B 2C 2D 2E 2F 23 28 32 77 BF 21 26 2B Μ όλις ολοκληρωθεί ένα σχήμα, μία
3A0: 30 75 22 27 2C 71 23 28 6D 24 69 65 3F 35 36 37 από τις εξόδους Q 6 Q7 τηςΕΡΗΟΜ θα
3B 0: 38 39 31 32 33 34 2D 2E 2F 29 2A 65 19 14 0F 0A βρίσκεται σε υψηλό δυναμικό (Η). Το
3C0: 45 18 13 0E 49 17 12 4D 16 51 BF 23 28 2D 32 37 ποιά έξοδος θα είναι (Η) εξαρτάται από
3D0: 2B 2C 2E 6F 3F 22 27 26 24 29 2A 36 31 30 38 33 το αν το προβαλλόμενο σχήμα είναι τυ­
3E 0: 74 3F 21 25 39 75 3F 26 27 22 2A 29 24 30 31 36 χόν στη σειρά ή τελευταίο της σειράς
3F0: 34 33 78 3F 37 32 2D 28 23 2F 2E 2C 6B BF 00 00 αντίστοιχα για τις Q 6 - Q7. Οταν λοι­
πόν μία από τις Q 6 - Q7 είναι HIGH δ ιε-
γείρετα ι ο αντίστοιχος πολυδονητής
 6-33

(MMV1 - MMV2) και αναστέλλεται η

λειτουργία της γεννήτριας. Μ' αυτό τον U 1 1ι2 U 3 1>25

τρόπο το προβαλλόμενο σχήμα «παγώ­

νει» για λίγο. Ο χρόνος που το σχήμα
μένει στάσιμο μπορεί να ρυθμιστεί και
μόλις λήξει, αρχίζει η προβολή του
μετατροπέας ανιχνευτής
επόμενου σχήματος. δικτύου μηδενός
Εάν κάποιο σχήμα είναι τελείω ς διαφο­
ρετικό από το προηγούμενο, είναι κα­
λύτερο να αρχίζει από την «αφετηρία»
(πράγμα που συντελεί σε εξοικονόμη­
ση χώρου στη μνήμη). To latch των 25 1................................ 2 5
bit μηδενίζεται δίνοντας δεδομένα Αποκωδικοποιητής
latch 25 bits με μνήμη
στην υψηλότερη δυνατή θέση που δια­ •Mmi
θέτει. Αυτή αντιστοιχεί σε δεδομένα
3F Byte (δεκαεξαδικά) από την έξοδο ι— MMV1
12 V 5 V 5 V
της EPROM. Ό ταν αυτές οι πληροφο­
M M V2
ρίες φθάσουν στον αποκωδικοποιητή, H 1
τό τε η κύρια γραμμή επανατοποθέτη­ °7------------------ 00
σης βρίσκεται σε θέση HIGH (υψηλού -Γ 7 ^ -Ι
EPROM
τροφοδοτικό
δυναμικού), οπότε όλα τα δεδομένα
- Αο
του late διαγράφονται και οι λάμπες
σβήνουν. Στον πίνακα 2 φαίνεται ένα
μέρος του προγράμματος αυτής της
clock
διαδικασίας σε γλώσσα μηχανής. generator 09- .Οο
Όσον αφορά τον μετατροπέα δικτύ­
ου τώρα, αυτός αποτελείται από25 κυ­ δυαδικός απαριθμητής
10 bits
κλώματα ελέγχου με triac για να ανα­
βοσβήνουν τις λάμπες. Για λόγους οι­
κονομίας δεν συμπεριλήφθηκαν οπτο-
ζεύκτες. Μ ε άλλα λόγια, τό κύκλωμα Σχήμα 2: Λειτουργικό διάγραμμα της μονάδας ελέγχου φωτισμού οροφής dicko.

Σχήμα 3: Το πλήρες κυκλωματικό διάγραμμα της μονάδας ελέγχου φωτισμού

6 -3 4

Σχήμα 4. Το τυπωμένο κύκλωμα και η διάταξη των εξαρτημάτων για την μονάδα ελέγχου φωτισμού. Η συρμάτωση κοντά στα triac
πρέπει να γίνει με αγωγούς μεγάλης διαμμέτρου

C3=470n IC3 =4556

κατάλογος υλικών IC4 =556
C4,C9=10n
Αντιστάσεις C5 =4μ7/16V τανταλίου 105,1013=4093
R1 =470k C6, C7 =2n2 IC6... IC9 =4099
R2, R9...R33, R89=10k C8, C17... C21 =1 μ/16V τανταλίου 1010=7812
R3. R6, R7.R86=100k C10=100p/25V IC11 =7805
R4 =3k9 C12 =220p/25V 1012=7905
R5. R8 =68k C13, C15 =330n
R34... R58=1k C22, C23=6n8 Διάφορα
R59... R83 =390Q Tr1 = 2x12... 15 V/150mA
R84, R85, =47 ki/2 W Ημιαγωγοί μετασχηματιστής
R87, R88 =39k T1... T25=BC 547 B1 =100V/0.5 A ανορθωτική γέφυρα
R90 =4k7 T26=BC 516 (BY 164, BY 179)
P1... P3=1M lin D1,D2=DUG 51 =pushbutton, 240 V
D3...D6 =DUS 52 =spst 240V
Πυκνωτές Tri1...Tri25=TIC 206D (Texas) 53 =dpst 240V/13A
C1, C11, C14, C16=100n IC1 =2708 (EPROM) La 1..La25 = λυχνία
C2=1n IC2 =4040 (100 W maximun)
 m m m i
rnmmmmmmmmm
·Ι·Ι·Ι·Ι·Ι·Ι·Ι· H I
V i'4 J i'L 4;AjUL-U>·/.---- W g . ^ w i
5 im T T W T i f T ^ W
■«Mtfippw
συνδέεται κατ' ευθείαν στο δίκτυο
220V, άρα προσέχετε που βάζετε τα
χέρια σας!! (Περισσότερες λεπτομέ­
ρ ειες όταν φθόσουμε στα κατασκευα­
στικό).
Για να αποφευχθούν παρεμβολές του
δικτύου, τα triac διεγείρονται μόνο
όταν η τάση δικτύου διέρχεται από το
μηδέν. ΓΓ αυτό το θέμα φροντίζει ο
ανιχνευτής διέλευσης δια του μηδε-
νός. Το μόνο τμήμα του διαγράμματος
που δεν αναφέρθηκε ακόμη είναι το
τροφοδοτικό. Αυτό παρέχει 3 διαφ ορε­
τικ ές τάσεις: +5V, -5 V και +12V. Η
πρώτη απ' αυτές είναι για την τροφ ο­
δοσία του κυκλώματος γενικά, ενώ οι
·Ι·Ι«Ι·Ι·Ι·Ι·Ι · 1 Η · I·Γ Γ Ϊ Ί · Ι < Ι « ·
άλλες δύο τροφοδοτούν την EPROM.
Κυκλω ματικό διάγραμμα
Το πλήρες κυκλωματικό διάγραμμα
της μονάδας φαίνεται στο Σχήμα 3. Η
EPROM (IC1) είναι στα δεξιά του δια­
γράμματος. Ένα προσόν της χρησιμο­
ποίησης μνήμης αυτού του τύπου είναι
ότι δεν χάνονται οι πληροφορίες της
όταν διακοπεί η τροφοδοσία (όπως
στις RAM). Επίσης ότι μπορεί να τρο­
ποποιηθεί το πρόγραμμα (αντίθετα με
τις ROM και PROM). Όμως, το καθαυ­
τό πρόγραμμα της EPROM είναι κάτι
που θα αναλυθεί πιο κάτω.
Επιστρέφοντας στο κυκλωματικό
διάγραμμα παρατηρούμε ότι το IC2 ε ί­
ναι δυαδικός απαριθμητής 1 0 bit που
δίνει τις διευθύνσεις και κατευθύνει
την EPROM. Ο απαριθμητής ελέγχεται
χρονικό από τον ταλαντωτή που σχημα­
τίζει η πύλη Ν2. Μ ετά από κάθε παλμό
χρονισμού, ο δυαδικός απαριθμητής
αυξάνεται κατά μία μονάδα, έτσι όλα τα
περιεχόμενα της EPROM «διαβάζο­
νται» στη σειρά. Η ταχύτητα εκτέλεσ ης
κάθε εντολής προγράμματος ρυθμίζε­
ται μεταξύ 2Ηζ και 400 Ηζ με το ποτεν­
σιόμετρο Ρ 1 . Το πρόγραμμα μπορεί να
γίνει με ρυθμό μιας εντολής κάθε
φορά με τη χρήση του πιεστικού διακό­
 πτη S 1 υπό την προϋπόθεση ότι ο δια­
κόπτης S2 είναι στη θέση «βηματική
προώθηση». Τα δεδομένα που εμφανί­
ζονται στις εξόδους Q0....Q5 της
EPROM αποκωδικοποιούνται από τα
IC3a και IC 6 ... IC9. Τα δεύτερα περιέ­
χουν οκτώ latch. Οδηγούντες τα latch
από τις εισόδους AO... Α2, η τιμή του
Q5 («Ο» ή «1») που εμφανίζεται στην
είσοδο δεδομένων (D)oo δεδομένη
στιγμή, αποθηκεύεται στο latch υπό
την προϋπόθεση ότι η είσοδος δυνατό­
τητας (Ε) έχει τιμή λογικού μηδενός.
Αυτό σημαίνει ότι ένα latch αποθηκεύ­
ε ι τα δεδομένα μιας διευθύνσεως
(εντολής πρός την EPROM). Τα περιε­
χόμενα των latch εμφανίζονται στις
εξόδους QO... Q7 των IC6 ... IC9).
Οι έξοδοι QO... Q2 της EPROM ε λ έ γ ­
χουν τις εισόδους AO... Α2 καθενός
από τα latch. Οι έξοδοι Q3 και0 4 οδη­
γούνται σε αποκωδικοποιητή 2 /4
γραμμών (Ι03α) για τον καθορισμό του
ποια από τα latch θα ενεονοποιπθούν.
Αν π.χ πρόκειται να ενεργοποιηθεί το
IC8 , τότε η έξοδος Q3 της EPROM θα
είναι LOW ενώ η Q4 HIGH. Αυτό σημαί­
νει ότι η έξοδος Q2 του Ι03α θα είναι
LOW. Τα δεδομένα στην είσοδο D του
IC 8 (Q5 της EPROM) εκείνη τη στιγμή,
θα αποθηκευθούν σε οποιοδήποτε από
τα latch απευθύνεται η EPROM δια των
εξόδων Q0....Q4. Οι δυαδικές τιμές αυ­
τών των εξόδων αντιστοιχούν στις δ ε ­
καδικές ενδείξεις των εξόδων των
IC 6 ... IC9. Οι έξοδοι συνδέονται προς
τα 25 κυκλώματα ελέγχου με triac δια
των αντιστάσεων R9... R33. Ο ανιχνευ­
τής διέλευσης δια του μηδενός κατα­
σκευάζεται με βάση τις πύλες Ν5... Ν8
και δίνει στά triac οδήγησης (Τ 1 ... Τ25)
παλμό που διαρκεί μόνο 250με, δηλα­
δή για το τμήμα της περιόδου που η κυ-
ματομορφή διέρχεται από το μηδέν.
Μόνο τότε διεγείρονται τα triac και από
την στιγμή της διέγερσης συνεχίζουν
να άγουν επί μία ημιπερίοδο της τάσης
δικτύου. Με τον «σκανδαλισμό» των
triac τη στιγμή της διέλευσης από το
μηδέν ελαχιστοποιείται η ροή του ρεύ­
ματος και μειώνονται οι παρεμβολές
(παράσιτα) του δικτύου της ΔΕΗ στα
άλλα όργανα. Όπως προαναφέρθηκε,
η ταχύτητα εκτέλεσ η ς του προγράμμα­
τος καθορίζεται από την συχνότητα της
γεννήτριας χρονισμού Ν2. Για τις ανα­
γκαίες παύσεις μεταξύ εμφανίσεων
των σχημάτων, ή μεταξύ ακολουθιών
οχημάτων, πρέπει να αναστέλλεται η
λειτουργία γεννήτριας προσωρινά.
Αυτό κατορθώνεται δια των εξόδων
Q 6 ... Q7 της EPROM. Με προγραμμα­
τισμό των τιμών “ 0 1 ” και " 1 0 ” σ 'α υ τές
τις θέσ εις της μνήμης, διεγείρονται οι
μονοδονητές MMV1 και MMV2 του IC4
δια των εξόδων Q 1 και Q2 του δ εύ τε­
ρου αποκωδικοποιητή γραμμών 2 /4
(IC3b).
Οι έξοδοι των δύο μονοδονητών οδη­
γούνται στην πύλη NOR Ν1 η οποία
διακόπτει την γεννήτρια χρονισμού
όταν ένας τουλάχιστον από τους μονο­
δονητές έχει υψηλό δυναμικό εξόδου
(HIGH). Τότε ο απαριθμητής παύει να
οδηγείται και η «εικόνα» παραμένει
σταθερή για λίγο. Η διάρκεια των παλ­
μών του MMV1 ρυθμίζεται από 0,1 έως
1 , 2 δευτερόλεπτα με το ποτενσιόμε­
τρο Ρ3 ενώ η αντίστοιχη του MMV2
ρυβμίζεται μεταξύ 0,4 και 6 δευτερ ο­
λέπτων με το ποτενσιόμετρο Ρ2.
Μ ερικοί παρατηρητικοί αναγνώστες θα
απορούν για τη χρήση του δεύτερου
αποκωδικοποιητή γραμμών 2 /4 (IC3d).
Σίγουρα την δουλειά του μπορούν να
κάνουν και οι έξοδοι Q 6 , Q7 της
EPROM άμεσα, έτσι δεν είναι; Λάθος!
Μόλις πριν από την εξαγωγή νέων πλη­
ροφοριών από την EPROM , οι έξοδοι
βρίσκονται σε απροσδιόριστη - ασταθή
- κατάσταση για μικρό χρονικό διάστη­
μα. Προφανώς αυτό δυσκολεύει τα
πράγματα αν πρόκειται εκείνη τη στιγ­
μή να αποκωδικοποιηθούν δεδομένα.
Το δικτύωμα καθυστέρησης παλμών
R2 / C2 εξασφαλίζει ότι ο δυαδικός
απαριθμητής (IC2) δεν προσθέτει μο­
νάδες στη γραμμή πληροφόρησης της
EPROM μέχρι να απενεργοποιηθούν
τα IC3a και IC3d. (Ε=1). Τα IC3 και
IC3d ενεργοποιούνται (Ε=0) μόνο όταν
οι έξοδοι της EPROM είναι σταθερές.
Η διαδικασία έχει ως εξής: Οταν ο παλ­
μός χρονισμού της πύλης Ν2 είναι LOW
η έξοδος της Ν4 είναι HIGH απενεργο-
ποιώντας τα IC3a και IC3d. Λίγο αργό­
τερα, (R2/C2) ο δυαδικός απαριθμη-
τής δέχεται αυξητικές μονάδες και
ενημερώνεται η EPROM. Η συχνότητα
χρονισμού είναι τέτοια ώστε η έξοδος
της Ν 2 να παpαμέvειLOWμέχpι να στα­
θεροποιηθεί η πληροφορία στις εξό-
εξόδους της EPROM. Εν τούτοις, όταν
η έξοδος της Ν2 είναι να παραμένει
LOW μέχρι να σταθεροποιηθεί η πλη­
ροφορία στις έξοδους της EPROM. Εν
τούτοις, όταν η έξοδος της Ν 2 είναι
HIGH δεν επηρεάζει τον δυαδικό απα-
ριθμητή αλλά ενεργοποιούνται τα IC3
και IC4 μέσω της Ν4. Οι πληροφορίες
στις εισόδους αυτών των αποκωδικο-
ποιητών διοχετεύονται στις εξόδους
τους.
Το τροφοδοτικό της μονάδας ε λ έ γ ­
χου φωτισμού μπρούμε να το περιγρά­
φουμε σύντομα. Αποτελείται από μετα­
σχηματιστή, ανορθωτική γέφυρα, μερι­
κούς εξομαλυντικούς πυκνωτές και 3
ολοκληρωμένα κυκλώματα σταθερο­
ποίησης (IC10.. IC12) που παρέχουν
τάσεις +12V, +5V κ α ι-5 ν αντίστοιχα.
Είναι απαραίτητο να χρησιμοποιηθούν
τέτοιου τύπου σταθεροποιητικά σ' αυτό
το κύκλωμα, διότι διαθέτουν προστασία
κατά θερμικής υπερφόρτωσης και
κατά βραχυκλώματος. (Δεν υπάρχουν
ασφάλειες στο κύκλωμα). Οι τάσεις
+12V και -5 V απαιτούνται μόνο για την
EPROM και καθώς ολόκληρο το κύ­
κλωμα τραβάει πολύ λίγο ρεύμα, δεν
απαιτούνται ψύκτες.
Το πρόγραμμα
Προηγουμένως δόθηκε παράδειγμα
του τρόπου προγραμματισμού της
EPROM αλλά ανακεωαλαιώνουμε: Τα 5
λιγότερο σημαντικά bit (QO... Q4) κα­
θορίζουν σε ποιά από τις λάμπες απευ­
θυνόμαστε. Η δυαδική τιμή αυτών των
bit αντιστοιχεί στη δεκαδική «τιμή» της
λάμπας. Το έκτο bit (Q5) καθορίζει εάν
η εν λόγω λάμπα πρόκειται να ανάψει ή
να σβήσει. Αν το Q5 είναι HIGH (1). π
λάμπα θα ανάψει. Αν το Q5 είναι LOW
(Ο), η λάμπα θα σβήσει. Τα απομένοντα
δύο bit (Q 6 και Q7) επιλέγουν μια από
τις δύο πιθανές περιόδους καθυστέρη­
σης δια των Μ Μ ν ίκ α ι MMV2 αντίστοι­
χα. Ολα αυτά φαίνονται σαφώς στον
Πίνακα 2. Πλήρες (δεκαεξαδικό) πρό­
γραμμα της EPROM δίδεται στον Πίνα­
κα 3. Αυτό το πρόγραμμα μπορεί να δη­
μιουργήσει όλους τους σχηματισμούς
προβολής του Πίνακα 1. Με αυτές τις
επεξηγήσεις δεν πρέπει να σας δη-
μιουργηθούν προβλήματα κατά τον
προγραμματισμό.
Μερικές πρακτικές υποδείξεις
Οπως αναφέραμε προηγουμένως,
το κύκλωμα ελέγχου φωτισμού συν­
δέετα ι άμεσα προςτο δίκτυο 220V.
Επομένως είναι απαραίτητο να μην αγ­
γ ίζετε κανένα εξάρτημα όταν το σύ­
στημα είναι υπό τάση. Υπάρχει κίνδυ­
νος θανατηφόρας ηλεκτροπληξίας
ακόμη και στα σημεία χαμηλού δυναμι­
κού. Γι''αυτό το λόγο, το όλο κύκλωμα
πρέπει να εγκατασταθεί σε πλήρως μο­
νωμένο κουτί. Είναι δε, εξ ίσου σημα­
ντικό να έχουν πλαστικούς άξονες τα
ποτενσιόμετρα. Ολα τα κουμπιά και οι
διακόπτες του κυκλώματος πρέπει να
είναι κατάλληλα για 220 V εναλλασσό­
μενο, τουλάχιστον, ακόμη κι αν ε λ έ γ ­
χουν τάσεις 5V!! Δεν μπορούμε να
εξηγήσουμε καλύτερα ότι κ α ι το τ μ ή ­
μα χ α μ η λ ή ς τ ά σ η ς σ υ ν δ έ ε τ α ι
ά μ ε σ α με τ ο δ ί κ τ υ ο 2 2 0 V . Ο δια­
κόπτης S3 πρέπει όχι μόνο να αντέχει
σε τάση 220V αλλά και σε ρεύμα 13Α.
Προσοχή: οι κοινοί διακόπτες οικιακής
χρήσης ΔΕΝ αντέχουν σε τόσο μεγάλο
ρεύμα.
Η συνδεσμολογία της μήτρας των
λυχνιών είναι ένα άλλο θέμα ιδιαίτερα
σημαντικό. Πρέπει να χρησιμοποιηθούν
χονδρά καλώδια. Στην εικόνα 4 φαίνο­
νται το τυπωμένο κύκλωμα καθώς και η
διάταξη των εξαρτημάτων της μονάδας
ελέγχου φωτισμού. Εφ’ όσον τηρούνται
οι προδιαγραφές των εξαρτημάτων και
εφαρμόζονται οι οδηγίες μας, δεν θα
συναντήσετε πρόβλημα τοποθέτησης
ούτε θα χρειαστούν ψ ύκτες - ακόμη
και για τα triac. Η συρμάτωση κοντά
στα triac πρέπει να γίνει με χονδρό κα-
λώδιο - τουλάχιστον 1 mm, επειδή θα
διαρρέεται από μεγάλα ρεύματα. Ο
κοινός αγωγός των λυχνιών θα διαρ-
ρέετα ι επίσης από μεγάλα ρεύματα
(25χ100W =2500W , 2500:220=11,4Α)

Τελικά, δύο λόγια για την οροφή. Ο

κάθε ερασιτέχνης που «πιάνουν τα χέ­
ρια του» μπορεί να φ τιάξει τη δίκη του.
Φυσικά δεν υπάρχει λόγος να μη φ τιά­
ξει - αν προτιμά - μια μονάδα για το
τοίχο. Στη δεύτερη περίπτωση ευνο­
ούνται όσοι θέλουν μικρότερες διαστά­
σεις της εγκατάστασης, σμικρύνοντας
ακόμη και τις λάμπες που μπορούν να
Οικονομική
αντικατασταθούν από άλλες μικρότε­
ρης ισχύος. Μια που αναφέραμε τις λά­
μπες διευκρινίζουμε ότι είναι δυνατό
να χρησιμοποιηθούν 4 των 25 W αντί
απόψυξη
μιας των 100W. Μ’ αυτό τον τρόπο
έχουμε καλύτερη διάχυση, μόνο που
απαιτούνται και και 4 ντουί αντί για ένα
οε κάθε τετράγωνο. Αλλά γιατί μιλάμε
ψυγείου
για τετράγωνα; Είναι ανάγκη να προ-
σκολληθούμε στα τετράγωνα; Ό χι βέ­
βαια! Κάθε γεω μετρικό σχήμα, από τον
παγώνει τον λογαριασμό του ηλεκτρικού!
κύκλο μέχρι τα κανονικά πολύγωνα, Πολλά οικιακά ψυγεία είναι σήμερα εφοδιασμένα με στυστήματα αυτό­
μπορεί να χρησιμοποιηθεί. Το αποτέ­
ματης απόψυξης, Το λυώσιμο του πάγου που σχηματίζεται στην κατά­
λεσμα εξαρτάται μόνο από την ικανό­
τητα και το μεράκι του κατασκευαστή.
ψυξη επιτρέπει την αποδοτική λειτουργία του ψυγείου. Για την αυτόμα
Δεν πρέπει όμως να ξεχνάμε ότι οι λά­ τη απόψυξη χρησιμοποιούνται ηλεκτρικές αντιστάσεις που με τον τρό­
μπες εκπέμπουν ένα ποσό θερμότη­ πο που λειτουργούν, δημιουργούν όχι μόνο μεγάλη κατανάλωση ρεύ­
τας. Συνεπώς χρειάζεται ο ανάλογος ματος αλλά και αύξηση της θερμοκρασίας του ψυγείου - άρα ακόμη με
εξαερισμός καθώς και υλικά ανθεκτικά γαλύτερη κατανάλωση ρεύματος. Η ηλεκτρονική απόψυξη που περι­
σε όλες τις υψηλές θερμοκρασίες που γράφουμε είναι οικονομικότερη στη λειτουργία της από την συνηθι­
θα δημιουργηθούν. Το χρωματιστό δια­ σμένη αυτόματη απόψυξη.
φ ανές πλαστικό κάνει καλή διάχυση
και πολύ καλή κατανομή φωτός. Το
γυαλί είναι πολύ καλό αλλά μάλλον
ακριβό, ιδιαίτερα όταν δεν είναι κομμέ­
νο με ακρίβεια. Τα αποτελέσματα τονί­
ζονται ιδιαίτερα με τη χρησιμοποίηση
καθρεπτών ή κάπως παρόμοιων υλι­
κών. Αναμφίβολα οι αναγνώστες - επι­
χειρηματίες θα σκεφθούν και άλλες
εφαρμογές όπως π.χ. ο φωτισμός της
βιτρίνας ενός καταστήματος. Όπως και
να έχ ει το πράγμα, πρόκειται για μία
θαυμασια μονάδα οπτικών εναλλαγών
σε πολύ λογική τιμή. 44
Η λειτουργία των περισσοτέρων ψυ­
γείων βασίζεται στην συμπίεση ενός
πτητικού ρευστού (freon). To freon συ­
μπιέζεται σ' ένα ηλεκτροκίνητο συ­
μπιεστή και υγροποιείται. Κρτά την συ­
μπίεση αποβάλλεται από το freon θ ερ ­
μότητα, που ακτινοβολείται στο περι­
βάλλον από ένα ακτινοβολητή θερμό­
τητας που βρίσκεται συνήθως στην
πίσω πλευρά του ψυγείου. Το υγροποι­
ημένο freon περνάει από τις ψ υκτικές
επιφάνειες στο εσωτερικό του ψυγείου
και τις παγώνει, απορροφώντας την
θερμότητά τους, που προέρχεται από
το εσωτερικό του ψυγείου. Η συνεχής
απορρόφηση θερμοκρασίας από το
υγροποιημένο freon χαμηλώνει τελικά
την θερμοκρασία του εσωτερικού του
ψυγείου και των περιεχομένων του,
Σχήμα 2. Το κύκλωμά της ηλεκτρονικής απόψυξης. Με την βοήθεια του IC1, απόψυξη γίνεται κάθε 7 ,1 5 η 31 ώρες.
Ό ταν η θερμοκρασία στο εσωτερικό
κατέβει στο επιθυμητό όριο, ένας θερ­
μοστάτης διακόπτει την λειτουργία του
ηλεκτροκινητήρα που κινεί τον συμπιε­
στή.
Μ ετά παρέλευση χρόνου που εξαρ-
τάται από την επιφάνεια (και όχι τον
όγκο) του εσωτερικού του ψυγείου,
καθώς και από το κάθε πόσο ανοίγει η
πόρτα του ψυγείου, ο θερμοστάτης ξα­
ναβάζει σε λειτουργία τον ψυκτικό μη­
χανισμό. Οποτεδήποτε ανοίγει η πόρτα
του ψυγείου, μπαίνει σ' αυτό ζεστός
αέρας από το περιβάλλον, πλούσιος σε
υδρατμούς. Οι υδρατμοί συμπυκνώνο­
νται στις παγωμένες ψ υκτικές επιφά­
ν ειες στο εσωτερικό του ψυγείου και
κατόπιν μετατρέπονται σε στρώμα πά­
γου πάνω σ' αυτές. Καθώς ο πάγος
έχ ει υψηλή θερμική αντίσταση, η ανά­
πτυξή του πάνω στις ψ υκτικές επιφά­
ν ειες μειώνει την απαγωγή θερμότη­
τας από το εσωτερικό του ψυγείου.
Αυτό, μέσω του θερμοστάτη, προκαλεί
JA
J - m X U ~ L A
Tri 1
Α= 1 ώρα
Β= χρόνος απόψυξης
C= εκτός λειτουργίας
D= σε λειτουργία.
Σχήμα 3. Διάγραμμα χρονικής αντιστοιχίας των εξόδων 06, Q7, Q8 του IC1. Όταν οι τρεις
έξοδοι είναι Ο, γίνεται απόψυξη.
παρατεταμένη λειτουργία του η λ ε­
κτροκινητήρα, με συνέπεια την αύξηση
της ηλεκτρικής κατανάλωσης. Η θερα­
πεία του φαινομένου είναι το παροδικό
σταμάτημα της λειτουργίας του ψυ­
γείου, ώστε ο σχηματιζόμενος πάγος
να προλαβαίνει να λυώνει. Για να γίνει
κάτι τέτοιο, απλώς βγάζουμε το ψυγείο
από την πρίζα (και συνήθως ξεχνάμε ν’
αδειάσουμε το νερό που μαζεύεται
στην παγολεκάνη...)
Στα νεότερα ψυγεία, αντί να τα βγά­
ζουμε απ' την πρίζα, υπάρχει ένα (κόκ­
κινο συνήθως) κουμπάκι που όταν πιε­
στεί, σταματάει τον κινητήρα του ψυ­
γείου για όσο χρόνο χρειάζεται το λυώ-
σιμο των πάγων. Μετά, το ψ υγείο ξανα-
λειτουργεί αυτόματα. Πρόκειται για την
λεγάμενη ημιαυτόματη απόψυξη.
Η τελείω ς αυτόματη απόψυξη χρησι­
μοποιεί μια θερμαντική αντίσταση (15...
20 W) που ενεργοποιείται από τον θ ερ­
μοστάτη οποτεδήποτε σταματάει ο κι­
νητήρας του ψυγείου.
J l _ r L T L r Πριν όμως πάρετε το κολλητήρι σας
81158 3
Η θερμότητα που εκλύει αυτή η αντί­
σταση λυώνει τον πάγο που τείν ει να
σχηματιστεί. Έτσι, μετά από κάθε ψύξη
του θαλάμου του ψυγείου, επακολου­
θεί απόψυξη. Το μειονέκτημα της μ ε­
θόδου είναι η αυξημένη κατανάλωση
ηλεκτρικής ενέργειας που παρουσιάζει
το ψ υγείο αφού εκτός από την αντίστα­
ση, αναγκάζεται να λειτουργεί περισ­
σότερο καί ο κινητήρας για να ξαναψύ-
ξει το ψυγείο.
Το μόνο σίγουρο πάντως είναι η ανά­
γκη απόψυξης. Μια οικονομικότερη
λύση θα ήταν ο έλεγχος του θερμαντι­
κού στοιχείου από ένα εξω τερικό δια­
κόπτη. Στην πράξη, το εσωτερικό του
ψυγείου διατηρείται ικανοποιητικά χω­
ρίς πάγους αν γίνεται απόψυξη επί μισή
ώρα κάθε ημέρα. Συνήθως όμως ξε ­
χνάει κανείς να κάνει την καθημερινή
απόψυξη ευτυχώς που τα ηλεκτρονικά
διαθέτουν καλύτερη μνήμη...
θ α μπορούσαμε δηλαδή να φτιάξουμε
ένα κύκλωμα που ενεργοποιεί την αντί­
σταση για μια ώρα κάθε 7, 15 η 31
ώρες, όπως ταιριάζει καλύτερα στον
τύπο του ψυγείου.
και τα λοιπά σύνεργα περάστε από την
κουζίνα και βεβαιω θείτε ότι το ψυγείο
σας δ ιαθέτει αυτόματη απόψυξη. Αν
δεν δια θέτει αυτόματη απόψυξη, η διά­
ταξη που περιγράφουμε δεν μπορεί να
εφαρμοστεί ε λ έγ ξετε αν η αντίσταση
απόψυξης συνδέεται παράλληλα στον
θερμοστάτη, οπότε το ηλεκτρικό κύ­
κλωμα του ψυγείου σας θα είναι σαν
αυτό του Σχήματος 1. Με το άνοιγμα
των επαφών του θερμοστάτη, η αντί­
σταση μπαίνει σε σειρά με το χαμηλής
ωμικής αντίστασης τύλιγμα του η λ ε­
κτροκινητήρα. Το ρεύμα που περνάει
τώρα, αρκεί για την θέρμανση της αντί-
Κατάλογος εξαρτημάτων 4
Αντιστάσεις:
R1=470k
R2=680Q
R3= 10Μ
R4= 3M3
R5=220k
R6= 39k
R7= 1k
R8= 47Q/1W

Ημιαγωγοί
IC1= 4060
T 1= BC547
Tri 1= TIC 206D
D1 ...D4= 1N4001
D5= Zener 10V/400 mW
D6... D10= 1N4148

Πυκνωτές
C1=100p/25V
C2.C3=100h
C4. C5= 22μ/16V
C6= 100h/400V

Διάφορα
Tr 1= 12W50mA
F1= 100mA βραδείας τήξης με θήκη.
3 σφιγκήρες καλωδίων
1 πλαστικό κουτί Σχήμα 4. Το τυπωμένο κύκλωμα και η διάταξη εξαρτημάτων της ηλεκτρονικής απόψυξης.
1 τριπολικό κλέμα Η συσκευή να τοποθετηθεί σε ΠΛΑΣΤΙΚΟ κουτί.

στάσης, αλλά όχι και για την περιστρο­

φή του κινητήρα.
Αν δεν έ χ ε τε το ηλεκτρικό σχέδιο
του ψυγείου, καλύτερα να ψ άξετε με
το ωμόμετρο. Η αντίσταση και τα καλώ­
δια της είναι συνήθως κρυμένα. Βάλτε
το ψυγείο στην πρίζα και περιμένετε
μέχρι να σταματήσει ο κινητήρας. Ωμο-
μετρείστε. Αν το ωμόμετρο δ είξει άπει­
ρο, το ψ υγείο δεν διαθέτει αυτόματη
απόψυξη του τύπου που επιδέχεται με­
τατροπή για το κύκλωμα του άρθρου
μας. Αν το ωμόμετρο δείξει λίγα κΩ,
ψάξτε να βρείτε την καλωδίωση της
θερμαντικής αντίστασης. Συνήθως τα
καλώδια συνδέουν τον θερμοστάτη με
τον κινητήρα. Ένα απ’ τα καλώδια του
θερμοστάτη (δεν έχει σημασία ποιο απ’
τα δύο καλώδια) κόβεται και παρεμ­
βάλλεται το ηλεκτρονικό κύκλωμα σε
σειρά με την αντίσταση (βλέπε Σχήμα
1 ).
Σημείωση: Μην πειράζετε την καλω­
δίωση του ηλεκτροκινητήρα. Καλύτερα Φωτογραφία 1. Η συσκευή τοποθετείται σε πλαστικό κουτί. Προσέξτε τους σφιγκτήρες
να μην είναι το ψυγείο στην πρίζα στα εισερχόμενα καλώδια και την τριπολική κλέμα.
όταν αρχίσει η εργασία.
ρεί να ελεγχθεί με βολτόμετρο και ρο­ D8 και του Τ1. Επομένως, το Tri 1 στα­
Το κύκλωμα λόι χεριού. Αν βρείτε διαφορετικό χρό­ ματάει να άγει για 7 ώρες και έπειτα
νο, αλλάξτε την τιμή της R4. Κάθε έξο­ άγει για μια ώρα (βλέπε Σχήμα 3). To Tr
Το πλήρες κύκλωμα της ηλεκτρονι­ δος του IC1 είναι υποδιπλάσια σε συ­ 1 συνδέεται σε σειρά με την θερμαντι­
κής απόψυξης υπάρχει στο Σχήμα 2. χνότητα της προηγούμενής της. (Οι κή αντίσταση. Συνεπώς, γίνεται απόψυ­
Πρόκειται για ένα απλό χρονοδιακό­ πρώτες 5 έξοδοι δεν χρησιμοποιού­ ξη επί μια ώρα κάθε επτά ώρες λ ει­
πτη, βασισμένο στον δυαδικό, απαριθ- νται). Η έξοδος από το Q 6 έχει περίοδο τουργίας, και πάντοτε όταν ο κινητήρας
μητή 4060. Το 4060 έχ ει ένα ενσωμα­ 2 ώρες (1 ώρα LOW, 1 ώρα HIGH). Η έχει σταματήσει. Αν ο κινητήρας ξε κ ι­
τωμένο ταλαντωτή που στην έξοδο του έξοδος Q7 γίνεται HIGH στο αρνητικό νήσει πιο γρήγορα, μέσω του θερμο­
(Q10) παρέχει παλμό περιόδου 112 μέτωπο του σήματος του Q 6 . Το ίδιο γί­ στάτη, η απόψυξη σταματάει για άλλες
sec περίπου για τις τιμές των R4, C4, νεται στην έξοδο Q 8 . επτά ώρες. Αν ύστερα από μερικές
και C5. Η τάση στην ακίδα 9 αλλάζει Οι έξοδοι Q 6 , Q7, Q 8 ελέγχουν το ημέρες λειτουργίας δεν έχ ει μείνει κα­
επομένως στάθμη κάθε 56 sec. Μπο­ triac )Tri 1) μέσω των διόδων D 6 , D7, θόλου πάγος στην κατάψυξη (εξαρτά-
6 -4 0
------------------------------------------------------- ο
ται από το κάθε πότε ανοίγει η πόρτα
του ψυγείου) μπορεί να συνδεθεί στο
κύκλωμα η δίοδος D9 κάνοντας την γε- KC
φύρωση B 1 στς Σχήμα 2. Τώρα απόψυ­ λε
ξη θα γίνεται κάθε 15 ώρες. Γεφυρώ- VC
νοντας το Β2, η απόψυξη γίνεται κάθε Οί
31 ώρες. ψ
Για καλύτερη σταθερότητα της συ­ Ρ«
χνότητας χρονισμού, το IC1 τροφοδο­ ι ντ
τείται με τάση σταθεροποιημένη από τη
Zener D5. Το δικτύωμα R 1/C 3 εξα­
σφαλίζει τον μηδενισμό του απαριθμη-
τή οποτεδήποτε το ψυγείο μπαίνει
στην πρίζα, ώστε να γίνεται πάντοτε
0= κινητήρας 135W
εσωτερικό φως
Β= θερμοστάτης
διάταξη
απόψυξη πριν την λειτουργία του κινη­ D= διακόπτης πόρτας

υπ
Κόψτε ένα από αυτά τα καλώδια
τήρα για πρώτη φορά.
Σχήμα 1. Αν το ηλεκτρικό κύκλωμα του
ψυγείου σας είναι αυτό, μπορείται να χρη­ ε
σιμοποιήσετε την ηλεκτρονική απόψυξη.
Κατασκευή λί
Σας έχει τύχει να ξεχάσετε πολύ- γ
Το Σχήμα 4 δείχνει το τυπωμένο κύ­ Μ ετά από προσεκτικό έλεγχο, το
ψυγείο μπορεί να ξαναμπεί στην πρίζα,
τιμά αντικείμενα που χάθηκαν τε­
κλωμα και την διάταξη εξαρτημάτων
της συσκευής. Η τοποθέτηση των οπότε ο κινητήρας θα πρέπει ν’ αρχίσει
λικά όπως μια τσάντα με χρήματα
εξαρτημάτων στο τυπωμένο δεν θα να λειτουργεί. Αν μετά από μερικές ή άλλα πολύτιμα πράγματα ή ακό­
πρέπει να παρουσιάσει δυσκολίες. ημέρες η κατάψυξη δεν έχ ει πίασει μη και το πορτοφόλι σας. Βαρεθή­
Αφήστε την γεφύρωσι των Β1 και Β2 ακόμη πάγο, γεφυρώστε το Β 1 ώστε να κατε να ψάχνετε και να μη θυμά­
για αργότερα. To triac δεν χρειάζεται γίνει ακόμη πιο οικονομική η λειτουρ­ στε που έχετε αφήσει μερικά
ψυγείο. γία του ψυγείου. Μπορείτε να γεφυρώ- πράγματα;
Όπως φαίνεται από το κύκλωμα, δεν σετε και το Β2 αλλά αν αρχίσουν να Για όλους εσάς υπάρχει τώρα ο
υπάρχει κοινός αγωγός στο τροφοδο­ αναπτύσσονται μερικά mm πάγου στην υπενθυμητής που περιγράφουμε.
τικό - κι έτσι πρέπει! Τοποθετείστε το κατάψυξη, το Β2 θα πρέπει να αφαιρε-
Αποτελείται από ένα μικρό δέκτη
κύκλωμα σε πλαστικό κουτί και χρησι­ θ εί και πάλι. Αν κι αυτό δεν βοηθήσει,
αφαιρέστε και το Β1. Ο πειραματισμός
τσέπης και από έναν ακόμη μικρό­
μοποιείστε πλαστικές βίδες και παξιμά­
δια για την στήριξη του. Στο εσωτερικό εδώ είναι αναγκαίος, γιατί εξαρτάται
τερο πομπό. _
του κουτιού μπαίνει και μια κλέμα για από τον τύπο του ψυγείου.
τρεις αγωγούς και στερεώ νεται κι αυτή Προσοχή: Παρά την ύπαρξη του μ ε­
με πλαστική βίδα. Οι αγωγοί που μπαί­ τασχηματιστή, το κύκλωμα μπορεί να
νουν στο κουτί θα πρέπει να στερεω ­ προκαλέσει θανατηφόρο ηλεκτροπλη­
θούν με πλαστικούς σφιγκτήρες στο ξία, επειδή συνδέεται με τη φάση μέσω
εσωτερικό του κουτιού. της θερμαντικής αντίστασης. Μ
Η σύνδεση του κουτιού στο ψυγείο
γίνεται έτσι:
Βγάλετε το ψυγείο από την πρίζα και
κόψ ετε τον αγωγό τροφοδοσίας στο
σημείο που θα παρεμβληθεί η η λε­
κτρονική απόψυξη (δηλαδη, έξω από
το ψυγείο). Η άκρη του κυκλώματος με
το φις μπαίνει στο κουτί και συνδέεται
από την μια μεριά της κλέμας. Η άλλη
κομένη άκρη του καλωδίου τροφοδο­
σίας συνδέεται από την άλλη μεριά της
κλέμας, χρώμα προς χρώμα, με το υπό­
λοιπο καλώδιο. Ο μετασχηματιστής
τροφοδοσίας της ηλεκτρονικής από­
ψυξης τροφοδοτείται από την κλέμα,
(από την φάση και τον ουδέτερο). Προ­
σέξτε να μην τον συνδέσετε κατά λά­
θος με τη γείωση. Η ασφάλεια μπαίνει
σε σειρά με το πρωτεύον του μετασχη­
ματιστή. Στα σημεία Α και Β της πλα-
κέττας συνδέεται ένα διπολικό καλώ­
διο (με διπλή μόνωση).. Η άλλη άκρη
αυτού του καλωδίου συνδέεται μέσα
στο ψυγείο σε σειρά με το κομμένο κα­
λώδιο του θερμοστάτη. Δεν έχ ει σημα­
σία η πολικότητα, αλλά σιγουρευτείτε
ότι πρόκειται για το σωστό καλώδιο
πριν το κό ψ ετε (βλέπε Σχήμα 1). Η όλη
διάταξη μπορεί να στερεω θεί στο πίσω
μέρος του ψυγείου.
Ο πομπός
Οταν η απόσταση ανάμεσα σε σας
και τα πράγματά σας υπερβεί ένα όριο,
λειτουργεί αυτόματα ένα σύστημα συ­
ναγερμού που σας πληροφορεί ότι χά­
σατε, πετάξατε, ξεχάσατε ή σας έ κ λ ε ­
ψαν το αντικείμενο που σας ενδ ια φ έ­
ρει. Ο πομπός είναι ένας απλός ταλα­
ντωτής μικρής, ισχύος συνεζευγμένος
σε μια μικρή βροχοειδή κεραία. Μη επι­
τρέποντας στην αντίσταση ακτινοβο-
ενθύμισης
λιας να έχ ει πολύ μικρή τιμή, κατ' ανά­
γκη η συχνότητα λειτουργίας ανεβαίνει
στο ραδιοφωνικό φάσμα για να καταλή­
ξουμε στη συχνότητα των 42 MHz, λο­
γική τιμή συμβιβασμού ανάμεσα στην
περιοχήτων βραχέων και στην περιοχή
συχνοτήτω εκπομπής της τηλεόρασης
VHF.
Το κύκλωμα έχει τη δυνατότητα λει­
τουργίας με τάση τροφοδοσίας 1 V
αλλά για καλύτερα αποτελέσματα συνι-
στάται τροφοδοσία 1,5-9V που αναμφί­
βολα μπορεί να παρασχεθεί από ένα ή
δύο στοιχεία Νικελίου-Καδμίου.
Ο δέκτης
Ο δ έκτης της διάταξης υπενθύμισης
είναι μια σχεδιάση TRF απλούστατη
στην κατασκευή. Αποτελείται από ένα
ενισχυτή RF σε συνδεσμολογία casco-
de, ενα φωρατή με δίοδο, ένα σκανδα-
λιστή Schmidt και ένα ασταθή πολυδο-
νητή. Ο ήχος παράγεται από ένα πιε-
ζοηλεκτρικό βομβητή (π.χ Τοκο). Οταν
ο δ έκτης βρίσκεται στο βεληνεκές του
πομπού, η έξοδος από τον φωρατή θα
είναι ισχυρή. Αυτό σημαίνει ότι η έξο ­
δος του σκανδαλιστή Schmidt θά είναι
ασθενής και ο ασταθής πολυδονητής
θα παύει να λειτουργεί.
Μόλις χαθεί το σήμα εισόδου από το
δέκτη δεν θα υπάρχει σήμα εξόδου
από τον φωρατή και ο σκανδαλιστής
Schmidt θα δώσει ισχυρούς παλμούς
ώστε να λειτουργήσει ο πολυδονητής.
Ευθυγράμμιση
Η ευθυγράμμιση πομπού και δέκτη
ακολουθεί την εξής διαδικασία.
1. Συνδέστε ένα βολτόμετρο συνε­
χούς μεταξύ της αναστρέφουσας εισό­
δου (-) του σκανδαλιστή Schm idt και
της γης.
2. Συντονίστε τον πομπό για μέγιστη
ένδειξη του βολτομέτρου. Αρχικά η
απόσταση πομπού - δέκτη πρέπει να
είναι αρκετά μικρή.
1,5 ... .9 ν
3. Οι πυκνωτές «τρίμμερ» του δέκτη,
ρυθμίζονται για μέγιστη ένδειξη του
οργάνου. Σ’ αυτό το στάδιο της διαδι­
κασίας η απόσταση πομπού - δέκτη δεν
πρέπει να είναι πολύ μικρή για να απο­
φευχθούν φαινόμενα ανεπιθύμητων
συζεύξεων.
4. Η παραπάνω διαδικασία πρέπει να
επαναληφθεί για να εξασφαλισθεί η
άριστη ευθυγράμμιση. Αυτό είναι απα­
ραίτητο διότι η έξοδος του πομπού
εξαρτάται από την συχνότητα (εξ αιτίας
της βροχοειδούς κεραίας), ενώ η συ­
χνότητα ταλαντώσεων είναι σταθερή.
5. Η απόσταση στην οποία πρέπει να
δ ιεγερ θεί το σύστημα συναγερμού
ρυθμίζεται με το προρυθμιζόμενο πο­
τενσιόμετρο. Η κεραία του δέκτη είναι
ίδια με εκείνη του πομπού χωρίς μ ε­
σαία λήψη.
Πρέπει να έχ ετε υπ' όψη ότι με την
χρήσή των βροχοειδών κεραιών πα­
ρουσιάζονται φαινόμενα κατευθυντι-
κότητας. Παρόμοια φαινόμενα παρου­
σιάζονται όταν υπάρχουν μεγάλα αγώ­
γιμα (μεταλλικά)αντικείμενα κοντά στη
συσκευή και δρουν σαν ανακλαστήρες.
Σαν υποσημείωση πρέπει να πούμε
ότι η απουσία καλής επιλεκτικότητας
του δέκτη και η έλλειψ η συστήματος
κωδικοποίησης περιορίζει τον αριθμό
των χρησιμοποιούμενων συσκευών
υπενθύμισης ανά μονάδα επιφάνειας.
6 ... 9 V
 δείκτης αιχμών για μεγάφωνο
Στις ημέρες μας σχεδόν όλα τα μεγάφωνα παρουσία συν αξιόλογη -
ευτυχώς - ανθεκτικότητα στους λαθεμένους χειρισμούς και στην κακο-
μεταχείρηση. Εν τούτοις μπορούν να παρουσιαστούν προβλήματα στο
χώρο ακρόασης όταν η ένταση είναι τόσο μεγάλη ώστε να αρχίσει η
ψαλίδιση. Τότε αυξάνει ι πολύ η παραμόρφωση και εμφανίζονται ανεπι­
θύμητες αρμονικές. Αυτό το φαινόμενο δεν είναι απλώς ενοχλητικό
αλλά και επικίνδυνο για τα τουίτερ που μπορούν να καταστραφούν.
Σαν μέτρο προστασίας μπορεί να χρησιμοποιηθεί ο δείκτης αιχμών ή
ψαλίδισης που περιγράφουμε εδώ και συνιστά μια ηλεκτρονική διάτα­
ξη που δεν περιλαμβάνεται ακόμη στην πλειονότητα των ενισχυτών της
αγοράς.
1 γιστη αιχμή τάσης) ρυθμίζεται μεταξύ
Σχήμα 1: Το κυκλωματικό διάγραμμα του δείκτη.
Ο δείκτης κορυφών μπορεί να συν­
δ εθ εί ε ίτε άμεσα στην έξοδο του εν ι­
σχυτή ε ίτε να ενσωματωθεί στο ηχείο
μια και δεν απαιτείται ξεχωριστό τρο­
φοδοτικό.
Το κύκλωμα αποκρίνεται σε αιχμές
πολύ μικρής διάρκειας και γι’ αυτό το
λόγο είναι εξαιρετικά κατάλληλο για να
μας ειδοποιήσει ότι η ένταση είναι μ ε­
γάλη και είναι πιθανό σε ένα δυνατό
μουσικό «πέρασμα» να παρουσιαστεί
ψαλίδιση. Μ' άλλα λόγια το κύκλωμα
δεν είναι μόνο δείκτης υπερφόρτωσης
εφόσον δρά ακόμη και προληπτικά. Η
μεγίστη στάθμη ισχύος στην οποία
αποκρίνεται το κύκλωμα (δηλαδή η μέ-
15 και 125 W που αντιστοιχεί σε τάσεις
14-45V σε αντίσταση ηχείου 8 Ω. Ένα
LED ανάβει όταν ο ενισχυτής αποδώσει
στιγμιαία όλη τη ισχύ του, έτσι ώστε ο
ακροατής να αντιληφθεί ότι η ένταση
αρχίζει να υπερβαίνει τα όρια ασφά­
λειας. Αν τό LED αναβοσβήνει σπάνια,
τό τε όλα πάνε καλά, αν όμως παραμέ­
νει αναμμένο τό τε πρέπει να χαμηλώ­
σουμε λίγο την ένταση του ενισχυτή.
Το κυκλωματικό διάγραμμα του δ εί­
κτη φαίνεται στο Σχήμα 1. Η τροφοδο­
σία του γίνεται από τον πυκνωτή C1 ο
οποίος φορτίζεται μέσω της R1 και της
D1 από την έξοδο ισχύος του ενισχυτή.
Η ημιανόρθωση είναι ικανοποιητική
αφού μπορούν να χρησιμοποιηθούν συ­
νηθισμένα τρανζίστορ των 45 V.
Ό ταν δεν υπάρχει σήμα στην είσοδο
όλα τα τρανζίστορ είναι σε κατάσταση
αποκοπής και πρακτικά δεν διέρχεται
ρεύμα από τον C2. Ό ταν όμως το σήμα
εισόδου υπερβει μια προκαθορισμένη
τιμή (που εξαρτάται από τη ρύθμιση του
Ρ1) η τάση στον κόμβο R2-R3 θα φθά-
σει μια στάθμη στην οποία το Τ1 θα αρ­
χίσει να άγει.Έτσι γίνεται αγώγιμο και
το Τ2 με αποτέλεσμα ο C1 να φορτι-
σθεί ταχύτατα. Η αντίσταση R7 έχ ει πε-
ριληφθεί για να εμποδίσει την υπέρβα­
ση του μέγιστου επιτρεπτού ρεύματος
συλλέκτη του Τ2. Τα τρανζίστορ Τ3 και
Τ4 θα άγουν τότε, και θα ανάψει το
LED D5. Το ρεύμα δια του LED θα δια­
τηρηθεί από το C2 στα 20mA ανεξάρ­
τητα απο τις διακυμάνσεις του σήματος
μεγαφώνου. Ό ταν η τάση εισόδου πέ­
σει κάτω από την προκαθορισμένη
στάθμη τα Τ1 και Τ2 αποκόπτονται. Εν
τούτοις το LED παραμένει αναμμένο
 6 -4 3

για λίγο μέχρι να εκφορτισθεί ο C 1 δια

των R7 και R8 .
μια μινι-γεννήτρια RF Ό σοι ραδιοερασιτέχνες κατασκευά­
ζουν μόνοι τους τις συσκευές τους, ε ί­
Η κατασκευή δεν παρουσιάζει προ­
βλήματα αν χρησιμοποιηθεί το τυπωμέ­
για τις ζώνες 2m, ναι σίγουρο πως κάποτε θα χρειαστούν
μια γεννήτρια για την ευθυγράμμιση
νο κύκλωμα του Σχήματος 2. Συνιστά- 70cm και 23cm κάποιου δέκτη. Μια γεννήτρια RF απ’
ται η χρησιμοποίηση LED μεγάλου με­ αυτές που κυκλοφορούν στο εμπόριο
γέθους για καλύτερη ορατότητα. Η To μικρό κι εύκολο κύκλωμα που θα ήταν βέβαια ιδανική, αλλά θα κόστι­
ρύθμιση γίνεται'ω ς εξής: Αν είναι γνω­ παρουσιάζουμε θα σας φανεί ζε αρκετά χρήματα. Στις περισσότερες
στή η μέγιστη ισχύς του ενισχυτή, τότε ιδιαίτερα χρήσιμο στον πρόχειρο περιπτώσεις η δουλειά μπορεί να γίνει
η μέγιστη τάση υπολογίζεται με την έλεγχο η ευθυγράμμιση συσκευ­ απλούστερα και πολύ φθηνότερα. Το
ακόλουθη σχέση: ών που λειτουργούν στις περιο­ μόνο που χρειάζεται είναι ένα σταθερό,
χές 2m, 70cm και 23cm. Η θεμε­ αξιόπιστο σήμα στην επιθυμητή περιο­
χή συχνοτήτων. Κάτι τέτοιο μπορεί να
νμεγ= ^ 2Ρμεγ. χ R ηχείου. λιώδης συχνότητα της γεννήτριας
:νι- παραχθεί από ένα κρυσταλικό ταλα­
είναι 9 MHz, αλλά παρέχει αρμο­ ντωτή που να επιδέχεται διαμόρφωση
,είο
Συνδέστε το κύκλωμα του δείκτη νικές που φθάνουν στα GHz. χρη­ φάσης και στενού εύρους FM. Το θέμα
DO-
σε ένα σταθεροποιημένο τροφοδοτικό σιμεύει για τον έλεγχο δεκτών FM των πολλών περιοχών συχνοτήτων
ιές (ο θ ετικός πόλος στο Α) και ρυθμίστε και SSB. αντιμετωπίζεται αξιοποιώντας τις αρ-
το τη στάθμη συνεχούς τάσης στην τιμή
να που υπολογίσατε. Ο δρομέας του Ρ1
αε- πρέπει να στραφεί μέχρι το σημείο που
ιτό
τεί
ιμα
το LED μόλις ανάβει. Κατά τη διάρκεια
αυτής της εργασίας φροντίστε να μην
ανάβει συνεχώς το LED επί πολλή ώρα
Γεννήτρια ελέγχου RF
ης για να μην υπερθερμανθεί το Τ4. Μόλις
μονικές του ταλαντωτή. Στην περίπτω­
Η ρυθμιστεί η στάθμη ψαλίδισης, το κύ­
σή μας, ο ταλαντωτής έχει θεμελιώδη
3ία κλωμα μπορεί να συνδεθεί σε μια από
συχνότητα 9ΜΗζ αλλά οι αρμονικές
ιέ- τις εξόδους ισχύος του ενισχυτή ή σε
του φθάνουν στα 6 Ηζ, παρ' όλο που
ιξύ ένα ηχείο. Η διάταξη μπορεί να τροπο­
χρησιμοποιείται το BCS47 Β!
ϊΐς ποιηθεί ώστε αντί να ανάβει LED, να
Οι αρμονικές της γεννήτριας μπο­
να ακούγεται κουδούνισμα.
ρούν να χρησιμοποιηθούν στις περιο­
?ει χές VHF και VHF. Η τρίτη αρμονική ε ί­
: Ο
ναι στα 27 MHz (CB). Η 16η αρμονική
ση είναι στα 144.08 ΜΗζ (ζώνη 2 μέτρων).
ά- Η 48η αρμονική είναι στα 432.24 MHz
ια. Κ α τά λογος υλικών
(ζώνη 70 cm). Η 144η αρμονική είναι
έ- στα 1296,72 MHz (ζώνη 23cm).
ώ- Αντιστάσεις
Το κύκλωμα μπορεί επίσης να χρησιμο-
R1=100Ω
:ί- R2= 27k
ο- R3=5k6
ο R4=2k7
R5=8k2
* , R6= 39k
η·
ίή R7=220Ω
υ­ R8= 1M
R9=3k3
ιό R10= 27Ω
πη R1= 100k ποτενσιόμετρο
□I
ια Πυκνωτές
η C1=100n
ιμ C2= 220 pF/50V
1-
>- Ημιαγωγοί
τι D 1=1N4004
ι- D2, D3, D4= 1N4148
T1,T3,T4,= BC 547B
I- T2= BC557B
ς
II M
ο

1
/
Τχήμα 1 Τοτυπ ω μένο κύκλωμα και η διάταξη εξαρτημάτων της μίνι - γεννήτρια ς RF
5
Σχήμα 2. Το κύκλωμα της μίνι γεννήτριας RF
ποιηθεί για τον έλεγχο επεξεργαστών
ψωνής (speech processors).
Το κύκλωμα
Το πολύ απλό κύκλωμα της διάταξης
υπάρχει στο Σχήμα 1. Ο ταλαντωτής
που σχηματίζεται γύρω από το Τ 1 είναι
τύπου Colpitts, με κρύσταλο τρίτης
υπέρτονης συχνότητας 27ΜΗζ, που
τώρα ταλαντώνει στην θεμελιώδη συ­
χνότητα, δηλαδή στα 9ΜΗζ. Τα 9ΜΗζ
είναι πολύ βολική συχνότητα, επειδή οι
αρμονικές τους πέφτουν μέσα στις ρα-
διοερασιτεχνικές περιοχές συχνοτή­
των. Η πρακτική συχνότητα ταλαντώ­
σεων του κρυστάλου δεν είναι ακριβώς
9ΜΗζ. Η απαιτούμενη συχνότητα ταλα­
ντώσεων είναι 9005,000 κΗζ και επι­
τυγχάνεται με τη βοήθεια του μεταβλη­
τού πηνίου L 1 .
Η Varicap D1 επιτρέπει την κατά συ­
χνότητα η φάση διαμόρφωση του κρυ-
σταλικού ταλαντωτή. Ο βαθμός δια­
μόρφωσης ελέγχεται από το Ρ1 και
φυσικά δεν είναι πολύ μεγάλος, αφού
πρόκειται για κρυσταλικό ταλαντωτή.
Πάντως αρκεί για τον έλεγχο δεκτών
στενής ζώνης FM (NFM).
Ο έλεγχος των δεκτών SSB γίνε­
ται διαμορφώνοντας το σήμα του ταλα­
ντωτή κατά φάση. Η διαμόρφωση φά­
σης (ΡΜ) γίνεται διαφορίζοντας το
σήμα FM μέσα από τόν πυκνωτή C1 και
το Ρ 1 (σταθερά χρόνου C1 - Ρ1 =
39psec που αντιστοιχεί σε συχνότητα
γόνατου 4077 Hz). Ο διακόπτης S1
παράλληλα στον C1 μετάγει από ΡΜ σε
NFM και αντίστροφα.
Για την παροχή πολύ χαμηλού σήμα­
τος στην είσοδο δεκτών δεν χρησιμο­
ποιείται όπως συνήθως εξασθενητής,
επειδή ο ταλαντωτής παρέχει πολύ
σταθερό σήμα ακόμη και σε πολύ μικρό Κ ατάλογος εξαρτημάτων
πλάτος. Αντιστάσεις
Η μείωση του πλάτους ταλαντώσεων R1,R2, R4= 220k
γίνεται αυξάνοντας την αντίσταση σε R3=5k6
R5=220Ω
σειρά τον εκπομό του Τ 1 . Ρυθμίζοντας
R6=68Ω
τα Ρ2 και Ρ3, το μέγιστο σήμα εξόδου R7, R8= 3k3
στη συχνότητα 144,08 MHz, (ζώνη 2 P1= 10k γραμικό
m) είναι περίπου 1 m και το ελάχιστο P2= 100k γραμμικό
περίπού 0,03 mV. P3= 100k γραμμικό
Πυκνωτές:
Κατασκευή C1=3n9
C2=560n
Το τυπωμένο κύκλωμα υπάρχει στο C 3 =120p
Σχήμα 2. Το πηνίο L1 γίνεται με 22 C4=68p
σπείρες βερνικωμένου χάλκινου σύρ­ C5= 1h κεραμικός
ματος 0 , 2 mm τυλιγμένο σε πυρήνα C6= 10μ/16ν (τανταλίου).
Kaschke τύπου Κ 3 /7 0 /1 0. C7, C8= 1 0 0 μ/ 3 5 ν
C9, C10=47h
Ισοδύναμο μπορεί να χρησιμοποιηθεί
ένα μεταβλητό πηνίο 4,7μΗ π.χ της Ημιαγωγοί
Τοκο. T1= BC 547 B
Παρ' όλο που το κύκλωμα θα δού­ D1= BB 105 (BA 102)
λευε και με μια μπατταρία 9V, τα Σχή­ D2=LED
ματα 1 και 2 συμπεριλαμβάνουν σταθε­ IC1 = 78 L12
ροποιημένη διάταξη τροφοδοσίας. Ο B1= B40 L500 στρογγυλή
μετασχηματιστής τροφοδοσίας δεν
μπαίνει στην πλακέττα. Μην τον τοπο­ Διάφορα
X1= Κρύσταλος 27,005 MHz
θ ετήσ ετε ακριβώς δίπλα στο L1, διότι
L1 = 4,7 μΗ (βλέπε κείμενο)
θα αποκτήσετε μόνιμη διαμόρφωση Tr1= 220V/24V-25mA μετ/στής
του ταλαντωτή με βόμβο 50Ηζ που S 1= διακόπτης 1P 2T
μάλλον δεν θα σας αρέσει... S2= διακόπτης 2P 2T τροφοδοσίας
Γι' αυτόν τον λόγο θα πρέπει να πα­
ρεμβληθεί ένας ηλεκτρομαγνητικός
θώρακας μεταξύ του L1 και του μετα­
σχηματιστή μέσα στο κουτί που θα τα
τοποθετήσετε. (Πάντως μην ξεχνάτε
ότι υπάρχουν και μπατταρίες 9V στο
εμπόριο, που παρέχουν άνετα τα 2 mA
που καταναλίσκει το κύκλωμα. Ο νοών
νοείτω...). Μ