Politechnika Wrocławska KMBiIM – ZWM Materiały dydaktyczne

2. Przemieszczenia belek zginanych

Metoda Obciążeń Wtórnych (MOW)
2.1. Główne kroki postępowania
Aby wyznaczyć MOW przemieszczenia (ugięcia, kąty obrotu) w analizowanej belce należy:
A) wyznaczyć wykres momentów dla analizowanej belki
B) skonstruować schemat statyczny Abelki wtórnej
C) obciążyć belkę wtórną obciążeniem o takim samym charakterze, wartościach, jednostce, jak
wykres momentu dla analizowanej belki (q ∗ = My )
szczegółi siły
D) wyznaczyć momenty zginające A tnące w belce wtórnej, w miejscach poszukiwanych prze-
mieszczeń w analizowanej belce
E) wyznaczane przemieszczenia w analizowanej belce to w = M T
∗ ∗

EI
, kąt obrotu ϕ=
EI
UWAGA
W trakcie wyznaczania przemieszczeń MOW mamy do czynienia z analizowaną
belką i belką wtórną. Aby nie mylić sił, reakcji, sił wewnętrznych dla tych belek,
ustalamy, że wszystko, co związane jest z belką wtórną, będziemy oznaczali górnym
indeksem (·)∗. Na przykład M ∗ – moment zginający w belce wtórnej, T ∗ – siła
tnąca w belce wtórnej.

2.2. Schemat belki wtórnej B

Idea konstruowania schematu belki wtórnej wynika z zależności przedstawionych w podpunkcie E).
Jeżeli znamy kinematyczne (prze-
mieszczeniowe) warunki brzegowe schemat schemat
analizowanej belki, to tym sa- analizowanej belki belki wtórnej
mym znamy kinetyczne (siłowe)
warunki brzegowe belki wtórnej. w=0 M∗ = 0
Ze wzoru: ϕ 6= 0 T ∗ 6= 0
M∗
w= w 6= 0 M ∗ 6= 0
EI
wynikają zależności: ϕ=0 T∗ = 0
w = 0 ⇒ M∗ = 0 w=0 M∗ = 0
w 6= 0 ⇒ M ∗ 6= 0 ϕ=0 T∗ = 0
natomiast z zależności: w 6= 0 M ∗ 6= 0
T∗
ϕ 6= 0 T ∗ 6= 0
ϕ=
EI ML∗ = 0
wL = 0
wynikają: wP = 0 MP∗ = 0
ϕ = 0 ⇒ T∗ = 0 ϕL = ϕP TL∗ = TP∗
ϕ 6= 0 ⇒ T ∗ 6= 0 wL = wP ML∗ = MP∗
Ustalmy więc, jak schemat belki ϕL 6= ϕP TL∗ 6= TP∗
wtórnej zależy od schematu ana-
lizowanej belki.

opracował: Zespół Wytrzymałości Materiałów (listopad 2020) 15

Politechnika Wrocławska KMBiIM – ZWM B Materiały dydaktyczne

2.3. Przykładowe rozwiązanie

2.3.1. Treść zadania P
Dla pręta wspornikowego obciążonego siłą A EI
skupioną w połowie rozpiętości metodą ob-
ciążeń wtórnych (MOW) wyznaczyć ugięcie z
x
i kąt obrotu osi belki w punkcie A . B
l l

2.3.2. Momenty zginające w analizowanej belce

szczegół A
Dla analizowanej belki wyznaczamy wykres
momentów zginających My . Pl
Dla tak elementarnej belki możemy od razu My
narysować gotowy wykres.
2.3.3. Schemat statyczny belki wtórnej
Konstruujemy schemat belki wtórnej korzy-
stając z zasad podanych w punkcie 2.2.
Pełne utwierdzenie w analizowanej belce
daje nam w belce wtórnej koniec swobodny,
koniec swobodny daje pełne utwierdzenie.
2.3.4. Obciążenie belki wtórnej B
Do belki wtórnej przykładamy obciążenie
o kształcie, wartościach takich jak moment Pl
zginający analizowanej belki.
Zwroty obciążenia przyjmujemy od osi belki
w stronę wykresów.
Jeżeli w analizowanej belce mieliśmy rozciągane włókna górne (tak, jak w tym przypadku), to
wykres momentów zginających odkładaliśmy powyżej linii bazowej wykresu, zatem obciążenie belki
wtórnej mamy skierowane do góry.

Jeżeli mieliśmy rozciągane włókna dolne, obciążenie belki wtórnej mamy skierowane do dołu.
2.3.5. Wyznaczenie momentu zginającego i siły tnącej w belce wtórnej
Ponieważ chcemy wyznaczyć w analizowanej
belce ugięcie i kąt obrotu w punkcie A ,
N∗
więc musimy dla belki wtórnej wyznaczyć A Pl
w tym przekroju moment zginający i siłę
tnącą.
Wyznaczenie wartości sił wewnętrznych dla 2
l
belki o takim schemacie i obciążeniu nie jest
3

problemem, jednak w ogólnym przypadku l l

pola obciążenia mogą być dosyć złożone.
Dlatego na ogół, w MOW, zastępujemy poszczególne poletka obciążenia statycznie równoważnymi
siłami skupionymi, a następnie korzystając z tych sił (to znaczy nie „widzimy” już obciążenia
rozłożonego, a jedynie siły skupione, którymi to rozłożone obciążenie zastąpiliśmy) wyznaczamy siły
wewnętrzne w odpowiednich przekrojach belki wtórnej (na rysunku taką siłę oznaczono N ∗ ).

opracował: Zespół Wytrzymałości Materiałów (listopad 2020) 16

Politechnika Wrocławska KMBiIM – ZWM Materiały dydaktyczne
szczegół A
Siły statycznie równoważne muszą spełniać dwa warunki, muszą mieć odpowiednią wartość i być
przyłożone w odpowiednim miejscu. A
Wartość siły skupionej powinna być równa wypadkowej („polu powierzchni”) z poletka, które
zastępuje i powinna być przyłożona w środku ciężkości tego poletka.
A
Jeżeli siła spełnia te warunki, to jej efekty (reakcje, momenty, siły tnące) są takie same, jak od
poletka obciążenia, które zastępuje. szczegół A
Wyznaczamy siłę zastępczą N ∗ :
1
N∗ = · l · P l =
Pl2 szczegół A
2 2
A
Moment zginający w belce wtórnej w przekroju A :
2

P l 2 5l 5 3 B
MA = N · l + 3 l =
∗ ∗
· = Pl
2 3 3
Siła tnąca w belce wtórnej w przekroju szczegół
A: A
Pl2
TA∗ = −N ∗ = −
2

2.3.6. Ugięcie i kąt obrotu w analizowanej belce

MA∗ 5Pl3 B
wA = =
EI 3 EI

ϕA =
TA
∗
=−
Pl2 B
EI 2 EI

2.4. Zadanie 2 – parabolicznie zmienny wykres momentu

2.4.1. Treść zadania
Dla pręta wspornikowego obciążonego rów- B
q
nomiernie rozłożonym obciążeniem działają- A
cym na całej długości i przyłożoną na końcu
siłą skupioną (P1 = q l ), metodą obciążeń z EI x
wtórnych (MOW), wyznaczyć ugięcie i kąt 2l
P1
obrotu osi belki w punkcie A .
2.4.2. Rozwiązanie
Dla analizowanej belki wyznaczamy wykres ql 2
momentów zginających My . 2
My

Konstruujemy schemat belki wtórnej.

ql 2
Do belki wtórnej przykładamy obciążenie. 2

opracował: Zespół Wytrzymałości Materiałów (listopad 2020) 17

Politechnika Wrocławska KMBiIM – ZWM Materiały dydaktyczne

W MOW w dalszych obliczeniach posługujemy się statycznie równoważnymi siłami skupionymi,

którymi zastępujemy poszczególne poletka obciążenia. Tym razem mamy poletko (figurę) ograni-
czone parabolą i cięciwą tej paraboli. B
UWAGA
Dla skrócenia zapisu umawiamy się, że w AMOW taką figurę (ograniczoną łukiem
i cięciwą paraboli) będziemy nazywać parabolą.
Aby móc posługiwać się siłami skupionymi, musimy wiedzieć jak policzyć pole powierzchni paraboli.
O polu paraboli decydują jej dwa wymiary:
szczegół A fP
rozpiętość i strzałka paraboli.
Pole powierzchni wynosi:
2
Pparaboli = · lP · fP
3
Środek ciężkości paraboli znajduje się w po- lP
łowie rozpiętości.
ql 2
Korzystając z tych informacji możemy wy-
znaczyć wartość siły N ∗ : 2
2 ql 2 2
N∗ =
3
·2l ·
2
= ql 3
3
A
Moment zginający w przekroju A : N∗
2 2
MA∗ = −N ∗ · l = − ql 3 · l = − ql 4 l l
3 3
Siła tnąca w przekroju A :
2
TA∗ = −N ∗ = − ql 3
3
Ugięcie i kąt obrotu w analizowanej belce :
MA∗ 2 ql 4
wA = =−
EI 3 EI
T ∗
2 ql 3
ϕA = A = −
EI 3 EI

2.5. Zadanie 3 – skokowo zmienna sztywność giętna analizowanej belki

2.5.1. Treść zadania
Dla belki swobodnie podpartej, o sko- M0
kowo zmiennej sztywności giętnej, obciążo-
nej w środku rozpiętości momentem sku- EI 2 EI
pionym (M0), metodą obciążeń wtórnych
(MOW), wyznaczyć ugięcie belki w punkcie z B x

B. l l

2.5.2. Uwagi dotyczące rozwiązywania belek o skokowo zmiennej sztywności

Przy rozwiązywaniu MOW belki o zmiennej sztywności musimy w analizie zastosować sztywność
giętną porównawczą (EIp).
Wzory na ugięcie i kąt obrotu ulegają wówczas modyfikacji i przyjmują postać:

opracował: Zespół Wytrzymałości Materiałów (listopad 2020) 18

 B
Politechnika Wrocławska KMBiIM – ZWM A Materiały dydaktyczne
B
M∗ T∗
w= ϕ= (#1)
EIp EIp szczegół A
Dla belek o stałej sztywności obciążeniem belki wtórnej jest moment zginający analizowanej belki :
q ∗ = My
B
W przypadku belek o zmieniającej się sztywności musimy zmodyfikować obciążenie belki wtórnej
w przedziałach, w których analizowana belka ma sztywność inną niż porównawcza:
EIp
q(i)
∗
= My (i) ( . )(i) – wartość w i-tym przedziale
EI (i)

Dla belki wtórnej obciążonej tak zmodyfikowanym obciążeniem wyznaczamy M ∗ i T ∗ i podstawiamy

do wzorów na ugięcie i kąt obrotu (#1).
2.5.3. Rozwiązanie − M20
Dla analizowanej belki przyjmujemy sztyw-
ność porównawczą EIp = EI , a następnie B My
wyznaczamy wykres momentów zginających
My .
M0
2

Ustalamy schemat statyczny belki wtórnej.

Do belki wtórnej przykładamy obciążenie − M20

o zmodyfikowanych wartościach. W prawej
części wartość zmniejszona dwukrotnie –
rzeczywista sztywność giętna analizowanej 1
· M0
belki dwukrotnie większa od porównawczej.
2 2

Wprowadzamy siły skupione zastępujące po- N1∗

letka obciążenia: − M20
1 M0 M0 l
N1∗ = ·l· =
2 2 4
1 M0
1 1 M0 M0 l 2
· 2
N2∗ = · ·l· = RA∗ RC∗
2 2 2 8 N2∗
Wyznaczamy reakcję RA :
∗
2
l 2
l
3 3
Σ MB∗ =0
  l l
l 2l
RA∗ · 2l + N1∗· l+ − N2∗ · =0
3 3
M0 l 4 M0 l 2
2 RA∗ + · − · =0
4 3 8 3
M 0 l
RA∗ = −
8
Moment zginający w przekroju B belki wtórnej :
l M0 l M0 l l 1
MB∗ = RA∗ · l + N1∗ · =− ·l+ · = − M0 l 2
3 8 4 3 24
Ugięcie belki wtórnej w punkcie B :
MB∗ 1 M0 l 2
wB = =−
EIp 24 EI

opracował: Zespół Wytrzymałości Materiałów (listopad 2020) 19

Politechnika Wrocławska KMBiIM – ZWM Materiały dydaktyczne
B
B
2.6. Zadanie 4 – parabolicznie zmienny moment zginający
2.6.1. Treść zadania
Dla pręta wspornikowego obciążonego rów- P1
nomiernie rozłożonym obciążeniem q dzia- 3q
łającym na całej długości i przyłożoną na B
końcu siłą skupioną (P1 = q l ), metodą ob-
ciążeń wtórnych (MOW), wyznaczyć ugięcie A z EI
A
x
i kąt obrotu osi belki w punkcie A . 2l

2.6.2. Rozwiązanie szczegół A

Ponieważ analizowana belka ma stałą, na
całej długości, sztywność giętną, więc nie
musimy wprowadzać sztywności porównaw-
czej. Wyznaczamy wykres momentów zgina-
jących My . My
8ql2
Ustalamy schemat statyczny belki wtórnej.

Do belki wtórnej przykładamy obciążenie.

W MOW poletka obciążenia zastępujemy
statycznie równoważnymi siłami skupio-
nymi. By dało się to wykonać musimy znać
powierzchnię tego poletka i jego geome- B
tryczny środek. 8ql2
Dla figury o takim kształcie NIE ZNAMY pola powierzchni i jego geometrycznego środka.
Oczywiście zawsze można wyznaczyć jej pole licząc całkę, podobnie można wyznaczyć moment
statyczny pola i położenie geometrycznego środka pola. Spróbujemy jednak poradzić sobie z wy-
znaczeniem wartości sił skupionych w sposób krótszy, korzystając ze znanych już wzorów. Figurę
o kształcie momentu zginającego w analizowanej belce możemy przedstawić jako sumę (różnicę)
figur prostych (prostokąt, trójkąt, parabola).
Wykres obciążenia belki wtórnej zastąpimy
trójkątem (fioletowy), od którego odejmu-
jemy parabolę (pomarańczowa).
Trójkąt to obciążenie skierowane do góry,
zatem zastępujące je siła N1∗ skierowana jest
do góry. Parabola to poletko, które odej-
mujemy od trójkąta, zatem to obciążenie
skierowane jest w dół - siła N2∗ skierowana
jest w dół. N1∗
Wyznaczamy ich wartości:
1
N1∗ = · 2 l · 8ql 2 = 8ql 3
2
N2∗

opracował: Zespół Wytrzymałości Materiałów (listopad 2020) 20

Politechnika Wrocławska KMBiIM – ZWM B Materiały dydaktyczne

Aby wyznaczyć wypadkową paraboli mu- A

simy ustalić jej rozpiętość i strzałkę. Warto
zauważyć, że rozpiętością jest wymiar mie-
rzony prostopadle do kierunku, w którym B
ustalono rzędne (rzędne wykresu momen- szczegół A fP
tów zginających podawane są w kierunku
pionowym). Nie ma znaczenia, czy cięciwa
paraboli jest pozioma, czy nachylona. lP
Strzałkę paraboli można wyznaczyć jak
strzałkę wykresu momentu zginającego dla
belki o rozpiętości lP obciążonej obciążeniem qP
qP (takim, od jakiego powstał wykres para-
bolicznie zmienny w analizowanej belce ).
qP · lP2 3q · (2l)2 3
fP = = = ql 2 lP
8 8 2
Wartość siły skupionej zastępującej para- fP
bolę:
N2∗ =
2 3
· 2l · ql 2 = 2 ql 3
B
3 2

Otrzymujemy ostatecznie belkę wtórną ob- N1∗

ciążoną dwiema siłami skupionymi. A
Moment zginający w przekroju A wynosi:
2 1 N2∗
MA∗ = N1∗ · · 2l − N2∗ · · 2l =
3 2
2 1 32 4 26 4
MA∗ = 8ql 3 · · 2l − 2ql 3 · · 2l = ql − 2ql 4 = ql
3 2 3 3
Siła tnąca:
TA∗ = N1∗ − N2∗ = 8ql 3 − 2ql 3 = 6ql 3
Ugięcie i kąt obrotu belki wtórnej w punkcie A :
MA∗ 26 q l 4 TA∗ 6q l3
wA = = ϕA = =
EI 3 EI EI EI
Poznaliśmy wcześniej wzór na pole i poło- 5
8 lP
3
4 lP
żenie środka geometrycznego dla paraboli,
podobnie można znaleźć (wyznaczyć) wzory
dla połowy paraboli i dopełnienia połowy
paraboli.
Polecam jednak sposób, z którego skorzystaliśmy w powyższym zadaniu (podział na trójkąt i pa-
rabolę). Nie musimy pamiętać dodatkowych wzorów, a ponadto istnieje niebezpieczeństwo, że
skorzystamy z tych zależności w niewłaściwym przypadku (to muszą być DOKŁADNIE połowa
paraboli lub dopełnienie połowy paraboli).
Przykładowo, w zadaniu rozwiązywanym powyżej, nie mamy dopełnienia połowy paraboli (styczna
do wykresu momentu zginającego w punkcie A nie jest pozioma), zatem nie moglibyśmy skorzystać
ze wspomnianych wzorów.
Sposób zastosowany w powyższym przykładzie działa zawsze.

opracował: Zespół Wytrzymałości Materiałów (listopad 2020) 21

Politechnika Wrocławska KMBiIM – ZWM Materiały dydaktyczne
szczegół A
2.7. Zadanie 5 – dodatkowe
2.7.1. Treść zadania B
P
Dla pręta wspornikowego obciążonego na A
EI
końcu siłą skupioną P , metodą obcią- x
żeń wtórnych (MOW), wyznaczyć ugięcie z
l l
w punkcie A .
2.7.2. Rozwiązanie
Ponieważ analizowana belka ma stałą, na
całej długości, sztywność giętną, więc nie
musimy wprowadzać sztywności porównaw-
czej. Wyznaczamy wykres momentów zgina- B My
jących My . −P l −2P l
Ustalamy schemat statyczny belki wtórnej.

Do belki wtórnej przykładamy obciążenie.

Poletko obciążenia ma kształt trójkąta,
nie możemy się jednak posługiwać w ob-
liczeniach wypadkową wyznaczoną dla
całego trójkąta, gdyż interesuje nas moment −P l −2P l
w belce wtórnej w przekroju, który znajduje
się w połowie rozpiętości tego trójkąta.
Aby wyznaczyć ten moment musimy N2∗
uwzględniać obciążenie znajdujące się z jed- N1∗
nej strony punktu A . A
Licząc moment z prawej strony musimy
uwzględnić obciążenie, którego wykres ma
kształt trapezu. Dla trapezu nie znamy
położenia ciężkości, dlatego nie możemy −P l
1
−2P l

go zastąpić jedną siłą skupioną. Można 2 l

natomiast ten trapez podzielić na figury, 2
l
dla których znamy i pole powierzchni, 3

i położenie geometrycznego środka pola.

W tym wypadku będą to prostokąt – wypadkowa N1∗ , i trójkąt – N2∗.
N1∗ = P l · l = P l 2
1 1
N2∗ = P l · l = P l 2
2 2
Moment w przekroju A belki wtórnej :
1 2 1 1 2 5
MA∗ = N1∗ · l + N2∗ · l = P l 2 · l + P l 2 · l = P l 3
2 3 2 2 3 6
Poszukiwane ugięcie belki:
MA∗ 5 P l3
wA = =
EI 6 EI

opracował: Zespół Wytrzymałości Materiałów (listopad 2020) 22