2

SHPENZIMET NE SEKTORIN SHENDETESOR

Progresioni I shpenzimeve ne shendet shqeteson me teper shoqerine se progresioni I tipave te tjere te konsumit.
Financimi I shendetit kolektiv,do te jete ne fakt, gjithmone e me teper I veshtire, sigurisht pa limite, sidomos per vendet
me rritje te dobet ekonomike. Nese pjesa me e madhe e analizave ekonomike demtojne progresin konstant te
shpenzimeve ne shendet, aspektet positive te saje nenvizohen rralle.

Sektori I shendetit merr pjese keshtu ne shume nivele te zhvillimit ekonomik:

 Ne zhvillimin e sektorit te rendesishem te industries se medikamenteve qe kane nje treg te favorshem ne eksportime. 

 Ne zGJatjen e jetes active te individeve qe permireson produktivitetin e punes.  Ne zhvillimin e vendeve te punes
sanitare te lidhur direkt ose indirect me shendetin.

METODA KRYESORE TE ANALIZES SE KOSTOVE

Metoda me e perdorur në analizen e kostos eshte ajo qe konsiston në krahasimin e kostos me sasine e produkteve te
shendetit. Megjithate, keto jane mjaft të veshtira per t'u matur, meqe shendeti matet me veshtiresi nga ana sasiore e
cilesore.

Ne spital psh. llogaritja e kostos per dite shtrimi ne spital behet shpesh. Behet fjale per nje cmim mesatar ne dite, i cili
perfaqeson vetem ne menyre jo te plote koston reale. Ne fakt, nje i semure ne spital nuk konsumon rregullisht te njejten
sasi kujdesi cdo dite qendrimi ne spital. Per me teper, cdo i semure ka nje sjellje dhe nje kerkese të ndryshme ne te
njejtin spital, aq me teper në spitale te ndryshme.

Llogaritja e kostos per te semure te shtruar ne spital eshte me e sakte, por numri i madh i semundjeve, format e stadet e
ekonimizimit te tyre kerkojne berjen e nje klasifikimi. Kjo do te lejoje marrjen ne konsiderate te nje kostoje mesatare të
semundjeve perballe konsumimeve te krahasueshme. Behet fjale per ndertimin e grupeve homogjene te te semureve
(G.H.M).

Kjo metode e importuar nga SHBA ka nxitur projektin francez te medikalizimit te sistemit te informacionit, per te cilin do
flasim me poshte. 

Nje tjeter tip llogaritjeje lejon te ndertohet nje relacion matematik midis mjeteve te perdorura dhe rezultateve te marra
ne sasi te ketyre mjeteve. Ky relacion, i quajtur model, do te lejoje si per te hedhur parashikime, ashtu edhe per te
studiuar skenaret (simulim i perfundimeve). Cilesia e relacionit matematik verifikohet nga fakti qe gjejne nje tregues mbi
drejtesine e lidhjeve midis mjeteve e rezultateve.

Modeli me i thjeshte eshte modeli i quajtur linear  qe bazohet mbi relacionet e formes: 

Y = AX + B 

Supozoj me qe Y- te jete sasia e pacienteve qe mund te operohen nga fraktura e kolonds ne vit ne  nje spital te dhene, X-
sasia e personelit që punon në sherbirnin e kirurgjise ortopedike te ketij spitali. Eshte i mundur afrimi i vlerave të
koeficenteve A  dhe B duke u bazuar mbi statistikat e aktivitetit të sherbimit gjate viteve të meparshme.

Kjo formul llogarit vleresimin e pacienteve që mund te operohen nga nje frakture e kolonds gjate nje viti (Y) ne
funksionin e vlerave të ndryshme te supozuara të sasise se personelit te nevojshem (X).
 3

EVOLUCIONI I ZAKONSHEM I SHPENZIMEVE NE SHENDET

Eshte procesverbali i evolucionit progresiv te shpenzimeve ne shendet qe ka lejuar ne te vertete zhvillimin e ekonomise
se shendetit. Eshte fjala per nje fenomen boteror që perfshin vendet e zhvilluara dhe ato ne zhvillim. Te gjitha vendet
pesojne keshtu progresin e kostos se shendetit edhe pse kostoja u nenshtrohet modaliteteve te ndryshme.

Eshte zakonisht konstante që shpenzimet e shendetit rriten me pasurimin e vendeve. Vendet me te varfra kane
zakonsiht nje sektor publik, ne menyre perpjesetimore me te rendesishem se vendet me te pasura qe lejojne nje sektor
liberal mire te zhvilluar, por me te kushtueshem. Rritja e shpenzimeve te shendetit (per banore) perben keshtu shpesh
nje tregues te zhvillimit ekonomik.

Megjithate, ne pjesen me te madhe te vendeve te zhvilluara, progresioni i shpenzimeve ne shendet ka qene me i shpejt
se ai i produktit nacional (matur nga produktet e brendshme bruto dhe produkti kombetar bruto). Kjo ka cuar nga njera
ane ne organizimin e punes per zotrimin e shpenzimeve, dhe, nga ana tjeter në realizimin e zgjedhjeve midis
programeve te shumta te shendetit gjithmone te kushtueshme.

Problemi i pergjithshem eshte ai i kontrollit te kostos ne rritje te panderprere te nje mjekesie gjithmone e me efikase ne
te cilen gjen shpetim gjithnje e me shpesh popullata. 

Shoqerite moderne shtyhen gjithnje e me teper ne  berjen e gjykimeve midis financimeve te shendetit,  ato te edukimit,
te mbrojtjes,urbanizimit etj.  Fatkeqesisht, studimi i sakte i evolucionit te pergjithshem te kostos se shendetit eshte i
veshtire,  meqe krahasimi i kostos, pa krahasuar ne te njejten kohe objektet e shpenzimeve mbetet problematik.

Keshtu, kostoja mund te rritet ne menyre te rendesishme kohe, ne vlere absolute, por mund te zvogelohet ne vlere
relative, te behet p.sh. kurimi i mire i shume pacienteve. Sidoqofte, kostoja e . lidhur me shendetin rritet ne menyre
konstante edhe nese verejrne ndonjehere kthesa (ulje).

Ne France, shpenzimet e shendetit jane rritur 18% ne vit midis 1950-1980 ndersa produkti i brendshern bruto (PBB)
eshte rritur gjate se njejtes periudhe 12%. Shpenzimet e shendetit ne fakt shpesh krahasohen me PBB, meqe ky raport
deshmon direkt rendesine relative qe nje kolektiv i atribuon shendetit.

 Kemi pare shpesh qe rritja e shpenzimeve ne  shendet rritet me shpejt se PBB. Mbicmimi do  te duhet ne menyre
obligatore te financohet ne  dem te nje sektori tjeter (si duke zvogeluar shpenzimet e tjera shteterore, ashtu edhe duke 
rritur taksat mbi popullaten ose kuotizacionin social me te rendesishem) 

 Kjo ngritje e kostos, nese ajo eshte krejtesisht e  ponderuar nga "inflacioni" mund te shpjegohet ne shume menyra:

 Nga shfaqja konstante e teknikave te reja qe kerkojne nje specializim ne rritje te 

prakticieneve dhe zhvillimin e medikamenteve te reja pa terhequr te vjetrit qe jane ne treg.  Me rritjen e kerkeses- ne
shendet nga ana e  popullates qe perfiton gjithnje e me teper nga kontratat e sigurimit publik te te semureve, 
parapublik ose privat dhe keshtu perqindja e te moshuarve eshte rritur (qe ne frekuencen e  patologjise kronike e te
kushtueshme).
 4

 Nga evolucioni i menyres se jeteses qe i  kushton nje rendesi gjithnje e me te pakte menyres se ushqimit, por nje
rendesi giithnje e  me te madhe argetimit dhe shendetit. 

 Nga shfaqja ose theksimi i fatkeqesive te tjera (SIDA, semundja Alzheimer, toksikomanite,  etj.).

 Nga zhvillimi i rendesishem i demografise medikale, pergjegjes i nje kerkese induite.  Nga medikalizimi i forte i
problemeve sociale lidhar me mungesen e strukturave "adapte" te:  pritjes. 

 Nga zhvillimi i tepruar i formave të shpenzimit te kote.

Politikat e rregullimit te progresionit te shpenzimeve ne shendet perpiqen të marrin ne konsiderate secilin nga keta
elemente.

Ato jane në te gjitha rastet delikate per t'u vene ne jete meqe sistemet ne shendet jane gjithmone fushe e interesave te
shumta të korporatave, industrialisteve, te politikes dhe të ekonomise. Profesionistet e lire kane te ardhura
perpjesetimore me numrin e vizitave e konsultimeve te praktikuara, shtimi i mjekeve hospitaliere varet shpesh nga
intensiteti i aktivitetit të sherbimit te tyre, ajo e drejtuesve te spitaleve varet nga madhesia dhe investimet ne te
ardhmen ne ndertesa, zhvillimi i industrive te shendetit varet nga numri i medikamenteve ose materialeve të shitura,
kolektivat lokale llogaritin vleren e realizimeve rajonale gjithnje me të rendesishme, paisjen ne pune etj.

Rritja e kostos se shendetit eshte e tepruar meqe ajo reflekton direkt evoluimin e shoqerive. Pjesa e shpenzimeve në
shendet të nje vendi eshte, në kete veshtrim, nje tregues i zhvillimit te saj.

Perpunimi i nje tarifikimi ne fushen e shendetit ofron shume avantazhe: 

 Ajo perben njd ‘baze pagese per punen e  profesionisteve te shendetit. 

 Ajo lejon krahasimin e akteve te sherbimeve midis tyre. 

 - Ajo lejon, nepermjet fiksimit te cmimeve,  homogjenizimin e cilesise se sherbimeve.

Megjithate, fiksimi i nje tarife per nje sherbim medikal eshte arbitrar meqe shendeti u largohet rregullave klasike të
konsumimit. Ne fakt, nuk ekziston treg ne kuptimin klasik te termit. Cmimet nuk ekuilibrohen nga ata vete sipas
mekanizmit te ofertes e kerkeses„ meqe nga nje ane fusha e shendetit eshte e pasur me situata monopol dhe, nga ana
tjeter, individet perfitues te pagesave nuk kane informacion qe lejon vendosjen e konsumit; keshtu qe, ato nuk
suportojne ne menyre direkte shpenzimet ne saje te siguracioneve te semundjeve

Shume vende si Franca, SHBA ose Kanadaja perdorin pagesen e aktit si menyre shperblimi të praktikes medikale liberale.
Nese konteksti (vecanerisht ne lemin e sigurimeve) eshte i ndryshem ne keto tre vende, ajo vendoset, megjithate mbi
nomenklatura te qarta e ndonjehere të vetekuptueshme të akteve medikale.

Nisja nga keto nomeklatura mund të realizoje nje tarifikim. Megjithate, praktika e nje tarifikimi paraqet probleme te
shumta dhe imponon revizione te shpeshta. Kjo lejon shmangien e cmimeve anormale, të larta ose te uleta dhe nuk
influencon nje menyr te rendesishme ne cilesin e kujdesit.

Sistemi i shendetit francez karakterizohet nga nje sistem mbrojtjeje sociale (qe garanton nje kuotizacion mesatar,
rimbursime totale ose të pjesshme që ata kryejne) dhe nje konceptim liberal i praktikes medikale qe autorizon nje
pagese te aktit. Kerkimi i nje mjeti si kodifikimi tarifor i aktivitetit medikal eshte bere i nevojshem ne kete vend per te
harrnonizuar Sistemin.

Ne SHBA, mjeket mund te fiksojne lirisht tarifat e tyre, por keto konvertojne ne pjesen me te madhe drejt marreveshjeve
bilaterale me grupet e medha te sigurimit ose drejt nje harmonizimi regjional, pak a shume te vetekuptueshem ne saje
te nje ekuilibri të holle qe nuk lejon nje konkurrence te forte.
 5

Ne Kanada, qe nga 1976, ekziston nje sistem origjinal i tavanit te honorareve te mjekeve, negociatat midis qeverise e
organizatave te mjekeve nuk orientohen në drejtim te percaktimit te nivelit te mases monetare globale qe qeveria do te
duhet t’u jape ne teresi mjekeve. Mundesite publike kontrollojne keshtu direkt koston e sherbimeve mjekesore.

Vetem pasi te jete marre vesh mbi kete mase monetare mbi te ardhurat mesatare te mjekeve, atehere te dy pjeset
percaktojne tarifen e cdo akti. Kjo faze e dyte e negociatave i lejon qeverise te veproje mbi strukturen e akteve te
funksioneve te perparesive te saj (p.sh. nxitja e kujdesit ambulator, freniini i prodhimit te akteve te teknologjise se larte
etj).

Ne France, fiksimi i tarifave eshte ne fakt nje nga negociatat periodike midis perfaqesuesve te profesioneve medikale
(sindikatat e profesioneve)  dhe perfaqesuesve te sigurimeve. Mjeket kane interes per tarifa te larta me qellim qe te
garantohen te ardhurat e tyre, ndersa sigurimet tregojne te arrijne tarifa te ulura me qellim te ekuilibrimit te buxhetit te
tyre.

Krijohet keshtu nje raport force: 

 Nese tarifat ulen, mjeket kercenojne te kompromentojne cilesine e kujdesit. 

 Nese tarifat tentojne te rriten, sigurimet kercenojne te zvogelojne demshperblimet e  riskut te semundjes.

Rivleresimi i dobet i tarifave nxit prakticientet liberale me qellim ruajtjen e te ardhurave te tyre,  modifikimin e
konsultimeve duke ulur koston kushtuar cdo pacienti 

Meqe interesat divergojne, observohen pakenaqesira dhe padrejtesi, sa here qe do te rishikohen listat e tarifikimit. Ne
fakt, hapesirat e  negociatave jane te ngushta meqe orientimet e  verteta jane shpesh te percaktuara paraprakisht ne 
nivel qeveritar.

Per me teper, listat e propozuara bazohen kryesisht ne tekniken relative te akteve, qe vlereson demarshet intelektuale
(si diagnoza fillestare, klinika ose tentativat e formimit sanitar te pacienteve, apo mjekesia prevenuese).

Ne biologji, kerkesat per analiza kane tendence te rriten ne cdo vend. Pagesa e aktit nxit konstruksionet e materialeve
analizuese te propozojne "automate" qe trajtojne ne nje kohe te shkurter parametra te shumte. Kjo lehtesi ne rritjen e
bilanceve shume komplete con ne fund te fundit ne nje numer te madh te akteve te analizave praktike te pajustifikuara
plotesisht nga ana mjekesore, gje qe shtyn pushtetin publik ne revizionimin pak a shume te rregullt ne uljen e tarifave te
biologjise. Ky fakt u imponon biologeve liberale te qartesohen per te mbrojtur te ardhurat e tyre te praktikojne nje
numer gjithnje me te rendesishem te analizave.

Nese disa mjeke konsiderojne tarifat e fiksuara nga nomeklatura teper te uleta, eshte e mundur qe ata te vendosin nje
regjim "jashte marreveshjes" qe i korespondon nje tregu te quajtur "te lire". Zhvillimi i ketij varet direkt nga intensiteti i
divergjences midis interesit te sigurimeve kolektive dhe atij te profesionisteve te shendetit (progresi i mjekesise private
ne Angli prane National Health Service eshte nje ilustrim i mire).

Disa vende, si Gjermania, perdorin nje tarifikim zvogelues. Arkat e sigurimit fiksojne rnitjen totale te honorareve
mjekesore dhe derdhin kete zarf ne nje "Union Federal". Ky organizem shperblen direkt mjeket ne vend te pacientit, por,
nese numuri i akteve behet i rendesishern, ato do te shtyhen sipas nje tarife zvogeluese.

Rivenia ne diskutim e organizimit te tarifikirnit ne mjedis liberal rrezikon te ndryshojne principet e funksionimit te
sistemeve te shendetit. Qe te gjithe te jene dakort, do te duhet ne menyre te detyrueshme qe interesat respektive te
konvergojne. Ky eshte qellimi i zgjedhjeve qe ndajne ne menyre juridike mundesine e shkembimit te informacionit.

Perpunimi i nje tarifikimi hospitalier ka gjithashtu shume probleme per shume arsye: 

 Pjesa me e madhe e spitaleve publike ne bote subvencionohen teresisht nga shteti, regjioni,  komuna.ose organizma
bamiresie. 
 6

 Funksionimi i spitaleve evoluon ne menyre te konsiderueshme ne kohe. Aktualisht, spitalet e  medha marrin persiper
pergjithesisht 

funksionet e sherbimit, kujdesit spitalor,  konsultat, mesimdhenien, si dhe kerkimin shkencor.

 Nje pacient, si dhe kujdesi qe ai merr per  semundjen e tij ne nje mjedis te dhene, perbejne cdo here nje ansambel
unik qe e ben te veshtire perpunimin e kufijve tarifore indentike per te gjithe. 

 Sistemi me i thjeshte dhe me i perdorshem eshte ai i cmimit te dites se qendrimit. Ky i faturohet te semurit ose
siguracionit te tij per cdo dite te kaluar ne spital. Llogaria e tij per vitin ne vazhdim eshte e  thjeshte. Ai i korrespondon
kuotes totale te shpenzuar te vitit pararendes mbi numrin total te diteve ne spital. Sipas rastit, cmimi i nje dite llogaritet
per cdo sherbim ose sherbimet se bashku (terapi/kirurgji).

Ky .sistem nuk eshte shume i mire, meqe ai ben pjese per nje akord qe i "perfshin te gjitha", ndersa cdo i semure nuk
kerkon gjithe kohen kujdes ne te gjitha sherbimet (p.sh. faza fillestare e shtrimit ne spital eshte ajo qe kerkon shpesh
kujdes intensiv). Per me teper„ hyrjet ne spital lidhen me numrin e diteve te realizuara. Sherbimet kane prirje per t'i
mbajtur pacientet në shtrat me teper se i kerkon gjendja e tyre.

Pasoja financiare e ketij efekti "pervers" paraqet vetem avantazhe në kohe te shkurter, meqe mekanizmat e rregullimit
kane ne pergjithesi prirje të ulin rritjen e cmimit të diteqendrimit per vitin pasues (por asgje nuk te pengon të vazhdosh
me te njejtin "marifet" vitin tjeter, e keshtu me radhe). Sistemi i cmimit per diteqendrimi nuk e nxit kerkimin e
ekonomise dhe zoterimin e aktivitetit të institucioneve, meqenese interesi financiar i spitalit divergon në interesin
ekonomik të pergjithshem.

Nuk eshte e habitshme qe kjo menyre llogaritjeje të kete pesuar evolucione dhe adaptime te ndryshme Si: vleresimi vec i
honorareve te mjekeve në institucionet private ose perpunimi i llojeve të tjera te cmimeve per dite-qendrimi ne funksion
të kritereve me te shumta (sipas sherbimit, tipit te semundjes, zgjatjes se diteqendrimit, etj.).

Ne France, mosperfeksionimet e sistemit të cmimeve per diteqendrimi ne spitalet publike kane realizuar shpenzime
rritese, d.m.th. shtrengime buxhetore si reaksion që ka perfunduar ne pamundesine e menaxhimit te spitalit. Kjo tregon
që autoritetet kane rektuar mbi tipa te tjere sistemesh financimi spitalor.

"Restaurimi" i pamjes globale me 1983, me kete perspektive provokoi nje prishje te thelle te funksionimit spitalor
francez. Spitali duhej qe ketej e tutje te perdorte dhe te mos kalonte kredite qe i jepeshin nga shteti.

Ne SHBA ne fillim të viteve 1980' u fut nje tarifikim prospektiv i shpenzirneve të shtrimit ne spital marre ne ngarkim nga
shteti per personat e shkuar ne moshe dhe personat e varfer. Ky tarifikim bazohej ne marrjen në konsiderate te kostos
mesatare të nje tipi semundjesh, dhene sipas grupit homogjen te semundjeve.

Spitalet ne kete menyre dhe deri ne nje fare mase (meqe numri i konsultimeve te jashtme rritet) zvogelojne shpenzimet
e tyre meqe numri dhe zgjatja e shtrimit te spital zvogelohen. Nje tip tarifikimi i krahasueshem eshte duke u futur në
France dhe perben programin e medikalizimit të sistemit te informacionit (PMSI).

Ne vazhdim te venies ne jete te reformes fraceze te buxhetit global spitalor u be e nevojshme vendosja e indikatoreve
qe lejojne vleresimin e aktivitetit mjekesor te cdo institucioni.

Si realizohet ne praktike evoluirni i furnizimeve globale vjetore te spitaleve me barasvlere te plote me nevojat dhe
misionet e institucioneve? Aplikimi i thjeshte i nje vlere drejtuese unike do te conte ne ngritjen per shume vjet te
buritrieve relative te spitaleve, pa asnje mundesi adoptimi, as per fluktacionin e klienteles, as per evoluimin e te
dhenave epidemiologjike dhe as per regresin terapeutik.

Eksperimetuar ne France qe nga 1983, me tej e pergjithesuar me 1989 per permiresimet me diteqendrimi me te pakte,
programi i medikalizimit te sistemit te informacionit te spitaleve (PMSI) i pergjigjet objektivit per furnizimin me
 7

informacione mbi aktivitetin mjekesor te institucioneve duke siguruar nje argumentim me konstruktiv tek autoritetet e
tuteles per te negocivar kerkesat e ardhshme buxhetore.

Ky trajtim perben pasurim te vleresueshem ne raport me ate cka ekziston. Deri ne venien ne jete te PMSI vetem
diteqendrimi perbente bazen e tarifikimit ose treguesin kryesor te aktivitetit ne kuadrin e PMSI qe eshte shtrirja dhe
regjistrimi vjetor i tipave te patologjive te marra ne ngarkim nga spitali qe do te sherbenin ne funksion te peshes se tyre
relative per te vleresuar aktivitetin.

Per te arritur kete objektiv, PMSI franceze eshte nxitur nga sistemi amerikan. Semundjet klasifikohen ne grupe
homogjene te semundjeve (OHM) qe u korespondojne "Diagnosis relateed groups" te perdorur ne SHBA.

Klasifikimi i cdo diteqendrimi spitalor ne nje nga 471 OHM varet nga diagnoza patologjike e te semurit si dhe nga aktet e
veshtira (sidomos ato kirurgjikale) te praktikuara gjate diteqendrimit. Ky klasifikim me GHM realizohet nga nje program
informatike (me ndihmen e nje logjike grupi qe funksionon duke u nisur nga informacionet elementare mbi aktet e
diagnostikat deri ne nje "rezyme" te standardizuar ne dalje (RSS).

Ekipi mjekesor duhet te beje nje rezyme standarde ne momentin e daljes per cdo dite qendrimi te pacientit qe permban
listen e diagnozave qe ka pacienti duke saktesuar diagnozen kryesore (ne sensin e konsumimit te mjeteve nga sherbimi
ne listen e akteve te veshtira te praktikuara). Diagnozat kodohen duke u nisur nga klasifikimi i OBSH me ndihmen e nje
kodifikimi specifik te sistemit spitalor francez.

Keto informacione mjekesore shoqerohen me informacione administrative, Si data dhe menyra e hyrjes, data dhe
menyra (gjendja), e daljes, mosha dhe seksi i pacientit, etj. Realizimi kesaj permbledhjeje te dhenash tipike
medikoadministrative shoqerohet me krijimin ,ne spitale te departamenteve te informacionit mjekesor (DIM).

Keto sherbime (ose departamente) drejtohen nga mjeke te formuar ne shkencat e informacionit (statistike, informatike,
epidemioloaji, ekonomi te shendetit) dhe kane si rol kryesor organizimin e permbledhjes se standardizuar ne dalje (RSS)
ne spital duke siguruar mbi keto te dhena nje: kontroll te cilesise dhe duke klasifikuar ne GHM cdo diteqendrimi me
qellim berjen e statistikave korresponduese.

Ky mision mund te realizohet vetem ne nje pergjegjesi mjekesore meqe informacionet e RSS mbeten konfidenciale dhe i
nenshtrohen sekretit mjekesor meqe sjane akoma anonime. Analizat statistikore qe rrjedhin nga klasifikimi i
diteqendrimeve ne GHM lejojne ndertirnin e tabelave mbi aktivitetin mjekesor te sherbimeve. Keto perdoren me tej nga
shefat e sherbimeve per te mbrojtur kerkesat per mjete. Ne shume spitale keto te dhena do te sherbejne si baze e
negociatave per donacione globale.

Interesi i pare i PMSI konsiston ne venien ne seri te treguesve mjekesore te "prodhimit" spitalor qe lejojne nje adaptim
te mire te donocioneve buxhetore globale te cdo spitali. Ky mjet mund te sherbeje ne brendesi te spitalit per te
orientuar shperndarjen e mjeteve brenda Sherbimeve mjekesore.

Duhet nenvizuar qe per here te pare ne France; u  behet apel te dhenave mjekesore (diagnozave aktive, grupeve
homogjene etj) per te pajisur financiarisht aktivitetin spitalor. Kjo shfaq nevojen e pjesernarrjes se trupit mjekesor ne
prodhimin e  ketyre te dhenave, por gjithashtu ne negociatat ekonomike te brendshme e te jashtme.

 Nese duket e deshirueshme nje pershtatje me e  madhe e trupit mjekesore ndaj materialeve (veglave) spitalore,
atehere PMSI eshte progres ne kete drejtim. 

 Paralelisht, venia ne jete e departamenteve te informacionit mjekesor i ka lejuar spitalet te pajisen me praktiken
mjekesore te specializuar ne fushen e shendetit publik dhe oportuniteti permbush vonesen e sistemit spitalor ne kete
fushe.

Roli i DIM nuk kufizohet ne fakt ne drejtimin "mekanik" te RSS, por permbledh zyrtarisht te gjitha fushat me te cilat
sherbimet e shendetit mund te marrin ndihme nga specialistet e shendetit publik. Administrimi i arshivave mjekesore
 8

dhe venia ne zbatim e dosjeve mjekesore, informatizimi i metodologjise per kerkime klinike, si dhe trajtimi
epidemioIogjik (vecanerisht per informacione spitalore, eshte teper i rendesishem.

 Institucionet nxiten te zhvillojne nje sistem informimi (d.m.th. nje rrjet shkembimi dhe trajtimi te te dhenave te
ndryshme mjekesore dhe administrative spitalore). 

 Ky vullnet i shtetit per te modernizuar sistemin e informacionit spitalor eshte nje nga 

karakteristikat kryesore te zbatimit te kesaj reforme. Ne planin ekonomik, eshte e qarte se  qarkullimi informacionit ne
"ndermarr jen — spital" duhet te shfaqet si celes i permiresimit te produktivitetit te tij.

Periniresimi i administrimit te informacioneve mjekesore dhe administrimi nis me perdorimin e nje kontabiliteti analitik,
objektivi i te cilit eshte afrimi me i mire i shpenzimeve me "unitetet" e prodhuara. Eshte keshtu e mundur te percaktohet
nje cmim nga GHM per nje strukture spitalore te dhene.

Zbatimi ne praktike i nje sistemi te titlle tarifikimi do te conte sigurisht ne modifikimet praktike ne evoluimin progresiv te
ndarjes se rasteve midis spitaleve publike e private dhe gjithashtu ne veshtiresi negociatash mbi rritjen e tarifikimeve te
GHM.

Ky evolucion funksional i PMSI do te rivinte ndoshta ne diskutim shkallen mbi te cilen dalin RSS (diteqendrimi spitalor).
Ne mundet qe per te njejten patologji te shikojme diteqendrimin ne institucione te ngjashme. Faturimi ne patologji nuk i
pergjigjet ne fakt te njejtes filozofi te faturimit te diteqendrimit.

 Aplikimi i medikalizimit te sistemeve te informacionit duhet ne fund te kaloje kuadrin e  thjeshte te diteqendrimit te
shkurter per t'u adaptuar ne spitalet me diteqenedrim mesatar. 

 Sidoqofte, niveli teknik, ne te gjitha rastet PMSI  mbetet vetem nje element vleresimi i aktivitetit;  per kete, perdorimi
dhe evoluimi varet nga zgjedhja politike. Akoma e pazgjidhur eshte shkalla e adaptimit te nje sistemi te tille.

Problemi i kostos se semundjes eshte nje fushe mjaft e rendesishme e ekonomise se shendetit. Vleresimi i kostos per
cdo patologji lejon,  gjithashtu, te krahasohen semundjet midis tyre dhe te realizohen perparesite ne kuadrin e nje
planifikirni sanitar. Ky tip studimi eshte gjithashtu mjaft i rendesishem per te treguar se shpenzimet e  shendetit, nese
ato jane adekuate, nuk perbejne shpenzime "kot", "bosh" per shoqerine, por rnund te konsiderohen si nje investim i
veshtire financiar.

Sic eshte e pamundur te, llogaritet shuma e kostos reale te cdo rasti semundjeje, nje kosto mesatare per sernundje
duhet te perpunohet. Per te here nje ankete te kujdesshme, duhet realizuar e gjithe kostoja lidhur me nje semundje te
caktuar.

Keto kosto direkte perfaqesojne ate te kujdesit te konsultimeve, te medikarnenteve, te shtrimit ne spital, shpenzimet e
transportit etj.,Edhe me delikate eshte marrja ne konsiderate e kostos se amortizimit te vlerave mobiliare qe kane
kushtuar shume para, direkt per kujdes ndaj te semurit. Ne te gjitha rastet, perdorimi i tarifikimeve te caktuara zyrtare
nuk rekomandohet meqe ato respektojne vetem koston reale te sherbimeve. Nje analize e kujdesshme e kohes se kaluar
nga personeli i shendetit dhe marrja ne konsiderate e shpenzimeve ne mjete dhe medikamente jane mjete me te
perpikta sesa perdorimi i izoluar i nje liste

Nje semundje ka nje kosto ekonomike me te rendesishme se ajo e shpenzimeve te thjeshta mjekesore, nje pacient i
semure eshte ne fakt gati gjithmone i detyruar te nderprese aktivitetin e tij profesional per nje periudhe, qe eshte e
demshme per punedhenesin dhe indirekt per shoqerine.

Per me teper, semundja eshte pergjegjese per shpenzime te shumta ose harxhim kohe shtese per te semurin e rnjedisin
e tij (shpenzime per mbajtje femijesh, shpenzime vizitash te pacienti, zhvendosje, etj). Te. gjitha keto shpenzime duhet
te merren ne konsiderate ne koston totale te semundjes. Ato perbejne koston indirekte dhe konsiderohen nga
ekonomistet si nje kosto e vertete sociale nga humbja e mundshme e prodhimit.
 9

Paralelisht me koston e saj direkte, semundja ka keshtu nje kosto indirekte qe eshte ne fakt e shprehur ne unitete
monetare te punes potenciale qe do te kishte mundur te bente pacienti, nese sdo ishte i semure. Kuptohet se keto kosto
perbejne mbi te gjitha kategorite e popullates qe kane nje funksion prodhues per shoqerine, qe do te thote popullata e
quajtur aktive.

Metoda te shumta llogaritjeje jane perdorur per te tentuar afrimin e ketyre humbjeve prodhuese te lidhura me
semundjen p.sh. disa metoda perdorin shumen e produktit nacional bruto (PNB) per cdo banor (PNB eshte shuma e te
gjithe c'ka prodhohet ne nje.' shoqeri ne sherbime te mira gjate nje \fib te dhene). Eshte e thjeshte qe nga kjo te
zbresesh shumen mesatare te prodhimit per individ gjate nje kohe te dhene. Kjo metode ka avantazh qe eshte mjaft e
thjeshte dhe keshtu e perdorshme per te praktikuar krahasime nderkombetare ose midis patologjive. Megjithate, nuk
percakton koston indirekte reale meqe semundjet nuk shperndahen te gjitha ne te njejten menyre ne popullate dhe
shkalla e aktivitetit nuk eshte e njejte per te gjithe te semuret.

Nje metode tjeter konsiston ne berjen e nje liste sa me te plote te mundshme te shpenzimeve te tjera te pandara me
semundjen, duke u bazuar mbi shumen e pageses te te semurit. Pagesat mesatare to nje femre per punet e shtepise, te
nje shoferi taksie, etj. mund te perdoren per te percaktuar vleren e kohes se humbur perreth te semurit, per tu marre
me punet e shtepise gjate mungeses se tij, per te mbajtur femijet, ose per transportin.

Ne kuadrin e kostos indirekte mund te merret gjithashtu ne konsiderate ajo qe autoret anglo-saksone e quajne efekte te
"pa dhunueshme". behet fjale per t'u perpjekur per te vleresuar efektet e semundjes mbi cilesine e jetes (Pretium
Doloris) Gjendja e pacientit, ankthi, humbjet afektive, vuajtja, pamundesia per te praktikuar kenaqesi etj. Keto efekte te
lidhura me humbjen e mireqenies jane reale, por jane shume te veshtira per t'u vleresuar ne terma monetare. Kjo
shpjegon faktin qe ato harrohen shpesh ne studime te ndryshme mbi koston e semundjes. Nje nga zgjidhjet e
perdorshme nga disa "pretium doloris" niset nga disa parime te drejtesise se aplikuar nga koha e mbretit Salomon ne
shekullin X Para Krishtit.

Ne fakt, sic shpjegon mjaft mire Maimonide (1135- 1204) "Gjykatesit vleresojne detyrimin e nje fajtori ne shumen qe
viktima ose familja e tij do te kishin vene ne dispozicion per te evituar fatkeqesine".

Ne te njejten menyre, per te vleresuar praktikisht ne vlere monetare pasojat e nje semundje mbi cilesine e jetes, eshte e
mundur te realizohet nje ankete mbi nje model adapet te popullates se studiuar. Kjo ankete ka per objektiv te njohe
cfare shume individet do to pranonin te paguanin per te evituar nje efekt te dhene: tipi i nje vuajtje te dhene per te
sakrifikuar argetimet, etj. madhesia e kesaj shume do te jete ajo e llogaritur per kete efekt ne llogaritjen e kostos
indirekte.

 Megjithe veshtiresite ne marrjen ne konsiderate te te gjithe pasojave te nje afeksioni patologjik,  vleresimi i kostos
indirekte ka meriten e marrjes ne  konsiderate te rolin social te individit dhe pasojat e  semundjes. 

 Keto konsiderata presupozojne nje vizion to  shoqerise drejtuar mbi prodhimin. Ky afrim i  shoqerise humane ne
qellimin final eshte mjaft i  diskutueshem, por ka merite ne perpunimin me  mire to vleresimit ne terma parash ne
krahasimin e koncepteve mjaft t ndryshem si sherimi, vetmia,  koma, apo merzia.

Shuma e kostos direkte dhe indirekte perfaqeson koston total te semundjes. Eshte e mundur te llogaritet per pacient
ose per semundje ne nje unitet si rajon ose shtet. Njohja e kostos se semundjeje lejon realizimin e krahasimeve midis
patologjive ose per te njejten patologji midis vendeve. Masat, matja ose metodologjia e. perdorur jane te njejta. Keto
krahasime jane te vlefshme per percaktimin e impaktit te semundjes ne shoqeri, aq te nevojshem per te drejtuar
vendimet e politikes sanitare. Koncepti i kostos se semundjes con ne cdo rast ne funksionin e individit ne shoqeri. Ky
funksion ka nje cmim dhe shtron probleme universale te cmimit eventual to jetes moderne.

Semundja dhe vdekja jane fenomene natyrore qe influencojne ne menyre te rendesishme ne funksionin e shoqerive
tona. Semundja ka kosto qe merr ne konsiderate jo vetem shpenzimet mjekesore, por gjithashtu punen qe mund te
humbase. Ne te njejten menyre, nje vdekje ka nje kosto per shoqerine qe nuk perfshin vetem shpenzimet e varrimit, por
 10

gjithashtu edhe cfare do te kishte mundur individi t'i sillte shoqerise, nese nuk do te vdiste d.m.th. ajo qe
socioekonomistet e quajne "cmimi i jetes humane".

/////////////////////////////////////////////// SISTEMI SHENDETESOR I SUEDIS

Çdo njeri në Suedi ka qasje të barabartë në shërbimet shëndetësore, sipas një sistemi të decentralizuar në masë të
madhe e taksa paguesve/financuesve. Ashtu si shumë vende të tjera, Suedia përballet me sfida të shumta, të tilla si
financimi, cilësia dhe efikasiteti i shërbimeve të saj të kujdesit shëndetësor. Njerëzit në Suedi jetojnë gjithnjë e më gjatë.
Mosha mesatare e jetës është tani 83.5 vjeç për femrat dhe 79.5 vjeç për meshkujt.

Kjo mund t'i atribuohet pjesërisht për normat në rënie të vdekshmërisë nga semundjet kardiovaskulare dhe infrakteve.
Në vitin 2010, 18 për qind e popullsisë së vendit ishte 65 ose më e vjetër. Kjo do të thotë se Suedia ka një nga popullsitë
më të mëdha në moshë të Evropës si një përqindje të totalit kombëtar.

Në parim, megjithatë, numri i fëmijëve të lindur në Suedi është rritur çdo vit që nga fundi i viteve 1990, një ndryshim që
do të zvogëlojë përqindjen e suedezëve të moshuar. Incidenca e pirjes së duhanit, megjithatë, ka qenë në rënie në Suedi
që nga mesi i viteve 1980. Një studim nga Bashkimi Evropian ka gjetur se Suedia ka përqindjen më të ulët të
duhanpirësve (18 për qind) në mesin e shteteve anëtare të BE.

FINANCIMI
▣ Sistemi i kujdesit shëndetësor suedez është kryesisht i financuar nga qeveria dhe sidomos i decentralizuar, edhe pse
kujdesi shëndetësor private gjithashtu ekziston. Sistemi i kujdesit shëndetësor në Suedi financohet kryesisht përmes
taksave të vëna nga këshillat e qarqeve/ prefekturave dhe bashkive.

ADMINISTRIMI
Sistemi i kujdesit shëndetësor i Suedisë është i organizuar dhe menaxhuar në tre nivele: kombëtar, rajonal dhe lokal. Në
nivel kombëtar, Ministria e Shëndetësisë dhe Çështjeve Sociale përcakton parimet dhe udhëzimet për kujdesin dhe
cakton agjendën politike për shëndetin dhe kujdesin mjekësor.

Ministria së bashku me organet e tjera qeveritare mbikëqyr aktivitetet në nivelet më të ulëta, ndan grante dhe
periodikisht vlerëson shërbimet për të siguruar korrespondencë të qëllimeve kombëtare. Në nivel rajonal, përgjegjësia
për financimin dhe ofrimin e kujdesit shëndetësor është i decentralizuar në këshillat e qarqeve /prefekturave.

Një Këshill i Qarkut është një organ politik përfaqësuesit e të cilit zgjidhen çdo katër vjet nga popullata në të njëjtën ditë
me zgjedhjet e përgjithshme kombëtare. Bordi ekzekutiv ose bordi spitalor i një këshilli i qarkut ushtron autoritet mbi
strukturën dhe menaxhimin e spitaleve, dhe siguron ofrimin efikas të kujdesit shëndetësor. Këshillat e qarqeve
gjithashtu merren me rregullimin e çmimeve dhe nivelin e shërbimit të ofruar nga ofruesit privatë.
 11

Ofruesit privatë janë të detyruar të hyjë në një kontratë me këshillat e qarqeve. Pacientët nuk marrin dot shërbime nga
ofruesit privatë të cilët nuk kanë një marrëveshje me këshillat e qarkut. Në bazë të politikës shëndetësore dhe të
kujdesit mjekësor suedez, çdo Këshill i Qarkut duhet të parashikojnë shërbimet shëndetësore me cilësi të mirë dhe
kujdes shëndetësor dhe të punojnë në drejtim të promovimit të shëndetit të mirë në të gjithë popullsinë.

Në nivelin lokal, komunat janë përgjegjëse për mirëmbajtjen e mjedisit të menjëhershëm të qytetarëve si të furnizimit
me ujë dhe shërbimet e mirëqenies sociale. Kohët e fundit, kujdesi për personat me aftësi të kufizuara dhe të moshuarit,
dhe për pacientët psikiatrikë është decentralizuar te komunat lokale. Suedia është, thjeshtuar pak, e ndarë në 21
këshillat e qarqeve. Rreth 90 për qind e punës së këshillave suedeze se Qarkut përfshin kujdesin shëndetësor, por ata
janë të përfshirë edhe në fusha të tjera, si në kulturë dhe në infrastrukturë.

Popullsia në këto 21 zona varion nga 60,000 në 1,900,000. Këshillat e qarkut jane te lira dhe të konsiderueshme për të
vendosur se si duhet të planifikohet kujdesi dhe si duhet te jepet. Kjo shpjegon variacione të gjerë rajonale. Ajo është e
ndarë jozyrtarisht në 7 seksione: "afer-shtëpis së kujdesit" (klinika të kujdesit parësor, klinika kujdesit të lindjes, klinika
jashtë-spitalore psikiatrike, etj), kujdesit emergjent, pacient ne kujdes spitalor, nga-pacientet per kujdes jasht spitalor,
kujdes i specializuar, dhe kujdesi dentar.

Shpenzimet për shëndetin dhe shuma e kujdesit mjekësor eshte rreth 9 për qind të prodhimit të Suedisë bruto (PPB), një
shifër që ka mbetur mjaft e qëndrueshëm që nga fillimi i viteve 1980. Shtatëdhjetë e një përqind e kujdesit shëndetësor
financohet përmes taksave vendore, dhe këshillat e qarkut kane të drejtë të mbledhin tatimin mbi të ardhurat.

Shteti financon pjesen më të madhe të shpenzimeve të kujdesit shëndetësor, me pacientin duke paguar një tarifë të
vogël nominale për ekzaminim. Shteti paguan për rreth 97% të kostove mjekësore. Kur një mjek deklaron një pacient të
sëmurë për çfarëdo arsye (me nënshkrimin e një certifikatë të sëmundjes / paaftësisë), pacienti pagohet me një
përqindje te pagës së tyre normale të përditshme nga dita e dytë. Për 14 ditët e para, punëdhënësi është i detyruar për
të paguar këtë pagë, dhe pasi shteti i jep pagën, deri sa pacienti është deklaruar i shendetshem.

PRITJET
Rastet urgjente janë gjithmonë prioritet dhe rastet emergjente trajtohen menjëherë. Në raste urgjente, garanci
kombëtare të kujdesit thotë se një pacient duhet të jetë në gjendje për të marrë një takim me një mjek te kujdesit
parësor brenda 3 ditëve pasi ka kontaktuar klinikën.

DETAJET DHE SHPENZIMET E PACIENTEVE

Kostot mjekësore per recetë në vit nuk janë falas, por janë të kufizuara për pacientin. Kur 2.200 korona suedeze (SEK)
janë paguar në farmaci per ilaçe, te tjerat janë të paguar nga qeveria për pjesën tjetër të vitit. Të gjitha farmacitë janë
nje rrjet-i lidhur në mënyrë qe mund të merren ilaçe nga çdo farmaci në vend.

Receta është dërguar përmes internetit në rrjetin e farmacive, i cili gjithashtu ruan informacion në medikamentet e
mëparshme të marra dhe historinë përkatëse mjekësore të personit, në të cilën pikë ai do të duhet vetëm për të
prodhuar identifikimin për të blerë ilaçe. Një kufizim për tarifat e kujdesit shëndetësor në vit ekziston; 150-300 SEK për
çdo vizitë në një mjek, pa marrë parasysh nëse ata janë një mjek private apo punojnë në një qendër lokale të kujdesit
shëndetësor ose një spital.

Kur vizitohet një spital, tarifa hyrje mbulon të gjitha vizitat e specializuara nga mjeku qe i gjykon të nevojshme, si
operacionet dhe x-ray, specialist reumatizmi, kirurgji të zemrës dhe kështu me radhë. E njëjta tarifë aplikohet për
 12

shërbimet e ambulancës. Pas 1100 SEK qe janë paguar, per kujdesin shëndetësor për pjesën tjetër të vitit sherbimet do
të ofrohet falas.

SIGURIA E PACIENTIT
Ka edhe diskutime te shërbimeve shëndetësore dhe mjekësore jashtë BE-së, veçanërisht në organizata të tilla si OBSH,
OECD, Këshillit të Evropës dhe Këshillit Nordik të Ministrave. Shumë nga sfidat me të cilat përballet kujdesi shëndetësor
suedez mund të shihet edhe në vende të tjera, dhe të përfshijë çështje të qasjes, cilësisë, efikasitetit dhe financimit.

Një fushë prioritare është siguria e pacientit. Në fillim të vitit 2011, Suedia miratoi një ligj të ri për sigurine e pacientit i
cili siguron të gjithë të prekurit nga kujdesi shëndetësor - pacientët, konsumatorët, anëtarët e familjes - mundësi të reja
për të ndikuar në përmbajtjen e kujdesit shëndetësor. Qëllimi është për të bërë më të lehtë për të raportuar rastet e
trajtimit të gabuar.

KUJDESI BRENDA 90 DITESH

Duke pritur herë për kujdes të para planifikuar, të tilla si katarakt ose kirurgji hip-zëvendësim, kanë qenë prej kohësh një
shkak i pakënaqësisë. Si rezultat, Suedia paraqiti një garanci të kujdesit shëndetësor në vitin 2005.

Kjo do të thotë asnjë pacient nuk duhet të presi më shumë se shtatë ditë për një takim në një qendër të kujdesit
shëndetësor të komunitetit, 90 ditë për një takim me një specialist dhe 90 ditë për një operacion apo trajtim, pasi të jetë
përcaktuar se çfarë kujdesi është i nevojshëm. Në qoftë se koha e pritjes është e tejkaluar, pacientëve u ofrohet kujdes
diku tjetër pa kosto, duke përfshirë çdo kosto te udhëtimit, dhe paguhet më pas nga këshilli i qarkut.

PIKAT KRYESORE TE SISTEMIT SUEDEZ

▣ Tipari më i rëndësishëm i sistemit të kujdesit shëndetësor në Suedi është disponueshmëria e kujdesit shëndetësor për
të gjithë, duke përfshirë vendasit dhe te ardhurit. 

▣ Sidoqoftë, Suedia është e prirur duke e bërë kujdesin shëndetësor më konkurruese nëpërmjet privatizimit të disa
shërbimeve. Sot, ju mund të gjeni spitale private me operacionet fitimprurëse të kujdesit shëndetësor, i cili inkurajon
promovimin e Suedisë si një destinacion kryesor për turizmin mjekësor.

E DREJTA PER TE ARDHURIT NE SUEDI

Mbulimi i kujdesit shëndetësor në Suedi është universale, që do të thotë të gjithë banorët, duke përfshirë edhe
emigrantët, të kenë qasje në shërbimet e kujdesit shëndetësor të financuara publikisht. Ky sistem i mbulon pacientit
kujdesin ambulator, spitalor, recetat, kujdesi shëndetësor parësor, kujdesin dentar për fëmijët dhe të rinjtë, shëndetin
publik dhe shërbimet preventive, mbështetje për aftësitë e kufizuar dhe të shërbimeve të rehabilitimit.

Është e rëndësishme për të kuptuar se, në kundërshtim me besimin popullor, të kujdesit shëndetësor në Suedi zgjedhja
nuk është gjithmonë 100 për qind e lirë. Marrëveshjet për ndarjen e kostove janë në dispozicion për shërbimet më të
financuara publikisht. Për shembull, pacientët mund të duhet të bëjë një kontribut prej 200-300 korona suedeze për një
vizitë në një specialisti, ose të paguajnë 80 korona në ditë për një qëndrim në spital. Gjë e mirë është se shëndeti dhe
kujdesi dentar subvencionohet nga qeveria, dhe ka tavanet ne kosto në vend për shërbimet e kujdesit shëndetësor, të
cilat emigrantët mund të përfitojnë.

BURIMET NJEREZORE SHENDETESORE

▣ Trajnimi Mjekë-praktikantë / e qëndrimit,  konsulentët specialist, mjekët e qarkut, dhe administratorët 

▣ Infermieret 
 13

▣ Farmacist 

▣ Fizioterapist, mami infermiere

FAKTORET QE KAN NDIKUAR TEK BURIMET NJEREZORE

▣ Shpërndarja në zonat dhe fushat e  specialiteteve 

▣ Furnizimi i mjekëve 

▣ Kompensimi dhe puna 

▣ Roli i sektorit privat 

▣ Arsimi, trajnimi dhe hulumtimet 

▣ Kosto për qeverinë 

▣ Iniciativat e Tregut-reformat ishin të prekshme për trillet e politikanëve

ZONA E SYNUARA E POLITIKAVE KRYESORE TE SHENDETIT PUBLIK SUEDEZ

▣ Pjesëmarrja dhe ndikimi në shoqëri ▣ Siguria ekonomike dhe sociale 

▣ Kushte të sigurta dhe të favorshme gjatë fëmijërisë dhe adoleshencës 

▣ Jeta e shëndoshë gjatë punës 

▣ Mjedise të shëndetshëm dhe të sigurt si dhe produktet 

▣ Shëndeti dhe kujdesi mjekësor që më aktivisht promovon shëndet me të mirë

▣ Mbrojtje efektive kundër sëmundjeve ngjitëse ▣ Seksualiteti i sigurt dhe shëndet të mirë riprodhues ▣ Rritja e
aktiviteti fizik 

▣ Zakonet e mira të ngrenit dhe të ushqimit të sigurt ▣ Zvogëlimi i përdorimit te duhanit dhe alkoolit, një shoqëri të lirë
nga drogave të paligjshme dhe të 

dopingut dhe një reduktim në efektet e dëmshme të lojërave të fatit të tepruar.  

▣ Ka nje lidhje te madhe midis qellimeve te vena dhe politikes se ushtruar per ti arritur keto gjera.  Sektori kryesor i
shendetit public eshte jashte sektorit te shendetsise. 

//////////////////////////////////////////////// Efikasiteti vs Efektiviteti: një studim

krahasues mbi  artikullin  në  Ekonomi dhe Sociologji · Tetor 2017 

Disa nga autorët e këtij botimi po punojnë gjithashtu në këto projekte të ndërlidhura: Kufijtë në menaxhimin e
ndërtimit Shiko projektin 

Modelimi ekonomik dhe analiza e standardeve Shiko projekti 

 14

E gjithë përmbajtja pas kësaj faqeje u ngarkua nga Corrado Lo Storto më 19 tetor 2017. Përdoruesi ka kërkuar
përmirësimi i skedarit të shkarkuar.

Universiteti Ndërkombëtar Humanitar

ÇËSHTJET E FUNDIT NË ZHVILLIMIN EKONOMIK 

Efikasiteti vs Efektiviteti: një studim krahasues mbi sistemet evropiane të kujdesit shëndetësor. Ekonomia dhe
Sociologjia, 

EFIÇENCA VS EFEKTIVENTËSISË: NJË STUDIM KONTROLLOR MBI SISTEME EVROPIANE SHËNDETËSORE 

ABSTRAKT. Ky punim ilustron një studim krahasues në lidhje me sistemet e kujdesit shëndetësor në 32 vende evropiane
që nga viti 2011 dhe 2014. Në veçanti, ky studim propozon një qasje dydimensionale (modele efikasiteti/efektiviteti) për
të vlerësuar performancën e sistemeve kombëtare të kujdesit shëndetësor. Analiza e mbështjelljes së të dhënave është
miratuar për të llogaritur dy indekse të performancës, duke matur efikasitetin dhe efektivitetin e këtyre sistemeve të
kujdesit shëndetësor. Rezultatet e studimit theksojnë se sistemet kombëtare të kujdesit shëndetësor arrijnë nivele të
ndryshme efikasiteti dhe efektiviteti. Indekset e tyre të performancës nuk janë të ndërlidhura dhe sillen ndryshe me
kalimin e kohës, duke sugjeruar se mund të mos ketë një shkëmbim real midis tyre. Efikasiteti i sistemeve të kujdesit
shëndetësor mbetet përgjithësisht i qëndrueshëm, ndërsa vlerat e efektivitetit u përmirësuan ndjeshëm nga viti 2011 në
2014. Megjithatë, duke krahasuar rezultatet e efiçencës dhe efektivitetit, autorët identifikuan një grup vendesh me
sistemet shëndetësore me performancën më të ulët që përfshin Ukrainën, Bullgarinë, Zvicrën, Lituania dhe Rumania.
Këto vende duhet të zbatojnë reformat e kujdesit shëndetësor që synojnë reduktimin e intensitetit të burimeve dhe
rritjen e cilësisë së shërbimeve mjekësore. Rezultatet treguan gjithashtu përfitimet e qasjes së propozuar, e cila mund të
ndihmojë politikëbërësit të identifikojnë mangësitë në sistemet kombëtare të kujdesit shëndetësor dhe të justifikojnë
nevojën për reformën e tyre. 

Fjalë kyçe: efikasitet; efektiviteti; DEA; sistemet e kujdesit shëndetësor; Europa 

Sistemet evropiane të kujdesit shëndetësor po përballen me disa sfida që nga fillimi i viteve 2000 si pasojë e një sërë
faktorësh (Papanicolas dhe Smith, 2013): a) rritja e kostove të shërbimeve të kujdesit shëndetësor; b) plakja e popullsisë
që lidhet me rritjen e sëmundjeve kronike dhe rrjedhimisht – kërkesën në rritje për kujdes shëndetësor; c) akses të
pabarabartë në shërbimet e kujdesit shëndetësor; d) shpërndarje e pabarabartë e profesionistëve të kujdesit
shëndetësor dhe infrastrukturës nëpër rajone. Për më tepër, 

kthesa ekonomike dhe kufizimet buxhetore në sektorin publik që ndodhin në dekadën e fundit në shumë vende
evropiane kanë kufizuar sasinë e burimeve financiare në dispozicion për kujdesin shëndetësor, duke rrezikuar kështu
qëndrueshmërinë e sistemeve kombëtare të kujdesit shëndetësor, cilësinë e shërbimeve të kujdesit shëndetësor dhe
 15

aksesin universal në të tilla shërbimet. Tani e tutje, nevoja për të ofruar shërbime të kujdesit shëndetësor me vlerë të
shtuar duke u fokusuar në resurset dhe efikasitetin e kostos, duke rritur cilësinë e kujdesit shëndetësor në të njëjtën
kohë, është bërë një objektiv i rëndësishëm në ndryshimin e peizazhit të menaxhimit të kujdesit shëndetësor në Evropë.
Në të vërtetë, kujdesi shëndetësor konsumon një sasi të madhe të buxheteve kombëtare, por jo të gjitha vendet janë në
gjendje të marrin një vlerë të pranueshme për paratë e shpenzuara.  

ÇËSHTJET E FUNDIT NË ZHVILLIMIN EKONOMIK :Sipas të dhënave të disponueshme nga baza e të dhënave të Bankës
Botërore (Banka Botërore, 2017), në 2014, në Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe NorvegjinëShtetet ishin shpenzuesit
më të mëdhenj për kujdesin shëndetësor në botë, duke pasur respektivisht shpenzimet totale shëndetësore për frymë
prej 9,522 dollarë (9,7% e PBB-së), 9,674 dollarë (11,7% e PBB-së) dhe 9,403 dollarë (17,1% e PBB-së) 1. Megjithatë, në të
njëjtin vit sistemet e kujdesit shëndetësor në vende të tjera po arrinin rezultate të ngjashme apo edhe më të mira, duke
shpenzuar shumë më pak. Për shembull, shpenzimet për frymë ishin 3,258 dollarë (9,2% e PBB-së) në Itali, 2,910 dollarë
(7,8% e PBB-së) në Izrael, 2,471 dollarë (9,7% e PBB-së) në Maltë dhe 2,752 dollarë (4,9% e PBB-së) në Singapor.
Jetëgjatësia në të gjitha këto vende është midis 82 dhe 83 vjet, njësoj si në Norvegji dhe Zvicër, më e lartë se ajo në
Shtetet e Bashkuara (79 vjet). 

Pavarësisht nga disa faktorë të rëndësishëm si stili i jetesës, dieta, ndotja etj., që ndikojnë gjithashtu në jetëgjatësinë,
mënyra se si shërbimet e kujdesit shëndetësor i ofrohen popullatës dhe sistemet e menaxhimit të kujdesit shëndetësor
janë të dizajnuara dhe zbatuara luajnë një rol kritik. Si kostot ashtu edhe performanca e sistemeve kombëtare të kujdesit
shëndetësor mund të shpjegohen në termat e projektimit, organizimit, zbatimit dhe menaxhimit të tyre. Sistemet
kombëtare të kujdesit shëndetësor janë të ndryshëm në 

vendet evropiane, sepse normat kulturore, rregulloret e tregut, politikat dhe historia kanë formësuar secilën prej tyre.
Megjithatë, edhe pse ka dallime midis sistemeve të kujdesit shëndetësor për sa i përket infrastrukturës, madhësisë së
popullsisë së pacientëve, shpërndarjes së fondeve dhe mjediseve të menaxhimit, ato përballen me sfida të ngjashme
dhe kanë qëllime të përbashkëta. Studiuesit e pranojnë rëndësinë në rritje të performancës së sistemit të kujdesit
shëndetësor për politikëbërjen evropiane (Perić et al., 2017). Kështu, vlerësimi dhe krahasimi i performancës së disa
sistemeve kombëtare të kujdesit shëndetësor ofron një mundësi për politikëbërësit që të përcaktojnë se sa mirë po
performon një sistem i caktuar kombëtar i kujdesit shëndetësor në krahasim me kolegët e tij ndërkombëtarë, të
kuptojnë se si funksionon për të identifikuar praktikat e mira dhe të këqija, dhe në fund. gjeni qasje më efektive për të
arritur qëndrueshmëri dhe cilësi më të mirë (Nolte et al., 2006). Identifikimi i treguesve të performancës dhe zhvillimi i
kornizave matëse janë bërë një shqetësim i rëndësishëm si për politikëbërësit ashtu edhe për studiuesit (Adam et al.,
2011). Si agjencitë ndërkombëtare ashtu edhe studiuesit akademikë kanë propozuar grupe të ndryshme metrikash,
mjete krahasimi, udhëzime vlerësimi dhe teknika të vlerësimit të performancës për të ndihmuar politikëbërësit e
kujdesit shëndetësor të monitorojnë dhe vlerësojnë performancën e sistemeve kombëtare të kujdesit shëndetësor dhe
të kryejnë studime krahasuese si në nivel kombëtar ashtu edhe në atë ndërkombëtar. Organizata Botërore e
Shëndetësisë, 2010). Ndryshe nga krahasimi i performancës së një sistemi shëndetësor në një vend me vetveten me
kalimin e kohës, krahasueshmëria e performancës së sistemeve shëndetësore ndërmjet vendeve shihet si diçka e
dëshirueshme, por e vështirë për t'u realizuar për arsye teknike dhe politike (Murray dhe Evans, 2003 ). Prandaj,
modelet e vlerësimit të performancës dhe krahasimit në sektorin e kujdesit shëndetësor janë ende larg zhvillimit dhe të
aftë për të ofruar rezultate të dobishme. Për më tepër, literatura akademike dhe e industrisë raporton prova të
joefikasitetit të përhapur në menaxhimin e kujdesit shëndetësor në Evropë që ka kontribuar në rritjen e shpenzimeve
shëndetësore në dekadën e fundit (Hollingsworth dhe Wildman, 2003; OECD, 2014). Për më tepër, dëshmitë empirike
tregojnë se niveli i lartë i efikasitetit nuk mund të arrihet pa ulur cilësinë ose efektivitetin e ofrimit të shërbimit të
kujdesit shëndetësor për shkak të shkëmbimeve të mundshme ndërmjet tyre. Kështu, zhvillimi i një kuadri të
performancës dhe matjeve që fokusohen në procesin që transformon burimet në rezultate të kujdesit shëndetësor
mbetet ende një temë e rëndësishme në axhendën e studiuesve. 
 16

Objekti kërkimor i studimit aktual është matja e performancës së sistemeve evropiane të kujdesit shëndetësor. Qëllimi
kërkimor i këtij punimi është të kryejë një analizë krahasuese për sistemet kombëtare të kujdesit shëndetësor në 32
vende evropiane ndërmjet viteve 2011 dhe 2014 duke zbatuar një metodë kufitare joparametrike të bazuar në Analizën
e Mbështetjes së të Dhënave (DEA). Janë marrë dy indekse që masin efikasitetin dhe efektivitetin e sistemeve të kujdesit
shëndetësor.    
1
Shpenzimet totale të shëndetësisë përfshijnë shpenzimet e sektorit privat dhe publik. Matjet janë në USD aktuale.

ÇËSHTJET E FUNDIT NË ZHVILLIMIN EKONOMIK :Përdorimi i matjeve të efikasitetit dhe efektivitetit lejon hetimin nëse
ekziston një kompromis i mundshëm midis sistemeve të cilësisë së kujdesit shëndetësor.veçanti, detyrat kërkimore
synojnë t'u përgjigjen pyetjeve të mëposhtme kërkimore: 

∙ Cilat vende evropiane kanë sistemet më efikase të kujdesit shëndetësor, pra sisteme që përdorin më pak burime
materiale dhe njerëzore për të siguruar popullatë më të shëndetshme? ∙ Cilat vende evropiane kanë sistemet më
efektive të kujdesit shëndetësor, pra sisteme që lejojnë jetë më të gjatë të qytetarëve të tyre? 

∙ Cilat sisteme të kujdesit shëndetësor duhet të përmirësohen dhe reformohen? 

∙ Sa ka ndryshuar efikasiteti dhe efektiviteti i sistemeve evropiane të kujdesit shëndetësor me kalimin e kohës? 

Pjesa tjetër e punimit është strukturuar si më poshtë. Seksioni i dytë raporton shkurtimisht një rishikim të literaturës në
lidhje me matjen e efikasitetit dhe krahasimin e sistemeve kombëtare të kujdesit shëndetësor. Seksioni i tretë prezanton
çështjet kryesore që shpjegojnë se si funksionon DEA si një metodë për llogaritjen e efikasitetit dhe kryerjen e studimeve
të krahasimit. Fokusi është në modelin e matjes së bazuar në Slack. Studimi i krahasimit është ilustruar në seksionin e
katërt, ndërsa rezultatet e tij janë paraqitur në seksionin e pestë. Së fundi, pjesa e fundit paraqet përfundimet. 

1. Rishikimi i literaturës 

Ekziston një sasi e madhe literaturë që fokusohet në matjen e efikasitetit në sektorin e kujdesit shëndetësor. Megjithatë,
ka relativisht pak studime që kanë vlerësuar dhe krahasuar efikasitetin e sistemeve të kujdesit shëndetësor në nivel
vendi (Varabyova dhe Müller, 2016). Që nga studimi themelor nga Organizata Botërore e Shëndetësisë mbi efikasitetin e
sistemeve shëndetësore në 191 vende të botës (Organizata Botërore e Shëndetësisë, 2000), ka pasur një interes në rritje
të studiuesve për të zhvilluar metrika të performancës për të vlerësuar dhe krahasuar sistemet kombëtare të kujdesit
shëndetësor. , dhe të hetojë përcaktuesit e performancës së papranueshme ose të jashtëzakonshme. 

Një numër studimesh bazohen në përdorimin e treguesve individualë të performancës (DeRosario, 1999; Goncharuk,
2017) ose në një indeks të përbërë (Tandon et al., 2000). Tregues të tillë të performancës përgjithësisht rrjedhin nga të
dhënat e disponueshme publikisht (Organizata Botërore e Shëndetësisë, 2017). Ndonjëherë, treguesit individualë të
performancës kombinohen së bashku për të marrë grupe homogjene të vendeve, sistemet e kujdesit shëndetësor të të
cilëve arrijnë matje të krahasueshme të performancës përgjatë dimensioneve të shumëfishta (Tchouaket et al., 2012).
Disa studime renditin sistemet e kujdesit shëndetësor të vendit dhe identifikojnë përcaktuesit e efikasitetit duke zbatuar
modele të ndryshme ekonometrike (Anton dhe Onofrei, 2012; Berger dhe Messer, 2002; Evans et al., 2001; Organizata
Botërore e Shëndetësisë, 2000). 

Shumica e studimeve përdorin teknika analitike parametrike dhe joparametrike si modeli i analizës së kufirit stokastik
(SFA) ose Analiza e Mbështjelljes së të Dhënave (DEA), në të cilën sistemet e kujdesit shëndetësor janë modeluar si njësi
prodhimi (Giuffrida dhe Gravelle, 2001; Hollingsworth, 2003 ). Duke qenë se ky studim zbaton DEA-në si një metodë për
llogaritjen e efikasitetit, literatura që e miraton atë është paraqitur me më shumë detaje. Bhat (2005) miraton DEA për
të vlerësuar ndikimin e marrëveshjeve specifike financiare dhe institucionale në efikasitetin e sistemit kombëtar të
kujdesit shëndetësor në një kampion që përmban 24 vende të OECD. U zbulua se vendet që kanë sisteme të kujdesit
shëndetësor të bazuar në kontrata publike dhe të integruara në publik janë më efikase se ato që kanë sisteme të
 17

bazuara në rimbursim publik. Afonso dhe St Aubyn (2006) kryejnë DEA me dy faza duke vlerësuar një model gjysmë-
parametrik të sistemit të kujdesit shëndetësor në 30 vende të OECD në 1995 dhe 2003. Ata llogaritin efiçencat
konvencionale dhe të bootstrapped në fazën e parë dhe korrigjojnë këto vlera në fazën e dytë duke duke marrë parasysh
ndikimin e variablave jo diskrecionalë si PBB për kokë, niveli arsimor, sjellja shëndetësore duke përdorur regresionin
Tobit. Rezultatet tregojnë se një sasi e madhe joefikasiteti lidhet me variabla që janë përtej 

Ekonomisë dhe Sociologjisë, vëll. 10, Nr. 3, 2017 

ÇËSHTJET E FUNDIT NË ZHVILLIMIN EKONOMIK :kontrollin e qeverisë. Gonzalez etj. (2010) matin efikasitetin teknik dhe
vlerësor të sistemeve shëndetësore në 165 vende duke përdorur të dhëna për vitin 2004. Ata përdorin të dhëna për
jetëgjatësinë e shëndetshme dhe vitet e jetës të rregulluara me aftësi të kufizuara si rezultate shëndetësore dhe sasinë e
shpenzimeve për shëndetin dhe arsimin si inpute ndaj sistemit të kujdesit shëndetësor. Gjetjet tregojnë se vendet e
OECD-së me të ardhura të larta kanë indekset më të larta të efikasitetit. Varabyova dhe Schreyögg (2013) krahasojnë
efikasitetin e sistemeve të kujdesit shëndetësor duke përdorur një panel të pabalancuar të të dhënave nga vendet e
OECD midis 2000 dhe 2009. Në veçanti, ata përdorin specifikime të ndryshme modeli që kryejnë DEA me dy hapa dhe
SFA me një fazë dhe vlerësojnë vlefshmërinë e brendshme dhe të jashtme të gjetjeve me anë të korrelacioneve të
rangut të Spearman. Studimi i tyre tregon se vendet me shpenzime më të larta të kujdesit shëndetësor për frymë kanë
mesatarisht një sektor më efikas të kujdesit shëndetësor, ndërsa vendet me pabarazi më të lartë të të ardhurave kanë
një kujdes shëndetësor më efiçent. Hadad et al. (2013) krahasojnë efikasitetin e sistemit të kujdesit shëndetësor të 31
vendeve të OECD-së që përdorin konceptualizime të ndryshme të efikasitetit (efikasiteti konvencional, super efikasiteti,
efikasiteti i kryqëzuar) dhe dy specifikime modeli, një që përfshin inputet që janë nën kontrollin e menaxhimit dhe tjetri
që përfshin inpute që janë jashtë kontrollit të menaxhimit. Studimi dha rezultate të paqarta. Kim dhe Kang (2014)
vlerësojnë efikasitetin e sistemeve të kujdesit shëndetësor në një kampion prej 170 vendesh që kryejnë DEA-në e
bllokuar. Mostra është e organizuar në katër grupe për të marrë nën-mostra homogjene në lidhje me të ardhurat.
Studiuesit zbuluan se efikasiteti mesatar në nën-kampionin me të ardhura të larta ishte relativisht i lartë, por vetëm një
numër i vogël i vendeve janë në gjendje të menaxhojnë në mënyrë efikase sistemet e tyre të kujdesit shëndetësor. de
Cos dhe Moral-Benito (2014) hetojnë përcaktuesit më të rëndësishëm të efikasitetit të kujdesit shëndetësor në 29 vende
të OECD duke vlerësuar matjet alternative të efikasitetit që kryejnë DEA dhe SFA nga 1997 deri në 2009. Studimi i tyre
ofron prova empirike se ka dallime të rëndësishme midis vendeve në lidhje me niveli i efikasitetit në ofrimin e
shërbimeve të kujdesit shëndetësor. Për më tepër, ka një korrelacion pozitiv midis zbatimit të politikave që synojnë
rritjen e rregullimit të çmimeve dhe efikasitetit të sistemit kombëtar të kujdesit shëndetësor. Frogner etj. (2015) mat
efikasitetin e kujdesit shëndetësor të një kampioni që përfshin 25 vende të OECD midis 1990 dhe 2010 duke përdorur të
dhëna të disponueshme publikisht. Janë miratuar tre përqasje ekonometrike, p.sh. efektet fikse të vendit, modelet e
efekteve fikse të vendit dhe kohës, dhe SFA duke përfshirë një kombinim të variablave të kontrollit që pasqyrojnë
burimet e kujdesit shëndetësor, sjelljet dhe kontekstet mjedisore fundore ekonomike. Studimi tregon se renditjet nuk
janë të forta për shkak të qasjeve të ndryshme statistikore. Studimi nga Kim et al. (2016) vlerëson ndryshimet e
produktivitetit në sistemet e kujdesit shëndetësor të 30 sistemeve kombëtare të kujdesit shëndetësor gjatë viteve 2002-
2012. Studiuesit llogaritin indeksin e Malmquist-it të bootstrapped për të analizuar ndryshimet në produktivitet,
efikasitet dhe teknologji. Ata zbuluan se reformat e fundit të politikave në OECD kanë stimuluar rritjen e produktivitetit
për shumicën e vendeve. 

Ky rishikim i literaturës tregon se studiuesit janë fokusuar më së shumti në matjen e një indeksi të vetëm të
performancës së sistemit të kujdesit shëndetësor, pra efikasitetin e llogaritur si një raport i një matës të cilësisë së jetës
me sasinë e burimit shëndetësor të përdorur. As vlerësimet e efektivitetit dhe as treguesit e përbashkët të efikasitetit-
efektivitetit nuk përdoren përgjithësisht në analiza. Kjo mangësi dha një motivim për studimin aktual. Formulimi i
politikave në sektorin e kujdesit shëndetësor kërkon hartimin e politikave që përmirësojnë efikasitetin e kostos dhe
efektivitetin e ofrimit të kujdesit. Megjithatë, rritja e efikasitetit shpesh sfidon mundësinë për të përmirësuar
efektivitetin e kujdesit shëndetësor. Studimet e kryera në nivel meso dhe jo në nivel makro që ose fokusohen në
organizatat ose njësitë organizative që ofrojnë shërbime të kujdesit shëndetësor (p.sh., spitalet, spitalet e kujdesit akut,
spitalet e rrethit, spitalet rurale) nuk janë në gjendje të tregojnë ndonjë lidhje të qartë midis efikasitetit. dhe efektiviteti
 18

në kujdesin shëndetësor (lo Storto, 2017). Disa studiues sugjerojnë se ekziston një shkëmbim ndërmjet rritjes së
efikasitetit brenda organizatave dhe efektivitetit të ofrimit të kujdesit (Laine et al., 2005; Martini et al., 2014).
Anasjelltas, studiues të tjerë nënvizojnë se efikasiteti dhe efektiviteti mund të arrihen në 

ÇËSHTJET E FUNDIT NË ZHVILLIMIN EKONOMIK :në të njëjtën kohë dhe nuk ekziston asnjë kompromis (Chang et al.,
2011; Nayar dhe Ozcan, 2008). Hulumtimi i ekzistencës së një shkëmbimi ndërmjet efektivitetit dhe efikasitetit të ofrimit
të shërbimeve të kujdesit shëndetësor në nivel vendi është një motiv i dytë i rëndësishëm që justifikon kërkimin tonë.
Në këtë studim, efikasiteti i kujdesit shëndetësor është konceptuar si raporti i një produkti të caktuar të kujdesit
shëndetësor me sasinë minimale të inputit të kujdesit shëndetësor (Palmer dhe Torgerson, 1999), ndërsa efektiviteti
lidhet me aftësinë e sistemit të kujdesit shëndetësor për të arritur rezultatet maksimale të pritshme të kujdesit
shëndetësor pa u rritur. çdo rezultat të padëshiruar (Sudit, 1996). 

2. Metoda 

Matja e efikasitetit siguron informacion nëse burimet e kujdesit shëndetësor përdoren për të marrë vlerën më të mirë
për paratë (Färe et al., 1997; Goncharuk dhe Getman, 2014; Palmer dhe Torgerson, 1999). Që nga koha, Analiza e
Mbështjelljes së të Dhënave (DEA) përdoret për të matur efikasitetin e njësive specifike organizative ose sistemeve
kombëtare në kontekstin e kujdesit shëndetësor (Bhat, 2001; Borisov et al., 2012; Giuffrida dhe Gravelle, 2001;
Hollingsworth, 2003). Një anketë e thelluar që paraqet një shumëllojshmëri aplikimesh të DEA në sektorin e kujdesit
shëndetësor është kryer nga Ozcan (2008). Në të vërtetë, DEA ka një sërë avantazhesh dhe, veçanërisht, është shumë
fleksibël dhe i gjithanshëm dhe kërkon supozime minimale në lidhje me teknologjinë e prodhimit. Për më tepër, DEA nuk
kërkon të dhëna për çmimet dhe, për rrjedhojë, mund të përdoret për të matur efikasitetin në sektorët që nuk
tregtohen. 

DEA është një teknikë joparametrike që llogarit efikasitetin relativ të disa njësive të emërtuara njësive vendimmarrëse
(DMU) duke zbatuar një numër modelesh programimi linear, një për çdo njësi të vlerësuar (Charnes et al., 1978). Në
teknikën DEA, efikasiteti matet nga distanca e një DMU nga një kufi mbështjellës i ndërtuar si një grup kombinimesh
lineare të matjeve hyrëse dhe dalëse të DMU-ve që i përkasin grupit të mundësive të prodhimit (PPS). 

Analiza e zakonshme e efiçencës radiale në përgjithësi ofron një matje të nënvlerësuar të joefikasitetit sepse nuk
supozon asnjë zëvendësim ose shkëmbim ndërmjet outputeve (ose inputeve) dhe mat efiçencën duke adoptuar një
qasje konservatore. Tone (2001) ka prezantuar një matje më gjithëpërfshirëse të efikasitetit që siguron një matje më të
saktë të efikasitetit sesa modeli bazë radial. Në modelin Tone të emërtuar modelin Slack 

Based Measure (modeli SBM), variablat e zbehjes hyrëse dhe dalëse s+dhe s-përdoren për të vlerësuar devijimin e një
DMU nga kufiri i mbështjelljes. Sistemet kombëtare të kujdesit shëndetësor pa pantallona të gjera arrijnë performancë
më të mirë se ato që kanë pantallona të gjera. 

Supozojmë se ka n DMU homogjene për t'u vlerësuar me matrica hyrëse dhe dalëse X=(xij)∈ℜm×ndhe Y=(yij)∈ℜs×n me X>0
dhe Y>0. Hyrjet dhe daljet e DMUk(xk,yk) mund të përshkruhen si më poshtë 

ku s-dhe s+janë respektivisht variabla të zbehta hyrëse dhe dalëse, dhe λ është një vektor jonegativ në ℜn. Kur prodhimi
rritet me s+dhe/ose hyrja zvogëlohet me s- DMUk mund të arrijë efikasitet të plotë. 

Për një kthim të orientuar nga hyrja dhe konstante në shkallë, në modelin SBM, efikasiteti i një DMUk(xk, yk) mund të
matet duke zgjidhur programin fraksional të mëposhtëm

ÇËSHTJET E FUNDIT NË ZHVILLIMIN EKONOMIK 

Variablat s-dhe s+ matin distancën e hyrjeve dhe daljeve DMUk nga hyrjet Xλ dhe daljet Yλ të një njësie virtuale. Kur sk+ =
sk-= 0 ρ*=1 dhe DMUk është efikas. 

3. Studimi 

3.1. Variablat e kampionit, të hyrjes dhe të prodhimit 

 19

Sistemet e kujdesit shëndetësor të 32 vendeve evropiane të mëposhtme janë marrë në konsideratë në studim: Austria
(CO1), Belgjika (CO2), Bullgaria (CO3), Kroacia (CO4), Qipro (CO5), Republika Çeke (CO6). ), Danimarka (CO7), Estonia
(CO8), Finlanda (CO9), Franca (CO10), Gjermania (CO11), Greqia (CO12), Hungaria (CO13), Islanda (CO14), Irlanda
(CO15), Italia (CO16) ), Letonia (CO17), Lituania (CO18), Luksemburgu (CO19), Malta (CO20), Holanda (CO21), Norvegjia
(CO22), Polonia (CO23), Portugalia (CO24), Rumania (CO25), Sllovakia (CO26) ), Sllovenia (CO27), Spanja (CO28), Suedia
(CO29), Zvicra (CO30), Ukraina (CO31), Mbretëria e Bashkuar (CO32). 

Të dhënat e përdorura për matjen e variablave input dhe output janë mbledhur nga databaza e EUROSTAT, që mbulon
vitet 2011 dhe 2014. Tabela 1 raporton listën e inputeve dhe outputeve. 

Tabela 1. Inputet dhe daljet 

Kodi Lloji Përshkrimi Njësia matëse 

I1 Mjekët hyrës (praktikantë) nr. të njësive I2 input infermiere, mami, asistente shëndetësore (praktikante) nr. të njësive
I3 input shtretër të disponueshëm në spitalet nr. të njësive Raporti i prodhimit të O1 (i keq) i vdekshmërisë foshnjore
(më pak se 1 vit) ndaj përqindjes së popullsisë 

O2 Prodhimi  (i mirë) 

O3 Prodhimi  (i mirë) 

O4 prodhimi  

i viteve të jetës së shëndetshme në vlerë absolute në lindje (si meshkuj ashtu edhe  femra) nr. e viteve jetëgjatësia në vlerë
absolute në lindje (si meshkuj ashtu edhe  femra) nr. e viteve 

(e mirë) popullsia nr. e njësive 

Inputet dhe outputet e zgjedhura janë përdorur shpesh në studime si ky për të vlerësuar  efikasiteti i kujdesit
shëndetësor në nivel vendi (p.sh. Frogner et al., 2015; Hollingsworth dhe Wildman, 2003; Kim et al., 2016; Rentzlaff-
Roberts et al., 2004). Inputet përfshijnë 3 variablat e mëposhtëm: 1) numrin e mjekëve (ose mjekëve praktikantë), 2)
numrin e infermierëve praktikantë, mamive dhe asistentëve të kujdesit shëndetësor dhe 3) numrin e shtretërve të
disponueshëm në spitale. Mjekët dhe infermierët mjekësorë, mamitë dhe asistentët e kujdesit shëndetësor 

ÇËSHTJET E FUNDIT NË ZHVILLIMIN EKONOMIK 

janë një masë e përafërt për burimet e punës të përdorura nga sistemi kombëtar i kujdesit shëndetësor për të ofruar
shërbime të shtratit, ndërsa numri i mbi sistemin e kujdesit shëndetësor  kapacitetet, gjegjësisht burimet kapitale të
përdorura nga sistemi i kujdesit shëndetësor. 4 variablat e mëposhtëm ishin  përfshirë në analizë si rezultate: 1) raporti i
vdekshmërisë foshnjore (midis 0 dhe 1 vjeç)  për popullsinë, 2) vitet e jetës së shëndetshme në vlerë absolute në lindje si
për meshkujt ashtu edhe për femrat, 3) për jetën  pritshmëria në lindje në vlerë absolute si për meshkujt ashtu edhe për
femrat, 4) popullsia totale e vendit.  Ndërsa rezultatet O2, O3 dhe O4 ofrojnë në mënyrë efektive matje të përfitimeve
që gëzojnë njerëzit, O1 mat një "produkt të padëshirueshëm" ose "të keq" të sistemit të kujdesit shëndetësor. Prandaj,
outputi i keq u trajtua si një input në kryerjen e DEA-s (lo Storto, 2016; Scheel, 2001).  Popullsia totale e vendit u përfshi
në analizë si përafrues i kërkesës totale për kombëtare  shërbimin e kujdesit shëndetësor. 

3.2. Specifikimi i modelit 

Analiza e krahasimit zbatoi dy modele DEA siç ilustrohet në Tabelën 2. Për të dy modelet janë supozuar kthime
konstante në shkallë. 

Tabela 2. Modelet e zbatuara të DEA-s 

 20

Indeksi i modelit Inputet Orientimi i daljeve modeli 1 efiçenca e sistemit të kujdesit shëndetësor Input I1, I2, I3 O4
modeli 2 efektiviteti i sistemit të kujdesit shëndetësor O1 O2, O3 output 

Modeli 1 ofron një matje të efikasitetit të sistemit të kujdesit shëndetësor. Në këtë model,  efikasiteti përkufizohet si
aftësia e sistemit të kujdesit shëndetësor për të ofruar shërbim shëndetësor për një sasi fikse përfituesish me sasinë më
të vogël të inputeve. Modeli 2 ofron një matje të efektivitetit për sistemin e kujdesit shëndetësor të vendit. Efektiviteti
përkufizohet si aftësia e sistemit të kujdesit shëndetësor për t'u ofruar njerëzve përfitimet më të larta shëndetësore. 

Tabel 

_ _ rezultatet e efektivitetit. Shifrat tregojnë se efikasiteti dhe efektiviteti kanë sjellje të ndryshme. Në të vërtetë,
rezultatet e efikasitetit priren të mbeten relativisht të qëndrueshme me kalimin e kohës, me notat mesatare që variojnë
nga 0,643 në 2011 në 0,660 në 2014, ndërsa vlerat minimale mbeten në 0,417 dhe 0,459. Përkundrazi, mesatarisht
rezultati i efektivitetit përmirësohet nga viti 2011 në 2014.  

ÇËSHTJET E FUNDIT NË ZHVILLIMIN EKONOMIK 

Megjithatë, vlerat e efektivitetit janë përgjithësisht dukshëm më të ulëta se ato të efikasitetit, me rezultate mesatare
në .4230 dhe 1. 2014. Në mënyrë të ngjashme, vlerat minimale të efektivitetit janë proporcionalisht më të ulëta se vlerat
minimale të efikasitetit. Së fundi, matjet e ndryshimit në përqindje të treguara në dy kolonat e fundit të tabelës 3
konfirmojnë qartë sjelljen e ndryshme të treguesve të performancës së sistemit të menaxhimit të kujdesit shëndetësor.
Veçanërisht, ndërkohë që efikasiteti mesatar u përmirësua pak nga viti 2011 në 2014, ka pasur një përmirësim të
konsiderueshëm të matjeve të efektivitetit me kalimin e kohës, edhe pse sistemet e kujdesit shëndetësor të vendit janë
prekur ndryshe. 

Figura 1 dhe Figura 2 shfaqin rezultatet e efikasitetit (modeli DEA 1) dhe efektivitetit (modeli DEA 2) për 32 sistemet
individuale të kujdesit shëndetësor 2011 dhe 2014. Paraqitjet grafike të matjeve të performancës ofrojnë dëshmi të
mëtejshme për sjelljet e tyre të ndryshme me kalimin e kohës. Grafiku i efikasitetit (vija e fortë blu) tregon se rezultatet
e efikasitetit mbetën të qëndrueshme për shumicën e vendeve në kampion. Po kështu, në shumicën e rasteve forma
pothuajse e pandryshuar e grafikut midis 2011 dhe 2014 sugjeron se pozicionet relative të vendeve të ndryshme nuk
kanë ndryshuar dukshëm në krahasim. Në veçanti, efikasiteti u përmirësua në masë të madhe për Suedinë duke u rritur
nga 0.695 në 1.000, ndërsa u përkeqësua për Maltën dhe Slloveninë, përkatësisht duke u ulur nga 0.694 në 0.549 dhe
nga 0.817 në 0.714. Rezultatet tregojnë se sistemet evropiane të kujdesit shëndetësor në përgjithësi vuajnë nga një
ngjitje që pengon çdo përmirësim të efikasitetit. Anasjelltas, analiza e treguesit të efektivitetit (vija e kuqe e ndërprerë)
nxjerr në pah një situatë më të artikuluar dhe dinamike. Forma e grafikut zgjerohet nga viti 2011 në 2014, duke theksuar
tendencën në rritje të efektivitetit siç del nga statistikat. Në përgjithësi, ndryshimet e efektivitetit ndikuan ndryshe në
sistemet kombëtare të kujdesit shëndetësor. Për shembull, efektiviteti u rrit në masë të madhe në Qipro dhe Slloveni,
ndërsa u ul në Islandë. Gjetjet sugjerojnë se ka një inerci më të ulët në ndryshimin e efektivitetit të sistemeve të kujdesit
shëndetësor. 

Figura 3 tregon ndryshimet në përqindje të të dy treguesve të performancës - DELTA%model1 dhe DELTA%model2 - për
vende individuale. Ndërsa nga viti 2011 deri në vitin 2014, efikasiteti u ndikua si nga përmirësimi ashtu edhe nga
përkeqësimi i rezultatit të tij, efektiviteti përgjithësisht u përmirësua me përjashtim të Islandës. Vlerat e efikasitetit dhe
efektivitetit janë të pakorreluara pasi të dyja skicat në Figurën 4 dhe Figura 5 shfaqen. Tash e tutje, duket se në vitin
2011 dhe 2014 nuk ekziston asnjë kompromis ndërmjet këtyre treguesve të performancës. 
 21

///////////////////////////////////////

nga xhepi dhe joformalisht për kujdesin shëndetësor në Shqipëri: efekti varfërues në
familjet 
. Pagesa*2, Soniim1ot 3,4, Milena Pavlova4dhe Florian Tomini 3,5 
1
Shkolla e diplomuar e Mastrihtit për Qeverisje, Universiteti i Kombeve të Bashkuara-MERIT (UNU-MERIT), Universiteti i
Mastrihtit, Mastriht, Holandë, 2 Departamenti i Ekonomisë, Universiteti i Liezhit, Liezh, Belgjikë, 3Instituti i lartë Kërkim i
Arsimit të Bazuar në Dëshmi (TIER), Mastriht Universiteti, Mastriht, Holandë, 4 Departamenti i Kërkimeve të Shërbimeve
Shëndetësore, Fakulteti i Shëndetësisë, Mjekësisë dhe Shkencave të Jetës, Universiteti i Mastrihtit, Mastriht, Holandë, 5
Shkolla Ekonomike e Amsterdamit, Universiteti i Amsterdamit, Amsterdam, Holandë 

Fjalët kyçe: shpenzime nga xhepi , pagesat informale të pacientëve, varfëria, Shqipëria, shpenzimet katastrofike
shëndetësore 

Sistemi i kujdesit shëndetësor në Shqipëri, ashtu si në të gjitha vendet e tjera ish-komuniste të Evropës Qendrore dhe
Lindore (EQL), i ka rrënjët në modelin sovjetik “Semashko”. Trashëgimitë e sistemit Semashko mbeten ende të dukshme
sidomos në pronësinë shtetërore të institucioneve publike të kujdesit shëndetësor, ofrimin e shërbimeve publike, si dhe
financimin nga baza e përgjithshme tatimore (veçanërisht për kujdesin dytësor dhe terciar) (1). Të dhënat e OBSH-së
tregojnë se në vitin 2013, shpenzimet totale të kujdesit shëndetësor për vendin arritën në 5.9% të PBB-së së tij (2). Kjo
është relativisht e lartë në krahasim me vendet e tjera ish-komuniste të EQL ose ish-Bashkimit Sovjetik (FSU), por ende
shumë më e ulët se mesatarja 8.5% për vendet e BE-së 15 (2). Megjithatë, vetëm rreth 48.4% e totalit të shpenzimeve
për kujdesin shëndetësor në Shqipëri vjen nga buxheti i përgjithshëm i shtetit (2), dhe pjesa e shpenzimeve private dhe
shpenzimeve nga xhepi është relativisht e lartë (3). Përdorimi i sigurimeve shëndetësore në Shqipëri mbetet i ulët (4).
Përveç kësaj, pothuajse 19% e të gjithë pacientëve që vizitojnë shërbimet ambulatore dhe pothuajse 44% e pacientëve
që vizitojnë shërbimet spitalore në 2008 paguajnë edhe në mënyrë informale (5). Por, a janë katastrofike për buxhetin e
familjeve pagesat nga xhepi dhe ato informale në Shqipëri? Nëse po, cilat janë efektet e tyre në varfëri? Dhe më e
rëndësishmja, cilat janë implikimet kryesore të politikave për një vend me zhvillim të shpejtë si Shqipëria? 

Sistemi shëndetësor në Shqipëri 

Sektori i shëndetësisë shqiptare gjatë periudhës komuniste ishte i nënfinancuar dhe investimet në teknologjinë
shëndetësore ishin shumë të ulëta. Rrjeti i gjerë i posteve dhe qendrave të kujdesit shëndetësor parësor (KSHP) dhe
numri i madh i spitaleve lokale dhe rajonale kishin pajisje të vjetruara dhe ishin të mbingarkuar (6). Pas ndryshimit të
regjimit, reformat kryesore u përqendruan në KSHP dhe kanë kërkuar transferimin e financimit të sektorit në Institutin e
Sigurimeve Shëndetësore (ISK), i cili u krijua në vitin 1994. ISKSH mbulon shpenzimet e vizitave të KSHP-së, rimbursimet
(pjesa ) të çmimeve të barnave për barnat në listën e rimbursimit, si dhe mbulon disa kosto të kujdesit dytësor dhe
terciar. Ministria e Shëndetësisë (MSH) mbetet pronare dhe administratore e të gjithë spitaleve publike (4). Gjatë viteve
të fundit, ndërhyrjet në sektorin spitalor kanë qenë kryesisht të synuara për përmirësimin e infrastrukturës dhe
teknologjisë dhe pak është bërë në drejtim të reformimit të financimit të ofruesve. 

Ndonëse financimi i KSHP bëhet nëpërmjet ISKSH-së, sektori është ende i varur nga subvencionet nga buxheti i
përgjithshëm i shtetit. Në vitin 2013, rreth 74,1% e totalit të shpenzimeve publike për shëndetësinë erdhi nga fondet e
sigurimeve shëndetësore shoqërore, ndërsa pjesa tjetër nga taksat e përgjithshme [OBSH (2)]. Kontributi i sigurimit
shëndetësor përbëhet nga një normë fikse prej 3.4% të pagave bruto. Megjithatë, numri i kontribuesve është ende i ulët
për shkak të sektorit joformal (ende të madh) të ekonomisë. 

Kufijtë në Shëndetin Publik

 22

Shqipëria: pagesat nga xhepi dhe varfëria 

Që nga viti 2008, pacientëve u kërkohet të paguajnë një bashkëpagesë të vogël fikse për vizitë për vizitat në KSHP ose
trajtim të specializuar në kujdesin spitalor (7). Pavarësisht se me ligj të gjithë qytetarët duhet të mbulohen nga sigurimet
shëndetësore, anketat tregojnë se rreth 40–45% e popullsisë deklaron se ka librezë sigurimi shëndetësor (5). Studimet e
mëparshme kanë treguar se pagesat katastrofike të kujdesit shëndetësor mbeten të larta në vend (4). Në fakt, tre kushte
kryesore supozohet të rrisin incidencën e pagesave katastrofike në kujdesin shëndetësor: (i)
ekzistenca/disponueshmëria e shërbimeve të kujdesit shëndetësor që kërkojnë pagesa nga xhepi, (ii) aftësia e ulët nga
publiku për të paguar për shëndetin. kujdesi, dhe (iii) mungesa ose joefikasiteti i sigurimit të kujdesit shëndetësor (8). Të
gjitha këto kushte duket se ekzistojnë në Shqipëri duke qenë se: (i) pacientëve që vizitojnë qendrat e shëndetit publik u
kërkohet ende të paguajnë nga xhepi për shumë shërbime dhe barna që përndryshe do të ishin pa pagesë (5), (ii)
varfëria duket të jetë një shqetësim i vazhdueshëm gjatë dekadave të fundit (9) dhe (iii) sigurimi shëndetësor publik
ende nuk është në gjendje të mbulojë të gjitha shpenzimet e kujdesit shëndetësor të kryera në objektet publike (2). 

Pagesat formale dhe joformale në Shqipëri 

Shpenzimet e kufizuara publike të Shqipërisë në sektorin e kujdesit shëndetësor (në krahasim me vendet e tjera të
Ballkanit apo të Europës Lindore) (10) kanë rezultuar në një rritje të varësisë nga pagesat nga xhepi si për kujdesin
spitalor ashtu edhe për atë ambulator. Të dhënat e anketës raportojnë se për kuintilin më të ulët të të ardhurave, pjesa
e totalit të shpenzimeve nga xhepi për shërbimet spitalore ka shkuar deri në 60% të totalit të shpenzimeve mujore të
familjes (4). Këtyre grupeve vulnerabël ose të varfër të shoqërisë u mungon mbrojtja kundër shpenzimeve nga xhepi dhe
kjo mund të kontribuojë në rritjen e pabarazive, por edhe në barrierat për akses (11). Megjithëse kujdesi spitalor është
pothuajse falas për të gjithë ata që posedojnë një librezë sigurimi shëndetësor (me përjashtim të disa bashkëpagesave
për teste diagnostikuese me kosto të lartë), në realitet, shumica e njerëzve që vizitojnë këtë shërbim raportojnë se kanë
paguar shuma të konsiderueshme jashtë -pagesat e xhepit (4). Pagesat nga xhepi përbëhen kryesisht nga tarifat për
shërbimet e marra, paratë për blerjen e barnave, pagesat për punë laboratorike, shpenzimet e transportit, si dhe paratë
e paguara joformalisht për personelin mjekësor. Shpenzimet për barnat janë më të lartat në kujdesin ambulator (12). 

Në përgjithësi, ka një mungesë qartësie midis pagesave formale dhe joformale në Shqipëri (4). Ndryshimet në
legjislacion në vitet e hershme të tranzicionit imponuan bashkëpagesa për përdoruesit e KSHP. Prandaj, kërkuesit
shqiptarë të kujdesit shëndetësor përballen me pagesa të tjera formale nga xhepi për analizat laboratorike, barnat dhe
kostot e transportit. Megjithatë, nuk është gjithmonë e qartë nëse pagesa të tilla paguhen formalisht apo joformalisht
(13). Duke qenë se legjislacioni shqiptar ndalon pagesat direkte për personelin mjekësor, shumica e studimeve të
pagesave informale fokusohen ekskluzivisht në pagesat e paguara për personelin mjekësor. Shuma e paguar joformalisht
për personelin mjekësor ndryshon gjithashtu (14). Faktorët kryesorë të kësaj lidhen me atributet e pacientëve (p.sh.,
statusi ekonomik, vendbanimi në të njëjtin lokalitet, marrëdhëniet personale dhe pozicioni shoqëror/politik) atributet e
ofruesve (specialistët kundër mjekëve të përgjithshëm, personeli mjekësor shumë i specializuar dhe disponueshmëria ),
llojin e shërbimeve (spital/ambulator, lokaliteti, specialiteti, kompleksiteti i trajtimit dhe teknologjia e përfshirë), dhe
faktorë të tjerë kontekstualë (si urbanizimi i lokalitetit, normat sociale, etj) (5, 14). Mekanizmat e pagesës gjithashtu
priren të ndryshojnë 

dhe janë kompleks. Pavarësisht natyrës së paligjshme të pagesave të tilla, raportohet se ato kryhen hapur dhe shpesh
nuk janë diçka që fshihet. Pacientët mund të mbledhin informacion nga rrjetet sociale, por në shumë raste infermieret
ose mjekët nxisin drejtpërdrejt pagesat. Disa nga këto strategji përfshijnë të folurit për pagat e ulëta, lënien e parave në
tryezë (për të treguar se edhe të tjerët kanë paguar), kërkimin e tyre nga pacientët ose të afërmit që shoqërojnë
pacientin, sjelljen jo miqësore ose vonimin e kujdesit (14). Ndikimi i këtyre pagesave në mirëqenien e pacientit ka
rezultuar të jetë mjaft thelbësor dhe situata është veçanërisht dramatike për njerëzit në kuintilin më të ulët të
shpërndarjes së shpenzimeve (15). 

A janë pagesat nga xhepi në Shqipëri katastrofike për buxhetet e familjeve? 

 23

Shpenzimet nga xhepi për kujdesin shëndetësor mund të jenë një barrë e rëndë për shpenzimet e familjes. Nëse ato janë
shumë të larta, ato gjithashtu mund të pengojnë aftësitë e ekonomisë familjare për gjenerimin e të ardhurave afatgjatë.
Shpenzimet nga xhepi për kujdesin shëndetësor konsiderohen si katastrofike kur detyrojnë individët ose familjet të ulin
ndjeshëm standardin e tyre të jetesës tani ose në të ardhmen (16). Kjo i shtyn ata jo vetëm në një rreth të mbyllur të
transmetimit të varfërisë ndërmjet brezave (17), por gjithashtu mund t'i pengojë ata të marrin trajtimin e nevojshëm të
kujdesit shëndetësor. 

Një studim i fundit (4) tregon se pagesat për episod të kujdesit shëndetësor përbëjnë një pjesë të konsiderueshme të
totalit të shpenzimeve mujore për frymë. Kur shikohet pjesa e shpenzimeve nga xhepi ndaj totalit të shpenzimeve
joshëndetësore dhe duke përdorur një prag prej 10% për të përcaktuar një pagesë katastrofike të kujdesit shëndetësor
për atë familje, pothuajse 22.6% e popullsisë kishte pagesa katastrofike nga xhepi në 2002, ndërkohë që kjo incidencë ra
në 2005 dhe 2008 në përkatësisht 17.6 dhe 13.3%. Pavarësisht nga kjo rënie, incidenca e pagesave katastrofike nga
xhepi mbetet e lartë dhe për më tepër, kjo është më e lartë për grupet vulnerabël të popullsisë. Dëshmitë nga i njëjti
studim (4) tregojnë se për kuintilin më të ulët, kjo incidencë ra me një masë më të ulët për kuintilin më të varfër, dmth,
nga 29.9% në 2002 në 28.7% në 2005 dhe 20% në 2008. 

Në fakt, efekti e pagesave katastrofike nga xhepi është më shqetësuese nëse i shtyn familjet në varfëri. Normat e
parapagesës dhe të varfërisë pas pagesës mund të tregojnë për këtë efekt. Parada e "xhuxhëve dhe disa gjigantëve" e
Jan Pen (18) përshkruan shpenzimet totale të familjes me dhe pa (bruto dhe neto) të pagesave totale nga xhepi dhe
ndihmon për ta vizualizuar këtë (shih Figurën 1). 

Grafikët tregojnë qartë se efekti i pagesave nga xhepi mund të jetë katastrofik (d.m.th., t'i shtyjë familjet nën kufirin e
varfërisë ushqimore prej 2 USD në ditë) dhe se kjo nuk vërehet vetëm për kuintilet më të varfra. Grafikët tregojnë
gjithashtu qartë se një rritje në pagesat formale ose informale mund të jetë problematike edhe për kuintilet më të larta
në mungesë të sigurimit për të kompensuar humbjet financiare. 

Kufizimet në studimin e ndikimit katastrofik të pagesave nga xhepi 

Një nga kufizimet kryesore në studimin e efektit varfërues të pagesave nga xhepi dhe ato informale është mungesa e
informacionit 

Tomini etj. Shqipëria: pagesat nga xhepi dhe varfëria 

për ata pacientë që kishin nevojë për kujdes shëndetësor, por nuk mund ta përballonin atë. Të dhënat e anketimit japin
informacion vetëm për pacientët që kanë kërkuar kujdes shëndetësor dhe nuk lejojnë vlerësimin e boshllëkut që duhet
plotësuar për të siguruar akses të barabartë për të gjithë.tjera 

lidhen me efektin më të mundshëm të nënvlerësuar të pagesave informale. Të dhënat e anketës për Shqipërinë lejojnë
të dallohet vetëm pjesa e pagesave informale të paguara si “dhurata” për personelin mjekësor. Përkufizime të tjera të
pagesave informale mund të përfshijnë më shumë lloje të pagesave informale. Të dhënat shtesë (duke lejuar një
përkufizim më të plotë të pagesave joformale) mund të ofrojnë më shumë njohuri mbi shkaqet e përgjithshme të
pagesave joformale dhe barrën e vendosur mbi familjet. Gjithashtu, anketat e familjeve nuk janë domosdoshmërisht të
rastësishme bazuar në informacionin shëndetësor dhe kujdesin shëndetësor. Kjo mund të çojë në një nënpërfaqësim të
grupeve të caktuara (veçanërisht grupet me përdorim të lartë si të moshuarit ose të sëmurët kronikë) dhe për rrjedhojë
të nënvlerësohet efekti i pagesave nga xhepi për grupe të tilla. 

Implikimet 

e politikave Ekzistenca e shpenzimeve katastrofike të kujdesit shëndetësor ngre shqetësim. Shpenzimet katastrofike të
kujdesit shëndetësor jo vetëm që imponojnë një rrezik më të lartë varfërie për njerëzit që kërkojnë kujdes shëndetësor,
por gjithashtu mund të vendosin pengesa për aksesin për ta (19). Autoritetet shqiptare duhet të konsiderojnë seriozisht
uljen e totalit të pagesave nga xhepi, të cilat arrijnë në gati 60% të totalit të shpenzimeve për kujdesin shëndetësor në
 24

vend. Kjo arrihet më së miri përmes sigurimit të efektivitetit dhe atraktivitetit të mekanizmave formalë të financimit të
kujdesit shëndetësor (dmth. të ardhurat e përgjithshme tatimore dhe sigurimet shëndetësore). Ndërsa përmirësimi i
efektivitetit të mekanizmave të tillë kërkon një koordinim dhe shpërndarje më të mirë të burimeve, atraktiviteti mund të
rritet duke miratuar strukturën e kontributeve dhe bashkëpagesave në mënyrë që ato të pasqyrojnë më mirë
shpërndarjen e të ardhurave. Masat si përjashtimet nga tarifat ose subvencionet e çmimeve për grupet vulnerabël
tashmë janë dëshmuar efektive në reduktimin e pagesave katastrofike në vende të tjera (20). 

Masa të tjera si transporti i subvencionuar për të varfërit ose shpërndarja më e mirë e qendrave të kujdesit shëndetësor
do të ndihmonin gjithashtu në këtë drejtim. Por, nga ana tjetër, çdo reformë e politikës që synon të rrisë përdorimin e
kujdesit shëndetësor për të varfërit duhet të vlerësojë efektin në pagesat katastrofike, veçanërisht për të varfërit dhe
shtresat vulnerabël. Hulumtimet e mëparshme kanë paralajmëruar se fokusimi vetëm në disponueshmërinë e
shërbimeve shëndetësore mund të kontribuojë vërtet në përmirësimin e shëndetit të të varfërve, por gjithashtu mund
të rrisë përqindjen e familjeve të varfra që përballen me shpenzime katastrofike (8). 

Hulumtimet e mëtejshme duhet të përqendrohen në identifikimin e efektit të pagesave nga xhepi dhe ato informale te
njerëzit që nuk mund të përballojnë pagesa të tilla dhe për këtë arsye u mohohet aksesi në kujdesin shëndetësor. Në
fakt, kërkimet e mëparshme kanë treguar se më shumë se nga efekti i shpenzimeve katastrofike të kujdesit shëndetësor,
të varfërit vuajnë efektin katastrofik të sëmundjes duke pasur parasysh barrierat për akses dhe pasojat në goditjet e
pasiguruara në të ardhurat e ardhshme nga punësimi (19). Një aspekt tjetër interesant për kërkimet e ardhshme është
edhe hetimi i efektivitetit të masave të politikave, si përjashtimet nga tarifat dhe subvencionet e çmimeve, në uljen e
rrezikut të rënies në varfëri midis kërkuesve të veçantë të kujdesit shëndetësor të trajtuar nga këto politika. 

Kufijtë në Shëndetin Publik | www.frontiersin.org 3 gusht 2015 | Vëllimi 3 | Neni 207

Tomini etj. Shqipëria: pagesat nga xhepi dhe varfëria 

Deklarata e Konfliktit të Interesit: Autorët deklarojnë se kërkimi është kryer në mungesë të ndonjë marrëdhënie
tregtare ose financiare që mund të interpretohet si një konflikt i mundshëm interesi. 

Copyright © 2015 Tomini, Groot, Pavlova dhe Tomini. Ky është një artikull me akses të hapur i shpërndarë sipas kushteve
të Licencës së Attribuimit të Creative Commons (CC BY). Përdorimi, shpërndarja ose riprodhimi në forume të tjera lejohet,
me kusht që autori(ët) ose licencuesi origjinal të kreditohet dhe se botimi origjinal në këtë revistë citohet, në përputhje
me praktikën e pranuar akademike. Nuk lejohet përdorimi, shpërndarja ose riprodhimi që nuk përputhet me këto kushte. 

Kufijtë në Shëndetin Publik

////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Kënaqësia e pacientit me

sistemin e kujdesit shëndetësor : Vlerësimi i ndikimit të faktorëve socio-ekonomikë dhe të ofrimit të
kujdesit shëndetësor 

Sofia Xesfingi† dhe Athanassios Vozikis*† 

abstrakt 

: Kënaqësia e pacientit është një matës i rëndësishëm i cilësisë së kujdesit shëndetësor pasi ofron informacion mbi
suksesin e ofruesit në përmbushjen e pritshmërive të klientëve dhe është një përcaktues kyç i synimit të sjelljes
perspektive të pacientëve. Qëllimi i këtij punimi është së pari të vlerësojë shkallën e kënaqësisë së pacientit dhe së dyti,
 25

të studiojë marrëdhënien midis kënaqësisë së pacientit nga sistemi i kujdesit shëndetësor dhe një sërë treguesish socio-
ekonomikë dhe të ofrimit të kujdesit shëndetësor. 

Metodat: Kjo analizë empirike mbulon 31 vende për vitet 2007, 2008, 2009 dhe 2012. Variabli i varur, indeksi i
kënaqësisë, përcaktohet si kënaqësia e pacientit nga sistemi shëndetësor i vendit të tyre. Ne fillimisht ndërtojmë një
indeks të kënaqësisë së pacientit dhe më pas, në një fazë të dytë, ky indeks lidhet me variablat socio-ekonomikë dhe të
ofrimit të kujdesit shëndetësor. 

Rezultatet: Gjetjet tona mbështesin se ekziston një lidhje e fortë pozitive midis nivelit të kënaqësisë së pacientit dhe
treguesve të ofrimit të kujdesit shëndetësor, si infermierët dhe mjekët për 100,000 banorë, me këta të fundit që janë
kontribuesi më i rëndësishëm, dhe një lidhje negative midis nivelit të kënaqësisë së pacientit dhe numrit të shtretërit e
spitalit. Ndër variablat socio-ekonomikë, shpenzimet për shëndetin publik në masë të madhe formësohen dhe lidhen
pozitive me kënaqësinë e pacientëve, ndërsa shpenzimet private për shëndetin lidhen negativisht. Së fundi, sa më i
vjetër të jetë një pacient, aq më i kënaqur duket të jetë me sistemin e kujdesit shëndetësor të një vendi. 

Konkluzione: Konkludojmë se ekziston një lidhje e fortë pozitive midis kënaqësisë së pacientëve dhe shpenzimeve për
shëndetin publik, numrit të mjekëve dhe infermierëve dhe moshës së pacientit, ndërsa ka një evidencë negative për
shpenzimet private të shëndetësisë dhe numrin e shtretërve spitalorë. 

Fjalët kyçe: Kënaqësia e pacientit, ofrimi i kujdesit shëndetësor, shëndeti publik, shëndeti privat, cilësia e kujdesit
shëndetësor 

Sfondi 

Cilësia e kujdesit është një koncept dominues në programet e sigurimit të cilësisë dhe përmirësimit të cilësisë në
sektorin e kujdesit shëndetësor. Rëndësia e cilësisë në sektorin e kujdesit shëndetësor është njohur, por ajo është
përshpejtuar gjatë dekadës së fundit përmes zhvillimit të sigurimit të cilësisë, programeve të përmirësimit të cilësisë dhe
agjendave të pacientëve [1]. Ndërsa cilësia e kujdesit, dhe jo çmimi, është shqetësimi kryesor në kujdesin shëndetësor
[2], kompetenca teknike e ofruesit të shërbimit, si dhe rezultatet e menjëhershme nga shumë trajtime, është shumë e
vështirë për një pacient të vlerësohet [3]. 

* Korrespondencë: avozik@unipi.gr 
†
Kontribues të barabartë 

Departamenti i Ekonomisë, Universiteti i Pireut, 18534 Pire, Greqi 

Është propozuar që ne mund të masim cilësinë e kujdesit shëndetësor duke vëzhguar strukturën e tij, proceset dhe
rezultatet e tij [4]. Ndërsa qëllimet e efektivitetit dhe sigurisë së kujdesit shëndetësor janë pothuajse universale,
shoqëritë dhe kulturat në mbarë botën ndryshojnë në atë se sa theksojnë synimet shtesë të përqendrimit te pacienti,
afatit kohor, efikasitetit dhe barazisë. Masat e kujdesit shëndetësor - duke përfshirë masat e procesit - zhvillohen për
audienca të ndryshme që mund të dëshirojnë t'i përdorin ato për blerjen, përdorimin ose përmirësimin e performancës
së kujdesit shëndetësor [5]. Për të gjitha këto qëllime është e domosdoshme që të jenë kuptimplote, të qëndrueshme
shkencërisht, të përgjithësueshme dhe të interpretueshme [6]. 

Kënaqësia e pacientit është një masë e rëndësishme e cilësisë së kujdesit shëndetësor pasi ofron informacion mbi
ofruesin 

© 2016 Xesfingi dhe Vozikis. Qasje e hapur Ky artikull shpërndahet sipas kushteve të Licencës Ndërkombëtare Creative
Commons Attribution 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by/4.0/), e cila lejon përdorimin, shpërndarjen dhe
riprodhimin e pakufizuar në çdo medium, me kusht që të jepni kreditimin e duhur për autorin(ët) origjinal dhe burimin,
jepni një lidhje me licencën Creative Commons dhe tregoni nëse janë bërë ndryshime. Heqja dorë për përkushtimin e
 26

domenit publik të Creative Commons (http://creativecommons.org/publicdomain/zero/1.0/) zbatohet për të dhënat e

vëna në dispozicion në këtë artikull, përveç nëse përcaktohet ndryshe. 

Xesfingi dhe Vozikis BMC Health Services Research (2016) 16:94 Faqe 2 nga 7 7

kanë arritur suksesin në përmbushjen e pritshmërive më të rëndësishme për klientin [7] dhe një përcaktues kyç të
synimit të sjelljes perspektive të pacientëve [8]. Kënaqësia e pacientit lidhet me rezultate të rëndësishme, të tilla si
pajtueshmëria më e lartë, përdorimi i zvogëluar i shërbimeve mjekësore, më pak procese gjyqësore për keqpërdorime
dhe prognozë më e mirë [7]. Mungesa e një baze të fortë konceptuale dhe një mjeti të qëndrueshëm të matjes për
kënaqësinë e konsumatorit ka çuar, gjatë dhjetë viteve të fundit, në një përhapje të sondazheve që fokusohen
ekskluzivisht në përvojën e pacientit, p.sh., aspekte të përvojës së kujdesit si koha e pritjes, cilësia. të lehtësive bazë dhe
komunikimit me ofruesit e kujdesit shëndetësor, të cilat të gjitha ndihmojnë në identifikimin e prioriteteve të prekshme
për përmirësimin e cilësisë [9]. Disa studiues kanë sugjeruar që përcaktimi i përmirësimit të cilësisë nga perspektiva e
pacientëve ofron vlerë më të mirë për paratë e tyre me përmirësimin e sigurisë, aksesit, barazisë dhe gjithëpërfshirjes së
kujdesit, ndërsa nga këndvështrimi i ofruesit, përmirësimi i cilësisë mund të jetë më efikas, duke ofruar më efektiv
shërbime për një numër më të madh të konsumatorëve me një nivel të arsyeshëm kënaqësie, ku ky i fundit është i
mjaftueshëm për mbajtjen e klientit [10]. 

Një pjesë e vogël e studimeve janë përpjekur të lidhin statusin shëndetësor të pacientit me faktorë të tillë si
performanca e sistemit të kujdesit shëndetësor [9] ose faktorë të tjerë demografikë dhe ekonomikë [11-13]. Për një
rishikim gjithëpërfshirës mbi kënaqësinë e pacientit, shihni Pascoe [14] dhe Naidu [15]. 

Më konkretisht, Bleich et al. [9] zbulojnë se në lidhje me kënaqësinë e pacientëve dhe për 21 vende të BE-së për vitin
2003, rreth një e katërta e ndryshimit i atribuohet vetë sistemit të kujdesit shëndetësor dhe pritshmërive të pacientëve,
statusit shëndetësor, llojit të kujdesit dhe mbulimit të imunizimit. Për më tepër, studimi i Mummalaneni dhe
Gopalakrishna [11] ekzaminon faktorët socio-demografikë si mosha, gjinia, profesioni, statusi i punësimit, arsimi dhe të
ardhurat dhe zbulon se të ardhurat janë i vetmi faktor socio-demografik që ka një ndikim në kënaqësinë e pacientit. . Për
më tepër, Gordo [12] shqyrton të dhënat nga Paneli Socio-Ekonomik Gjerman dhe gjen një lidhje të fortë midis
papunësisë afatgjatë dhe kënaqësisë së pacientëve, ndërsa një lidhje e dobët dokumentohet për papunësinë
afatshkurtër dhe kënaqësinë e pacientëve në varësi të gjinisë. . Së fundi, studimi i Popescu et al. [13] heton gjendjen
shëndetësore në lidhje me shpenzimet për shëndetin së bashku me dispozitat e kujdesit shëndetësor (shtretër spitalor
dhe mjekë për person) dhe gjen një lidhje të fortë midis raportimit të një statusi të mirë ose të keq shëndetësor dhe
shpenzimeve dhe provizioneve shëndetësore. Një studim përkatës, ai i Zhao et al. [16], shqyrton në vend të kësaj
gatishmërinë për të paguar (WTP) për Vitin e Jetës së Rregulluar me Cilësi (QALY) për një mostër të pacientëve kronikë
të prostatës. WTP lidhet me faktorë demografikë të pacientëve si mosha, gjinia, arsimi, statusi martesor dhe me faktorë
ekonomikë si punësimi dhe niveli i të ardhurave. 

Qëllimi i këtij punimi është së pari, të hartojë shkallën e kënaqësisë së pacientëve në lidhje me sistemin e kujdesit
shëndetësor të vendit të tyre gjatë viteve 2007, 2008, 2009 dhe 2012 në një panel prej 31 vendesh duke përdorur një
indeks kënaqësie, dhe së dyti, të të vlerësojë ndikimin e faktorëve socio-ekonomikë dhe të ofrimit të kujdesit
shëndetësor në shkallën e kënaqësisë së pacientit. 

Kontributi i këtij studimi është i dyfishtë. Së pari, performanca e spitalit shndërrohet në një indeks kënaqësie bazuar në
perceptimet e pacientëve për sistemin e kujdesit shëndetësor të vendit të tyre. Kjo e fundit, përbën tentativën e parë në
literaturë. Së dyti, shkalla e kënaqësisë së pacientit shqyrtohet së bashku me një sërë treguesish socio-ekonomikë dhe të
ofrimit të kujdesit shëndetësor. Kjo është hera e parë në literaturë pasi shumica e studimeve përkatëse eksplorojnë
vetëm disa tregues dhe për një numër të kufizuar vendesh dhe vitesh. 

Pjesa tjetër e këtij punimi është organizuar si më poshtë: Seksioni 2 paraqet kornizën tonë të analizës, të dhënave dhe
modelit. Seksioni 3 paraqet dhe diskuton gjetjet tona. Së fundi, pjesa 4 përfundon. 
 27

metodave 

Të dhënat 

Cilësia e kujdesit nga këndvështrimi i pacientit dhe kënaqësia e pacientit janë dy koncepte kryesore shumëdimensionale
që përdoren disa herë në mënyrë të ndërsjellë [1]. Në këtë kuadër, çdo konsumator apo qytetar mund të jetë një
pacient potencial. Kjo analizë empirike mbulon 31 vende: 28 Shtete Anëtare të BE-së, Islandën, Norvegjinë dhe Zvicrën.
Variabli i varur, indeksi i kënaqësisë, përcaktohet si kënaqësia e pacientëve në lidhje me sistemin shëndetësor të vendit,
për vitet 2007, 2008, 2009 dhe 2012. Informacioni për vitet 2010 dhe 2011 nuk disponohej. Për më tepër, disa nga
vendet nuk dhanë të dhëna në kohën e hulumtimit tonë, veçanërisht në lidhje me faktorët e ofrimit të kujdesit
shëndetësor dhe, më veçanërisht, për numrin e infermierëve që korrespondojnë për 1000 banorë. Prandaj, grupi ynë
përfundimtar i të dhënave përbëhet nga 88 vëzhgime (në vend të 124 = 31*4) pasi, për qëllime të qëndrueshme, ne
përjashtojmë vendet me të dhëna të kufizuara. 

Për ndërtimin e indeksit të kënaqësisë janë përdorur të dhënat për vitet përkatëse nga Euro Health Consumer House,
dhe veçanërisht, nga Euro Health Consumer Index (EHCI), ku performanca e sistemit shëndetësor të një vendi vlerësohet
përmes intervistave personale dhe një reagim aktiv nga agjencitë dhe institucionet kombëtare të kujdesit shëndetësor
[17]. Ndërtimi i EHCI bazohet në disa tregues të grupuar në shtatë nëndisiplina, përkatësisht "Të drejtat dhe
informacioni i pacientit (PRI)", "Accessibility (ACC)", "Rezultatet (OUT)", "Range (RAN)", "Farmaceutikë ( PHA)”,
“Parandalimi (PRE)” dhe “E-Health (E-HEA)”. Performanca e 

Xesfingi dhe Vozikis BMC Health Services Research (2016) 16:94 Faqja 3 nga 7

sistemi përkatës kombëtar i kujdesit shëndetësor është vlerësuar në një shkallë me tre nota për secilin tregues, ku notat
kanë kuptimin mjaft të qartë të "Mirë" = 3. pikë, "Kështu" = 2 pikë dhe "Jo aq mirë" = 1 pikë. Për secilën nga
nëndisiplinat, rezultati i vendit llogaritet si përqindje e maksimumit të mundshëm dhe më pas shumëzohet me
koeficientët e peshës pasi disa tregues janë më të rëndësishëm se të tjerët. 

Për shembull, nëndisiplina “ACC” për vitin 2012 përbëhet nga pesë tregues. Prandaj, rezultati maksimal i mundshëm
është 5*3 = 15. Koeficienti i peshës për këtë nëndisiplinë, së bashku me sugjerimet e paneleve të ekspertëve dhe
përvojën nga një numër studimesh të anketimit të pacientëve, është 250. Prandaj, pikët e marra për çdo “ Vlerësimi i
mirë është 50. Rrjedhimisht, rezultati maksimal i arritshëm për një sistem kombëtar të kujdesit shëndetësor, duke
mbledhur pikët e të gjitha nëndisiplinave pasi i shumëzojmë me koeficientët e peshës është 1000 dhe rezultati më i ulët i
mundshëm është 333. 

Ne kemi përdorur totalin e nëndisiplinave pikët për secilin vend për të ndërtuar Indeksin e Kënaqësisë. Indeksi i
kënaqësisë së një vendi është një falsifikim dhe merr vlerën 1 nëse vlera e tij e indeksit të kënaqësisë është mbi
mesataren e mostrës; përndryshe është 0. 

Figura 1 tregon shpërndarjen e secilës prej shtatë nëndisiplinave të indeksit të kënaqësisë. 

U përdorën një sërë treguesish (makro)ekonomikë, si Produkti i Brendshëm Bruto (PBB) për frymë (i matur në konstante
2005 US$), Shpenzimet për Shëndetin si përqindje e PBB-së, Shpenzimet e Shëndetit Publik si përqindje e PBB-së,
Shëndeti Privat. Shpenzimet si përqindje e PBB-së, shkalla e papunësisë si përqindje e fuqisë totale të punës dhe plakja e
popullsisë si përqindje e popullsisë totale mbi moshën 65 vjeç, marrë nga Banka Botërore [18]. Për më tepër, ne
përfshijmë edhe disa tregues të ofrimit të kujdesit shëndetësor, përkatësisht numrin e mjekëve për 100,000 banorë,
numrin e infermierëve për 

100,000 banorë dhe numrin e shtretërve spitalorë për 100,000 banorë, nga Eurostat [19]. 
 28

Tabela 1 paraqet statistikat përmbledhëse të të gjitha variablave. Siç tregon Tabela 1, vendet në kampionin tonë
shpenzojnë rreth 8,4 % të PBB-së së tyre për shëndetësinë. Konkretisht, shpenzimet për shëndetin publik janë tre herë
më të mëdha se ato private. Për më tepër, rezulton se për 1000 banorë (dmth pacientë), mesatarisht korrespondojnë
pothuajse 3 mjekë, 8 infermierë dhe 1 shtrat spitalor (323.635/100 ≈ 3, 856.691/ 100 ≈ 8 dhe 93.117/110 ≈). 

Modeli 

Mundësia që një pacient i caktuar të jetë i kënaqur me sistemin e kujdesit shëndetësor të një vendi mund të përshkruhet
nga një model logit i përcaktuar si më poshtë: 

Prob ð Þ¼ Y ¼ 1jXi Fð Þ Xiβ ; 

ku variabli endogjen Y është shkalla e kënaqësisë së pacientit dhe merr vlerën 1, nëse pacienti është i kënaqur me
sistemin e kujdesit shëndetësor të vendit të tij/saj, dhe 0 përndryshe; F është funksioni standard i shpërndarjes
kumulative logjistike dhe Χi është një bashkësi bashkëvariatesh. Modeli është përcaktuar si: 

Yi ¼ β0 þ β1 PBB kapitalii þ β2 Shpenzimet shëndetësorei þ β3 Papunësiai þ β4 Popullsiai 

þ β5 Mjekëi þ β6 Infermierei þ β7 spitalori þ εi; εie Logjistike 0ð Þ ; 1 

ku GDP capita është produkti i brendshëm bruto (GDP) për frymë, Shpenzimet për Shëndetin janë shpenzimet publike
dhe private për shëndetin (%GDP), Papunësia është shkalla e papunësisë, Popullsia Plakja është njerëzit mbi moshën 65
vjeç (% totali i popullsisë), Mjekët është numri i mjekëve për 100,000 banorë, Infermierët është numri i infermierëve për
100,000 banorë dhe Shtretërit Spitalor është numri i shtretërve spitalorë për 100,000 banorë. Katër variablat e parë
kapin kushtet socio-ekonomike, ndërsa tre të tjerët ofrimin e kujdesit shëndetësor. 

Rezultatet 

Tabela 2 paraqet raportet e gjasave për të gjitha specifikimet. Raportet tek mund të interpretohen si më poshtë: nëse
raportet tek >1, atëherë probabiliteti që pacienti të jetë i kënaqur, dmth Y it = 1, rritet, ndërsa zvogëlohet nëse raportet
tek <1. Kolona (1) paraqet përllogaritjet e modelit bazë, ku shpenzimet shëndetësore janë agreguar në shpenzime
publike dhe private. Kolona (2) ndan shpenzimet e shëndetësisë në dy kategori, shpenzime shëndetësore publike dhe
private. Për qëllime të qëndrueshme, kolonat (3) dhe (4), rivlerësoni specifikimet (1) dhe (2), por këtë herë 

vendet klasifikohen si "me të ardhura të larta" dhe "të ulëta - Fig. 1 Pjesa e nëndisiplinave të indeksit të kënaqësisë 

Xesfingi dhe vozikis BMC Shërbimet e Shëndetit Hulumtime (2016) 16:94 Faqe 4 nga 7

Tabela 1 Statistikat e Përmbledhjes së Shërbimeve Socio-Ekonomike dhe të 

Variable Mean Min Max Kënaqshmëria 0.476 0.502 0 1 PBB për frymë 27,588.72 19,801.13 4,339.468 79,295.53 Dummy
0.427 0.498 0 1 Shpenzimet shëndetësore (PBB) 8.381 1.814 5.101 11.915 Shpenzimet e Shëndetit Publik (%) 6.213
1.756 Shpenzimet e shëndetit privat (%) 2.139 0.793 0.928 4.329 Papunësia (% e fuqisë punëtore) 7.322 3.826 2.500
25.000 plakje të popullsisë (total) 16.265 1.896 11.008 21.101 Mjekë/100.000 banorë 323.635 63.460 212.128 482.381
Infermier/100.000 banorë 856.691 377.936 398.000 398.000 398.000 398.000 398.000 398.000 398.000 398.000
1.66100 1.6610 

. Duke vepruar kështu, një variabël i ri, Dummy, përcaktohet si më poshtë: nëse PBB për frymë e një vendi është mbi
mesataren e mostrës, atëherë Dummy është një; përndryshe është zero. 

Siç tregon tabela 2, në specifikimin (1), ku nuk merren parasysh llojet e ndryshme të shpenzimeve shëndetësore, 
 29

Tabela 2 vlerëson Logit (raporti i shaneve) të specifikimeve të ndryshme të modelit (variabli i varur: kënaqësia e
pacientit) 

Ndër variablat socio-ekonomikë, PBB-kapitali, Shpenzimet për Shëndetësi, Papunësia dhe Plakja e Popullsisë, vetëm ky i
fundit duket të jetë statistikisht i rëndësishëm. Më konkretisht, nëse plakja e popullsisë rritet, probabiliteti që një
pacient të jetë i kënaqur rritet me 340,3 % [(4,403-1)*100]. Për sa i përket treguesve të ofrimit të kujdesit shëndetësor,
të gjithë ata duken të jenë statistikisht të rëndësishëm. Numri i mjekëve dhe numri i infermierëve lidhet pozitivisht me
nivelin e kënaqësisë së pacientit (një rritje e këtyre treguesve çon në një rritje të nivelit të fraksionit të kënaqshëm me
përkatësisht 1,8 dhe 1,2 %), ndërsa numri i shtretërve spitalorë lidhet negativisht me pa. kënaqësia e pacientit (rritja e
numrit të shtretërve spitalorë çon në një ulje të nivelit të kënaqësisë së pacientit me 1.3 %). 

Në kolonën (2), pasi shpenzimet e agreguara shëndetësore zbërthehen në publike dhe private, gjetjet duken disi të
ndryshme. Veçanërisht, shpenzimet e shëndetit publik duket se janë pozitivisht dhe statistikisht të lidhura me
kënaqësinë e pacientit, domethënë, nëse shpenzimet për shëndetin publik rriten, probabiliteti që një pacient të jetë i
kënaqur rritet jashtëzakonisht rreth 3500 herë. 

Për të kapur diferencat e të ardhurave midis vendeve, variabla Dummy është futur në model në kolonat (3) dhe (4).
Vlerësimet e modelit të linjës bazë ende mbajnë shenjën e duhur ndërsa rëndësia statistikore ka të bëjë. Pavarësisht nga
niveli i të ardhurave të një vendi, ne gjejmë se i njëjti grup variablash lidhet në formësimin e shkallës së kënaqësisë së
pacientit. 

Në lidhje me performancën e përgjithshme të specifikimeve tona, korrelacionet midis kënaqësisë së pacientit (Y it) dhe
kënaqësisë së parashikuar të pacientit (Ŷ it) variojnë nga 84,5 në 92 % (në nivelin 5 % të rëndësisë), duke treguar se
përshtatshmëria e specifikimeve tona është të kënaqshme. Raportet e gjasave nga diagnostikimi (në fund të tabelës 2),
konfirmojnë më tej mirësinë e përshtatjes së modelit tonë. 

Xesfingi dhe Vozikis BMC Health Services Research (2016) 16:94 Faqe 5 nga 7

Diskutim 

Shumë studime kanë analizuar lidhjen midis PBB-së për frymë dhe shpenzimeve shëndetësore. Këto studime çuan në
përfundimin jashtëzakonisht të fortë se edhe pas kontrollit statistikor për shumë faktorë të tjerë, efekti i PBB-së për
frymë (të ardhurat) në shpenzime është qartësisht pozitiv dhe domethënës [20]. Shpenzimet për shëndetin publik luajnë
një rol të rëndësishëm për kënaqësinë e pacientit. Kujdesi parësor i fuqishëm ka një shëndet më të mirë të popullsisë,
më pak pabarazi shëndetësore dhe shkallë më të ulët të shtrimeve të panevojshme në spital [21]. Disa vende janë mjaft
të pasura dhe mund të përballojnë qeverisjen e tyre, fuqinë punëtore të kujdesit shëndetësor dhe marrëveshjet e
financimit drejt kujdesit të shtrenjtë të specializuar për të kënaqur pritshmëritë e publikut [22]. 

Nëse një pacient banon në një vend me të ardhura të larta, probabiliteti i tij/saj për të qenë i kënaqur me sistemin
shëndetësor të vendit është rreth 3400 herë më i lartë në krahasim me nivelin e kënaqësisë së pacientit nga një vend me
të ardhura të ulëta. Ky ndryshim dramatik midis vendeve "me të ardhura të larta" dhe "me të ardhura të ulëta" pasqyron
perceptimet e ndryshme ekzistuese midis pacientëve nga vende të ndryshme, duke nënkuptuar se pacientët që banojnë
në vendet më të pasura janë më të kënaqur në përgjithësi me sistemin e kujdesit shëndetësor në krahasim me pacientët
nga ekonomitë më pak të pasura. Duket se vendet më të pasura janë në gjendje t'i mbajnë pacientët e tyre më të
kënaqur se sa ata të varfër, siç pritej. 

Shpenzimet publike për shëndetin kanë një ndikim të madh në kënaqësinë e pacientëve thjesht sepse shërbimet
shëndetësore perceptohen të ofrohen pa pagesë nga shteti. Kjo e fundit është më e rëndësishme për vendet që janë më
pak të pasura. Roli i rëndësishëm i shpenzimeve për shëndetin publik është gjithashtu i dokumentuar në studime të
shumta [23, 22]. Në të kundërt, shpenzimet private për shëndetin duket të jenë të lidhura negativisht me kënaqësinë e
 30

pacientëve pasi rritja e shpenzimeve private shëndetësore ul kënaqësinë e pacientëve me 98,7 %. Marrëdhënia negative
midis shpenzimeve private shëndetësore dhe kënaqësisë së pacientëve duket e arsyeshme nëse merret parasysh se
qytetarët e të gjitha vendeve, edhe pse kontribuojnë në shpenzimet e shëndetit publik nëpërmjet taksave, ata paguajnë
nga xhepat e tyre për të marrë kujdesin shëndetësor privat (më të mirë) kur kujdesi shëndetësor publik dështon. . Kjo
është gjithashtu në përputhje me gjetjet e studimeve të tjera [24]. 

Sipas Kotzian , kënaqësia e pacientit me sistemin e kujdesit shëndetësor mund të ndikohet nga faktorë të tjerë
ekonomikë dhe veti të sistemit të kujdesit shëndetësor. Siç theksohet në të njëjtin artikull, sistemi shëndetësor mund të
funksionojë mirë, por shpërndarja e barrës financiare për financimin e tij mund të konsiderohet e padrejtë nga
pacientët. Për shembull, ndërsa banorët e çdo vendi po rriten, ne presim që ata të shpenzojnë më shumë para për
gjendjen e tyre shëndetësore. Prandaj, duket e natyrshme të arrihet në përfundimin se shpenzimet shëndetësore të një
vendi për frymë do të rriten ndjeshëm me rritjen e moshës mesatare të popullsisë së tij dhe se variacionet
ndërkombëtare në shpenzimet shëndetësore për 

frymë janë të nxitura në mënyrë të konsiderueshme nga variacionet ndërkombëtare në përqindjen e popullsia që është
gjashtëdhjetë e pesë vjeç e lart [24]. Kjo është në përputhje me studimet e tjera që tregojnë se pacientët e moshuar
kanë më shumë gjasa të shprehin kënaqësi me kujdesin e tyre shëndetësor sesa pjesët e tjera të popullsisë së
pacientëve [25]. 

Kur bëhet fjalë për ofrimin e kujdesit shëndetësor, literatura zbulon se ngarkesat e punës pacient-infermier ishin të
lidhura në mënyrë të konsiderueshme me vlerësimet e pacientëve dhe rekomandimin e spitalit për të tjerët, dhe për
rrjedhojë me kënaqësinë e tyre kur largoheshin [26]. Për më tepër, Kotzian [23] sugjeroi se një nivel relativisht i ulët i
mjekëve për frymë tregon një mungesë relative të personelit mjekësor dhe kjo mund të ulë kënaqësinë në kuptimin që
nuk ka personel të mjaftueshëm për të ofruar shërbime përtej shëndetit. Në studimin e Ghose dhe Adhish [27], u vu re
se kënaqësia e pacientit u ndikua shumë nga koha e pranimit, kërkimi dhe zhvillimi mjekësor, farmacia, shërbimet e
qilarit, kujdesi infermieror dhe kujdesi i mjekut. Më konkretisht, një përqindje shumë e lartë e pacientëve ishin të
kënaqur me shërbimet e mjekut si disponueshmëria e mjekut, kujdesi i mjekut dhe trajtimi i dhënë prej tyre. 

Të gjithë treguesit e ofrimit të kujdesit shëndetësor duken të jenë statistikisht domethënës, por marrëdhëniet e tyre me
nivelin e kënaqësisë së pacientit nuk mbajnë të njëjtën shenjë për të gjithë. Veçanërisht, lidhjet pozitive midis numrit të
mjekëve dhe nivelit të kënaqësisë, si dhe numrit të infermierëve dhe nivelit të kënaqësisë, janë dokumentuar të kenë
efekte të ngjashme edhe në studime të tjera. Këto gjetje janë në përputhje me studimet e Kutney-Lee et al. [26] dhe
Kotzian [23]. Megjithatë, kjo rritje e mjekëve dhe/ose infermierëve mund të çojë në shpenzime publike më të larta dhe
në vendet me borxh/deficit të lartë mund të jetë sfiduese. Gjithashtu, nëse numri i shtretërve spitalorë rritet,
probabiliteti që një pacient të jetë i kënaqur me sistemin e kujdesit shëndetësor ulet me 1,3 %. Ky zbulim mund të
pasqyrojë çështjen e pazgjidhur të kapacitetit të tepërt e cila është dokumentuar në disa studime, si Kosnik [28] dhe
Fidler et al. [29]. 

Duke qenë se ka për herë të parë në dijeninë tonë që performanca e sistemeve të kujdesit shëndetësor transformohet
në kënaqësi të pacientit, ia vlen të vlerësohet më tej ndërtimi i indeksit të kënaqësisë. Nuk kishte asnjë metodologji për
t'u bazuar dhe, përveç kësaj, mungonin të dhënat për disa nga vendet (për variablat ose për vitet). Ndryshimet ose
gabimet e mundshme në lidhje me mënyrën e grumbullimit të të dhënave mund të ndikojnë në indeksin e fraksionit të
kënaqshëm dhe, si pasojë, në rezultatet. Metodologjia jonë megjithatë, për ndërtimin e indeksit satis fraction, bazohet
së pari në mesataren e kampionit dhe së dyti në renditjen e çdo vendi në lidhje me mesataren e lartpërmendur.

Rezultatet nuk ndryshojnë ndjeshëm. Renditjet e çdo vendi nuk ndryshojnë në mënyrë dramatike gjatë viteve, kështu që
mund të supozojmë se edhe me shtimin e disa të dhënave, një vend ndoshta do të qëndronte mbi ose nën mesataren e
mostrës. Nëse merret parasysh se të gjitha gjetjet i referohen shumës së të gjitha vendeve në fjalë, është mjaft e
vështirë të interpretohet pasi vendet janë të grupuara në kategori të ndryshme sipas sistemit të tyre kombëtar të
kujdesit shëndetësor dhe përballen me vështirësi të ndryshme në lidhje me shpenzimet e tyre publike ose treguesit e
ofrimit të tyre të kujdesit shëndetësor. 
 31

Së fundi, mund të ketë disa faktorë ngatërrues që kanë kontribuar në këto gjetje. Edhe pse është demonstruar se niveli
arsimor luan një rol të rëndësishëm në formësimin e kënaqësisë së pacientit, të dhënat nuk e dhanë këtë informacion.
Prandaj, kërkimi i mëtejshëm mund të fokusohet në një analizë në nivel vendi, duke marrë parasysh faktorët e
anashkaluar dhe të vlerësojë përdorimin e pyetësorit si dhe efektin e mundshëm të tavanit. 

Në përgjithësi, një faktor kyç i kënaqësisë së pacientit duket të jetë reagimi i sistemit kombëtar të kujdesit shëndetësor
dhe zbatimi i ndryshimeve strategjike. Është një besim i përgjithshëm se vendet relativisht më të pasura dhe me sisteme
të kujdesit shëndetësor me mbulim të plotë, janë performuesit më të mirë, por problemi i vërtetë qëndron në
komunikimin e përmirësimeve të konsiderueshme me publikun e gjerë. 

Përfundime 

Ky punim studioi marrëdhënien midis kënaqësisë së pacientëve nga sistemi i kujdesit shëndetësor të një vendi dhe një
sërë treguesish socio-ekonomikë dhe të ofrimit të kujdesit shëndetësor. 

Bazuar në 31 vende dhe katër vjet, gjetjet tona dokumentojnë rolin domethënës të ofrimit të kujdesit shëndetësor në
diktatorë të tillë si numri i mjekëve dhe infermierëve të ofruar në sistemin e kujdesit shëndetësor dhe mbështet se
ekziston një lidhje e fortë midis nivelit të kënaqësisë së pacientit dhe numrit të shtretërve spitalorë. infermierët dhe
mjekët për 100,000 banorë, ku këta të fundit janë kontribuesi më i rëndësishëm i milingonave. Midis variablave socio-
ekonomikë, shpenzimet publike për shëndetin luajnë një rol të rëndësishëm në kënaqësinë e pacientit, pasi në masë të
madhe formon dhe lidhet pozitivisht me kënaqësinë e pacientit, ndërsa shpenzimet private për shëndetin lidhen
negativisht. Së fundi, sa më i vjetër të jetë një pacient, aq më i kënaqur me sistemin e kujdesit shëndetësor të një vendi
duket të jetë, duke shfaqur kënaqësi më të madhe nga sistemi i kujdesit shëndetësor të vendeve. 

Një implikim i politikave të gjetjeve tona është se roli i qeverisë në shpenzimet shëndetësore është shumë i rëndësishëm
për kënaqësinë e pacientëve në lidhje me performancën e një sistemi të kujdesit shëndetësor. Hulumtimet e ardhshme
duhet të kontrollojnë edhe llojin dhe cilësinë e shpenzimeve publike si dhe në shëndetësi. 

Shkurtesat 

ACC: Accessibility; EHCI: Euro Indeksi i Konsumatorit Shëndetësor; E-HEA: E-Health; BE: Bashkimi Evropian; GDP:
Prodhimi i Brendshëm Bruto; OUT: Rezultatet; PHA: Farmaceutikë; PARA: Parandalimi; PRI: Të drejtat dhe informacioni i
pacientit; QALY: Viti i Jetës së Përshtatur me Cilësi; RAN: Gama; WTP: Gatishmëria për të paguar. 

Interesat konkurruese 

Autorët deklarojnë se nuk kanë interesa konkurruese. 

Kontributet e autorëve 

AV konceptoi studimin dhe mori pjesë në hartimin dhe koordinimin e tij. SX mori pjesë në hartimin e studimit, dhe kreu
dhe interpretoi analizën ekonometrike. Të dy autorët morën pjesë në mënyrë të barabartë në rreshtimin e sekuencës
dhe hartuan, lexuan dhe miratuan dorëshkrimin përfundimtar. 

Falënderime 

I jemi mirënjohës Kyriakos Drivas, Claire Economidou, Dimitris Karamanis, Eugene Moustaferi dhe Georgia
Papadopoulou për komentet e dobishme. Publikimi i këtij punimi është mbështetur pjesërisht nga Qendra Kërkimore e
Universitetit të Pireut. 

////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////
Korrupsioni në shëndetin global: sekreti i hapur 
Korrupsioni është i ngulitur në sistemet shëndetësore. Gjatë gjithë jetës sime – si studiues, punonjës i shëndetit
publik dhe ministër i Shëndetësisë – kam mundur të shoh pandershmëri dhe mashtrim të rrënjosur. Por pavarësisht
 32

se është një nga barrierat më të rëndësishme për zbatimin e mbulimit universal shëndetësor në mbarë botën,
korrupsioni rrallë diskutohet hapur. Në këtë ligjëratë, unë përshkruaj përmasat e problemit të korrupsionit, si filloi
dhe çfarë po ndodh tani. Unë gjithashtu përshkruaj frikën e njerëzve rreth temës, çfarë nevojitet për të trajtuar
korrupsionin dhe përgjegjësitë e komuniteteve akademike dhe kërkimore në të gjitha vendet, pavarësisht nga niveli i
tyre i zhvillimit ekonomik. Politikëbërësit, studiuesit dhe financuesit duhet të mendojnë për korrupsionin si një fushë
të rëndësishme kërkimi në të njëjtën mënyrë si ne mendojmë për sëmundjet. Nëse vërtet synojmë të arrijmë
Objektivat e Zhvillimit të Qëndrueshëm dhe të sigurojmë jetë të shëndetshme për të gjithë, korrupsioni në shëndetin
global nuk duhet të jetë më një sekret i hapur. 

Hyrje për shkak se burimet ishin të pakta në atë kohë, nuk  

kisha dëgjuar kaq shumë njerëz në mbarë globin duke thënë se ne jetojmë në një kohë të jashtëzakonshme në historinë
e shëndetit publik, dhe disi jam dakord. Çdo ditë, vihet në dispozicion më shumë teknologji për të luftuar sëmundjet dhe
për të përmirësuar jetën, dhe ne po bëjmë vazhdimisht prova të shumta të sofistikuara të rastësishme për të testuar
nëse një ndërhyrje apo një ilaç i ri funksionon. Ky është me të vërtetë një moment kyç në histori. Megjithatë, të gjitha
këto përparime të pabesueshme do të thonë pak nëse nuk funksionojnë në botën reale dhe ne nuk mund t'i arrijmë të
gjithë njerëzit. Ne flasim për planifikim, zbatim, përkushtim dhe udhëheqje të kujdesshme për t'i bërë gjërat të
funksionojnë në sistemet shëndetësore, por nuk flasim për sfidën kryesore me të cilën po përballemi në shëndetin
global - korrupsionin.1,2 

Këtu, dua të sqaroj se unë përdor termin shëndet global për t'iu referuar shëndetit të popullatave në kontekstin global,
jo për t'iu referuar - siç bëjnë shumë (gabimisht mendoj unë) - investimeve nga organizata, fondacione dhe 

ardhuranë përpjekjet për të adresuar sfidat e shëndetit dhe zhvillimit në vendet më pak të zhvilluara ekonomikisht,
zakonisht në hemisferën jugore. 

Do të doja të mbroja nevojën që studiues dhe akademikë nga komuniteti global të zhvillojnë dhe testojnë modele të reja
që mund të funksionojnë për të luftuar korrupsionin në shëndetin global dhe financuesit për të mbështetur këtë
përpjekje. Kjo detyrë është urgjente; korrupsioni është kërcënimi më i madh për të ardhmen e shëndetësisë në nivel
global. 

Zbulimi im kryesor është se unë nuk jam aspak ekspert në këtë temë, përveç se si dikush nga një vend me të ardhura
mesatare në Amerikën Latine, kam jetuar gjithë jetën time të rrethuar nga korrupsioni, i cili u pa nga shumë si status quo
ose edhe si një mekanizëm përballues. Kam dëgjuar njerëz brenda vendit tim dhe kolegë nga veriu (me të cilat i
referohem vendeve me të ardhura më të larta në hemisferën veriore) të përdorin terma të tillë si korrupsioni i
mbijetesës, në përpjekje për të justifikuar situata të pajustifikueshme. Si student i mjekësisë, 30 vjet më parë, pashë
korrupsion lidhur me praktikat e ofruesve, furnizimet, barnat dhe më shumë, por  

shumë për të vjedhur. Megjithatë, kur u bëra ministër peruan i Shëndetësisë në vitin 2016, kuptova përmasat e
problemit, veçanërisht sepse tani ka më shumë burime se kurrë. Me më shumë para, ka më shumë korrupsion.
Disponueshmëria e ndihmës së huaj për shëndetin nxiti gjithashtu korrupsionin në nivel global. Kam parë se si, për të
lëvizur një strategji ose për të përfunduar një zbatim, është parë si e pranueshme, edhe pse ndonjëherë e çuditshme
(sipas fjalëve të financuesve), të paguash ekstra për aktivitetet që ishin pjesë e punës së ofruesve ose thjesht të
anashkaloheshin gjëra që ishin të pakëndshme. 3 Një shembull është pagesa e ofruesve të kujdesit shëndetësor për të
ndjekur seancat e trajnimit – a nuk është trajnimi pjesë e punës së tyre dhe një nxitje? Epo, dikur ishte në vendin tim,
por për disa programe globale shëndetësore, pagesa e punonjësve shëndetësorë për të ndjekur një seancë trajnimi u bë
praktikë dhe krijoi një rreth të paqëndrueshëm korruptiv. Kjo praktikë çoi në një situatë në të cilën punonjësit
shëndetësorë që merrnin pjesë në trajnim nuk ishin ata që kishin nevojë për trajnim, por ata që u zgjodhën për të marrë
stimulimin. Për ekspertët globalë të shëndetit që argumentojnë se është e rëndësishme të identifikohet nëse korrupsioni
është apo jo një pengesë për suksesin ose zbatimin e një programi shëndetësor global, 4,5 Unë do të argumentoj se
 33

korrupsioni është gjithmonë një problem, edhe nëse programi duket i suksesshëm. Korrupsioni është një nxitës
thelbësor i lidhur me koston që ndikon në qëndrueshmërinë dhe efektivitetin e një programi dhe mundësinë e
diplomimit të një vendi nga ndihma ose mbështetja e nënës. 

Kjo situatë është realiteti sot. Tani që ne kemi më shumë burime se kurrë në nivel global, e gjithë bota po shpërthen në
korrupsion, por ne nuk po flasim apo përballemi me këtë çështje. Korrupsioni është një sekret i hapur i njohur në mbarë
botën që është sistematik dhe i përhapur. 6 

Mbi dy të tretat e vendeve konsiderohen ende të korruptuara sipas Transparency International. 7 Edhe pse perceptimi i
korrupsionit në sektorin e shëndetësisë ndryshon në vende të ndryshme, në përgjithësi sektori shihet shumë
negativisht.8 Korrupsioni prek të varfrit dhe më të shumtët 

Leksioni 

vulnerabël dhe korrupsioni në sektorin e shëndetësisë është më i rrezikshëm se në çdo sektor tjetër sepse është fjalë për
fjalë vdekjeprurës.9,10 Korrupsioni cenon të drejtat e individëve dhe komuniteteve. 11 Kur korrupsioni lidhet me shëndetin,
sistemet shëndetësore, individët dhe rezultatet shëndetësore janë thellësisht të prekura. 12 Vlerësohet se, çdo vit,
korrupsioni u merr jetën të paktën 140000 fëmijëve, 13 përkeqëson rezistencën antimikrobike dhe minon të gjitha
përpjekjet tona për të kontrolluar 

sëmundjet ngjitëse dhe jo të transmetueshme. 14,15 Korrupsioni është një pandemi e injoruar. 16 

Si filloi dhe u përhap korrupsioni 

Edhe pse nuk ka një përkufizim gjithëpërfshirës, të pranuar botërisht të korrupsionit, korrupsioni është qartësisht
"abuzimi i pushtetit të besuar për përfitime private". 17 Korrupsioni shfaqet në një sërë mënyrash, nga ato delikate deri
tek ato shumë madhështore. Korrupsioni ka ekzistuar për një kohë të gjatë, ndoshta për aq kohë sa ka pasur struktura
shoqërore njerëzore.18 Disa teori sugjerojnë se në zhvillimin e strukturave shoqërore, ka dallime të qarta në atë që
ndodhi me kombet në veri krahasuar me jugun, gjë që mund të shpjegojë endemitetin dhe sasitë më të larta të
korrupsionit në këtë të fundit. Qeveritë në veri u krijuan për t'i shërbyer qytetarëve, ndërsa në jug, kolonitë u
strukturuan për të shfrytëzuar burimet dhe popullsinë. Më vonë, kur kombet e kolonizuara u bënë të pavarura,
strukturat shoqërore që ruanin këto praktika koloniale vazhduan të përfitonin individët e rinj në pushtet. 18–20 

Në 30-40 vitet e fundit, korrupsioni ka shpërthyer me të vërtetë dhe që nga fillimi i viteve 1990 ka marrë më shumë
vëmendje.21 Disa shpjegime rreth përhapjes dhe rritjes së korrupsionit lidhen me ndryshimet e thella pas Luftës së Dytë
Botërore dhe me Luftën e Ftohtë.6,21 Pas Luftës së Dytë Botërore dhe pas një periudhe shumë të shkurtër rindërtimi,
vendet evropiane që kishin pushtuar pjesën më të madhe të botës në thelb i de-okupuan ato territore, duke çuar në
shfaqjen e vendeve të reja. Një fenomen i ngjashëm ndodhi në fund të viteve 1980 dhe në fillim të viteve 1990, me
përfundimin e Luftës së Ftohtë. Vendet e reja që u krijuan pas shpërbërjes së Bashkimit Sovjetik kishin institucione të
papërvojë dhe që ishin të pajisura me njerëz që nuk kishin njohuri apo përvojë të mjaftueshme. Këto institucione ishin të
dobëta dhe të cenueshme ndaj shfrytëzimit, abuzimit, keqpërdorimit dhe korrupsionit. 22 Paralelisht me këtë, tregjet
globale filluan të zgjerohen në një gamë më të gjerë të marrëdhënieve tregtare dhe tregtare. Edhe pse bizneset e
Amerikës së Veriut dhe Evropës nuk kishin përvojë pune në pjesë të tjera të botës, ata kërkuan mënyra të shpejta dhe të
përshtatshme për të ndërvepruar me këto vende të reja, të cilat për fat të keq po lyenin rrotat për korrupsion. Praktika
të tilla përhapen si një virus, duke çuar në korrupsion si një mënyrë për të lehtësuar ndërveprimet. Në vendet me
regjime autoritare, në të cilat njerëzit e rregullt kishin shumë pak pushtet, korrupsioni gjeti një hapësirë për të lulëzuar.23
Në botën tonë globale, ne duhet të njohim rolin e vendeve të zhvilluara si ana e ofertës së ekuacionit të korrupsionit në
vendet në zhvillim.  
 34

Ne gjithashtu duhet të njohim ekzistencën e të korruptuarve dhe të korruptuarve dhe nevojën për të punuar së bashku
në kërkimin e një zgjidhjeje për këtë problem global. 24 

Korrupsioni në sektorin e shëndetësisë Sektori 

i shëndetësisë është një sektor tërheqës për korrupsion. 25 Korrupsioni mund të shihet në të gjitha shoqëritë. Megjithatë,
për shkak se ndikohet nga faktorë organizativë, shkalla e korrupsionit që shihet në çdo sektor, përfshirë shëndetësinë,
lidhet me shoqërinë në të cilën ai operon. Në shoqëritë me më pak respektim të shtetit të së drejtës, më pak
transparencë dhe më pak mekanizma llogaridhënieje, sistemet shëndetësore janë më të korruptuara. 26 

Korrupsioni kërcënon çdo përpjekje për të reformuar sektorin publik dhe për të arritur mbulimin shëndetësor universal,
gjë që ndikon gjithashtu në përpjekjet për të arritur Objektivin e Zhvillimit të Qëndrueshëm të OKB-së 3. 27–30 Korrupsioni
kufizon aksesin në shërbimet shëndetësore dhe dobëson të gjitha dimensionet që përcaktojnë performancën e mirë të
sistemeve shëndetësore: barazinë, cilësinë, reagimin, efikasitetin dhe qëndrueshmërinë, dhe gjithashtu ndikon në
rezultatet dhe jetën.15,29,31 Korrupsioni gjithashtu shkakton demotivim dhe djegie të burimeve njerëzore. Është "kanceri i
sistemeve tona shëndetësore".4 

Vlerësohet se bota shpenzon më shumë se 7 trilion dollarë për shërbimet shëndetësore dhe se të paktën 10-25% e
shpenzimeve globale humbasin drejtpërdrejt nga korrupsioni, që përfaqëson qindra miliarda dollarë të humbur çdo
vit.15,25,32,33 Këto miliarda të humbura nga korrupsioni tejkalojnë vlerësimet e OBSH-së për sasinë e nevojshme çdo vit për
të mbushur boshllëkun në sigurimin e mbulimit universal shëndetësor në nivel global deri në vitin 2030. 34,35 Megjithatë,
kostoja e vërtetë e korrupsionit për njerëzit është e pamundur të matet, sepse mund të nënkuptojë ndryshimin midis
mirëqenies dhe sëmundjes, dhe jetës dhe vdekjes. 

Korrupsioni është i ngulitur dhe sistematik në sektorin e shëndetësisë. Klitgaard dhe kolegët 36 theksoni se sasia e
korrupsionit varet nga tre variabla: monopoli (M) në furnizimin e një malli ose shërbimi, liria (D) që gëzojnë furnitorët
dhe përgjegjësia e furnizuesit (A) ndaj të tjerëve. Autorët tregojnë se sasia e korrupsionit (C) mund të shprehet si:
C=M+D–A. 

Ky ekuacion tregon se sa më e përqendruar të jetë një ofertë e një malli ose shërbimi, aq më e lartë është fuqia
diskrecionale e atyre që kontrollojnë furnizimin dhe aq më e ulët është përgjegjshmëria e tyre ndaj të tjerëve; prandaj
sasia e korrupsionit do të jetë më e lartë. Fatkeqësisht, këto janë karakteristikat e sistemeve shëndetësore.
Kompleksiteti i sistemit, shpenzimet e larta publike, pasiguria e tregut, asimetria e informacionit dhe prania e shumë
aktorëve (p.sh., rregullatorët, paguesit, ofruesit, konsumatorët dhe furnitorët) ndërveprojnë në nivele të ndryshme,
duke rritur ndjeshmërinë ndaj korrupsionit. 29,37 Për më tepër, shpenzimet globale të 

kujdesit shëndetësor janë në rritje për shkak të rritjes së popullsisë në plakje, sëmundjeve kronike dhe më komplekse,
presionit për të blerë pajisje të teknologjisë së lartë dhe të kushtueshme, dhe një numri në rritje të barnave të shtrenjta
të shtyra nga shitës të fuqishëm ndërkombëtarë në një
botë, të gjitha këto shkaktojnë presion social për qeveritë dhe tërheqin më shumë korrupsion. 33 Për më tepër, çështje të
tilla si mungesa e mirëmbajtjes së të dhënave dhe joefikasiteti e bëjnë më të ndërlikuar dallimin e korrupsionit nga
gabimet e ndershme. 

Llojet e korrupsionit në shëndetësi 

Korrupsioni në shëndetësi mund të variojë nga korrupsioni i vogël deri te korrupsioni i nivelit të lartë kombëtar, apo
edhe shumëkombësh.10 Ai shfaqet në mënyra të ndryshme, si ryshfet, zhvatje, vjedhje, përvetësim, nepotizëm dhe
ndikim të padrejtë.38 Ai shfaqet në pika të ndryshme të sistemit: në ofrimin e shërbimeve nga personeli mjekësor dhe
punonjës të tjerë shëndetësorë, në blerjen, shpërndarjen dhe përdorimin e barnave dhe furnizimeve të pajisjeve, në
rregullimin e cilësisë së produkteve dhe shërbimeve, në marrjen në punë të burimet njerëzore, dhe në ndërtimin e
objekteve.37 Transparency International diskutoi kohët e fundit gjashtë llojet më të zakonshme të korrupsionit në ofrimin
e shërbimeve.15 E para është mungesa. Duke lënë mënjanë shkaqet legjitime të tilla si sëmundja, mungesa është kur
 35

punonjësit nuk paraqiten në punë. Në rastin e shërbimeve shëndetësore në vendet me të ardhura të ulëta dhe me të
ardhura të mesme, kjo është shpesh për shkak se ata janë të angazhuar në praktikë private gjatë orarit të tyre të rregullt
të punës së shërbimit publik. Sindikatat e punëtorëve në disa vende me të ardhura të ulëta dhe me të ardhura mesatare
mbështesin këtë situatë informale. Mungesa lidhet me mungesën e përgjegjshmërisë dhe ndëshkimeve dhe, jo vetëm që
i motivon punëtorët e mirë, por edhe i lë pacientët pa kujdesin e nevojshëm. 39–43 Fatkeqësisht, megjithëse mungesat në
punë është një problem i zakonshëm (besohet se prek 34–50% të  

punonjësve në mbarë botën,15 nuk është studiuar mirë. Forma e dytë e korrupsionit janë pagesat informale nga
pacientët, të cilat përfshijnë një sërë situatash dhe shumash që përfaqësojnë ryshfet në shumicën e rasteve. 44–46 Forma e
tretë e korrupsionit është përvetësimi dhe vjedhja e parave, furnizimeve dhe medikamenteve. Përvetësimi është një nga
format më të qarta të korrupsionit. Forma e katërt e korrupsionit është korrupsioni në ofrimin e shërbimeve, i cili
përfshin veprime (p.sh., trajtime, procedura dhe referime) që nuk nxiten vetëm nga konsideratat mjekësore dhe mund
të jenë ose mbi-dhënie ose nën-ofrim të këtyre veprimeve. Korrupsioni në ofrimin e shërbimeve ndodh në mbarë botën
në sektorin publik dhe privat, duke rritur kostot e shërbimeve dhe duke i vënë pacientët në rrezik. Një shembull është
tejkalimi i seksioneve cezariane në Amerikën Latine dhe vende të tjera. 47,48 Sipas Naímit,21 “Konflikti i interesit qëndron
në themel të të gjitha akteve të korrupsionit.” Një shembull në Peru është konflikti midis profesionistëve shëndetësorë,
si p.sh. refuzimi i mjekëve për të lejuar mamitë e trajnuara profesionale të bëjnë procedura të veçanta (p.sh.,
kolposkopia ose krioterapia), duke pretenduar se kjo do të ndërhynte në specialitetin e tyre. Peruja ka një boshllëk të
rëndësishëm në burimet shëndetësore, veçanërisht në lidhje me mjekët, 49 dhe një sfidë me shkallë të lartë të kancerit të
qafës së mitrës me vdekshmëri të lartë është se si t'i afrohemi grave dhe t'i trajtojmë ato. Realiteti është se thelbi i
problemit është frika e humbjes së klientëve dhe  

parave, kështu që ndërrimi i detyrave dhe ndarja e detyrave nuk është e pranueshme për mjekë të tillë, duke shkaktuar
mungesë të ofrimit të shërbimeve.50 Forma e pestë e korrupsionit është favorizimi, që do të thotë se kujdesi u jepet me
përparësi njerëzve që rekomandohen ose kanë lidhje shoqërore, duke ndikuar kështu në kujdesin që marrin pacientët e
tjerë. Forma e gjashtë e korrupsionit është manipulimi i të dhënave, të cilit Transparency International i referohet si
faturim për mallra dhe shërbime që nuk janë dërguar apo bërë kurrë, sepse kompensimi jepet sipas numrit të personave
të trajtuar.15,51 Megjithatë, unë do të doja ta zgjeroja këtë koncept për të përfshirë manipulimin e të dhënave të
raportuara-për shembull, mbulimin e aktiviteteve të shëndetit publik si vaksinimi. Manipulimi i të dhënave është një
çështje që u ngrit së fundmi në Meksikë. 52 Ne kemi parë gjithashtu të dhëna të manipuluara në Peru në rastin e
shqyrtimit të sifilizit të nënës. Ofruesit zbuluan se ata i mbivlerësuan në mënyrë të përsëritur të dhënat për programe të
veçanta për shkak të frikës se do të merrnin më pak furnizime, për t'u siguruar se merrnin stimuj produktiviteti dhe për
të mos u identifikuar si dembelë. Kur kjo ndodh, të dhënat nuk janë të besueshme dhe shëndeti publik preket. 

Nga këndvështrimi im personal, aktet individuale të korrupsionit në nivelin e ndërveprimeve të përditshme të

pacientëve me shërbimet dhe ofruesit shëndetësorë mund të duken të vogla në shkallë, por ato përfaqësojnë miliona
ndërveprime negative dhe kanë një efekt të madh dhe të dëmshëm në përpjekjet tona për të përmirësuar shëndetin.
Ato janë gjithashtu më të vështira për t'u trajtuar sesa korrupsioni që ndodh në një nivel më të lartë. Për më tepër, këto
akte normalizohen në shoqëri dhe konsiderohen të jenë ashtu si funksionojnë gjërat. Është e zakonshme të shihet
ndonjë nga format e mëposhtme të korrupsionit të përditshëm: një vonesë ose mohim i shërbimeve shëndetësore,
furnizimeve dhe medikamenteve që thithen nga sektori publik për të ushqyer sektorin privat, stafi që i ngarkon
pacientët më shumë se çmimet zyrtare dhe futja në xhep dallimi, marrëveshjet e fshehta ndërmjet stafit të spitalit dhe
farmacive të jashtme ose ofruesve të jashtëm të testeve mjekësore, mungesa e madhe nga mjekët me një punë të dytë
në sektorin privat, mjekët që i referojnë pacientët në ordinancën e tyre private dhe dëmtimi i qëllimshëm i pajisjeve në
sektorin publik për të detyruar njerëzit të paguajnë për shërbimet private (të cilat, meqë ra fjala, zakonisht ndodhen
pranë objekteve shëndetësore publike dhe janë në pronësi dhe personel nga të njëjtët ofrues publikë që ofrojnë
shërbime në arenën publike dhe private). 

Në Peru, një herë më treguan një kapëse letre brenda një aparati me rreze x. Kapëse letre u përdor për të dëmtuar
pajisjet në një qendër shëndetësore publike, duke i detyruar pacientët të paguajnë për një radiografi në klinikën private
 36

përballë qendrës shëndetësore. Dëmtime të qëllimshme ndodhin edhe me pajisjet laboratorike, ku devijimi i
medikamenteve nga sektori publik është një nga problemet më të rënda. Qeveria blen medikamente për t'u dhënë falas
personave me sigurim kombëtar, por mjekimet u refuzohen pacientëve në qendrat e shëndetit publik, sepse barnat me
sa duket zhduken. Ministria e Shëndetësisë nisi një hetim dhe zbuloi një operacion të paligjshëm që hoqi 

i barnave nga farmacitë e magazinimit dhe spitaleve publike dhe vendosja e tyre në farmaci private. Individët e quajtur 
jaladores (tërheqës) u vendosën me lehtësi jashtë farmacive të spitalit dhe u ofruan t'i çonin pacientët ku mund të blinin
medikamente me një çmim të ashtuquajtur të arsyeshëm. Operacioni ishte shumë më kompleks nga sa mund të
përshkruaj këtu dhe përfshinte aktorë të rëndësishëm. Fatkeqësisht, hetimi nuk mundi të përfundonte në kohën time si
Ministër i Shëndetësisë (një periudhë 14 mujore) dhe situata vazhdon, duke i shkaktuar vendit miliona tabana në
humbje. 

Gjatë kohës si ministre e Shëndetësisë, korrupsioni ishte një nga sfidat e mia më të mëdha. Më është dashur të trajtoj
dhe kapërcej zbulimin e mashtrimit në programin gjithëpërfshirës të sigurimit shëndetësor nga një individ që ishte
këshilltar i presidentit. Kjo ngjarje na lejoi të përballeshim me brishtësinë e sistemit dhe, së bashku me gjithë
korrupsionin që vura re në sektorin e shëndetësisë, më shtyu të eksploroja atë që dihej se funksiononte kundër
korrupsionit dhe çfarë mund të bëhej për të parandaluar që korrupsioni të ndodhte. 

Kontrolli 

i korrupsionit Korrupsioni është anashkaluar ose injoruar sepse nuk është gjithmonë i përcaktuar qartë dhe është parë si
një mënyrë për të funksionuar sistemet jofunksionale. Ekziston një konsensus se për të qenë efektive kundër
korrupsionit, veprimet duhet të informohen nga teoria, të udhëhiqen nga provat dhe të përshtaten me kontekstin. 37
Ekzistojnë dy grupe kryesore teorish në lidhje me kontrollin e korrupsionit të përgjithshëm: ato që mbrojnë nevojën për
të krijuar institucione të forta dhe ato të fokusuara në mënyrën se si njerëzit mendojnë. Teoritë institucionale janë
përshkruar më së miri nga puna e Transparency International, 53 i cili prezantoi konceptin e vlerësimit të Sistemit
Kombëtar të Integritetit, bazuar në një qasje holistike për parandalimin e korrupsionit, duke parë të gjithë gamën e
institucioneve përkatëse dhe marrëdhëniet e tyre. Teoria e Transparency International se nëse institucionet do të ishin
të forta, njerëzit as nuk do të tundoheshin të merrnin pjesë në korrupsion. Grupi i dytë i teorive, ato që kanë të bëjnë me
mënyrën se si njerëzit mendojnë, fokusohen në mënyrën se si njerëzit përpunojnë shkeljen e rregullave ose vendimin e
një individi për t'u përfshirë në korrupsion. 54 Ky proces mund të përfaqësohet nga ekuacioni i mëposhtëm:
Bp>Cpsy+pp(Ccrim +Csoc)+Cfav. Në këtë ekuacion, Bp përfaqëson përfitimin e perceptuar të një akti korrupsioni, C psy kostot
psikologjike, pp probabiliteti i perceptuar, Ckrim shpenzimet penale, Csoc kostot sociale për individin, dhe Cfav kostot e
kryerjes së aktit korruptiv. 

Nga ky ekuacion, një akt korruptiv ka më shumë gjasa të ndodhë nëse përfitimi i perceptuar (B p) është më i lartë se
shuma e kostove psikologjike (ose si do të ndihet personi, që ka të bëjë me vlerat e tij personale), probabiliteti i
perceptuar e kostove kriminale dhe kostove sociale 

për individin (që ka të bëjë me normat shoqërore), dhe kostove të kryerjes së aktit korruptiv (sa e lehtë apo e vështirë do
të ishte). Kjo teori nxjerr në pah  

rëndësinë e normave shoqërore. Ekspertët pajtohen që të dy teoritë konvergojnë sepse normat shoqërore sigurohen
përmes institucioneve. Sfida është se si mund të krijohen institucione të forta dhe si mund të ndryshohen normat
shoqërore për të luftuar korrupsionin? 

Në 10 vitet e fundit, përpjekjet ndërkombëtare dhe kombëtare për të luftuar korrupsionin e përgjithshëm kanë tërhequr
vëmendjen.55,56 Qeverisja e mirë është një faktor vendimtar për një sistem shëndetësor që funksionon mirë dhe për
rezultate më të mira shëndetësore.57,58 Megjithatë, duhet të kërkohen zgjidhje kundër korrupsionit në sektorin e
shëndetësisë, edhe në mungesë të sistemeve të forta shëndetësore, vullnetit politik apo reformave sistematike. Edhe
pse mund të jetë e vështirë, është e domosdoshme të trajtohet korrupsioni në shëndetin global. 
 37

Disa ekspertë sugjerojnë se ka tre faktorë kyç që rrisin mundësitë për t'u përfshirë në praktika korruptive në shëndetësi:
së pari, të qenit në një pozicion pushteti - pozicioni relativ i një punonjësi shëndetësor kundrejt një pacienti - në një
sistem me mbikëqyrje joadekuate ofron një mundësi për abuzim; së dyti, presionet financiare, të bashkëmoshatarëve
ose personalë; dhe, së treti, një kulturë që pranon korrupsionin. 37 Trajtimi i këtyre çështjeve mund të jetë një mënyrë
për t'iu qasur masave kundër korrupsionit. Forcimi i llogaridhënies, përmirësimi i të dhënave, përmirësimi i mbikëqyrjes,
përmirësimi i pagave, ofrimi i stimujve për të shpërblyer performancën e mirë dhe sanksionet për 

performancën e dobët, rritja e transparencës (zbulimi aktiv i mënyrës se si merren vendimet dhe masat e performancës)
dhe ofrimi i një platforme për zërin e qytetarëve dhe zbatimin e ligjit (zbulimi dhe zbatimi) janë të gjitha masat që janë
sugjeruar.10,15 

Si akademik dhe studiues, vendosa të kërkoja prova se çfarë funksionon për të luftuar korrupsionin në sektorin e
shëndetësisë dhe fillova duke eksploruar termin "korrupsion" në PubMed. Isha i tronditur nga mungesa e botimeve. E
krahasova me termat "implantet e gjirit" dhe "HIV". Për vitin 2018, gjeta vetëm 122 artikuj në lidhje me korrupsionin
krahasuar me 478 për implantet e gjirit dhe 14 718 për HIV. 

Shumica e artikujve që gjeta lidheshin me një përshkrim të korrupsionit dhe një analizë të problemit, eksploruan raste
dhe situata dhe dhanë rekomandime specifike që bazoheshin në teori. Megjithatë, gjeta një rishikim sistematik nga viti
2012 dhe një rishikim sistematik të bibliotekës Cochrane nga viti 2016, që të dyja treguan mungesë të provave se çfarë
funksionon për të reduktuar korrupsionin në sektorin shëndetësor.

Hulumtimi në masat kundër korrupsionit në shëndetin global në botën reale 

Suksesi në trajtimin e korrupsionit është i mundur edhe pse mund të jetë i vështirë në fillim. Të kuptuarit se çfarë
funksionon dhe si të kapërcehen sfidat e zbatimit janë pikënisje të rëndësishme. Ka kaq shumë sugjerime për strategjitë
për të përballuar korrupsionin, duke përfshirë sa vijon: përmirësimin e menaxhimit financiar, menaxhimin e konflikteve
të interesit, përmirësimin e politikave dhe proceseve për 

hetimet dhe penalizimi i akteve korruptive, përfshirja e komunitetit (fuqia e njerëzve), përdorimi i platformave
teknologjike për mbikqyrje aktive, informacioni i marrjes së turmës, përdorimi i të dhënave të mëdha dhe përdorimi i
nxjerrjes së të dhënave dhe njohja e modeleve për të identifikuar profilet e mashtrimit ose abuzimit. Megjithatë, provat
për efektivitetin e këtyre sugjerimeve janë ende të pakta. 61–65 Nëse përmirësimi i sistemeve të informacionit shëndetësor
mund të ndihmojë luftën kundër korrupsionit duhet të studiohet. Vendet që kanë punuar tashmë në këtë fushë mund të
na ndihmojnë për të përdorur më mirë të dhënat. Në Peru, në vitin 2017, Ministria e Shëndetësisë filloi të përdorë të
dhënat elektronike shëndetësore për të ofruar një mundësi për të përdorur të dhëna për të ndihmuar në ruajtjen e
llogaridhënies. Megjithatë, nuk ka plane se si të përdoren të dhënat për të parandaluar ose zbuluar situatat e
korrupsionit. 

Futja e teknologjive për vërtetimin ose verifikimin e produkteve për të parandaluar devijimin e medikamenteve ose
medikamenteve të rreme duhet gjithashtu të testohet dhe të matet kosto-efektiviteti i tyre. 4 Si duhet të trajtohen
normat shoqërore? Si mund të përmirësohen programet tona të edukimit profesional? Si mundet sistemi i kujdesit
shëndetësor të thyejë asimetrinë e informacionit dhe abuzimit? A është e vërtetë që me paga më të mira do ta ndalim
korrupsionin? Çfarë është një pagë e mirë? A është pagimi i duhur i stafit një parakusht për reduktimin e stimujve për
rritjen e pagave? Për më tepër, si mund të matet më saktë korrupsioni në shëndetësi? Këto janë të gjitha pyetjet të
cilave duhet t'u përgjigjemi përmes hulumtimeve të dizajnuara mirë që janë të fokusuara në parandalimin e korrupsionit
në sektorin e shëndetësisë. Tashmë ka disa autorë që kanë theksuar pyetjet e hapura kërkimore që duhen adresuar:
duhet të fillojmë të punojmë mbi to. 15,66 

Mund të fillojmë duke projektuar dhe testuar ndërhyrje kundër korrupsionit për sektorin e shëndetësisë, për shëndetin
global. Mund të fillojmë nga poshtë lart, duke bërë hapa të vegjël. Ne kemi nevojë për metoda rigoroze kërkimore për të
vërtetuar ose hedhur poshtë se një strategji funksionon. Trajtimi dhe dhënia fund e korrupsionit do të kërkojë
pjesëmarrjen e studiuesve nga disa disiplina dhe qasje të shumta, dhe angazhimin e financuesve për të mbështetur
 38

kërkime serioze. Korrupsioni në shëndetin global nuk duhet të vazhdojë si një sekret i hapur, ai duhet përballur dhe
nxjerrë në dritë. 

Një pjesë e konsiderueshme e dhënies së granteve fokusohet në zbulimin dhe zhvillimin e mjeteve të reja shëndetësore.
Financimi për kërkime mbi ndërhyrjet kundër korrupsionit është ende shumë i pakët në botë. Të gjitha vendet,
pavarësisht nga niveli i tyre i zhvillimit ekonomik, duhet të angazhohen në mënyrë të barabartë për të ndihmuar në
sigurimin e korrupsionit në botën tonë (dhe unë dua të forcoj botën tonë, jo të ashtuquajturin jug global dhe veri global,
që është një ndarje absurde). në shëndetësi do të eliminohet në të njëjtën mënyrë që ne arrijmë angazhimet për
eliminimin e sëmundjeve. Shpresoj që në vitet e ardhshme, nëse 

ndërhyrjet së shpejti testohen kundër korrupsionit në sektorin e shëndetësisë, do të kemi modele efektive kundër
korrupsionit që mund të përshpejtojnë vërtet përmirësimet në shëndetin global. 

/////////////////////////////////////////////////////////

Politika dhe Planifikimi Shëndetësor

Efektet katastrofike dhe varfëruese të pagesave nga xhepi për kujdesin shëndetësor në

Shqipëri: dëshmi nga Shqipëria e standardeve të jetesës Survey 2002 
Mungesa ose funksionimi i dobët i mekanizmave të grupimit të rrezikut dhe 

shumat

e larta të pagesave nga xhepi për kujdesin shëndetësor i ekspozojnë familjet ndaj 

financiare që

rreziqeve lidhen me sëmundje ose aksidente të mëdha. Qëllimi i këtij 

artikulli është familjet të analizojë shkallën në të cilën shpenzimet nga xhepi i  varfërojnë

shëndetësisë Shqipëri në . Studimi shton evidencën ekzistuese  analizuar

Duke dinamikën e pagesave të tilla në vite të ndryshme dhe  peshën shëndetësore nga xhepi  e në shpenzimeve 

Ne konstatojmë 

pagesat se në nga xhepi dhe ato informale janë rritur  vlerë reale

gjatë gjithë viteve. Edhe pse efekti i tyre katastrofik ka rënë 

(për shkak edhe të tendencave në rënie të varfërisë absolute), efekti për më të varfërit 

kuintilet e shpenzimeve mbeten të larta. Pagesat nga xhepi thellojnë numrin 

e zgjerojnë

popullsisë hendekun e varfërisë dhe sërish efekti është më i madh për  kuintilet më varfra

. Ndërhyrjet e ardhshme të politikave duhet të ofrojnë mbrojtje më të  mirë

mekanizma për të varfërit duke parashikuar kritere përjashtimi apo transport të subvencionuar. 
 39

Ata duhet të kërkojnë gjithashtu të adresojnë pagesat informale të përhapura në 

vend. 

Fjalët kyçe Pagesat katastrofike të kujdesit shëndetësor, pagesat nga xhepi, varfëria, 

pagesat informale 

419 

420 POLITIKAT SHËNDETËSORE DHE PLANIFIKIMI 

MESAZHET KYÇE 

  Pagesat nga xhepi dhe ato informale për kujdesin shëndetësor u rritën në vlerë reale në Shqipëri nga viti 2002 në
2008. Efekti katastrofë e pagesave është ulur, por efekti në kuintilin më të varfër mbetet i lartë. 

  Ndërhyrjet e ardhshme të politikave duhet të ofrojnë mbrojtje më të mirë për të varfërit duke ofruar kritere të
përjashtimit nga tarifat, duke subvencionuar transportin dhe duke adresuar praktikën e pagesave joformale.

Hyrje 

Nivelet e larta të pagesave nga xhepi për kujdesin shëndetësor i ekspozojnë familjet ndaj rreziqeve financiare që lidhen
me sëmundje të mëdha (Banka Botërore 1993; Banka Botërore 1995; OBSH 2005). Të presësh që familjet të japin një
kontribut financiar për kujdesin e tyre shëndetësor është e arsyeshme edhe në vendet e pasura me sigurime
shëndetësore të sofistikuara publike dhe private, dhe veçanërisht për gjendjet që ndodhin shpesh dhe që janë të lira për
t'u korrigjuar. Megjithatë, një mbështetje e tepruar në pagesat nga xhepi për kujdesin shëndetësor mund të rrezikojë
standardet e zakonshme të jetesës së familjeve dhe të prishë mirëqenien e familjes (Berki 1986; Gertler dhe Gruber
2002; Xu et al. 2003; O'Donnell et al. 2005 ; Van Doorslaer et al. 2007; Wagstaff 2007), veçanërisht për kushte serioze,
më pak të shpeshta për të cilat kostot e trajtimit mund të rriten shpejt. Familjet, veçanërisht në vendet në zhvillim,
mund të mos jenë në gjendje të sigurojnë nevojat e tyre bazë (Banka Botërore 1993; Banka Botërore 1995) dhe ngjarjet
e pasiguruara të kujdesit shëndetësor mund të rrisin rrezikun e humbjes së të ardhurave nga reduktimi i ofertës së punës
ose produktiviteti më i ulët. Kjo mund të shkaktojë pasoja afatgjata duke i shtyrë familjet në një 'cikël trans-gjenerativ' të
varfërisë (Baeza dhe Packard 2005). Pagesat e larta nga xhepi për kujdesin shëndetësor mund të parandalojnë gjithashtu
disa njerëz që të kërkojnë kujdesin e nevojshëm shëndetësor, duke krijuar kështu pengesa për akses për më të varfërit
(Xu et al. 2007). 

Në thelb, kostot e kujdesit shëndetësor mund të konsiderohen katastrofike kur ato detyrojnë individët ose familjet të
ulin ndjeshëm standardin e tyre të jetesës tani ose në të ardhmen (Stiglitz 1988). Një studim i 89 vendeve ka treguar se
pothuajse 150 milionë njerëz në mbarë botën vuajnë nga katastrofa financiare për shkak të shpenzimeve të larta të
kujdesit shëndetësor nga xhepi (Xu et al. 2007). Duke qenë se një nga objektivat kryesore të sistemeve të kujdesit
shëndetësor duhet të jetë sigurimi i barazisë midis kërkuesve të kujdesit shëndetësor, shtëpitë duhet të mbrohen nga
shpenzime të tilla katastrofike mjekësore (OBSH 2000). 

Ndërsa krahasimet ndërmjet vendeve tregojnë se pagesat nga xhepi janë të përhapura në shumicën e vendeve të
Ballkanit Perëndimor, studimet e fundit (Bredenkamp et al. 2010) tregojnë se pagesat katastrofike nga xhepi (përfshirë
pagesat informale) në Shqipëria është më e lartë se në shumicën e vendeve të tjera. Kur ky gjetje shqyrtohet krahas
përqindjes shumë më të lartë të shpenzimeve nga xhepi në financimin total të shëndetësisë në Shqipëri dhe incidencës
 40

shumë më të lartë të pagesave informale, rritet shqetësimi se këto pagesa po rrisin më tej barriera për kujdesin dhe
rrisin cenueshmërinë financiare të familjeve. . 

Ky artikull shqyrton efektin e pagesave nga xhepi dhe ato informale në shpenzimet e familjeve duke eksploruar të
dhënat e Anketës për Matjen e Standardeve të Jetesës në Shqipëri (ALSMS) për 2002, 2005 dhe 2008. 1 Artikulli
fokusohet në dy aspekte kryesore të pagesat nga xhepi: (i) incidenca dhe intensiteti i shpenzimeve 'katastrofike' të
kujdesit shëndetësor, dhe (ii) efekti i 

pagesave nga xhepi në numrin e popullsisë dhe masat e hendekut të varfërisë. 2

Pyetjet kryesore që përpiqet t'u përgjigjet ky artikull janë: a i varfërojnë në Shqipëri

shpenzimet shëndetësore nga xhepi?
Çfarë roli kanë pagesat informale në rritjen e barrës së shpenzimeve shëndetësore nga
xhepi? Artikulli të
d

zbërthimin

pagesave nga xhepi në një

kujdes shëndetësor sipas kuintileve kryesore të shpenzimeve për 

parë

barrë e veçantë për kategori të ndryshme. Zbërthimi i mëtejshëm 

pagesave

të tilla sipas komponentëve kryesorë dhe publik/ 

privat

zhvillimeve kryesore 

të ndër

vite

Sistemi shqiptar i kujdesit shëndetësor 

Sistemi i kujdesit shëndetësor në Shqipëri i ka rrënjët në Bashkimin Sovjetik 

Modeli 'Semashko', i dominuar nga ofrimi publik i m

 41

shërbimeve. Sistemi ishte krijuar për të mbuluar të gjithë 

përfshirë

duke

territorin

çdo fshat të vetëm, sipas 

ideologjisë

'

shërbimeve të kujdesit shëndetësor falas për të gjithë'. Sektori i shëndetësisë 

joprodhues

gjatë periudhës komuniste ishte i nënfinancuar dhe 

një

si

dhe

konsiderohej

(Nuri 

Tragakes

2002

)Fondet e akorduara për sektorin e shëndetësisë ishin të ulëta dhe 

investime

8/4

në teknologjinë shëndetësore ishin edhe më të ulëtaPrioriteti 

i qeverisë në kujdesin shëndetësor lidhet kryesisht me sigurimin 

të

në

kujdesin parësor dhe dytësor. Kjo çoi në një  rrjet postimesh dhe qendrash të kujdesit parësor shëndetësor 
 42

dhe në një numër relativisht të madh spitalesh lokale dhe rajonale 

(shumica e të cilave kishin pajisje të vjetruara dhe ishin me staf të tepërt). 

Reformat që pasuan menjëherë pas fillimit të 

E regjimit demokratik u përqendruan kryesisht në riorganizimin  përgjegjësitë e qendrave të kujdesit shëndetësor.

Decentralizimi procesi në mesin e viteve 1990 dha të drejta pronësie për disa shëndetësi 

Objektet

E kujdesit për qeveritë vendore (kryesisht objektet e KSHP-së  zonat në rurale ), ndërkohë që shumica e poliklinikave dhe
spitaleve në  zone një urbane ishin ende në pronësi të Ministrisë së Shëndetësisë (MSH). 

(Nuri dhe Tragakes 2002). Politika e KSHP e zhvilluar nga qeveria  në 1997 (Banka Botërore 2006) synonte të mbante një
post shëndetësor për çdo lokalitet dhe një qendër shëndetësore për çdo qendër komune. Sipas MSH-së, në vitin 1993,
Shqipëria kishte 2191 poste shëndetësore (nga të cilat vetëm rreth gjysma ishin funksionale) dhe 770 qendra të kujdesit
shëndetësor. Në vitin 2008, ky numër kishte rënë në rreth 1877 qendra shëndetësore dhe 580 qendra shëndetësore
(Ministria e Shëndetësisë 2010). Instituti i Sigurimeve Shëndetësore (ISKSH) u krijua në vitin 1994 për të mbuluar vizitat e
KSHP-së, për të rimbursuar barnat e miratuara dhe për të mbuluar kostot e kujdesit dytësor dhe tretësor. Sektori
spitalor ende dominohet nga sektori publik ku MSH është pronare dhe administratore e të gjithë spitaleve (Banka
Botërore 2006). Numri i spitaleve operative ishte 41 në vitin 2008, nga të cilët katër ishin spitale universitare në Tiranë,
11 ishin 

FEKTET VARFËRUESE TË PAGESAVE TË KUJDESIT SHËNDETËSOR NË SHQIPËRI 421 

spitale dhe 22 spitale të rrethit (Ministria e Shëndetësisë 2010). Ndërhyrjet në sektorin spitalor kanë synuar kryesisht
përmirësimin e infrastrukturës së sektorit dhe gjatë viteve 2002–08 ka ndodhur pak në drejtim të reformimit të mënyrës
së financimit të ofruesve. 

Reformat kanë qenë shumë më të orientuara nga tregu në sektorët farmaceutikë dhe të kujdesit dentar. Ligji për barnat,
i cili u miratua në vitin 1994, vendosi kornizën e nevojshme legjislative për një privatizim të plotë të sektorit farmaceutik.
Numri i farmacive private u raportua të ishte rreth 1000 në 2004 (Banka Botërore 2006) dhe vazhdoi të rritet gjatë viteve
në vijim. 

Shqipëria shpenzoi rreth 6.8% të prodhimit të saj të brendshëm bruto (PBB) për kujdesin shëndetësor në vitin 2008
(OBSH 2010). Megjithatë, vetëm rreth 42.4% e kësaj shume ishte nga buxheti publik. Pjesa e shpenzimeve nga xhepi
mbetet e lartë në Shqipëri3 krahasuar me vende të ngjashme të Evropës Qendrore dhe Lindore (EQL) dhe ish-Bashkimit
Sovjetik (FSU). Sigurimi shëndetësor në Shqipëri mbulon pjesën më të madhe të kostove të KSHP dhe pothuajse të gjitha
shpenzimet e kujdesit spitalor. Së fundmi pacientëve u kërkohet të paguajnë një bashkëpagesë të vogël fikse për vizitë
në një qendër KSHP ose trajtim të specializuar në kujdesin spitalor (DGESAEO-EC 2008). Pavarësisht se ligji thotë se të
gjithë qytetarët4 duhet të mbulohen nga sigurimet shëndetësore, anketat tregojnë se vetëm rreth 40–45% e popullsisë
deklaron se ka një librezë të vlefshme të sigurimit shëndetësor (Banka Botërore 2006). Për më tepër, të njëjtat studime
tregojnë se ka pabarazi të mëdha në mbulimin e sigurimeve shëndetësore kur merren parasysh rajone të ndryshme të
Shqipërisë (dmth. vetëm 20% e popullsisë së zonave malore ka sigurime shëndetësore). 
 43

Të dhënat dhe metodologjia 

Shpenzimet nga xhepi për kujdesin shëndetësor në Shqipëri vlerësohen në këtë artikull duke përdorur të dhënat e
ALSMS për tre vite të ndryshme: 2002, 2005 dhe 2008. ALSMS përdor një kampion të shtresuar gjeografik që e ndan
Shqipërinë në katër zona: Tiranë (kryeqyteti ) dhe tre zona të tjera agro-ekologjike/ekonomike (bregdetare, qendrore
dhe malore). Prandaj, anketa është përfaqësuese e të gjitha fushave. Madhësia totale e kampionit të ALSMS synonte të
ishte 3600 në 2002, 3640 në 2005 dhe 3600 në 2008. Pyetësorët përfshijnë informacion mbi demografinë e familjes,
arsimin, punën, të ardhurat, gjendjen shëndetësore dhe episodet e kujdesit shëndetësor dhe pagesat e kujdesit
shëndetësor. Moduli i kujdesit shëndetësor përfshin pyetje mbi vizitat në spitalet publike në 12 muajt e fundit (në vijim
të referuara si shërbime spitalore), dhe postet/qendrat/poliklinikat e kujdesit shëndetësor në 4 javët e fundit (në vijim
referuar si shërbime ambulatore). 

Shpenzimet nga xhepi për kujdesin shëndetësor përfshijnë të gjitha kategoritë e shpenzimeve në shërbimet publike dhe
private spitalore dhe ambulatore që lidhen me tarifat mjekësore, analizat laboratorike, barnat e blera, dhuratat e
paguara për personelin mjekësor dhe transportin. Nga kjo analizë janë përjashtuar shpenzimet e kryera në spitalet
jashtë Shqipërisë. 

Shpenzimet nga xhepi për kujdesin shëndetësor përkufizohen si katastrofike nëse tejkalojnë një pjesë kritike të
burimeve të familjeve gjatë 1 viti (Berki 1986; Wagstaff dhe van Doorslaer 2003; Xu et al. 2003; Russell 2004). Masat
kryesore përfshijnë incidencën e shpenzimeve katastrofike të kujdesit shëndetësor (indeksi i numrit të personelit),
tejkalimi si dhe 

indeksi i përqendrimit dhe tejkalimi mesatar pozitiv (shih gjithashtu Wagstaff dhe van Doorslaer 2003). 

Indeksi i numrit të punonjësve (incidenca) mat përqindjen e individëve për të cilët përqindja e pagesave nga xhepi (OOP)
për shëndetin (e shfaqur si përqindje e shpenzimeve totale) tejkalon një masë proporcionale të shpenzimeve totale të
vendosur si prag z.5 Ekonomistët e shëndetësisë nuk kanë rënë ende dakord për një prag të pranuar në mënyrë uniforme
të shpenzimeve nga xhepi që shkakton alarmin ose që motivon në mënyrë të qartë një përgjigje politike. Megjithatë,
literatura jep shembuj të shumtë të pragjeve që mund të përdoren për të tërhequr vëmendjen e politikëbërësve
shëndetësorë. Për shembull, studiuesit kanë përdorur kufij që variojnë nga 5% (Berki 1986), 10% (Waters et al. 2004)
dhe deri Doorslaer

Wagstaff

në 40% kur shpenzimet jo-ekzistente përdoren si një emërtim van

dhe2003; Xu et al. 2003). Në mënyrë  që

të testojmë ndjeshmërinë e vlerësimeve tona, ne diskutojmë këtu 

ed

për

pragje të ndryshme që variojnë nga 5-25% të totalit 

rezultatet

shpenzime dhe 5–40% të shpenzimeve joushqimore. 

Një nga aspektet e indeksit të numrit të punonjësve që duhet kritikuar është 

 që ai nuk përfshin një masë me të cilën familjet 

 44

tejkalojnë pragun e vendosur (Wagstaff dhe van Doorslaer 2003) 

Kjo është dhënë nga 'tejkalimi katastrofik i pagesës'. 

përfaqëson masën mesatare me të cilën shpenzimet 

Mbitejkalimi

kujdesit shëndetësor (si përqindje e shpenzimeve totale) tejkalojnë 

pragu përkatës. Me fjalë të tjera, ai mat 

intensitetin

pagesave

katastrofike nga xhepi. Në këtë 

Me Respect tejkalimi plotëson masën e numrit të punonjësve të /pagesave katastrofike. 

Aspektet e pagesave katastrofike në popullatën totale 

përfaqësohen mirë nga indekset e numrit të punonjësve dhe të tejkalimit. 

Megjithatë, ata tregojnë pak se kush ka më shumë gjasa të vuajë 

tilla

pagesa

katastrofike

tëIndeksi i përqendrimit (CE) i shfaqur 

në tabelën 4 mund të vlerësojë një efekt të tillë. Një vlerë pozitive e 

tendencë më indeksit të përqendrimit / 4 / 4 tregon se familjet në gjendje më të mirë kanë një 

të madhe për të rënë në pagesa katastrofike dhe një 

negative tregon një tendencë më të madhe tek më të varfërit. 

Rezultatet  Xhepi e nga shpenzimeve në Shqipëri 

Shpenzimet publike të kufizuara të Shqipërisë në sektorin e kujdesit shëndetësor

(në krahasim me vendet e tjera të Ballkanit ose të Evropës Lindore) 

 45

ka rezultuar në një mbështetje të shtuar në pagesat nga xhepi 

për kujdesin spitalor dhe ambulator (Nuri dhe Tragakes 2002; 

Bredenkamp et al. 2010). Në përgjithësi, ka një mungesë qartësie 

midis pagesave formale dhe informale në Shqipëri.

Ndryshimet në legjislacion në vitet e hershme të tranzicionit imponuan bashkëpagesa për përdoruesit e KSHP. Prandaj,
kërkuesit shqiptarë të kujdesit shëndetësor përballen me pagesa të tjera formale nga xhepi për analizat laboratorike,
barnat dhe shpenzimet e transportit. Megjithatë, nuk është gjithmonë e qartë nëse pagesa të tilla paguhen zyrtarisht
apo joformalisht (Hotchkiss et al. 2005). Duke qenë se legjislacioni shqiptar ndalon pagesat direkte për personelin
mjekësor, shumica e studimeve që fokusohen në pagesat informale trajtojnë ekskluzivisht pagesat vullnetare ose të
kërkuara që i paguhen personelit mjekësor. 

Studime të ndryshme konfirmojnë nivelin e lartë të pagesave informale në Shqipëri. Të dhënat e LSMS-së shqiptare të
vitit 1996 tregojnë se pagesa të tilla arrijnë në rreth 18 dollarë amerikanë për frymë për ata që 

kërkuan shëndetësor 

(Lewis 2002). Hotchkiss et al. (2005), duke përdorur të dhënat nga anketa në Shqipëri për përdorimin, shpenzimet dhe
cilësinë e kujdesit shëndetësor bazë (2002–2004), zbuloi se pothuajse 24.7% e pacientëve ambulatorë me sëmundje
akute i paguajnë dhurata (joformale) personelit mjekësor. Studime të tjera të kryera në 2000 dhe 2002 tregojnë se
përqindja e pacientëve që paguanin informalisht në spitale varionte midis 60 dhe 78% (Ministria e Shëndetësisë e
Shqipërisë 2000; Bonilla Chacin 2003). 

Vlerësimet tona bazohen në të dhënat nga ALSMS 2002, 2005 dhe 2008. Tabela 1 jep mesataren e shpenzimeve bruto
për frymë (përfshirë shpenzimet shëndetësore), shpenzimet e përgjithshme shëndetësore për frymë, si dhe totalin e
shpenzimeve neto për frymë (përjashtuar shpenzimet). Të gjitha shpenzimet janë të indeksuara me çmimet e vitit 2002
dhe vlerësimet përfshijnë vetëm ato familje që kanë paguar në fakt pagesa nga xhepi (shih Tabelën A1 në shtojcë për një
pjesë të njerëzve që paguajnë pagesa nga xhepi). Siç vihet re, totali i shpenzimeve neto për frymë është 

rritur në vlerë reale nga 11 092 lekë në vitin 2002 në 11 923 lekë në vitin 2008. Kjo është në përputhje me uljen e
varfërisë së popullsisë të indeksuar përgjatë të njëjtave vite (INSTAT 2009 ). 6 Shpenzimet e përgjithshme (nga xhepi) për
shëndetësi ishin mesatarisht 808,30 lekë në vitin 2002 dhe u rritën në 1125,65 lekë në vitin 2008. Kjo rritje është
ndihmuar nga rritja e të gjithë zërave të shpenzimeve shëndetësore (pagesat formale, pagesa informale. , tarifat e
transportit, shpenzimet për ofruesit privatë të kujdesit shëndetësor dhe gjithashtu barnat e blera me iniciativë). 

Pagesat formale nga xhepi në sektorin e kujdesit shëndetësor publik dhe pagesat në sektorin privat shëndetësor janë dy
kategoritë me rritjen më të madhe ndër vite. Pagesat formale nga xhepi për frymë janë rritur me thuajse 

lekë), ndërkohë që 

1269

767

shpenzimet

e tjera në sektorin privat janë rritur me 175 lekë 

 46

në ditë në të njëjtën kohë. periudhë (nga 298 lekë në 473 lekë). Vlera 

e pagesave informale për frymë është rritur gjithashtu ndjeshëm 

Tabela 1 Shpenzimet mesatare për frymë për artikujt shëndetësorë dhe joshëndetësore (në lekë) 

Për frymë  përgjithshme 

Për frymë Shpenzimet  e përgjithshme për frymë shëndetësore  totale për frymë 

Shpenzimet 

në sektorin privat 

shëndetësorc 

vitit 2002 

bruto të 

Shpenzimet 

përfshirë pagesat shëndetësore) 

shëndetësore për kokë banori 

shpenzimet 

neto (të 

pagesat 

përjashtuara 

Shpenzimet shëndetësore për frymë 

formale 

pagesata 

Pagesat informale për frymë për shërbimet publike të kujdesit shëndetësor b 

Shpenzimet shëndetësore për frymë 

në transport 

Shënime: Asterisks tregojnë nëse mesatarja për kuintilin e veçantë është dukshëm e ndryshme nga mesatarja e të gjitha
kuintileve të tjera (*** P <0.01, **P <0.05, *P <0.1). Të gjitha vlerësimet ponderohen për popullsinë totale. Të gjitha
shumat janë në lekë dhe janë zbritur në çmimet e vitit 2002. 100 lekë ¼ 0.73 euro në qershor 2002 (Banka e Shqipërisë
2010). 

Shpenzimet janë dhënë si mesatare për secilën nga kategoritë vetëm për ato familje që kanë shpenzuar në fakt për atë
kategori të caktuar. aShpenzimet shëndetësore për frymë për pagesat formale përfshijnë shpenzimet nga xhepi për
tarifat mjekësore në shërbimet publike ambulatore dhe spitalore, analizat laboratorike dhe barnat e blera (shpenzimet e
kryera në spitalet jashtë Shqipërisë janë hequr nga tabela). 
b
Pagesat joformale në kujdesin shëndetësor përfshijnë dhuratat e paguara për personelin mjekësor në shërbimet
publike ambulatore dhe spitalore. 
 47
c
Shpenzimet shëndetësore në sektorin privat përfshijnë shpenzimet nga xhepi për tarifat mjekësore, analizat
laboratorike, barnat e blera dhe dhuratat për personelin mjekësor në shërbimet private. 

EFEKTET VARFËRUESE TË PAGESAVE TË KUJDESIT SHËNDETËSOR NË SHQIPËRI 423 

ndër vite, nga 220 lekë në vitin 2002 në 384 lekë në vitin 2008. Rritja e vazhdueshme e këtyre pagesave informale gjatë
gjithë periudhës tregon se ato vazhdojnë të jenë të vazhdueshme në sistemin shëndetësor dhe në Shqipëri. se pak është
arritur në mbajtjen e tyre gjatë këtyre viteve. 

Interesante është edhe dinamika e kategorive të pagesave ndër vite. Pagesat për shumicën e kategorive, p.sh. pagesat
formale, shpenzimet e transportit apo pagesat për sektorin privat, duket se kanë rënë në vlerë reale nga viti 2002 në
2005, ndërsa janë rritur ndjeshëm në vitin 2008. Rritja e pagesave formale mund të jetë për shkak të një politikë agresive
në zbatimin e sistemit të referimit ose rritjen e tarifave formale të paguara në kujdesin ambulator dhe spitalor. 7 Nga ana
tjetër, rritja e peshës së sektorit privat është më e dukshme në vitin 2008 duke shkaktuar edhe një rritje të
konsiderueshme të shpenzimeve që shkojnë për këtë sektor. 

Ndërsa rritja e totalit të pagesave nga xhepi në vitin 2008 rrit shqetësimet për aspektin katastrofik të pagesave të tilla
për familjet, një tendencë tjetër shqetësuese është shpërndarja e pagesave informale ndërmjet kuintileve të për frymë 

. -shpenzimet e artikujve shëndetësorë 

. Siç vërehet, shuma që paguan joformalisht kuintili më i ulët është rritur pothuajse pesë herë gjatë viteve (nga 121 lekë
në 2002 në 777 lekë në 2008), ndërsa në kuintilet më të larta ka një rritje më të moderuar. Pagesat formale për të njëjtin
kuintil janë pothuajse dyfishuar për të njëjtën periudhë, duke treguar se efektet e çdo rritje të tarifave transmetohen
kryesisht në kuintilet më të ulëta. 

Ngjashëm me tabelën e mëparshme, Tabela 2 tregon shpërndarjen e shpenzimeve shëndetësore dhe totale
joshëndetësore në secilin prej kuintileve. Tabela tregon se pjesa e totalit të shpenzimeve shëndetësore të paguara nga
pacientët e kuintilit më të varfër është rritur ndjeshëm nga viti 2002 në 2008 (nga 0,07 në 0,13%). Për më tepër, tabela
tregon se një rritje e tillë është kryesisht për shkak të 

së

rritjes

peshës së pagesave informale dhe shpenzimeve të transportit të 

Shpenzimet për frymë Shpenzimet 

përgjithshme 

për frymë 

frymë Shpenzimet 

e përgjithshme shëndetësore për frymë 

frymë  private 

Shpenzimet në sektorinc 

Shënime: Të gjitha vlerësimet peshohen për popullsinë totale. 

 48
a
Shpenzimet shëndetësore për frymë për pagesat formale përfshijnë shpenzimet nga xhepi për tarifat mjekësore,
analizat laboratorike dhe barnat e blera në shërbimet publike ambulatore dhe spitalore (shpenzimet e kryera në spitalet
jashtë Shqipërisë janë hequr nga tabela). 
b
Pagesat joformale në kujdesin shëndetësor përfshijnë dhuratat e paguara për personelin mjekësor në shërbimet
publike ambulatore dhe spitalore. 
c
Shpenzimet shëndetësore në sektorin privat përfshijnë shpenzimet nga xhepi për tarifat mjekësore, analizat
laboratorike, barnat e blera dhe dhuratat për personelin mjekësor në shërbimet private. 

424 POLITIKAT DHE PLANIFIKIMI SHËNDETËSOR 

rritje në shpenzimet totale relative për frymë (e cila është rritur vetëm nga 4 në 8% për kuintilin më të varfër). Kjo 

Tabela 3 Incidenca dhe intensiteti i pagesave katastrofike shëndetësore të përcaktuara në lidhje me shpenzimet totale 

tregon sërish se masat e politikave gjatë viteve 2002 dhe 2008 kanë 

pagesa katastrofike 

Pjesa e pragut buxhetor 

kishte një ndikim negativ në kuintilet më të varfra. Në vitin 2008 familjet më të varfra kishin (mesatarisht) buxhet
relativisht më të vogël se të pasurit në krahasim me vitin 2002, por ato përballen me pagesa më të larta nga xhepi. Rritja
dramatike në 

matjen 

Viti 2002 

Headcount (H) 

Thresh. 5% 

Thresh. 10% 

Thresh. 15% 

Thresh.prej 25% 

tregojnë se këta njerëz tani përballen me më shumë barriera për kujdesin shëndetësor se më parë. 

Kuintili më i ulët i shpenzimeve joshëndetësore 

45.2 29.9 20.6 12.2 

Pagesat katastrofike të kujdesit shëndetësor në Shqipëri Kur shpenzimet totale përdoren si emërues pragu më i
zakonshëm i përdorur në literaturë për të matur 

Shpenzimet katastrofike janë 10% - pragu në të cilin hulumtimet e mëparshme kanë gjetur se familjet mund të
detyrohen të sakrifikojnë 

kuintilin bazë të shpenzimeve më të larta jo-shëndetësore 

 49

dhe Prescott 2002; Ranson; 2003). Tabela 3 paraqet matjet alternative të pagesave katastrofike për kujdesin
shëndetësor për çdo kuintil të shpenzimeve joshëndetësore familjare, në tre valët e ALSMS. Në vitin 2002, 22.6% e
popullsisë paguante shpenzimet e kujdesit shëndetësor nga xhepi që kalonin 10% të totalit të tyre për frymë 

një

buxhet. Në mënyrë inkurajuese, kjo incidencë ra në 17.6% në vitin 2005 dhe më tej në 13.3% në vitin 2008. 8 Rënia më e
madhe ndodhi 

Kuintili më i ulët i shpenzimeve joshëndetësore 

rënies së përgjithshme mund të lidhet me 20 në varfëri gjatë asaj periudhe (INSTAT 2009). Megjithatë, siç u vërejt më
parë, familjet në kuintilin më të ulët dukeshin 

të ketë pësuar më shumë nga pagesat katastrofike (sipas këtij pragu) gjatë gjithë periudhës së analizës.i 

lartë i shpenzimeve joshëndetësore 

përqindja e individëve në kuintilin më të ulët që paguajnë më shumë se 10% të totalit të shpenzimeve të tyre nga xhepi i
tyre për shërbimet shëndetësore ishte rreth 29–30% në 2002 dhe 2005. dhe u ul vetëm në 20% në vitin 2008. 

Tabela 3 jep gjithashtu informacion mbi masat e tejkalimit katastrofik për secilin prej viteve. Tabela tregon se 

intensiteti i pagesave katastrofike bie me rritjen e pragut nga 5 në 25% të totalit të shpenzimeve gjatë gjithë viteve. 

Kuintili më i ulët i shpenzimeve 

28,9 20,0 13,8 10,0 

96744

Nga ana tjetër, tejkalimi mesatar pozitiv jep një ide për shpenzimet mesatare nga xhepi për të gjithë ata që e kalojnë
pragun. Prandaj, vërejmë se familjet që shpenzojnë më shumë se 10% të shpenzimeve të tyre për shpenzime nga xhepi 

shpenzojnë mesatarisht 39.9% në shpenzime nga xhepi në 2002, 25.6% në 2005 dhe 40.8% në 2008. 9 Siç tregojnë këto
shifra, 

kuintili më i lartë i shpenzimeve joshëndetësore 

shuma mesatare e paguar nga xhepi si pjesë e shpenzimeve totale është rritur ndjeshëm gjatë periudhës 2005-2008. Kjo
përforcon gjetjen tonë të mëparshme në lidhje me rritjen dramatike në kategori të caktuara të shpenzimeve të kujdesit
shëndetësor si pagesat formale dhe shpenzimet për privatët kujdesit shëndetësor. 

Ndikimi varfërues i shpenzimeve nga xhepi në Shqipëri 

 50

Shumica e shoqërive kujdesen nëse familjet që bëjnë pagesa katastrofike nga xhepi i përkasin kuintileve më të varfra dhe
jo atyre më të pasura. Për të vlerësuar këtë, ne kemi llogaritur indeksin e përqendrimit, C E, të paraqitur në tabelën 4, i
cili mund të vlerësojë një efekt të tillë. Siç mund ta shohim nga tabela, për çdo prag që zgjedhim në vite të ndryshme, më
të varfërit kanë një tendencë më të madhe për të rënë në pagesa katastrofike. 

Tabela 5 tregon se shpenzimet shëndetësore nga xhepi kanë rritur përqindjen e familjeve të varfra shqiptare.Mbikalimi 

numri i popullsisë së varfërisë është ulur nga viti 2002 në 2008, por numri i varfërisë pas pagesës është shumë më i lartë
nëse merren parasysh shpenzimet nga xhepi për kujdesin shëndetësor. Varfëria në rritje me 6,49 pikë përqindjeje në
2002, me 4,34 në 2005 dhe me 3,61 në 2008. Hendeku i varfërisë pas pagesave të kujdesit shëndetësor (i referuar këtu si
periudha pas pagesës) ka qenë vazhdimisht më i lartë se përpara këtyre pagesave (referuar si periudha e parapagimit)
gjatë të gjitha viteve të analizuara. Ndikimi në përqindje për hendekun e varfërisë është ulur lehtë nga 189,24 në 2002
në 185,93 në 2008, duke treguar se pabarazitë për shkak të pagesave nga xhepi kanë mbetur pothuajse të njëjta nëse
viti 2008 krahasohet me 2002 

////////////////////////////////////////////////// Konceptet dhe parimet e barazisë dhe

shëndetit 
Ky dokument është një dokument diskutimi i përgatitur nga Programi mbi Politikat Shëndetësore dhe Planifikimi i Zyrës
Rajonale të OBSH-së për Evropën. Puna synon arritjen e objektivit të mëposhtëm në strategjinë shëndetësore për të
gjithë. a 

Objektivi 1 

Barazia në shëndetësi 

Deri në vitin 2000, dallimet aktuale në statusin shëndetësor midis vendeve dhe midis grupeve brenda vendeve duhet
të reduktohen me të paktën 25%, duke përmirësuar nivelin e shëndetit të kombeve dhe grupeve të pafavorizuara.

SHËNDETËSOR AKSESUESHMËRIA 

Pse është kaq e rëndësishme barazia në shëndetësi? 

Për të vlerësuar rëndësinë e përpjekjes për barazi në lidhje me shëndetin, është e nevojshme të jemi të vetëdijshëm se
sa të gjera janë dallimet në shëndet që gjenden sot në Evropë. Në çdo pjesë të Rajonit, dhe në çdo lloj sistemi politik
dhe social, janë vërejtur dallime në shëndetësi midis grupeve të ndryshme shoqërore në popullatë dhe midis zonave të
ndryshme gjeografike në të njëjtin vend (për rishikime shih referencat 3–11). 
 51

Së pari, ka prova të qëndrueshme që grupet e pafavorizuara kanë shanse më të dobëta mbijetese, duke vdekur në një
moshë më të re se grupet më të favorizuara. Për shembull, një fëmijë i lindur nga prindër profesionistë në Mbretërinë e
Bashkuar, mund të presë të jetojë mbi pesë vjet më shumë se një fëmijë i lindur në një familje manuale të pakualifikuar
(12). Në Francë, jetëgjatësia e një pedagogu universiteti 35-vjeçar është nëntë vjet më shumë se ai i një punëtori të
pakualifikuar të së njëjtës moshë (13). Në Hungari, Studimi i Vdekshmërisë së Budapestit zbuloi se meshkujt që jetonin
në lagjet më të depresionuara kishin një jetëgjatësi prej rreth katër vjet më pak se mesatarja kombëtare dhe pesë vjet e
gjysmë më pak se ata që jetonin në lagjet e banimit më në modë (14). . Në Spanjë, dy herë më shumë foshnja vdesin
midis familjeve të punëtorëve rurale sesa midis atyre të profesionistëve (15). 

Boshllëqe të mëdha në vdekshmëri mund të shihen gjithashtu midis popullsisë urbane dhe rurale dhe midis rajoneve
të ndryshme në të njëjtin vend. Për shembull, shkalla e vdekshmërisë foshnjore në BRSS në 1987 ishte mbi 21/1000
lindje të gjalla në zonat urbane, krahasuar me mbi 31/1000 lindje të gjalla në zonat rurale (16). 

Shkalla e dallimeve në vdekshmëri është e madhe. Për shembull, është llogaritur se nëse punëtorët krahu dhe familjet e
tyre në Mbretërinë e Bashkuar do të kishin përjetuar të njëjtat nivele vdekjesh si homologët e tyre jo-manualë në 1981,
atëherë do të kishte pasur 42 000 më pak vdekje gjatë atij viti në rangun e moshës 16-74. vjet (17).

Një shans i drejtë për të 

4 

Së dyti, ka dallime të mëdha në përvojën e sëmundjes. Grupet e pafavorizuara jo vetëm që vuajnë nga një barrë më e
rëndë sëmundjesh se të tjerët, por gjithashtu përjetojnë fillimin e sëmundjes kronike dhe paaftësisë në moshat më të
reja. Për shembull, në Finlandë, 42% e njerëzve me të ardhura më të ulëta vuajnë nga sëmundje kronike, në krahasim
me 18% të grupit me të ardhura të larta (18). Në një studim të kryer në Mbretërinë e Bashkuar me njerëz që vdiqën para
kohe në lagje të ndryshme, burrat dhe gratë në zonat më të varfra kishte të ngjarë të kishin qenë të sëmurë kronik ose
të paaftë për një kohë më të gjatë përpara vdekjes dhe të kishin vuajtur një numër më të madh problemesh
shëndetësore të dallueshme sesa homologët në lokalitete më të pasura (19). 

Dimensionet e tjera të shëndetit dhe mirëqenies tregojnë një model të ngjashëm të cilësisë së jetës së dëmtuar. Në
shumë vende njerëzit e papunë kanë shëndet mendor më të dobët dhe fëmijët e tyre janë me shtat më të shkurtër se
fëmijët e baballarëve të punësuar (20,21). Dallimet zakonisht shfaqen edhe në shëndetin e dhëmbëve: në Norvegji, 44%
e grupit me të ardhura më të ulëta kishin dhëmbët e tyre, krahasuar me 86% të grupit me të ardhura më të larta (22). Në
vitin 1986, një studim i madh kombëtar i kryer në Mbretërinë e Bashkuar gjeti dallime të ngjashme në lidhje me
treguesit fiziologjikë si presioni i gjakut dhe funksioni i mushkërive (edhe kur u morën parasysh zakonet e pirjes së
duhanit), si dhe për treguesit e "sjelljes" psikologjike ( 23,24). 

Shembuj të mëtejshëm të dallimeve në aksesin dhe cilësinë e shërbimeve shëndetësore janë dhënë më poshtë, duke
treguar në përgjithësi se ata që kanë më shumë nevojë për kujdes mjekësor, duke përfshirë kujdesin parandalues, kanë
më pak gjasa të marrin një standard të lartë shërbimi. 

Pra, nga pikëpamja praktike e hartimit të politikave shëndetësore efektive dhe efikase, dallimet në një shkallë kaq të
madhe dhe të vazhdueshme duhet të merren seriozisht dhe të merren masa për reduktimin e tyre. 

Nga pikëpamja ekonomike, a mund të përballojë çdo vend që talenti dhe performanca e pjesëve të konsiderueshme të
popullsisë të ngec në një masë të tillë? 

Mbi të gjitha, mbi baza humanitare, politikat kombëtare shëndetësore të hartuara për një popullsi të tërë nuk mund të
pretendojnë se shqetësohen për shëndetin e të gjithë njerëzve nëse nuk trajtohet barra më e rëndë e shëndetit të
sëmurë që mbartet nga shtresat më të cenueshme të shoqërisë. Njëanshmëria ndaj këtyre grupeve sociale në ofrimin e
kujdesit shëndetësor ofendon gjithashtu ndjenjën e drejtësisë dhe drejtësisë së shumë njerëzve pasi mësojnë për
ekzistencën e saj. 
 52

Megjithatë, koncepti i barazisë ka më shumë sesa kanë nxjerrë në pah ilustrimet e deritanishme, dhe kuptimet e
termave duhet të bëhen mjaft të qarta. 

Në shumë diskutime mbi barazinë, lind konfuzioni sepse disa njerëz flasin për pabarazi në nivelin dhe cilësinë e
shëndetit të grupeve të ndryshme të popullsisë, ndërsa të tjerë flasin për pabarazi në ofrimin dhe shpërndarjen e
shërbimeve shëndetësore, pa bërë dallimin midis dy. Dy seksionet vijuese përpiqen të qartësojnë konceptet fillimisht në
lidhje me shëndetin, pastaj në lidhje me kujdesin shëndetësor.

Një shans i drejtë për të gjitha 

5 

konceptet 

Kuptimi i barazisë në shëndeta 

Tashmë janë theksuar dallimet e mëdha në profilet shëndetësore të kombeve të ndryshme dhe grupeve të ndryshme
brenda të njëjtit vend. 

Këto dallime ose variacione mund të maten nga statistikat standarde shëndetësore. Megjithatë, jo të gjitha këto dallime
mund të përshkruhen si pabarazi. Termi pabarazi ka një dimension moral dhe etik. Ai i referohet dallimeve që janë të
panevojshme dhe të shmangshme, por, përveç kësaj, konsiderohen gjithashtu të padrejta dhe të padrejta. Pra, për të
përshkruar një situatë të caktuar si të pabarabartë, shkaku duhet të shqyrtohet dhe të gjykohet si i padrejtë në
kontekstin e asaj që po ndodh në pjesën tjetër të shoqërisë. 

E pashmangshme apo e papranueshme? 

Pra, cilat ndryshime shëndetësore janë të pashmangshme – të pashmangshme – dhe cilat janë të panevojshme dhe të
padrejta? Përgjigja do të ndryshojë nga vendi në vend dhe nga koha në kohë, por në një kuptim të përgjithshëm mund
të identifikohen shtatë përcaktues kryesorë të diferencave shëndetësore. 

1. Variacion natyror, biologjik. 

2. Sjellje e dëmshme për shëndetin nëse zgjidhet lirisht, si p.sh. pjesëmarrja në disa sporte dhe argëtime. 

3. Avantazhi i përkohshëm shëndetësor i një grupi ndaj një tjetri, kur ai grup është i pari që adopton një sjellje
promovuese të shëndetit (përderisa grupet e tjera kanë mjetet për të arritur mjaft shpejt). 

4. Sjellje e dëmshme për shëndetin ku shkalla e zgjedhjes së stilit të jetesës është shumë e kufizuar. 

5. Ekspozimi ndaj kushteve jo të shëndetshme, stresuese të jetesës dhe punës. 

6. Akses joadekuat në shëndetësi esenciale dhe shërbime të tjera publike. 

7. Përzgjedhja natyrore ose lëvizshmëria sociale e lidhur me shëndetin që përfshin tendencën që njerëzit e sëmurë të
lëvizin poshtë shkallës sociale. 

Pikëpamja e konsensusit nga literatura e renditur në seksionin e referencës sugjeron që ndryshimet shëndetësore të
përcaktuara nga faktorët në kategoritë 1, 2 dhe 3 më sipër, normalisht nuk do të klasifikoheshin si pabarazi në shëndet. 
a
Pabarazia në shëndet është një term që përdoret zakonisht në disa vende për të treguar dallime sistematike, të
shmangshme dhe të rëndësishme. Megjithatë, ka disa paqartësi në lidhje me termin, pasi disa e përdorin atë për të
përcjellë një ndjenjë të padrejtë, ndërsa të tjerët e përdorin atë për të nënkuptuar të pabarabartë në një kuptim thjesht
matematikor. Kësaj i shtohet edhe problemi i përkthimit në disa gjuhë, ku ekziston vetëm një fjalë në dispozicion për të
mbuluar si pabarazinë ashtu edhe pabarazinë. Për të shmangur konfuzionin, termat barazi dhe pabarazi janë zgjedhur
nga OBSH për strategjinë evropiane të shëndetit për të gjithë dhe do të përdoren gjatë gjithë këtij punimi.
 53

Një shans i drejtë për të 

6 

ato që dalin nga kategoritë 4, 5 dhe 6 do të konsiderohen nga shumë njerëz si të shmangshëm dhe ndryshimet
shëndetësore që rezultojnë të jenë të padrejta. Në kategorinë e shtatë, që përfshin tendencën që njerëzit e sëmurë të
bëhen të varfër, shëndeti i keq fillestar në fjalë mund të ketë qenë i pashmangshëm, por të ardhurat e ulëta të të
sëmurëve duken të parandalueshme dhe të padrejta. 

Shpjegimet dhe shembujt e mëtejshëm mund t'i bëjnë këto dallime më të qarta. Së pari, duhet të ketë disa ndryshime
natyrore midis një individi dhe një tjetri. Qeniet njerëzore ndryshojnë për nga shëndeti ashtu siç bëjnë në çdo atribut
tjetër. Nuk do të arrijmë kurrë një situatë ku të gjithë në popullatë të kenë të njëjtin nivel shëndetësor, të vuajnë të
njëjtin lloj dhe shkallë sëmundjeje dhe të vdesin 

pas të njëjtit jetëgjatësi. Ky nuk është një qëllim i arritshëm dhe as i dëshirueshëm. Kështu, ajo pjesë e diferencës
shëndetësore që i atribuohet variacionit biologjik natyror mund të konsiderohet e pashmangshme dhe jo e pabarabartë. 

Disa nga ndryshimet në shëndet mes grupmoshave të ndryshme mund të futen në këtë kategori. Për shembull,
prevalenca më e madhe e sëmundjes koronare te meshkujt e moshës 70 vjeç krahasuar me meshkujt e moshës 20 vjeç
nuk do të ngjallte ndjenja padrejtësie, pasi mund të shihet se është për shkak të procesit natyror të plakjes së qenieve
njerëzore. 

Disa nga ndryshimet në shëndetin midis burrave dhe grave gjithashtu bien në kategorinë e variacionit biologjik. Për
shembull, shëndeti i keq për shkak të problemeve specifike të seksit, si kanceri i qafës së mitrës dhe ovarian dhe
incidenca më e lartë e osteoporozës tek gratë e moshuara në krahasim me homologët e tyre meshkuj, do t'i atribuohej
qartë dallimeve biologjike midis burrave dhe grave, në vend që të padrejta sociale ose mjedisore. ndikimet. 

Megjithatë, pjesa më e madhe e dallimeve midis grupeve të ndryshme në shoqëri (duke përfshirë atë midis burrave dhe
grave) nuk mund të llogaritet në baza biologjike; në vend të kësaj, përfshihen faktorë të tjerë. Testi vendimtar nëse
diferencat shëndetësore që rezultojnë konsiderohen të padrejta duket se varet në një masë të madhe nga fakti nëse
njerëzit zgjodhën situatën që shkaktoi shëndetin e keq ose nëse ishte kryesisht jashtë kontrollit të tyre të
drejtpërdrejtë (25). Për shembull, për shkak të mungesës së burimeve, grupet më të varfra shoqërore mund të kenë pak
zgjidhje përveç të jetojnë në banesa të pasigurta dhe të mbipopulluara, të marrin punë të rrezikshme dhe të pista ose të
përjetojnë periudha të shpeshta papunësie. Përqindjet më të larta të sëmundjeve të shkaktuara nga faktorë të tillë
mjedisorë janë qartësisht të pabarabarta. Ndjenja e padrejtësisë rritet në raste të tilla pasi problemet priren të
grumbullohen së bashku dhe të përforcojnë njëra-tjetrën, duke i bërë disa grupe shumë të cenueshme ndaj shëndetit
të keq. 

Shumë njerëz me aftësi të kufizuara duket se vuajnë një cikël padrejtësie në këtë drejtim. Nëpërmjet rrethanave
kryesisht jashtë kontrollit të tyre ata mbajnë mbi supe një barrë të rëndë të shëndetit të keq dhe përveç kësaj, dëmtimi i
tyre mund të zvogëlojë mundësitë e punësimit dhe fitimit të tyre. Kjo nga ana tjetër do të thotë se ata mund të duhet të
jetojnë në kushte të pafavorshme të cilat mund të rrezikojnë akoma më shumë shëndetin e tyre. 

Po kështu, opsionet e sjelljes së shëndetit personal mund të kufizohen rëndë nga konsideratat sociale dhe ekonomike.
Për shembull, një dietë më pak ushqyese mund të zgjidhet për shkak të kufizimeve në të ardhura ose rrjeteve të
papërshtatshme të shpërndarjes së ushqimit që çojnë në mungesë të furnizimeve të freskëta në dyqane. Mund të
ndërmerret më pak aktivitet fizik për shkak të mungesës së mjediseve të kohës së lirë ose të të ardhurave ose kohës për
t'i shfrytëzuar ato. Promovimi i produkteve që dëmtojnë shëndetin mund të synohet në grupe të caktuara në shoqëri, si
p.sh. burrat e rinj të klasës punëtore dhe reklamat e alkoolit ose gratë e reja dhe promovimi i duhanit. Kjo i vë ata nën
presion më të madh se të tjerët për të konsumuar këto produkte. 
 54

Nga ana tjetër, disa situata janë rezultat i një shkalle shumë më të madhe zgjedhjeje. Për shembull, lëndimet e skijimit të
pësuar më shpesh nga grupe të caktuara nuk do të ngjallnin të njëjtin ndjenjë padrejtësie, pasi shkaku - skijimi - shihet
gjerësisht si një aktivitet vullnetar i zgjedhur nga

Një shans i drejtë për të 

7 

ata që pranojnë dhe sigurojnë kundër rreziqeve të përfshira. . 

Në mënyrë të ngjashme, një pjesë e popullsisë mund të zgjedhë lirisht të mos përdorë një shërbim të caktuar
shëndetësor për shkak të besimeve fetare, për shembull, dhe çdo tepricë e sëmundjes në atë grup normalisht nuk do të
klasifikohej si e padrejtë. 

Shkaqet e dallimeve shëndetësore të listuara më sipër nuk janë reciprokisht ekskluzive. Ata të gjithë ndërveprojnë, por
provat e disponueshme tregojnë se faktorët biologjikë dhe efektet e njerëzve të sëmurë që lëvizin poshtë shkallës
sociale luajnë vetëm një rol të vogël, pjesa më e madhe luhet nga faktorët socio-ekonomikë dhe mjedisorë, duke
përfshirë stilin e jetesës. 

Drejt një përkufizimi funksional 

Për ta përmbledhur, termi pabarazi siç përdoret në dokumentet e OBSH-së i referohet dallimeve në shëndet, të cilat jo
vetëm janë të panevojshme dhe të shmangshme, por, përveç kësaj, konsiderohen të padrejta dhe të padrejta. 

Gjykimet mbi të cilat situatat janë të padrejta do të ndryshojnë nga vendi në vend dhe nga koha në kohë, por një
kriter i përdorur gjerësisht është shkalla e zgjedhjes së përfshirë. Aty ku njerëzit kanë pak ose aspak zgjedhje në kushtet
e jetesës dhe të punës, ndryshimet shëndetësore që rezultojnë kanë më shumë gjasa të konsiderohen të padrejta sesa
ato që vijnë nga rreziqet shëndetësore të cilat janë zgjedhur vullnetarisht. Ndjenja e padrejtësisë rritet për grupet ku
disavantazhet grumbullohen së bashku dhe përforcojnë njëra-tjetrën, duke i bërë ata shumë të prekshëm ndaj shëndetit
të keq. Prandaj, një përkufizim funksional do të ishte: 

Barazia në shëndetësi nënkupton që në mënyrë ideale të gjithë duhet të kenë një mundësi të drejtë për të arritur
potencialin e tyre të plotë shëndetësor dhe, në mënyrë më pragmatike, që askush nuk duhet të jetë në disavantazh
nga arritja e këtij potenciali, nëse mund të shmanget (26).

Bazuar në këtë përkufizim, qëllimi i politikës për barazi dhe shëndet nuk është të eliminojë të gjitha dallimet
shëndetësore në mënyrë që të gjithë të kenë të njëjtin nivel dhe cilësi të shëndetit, por përkundrazi të zvogëlojë ose
eliminojë ato që vijnë nga faktorë të cilët konsiderohen si të shmangshëm. dhe e padrejtë. 

Prandaj, barazia ka të bëjë me krijimin e mundësive të barabarta për shëndetin dhe me uljen e dallimeve
shëndetësore në nivelin më të ulët të mundshëm.

Barazia në kujdesin shëndetësor 

Në strategjinë "Shëndeti për të gjithë", disa objektiva kanë të bëjnë me çështjen e barazisë në kujdesin shëndetësor:
çështja trajtohet më qartë në objektivat 27 dhe 28. 

Mbështetja e këtyre objektivave, dhe në të vërtetë mbështetja e shumicës së sistemeve të kujdesit shëndetësor në
Evropë, është besimi se duhet të ketë një shpërndarje të drejtë dhe të barabartë të burimeve të disponueshme për të
mirën e të gjithë popullsisë, megjithëse barazia në këtë kontekst mund të interpretohet në mënyra të ndryshme. 
 55

Një sërë përkufizimesh të mundshme të ekuitetit janë paraqitur për qëllime praktike (27), por disa prej tyre nuk kanë
gjasa të kënaqin një sens të përbashkët drejtësie. Për të marrë vetëm dy nga

një shans i drejtë për të 

8 

shembujt nga kjo punë, shërbimet shëndetësore mund të bazohen në shpenzime të barabarta për frymë. Me këtë
përkufizim do të arrihej një ndarje e barabartë nëse buxheti i disponueshëm i shërbimit shëndetësor do të ndahej në
mënyrë të barabartë midis zonave gjeografike bazuar në madhësinë e popullsisë në secilën zonë. Por edhe nëse kjo do
të arrihej, ajo nuk do të lejonte nevojat e diferencuara për përkujdesje në grupmoshat e ndryshme dhe sociale në çdo
rajon dhe kështu nuk do të konsiderohej e barabartë nga shumë njerëz. 

Në ekstremin tjetër, përkufizimi më ambicioz thotë se barazia në kujdesin shëndetësor arrihet kur të arrihet statusi i
barabartë shëndetësor. Me fjalë të tjera, qëllimi i një shërbimi të barabartë shëndetësor do të ishte të bënte nivelin e
shëndetit të njëjtë në të gjitha rajonet dhe/ose grupet sociale, ose të paktën të ngushtonte ndjeshëm hendekun
shëndetësor. Në praktikë, ky është një objektiv jorealist për shumicën e shërbimeve, sepse kujdesi shëndetësor është
vetëm një nga shumë faktorët që kontribuojnë në dallimet shëndetësore në një vend dhe duke vepruar i izoluar nuk do
të ishte në gjendje të sillte përmirësimin e kërkuar në statusin shëndetësor të komunitetit. 

Për qëllimin e vendosjes së një përkufizimi funksional, shembujt e mësipërm janë hedhur poshtë në favor të atyre që
fokusohen në aksesin, cilësinë dhe pranueshmërinë e kujdesit të ofruar për të gjitha shtresat e popullsisë, më shumë në
përputhje me objektivat 27 dhe 28. Duke përdorur këtë qasje , barazia në kujdesin shëndetësor përkufizohet si: 

— akses i barabartë në kujdesin në dispozicion për nevoja të 

barabarta — shfrytëzim i barabartë për nevoja të 

barabarta — cilësi e barabartë e kujdesit për të gjithë (28).

Duke parë secilën prej këtyre temave nga ana tjetër, aksesi i barabartë në kujdesin e disponueshëm për nevoja të
barabarta nënkupton të drejtën e barabartë për shërbimet e disponueshme për të gjithë, një shpërndarje të drejtë në
të gjithë vendin bazuar në nevojat e kujdesit shëndetësor dhe lehtësinë e aksesit në çdo zonë gjeografike, dhe heqjen
të pengesave të tjera për akses. Një shembull ekstrem i aksesit të pabarabartë lind kur njerëzit largohen ose nuk janë në
gjendje të përdorin shërbimet shëndetësore për shkak të mungesës së të ardhurave, racës, gjinisë, moshës, fesë ose
faktorëve të tjerë që nuk lidhen drejtpërdrejt me nevojën për kujdes. Në shumicën e vendeve evropiane, fantazma e
viktimave të aksidenteve që lihen të vdesin sepse nuk mund të paguajnë për trajtimin urgjent, fatmirësisht mungon, por
pabarazitë e tjera të aksesit mbeten. Për shembull, punëtorët migrantë mund të përjashtohen nga shërbimet e bazuara
në sigurime në disa vende. Barrierat financiare, organizative dhe kulturore përballen me njerëzit që dëshirojnë të
përdorin shërbimet në mënyrë që, megjithëse teorikisht mund të kenë të drejtë për kujdes shëndetësor, aksesi i tyre
mund të kufizohet në praktikë. Për shembull, kostot e transportit bien më së shumti mbi grupet me të ardhura të ulëta,
duke kufizuar aksesin e tyre në shërbimet e disponueshme. Klinikat mund të kenë orë të papërshtatshme hapjeje, për
shembull, kështu që vetëm grupe të kufizuara njerëzish mund të përdorin shërbimin. Pakicat etnike mund t'i gjejnë
pengesat kryesore gjuhësore dhe kulturore për qasje (29,30). 

Pabarazitë në akses lindin gjithashtu kur burimet dhe objektet shpërndahen në mënyrë të pabarabartë në të gjithë
vendin, të grumbulluara në zona urbane dhe më të begata dhe të pakta në lagjet e privuara dhe rurale. Meqenëse
komunitetet e privuara priren të vuajnë shëndetin më të keq, një shpërndarje e tillë e pabarabartë do të thotë që
shërbimet mjekësore janë më pak të disponueshme aty ku janë më të nevojshme - i ashtuquajturi ligj i kujdesit të
kundërt (31). 
 56

Qasja kufizohet gjithashtu në mënyrë të panevojshme nëse burimet e disponueshme të një vendi shpenzohen
pothuajse ekskluzivisht në shërbime mjekësore të teknologjisë së lartë, të cilat kujdesen për një segment të vogël të
popullsisë, ndërkohë që sigurohen pak shërbime të kujdesit shëndetësor të balancuar në dobi të shumicës.

Një shans i drejtë për të 

. 

gjithë Nëse konstatohen dallime në normat e përdorimit të shërbimeve të caktuara nga grupe të ndryshme shoqërore,
kjo nuk do të thotë automatikisht se diferencat janë të pabarabarta. Përkundrazi, është një tregues se nevojiten
studime të mëtejshme për të konstatuar pse normat e shfrytëzimit janë të ndryshme. 

Në disa raste, një pjesë e vogël e ndryshimit do të jetë për shkak të disa njerëzve që ushtrojnë të drejtën e tyre për të
mos përdorur shërbimet shëndetësore nëse dëshirojnë, ndoshta për arsye fetare ose etike. Po kështu, ekziston
shqetësimi se rritja e aktivitetit në disa shërbime mund të çojë në trajtim të panevojshëm. Për shembull, disa vende
mund të shqetësohen për normat tashmë të larta të histerektomisë ose bajameve në grupet me të ardhura më të larta
dhe nuk do të donin të synonin për norma më të larta operacioni për grupet e tjera me të ardhura në rrethana të tilla.  

Megjithatë, kur përdorimi i shërbimeve është i kufizuar nga disavantazhet sociale ose ekonomike, ekziston një rast për
të synuar për norma të barabarta shfrytëzimi për nevoja të barabarta. Për shembull, në lidhje me imunizimin dhe
shërbimet e tjera parandaluese, diskriminimi pozitiv mund të justifikohet në ofrimin e skemave të shtrirjes dhe të tjera
imagjinative për ta bërë më të lehtë për njerëzit përdorimin e shërbimeve në zona me përdorim të ulët (32). 

Në lidhje me konceptin e cilësisë së barabartë të kujdesit, është shumë e rëndësishme në shumë shoqëri që çdo person
të ketë mundësi të barabarta për t'u përzgjedhur për vëmendje përmes një procedure të drejtë bazuar në nevojë dhe
jo në ndikimin social. Kjo çështje lind më kritike kur burimet janë të 

pakta ose janë duke u shkurtuar. Në një klimë të tillë do të dukej e padrejtë për shumë njerëz nëse një grup social do të
merrte vazhdimisht shërbime preferenciale mbi grupet më pak të favorizuara, ose anasjelltas, nëse grupet e tjera, për
shembull, për shkak të racës ose origjinës etnike, shtyheshin vazhdimisht në fund të radhës për trajtim. . 

Ky lloj pabarazie u theksua në Norvegji kur u zbulua se gratë nga pjesë të ndryshme të vendit kishin shanse të ndryshme
për t'u përzgjedhur për një abort, bazuar në një interpretim arbitrar të rregulloreve nga komitetet rajonale. Ndjenja e
padrejtësisë që kjo situatë shkaktoi mes vetë grave çoi në presionin e suksesshëm të publikut për një ndryshim të ligjit,
me qeverinë që të jepte përfundimisht abortin sipas kërkesës së bashku me shërbimet kontraceptive (33). 

Shërbimet e rehabilitimit janë gjithashtu të pakta në shumë vende; ata shpesh përqendrohen në kthimin e njerëzve në
punë dhe kështu janë të njëanshëm në favor të njerëzve me punë dhe kundër përzgjedhjes së të papunëve,
pensionistëve dhe amvisave. Megjithatë rehabilitimi në kuptimin më të gjerë të fjalës mund të ketë një ndikim të
jashtëzakonshëm në cilësinë e jetës së një personi (34). 

Në Poloni, në një kohë kur shërbimet spitalore ishin në mungesë, një studim zbuloi se sa më e lartë të ishte klasa
profesionale e pacientëve, aq më e lartë ishte përqindja e atyre që e njihnin personalisht personelin mjekësor dhe aq më
shumë gjasa që ata të kishin përdorur këtë njohje për të. fitojnë hyrjen në spital (35). Një situatë e ngjashme është vënë
re në Holandë kur, gjatë mungesës së shtretërve spitalorë për shkak të shkurtimeve financiare, klasat më të larta
shoqërore kishin një numër joproporcional të pranimeve; e kundërta ishte e vërtetë kur kishte kapacitet të tepërt (36).
Duket se kur masat e efikasitetit shkaktojnë mungesa, atëherë ekziston rreziku i rritjes së drejtpërdrejtë të pabarazisë. 

Cilësi e barabartë e kujdesit për të gjithë, nënkupton gjithashtu që ofruesit do të përpiqen të vënë të njëjtin angazhim
në shërbimet që ofrojnë për të gjitha pjesët e komunitetit, në mënyrë që të gjithë të mund të presin të njëjtin standard
të lartë të kujdesit profesional. Pabarazitë lindin në këtë rast kur profesionistët nuk bëjnë të njëjtën përpjekje në punën
e tyre me disa grupe shoqërore si me të tjerët, duke u ofruar atyre më pak nga koha e tyre ose ekspertiza profesionale.
Për shembull, ka dëshmi nga
 57

një shans i drejtë për të 

10 

mjekët e Mbretërisë së Bashkuar që japin konsultime më të shkurtra për pacientët e klasës më të ulët dhe i referojnë ata
më rrallë tek shërbimet e specializuara (37,38). Ekzistojnë gjithashtu dëshmi se cilësia e kujdesit është komprometuar
nga cilësia e dobët e ambienteve në zonat e pafavorizuara dhe hezitimi i stafit më me përvojë për të punuar në kushte të
tilla. 

Pranueshmëria është një tjetër komponent i rëndësishëm i cilësisë së kujdesit. Mund të ndodhë që disa shërbime të
jenë të pabarabarta në mënyrën se si janë organizuar, duke i bërë ato të papranueshme për disa pjesë të komunitetit
të cilave ato synohen t'u shërbejnë. Vetëm duke monitoruar pranueshmërinë me përdoruesit e shërbimeve do të
zbulohen defekte të kësaj natyre. Më pas mund të ndërmerren hapa për t'i bërë këto shërbime më miqësore për
përdoruesit. 

Parimet e veprimit 

Disa parime burojnë nga konceptet e barazisë të përshkruara më sipër. Këto janë renditur këtu si pika të përgjithshme
që duhen mbajtur parasysh gjatë hartimit ose zbatimit të politikave, në mënyrë që të promovohet barazi më e madhe në
shëndetësi dhe kujdes shëndetësor. Sugjerime më specifike për strategjitë janë objekt i një punimi të veçantë. 

Politikat e barazisë duhet të merren me përmirësimin e kushteve të jetesës dhe punës.

Për shkak se shumica e pabarazive aktuale në shëndetësi përcaktohen nga kushtet e jetesës dhe të punës, përpjekjet
për t'i reduktuar ato duhet të fokusohen në këto shkaqe rrënjësore, me synimin për të parandaluar zhvillimin e
problemeve. Kjo është potencialisht një qasje më efikase sesa mbështetja vetëm në sektorin e kujdesit shëndetësor për
të rregulluar shëndetin e keq dhe paaftësinë që krijojnë pabarazi të tilla (5,20,39). 

Disa politika publike, megjithëse të dizajnuara për të përfituar popullatën në tërësi, mund të kenë ndikimin më dramatik
tek njerëzit që jetojnë në kushtet më të këqija, duke ndihmuar në ngritjen e standardeve të mjedisit të tyre fizik dhe
social në një nivel më afër atij të njerëzve më me fat. grup. Duke vepruar kështu, politika të tilla inkurajojnë barazinë në
shëndetësi. Shembujt përfshijnë ato politika të dizajnuara për të ofruar strehim të përshtatshëm dhe të sigurt; për të
siguruar sigurimin dhe aksesin e ushqimit me cilësi të lartë së bashku me informacionin ushqyes; për të ngritur
standardin e praktikës së shëndetit dhe sigurisë në punë; për të kontrolluar ndotjen dhe për të siguruar furnizime me ujë
të pastër. 

Politikat parandaluese më specifike në lidhje me barazinë do të përfshinin masa të tilla si ruajtja e punësimit të plotë dhe
rritja e të ardhurave të grupeve më të varfra socio-ekonomike, duke reduktuar hendekun midis të pasurve dhe të
varfërve (5,17,40). 

Politikat e barazisë duhet të drejtohen drejt aftësimit të njerëzve për të adoptuar stile jetese më të shëndetshme.

Parimi i aftësimit të njerëzve për të adoptuar një mënyrë jetese më të shëndetshme pranon se disa grupe në shoqëri
përballen me kufizime më të mëdha se të tjerët në zgjedhjen e stilit të jetesës , për shembull, për shkak të të ardhurave
të pamjaftueshme, të cilat kufizon se ku dhe si jetojnë njerëzit. 

Prandaj, agjencitë lokale dhe kombëtare duhet të bëjnë sa më të lehtë për t'u adoptuar stile jetese më të shëndetshme.
Kjo do të thotë, për shembull, të shikosh: 
 58

• nëse objektet e kohës së lirë dhe ushtrimeve në komunitet janë të aksesueshme dhe me çmime të arsyeshme;

Një shans i drejtë për të gjithë 

11 

• nëse rrjetet e shpërndarjes së ushqimit janë adekuate për të siguruar furnizime me ushqim të lirë dhe me vlera
ushqyese në dyqanet lokale; 

• nëse reklamimi dhe promovimi i produkteve që dëmtojnë shëndetin është i kontrolluar dhe i kufizuar; • nëse
produktet janë të etiketuara qartë në mënyrë që njerëzit të kenë informacionin e duhur mbi të cilin të bazojnë zgjedhjen
e tyre, etj. 

Procesi i aftësimit të njerëzve për të adoptuar stile jetese më të shëndetshme përfshin gjithashtu njohjen se disa grupe
sociale mund të jenë nën presion më të madh për të adoptuar sjellje të dëmshme për shëndetin (41), dhe nevojitet një
politikëbërje e ndjeshme për t'u marrë me këtë çështje. Në veçanti, politikat e edukimit shëndetësor dhe parandalimit
të sëmundjeve kanë nevojë për riorientim, duke pasur parasysh faktin se programet tradicionale të edukimit
shëndetësor në përgjithësi kanë qenë më pak të suksesshme në arritjen e grupeve vulnerabël me më shumë nevojë. Ata
madje mund të kenë qenë kundërproduktivë nëse stimulojnë reagime mbrojtëse në grupe të caktuara shoqërore duke i
fajësuar ata për shëndetin e tyre të keq. “Fajësimi i viktimës” mund t'i bëjë njerëzit të refuzojnë këshillat e ofruara dhe
të refuzojnë të marrin pjesë në ndonjë program përmirësimi. 

Nevojiten programe të reja arsimore bazuar në dhënien e mbështetjes dhe inkurajimit për ndryshimet e stilit të jetesës
dhe ndihmën për zhvillimin e aftësive të kërkuara për t'i mbajtur ato ndryshime kundër presioneve negative sociale
(1,42). 

Politikat e barazisë kërkojnë një përkushtim të vërtetë për decentralizimin e pushtetit dhe vendimmarrjes, duke i
inkurajuar njerëzit të marrin pjesë në çdo fazë të procesit të bërjes së politikave.

Kjo interpretohet shumë shpesh në një kuptim shumë të kufizuar nga planifikuesit profesionistë, të cilët pranojnë pak
më shumë se se ata kanë nevojë që publiku të bashkëpunojë me dëshirë në mënyrë që planet zyrtare të funksionojnë.
Megjithatë, parimi shkon përtej kësaj deri te pranimi se planet dhe veprimet duhet të bazohen në atë që njerëzit
mendojnë se janë nevojat e tyre, jo në zgjidhjet e imponuara nga jashtë. 

Çështja është se projektet dhe planet për të reduktuar pabarazitë janë gjëra që nuk u bëhen njerëzve, por me ta.
Planet duhet të jenë po aq të publikut sa edhe të planifikuesve (33,40,43,44). 

Kjo vlen për shëndetin për të gjithë politikën në tërësi, por është veçanërisht e dukshme në lidhje me grupet e
pafavorizuara dhe vulnerabël, të cilët priren të kenë më pak fjalë dhe përqindjet më të ulëta të pjesëmarrjes në
vendimet kyçe që ndikojnë në shëndetin dhe mirëqenien e tyre. Anëtarët më të artikuluar të popullsisë dhe ata me
përfaqësimin më të fuqishëm priren të kenë më shumë ndikim se të tjerët në një pozicion më të dobët. Kjo situatë mund
të lindë edhe me banorët e rajoneve periferike të një vendi, të largët nga qendra e vendimmarrjes, të cilët mund të
mendojnë se pikëpamjet dhe nevojat e tyre janë shpërfillur. 

Kjo do të thotë se administratorët dhe profesionistët duhet të bëjnë një përpjekje të vendosur për të ofruar sisteme
administrative dhe informacione për ta bërë më të lehtë pjesëmarrjen e njerëzve laikë. Ata duhet të gjejnë mënyra në
të cilat njerëzit mund të shprehin nevojat e tyre, veçanërisht grupet vulnerabël që mund të mos kenë aftësinë ose
besimin për të përdorur marrëveshjet ekzistuese pa inkurajim pozitiv. Një ndërgjegjësim për çështjet e barazisë në çdo
nivel është thelbësor që këto politika të funksionojnë, dhe kjo nga ana tjetër kërkon një kontribut arsimor për
profesionistët dhe joprofesionistët në çdo nivel.
 59

Vlerësimi i ndikimit në shëndet së bashku me veprimet ndërsektoriale.

Një shans i drejtë për 

. 

të gjithëshoqërinë dhe për të koordinuar politikat në përputhje me rrethanat. 

/////////////////////////////////////////////

Sfidat e reja në sektorin e kujdesit 

shëndetësor Shqetësimi shëndetësor 

► Njerëzit marrin shërbimet që u nevojiten për përballueshmërinë e shpenzimeve nga xhepi që lidhen me këto
shërbime; 

► Barazia shëndetësore dhe mbrojtja financiare Objektivat e Zhvillimit të Qëndrueshëm 

(SDGs);

Deklarata e Alma-Atës e shkuara dhe e ardhmja 

► Deklarata e Alma Atas (1978) bota ka ndryshuar jashtëzakonisht; 

► bota është shumë më e pasur dhe më e shëndetshme; 

► Rritja e pabarazive por edhe përparimet në teknologji (p.sh. të  

dhëna të mëdha, modele të bazuara në dëshmi etj); 

► Ndryshimi i rolit të pacientit nga pasiv në aktiv dhe proaktiv.

Deklarata e Alma-Atës e shkuara dhe e ardhmja 

► Vitet 1970 dhe 1980 panë zbatimin e qasjeve të reja për ndërveprimin mjek-pacient; 

► 1990 'Mjekësia e bazuar në dëshmi' dhe zhvillimi i kujdesit të integruar për njerëzit me sëmundje kronike; 

► Shekulli 21 dy koncepte të reja, përcaktuesit socialë të shëndetit dhe kujdesi i përqendruar te personi; 

► Mbajtja e portave nga sektori i kujdesit parësor dhe pagesa e mjekëve në bazë të listave të pacientëve; 

► Inkorporoni KSHP të fortë në komunitet.

Kujdesi Parësor Shëndetësor 

Dëshmi të forta që: 

1. Ofron vazhdimësi për pacientët,  

 60

2. Përmirëson aksesin dhe cilësinë e kujdesit,  

3. Redukton kostot dhe përmirëson përvojën e pacientëve dhe  profesionistëve shëndetësorë.  

4. Ajo shoqërohet gjithashtu me rezultate më të mira për pacientët dhe kujdes më  barabartë 

të . 

Ekipet multidisiplinare 

Një sfidë e madhe për sistemin e kujdesit shëndetësor: 

1. Vlerësimi i nevojave dhe qëllimeve të pacientëve; 

2. Ekipi merr përgjegjësinë për një popullsi të caktuar; 

3. Duke njohur rëndësinë e përcaktuesve socialë të shëndetit (100 000  dhe 250 000 persona); 

4. Sigurimi i aksesit, barazisë, cilësisë dhe qëndrueshmërisë, me  integrimin e KSHP dhe shëndetit publik, bazuar në idetë
nga  'Kujdesi Parësor i Orientuar në Komunitet'; 

Vetëm në këtë mënyrë mund të arrijmë qëndrueshmërinë e SHC-ve Sëmundjet

jo të transmetueshme  

► Në vitin 2012, 38 milionë njerëz vdiqën nga sëmundjet jo të transmetueshme, 68% e  vdekjeve totale në nivel global; 

► Sëmundjet kardiovaskulare, kanceri, sëmundjet kronike të frymëmarrjes dhe diabeti; ► Vendet me të ardhura të
larta; ndikimi i tyre është universal; 

► Në vitin 2030 shkaku kryesor i vdekjeve në çdo pjesë të botës; 

► Parandalimi është përdorimi kryesor i duhanit, dietat jo të shëndetshme, pasiviteti fizik dhe përdorimi i dëmshëm i
alkoolit; 

► Globalizimi i prodhimit të ushqimeve, pijeve, alkoolit dhe produkteve të duhanit të dëmshëm; ► Objektivat e
Zhvillimit të Qëndrueshëm për të reduktuar NCD-të me një të tretën deri në vitin 2030; ► 25X25;

Sëmundjet jo ngjitëse  

► Opsionet e politikave të përmendura janë: 

• Rritja e taksave mbi sheqerin,  

• duhanin ose alkoolin,  

• futjen e kërkesave për paketimin dhe etiketimin,  • ndalimin ose kufizimin e reklamave dhe  

• rregullimin e disponueshmërisë së produkteve ose përbërësve të produkteve

Sëmundjet jo ngjitëse  

► Zhvillimie ligjeve dhe politikave efektive të NCD  kanë rezultuar të suksesshme; 

► Shumë më tepër përpjekje dhe burime duhet të ndahen për  kërkimin ndërdisiplinor; 

► Agjenda e integruar e kërkimit; 

► Hulumtimi mbi NCD i orientuar drejt ligjit dhe politikave duhet të ndërtohet më shumë në shkencën shëndetësore
dhe kërkimin e marrëdhënieve ndërkombëtare; 
 61

► ligjore të politikëbërësve vendas dhe ndërkombëtarë aranzhimeve

Shkenca shëndetësore me ligjin dhe hulumtimin e politikave 

► Rritja e taksave për pijet e ëmbla me sheqer rezulton në uljen e konsumit të këtyre  pijeve; 

► Subvencionet për frutat dhe perimet e freskëta mund të rrisin konsumin; ► Ndalimi i reklamave të ushqimeve të
shpejta që synojnë shkallën e ulët të obezitetit të fëmijëve; ► Synimi i sjelljes individuale, prodhuesve dhe pikave të
shitjes; 

► Ligjet mund të synojnë konsumatorët duke krijuar stimuj dhe dekurajues që formësojnë drejtpërdrejt sjelljen e
konsumatorëve (p.sh. taksat dhe subvencionet), ose duke lehtësuar ndryshimin e sjelljes (p.sh. informacioni ushqimor); 

► Ligjvënësit mund të rregullojnë gjithashtu industrinë ose pikat e shitjes që kufizojnë promovimin e ushqimeve të
pashëndetshme, kufizojnë shitjen e produkteve (ndalime të përgjithshme, kërkesa për moshën), ose duke vendosur
kërkesa për përbërësit ose paketimin.

Shkenca shëndetësore me ligjin dhe hulumtimin e politikave 

► Koordinimi ndërmjet shkencës shëndetësore dhe ligjit është thelbësor; 

► Dëshmi se cilat ligje dhe politika mund të zbatohen më mirë; ► Në Evropë, obeziteti përbën rreth 65–80% të rasteve
të reja të diabetit të tipit 2 , sinjal për ligjvënësit për të rregulluar faktorët e rrezikut si dieta jo e shëndetshme; 

► Mungesa e të dhënave gjithëpërfshirëse për incidencën e NCD-ve ndaj (lloje të caktuara) ndërhyrjeve ligjore; 

► Efektet e rregullimit të përcaktuesve të modifikueshëm në rezultatet shëndetësore (njohuri rreth përfitimeve

shëndetësore të marrjes së reduktuar të kripës); 

► Për të zgjedhur opsionin e duhur të politikave një hetim të plotë të ndërhyrjeve të ndryshme ligjore dhe politike
specifike.

Shkenca shëndetësore me ligjin dhe hulumtimin e politikave 

► Dëshmi për shkallën e pandemisë NCD; 

► Rëndësia dhe mundësitë e frenimit të NCD-ve nëpërmjet parandalimit; 

► autoritetet kombëtare dhe ndërkombëtare duhet dhe munden përpjekje për të ndikuar drejtpërdrejt në modelet e
sjelljes dhe të konsumit të individëve nëpërmjet rregullimit; 

1. Autonomia dhe rezistenca e përgjegjësisë personale në shoqëri ndaj zbatimit të masave të tilla parandaluese; 

2. Vetëm rregullimi mund të jetë i pamjaftueshëm sepse ka përcaktues të rëndësishëm social të shëndetit (varfëria,
marrëdhëniet e këqija familjare, papunësia dhe mungesa e arsimit adekuat);

Shkenca shëndetësore me ligjin dhe hulumtimin e politikave 

► Ndalimet e marketingut ose kufizimet e pikave të shitjes mund të ofrojnë mjete të fuqishme për t'iu kundërvënë disa
prej këtyre forcave, në mënyrë tipike, kompanitë e duhanit, alkoolit dhe ushqimeve dhe pijeve kanë gjithashtu buxhete
të mëdha për lobim dhe ndikim në tregje dhe politikëbërës; 

► NCD-të mbeten një fushë e nën-theksuar e kërkimit ndërdisiplinor ; 

► Identifikoni ndërhyrjet më të mira të ligjit dhe politikave

 62

/////////////////////////////////////////////a ka konvergjencë në rritje midis 

sistemeve të financimit të shëndetësisë? 
sëdisa ndërveprime të rëndësishme politikash për ruajtjen e performancës së mirë 

•Sigurimi" (1883) 

- Financim i detyrueshëm nga punëdhënësit dhe punonjësit, i administruar nga "fondet e sëmundjes" para-ekzistuese 

- Ligje të ngjashme në Japoni (1922) dhe gjetkë në Evropë • Një "e drejtë" e lidhur me statusin e punës - Mbani
punëtorët të shëndetshëm për të përmirësuar produktivitetin – Parandaloni trazirat e punës 

• Nuk kishte për qëllim "mbulimin universal"

Bismarck kundër Beveridge 21-22 nëntor 2011 

Pas Luftës së Dytë Botërore: drejt  Mbulimit 

• Beveridge: Shërbimi Kombëtar i Shëndetit vice (1948) 

– Financuar nga të ardhurat e qeverisë së përgjithshme, mbulimi për të gjithë popullsinë 

– Baza e financimit e ngjashme me atë të sistemit të BRSS, por ofruesit shumë më të pavarur 

• Më përgjithësisht në vendet me të ardhura të larta (dhe më pas globalisht), një zhvendosje nga mbulimi shëndetësor si
një  e drejta e punës, për "shëndetin si e drejtë e njeriut" ose  mbulimi shëndetësor si një e drejtë kushtetuese ose
ligjore 

– Shqetësimi për universalitetin, kohezionin social/solidaritetin

Bismarck vs. Beveridge 21-22 nëntor 2011 

Modele të stilizuara 

Veçori Bismarck Beveridge 

Kontributi 

Paga 

Profesionale 

qartë 

e Pavarur 
 63

Baza Shtetësia/  vendbanimi 

Baza e financimit Të gjitha të ardhurat publike "Siguruesi" Shtetërore Paketa e Përfitimeve nënkuptuar 

Menaxhimi i e qeverisë Ofruesit Kontraktuar privatisht Paga dhe  kontraktuar

publikisht I pavarur apo "qeveri"?? 
• “Kontributet e detyrueshme” të punëdhënësve dhe  punonjësve (dmth. taksat e pagave), konsiderohen si pjesë e
“hapësirës fiskale” 

• Fondet e SHI trajtohen si subjekte publike 

– Fondi i Sigurimeve Shëndetësore estoneze fillimisht u kufizua nga MOF për të përdorur rezervat e tij të akumuluara
sepse kjo do të kishte bëri që deficiti fiskal të dukej më i madh në një kohë kur vendi po  përpiqej të hynte në zonën e €
(u lejua më vonë gjatë atij viti  dhe vitin e ardhshëm, duke i mundësuar Fondit të përfitonte nga menaxhimi i tij i
kujdesshëm me kalimin e kohës)

Bismarck vs. Beveridge 21-22 nëntor 2011 

Duke u çliruar nga kufizimet historike… 

• Ngjashmëritë në modele të ndryshme 

– Ndarja blerës-ofrues në MB dhe Gjermani, secili duke përdorur metoda novatore për të ndryshuar mjedisin nxitës 

• Dallimet brenda të njëjtit model 

– Sigurues i vetëm SHI në Estoni, Francë, Hungari, Kore… 

– Sigurues të shumtë konkurrues SHI në Gjermani, dhe gjithashtu  (duke përfshirë disa fitimprurëse komerciale) në
Republikën  Çeke, Gjermani, Holandë, Republikën Sllovake… 

– Sigurues i shumëfishtë jo konkurrues SHIJaponi

Bismarck 

_  në 

vs. _

s 

• Si grumbullohen fondet në emër  të popullatës? 

• Si paguhen ofruesit? 

• Si rrjedhin fondet nëpër sistem dhe cilat janë  

institucionale shoqëruese  

aranzhimet 

• Cilat janë të drejtat dhe detyrimet e njerëzve? 

• Cila është baza për të drejtën? 

• Cilat janë burimet e fondeve dhe si mblidhen ato? 

 64

• Si grumbullohen fondet në emër  të popullatës? 

• Si paguhen ofruesit? 

• Si rrjedhin fondet nëpër sistem dhe cilat janë  

institucionale shoqëruese  

aranzhimet 

• Cilat janë të drejtat dhe detyrimet e njerëzve? 

• Cila është baza për të drejtën? 

Pra, realiteti i sotëm është më shumë si ky 

Karakteristikë Bismarck Beveridge 

Baza Shtetësia/  banimi 

Baza e financimit ndryshon "Siguruesi" Ndryshon Paketa e përfitimeve Ndryshon Menaxhimi Ndryshon Ofruesit
Ndryshon 

Sipas Sistemit të ri të Llogarive Shëndetësore (OECD, OBSH, Eurostat),  i vetmi ndryshim midis "modeleve" ka të bëjë me
natyrën e të  drejtës. Ne vëzhgojmë ndryshime përgjatë të gjitha dimensioneve të tjera.

Implikimet e kalimit nga shëndetësia si  e drejtë e punës në të drejtën e nënshtetësisë 

• Meqenëse jo të gjithë janë të punësuar në firma të mëdha  dhe kontributet për disa mund të mos jenë të
përballueshme, kalimi në Mbulim Universal në "vendet SHI" kërkonte subvencione nga të  ardhurat 

– Vendet bëjeni këtë në shkallë të ndryshme 

– Nëse jo, ata lënë një pjesë të popullsisë së tyre pa të  drejta (p.sh. Estonia) 

– Njohja në rritje se "të gjithë kontribuojnë" në kuptimin që pothuajse të gjithë po paguajnë TVSH-në

Bismarck kundër Beveridge 21-22 nëntor 2011 

Më shumë sfida për"i pastër Bismarck"  Modeli 

• Ndryshimi demografik/plakja 

– Pjesa më e vogël e popullsisë totale do të jetë “ekonomikisht aktive” 

• Konkurrueshmëria dhe shqetësimet e punësimit 

– Konkurrenca ndërkombëtare për të tërhequr firmat dhe për të ruajtur/rritur punësimin do të ushtrojë presion në rënie
mbi taksat e punës 

• Si të mbahet Universal Mbulimi në këtë  kontekst?

A mund të vazhdojnë kontributet e listës së pagave të përbëjnë të paktën 90% të të ardhurave të SHI të Gjermanisë?
Cilat  janë opsionet për të shmangur ndikimin e dëmshëm në tregun e punës  dhe konkurrencën? 

40% 
 65

Burimi: Dirk Sauerland, Shkolla e Diplomuar e Biznesit dhe Ekonomisë WHL, prezantim në 6 Konferencën e 6-të Evropiane
për Ekonominë e Shëndetit,-9 korrik 2006,

përgjigja e Budapestit të Gjermanisë 

• Ligji i 2007 rriti transfertat buxhetore për  fondet e sigurimeve 

• Pas krizës në 2009, qeveria injektoi të ardhura të përgjithshme në sistemin e sigurimeve shëndetësore në mënyrë që të
ulte normën e tatimit mbi pagat me 1% për shkak të shqetësimeve për papunësinë (më vonë u kthye ) 

• Ky ishte thjesht një rregullim i burimeve, por  nuk nënkuptonte ndonjë ndryshim thelbësor në sistemin  gjerman të
financimit të shëndetësisë

Bismarck vs. Beveridge 21-22 nëntor 2011 

Hungaria gjithashtu ndryshoi burimet e saj të financimit  në përgjigje të krizës 

  

80.00% 70.00% 60.00% 50.00% 40.00% 30.00% 20.00% 10.00% 0.00% 

Burimet e të ardhurave për Fondin e Sigurimeve Shëndetësore në Hungari (OBSH bazuar në të dhënat  

punonjësve 

OBSH 

të Buxhetit 

tjeraburimet 

1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010* 

2011zet

e IF-e-vjet  . 

• Konvergjenca në burime 

– Roli në rritje, i qartë për të ardhurat e përgjithshme në ISHSH Disa shkëputje të mbulimit nga tregu i punës 

.  –të shërbimeve, dhe mënyrat se si të  drejtat dhe detyrimet e popullsisë 

• Pra, etiketimi i një sistemi si Beveridge ose Bismarck  nuk është veçanërisht i dobishëm. Por cilat janë disa  pyetje dhe
çështje të rëndësishme shqetësuese?

Financat e shëndetësisë dhe financat publike: disa çështje të rëndësishme për ruajtjen  e performancës

Bismarck vs. Beveridge 21-22 nëntor 2011 

1. Kriza dhe nevoja për  politika fiskale kundërciklike për shpenzimet shëndetësore 

• Nevoja për kujdes shëndetësor gjatë krizës rritet,  por të ardhurat publike bien 

• Nëse shpenzimet publike për shëndetin bien, barra zhvendoset tek pacientët, të cilët ose mund të heqin dorë nga
kujdesi i nevojshëm  ose të rrezikojnë më shumë për të kryer shpenzime potencialisht  katastrofike 
 66

• Shkurtimet e mëdha në shpenzimet publike mund të rezultojnë në ndërprerje të vazhdimësisë së kujdesit dhe
përkeqësim të cilësisë së kujdesit 

• E keqe kombinim: Përdorimi dhe cilësia e shërbimeve dhe mund të bjerë pavarësisht  nevojave

Aty ku politikat i mbronin njerëzit nga kostot e kërkimit të kujdesit,  ulja e përdorimit ishte më e ulët 

 “Reduktimet në kujdesin rutinë sot mund të çojnë në sëmundje të pazbuluar  nesër dhe ulje të shëndetit dhe
mirëqenies individuale në të  ardhmen më të largët.”

Burimi: Lusardi et al. Kriza ekonomike dhe përdorimi i kujdesit mjekësor 2010. Harvard Business School 

Bismarck vs. Beveridge 21-22 nëntor 2011 

Politika kundërciklike e financimit të shëndetit  në Kanada: Një shembull që duhet ndjekur 

8% 

6% 

4% 

Rritja e PBB-së reale për frymë Rritja e PBB-së reale për frymë 
Burimi: OECD Health Data 2010
Burimi i rrëshqitjes: Tamás Evetovits Strategjitë

kundërciklike të shpenzimeve shëndetësore  kërkojnë politika fiskale të shëndosha 

• Politika fiskale në vendet me borxh të lartë publik  dhe deficite të larta qeveritare priret të jetë prociklike, ndërsa
vendet që kanë borxh publik të ulët dhe që kanë teprica kanë më shumë gjasa për të  zhvilluar një politikë fiskale
kundërciklike. 

Burimi: Prof. Angelmar, INSEAD bazuar në B. Egert, Reagimi i politikës fiskale  

ndaj ciklit në OECD: Pro- apo Kundër-ciklike?Ekonomik të OECD  

, Nr. 763, maj 2010

• Një ndryshim i mundshëm Bev-Bis në modalitet, por jo në qëllim: 

– Politikë e shëndoshë për akumulimin e rezervës në fondet e SHI (si Estonia) 

– Politikë fiskale mjaft e qëndrueshme afatgjatë për të mundësuar  kundër. -Shpenzimet ciklike të shëndetit (dhe
ndoshta të tjera të  mirëqenies sociale) (si Kanadaja) 

2. Si të merren me "kompensimet e qëndrueshmërisë  " përballë presioneve fiskale Kërkesa për bilancin fiskal 

qartë Racionimi 

i nënkuptuar Racionimi i nënkuptuar i 

çmimit (bashkëpagesat formale dhe  përjashtimet e shërbimit) 

Barrierat e aksesit,   barrë financiare Pa 

 67

çmim  

(lista e pritjes) 

Barrierat e aksesit, pakënaqësi  

Çmimi  

(pagesat joformale) 

Barrierat e aksesit,  

barra financiare, mungesa e transparencës 

Jo çmimi  

(hollimi i shërbimit,  vonesa, mohimi) 

më pak fitim shëndetësor, akses i reduktuar, pakënaqësi, mungesë  

Burimi: Kutzin dhe Evetovits 2007

i transparencës 

Përmirësimi efikasitetit (më shumë shëndet për paratë) është thelbësor për të pakësuar ashpërsinë e  kompromiseve 

• eliminimin e  

shërbimeve joefektive dhe të papërshtatshme 

• përmirësimin e raportit përdorimi onal i drogës (përfshirë  

kontrollin e volumit) 

• caktoni më shumë për kujdesin parësor dhe kujdesin e  

specializuar ambulator në  

kurriz të spitaleve 

• investoni në infrastrukturë që është më pak  

e kushtueshme për t'u përdorur 

• zvogëloni vëllimin e  

shërbimeve 

joproduktive administrative  

kostot

Shëndeti kryesor mjet financimi për këtë është  blerja strategjike (pagesa për performancën) 

• Lidhja e alokimit të burimeve për ofruesit  me masat e performancës së tyre dhe nevojat shëndetësore të popullatës
që shërbehet 
 68

• Ndryshimi i mjedisit nxitës përmes përdorimit të përshtatur të tregjeve dhe planifikimit 

• Blerja strategjike po ndodh në vendet e OECD (dhe gjetkë), pavarësisht nga  etiketa e bashkangjitur sistemit

Bismarck vs. Beveridge 21-22 nëntor 2011 

Çfarë mund të bëjnë autoritetet financiare për të  lehtësuar blerjet më të mira shëndetësore? 

• Mbi të gjitha, blerësi ka nevojë për një  fluks të qëndrueshëm, të parashikueshëm të fondeve për të pasur një bazë për
të kontraktuar me ofruesit 

– Shpesh mendohet si një avantazh i SHI, por të ardhurat e dedikuara janë më të rëndësishme se taksat e dedikuara 

– Balanconi natyrën e qenësishme politike tëpublike  se sa do t'i alokohet shëndetësisë (dhe  sektorëve të tjerë) me
nevojat e blerësit për stabilitet dhe parashikueshmëri

Bismarck vs Beveridge 21-22 nëntor 2011 

përmbledhëse

Bismarck 

Mesazhe 

vs. , por jo më  konceptualisht relevante 

– Burimet nuk janë sisteme 

• Kalimi nga e drejta e punës në mbulim universal shënoi fundin e epokës “të pastër” Bismarckian 

– Mbulimi i jokontribuesve 

– Transfertat e përgjithshme të të ardhurave 

• Presionet ekonomike/demografike do të vazhdojnë 

– Shkëputja e mbulimit nga punësimi, zgjerimi i bazës për të gjitha të ardhurat

Drejt Bev-marck: implikimet e  konvergjencës 

• Më shumë zgjedhje/opsione të disponueshme për përzierjen e  të ardhurave të ndryshme burimet 

• Pavarësisht nga burimi i fondeve publike, kushtojini vëmendje më të madhe përdorimit të  

instrumenteve të blerjes për të promovuar efikasitetin e ofruesit 

– Blerja efektive kërkon stabilitet/parashikueshmëri në rrjedhën e të ardhurave publike si bazë për lidhjen e  kontratave
me ofruesit

Bismarck vs. Beveridge 21-22 Nëntor 2011 

A ka një model optimal? 

• Një pyetje kryesisht e parëndësishme, duke qenë se  përgjigja varet nga konteksti 

• Çdo vend ka një pikënisje dhe kontekst të ndryshëm, kështu që "hapat e ardhshëm" të duhur për të përmirësuar
efikasitetin dhe për të mbajtur performancën do të ndryshojnë 

• Pavarësisht modelit, politika e shëndoshë fiskale është thelbësore për mundësimin e potencialit për kundërshpenzime
ciklike (për t'u përgatitur më mirë për  krizën e ardhshme)
 69

Bismarck vs. Beveridge 21-22 nëntor 2011 

Faleminderit

Bismarck vs. Beveridge 21-22 nëntor 2011 

/////////////////////////////////////

Shendeti sipas OBSH

Jo thjesht mungese e semundjes Mireqenie e pergjitheshme - Fizike

- Mendore

- Sociale

- Shpirterore ( ?)

Determinantet social te shendetit ▪ Ushqimi

▪ Uji i pijeshem

▪ Strehimi

▪ Punesimi

▪ Arsimimi

▪ Transporti /komunikacioni

▪ Ambienti

▪ Te drejtat

▪ Paqa

▪ Kujdesi shendetesor /social

Rudolf Wirhow-1821-1902 “Vetem mireqenia , arsimimi , dhe liria te ushtruara ne kushtet e nje demokracie te plote do
mund te permiresonin shendetine e popullates”

“Politika nuk eshte gje tjeter vec shendetesi ne kuptimin me te gjere te fjales “

Objektivat moderne te popullates lidhur me shendetin

▪ Pjesmarja dhe influenca ne shoqeri

▪ Siguri ekonomike dhe sociale

▪ Kondita te sigurata e te favoreshme gjate feminise dhe adoleshences

▪ Shendet te mire ne pune

▪ Produkte / ambient te shendeteshem e te sigurte ▪ Kujdes shendetesor qe promovon shendet ▪ Mbrojtje e efektive
nga semundjet infektive ▪ Seksualitet te sigurt dhe shendet te mire produktiv ▪ Aktivitet fizik i perditshem

▪ Zakone ushqimore te mira dhe ushqim i sigurt ▪ Kufizimi duhanit alkoolit , pa droge dhe kufizim i kumarit

Shendetesi & Mjekesi Shendeti – produkt

Shendetesia –”industri prodhuese “

 70

Kujdesi mjekesor – sherbim

Mjekesia – “oficine riparuese “

Tregues te shendetit ▪ LE-Jetegjatesia mesatare ▪ QUALY

▪ DALY

▪ HALE

LE- 70.4 Vjec( M:67.3- F : 74.1) Nga1987-2003 shqiptaret fituan 3,6 vjet

HALE- 87 % e jetes

9 vite humbje (nga 7 .3 ne Europe )

Jetegjatesia mesatare ne bote

▪ Me shume vite jete apo me shume jete ne vite ?

Demtuesit me te rende te shendetit te popullates

▪ Varferia

▪ Padituria

▪ Padrejtesia

Të vërtetat e Shëndetit të popullatës

▪ ~40%: Stili i jetës: Duhani, Alkoli, Sedentar. (MDD) ▪ ~30%: Genet (trashëgimia)

▪ ~20%: Kushtet ambientale (banimit, punës, jetës) / shëndeti publik

▪ ~10%: Kujdesi mjekësor (urgjenca, parësor, spitalor)

“Keku” Shendet

:pula apo veza e perparimit te nje vendi ?

Ndervaresia shendet &pasurim Rritje

Produktivitetit

Forca pune

Shendet EkONOMIA Edukim

Shtim te

ardhurash

1912 - Hapi i madh

▪ ...Për të parën here në historinë njerëzore një X pacient me X sëmundje që

konsulton një X mjek të zgjedhur rastësisht ka më tepër se 50% shans të përfitojë shëndetërisht nga ky takim

L. Henderson, Harvard Professor, 1912

 71

(Harris, Richard. A Sacred Trust. New York, NY: New American Library, 1966)

“Mrekullia shendetesore”

Zgjatja e jetegjatesise mesatare

▪ Nga viti 1900- 1960 = 20.7 vite jete me shume ( 3.45 ne cdo dekade ) – kryesisht fale ujit te paster , udhqimit te sigurt
dhe sidomos vaksinimit masiv ndaj semundjeve infektive

▪ Nga viti 1960- 2000 = 6.97 te tjera me shume ( 1.74 ne dekade ) kryesisht direkt nga kujdesi mjekesor me efektiv ndaj
semundjeve

Cutler DM, Rosen AB, Vijan S. The value of medical spending in the United States, 1960-2000. New Engl J Med 2006;
355(9):920-7 ( Aug 31).

Sukseset e Kujdesit shendetesor

▪ Jetegjatesia mesatare nga 49 vjet qe ish ne vitin 1900 arriti ne 77 vjet ne vitin 2000

▪ Ne krahasim me 1960, vdeksheria (age-adjusted ) per shkaqe kardiake eshte ulur 56%;( nga 307.4 ne 134.6 raste /
100,000)

▪ Ne krahasim me vitin 1950, vdeksheria ( age adjusted) nga Insulti cerebral u ul 70%.

Shendeti

▪ I medikalizuar

▪ I nen vleftesuar

▪ I pambrojtur

▪ I keqkuptuar ( definicion ,vlere , mallezim )

MEDIKALIZIMI

Nenvleftesimi

▪ Detyre vetem e shendetesise! ▪ Sektoret e tjere ?

Paradoks ?

▪ Fakulteti i Mjekesise &Ministri shendetesise ▪ Sherbimet publike ( shteterore )& Mjetet private

▪ Shendeti “kapitali me cemuar” &financimi i limituar

▪ Mjeket “heroj te supervleftesur “& paga e nen vleftesuar ▪ Shendeti “thesar “kombetar & shendetesia ne fund te listes

Shendeti : i Pambrojturi Faktore te rinj demtues per shendetin

Evolucioni ushqimor

McDonalds , Fast food = Obesitet?

 72

McDonalds per 10,000 banore

Kequshqyerja ne dekaden e fundit

Veshtrim ne te ardhmen : Femijet ▪ Perqindja e femijeve qe marin mbikalorazh u rrit nga 14 ne ne vitin 1995 ne 47% ne
vitin 2000.

▪ Semundjet kronike e diabeti jane 10 fishuar tek femijet .

▪ Pergjithesisht sot ende te pasurit jane me te prekeshme nga Semundjet kronike, te varferit nga ato infektive .

▪ Tendenca epidemiologjike e demografike eshte qe barra e shpenzimeve per semundjet kronike ne te ardhmen do te
cvendoset nga te pasurit tek te varferit

Problem i te ardhmes i vendeve ne zhvillim?

% e femijeve me mbipeshe (0-35 mujash) 16

Perdoruesit e droges ne Shqiperi 2000

Faktoret riskant ndikues ne %DALY

Tek Burrat

▪ Duhani 12.6% ▪ Alcoholi 10.4

▪ HTA 7.7

▪ Hipercholesteroli 4.7 ▪ Obeziteti 4.5

Tek Grate

▪ HTA 7.2%

▪ Obeziteti 6

▪ Duhani 4.9

▪ Hipercholesteroli 4 ▪ Dieta me pak fruta 2.2

Mortaliteti nga semundjet infektive ne Shqiperi

HTA i diagnostikuar nga mjeku

% te diagnostikuar me HTA18.0

HIV/AIDS raste ne vite HIV/AIDS cases in years

sHIV+

esac

25 20 15 10 5
 73

AIDS

Suicidet dhe vrasjet si % e totalit te traumave

vetvrasje Vrasje

Demet nga semundjet kronike

▪ 87% te shkaqeve te vdekjes

▪ 80 % e vizitave ambulatore

▪ 77% e bares sociale te semundshemerise globale

▪ Vetem Diabeti ne Shqiperi : 171 milion leke te reja rimbursim nga ISKSH

Demet nga semundjet kronike ne bote –viti 2005

Numuri i vdekjeve : 35 milion

▪ 12 milion, Semundjet cardio/vask

▪ 7 milion – Hipertensioni arterial

▪ 4 milion , Diabeti

▪ 4 milion , Hiperkolesterolemia

▪ 8 milion ,obeziteti, semundjet e frymarjes ,digjesive etj

Invalidizimi si % e DALY total

Tek Burrat

Tek Grate

▪ Traumat 22 %

▪ Cardiovasculare 19.3 ▪ Neuropsiqiatrik 16.5 ▪ Neoplazma 9

▪ S .Neuropsiqiat. 24% ▪ Cardiovasculare 19.6 ▪ Neoplazma 9

▪ Trauma 7

Evolucioni i kostos se semundshemerise

100%

90%

80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%

Semundje infektive

Semundje jo ngjitese Kronike Trauma

2005 2015 2030

 74

Kostua per semundjet koronare

Tre keqkuptimet e medha per shendetin

▪ Shendet = mungese e semundjes

▪ Shendetesia : sektor “B jo prodhues ▪

▪ Shendeti : mall ?

Shendeti produkt shoqeror ▪ Sa i vyer ?

▪ Sjelle apo vetem kerkon para? ▪ Ja vlen parane e investuar ?

Rritje e pandaleshme e kostos ▪ Moshimi

▪ Teknologjia e re

▪ Informacioni

▪ Rritja e kerkesave

Shpenzimi shendetesor total dhe ai publik ne Shqiperi

total healthcare expenditure public healthcare expenditure

1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

Shpenzimet shendetesore publike si proporcion i atyre totale

Macroeconomia dhe shendeti

▪ Permiresimi shendetit

ndikon ne zhvillimin

ekonomik te vendeve

te varfera

▪ A eshte kjo e vertete edhe per vendet me zhvillim mesatar ose te larte ekonomik ?

Konkluzioni komisionit ( 2000) ▪ Cdo nje dollar I shpenzuar per shendetine popullates rezulton te jete me kost efektiv
per ekonomine vendit sesa i investuar ne cdo fushe tjeter.

▪ Kjo e vertete eshte me e dukeshme sa me i varfer te jete vendi.

“Edhe ne nje vend

ekonomikisht te varfer , mund te arihen permiresime te rendesisheme shendetesore ne se burimet ekzistuese

perdoren ne menyren me produktive per shoqerine”

Amartya Sen

Nobelist ne Ekonomi

Ne vendet me economi mesatare ose te zhvilluara

 75

Puna fizike eshte

shume me pak e

rendesishme per

krijimine te ardhurave

dhe pasurimin

Ndikimi i shendetit ne shtimin e forcave te punes

▪ Rrit propabilitetin e punesimit

▪ Pakeson probabilitetin e pensionimit te parkoheshme

▪ Ata qe kujdesen per shendetin e familjareve apo te bashkeshoreteve te semure mund te humbasin vendin e punes

Ndikimi shendetit ne

page dhe fitime

▪ Keqesimi shendetit ndikon ne uljen e pages dhe te fitimeve

▪ Tregues te shendetit si ( naltesi trupore / BMI) shoqerohen me fitime me te larta)

Impakti i shendetit ne arsimimin ne vendet e varfera

▪ Teoria e kapitalit njerzor parashikon qe njerzit e arsimuar te jene me produktiv dhe te kene te ardhura me te shumta

▪ Femijet e shendeteshem bejne me pak mungesa dhe mbeten me ralle ne klase

▪ Nuk ka konfirmime per vendet e pasura

Duke i patur te tjerat njesoj sa e ul nje semundje kronike shansin e punes?

Ne Rusi

Ne personat e vet raportuar me shendet te mire paga ka qene 18 % me e larte tek burrat dhe 22 % tek grate me e larte
sesa ata me shendet jo te mire.

Grate qe kane humbur dite pune nga semundja e kane nivelin e pages 5.5 % me te ulet se sa ato qe nuk kane munguar
kurse tek burat ulja eshte 3,7 %

Burrat 55 vjecar me shendet te mire pritet te dalin ne pension 59 vjec Ata me semundje kronike dalin mesatarisht 57
vjec

Studime per lidhjete shendetit me te ardhurat dhe zhvillimin ekonomik

▪ Ne rang boteror (perfshi vendet e pasura ) – Shendeti rezulton si nje nga prediktoret me te forte te shtimit te
aardhurave e zhvillimit ekonomik

- Ne disa raste shendeti del me i rendesishem se arsimimi ,

Ne Vendet e pasura
 76

– Pakesimi I mortalitetit cardiovaskular jep impakt substancial ne zhvillimin ekonomik dhe shtimin e te ardhurave te
vendit

… dhe po keshtu per kethimin e investimeve

▪ Shpenzimet per semundjet ne vendet e varfera lidhen me se shumti me infeksionet , me problemet maternale e
perinatale dhe ato te ushqyerjes

▪ Ato mund te korrigjohen me intervente bazike te thjeshta dhe me efekt permiresuaues imediat

▪ Shpenzimet ne vendet e pasura lidhen me separi me semundjet kronike

▪ Ato kerkojne masa komplekse , zgjidhje te shume aneshme dhe perfitimi do shume vjet qe te duket

Evidenca nga vendet e BE

▪ Suhrcke M, McKee M,

Sauto Arce R, Tsolva S,

Mortensen J. The

Contribution of Health

to the Economy

in the European Union.

Brussels: European

Commission, 2005.

Impakti shendetit per te ardhurat ▪ Premiresimi I shendetit shton te ardhurat

▪ Probabilitet me I madh per te arritur moshen e pensionit

▪ Evidence e pa mjaftushme per kete ne vendet me te ardhuar mesatare ose te ato te pasura

Kontributi i permeresimit te mepareshme te shendetit ne zhvillimin e sotem ekonomik ▪ Pasurimi i sotem i vendeve te
zhvilluara shpegohet me permiresimin e shendetit shume vite me pare

▪ 30% e rritjes se te ardhuarve ne Angli ne 200 vjecarin 1780 -1980 I dedikohet shendetit dhe ushqyerjes me te mire
(Fogel, 1997)

▪ Te dhena te njejta ne 10 vendet me te industrializuara te botes industrializuara (Arora, 2001)

Shendeti i popullates eshte percaktues per fuqine dhe shkallen e progresit te nje vendi

Disraeli

Situata ne vendet me zhvillim te meseme e te larte ekonomik

Shendeti : mall ne treg ? ▪ Paradoksa kryesore e procesit te reformimit te sotem shendetesor eshte mosqartesia
e pasiguria lidhur me principet mbi te cilat ajo duhet te bazohet

J Figueras

Evolutioni i te drejtave njerezore

 77

Shekulli i18 : Te drejtat civile

(Liria e fjales ,mendimit , besimit …)

Shekulli i 19 : Te drejtat Politike

(Vota, te zgjedhin , te zgjidhen )

Shekulli i 20 : Te drejtat Sociale

(Shendeti ,Arsimi , pensioni )

Marshall, 1963

Shendeti

▪ “ E mire sociale “?: te gjithe qytetaret duhet te perfitojne nga masat mbrojtese dhe kuartive te kujdesit shendetesor

▪ Apo “mall” per tu shitur e blere nga seicili ne treg ?

Shendeti :

Nje konflikt i pazgjidhur

▪ Ne sistemin kapitalist shendeti eshte mall

▪ Prej shekullit te 20 , disa shtete “dhe OKB e shpallen ate :si te drejte njerzore universale ( te “çmallezuar “ )

▪ Çmallezimi shendetit nenkupton qe kujdesi e sherbimet shendetesor tju jepen njerezeve si e drejte sociale e tyre ,
pavaresisht nga tregu .(Esping-Amlerse 1990)

▪ Ne sistemin kapitalist kethimi i shendetit ne mall eshte i mundur kurse , çmallezimi i plote i tij jo.!

(O’Connor 1996)

▪ Prej shekullit te 20 te , sistemi kapitalist dhe shoqeria civile jane ne lufte (Marshall, 1963)

Koncepti i shendetit “si mall tregu “eshte diskutuar politikisht por nuk eshte adaptuar as zbatuar deri sot ne asnje
vend Europian

Shendetesia nen presionet per ndryshim

• Nga brenda

- sistem i ri shoqeror –ekonomik

- demokratizimi (te drejtat universale njerzore ) -Inisiativa e lire /tregu, privatizimi, konkurenca

• Nga jashte

- integrimi rajonal , europian

- marveshjet , standartet nderkombetare

- globalizimi

(“Vdekja”e kufijeve , distances )

78