Professional Documents
Culture Documents
Qua hồi tưởng của chủ thể trữ tình, cảnh và người Việt Bắc hiện lên thật đẹp:
- Nỗi nhớ thiết tha của người cán bộ sắp về xuôi đã khắc sâu thiên nhiên núi rừng
Việt Bắc với vẻ đẹp vừa hiện thực, vừa thơ mộng, thi vi, gợi rõ những nét riêng
biệt, độc đáo, khác hẳn những miền quê khác của đất nước. .
+ Hình ảnh thiên nhiên thơ mộng, ấm áp tình người: Trăng lên đầu núi, nắng chiều
lưng nương., bản khói... sớm khuya...
+ Bức tranh tứ bình, mỗi mùa một hình ảnh đẹp làm say lòng người.
Mùa đông: rừng xanh, hoa chuối đỏ tươi
Mùa xuân: hoa mơ nở trắng rừng
Mùa hè: ve kêu, rừng phách đổ vàng
Mùa thu: ánh trăng soi sáng khắp núi rừng...
= > Có thể thấy thiên nhiên Việt Bắc hiện lên với bao vẻ đẹp thật đa dạng, phong
phú, sinh động, thay đổi theo từng thời tiết, từng mùa,đầy màu sắc lãng mạn, ấm áp
lòng người.
Chỉ những người đã từng sổng Việt Bắc, coi Việt Bắc cũng là quê hương thân
thiết của mình mới có nỗi nhớ thật da diết, những cảm nhận thật sâu sắc, thấm thía
về cảnh Việt Bắc như vậy.
-Nhưng có lẽ đẹp nhất trong nỗi nhớ về Việt Bắc là sự hoà quyện thắm thiết giữa
cảnh với người, là ấn tượng không thể phai mờ về những người dân Việt Bắc cần
cù trong lao động, thuỷ chung trong nghĩa tình :
+ Người VB cần lao gian khổ và đầy tình thương yêu chia ngọt sẻ bùi (câu 31->câu
36)
+Hình ảnh sinh hoạt của cán bộ CM trong chiến khu hoà lẫn với sinh hoạt của nhân
dân VB: Tiếng mõ rừng chiều, chày đêm nện cối, lớp học i tờ, giờ liên hoan
= >Chính nghĩa tình của nhân dân với cán bộ, bộ đội, sự đồng cảm và san sẻ, cùng
chung mọi gian khổ và niềm vui, cùng gánh vác mọi nhiệm vụ nặng nề, khó
khăn,... tất cả càng làm Việt Bắc thêm ngời sáng trong tâm trí của nhà thơ.
4.2-Khung cảnh hùng tráng của Việt Bắc trong chiến đấu và vai trò của Việt
bắc trong cách mạng và kháng chiến .
Cách mạng và kháng chiến đã xua tan vẻ âm u, hiu hắt của núi rừng, đồng thời
khơi dậy sức sống mạnh mẽ của thiên nhiên và con người Việt Bắc.
+ Khí thế hào hùng lên đường hành quân của quân và dân ta với những hình ảnh
tuyệt đẹp mang dáng dấp sử thi (câu 53-> câu 70)
+ Chiến công Việt Bắc là bản tổng kết những nét lớn của sự phát triển ngày càng
cao những chiến dịch, những thắng lợi trong niềm vui phơi phới.
-Vượt qua bao thiếu thốn, gian khổ, hi sinh Việt bắc đã làm nên những kì tích,
những chiến công gắn với những địa danh: Phủ Thông, đèo Giàng, sông Lô, phố
Ràng, Hoà Bình, Tây Bắc, Điện Biên,...
-Tố Hữu không chỉ miêu tả khí thế hào hùng của cuộc kháng chiến mà còn đi sâu
lí giải những cội nguồn sức mạnh đã dẫn tới chiến thắng. Đó là sức mạnh của lòng
căm thù: Miếng cơm chấm muối, mối thù nặng vai, sức mạnh của tình nghĩa thuỷ
chung: Mình đây ta đó, đắng cay ngọt bùi, sức mạnh của khối đại đoàn kết toàn
dân, của sự hoà quyện gắn bó giữa con người với thiên nhiên - tất cả tạo thành hình
ảnh đất nước đứng lên
- Đặc biệt, Tố Hữu đã nhấn mạnh, khẳng định Việt Bắc là quê hương của Cách
mạng, là căn cứ địa vững chắc, là đầu não của cuộc kháng chiến, nơi hội tụ bao tình
cảm, suy nghĩ, niềm tin và hi vọng của mọi người Việt Nam yêu nước:
+Trong những năm tháng đen tối trước Cách mạng, hình ảnh Việt Bắc hiện dần từ
mờ xa (mưa nguồn suốt lũ, những mây cùng mù) đến xác định như một chiến khu
kiên cường, nơi nuôi dưỡng bao sức mạnh đấu tranh, nơi khai sinh những địa danh
sẽ mãi mãi đi vào lịch sử dân tộc (dẫn đoạn thơ từ câu Mình về,-còn nhờ núi non
đến câu Tân Trào, Hồng Thái, mái đình, cây đa).
+ Trong những ngày kháng chiến gian lao, Việt Bắc là nơi có Cụ Hồ sáng soi, có
Trung ương, Chính phủ luận bàn việc công.
Ta về mình có nhớ ta
Ta về ta nhớ những hoa cùng người
Đoạn thơ mở đầu bằng một câu hỏi tu từ , nhưng hỏi chỉ là cái cớ để bộc lộ
chiều sâu tình cảm . Điệp từ “ta” và “nhớ” khẳng định , nhấn mạnh nỗi nhớ da diết
của người về thủ đô. Phép liệt kê “ những hoa cùng người” nêu lên đối tượng của
nỗi nhớ . Đó là những gì tươi đẹp nhất của chiến khu . Hoa là kết tinh hương sắc
của thiên nhiên còn người là kết tinh vẻ đẹp của đời sống xã hội . Xét cho cùng ,
người cũng là một loại hoa của đất . Hoa và người đặt cạnh nhau càng tôn tạo vẻ
đẹp cho nhau , làm sáng lên cả không gian núi rừng Việt Bắc trùng điệp .
Những câu thơ tiếp theo tập trung tái hiện cụ thể , chân thực vẻ đẹp bốn mùa của
chiến khu . Cảnh và người hoà quyện , đan xen vào nhau , cứ câu thơ lục tả cảnh thì
câu thơ bát tả người . Mỗi mùa lại có một vẻ đẹp riêng tạo thành một bức tranh tứ
bình tràn ngập ánh áng , màu sắc , đường nét , âm thanh vui tươi , ấm áp .
Mở đầu cho bức tranh tứ bình là khung cảnh mùa đông :
Nhớ về mùa đông Việt Bắc , nhà thơ không nhớ về cái giá rét âm u mà lại nhớ
tới những ngày nắng đẹp rực rỡ . Biện pháp tiểu đối “ rừng xanh” với “hoa chuối
đỏ tươi” đã tái hiện một không gian rừng núi mênh mông , bạt ngàn màu xanh tươi
của cây cỏ , ẩn hiện trong sắc xanh sống động đó là những bông chuối rừng ngời
ngời sắc đỏ như những ngọn đuốc . Hai gam màu ấm nóng kết hợp với nhau tạo
cảm giác vui tươi , làm ấm cả không gian , tạo ám ảnh trong tâm hồn con người .
Trong núi rừng ấy không chỉ có những bông chuối đỏ tươi mà còn có những con
người vượt lên không gian , xuất hiện trên đỉnh đèo cao ở tư thế đầy kiêu hãnh ,
xuất hiện trong ánh sáng lấp lánh của mặt trời phản chiếu vào chiếc dao đi rừng gài
ngang lưng . Hình bóng con người lồng lộng trong không gian , giữa núi và nắng,
giữa trời và rừng xanh chính là kết tinh vẻ đẹp của núi rừng , là điểm nhấn của núi
rừng .
Hai câu thơ tiếp khắc hoạ cảnh mùa xuân :
Ngày xuân mơ nở trắng rừng
Nhớ người đan nón chuốt từng sợi giang
Hai động từ “nở trắng” đặt cạnh nhau vừa diễn tả bước đi của mùa xuân vừa
nhấn mạnh vào màu sắc của Việt Bắc ngày xuân . Mùa xuân đến đem theo sức sống
mới , làm cho từng cây , từng cây mơ nở hoa trắng rồi dần dần làm cho cả núi rừng
tràn ngập sắc hoa trắng tinh khiết , dịu dàng , thơ mộng . Màu trắng của hoa mơ lấn
át các màu sắc khác làm cả khu rừng như toả sáng , khiến cho lòng người không
khỏi xao xuyến , bâng khuâng , nhung nhớ . Và nhà thơ đã nhớ đến những người
đan nón . Hành động chuốt từng sợi giang là biểu hiện của sự cần mẫn , khéo léo ,
tài hoa trong tâm hồn , tính cách người dân Việt Bắc . Họ nhẫn nại , tỉ mỉ trong
từng cử chỉ để tạo ra những sản phẩm đẹp cho đời . Câu thơ chứa đựng một thái độ
trìu mến , thân thương , trân trọng những người lao động của nhà thơ Tố Hữu .
Tiếp đến , mùa hè chiến khu hiện lên trong âm thanh và màu sắc không thể nào
quên :
Ve kêu rừng phách đổ vàng
Nhớ cô em gái hái măng một mình
Qua cách miêu tả của nhà thơ , tiếng ve râm ran như khúc nhạc rộn rã không chỉ
làm cho núi rừng vang động mà còn làm cho màu sắc cây lá biến đổi . Động từ “đổ
vàng” đã diễn tả tài tình sự thay màu đột ngột của rừng phách . Khi tiếng ve vang
lên báo hiệu hè đến , cả rừng phách xanh tươi bỗng khai nở muôn nghìn cánh hoa
màu vàng óng ả như được trộn bằng mật ong và nắng rừng ngọt ngào . Trong giàn
nhạc và thảm hoa ấy , nhà thơ nhớ đến một người em gái . Cô sơn nữ một mình
trong núi rừng không gợi ấn tượng buồn hiu hắt mà lại mang vẻ đẹp khoẻ khoắn vì
cô hiện lên trong tư thế lao động vất vả , giản dị nhưng cũng rất thơ mộng , vui vẻ .
Nhớ về mùa thu , nhà thơ không thể nào quên ánh trăng :
Rừng thu trăng rọi hoà bình
Nhớ ai tiếng hát ân tình thuỷ chung
Câu thơ mở ra một không gian tràn ngập ánh trăng thanh bình soi chiếu khắp núi
rừng chiến khu . Ánh trăng ấy không chỉ mang vẻ đẹp tự nhiên mà nó còn gắn với
niềm xúc động của những con người từng trải qua bao năm khốc liệt , gian khổ của
chiến tranh . Trong khu rừng thấm đẫm ánh vàng ấy bỗng ngân nga lên tiếng hát ân
tình làm rạo rực lòng người .Tiếng hát bộc lộ lòng người , bộc lộ tâm hồn thuỷ
chung , tình nghĩa của con người Việt Bắc cũng chính là tấm lòng của người về
xuôi với chiến khu . Thế nên dường như ánh trăng cũng ngời sáng hơn và tiếng hát
cũng du dương và vang xa hơn.
Như vậy , nỗi nhớ của người cán bộ về xuôi đã khắc sâu thiên nhiên núi rừng VB
với vẻ đẹp vừa hiện thực vừa thơ mộng , thi vị , riêng biệt , độc đáo , khác hẳn
những miền quê khác của Tổ quốc . Gắn liền với cảnh là những con người lao động
bình dị nhưng chính họ đã gióp phần to lớn tạo nên chiến tháng vĩ đại của dân tộc .
Chỉ những người gắn bó sâu nặng , coi VB là quê hương thân thiết mới có những
xúc cảm , ấn tượng và nỗi nhớ da diêt như thế .
Nỗi nhớ VB còn được tác giả khắc sâu và mở rộng trong những đoạn thơ sau của
tác phẩm . Theo dòng hoài niệm , VB trong kháng chiến hiện lên vừa gian khổ vừa
hào hùng với niềm tin vào Đảng , vào Bác Hồ vĩ đại , với cảm hứng ngợi ca đất
nước sâu sắc .
III. Kết bài .
Đoạn thơ ngắn 10 dòng trên mang âm điệu ngọt ngào , từ ngữ trong sáng giản
dị giàu sức gợi , in đậm phong cách thơ Tố Hữu đã bộc lộ sự gắn bó sâu sắc của
nhà thơ với Việt Bắc . Qua nỗi nhớ , niềm trân trọng tha thiết của nhà thơ , cảnh và
người VB hiện lên thật gần gũi , chân thực mà thơ mộng , trữ tình. Thông qua tình
cảm riêng của mình , Tố Hữu đã nói lên tình cảm của cả một thế hệ với quê hương
đất nước , đã ngợi ca tình nghĩa thuỷ chung ân tình của nhân dân ta .
Bài viết cụ thể:
Tố Hữu là người đại diện xuất sắc của thơ ca cách mạng Việt NAm và cũng
là nhà thơ có phong cách riêng trong sáng tác. Tô Hữu có giọng thơ trữ tình đằm
thăm, các sáng tác của ông luôn gắn liền với các chặng đường quan trọng của lịch
sử dân tộc. Vì vậy thơ Tố Hữu vừa đậm đà tính dân tộc nhưng không tách rời tính
hiện đại.
“Việt Bắc” là đỉnh cao của thơ TH, được sáng tác sau chiến thắng ĐBP , miền Bắc
được hoàn toàn giải phóng . Những cơ quan Chính phủ rời Việt Bắc về thủ đô Hà
nội. TH đã viết bài thơ để ôn lại một thời kì kháng chiến gian khổ và hào hùng, thể
hiện nghĩa tình sâu nặng của những con người kháng chiến đối với nhân dân VB,
đối với quê hương cm. Đoạn trích trong SGK Ngữ Văn lớp 12 nằm ở phần I của bài
thơ VB. Trong bề bộn của những kí ức và hoài niệm, bức tranh sáng, đẹp về VB
hiện ra trong nỗi nhớ của người về xuôi như một dấu son tươi nguyên của kỉ niệm:
” Ta về, mình có nhớ ta
Ta về, ta nhớ những hoa cùng người
Rừng xanh, hoa chuối đỏ tươi
Đèo cao nắng ánh rao gài thắt lưng
Ngày xuân mơ nở trắng rừng
Nhớ người đan nón chuốt từng sợi giang
Ve kêu rừng phách đổ vàng
Nhớ cô em gái hái măng một mình
Rừng thu trăng rọi hoà bình
Nhớ ai tiếng hát ân tình thuỷ chung.”
Câu đầu đoạn thơ như là lời ướm hỏi đầy lưu luyến của người ra đi đối với
người ở lại. “Ta về mình có nhớ ta”. Câu trên là câu hỏi không cần câu trả lời, nó
được nếu ra như một cái cớ cho sự giãi bày tâm tình ở câu dưới : “Ta về ta nhớ
những hoa cùng người”. Nhớ hoa là nhớ tới cái đẹp của thiên nhiên VB, mà cái đẹp
của VB lại không thể tách rời cái đẹp của con người VB. Vì vậy , như một cặp song
hành đối xứng, hễ nhớ dến người thì hiện bóng hoa, hễ nhớ về hoa thì hiện lên dáng
người.
Tám câu thơ tiếp theo vẽ ra bức tranh tứ bình về bốn mùa ở VB. Trong nền thơ
ca và văn học VN, bức tranh tứ bình xuất hiện không ít , như khung cảnh ” trông
bốn bề” trong “Chinh phụ ngâm” ( Đoàn Thị Điểm ) , đoạn ” buồn trông” trong
“Kiều ở Lầu Ngưng Bích” ( Nguyễn Du ) , hay ở dòng hồi tưởng về quá khứ huy
hoàng của con hổ trong “Nhớ rừng” ( Thế Lữ ). Thế nhưng, trong VB, bức tranh
bốn mùa hiện lên với vẻ đẹp và sắc thái thiên nhiên rất riêng theo trình tự : Đông –
Xuân – Hạ – Thu.
Bước vào khung cảnh mùa đông VB, đôi mắt ta như bị choáng ngợp bởi sắc
xanh bạt ngàn của núi rừng. Đâu đó hình ảnh hoa chuối bập bùng như những bó
đuốc làm cho không gian trở nên ấm áp, xua tan đi vẻ lạnh lẽo, hoang vu vốn có
của mùa đông. Trong ánh nắng dàn trải khắp không gian, ta thấy ánh lên tia sáng từ
chiếc dao gài thắt lưng của một người lao động. Người đứng trên đỉnh đèo cao,
nắng từ trên cao chói xuống dao ở thắt lưng, lóe sáng, Nó tạo ra một dáng vẻ vững
chãi và khí thế của người làm chủ núi rừng.
Chuyển sang mùa xuân, màu xanh của cỏ cây nhường chỗ cho màu trắng tinh
khiết , mơ mộng của hoa mơ. Hình ảnh mơ nở trắng xóa cả một rừng làm ta liên
tưởng tới cảnh đẹp thiên nhiên khi Bác về nước:
” Ôi sáng xuân nay, xuân 41
Trắng rừng biên giới nở hoa mơ
Bác về …Im lặng, con chim hót
Thánh thót bờ lau, vui ngẩn ngơ”
( -Theo chân Bác- Tố Hữu )
Trên nền không gian trong sáng, tinh khôi đó, hình ảnh người đan nón cần mẫn,
cẩn trọng chuốt từng sợi giang tạo cho ta cảm giác thật ấm áp và bình dị.
Mùa xuân đi qua, mùa hạ đến. Nhắm mắt và lắng tai nghe, ta sẽ cảm nhận được
“nhạc ve”. Tác giả muốn nói đến tiếng ve kêu râm ran trong rừng phách vàng hay
muốn nói chính tiếng ve kêu kéo màu vàng bao trùm lên rừng hoa phách ? Đây có
thể nói là câu thơ tả cảnh thiên nhiên hay nhất của TH. Đọc câu thơ lên ta co thế
cảm nhận được sự chuyển đổi từ thính giác sang thị giác trước khung cảnh thiên
nhiên. Đặc biệt từ “đổ” gợi cho ta sự chuyển màu mau lẹ từ sắc trắng sang vàng ,
bừng sáng cả núi rừng VB. Ta chợt nhớ Khương Hữu Dụng cũng có một câu thơ có
cấu trúc tương tự : “Một tiếng chim kêu sáng cả rừng”. Nếu Khuơng Hữu Dụng
nhờ vào tiếng chim để khám phá ra vẻ đẹp thiên nhiên buổi bình minh thì Tố Hữu
dựa vào tiếng ve đã kéo cả một mùa hè ra khỏi lớp vỏ cũ kĩ.
Hè đến, hình ảnh con người cũng xuất hiện với dáng vẻ hoàn toàn khác. Nếu
như hai mùa trước, bóng dáng con người chỉ xuất hiện một cách gián tiếp và thấp
thoáng thì lần này , con người VB hiện ra rõ nét và sinh động hơn rất nhiều, dưới
hình ảnh một người thiếu nữ đang chăm chỉ hái măng một mình.
Từ ” cô em gái” mà tác giả sử dụng cất lên như lời gọi tình tứ, thân quen, thể hiện
tình cảm chân thành , tha thiết.
Ta chợt nhận ra dù bất cứ mùa nào, con người VB cũng hiện lên trong dáng vẻ lao
động cần mẫn. Như vậy, trong đôi mắt tác giả , vẻ đẹp của co người chân chính gắn
liền với vẻ đẹp lao động, chuyên cần.
Tạm biệt mùa hè với những gam màu rực rõ, mùa thu đến mang một cảm giác nhẹ
nhàng, bình yên. MÙa thu với ánh trăng huyền ảo , trải dài khắp núi rừng làm ta
liên tưởng đến câu thơ:
” Tiếng suối trong như tiếng hát xa
Trăng lồng cổ thụ, bóng lồng hoa”
(-Cảnh khuya- Hồ Chí Minh)
Trong thơ của Bác của Bác có tiếng hát của thiên nhiên thì trong thơ của Tố Hữu
cũng có tiếng hát: tiếng hát của con người, tiếng hát giữa người ở và người đi. Có
thể nói đây là bản hòa âm của hai tâm hồn đồng điệu. Tiếng hát ân tình ấy vượt qua
trập trùng núi rừng, băng qua mênh mông biển cả của thời gian mà vướng vít bước
chân người đi, nó vấn vương trong lòng người đi kẻ ở, vấn vương trong cả tâm hồn
người đọc. Đặc biệt điệp từ “nhớ được lặp lại nhiều lần khiến cả đoạn thơ bao trùm
một tình cảm nhớ thương da diết.
Bức tranh có buối trưa đầy ánh nắng, có bầu trời đêm mát dịu ánh trăng . Mùa
nào cũng có nét đẹp, nét đáng yêu và mỗi mùa là một bức tranh thơ mộng. Nhờ đó
mà bức tranh theo kiểu bộ tứ bình của nghệ thuật truyền thống Đông phương đã đạt
đến độ hài hòa , cân xứng theo hai mảng xa và gần : mảng xa là thiên nhiên, mảng
gần là con người, thiên nhiên và con người quấn quýt nhau. Thiên nhiên làm nền
cho con người, con người thổi hồn mình vào cảnh thiên nhiên khiến thiên nhiên trở
nên sống động và đẹp hơn. Tất cả hòa quyện vào nhau trong nỗi nhớ về VB của
người ra đi. Cùng với giọng điệu tâm tình ngọt ngào, ngôn ngữ trữ tình, chính trị đã
tạo nên sức hấp dẫn riêng của bài thơ nói chung và đoạn thơ nói riêng. Qua đó ta
thấy được tình cảm sâu sắc, tha thiết của Tố Hữu dành cho thiên nhiên và con
người nơi Việt Bắc, quê hương cách mạng.
Đề 2: “Tính dân tộc trong bài thơ Việt Bắc của Tố Hữu’’
A- Mở Bài
Bài thơ Việt Bắc là đỉnh cao của thơ Tố Hữu và cũng là một thành tựu quan
trọng của thơ ca kháng chiến chống Pháp.Bài thơ được Tố Hữu sáng tác vào tháng
20 năm 1954 nhân một sự kiện lịch sử.Trung ương Đảng và chính phủ rời chiến
khu về thủ đô Hà Nội.Từ điểm xuất phát ấy bài thơ thể hiện tình gắn bó thắm thiết
giữa người ra đi và người ở lại,giữa miền xuôi và miền ngược,giữa người cán bộ
với Việt Bắc quê hương của cách mạng,với đất nước và nhân dân,với Đảng và Bác
Hồ,với cuộc kháng chiến đã thành kỉ niệm sâu nặng trong tâm hồn.
Như thế nghĩa là trong niềm vui thắng lợi và đón nhận cuộc sống thanh bình nhà
thơ vẫn không quên tình nghĩa gắn bó trong những năm gian khổ đã qua và coi đây
là cội nguồn sức mạnh tinh thần to lớn cho những ngày hiện tại và tương lại.Có thể
nói,bài thơ Việt Bắc là khúc tình ca và cũng là khúc hùng ca mà cội nguồn sâu xa
của nó là tình cảm quê hương đất nước,là truyền thống ân nghĩa,đạo lý thuỷ chung
của dân tộc.
B-Thân bài
1.Việt Bắc với vẻ đẹp của cảnh và người
a) Nét độc đáo của cảnh Việt Bắc.
b)Sự hoà quyện giữa cảnh và người.
Trước hết với kiểu kết cấu đối đáp rất đậm đà tình nghĩa của bài thơ Việt Bắc là
tình yêu với thiên nhiên đất nước được biểu hiện cụ thể qua sự gắn bó với núi rừng
Việt Bắc trong nỗi nhớ của người cán bộ sắp về xuôi.Cảnh Việt Bắc hiện ra những
vẻ đẹp hiện thực và thơ mộng,thi vị gợi rõ nét độc đáo của Việt Bắc so với nhiều
miền quê khác của đất nước.Việt Bắc đó là hình ảnh “Trăng lên đầu núi,nắng chiều
lưng nương”,hình ảnh bản làng mờ trong sương sớm,những bếp lửa hồng trong
đêm khuya,là những “rừng nứa bờ tre,ngòi thưa,sông Đáy” là tiếng mõ trâu về
trong rừng chiều,tiếng “Chày đêm nện cối đều đều suối xa”.
Nhưng có lẽ nổi bật nhất là nỗi nhớ của Tố Hữu về Việt Bắc là sự hoà quyện với
người,là ấn tượng không thể phai mờ về những người dân Việt Bắc cần cù trong lao
động,thuỷ chung trong nghĩa tình:
Ta về mình có nhớ ta
…
Nhớ ai tiếng hát ân tình thuỷ chung.
Qua đó có thể thấy thiên nhiên Việt Bắc hiện ra với những vẻ đẹp phong phú,đa
dạng,thay đổi theo thời tiết,từng mùa.Gắn với cảnh tượng ấy là con người giản
dị,người đi làm nương rẫy,người đan nói,người hái măng…Bằng những việc làm
tưởng chừng nhỏ bé của mình họ đã góp phần tạo ra sức mạnh vĩ đại của cuộc
kháng chiến.Chính tình nghĩa gắn bó và san sẻ cũng nhau chịu đựng gian khổ thiếu
then,cùng nhau gánh vác nhiệm vụ nặng nề,khó khăn giữa nhân dân với bộ đội và
cán bộ tất cả càng làm cho hình ảnh Việt Bắc sáng ngời trong hồi tưởng của nhà
thơ.Việt Bắc- đó là hình ảnh những mái nhà “Hắt hiu lau xám,đậm đà lòng
son”,hình ảnh người mè “Địu con lên rẫy bẻ từng bắp ngô”,là những ngày tháng
đồng cam cộng khổ:
Thương nhau chia củ sắn lùi
Bát cơm sẻ nửa,chăn sui đắp cùng
Có thể nói âm hưởng trữ tình vang vọng suet b ài thơ tạo nên khúc ca ngọt
ngào,đằm thắm của tình yêu đồng chí với đồng bào,của tình yêu thiên nhiên,yêu đất
nước,yêu đời.
Nhìn chung Việt Bắc là một bài thơ trữ tình,chính trị bởi vì thơ ở đây là thơ với căn
cứ cách mạng,với truyền thống cách mạng,với đất nước và nhân dân.Nhưng quan
trọng hơn cả chuyện công tác cái đã làm cho người ta cảm động là bài thơ đã thể
hiện hết được truyền thống ân nghĩa của dân tộc Việt Nam,thể hiện một khát vọng
về một chiến sĩ chan hoà tình yêu thương,hạnh phúc,thanh bình,bền vững mãi mãi
trên đất , quê hương
Như thế nghĩa là trong niềm vui thắng lợi và đón nhận cuộc sống thanh bình
nhà thơ vẫn không quên tình nghĩa gắn bó trong những năm gian khổ đã qua và coi
đây là cội nguồn sức mạnh tinh thần to lớn cho những ngày hiện tại và tương lại.Có
thể nói,bài thơ Việt Bắc là khúc tình ca và cũng là khúc hùng ca mà cội nguồn sâu
xa của nó là tình cảm quê hương đất nước,là truyền thống ân nghĩa,đạo lý thuỷ
chung của dân tộc
Trước hết với kiểu kết cấu đối đáp rất đậm đà tình nghĩa của bài thơ Việt Bắc là
tình yêu với thiên nhiên đất nước được biểu hiện cụ thể qua sự gắn bó với núi rừng
Việt Bắc trong nỗi nhớ của người cán bộ sắp về xuôi.Cảnh Việt Bắc hiện ra những
vẻ đẹp hiện thực và thơ mộng,thi vị gợi rõ nét độc đáo của Việt Bắc so với nhiều
miền quê khác của đất nước.Việt Bắc đó là hình ảnh “Trăng lên đầu núi,nắng chiều
lưng nương”,hình ảnh bản làng mờ trong sương sớm,những bếp lửa hồng trong
đêm khuya,là những “rừng nứa bờ tre,ngòi thưa,sông Đáy” là tiếng mõ trâu về
trong rừng chiều,tiếng “Chày đêm nện cối đều đều suối xa”.
Nhưng có lẽ nổi bật nhất là nỗi nhớ của Tố Hữu về Việt Bắc là sự hoà quyện với
người,là ấn tượng không thể phai mờ về những người dân Việt Bắc cần cù trong lao
động,thuỷ chung trong nghĩa tình:
Ta về mình có nhớ ta
…
Nhớ ai tiếng hát ân tình thuỷ chung.
Qua đó có thể thấy thiên nhiên Việt Bắc hiện ra với những vẻ đẹp phong phú,đa
dạng,thay đổi theo thời tiết,từng mùa.Gắn với cảnh tượng ấy là con người giản
dị,người đi làm nương rẫy,người đan nói,người hái măng…Bằng những việc làm
tưởng chừng nhỏ bé của mình họ đã góp phần tạo ra sức mạnh vĩ đại của cuộc
kháng chiến.Chính tình nghĩa gắn bó và san sẻ cũng nhau chịu đựng gian khổ thiếu
then,cùng nhau gánh vác nhiệm vụ nặng nề,khó khăn giữa nhân dân với bộ đội và
cán bộ tất cả càng làm cho hình ảnh Việt Bắc sáng ngời trong hồi tưởng của nhà
thơ.Việt Bắc- đó là hình ảnh những mái nhà “Hắt hiu lau xám,đậm đà lòng
son”,hình ảnh người mè “Địu con lên rẫy bẻ từng bắp ngô”,là những ngày tháng
đồng cam cộng khổ:
Thương nhau chia củ sắn lùi
Bát cơm sẻ nửa,chăn sui đắp cùng
Có thể nói âm hưởng trữ tình vang vọng suet b ài thơ tạo nên khúc ca ngọt
ngào,đằm thắm của tình yêu đồng chí với đồng bào,của tình yêu thiên nhiên,yêu đất
nước,yêu đời.
Theo dòng hồi tưởng của Tố Hữu bài thơ dẫn ta vào khung cảnh Việt Bắc chiến
đấu với những hình ảnh hào hùng,những hoạt động sôi nổi,những âm thanh náo
nức,phấn chấn.ở đây bài thơ tràn đầy âm hưởng anh hùng ca mang dáng vẻ sử thi
hiện đại bởi vì chỉ cần miêu tả khung cảnh hùng tráng của Việt Bắc,Tố Hữu đã nêu
bật khí thế chiến đấu vô cùng mạnh mẽ của dân tộc.
Những đường Việt Bắc của ta
Đêm đêm rầm rập như là đất rung
Quân đi điệp điệp trùng trùng
ánh sao đầu súng bạn cùng mũ nan
Dân công đỏ đuốc từng đoàn
Bước chân nát đá,muôn tàn lửa bay.
Dân tộc ấy đã vượt qua bao gian khổ hi sinh để lập nên những kì tích,những chiến
công:Phủ Thông,đèo Giàng,sông Lô,phố Ràng,Hoà Bình,Tây Bắc,Điện
Biên…..Nhưng Tố Hữu không thể miêu tả diễn biến của cuộc kháng chiến mà chỉ
còn đi sâu vào lý giải những cội nguồn sức mạnh đã dẫn tới chiến thắng.Đó là sức
mạnh của lòng căm thù : “Miếng cơm chấm muối,mối thù nặng vai”,sức mạnh tình
nghĩa thủy chung: “Mình đây ta đó,đắng cay ngọt bùi” nhất là sức mạnh của khối
đoàn kết toàn dân,của sự hoà quyện gắn bó giữa con người với thiên nhiên-tất cả
tạo thành hình ảnh “đất nước đứng lên”
Nhớ khi giặc đến giặc lùng
Rừng cây núi đá ta cùng đánh Tây
Núi giăng thành luỹ sắt dày
Rừng che bộ đội,rừng vây quân thù
Mênh mông bốn mặt sương mù
Đất trời ta cả chiến khu một lòng.
Đặc biệt bằng những lời thơ trang trọng mà tha thiết Tố Hữu đã đi sâu nhấn
mạnh,hình ảnh và vai trò của Việt Bắc như là quê hương của cách mạng,căn cứ
vững chắc của cuộc kháng chiến.Trong những năm đen tối trước cách mạng,hình
ảnh Việt Bắc hiện dần từ mờ xa “mưa nguồn suối lũ,những mây cùng mù” cho đến
xác định như chiến khu kiên cường nơi nuôi dưỡng bao sức mạnh đấu tranh,nơi sản
sinh nhiều địa danh đã đi vào lịch sử dân tộc.
Mình về có nhớ núi non
Nhớ khi kháng Nhật,thủa còn Việt Minh
Mình đi mình có nhớ mình
Tân Trào, Hồng Thái, mái đình ,cây đa.
Trong những năm tháng kháng chiến gian lao Việt Bắc là nơi có “cụ Hồ soi
sáng”,có “Trung ương, Chính phủ luận bàn việc công để kiên định niềm tin yêu của
cả nước đối với Việt Bắc,Tố Hữu lại dùng những câu thơ mang sắc thái ca dao dạt
dào những âm hưởng nghĩa tình của hồn thơ dân tộc.
ở đâu đau đớn giống nòi
Trông về Việt Bắc mà nuôi chí bền
Mười lăm năm ấy ai quên
Quê hương cách mạng dựng nên cộng hoà.
Từ tình cảm yêu mến,gắn bó với cảnh và người Việt Bắc từ niềm tin tưởng vững
chắc vào sức mạnh của nhân dân dưới sự lãnh đạo của Đảng và Bác Hồ,Tố Hữu vẽ
ra viễn cảnh tươi đẹp của Việt Bắc ngày mai trong khung cảnh xây dựng cuộc sống
mới hoà bình,phồn vinh.
Ngày mai rộn rã sơn khê
Ngược xuôi tàu chạy ,bốn bề lưới giăng
Than Phấn Mễ,thiết Cao Bằng
Phố phường như nấm như măng giữa trời.
Những hình ảnh ấy là mơ ước,khát vọng và cũng là tình nghĩa mà những người cán
bộ kháng chiến muốn đền đáp nơi từng là cội nguồn của cách mạng,nơi đã cưu
mang,che chở họ trong những ngày đầy gian nan hi sinh.
Đặc biệt ở những dòng cuối cùng của bài thơ người đọc càng hiểu sâu thêm sự sắc
sảo,nhạy bén của bài thơ Tố Hữu khi hướng về ngày mai,nhà thơ không quên,một
nét đẹp trong đạo lý truyền thống của dân tộc đó là tình nghĩa thuỷ chung,có mới
mà không nới cũ,luôn nghĩ đến nhau và vì nhau giữa miền xuôi và miền
ngược,giữa cán bộ và nhân dân của mình.
Mình về thành thị xa xôi
Nhà cao còn thấy núi đồi nữa chăng?
Phố đông còn nhớ bản làng
Sáng đèn còn nhớ mảnh trăng giữa rừng?
Có thể coi đây là lời cảnh báo về sự tha hoá khi có sự thay đổi môi trường,khi
người ta có thể quên đi tất cả tình nghĩa năm xưa để chỉ nghĩ đến mình và vì
mình.Cho đến hôm nay những lời thơ ấy của Tố Hữu vẫn giữ nguyên ý nghĩa thời
sự chứ không hề cũ xưa.
“Việt Bắc” là một bài thơ trữ tình,chính trị bởi vì thơ ở đây là thơ với căn cứ
cách mạng,với truyền thống cách mạng,với đất nước và nhân dân.Nhưng quan
trọng hơn cả chuyện công tác cái đã làm cho người ta cảm động là bài thơ đã thể
hiện hết được truyền thống ân nghĩa của dân tộc Việt Nam,thể hiện một khát vọng
về một chiến sĩ chan hoà tình yêu thương,hạnh phúc,thanh bình,bền vững mãi mãi
trên đất nước,quê hương.