Professional Documents
Culture Documents
Chuong 2 - Cac Luc Luong Cung Cau Thi Truong
Chuong 2 - Cac Luc Luong Cung Cau Thi Truong
Khi một đợt giá lạnh đổ vào bang Florida, giá nước cam tăng trong các siêu thị trên toàn
quốc. Mỗi khi thời tiết vào mùa hè ấm lên ở bang New England, giá thuê phòng khách sạn ở
vùng Ca-ri -bê lập tức suy giảm. Khi một cuộc chiến tranh bùng nổ ở Trung Đông, giá xăng ở
Mỹ tăng và giá xe Cadillac cũ giảm xuống. Những biến cố này có điểm gì chung? Tất cả
chúng đều cho thấy sự vận hành của cung và cầu.
Cung và cầu là hai từ mà các nhà kinh tế sử dụng thường xuyên nhất - và vì nguyên nhân rất
hợp lý. Cung và cầu là những lực lượng làm cho nền kinh tế thị trường hoạt động. Chúng
quyết định lượng của mỗi hàng hóa được sản xuất ra và giá mà nó được bán. Nếu muốn biết
một biến cố hoặc chính sách ảnh hưởng tới nền kinh tế như thế nào, thì trước hết bạn phải
nghĩ xem nó ảnh hưởng tới cung và cầu như thế nào.
Chương này giới thiệu lý thuyết về cung và cầu. Nó nghiên cứu hành vi của người bán và
người mua, cũng như sự tương tác giữa họ với nhau. Nó chỉ ra cách thức quyết định giá cả
của cung và cầu trong nền kinh tế thị trường, cũng như giá cả đến lượt nó lại phân bổ các
nguồn lực khan hiếm của xã hội như thế nào.
Khái niệm cung và cầu được dùng để chỉ hành vi của con người khi họ tương tác với nhau
trên thị trường. Thị trường là một nhóm người bán và người mua một hàng hóa hoặc dịch vụ
nhất định. Với tư cách là một nhóm, người mua quyết định cầu về sản phẩm và với tư cách
một nhóm, người bán quyết định cung về sản phẩm. Trước khi thảo luận về hành vi của
người bán và người mua, chúng ta hãy xem xét kỹ lưỡng hơn khái niệm “thị trường” và các
dạng thị trường khác nhau mà chúng ta quan sát thấy trong nền kinh tế.
Thị trường cạnh tranh
Thị trường có nhiều dạng khác nhau. Đôi khi thị trường có tổ chức rất cao, chẳng hạn thị
trường của nhiều loại nông sản. Trong những thị trường này, người mua và người bán gặp
nhau vào một thời gian và tại địa điểm nhất định mà tại đó, người xướng giá góp phần
định giá và tổ chức bán hàng.
Nhưng hầu hết các thị trường được tổ chức ở mức thấp hơn. Chẳng hạn, chúng ta hãy quan
sát thị trường kem trong một khu phố nhất định. Người mua kem không hề tập hợp nhau lại
vào bất kỳ thời điểm nào. Người bán kem nằm ở các địa điểm khác nhau và bán các sản phẩm
khác nhau đôi chút. Ở đây không có người xướng giá để công bố giá kem. Từng người bán tự
ghi giá cho mỗi chiếc kem và từng người mua quyết định mua bao nhiêu kem tại mỗi cửa
hàng.
Mặc dù không được tổ chức, nhưng nhóm người mua và người bán kem hình thành một thị
trường. Người mua biết rằng có nhiều người bán để anh ta lựa chọn và người bán ý thức được
rằng có người khác bán sản phẩm tương tự sản phẩm của anh ta. Giá và lượng kem bán ra
không phải do một người bán hay người mua nào quyết định. Trên thực tế, giá và lượng là do
tất cả người bán và người mua quyết định khi họ tương tác với nhau trên thị trường.
Giống như hầu hết các thị trường trong nền kinh tế, thị trường kem có tính cạnh tranh cao.
Thị trường cạnh tranh là một thị trường trong đó có nhiều người bán và người mua đến mức
CẦU
Chúng ta bắt đầu công trình nghiên cứu thị trường của mình bằng cách xem xét hành vi của
người mua. Trong phần này, chúng ta sẽ xem xét các yếu tố quyết định lượng cầu về một
3.00
2.50
2.00
1.50
1.00
0,50
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Lượng kem
Hình 1. Đường cầu của Catherine. Đường cầu này là đồ thị được vẽ bằng số liệu của bảng
1. Nó cho biết lượng cầu về một hàng hóa thay đổi như thế nào khi giá của nó thay đổi. Vì
3.00 3.00
2.50 2.50
2.00 2.00
1.50 1.50
1.00 1.00
0,50 0,50
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
0 1 2 3 4 5 6 7 Lượng kem
Giá kem
Cầu thị trường
3.00
2.50
2.00
1.50
1.00
0,50
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 Lượng kem
Hình 2. Cầu thị trường là tổng cầu của các cá nhân. Đường cầu của một thị trường được
xác định bằng cách cộng theo phương nằm ngang tất cả các đường cầu cá nhân. Tại mức giá
bằng 2 đô la, Catherine muốn mua 4 cốc kem và Nicholas muốn mua 3 cốc kem. Lượng cầu
trên thị trường tại mức giá này bằng 7 cốc kem.
Giá kem
Sự gia
tăng nhu cầu
Sự giảm sút
nhu cầu
Đường cầu, D2
Đường cầu, D3 Đường cầu, D1
0 Lượng kem
Hình 3. Sự dịch chuyển của đường cầu. Bất kỳ sự thay đổi nào làm tăng lượng hàng mà
người mua muốn mua tại một mức giá nhất định cũng làm dịch chuyển đường cầu sang phải.
Bất kỳ sự thay đổi nào làm giảm lượng hàng mà người mua muốn mua tại một mức giá nhất
định cũng làm dịch chuyển đường cầu sang trái.
Mỗi khi một yếu tố quyết định cầu nào đó thay đổi, trừ giá hàng hóa, đường cầu đều dịch
chuyển. Hình 3 chỉ ra rằng bất kỳ sự thay đổi nào làm tăng lượng cầu tại mọi mức giá cũng
làm dịch chuyển đường cầu sang phải. Tương tự, bất kỳ sự thay đổi nào làm giảm lượng cầu
tại mọi mức giá cũng làm dịch chuyển đường cầu sang trái.
Bảng 3 ghi các biến số quyết định lượng cầu trên thị trường và sự thay đổi trong một biến số
tác động tới đường cầu như thế nào. Hãy chú ý rằng giá cả đóng một vai trò đặc biệt trong
bảng này. Vì giá cả nằm trên trục tung khi chúng ta vẽ đường cầu, nên sự thay đổi của giá cả
không làm dịch chuyển đường cầu, mà chỉ biểu thị sự di chuyển dọc theo nó. Ngược lại khi
có sự thay đổi trong thu nhập, giá của các hàng hóa liên quan, thị hiếu, kỳ vọng hay số người
mua, lượng cầu thay đổi tại mọi mức giá; điều này được biểu thị bằng sự dịch chuyển của
đường cầu.
Các biến số tác động tới lượng cầu Sự thay đổi trong biến số này
Giá cả Di chuyển dọc theo đường cầu
Thu nhập Làm dịch chuyển đường cầu
Giá của các hàng hóa liên quan Làm dịch chuyển đường cầu
Thị hiếu Làm dịch chuyển đường cầu
Kỳ vọng Làm dịch chuyển đường cầu
Số người mua Làm dịch chuyển đường cầu
Tóm lại, đường cầu cho thấy điều gì xảy ra với lượng cầu về một hàng hóa khi giá cả của nó
thay đổi và tất cả các yếu tố khác quyết định lượng cầu được giữ cho không thay đổi. Khi một
NGHIÊN CỨU TÌNH HUỐNG: HAI CÁCH ĐỂ CẮT GIẢM LƯỢNG CẦU VỀ THUỐC LÁ
Các nhà hoạch định chính sách thường muốn giảm bớt số người hút thuốc. Có hai cách
mà chính sách có thể sử dụng để đạt được mục tiêu này.
Một cách để giảm bớt người hút thuốc là làm dịch chuyển đường cầu về thuốc lá và các sản
phẩm thuốc lá khác. Các thông báo của nhà nước, cảnh báo bắt buộc về tác hại đối với sức
khỏe trên bao thuốc lá và cấm quảng cáo thuốc lá trên ti vi là những chính sách nhằm cắt
giảm lượng cầu về thuốc lá tại mọi mức giá. Nếu thành công, các chính sách này làm dịch
đường cầu về thuốc lá sang trái, như trong phần (a) của hình 4.
Một cách khác là các nhà hoạch định chính sách có thể làm tăng giá thuốc lá. Chẳng hạn, nếu
chính phủ đánh thuế vào việc sản xuất thuốc lá và các công ty thuốc lá tìm cách chuyển phần
lớn khoản thuế này cho người tiêu dùng dưới dạng giá cả cao hơn. Giá cao hơn khuyến khích
mọi người cắt giảm số điếu thuốc lá mà họ hút. Trong tình huống này, lượng thuốc lá giảm đi
không biểu thị sự dịch chuyển của đường cầu. Thay vào đó, nó biểu thị sự di chuyển dọc theo
đường cầu cũ tới một điểm có giá cao hơn và lượng thấp hơn như trong phần (b) của hình 4.
Lượng hút thuốc phản ứng như thế nào đối với những thay đổi trong giá thuốc lá? Các
nhà kinh tế đã tìm cách trả lời câu hỏi này bằng cách nghiên cứu xem điều gì xảy ra khi
thuế thuốc lá thay đổi. Họ phát hiện ra rằng khi giá thuốc lá tăng 10 phần trăm, lượng
cầu về thuốc lá giảm 4 phần trăm. Thanh thiếu niên đặc biệt nhạy cảm với giá thuốc lá:
10 phần trăm tăng giá làm cho lượng hút thuốc của thanh thiếu niên giảm 12 phần trăm.
(a) Sự dịch chuyển của đường cầu
Giá thuốc lá
Chính sách cản trở sự
hút thuốc làm dịch chuyển
đường cầu sang trái
2 B A
D1
D2
0 10 20 Lượng thuốc lá
b) Sự di chuyển dọc theo đường cầu
Giá thuốc lá
Thuế làm tăng giá thuốc lá
C gây ra sự di chuyển dọc
4 theo đường cầu
2 A
D1
0 10 20 Lượng thuốc lá
Kiểm tra nhanh: Hãy nêu ra các yếu tố quyết định lượng bánh pizza mà bạn có cầu. Hãy đưa
ra một ví dụ về biểu cầu bánh pizza và vẽ đường cầu ngầm định. Hãy nêu ra một ví dụ về yếu
tố nào đó có thể làm dịch chuyển đường cầu. Sự thay đổi trong giá bánh pizza có làm dịch
chuyển đường cầu này không?
CUNG
Bây giờ chúng ta chuyển sang mặt khác của thị trường và xem xét hành vi của người bán.
Lượng cung của bất kỳ hàng hóa hay dịch vụ nào cũng là lượng mà người bán sẵn sàng và có
khả năng bán. Một lần nữa, để tập trung tư duy của bạn, chúng ta hãy xem xét thị trường kem
và phân tích các yếu tố quyết định lượng cung.
Điều gì quyết định lượng hàng mà một cá nhân cung ứng?
Bạn hãy tưởng tượng mình đang quản lý một cửa hàng Bánh kẹo Sinh viên - một công ty
chuyên về sản xuất và bán kem. Yếu tố nào quyết định lượng kem mà bạn sẵn sàng sản xuất
và chào bán? Sau đây là một vài câu trả lời mà bạn có thể đưa ra.
Giá cả. Giá kem là một yếu tố quyết định lượng cung. Khi giá kem cao, việc bán kem có lãi
và vì vậy lượng cung lớn. Là người bán kem, bạn làm việc lâu hơn, mua nhiều máy làm kem
và thuê nhiều công nhân hơn. Ngược lại khi giá kem thấp, công việc kinh doanh của bạn có
lợi nhuận kém hơn và bạn sản xuất ít kem hơn. Khi giá cả thấp hơn nữa, bạn có thể quyết
định ngừng kinh doanh hoàn toàn và lượng cung của bạn giảm xuống tới không.
Vì lượng cung tăng khi giá cả tăng và giảm khi giá cả giảm, nên chúng ta nói lượng cung có
mối quan hệ thuận với giá hàng hóa. Mối quan hệ này giữa giá cả và lượng cung được gọi là
luật cung. Nếu những cái khác không thay đổi, thì khi giá một hàng hóa tăng, lượng cung về
hàng hóa đó cũng tăng.
Giá các đầu vào. Để sản xuất kem, công ty Bánh kẹo Sinh viên sử dụng nhiều đầu vào khác
Giá kem
$3.00
2.50
2.00
1.50
1.00
0.50
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Lượng kem
Bảng 5. Biểu cung cá nhân và biểu cung thị trường. Lượng cung trên một thị trường là
tổng lượng cung của tất cả người bán.
Hình 6 vẽ các đường cung tương ứng với những biểu cung trong bảng Cũng như đã làm với
các đường cầu, chúng ta cộng các đường cung cá nhân theo phương nằm ngang để có đường
cung của thị trường. Nghĩa là để xác định tổng lượng cung tại bất kỳ mức giá nào, chúng ta
cũng cộng lượng cung của các cá nhân xác định được trên trục hoành của đường cung cá
nhân. Đường cung của thị trường cho thấy tổng lượng cung về một hàng hóa thay đổi như thế
nào khi giá cả thay đổi.
3.00
3.00
2.50
2.50
2.00 2.00
1.50 1.50
1.00 1.00
0,50 0,50
2.50
2.00
1.50
1.00
0,50
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Lượng kem
Hình 6. Cung của thị trường là tổng các mức cung cá nhân. Đường cung của một thị
trường được xác định bằng cách cộng theo phương nằm ngang tất cả các đường cung cá
nhân. Tại mức giá bằng 2 đô la, Ben cung 3 cốc kem và Jerry cung 4 cốc kem. Lượng cung
trên thị trường tại mức giá này bằng 7 cốc kem.
Sự dịch chuyển của đường cung
Giả sử giá đường giảm. Sự thay đổi này ảnh hưởng tới cung về kem như thế nào? Vì đường là
một đầu vào cho việc sản xuất kem, nên sự giảm giá của nó làm cho việc bán một lượng kem lớn
có lãi. Điều này làm cho cung về kem tăng lên: tại bất kỳ mức giá nào, giờ đây người bán cũng
sẵn sàng sản xuất lượng kem lớn hơn. Bởi vậy, đường cung về kem dịch chuyển sang phải.
Khi có sự thay đổi trong bất kỳ yếu tố quyết định cung nào ngoài giá hàng hóa, đường cung
đều dịch chuyển. Như hình 7 cho thấy, bất kỳ sự thay đổi nào làm tăng lượng cung tại mọi
mức giá cũng làm cho đường cung dịch sang phải. Tương tự, bất kỳ sự thay đổi nào làm giảm
lượng cung tại mọi mức giá cũng làm cho đường cung dịch sang trái.
Sự gia tăng
của cung
Sự suy giảm
của cung
0 Lượng kem
Hình 7. Sự dịch chuyển của đường cung. Bất kỳ sự thay đổi nào làm tăng lượng hàng mà
người bán muốn sản xuất tại một mức giá nhất định cũng làm dịch chuyển đường cung sang
phải. Bất kỳ sự thay đổi nào làm giảm lượng hàng mà người bán muốn sản xuất tại một mức
giá nhất định cũng làm dịch chuyển đường cung sang trái.
Bảng 6 ghi các biến số quyết định lượng cung trên một thị trường và cách thức phát huy ảnh
hưởng của sự thay đổi trong một biến số tới đường cung. Một lần nữa, giá cả lại đóng vai trò
đặc biệt trong bảng này. Vì giá cả được ghi trên trục tung khi chúng ta vẽ đường cung, nên sự
thay đổi của giá cả không làm dịch chuyển đường cung, mà chỉ biểu thị sự di chuyển dọc theo
nó. Ngược lại, khi có sự thay đổi trong giá đầu vào, công nghệ, kỳ vọng hay số người bán,
lượng cung tại mọi mức giá đều thay đổi; điều này được biểu thị bằng sự dịch chuyển của
đường cung.
Sau khi đã phân tích cung và cầu biệt lập với nhau, bây giờ chúng ta kết hợp chúng lại để tìm
hiểu xem chúng quyết định lượng hàng bán ra và giá cả trên một thị trường như thế nào.
Trạng thái cân bằng
Hình 8 vẽ đường cung và đường cầu của thị trường trên cùng một hệ trục toạ độ. Hãy chú ý
rằng có một điểm mà tại đó đường cung và đường cầu cắt nhau; điểm này được gọi là trạng
thái cân bằng của thị trường. Mức giá mà tại đó hai đường này cắt nhau được gọi là giá cân
bằng và lượng được gọi là lượng cân bằng. Trong hình 8, giá cân bằng là 2 đô la một cốc
kem và lượng cân bằng là 7 cốc kem.
Giá kem
Cung
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Lượng kem
Hình 8. Trạng thái cân bằng cung cầu. Trạng thái cân bằng được xác định khi đường cung
và đường cầu cắt nhau. Tại mức giá cân bằng, lượng cung bằng lượng cầu. Trong trường
hợp của chúng ta, giá cân bằng là 2 đô la: tại mức giá này, 7 cốc kem được cung ứng và 7
cốc kem có cầu
Trong từ điển, từ trạng thái cân bằng được định nghĩa là một tình huống trong đó các lực
lượng khác nhau cân bằng với nhau - và từ này cũng được dùng để mô tả trạng thái cân bằng
của thị trường. Tại mức giá cân bằng, lượng hàng hóa mà người mua sẵn sàng và có khả
năng mua đúng bằng lượng hàng hóa mà người bán sẵn sàng và có khả năng bán. Giá cân
bằng đôi khi còn được gọi là giá làm cân bằng cung cầu, vì tại mức giá này, mọi người trên
thị trường đều thỏa mãn: người mua đã mua được tất cả những thứ họ muốn mua, còn người
bán đã bán được tất cả những thứ mà họ muốn bán.
Hành động của người mua và người bán đương nhiên làm cho thị trường chuyển tới trạng thái
cân bằng cung cầu. Để hiểu tại sao, chúng ta hãy xem xét điều gì xảy ra khi giá thị trường
không bằng giá cân bằng.
Trước hết chúng ta hãy giả sử giá thị trường nằm trên giá cân bằng như trong phần (a) của
hình Tại mức giá 2,5 đô la một cốc kem, lượng hàng hóa được cung ứng (10 cốc kem) vượt
quá lượng cầu (4 cốc kem). Thị trường có sự thặng dư về hàng hóa: các nhà cung cấp không
2.00
Cầu
0 4 7 10 Lượng kem
Lượng cầu Lượng cung
(b) Dư cầu
Giá kem
Cung
2.00
1.50
Thiếu hụt
Cầu
4 7 10 Lượng kem
Lượng cung Lượng cầu
Hình 9. Thị trường không nằm trong trạng thái cân bằng. Trong phần (a), thị trường
có sự thặng dư. Vì giá thị trường 2,5 đô la nằm ở trên mức giá cân bằng, nên lượng cung
1. Xác định xem sự kiện xảy ra tác động tới đường cung, đường cầu (hoặc có thể
cả hai).
2. Xác định hướng dịch chuyển của các đường
3. Sử dụng đồ thị cung cầu để xác định xem sự dịch chuyển tác động tới trạng thái
cân bằng như thế nào.
Bảng 7. Chương trình ba bước trong quá trình phân tích những thay đổi của trạng thái
cân bằng.
Khi phân tích cách thức tác động của một sự kiện nào đó tới thị trường, chúng ta tiến
hành theo ba bước. Thứ nhất, chúng ta xác định xem sự kiện xảy ra tác động tới đường
cung, đường cầu hoặc cả hai (trong một số tình huống). Thứ hai, chúng ta xác định xem
các đường này dịch chuyển sang phải hay sang trái. Thứ ba, chúng ta sử dụng đồ thị cung
cầu để kiểm tra xem sự dịch chuyển tác động tới giá và lượng cân bằng như thế nào. Bảng
7 tóm tắt các bước này. Để hiểu cách sử dụng bản “thực đơn” này, chúng ta hãy xem xét
các sự kiện khác nhau có thể tác động tới thị trường kem.
Ví dụ: Sự thay đổi của cầu. Giả sử vào một mùa hè thời tiết rất oi bức. Sự kiện này ảnh
hưởng tới thị trường kem như thế nào? Để trả lời câu hỏi này, chúng ta hãy tiến hành theo ba
bước đã nói ở trên.
1. Thời tiết oi bức ảnh hưởng tới đường cầu bằng cách làm thay đổi thị hiếu về kem. Nghĩa
là thời tiết làm thay đổi lượng kem mà mọi người muốn mua tại mọi mức giá. Đường
cung không thay đổi vì thời tiết không trực tiếp tác động tới các doanh nghiệp bán kem.
2. Vì thời tiết làm cho mọi người muốn ăn kem nhiều hơn, nên đường cầu dịch chuyển
về bên phải. Hình 10 biểu thị sự gia tăng trong cầu này dưới dạng sự dịch chuyển của
đường cầu từ D1 đến D2. Sự dịch chuyển này chỉ ra rằng lượng cầu về kem cao hơn
tại mọi mức giá.
3. Như hình 10 cho thấy, sự gia tăng cầu làm tăng giá cân bằng từ 2 lên 2,5 đô la và lượng cân
bằng từ 7 lên 10. Nói cách khác, thời tiết nóng làm tăng giá kem và lượng kem bán ra.
Cầu
0 7 10 Lượng kem
3. ..và lượng hàng bán ra cao hơn
Hình 10. Sự gia tăng của cầu ảnh hưởng đến trạng thái cân bằng như thế nào. Một biến
cố làm tăng lượng cầu tại mọi mức giá sẽ làm dịch chuyển đường cầu sang phải. Cả giá và
lượng cân bằng đều tăng. Trong ví dụ của chúng ta, mùa hè oi bức bất thường làm cho người
mua có cầu cao hơn về kem. Đường cầu dịch chuyển từ D1 tới D2, làm cho giá cân bằng
tăng từ 2 lên 2,5 đô la và lượng cân bằng tăng từ 7 cốc kem lên 10 cốc kem.
Từ “cung” trong trường hợp này được dùng để ám chỉ vị trí của đường cung, còn từ
“lượng cung” được dùng để chỉ lượng hàng mà các nhà cung cấp muốn bán ra. Trong ví
dụ của chúng ta, cung không thay đổi vì thời tiết không làm thay đổi sự sẵn sàng bán
kem tại bất kỳ mức giá cho trước nào. Thay vào đó, thời tiết oi bức làm thay đổi nguyện
vọng mua kem của người tiêu dùng tại bất kỳ mức giá cho trước nào và bởi vậy nó làm
dịch chuyển đường cầu. Sự gia tăng cầu làm cho giá cân bằng tăng. Khi giá tăng, lượng
cung tăng. Sự gia tăng của lượng cung này được biểu thị bằng sự di chuyển dọc theo
đường cung.
Tóm lại, sự dịch chuyển của đường cung được gọi là “sự thay đổi của cung”, còn sự dịch
chuyển của đường cầu được gọi là “sự thay đổi của cầu”. Sự di chuyển dọc theo một đường
cung cố định được gọi là “sự thay đổi của lượng cung”, còn sự di chuyển dọc theo một đường
cầu cố định được gọi là “sự thay đổi của lượng cầu”.
Ví dụ: sự thay đổi của cung. Giả sử trong một mùa hè khác, một trận động đất phá hủy
nhiều nhà máy kem. Sự kiện này tác động tới thị trường kem như thế nào? Để trả lời câu
hỏi này, một lần nữa chúng ta tuân thủ ba bước.
1. Trận động đất ảnh hưởng tới đường cung. Bằng cách làm giảm số người bán, trận động
đất làm thay đổi lượng kem mà các doanh nghiệp muốn sản xuất và bán ra tại mọi mức
2.50
0 4 7 Lượng kem
3. ..và lượng hàng
bán ra thấp hơn
Hình 11. Sự suy giảm của cung ảnh hưởng đến trạng thái cân bằng như thế nào. Một
biến cố làm giảm lượng cung tại mọi mức giá sẽ làm dịch chuyển đường cung sang trái. Giá
cân bằng tăng trong khi lượng cân bằng giảm. Trong ví dụ của chúng ta, vụ động đất làm
cho người bán cung ít kem hơn. Đường cung dịch chuyển từ S1 tới S2, làm cho giá cân bằng
tăng từ 2 lên 2,5 đô la và lượng cân bằng giảm từ 7 cốc kem xuống chỉ còn 4 cốc kem
Ví dụ: sự thay đổi của cả cung và cầu. Bây giờ chúng ta giả sử thời tiết oi bức và trận động
đất đồng thời xảy ra. Để phân tích tác động tổng hợp của cả hai sự kiện này, chúng ta vẫn
tuân thủ quy tắc ba bước của mình.
1. Chúng ta nhận định rằng cả hai đường đều dịch chuyển. Thời tiết oi bức tác động tới
đường cầu vì nó làm thay đổi lượng kem mà các hộ gia đình muốn mua tại mọi mức giá
cho trước. Đồng thời, trận động đất làm thay đổi đường cung vì nó làm thay đổi lượng
kem mà các doanh nghiệp muốn bán tại mọi mức giá cho trước.
2. Hai đường dịch chuyển theo hướng giống như trong phân tích trên đây của chúng ta:
đường cầu dịch sang phải và đường cung dịch sang trái. Hình 12 minh họa cho sự dịch
chuyển này.
P1 P1
D2 Cân bằng ban đầu
Cân bằng ban đầu D2
D1
D1
0 Q1 Q2 Lượng kem 0 Q2 Q1 Lượng kem
Hình 12. Sự dịch chuyển của cả đường cầu và đường cung. Trong tình huống này
chúng ta quan sát thấy có cả sự gia tăng của cầu và sự suy giảm của cung. Hai kết cục có
thể xảy ra. Trong phần (a), giá cân bằng tăng từ P1 lên P2 và lượng cân bằng tăng từ Q1
lên Q2. Trong phần (b), giá cân bằng vẫn tăng từ P1 lên P2, nhưng lượng cân bằng giảm
từ Q1 xuống Q2.
3. Như hình 12 cho thấy hai kết cục có thể xảy ra, tùy thuộc vào quy mô dịch chuyển tương
đối của đường cầu và đường cung. Trong cả hai trường hợp, giá cả đều tăng. Trong phần
(a), khi cầu tăng mạnh và cung giảm nhẹ, lượng cân bằng vẫn tăng lên. Ngược lại trong
phần (b), khi cung giảm mạnh và cầu chỉ tăng không đáng kể, lượng cân bằng giảm. Cho
nên, những biến cố này chắc chắn làm tăng giá kem, nhưng ảnh hưởng của nó đối với
lượng kem bán ra không rõ ràng.
Kết luận. Chúng ta đã tìm hiểu 3 ví dụ về cách sử dụng đường cung và đường cầu để phân
tích sự thay đổi trong trạng thái cân bằng. Mỗi khi một sự kiện nào đó làm dịch chuyển
đường cung, đường cầu hoặc cả hai, bạn có thể sử dụng các công cụ này để dự báo sự thay
đổi của lượng hàng bán ra và giá của nó do sự kiện này gây ra. Bảng 8 nêu ra kết cụ dự báo
được cho bất kỳ kết hợp nào do sự dịch chuyển của hai đường gây ra. Để đảm bảo chắc chắn
rằng đã hiểu cách sử dụng các công cụ cung và cầu, bạn hãy lấy ra một vài mục trong bảng
này và tự mình lý giải tại sao người ta lại đi đến dự báo như vậy.
Chương này đã phân tích cung và cầu trong một thị trường duy nhất. Mặc dù phần trình bày
của chúng ta tập trung vào thị trường kem, nhưng những bài học thu được ở đây cũng có thể
áp dụng cho hầu hết các thị trường khác. Mỗi khi đến cửa hàng mua một cái gì đó, bạn đóng
góp vào cầu về nó. Khi tìm việc làm, bạn đóng góp vào mức cung về dịch vụ lao động. Vì
cung và cầu là hiện tượng kinh tế rộng khắp như thế, nên mô hình cung cầu là một công cụ
phân tích mạnh mẽ. Chúng ta sẽ sử dụng mô hình này nhiều lần trong các chương sau.
Một trong Mười Nguyên lý của kinh tế học trình bày trong chương 1 là: thị trường thường là
cách tốt để tổ chức hoạt động kinh tế. Cho dù còn quá sớm để đánh giá xem các kết cục của
thị trường tốt hay xấu, song trong chương này chúng ta đã bắt đầu nhận thức được phương
thức vận hành của thị trường. Trong mọi hệ thống kinh tế, nguồn lực cần được phân bổ cho
các mục đích sử dụng khác nhau. Nền kinh tế thị trường điều khiển các lực lượng cung cầu để
đạt được mục tiêu này. Cung và cầu cùng nhau quyết định giá của nhiều hàng hóa và dịch vụ
khác nhau trong nền kinh tế; và đến lượt nó, giá cả lại là tín hiệu để định hướng sự phân bổ
các nguồn lực kinh tế.
Chẳng hạn chúng ta hãy xem việc phân bổ đất đai ở bãi biển. Vì đất đai có hạn, nên không
phải ai cũng được thưởng thức thú vui xa xỉ là sống trên bãi biển. Ai sẽ nhận được nguồn lực
này? Câu trả lời là: ai sẵn sàng và có khả năng trả giá cho nó. Giá của đất đai ở bãi biển điều
chỉnh cho đến khi lượng cầu về đất đai đúng bằng lượng cung. Vì vậy, trong nền kinh tế thị
trường, giá cả là cơ chế phân phối các nguồn lực khan hiếm.
Tương tự, giá cả quyết định ai sản xuất hàng hóa nào và sản xuất bao nhiêu. Chẳng hạn
chúng ta hãy xem xét công việc trồng trọt. Vì chúng ta cần thức ăn để sống và vấn đề quan
trọng là phải có một số người trồng trọt. Cái gì quyết định ai là trồng trọt và ai không? Trong
xã hội tự do, không có cơ quan chính phủ nào đưa ra quyết định này và đảm bảo một lượng
cung thực phẩm phù hợp. Thay vào đó, việc phân bổ lao động cho các nông trại được tiến
hành trên cơ sở các quyết định của hàng triệu người về việc làm. Hệ thống phi tập trung này
hoạt động tốt là vì quyết định của mọi người phụ thuộc vào giá cả. Giá thực phẩm và tiền
TÓM TẮT
○ Các nhà kinh tế sử dụng mô hình cung cầu để phân tích các thị trường cạnh tranh. Trong
thị trường cạnh tranh có nhiều người bán và người mua, mỗi người chỉ có ảnh hưởng rất
nhỏ hoặc không có ảnh hưởng đối với giá thị trường.
○ Đường cầu cho biết lượng cầu về một hàng hóa phụ thuộc vào giá cả như thế nào. Theo
luật cầu thì khi giá của một hàng hóa giảm, lượng cầu về nó sẽ tăng. Bởi vậy, đường cầu
dốc xuống.
○ Ngoài giá cả, các yếu tố khác quyết định lượng cầu bao gồm thu nhập, thị hiếu, kỳ vọng
và giá của các hàng hóa thay thế hoặc bổ sung. Nếu một trong các yếu tố này thay đổi,
đường cầu sẽ dịch chuyển.
○ Đường cung cho biết lượng cung về một hàng hóa phụ thuộc vào giá cả như thế nào.
Theo luật cung thì khi giá của một hàng hóa tăng, lượng cung về nó sẽ tăng. Bởi vậy,
đường cung dốc lên.
○ Ngoài giá cả, các yếu tố khác quyết định lượng cung bao gồm giá các đầu vào, công nghệ
và kỳ vọng. Nếu một trong các yếu tố này thay đổi, đường cung sẽ dịch chuyển.
○ Giao điểm của đường cung và đường cầu quyết định trạng thái cân bằng của thị trường.
Tại mức giá cân bằng, lượng cung bằng lượng cầu.
○ Hành vi của người mua và người bán đương nhiên thúc đẩy thị trường thay đổi theo
hướng tiến tới trạng thái cân bằng. Khi giá thị trường nằm trên giá cân bằng, sẽ xuất
hiện sự thặng dư hàng hóa và điều này làm cho giá thị trường giảm. Khi giá thị trường
nằm dưới giá cân bằng, sẽ xuất hiện sự thiếu hụt hàng hóa và điều này làm cho giá thị
trường tăng.
○ Để phân tích xem một biến cố tác động tới thị trường như thế nào, chúng ta sử dụng đồ
thị cung cầu để nghiên cứu xem biến cố đó tác động tới giá và lượng cân bằng như thế
nào. Trước hết chúng ta xét xem biến cố làm dịch chuyển đường cung hay đường cầu.
Thứ hai, chúng ta xét xem đường đó dịch chuyển theo hướng nào. Thứ ba, chúng ta so
sánh trạng thái cân bằng mới với trạng thái cân bằng cũ.
○ Trong nền kinh tế thị trường, giá cả là tín hiệu chỉ đạo các quyết định kinh tế và qua đó
phân bổ các nguồn lực khan hiếm. Đối với mọi hàng hóa trong nền kinh tế, giá cả đều
đảm bảo rằng cung và cầu cân bằng nhau. Khi đó giá cân bằng quyết định người mua sẽ
mua bao nhiêu hàng hóa và người bán sẽ bán bao nhiêu hàng hóa.