BỘ XÂY DỰNG

VIỆN VẬT LIỆU XÂY DỰNG

Địa chỉ: 235 Nguyễn Trãi, Q. Thanh Xuân, TP. Hà Nội
Tel : 04. 38581111 Fax : 04. 38581112
Email : vienvlxd@vibm.vn Website : www.vibm.vn

BÁO CÁO CHUYÊN ĐỀ

NỘI DUNG 8: XỬ LÝ, GIA CÔNG SẢN XUẤT 200 TẤN CỐT LIỆU
TỪ XỈ GANG, XỈ THÉP ĐỂ ỨNG DỤNG CHO SẢN XUẤT BÊ TÔNG

NỘI DUNG 9: ỨNG DỤNG SẢN XUẤT THỬ 100M3 BÊ TÔNG SỬ

DỤNG CỐT LIỆU XỈ LÒ CAO, XỈ THÉP LÀM CẤU KIỆN BÊ TÔNG

NHIỆM VỤ
“Nghiên cứu sử dụng xỉ luyện gang và xỉ luyện thép
làm cốt liệu cho bê tông xi măng”

Mã số: RD 78-18

Hà Nội – 2019

0
 BỘ XÂY DỰNG
VIỆN VẬT LIỆU XÂY DỰNG
************

BÁO CÁO CHUYÊN ĐỀ

NỘI DUNG 8: XỬ LÝ, GIA CÔNG SẢN XUẤT 200 TẤN CỐT LIỆU
TỪ XỈ GANG, XỈ THÉP ĐỂ ỨNG DỤNG CHO SẢN XUẤT BÊ TÔNG

NỘI DUNG 9: ỨNG DỤNG SẢN XUẤT THỬ 100M3 BÊ TÔNG SỬ

DỤNG CỐT LIỆU XỈ LÒ CAO, XỈ THÉP LÀM CẤU KIỆN BÊ TÔNG

NHIỆM VỤ
“Nghiên cứu sử dụng xỉ luyện gang và xỉ luyện thép
làm cốt liệu cho bê tông xi măng”

Mã số: RD 78-18

Chủ nhiệm đề tài: ThS. Nguyễn Văn Đoàn

Trung tâm XM&BT: ThS. Lê Việt Hùng
Phòng KHKT&HTQT: TS. Vũ Văn Dũng

Người thực hiện Chữ ký

ThS. Nguyễn Văn Đoàn

ThS. Phan Văn Quỳnh

KS. Phạm Hữu Thiên

KS. Phạm Văn Tuân

KS. Lê Thị Tường Vi

KS. Nguyễn Thị Mai

1
 XỬ LÝ, GIA CÔNG SẢN XUẤT 200 TẤN CỐT LIỆU TỪ
XỈ GANG, XỈ THÉP ĐỂ ỨNG DỤNG CHO SẢN XUẤT BÊ TÔNG

I. Lập phương án gia công sản xuất cốt liệu từ xỉ thép

1. Nguyên liệu sử dụng
Qua khảo sát các nhà máy sản xuất gang thép ở nước ta cho thấy, tại các
nhà máy sản xuất gang, xỉ gang nóng chẩy đều được xử lý qua thiết bị làm lạnh
bằng hơi nước áp lực cao thu hồi được xỉ hạt lò cao, loại xỉ này có hoạt tính thuỷ
lực tốt nên được sử dụng làm phụ gia khoáng cho sản xuất xi măng và bê tông,
không dùng làm cốt liệu cho bê tông nên không cần gia công xử lý làm cốt liệu
cho bê tông.
Xỉ thép có hoạt tính thuỷ lực không tốt nên không sử dụng làm phụ gia
khoáng cho sản xuất xi măng và bê tông. Xỉ thép có độ đặc chắc cao, độ cứng,
độ chịu mài mòn lớn nên thường được sử dụng làm vật liệu san lấp, vật liệu cho
đường giao thông và cốt liệu cho bê tông.
Để gia công xử lý xỉ thép làm cốt liệu cho bê tông, đề tài lựa chọn xỉ thép
của Công ty cổ phần gang thép Hưng Nghiệp Formosa Hà Tĩnh để gia công sản
xuất 200 tấn cốt liệu xỉ thép phục vụ cho nghiên cứu và sản xuất thử nghiệm bê
tông cốt liệu xỉ thép. Đây là nhà máy sản xuất thép lớn nhất cả nước hiện nay
với công suất giai đoạn 1 là 7,5 triệu tấn thép/năm, lượng xỉ thép phát thải hàng
năm rất lớn, khoảng 900.000 tấn/năm, giai đoạn 2 sẽ đầu tư nâng công suất lên
15 triệu tấn thép/năm nên lượng xỉ thép thải ra sẽ ngày càng lớn, cần nghiên cứu
sử dụng làm vật liệu xây dựng nói chung và cốt liệu cho bê tông nói riêng.
Xỉ thép Formosa sau khi được xử lý trong hầm ủ ẩm để ổn định thành
phần hoá học sẽ được vận chuyển ra khu vực xử lý tách sắt còn lẫn trong xỉ,
kích thước xỉ sau khi tách sắt có đường kính Dmax khoảng 40 mm, sau đó sẽ
được vận chuyển ra bãi thải xỉ của nhà máy. Loại xỉ này không đạt yêu cầu để
làm cốt liệu cho sản xuất bê tông nên phải tiếp tục qua dây chuyền nghiền sàng
phân loại cỡ hạt mới đảm bảo yêu cầu làm cốt liệu cho sản xuất bê tông. Do
Công ty thép Formosa Hà Tĩnh không đầu tư dây chuyền nghiền sàng xỉ thép
làm cốt liệu cho bê tông nên đề tài phải vận chuyển xỉ thép đến cơ sở gia công
chế biến phù hợp để sản xuất xỉ thép làm cốt liệu cho bê tông.
Các công đoạn xử lý xỉ thép tại Công ty cổ phần thép Formosa Hà Tĩnh
được thể hiện trong hình 1
2
 Xỉ thép nóng chẩy sau khi ra lò Khu vực hầm ủ ẩm xử lý xỉ thép

Xỉ thép nóng chẩy được đưa vào hẩm ủ ẩm thành từng lớp,
được đánh tơi và phun nước

Xỉ thép sau khi lấy ra khỏi hầm ủ ẩm Sau khi được xử lý tách sắt, xỉ thép được
được đưa về khu xử lý tách sắt vận chuyển ra bãi chứa xỉ tại nhà máy

Hình 1: Xử lý xỉ thép tại Công ty cổ phần gang thép Formosa

3
2. Lựa chọn cơ sở gia công xử lý xỉ thép làm cốt liệu bê tông
Để sử dụng làm cốt liệu cho bê tông xi măng, xỉ thép cần được gia công
xử lý đảm bảo các chỉ tiêu cơ lý và thành phần cấp phối hạt theo yêu cầu tiêu
chuẩn quy định.
Xỉ thép có thể sử dụng làm cốt liệu lớn (tương tự đá dăm) và cốt liệu nhỏ
(tương tự cát nghiền từ đá) dùng cho bê tông nên về nguyên tắc có thể gia công
nghiền sàng trên các dây chuyền sản xuất đá dăm và cát nghiền.
Tuy nhiên, do xỉ thép có độ cứng cao, trong xỉ vẫn còn lẫn sắt nên không
thể sử dụng các dây chuyền nghiền sàng đá dăm để nghiền xỉ thép do độ cứng
của đá thấp hơn rất nhiều so với xỉ thép, trong xỉ thép có lẫn sắt nên các thiết bị
nghiền này không phù hợp để nghiền xỉ thép.
Qua khảo sát tại khu vực Miền Bắc, hiện chỉ có duy nhất Công ty cổ phần
Thành Đại Phú Mỹ Hải Phòng có địa chỉ tại Lô CN02, Khu Công nghiệp Nam
Cầu Kiền, Huyện Thủy Nguyên, Thành Phố Hải Phòng là cơ sở xử lý, gia công
chế biến xỉ thép cho các nhà máy thép tại khu vực Hải Dương, Hải Phòng. Công
ty có dây chuyền công nghệ thiết bị phù hợp để gia công chế biến xỉ thép làm
cốt liệu cho sản xuất bê tông.
- Công suất xử lý: 2000 tấn xỉ thép/ngày.
- Sản phẩm sau xử lý:
+ Cỡ hạt < 5mm: Làm phụ gia khoáng cho sản xuất xi măng (70%)
+ Cỡ hạt < 40mm: Làm nguyên liệu thay quặng sắt cho sản xuất clanhke
xi măng (30%).
- Hiện công ty đã đầu tư dây chuyền nghiền sàng để gia công chế biến xỉ
thép làm vật liệu san lấp và cốt liệu cho bê tông.
3. Quy trình gia công xỉ thép làm cốt liệu bê tông
Xỉ thép sau khi được tập kết và ủ, được làm nhỏ sơ bộ bằng máy đập, sau
đó được tiến hành loại bỏ kim loại trong xỉ bằng cách tách từ tính. Tiếp theo vật
liệu lại tiếp tục được được đập nhỏ để đạt kích thước cốt liệu lớn và được khử
kim loại lần cuối để đảm bảo không ảnh hưởng đến tính chất bê tông sau này.
Sau đó tiến hành sàng phân loại xỉ, nếu xỉ đạt yêu cầu về thành phần hạt theo
quy định thì được sử dụng như là cốt liệu lớn trong bê tông, nếu không đạt sẽ
được sử dụng làm vật liệu san lấp hoặc vật liệu rải đường. Quá trình gia công xỉ
thép làm cốt liệu nhỏ thì phải thêm công đoạn nữa là nghiền nhỏ xỉ thép đã đạt
4
yêu cầu làm cốt liệu lớn, sau đó sàng phân loại nếu đạt về yêu cầu về thành phần
hạt theo quy định thì được sử dụng như là cốt liệu nhỏ trong bê tông.
Sơ đồ dây chuyền công nghệ gia công xỉ thép làm cốt liệu bê tông được
trình bày trong hình 2.

Xỉ thép vận chuyển từ

nhà máy

Bãi tập kết xỉ, ủ

Máy kẹp hàm

Thiết bị từ tính Loại bỏ kim loại

Máy nghiền trục lăn

Thiết bị từ tính
Loại bỏ kim
loại

Sàng phân loại Loại bỏ kim loại

thành phần hạt

Cốt liệu lớn Vật liệu rải Vật liệu

bê tông đường san lấp

Máy nghiền Sàng phân loại Cốt liệu nhỏ

côn thành phần hạt bê tông

Hình 2: Sơ đồ dây chuyền gia công xỉ thép làm cốt liệu tại nhà máy
* Mô tả các công đoạn của dây chuyền gia công cốt liệu xỉ thép:
- Công đoạn chuẩn bị nguyên liệu:
Xỉ thép sau khi được vận chuyển từ nhà máy về được đổ tập kết tại bãi
chứa của nhà máy xử lý. Tại đây, xỉ thép được đập nhỏ sơ bộ bằng máy gầu xúc
đến kích thước khoảng 400 – 600mm.

5
 - Công đoạn gia công xỉ thép làm cốt liệu lớn:
+ Kẹp hàm và tách sắt lần 1:
Xỉ thép từ bãi chứa được máy xúc đổ vào máy kẹp hàm lần một để kẹp
nhỏ các cục xỉ thép, đầu ra của máy kẹp hàm lần 1 có kích thước Dmax =
100mm. Sau đó xi thép được vận chuyển bằng băng tải đi qua thiết bị hút sắt từ
tính lần 1 để hút các cục sắt có trong xỉ thép.
+ Máy nghiền trục lăn và tách sắt lần 2:
Xỉ thép có kích thước Dmax = 100mm tiếp tục được vận chuyển bằng
băng tải đến máy nghiền trục lăn lần 2. Tại đây xỉ thép được nghiền đến cỡ hạt
đạt yêu cầu của cốt liệu lớn. Tuỳ theo yêu cầu sử dụng, xỉ thép được nghiền đến
cỡ hạt có Dmax = 40mm hoặc 20mm. Kích thước hạt cốt liệu được điều chỉnh
bằng cách điều chỉnh khoảng cách giữa hai má kẹp hàm. Sau đó xỉ thép được
vận chuyển bằng băng tải đi qua thiết bị tách sắt lần 2, qua công đoạn này hầu
hết các cục sắt có lẫn trong xỉ được thu hồi sử dụng cho tái sản xuất thép, sau đó
xỉ thép được vận chuyển đến thiết bị sàng phân loại cỡ hạt.
+ Sàng phân loại cốt liệu lớn:
Xỉ thép sau khi kẹp hàm lần 2 đến kích thước đạt yêu cầu sẽ được được
chuyển đến máy sàng phân loại cỡ hạt. Nếu yêu cầu cỡ hạt cốt liệu lớn là Dmax
= 40mm (tương đương cấp phối đá dăm 20x40mm) thì sẽ sử dụng hai bộ sàng
có kích thước lỗ sàng 40 và 20mm, nếu cỡ hạt yêu cầu là Dmax = 20mm (tương
đương cấp phối đá dăm 5x20mm) thì sẽ sử dụng hai bộ sàng có kích thước lỗ
sàng là 20 và 5mm. Xỉ thép sau khi qua thiết bị sàng phân loại đến cỡ hạt đạt
yêu cầu làm cốt liệu lớn được vận chuyển đến bãi chứa sản phẩm.
Lượng xỉ thép không đạt yêu cầu được vận chuyển ra bãi chứa để sử dụng
làm vật liệu cho đường giao thông và vật liệu san lấp.
- Công đoạn gia công xỉ thép làm cốt liệu nhỏ:
Khi có yêu cầu dùng xỉ thép làm cốt liệu nhỏ, xỉ thép sau khi qua công
đoạn kẹp hàm và tách sắt lần 2 tiếp tục được vận chuyển đến máy nghiền côn để
nghiền xỉ thành cốt liệu nhỏ. Sau đó xỉ thép tiếp tục được vận chuyển đến thiết
bị sàng phân loại cỡ hạt. Tại đây sẽ sử dụng bộ sàng có kích thước lỗ sàng 5mm
để loại bỏ các hạt lớn hơn 5mm, phần dưới sàng là cát nghiền được vận chuyển
ra bãi chứa sản phẩm.

6
 Một số hình ảnh sản xuất cốt liệu xỉ thép cho bê tông tại Công ty cổ phần
Thành Đại Phú Mỹ Hải Phòng được trình bày trong hình 3.

Công ty cổ phần Thành Đại Phú Mỹ Hải Phòng

Bãi chứa xỉ thép Máy kẹp hàm

Máy nghiền trục lăn

7
 Thiết bị tắt sắt từ tính

Maý nghiền cát Đầu ra sản phẩm cốt liệu xỉ thép

Cốt liệu lớn xỉ thép Cốt liệu nhỏ xỉ thép

Hình 3. Gia công sản xuất cốt liệu xỉ thép tại Công ty

8
3. Yêu cầu chất lượng cốt liệu xỉ thép cần gia công sản xuất
Xỉ thép được gia công xử lý để làm cốt liệu lớn và cốt liệu nhỏ cho sản
xuất bê tông. Quá trình gia công xỉ thép cần đáp ứng yêu cầu quy định về thành
phần cỡ hạt theo tiêu chuẩn quy định.
3.1. Yêu cầu thành phần cỡ hạt của cốt liệu lớn
Thành phần cỡ hạt của cốt liệu lớn phải yêu cầu theo tiêu chuẩn TCVN
7570:2006 Cốt liệu cho bê tông và vữa – Yêu cầu kỹ thuật.
Thành phần cấp phối hạt cốt liệu lớn quy định trong bảng 1:
Bảng 1 - Thành phần hạt của cốt liệu lớn

Kích thước lỗ sàng, Lượng sót tích luỹ trên sàng, % khối lượng
mm Cỡ hạt 5-20 Cỡ hạt 5-40
40 0 0 đến 10
20 0 đến 10 40 đến 70
10 40 đến 70 …
5 90 đến 100 90 đến 100

3.2. Yêu cầu thành phần cỡ hạt của cốt liệu nhỏ
Thành phần cỡ hạt của cốt liệu nhỏ phải yêu cầu theo tiêu chuẩn TCVN
9502:2012 Cát nghiền dùng cho bê tông và vữa.
Thành phần cấp phối hạt cốt liệu nhỏ quy định trong bảng 2:
Bảng 2 - Thành phần hạt của cốt liệu nhỏ
Lượng sót tích lũy trên sàng, % theo khối lượng
Kích thước lỗ sàng
Cát thô Cát mịn
2,5 mm Từ 0 đến 25 0
1,25 mm Từ 15 đến 50 Từ 0 đến 15
630 m Từ 35 đến 70 Từ 5 đến 35
315 m Từ 65 đến 90 Từ 10 đến 65
140 m Từ 80 đến 95 Từ 65 đến 85
<140 m 5 đến 20 15 đến 35

9
II. Tổ chức gia công sản xuất cốt liệu xỉ thép
Trên cơ sở phương án sản xuất nêu trên, nhóm đề tài đã phối hợp với
Công ty Thành Đại Phú Mỹ Hải phòng tổ chức sản xuất 200 tấn cốt liệu từ xỉ
thép.
Trong quá trình sản xuất cán bộ kỹ thuật của nhóm đề tài đã hướng dẫn,
chỉ đạo kỹ thuật trong quá trình sản xuất, lấy mẫu kiểm tra chất lượng.
Kết quả thí nghiệm chưa đạt yêu cầu sẽ điều chỉnh các thông số kỹ thuật
của thiết bị để sản phẩm đạt yêu cầu về thành phần cấp phối hạt.
1. Tính chất xỉ thép làm cốt liệu bê tông
Vật liệu xỉ thép sau khi được gia công làm cốt liệu được tiến hành các thí
nghiệm như cốt liệu thông thường (cát tự nhiên, đá dăm) theo quy định tại
TCVN 7570:2006 và TCVN 9502:2012.
Xỉ thép sử dụng để gia công thành cốt liệu lớn và nhỏ cho bê tông có tính
chất cơ lý như sau:
Bảng 3: Tính chất cơ lý của xỉ thép làm cốt liệu bê tông
Xỉ thép làm Xỉ thép làm
Các chỉ tiêu
cốt liệu lớn cốt liệu nhỏ
Khối lượng riêng, g/cm3 3.67 3.65
Khối lượng thể tích,
3.47 3.43
g/cm3
Độ hút nước, % 2.01 2.10
Khối lượng thể tích xốp,
1670 1750
kg/m3
Cát thô theo
Thành phần hạt yêu cầu Dmax 20mm
TCVN 9502
Nén dập xi lanh 7.5 -
Hao mòn Los Angeles,
16 -
%
Thành phần hoá học của xỉ thép sử dụng trong sản xuất thử như quy định
trong bảng 4.

10
 Bảng 4: Thành phần hóa của xỉ thép

Thành phần hóa Hàm lượng %

MKN -
SiO2 16.8
CaO 24.45
Al2O3 4.25
Fe2O3 30.19
MgO 7.05
SO3 -
B
K2O 0.21
Na2O -
D

TiO2 E
0.42
MnO 5.4
P2O5 0.9
CaOtd
IJ
K 1.2
Cl- -
S2- -

So với cốt liệu từ cát và đá tự nhiên, cốt liệu từ xỉ thép có một số điểm
khác biệt như trong bảng 5.
Bảng 5: Một số khác biệt giữa cốt liệu xỉ thép so với cốt liệu tự nhiên

Xỉ thép làm Xỉ thép làm

Các tính chất
cốt liệu lớn cốt liệu nhỏ
Mô tả chung Xỉ thép có màu đen, xám, bề mặt nhẵn, có ánh kim.
Thành phần hạt Dmax 20mm Cát thô theo TCVN
9502:2012
Khối lượng thể tích Khối lượng thể tích là Khối lượng thể tích là
3.47 g/cm3 cao hơn hẳn 3.43 g/cm3 cao hẳn so
so với đá dăm tự nhiên với cát tự nhiên và cát
11
 Xỉ thép làm Xỉ thép làm
Các tính chất
cốt liệu lớn cốt liệu nhỏ
nhân tạo
Độ hút nước Độ hút nước là 2.01% Độ hút nước là 2.1%
cao hơn hẳn với đá dăm tương tự như với cát tự
tự nhiên nhiên
Tính chất cơ học Cường độ, khả năng
chịu va đập và đặc biệt
tính chống mài mòn, ma
sát cao, tốt hơn so với
cốt liệu tự nhiên
Modul độ lớn Lớn hơn nhiều so với
modul của cát tự nhiên
dùng cho bê tông
Thành phần hóa Do cùng nguồn gốc nên thành phần hóa là gần
giống nhau. Thanh phần hóa của xỉ thép chủ yếu là
oxit Silic Si02, oxit sắt Fe203, oxit magie MgO,
oxit nhôm Al203 và oxit canxi Al203.

2. Kết quả kiểm tra chất lượng cốt liệu xỉ thép

Trong quá trình gia công sản xuất cốt liệu xỉ thép dùng cho chế tạo bê
tông, nhóm đề tài liên tục lấy mẫu thí nghiệm để kiểm tra thành phần cấp phối
cỡ hạt theo tiêu chuẩn quy định.
Các mẫu cốt liệu lớn và cốt liệu nhỏ từ xỉ thép được lấy 06 mẫu trong 8 ca
sản xuất để đánh giá chất lượng. Kết quả thí nghiệm các thành phần cấp phối hạt
của các mẫu cốt liệu xỉ thép được trình bày trong bảng 6, bảng 7.
Bảng 6 – Kết quả thành phần hạt của cốt liệu lớn

Kích thước Lượng sót tích luỹ trên sàng, % KL Yêu cầu theo
lỗ sàng, mm M1 M2 M3 TCVN 7570

40 0 0 0 0
20 8,2 5,6 9,4 0 đến 10
10 48,6 59,3 62,5 40 đến 70

12
 Kích thước Lượng sót tích luỹ trên sàng, % KL Yêu cầu theo
lỗ sàng, mm M1 M2 M3 TCVN 7570

40 0 0 0 0
5 95,8 97,2 92,6 90 đến 100

Bảng 7 – Kết quả thành phần hạt của cốt liệu nhỏ

Kích thước Lượng sót tích luỹ trên sàng, % KL Yêu cầu theo
lỗ sàng, mm M1 M2 M3 TCVN 9502

2,5 mm 15.5 18.0 23.6 Từ 0 đến 25

1,25 mm 43.2 38.2 41.8 Từ 15 đến 50
630 m 73.2 66.5 67.3 Từ 35 đến 70
315 m 88.3 83.2 86.1 Từ 65 đến 90
140 m 92.6 93.8 94.5 Từ 80 đến 95
<140 m 2.4 1.2 5.5 5 đến 20
Mô đun 3.18 3.05 3.76 2.0 – 3,3

KẾT LUẬN
- Dây chuyền thiết bị gia công sản xuất của Công ty Thành Đại Phú Mỹ
Hải Phòng phù hợp để gia công sản xuất cốt liệu lớn và cốt liệu nhỏ từ xỉ thép.
- Đề tài đã phối hợp với Công ty sản xuất được hơn 200 tấn cốt liệu lớn và
cốt liệu nhỏ từ xỉ thép phục vụ cho công tác nghiên cứu thử nghiệm bê tông cốt
liệu xỉ thép.
- Chất lượng các mẫu cốt liệu lớn và cốt liệu nhỏ được gia công sản xuất
từ xỉ thép đạt yêu cầu theo tiêu chuẩn quy định, có thể sử dụng cho sản xuất bê
tông xi măng.
- Có thể sử dụng xỉ thép gia công làm cốt liệu lớn và cốt liệu nhỏ để thay
thế cốt liệu tự nhiên dùng cho chế tạo bê tông. Quá trình gia công xử lý tạo ra
sản phẩm xỉ cốt liệu có thành phần hạt tương tự như cốt liệu tự nhiên và phù hợp
với yêu cầu được quy định trong TCVN 7570:2006 và TCVN 9502:2012.
- Một số chỉ tiêu như như độ hút nước, khối lượng thể tích, modul độ lớn
có giá trị cao hơn hoặc thấp hơn so với cốt liệu thông thường nhưng có thể hoàn
13
toàn điều chỉnh ở trong các thiết kế về bê tông để đưa ra được sản phẩm bê tông
đáp ứng theo yêu cầu đặt ra.

14