See discussions, stats, and author profiles for this publication at: https://www.researchgate.

net/publication/283784615

Διαδικτυακός Εθισμός: Μια προσπάθεια εννοιολογικής προσέγγισης του όρου

Conference Paper · November 2015

CITATIONS READS
0 1,472

2 authors, including:

Gregory Davrazos
University of Patras
25 PUBLICATIONS   128 CITATIONS   

SEE PROFILE

Some of the authors of this publication are also working on these related projects:

Project Karathoedori View project

Forgiveness Education View project

All content following this page was uploaded by Gregory Davrazos on 14 November 2015.

The user has requested enhancement of the downloaded file.

 3013

Διαδικτυακός Εθισμός: Μια προσπάθεια εννοιολογικής προσέγγισης του όρου

Διαμαντοπούλου Αλεξάνδρα Δαβράζος Γρηγόριος

Εκπαιδευτικός Π.Ε.05 Εκπαιδευτικός Π.Ε.19
Υποψ. Διδάκτορας στο Τ.Ε.Ε.Α.Π.Η. του gregory.davrazos@gmail.com
Πανεπιστημίου Πατρών
alexadiama@gmail.com

Περίληψη

Η χρήση του Διαδικτύου έχει επεκταθεί σε όλους τους τομείς της σύγχρονης ζωής.
Ωστόσο, χωρίς να αμφισβητούνται οι θετικές πλευρές του, η ολοένα αυξανόμενη ενα-
σχόληση με το Διαδίκτυο εγκυμονεί κινδύνους και ιδιαίτερα όταν πρόκειται για ανηλί-
κους. Σ’ όλες τις αναπτυγμένες κοινωνίες γίνεται σήμερα λόγος για προστασία των
ανηλίκων από το επιβλαβές περιεχόμενο του Διαδικτύου. Οι ειδικοί μιλούν για προ-
βληματική χρήση του Διαδικτύου σε βαθμό εξάρτησης (Widyanto & McMurran, 2004·
Recupero, 2008). Προκύπτει λοιπόν το ερώτημα κατά πόσο μπορούμε σήμερα να μι-
λάμε για «εθισμό στο Διαδίκτυο». Η παρούσα εργασία αποτελεί μια προσπάθεια εν-
νοιολογικής αποσαφήνισης του διαδικτυακού εθισμού. Γίνεται επίσης παρουσίαση των
χρηστών του Διαδικτύου και των χαρακτηριστικών τους τόσο στην Ελλάδα όσο και
στο εξωτερικό.

Λέξεις - Κλειδιά: διαδίκτυο, εθισμός, εξάρτηση, Ελλάδα, εξωτερικό.

Εισαγωγή

Ο εθισμός στο Διαδίκτυο αποτελεί μια νέα μορφή εξάρτησης που δεν έχει ακόμη οριο-
θετηθεί με ακρίβεια, καθώς οι ερευνητές δεν φαίνεται να συμφωνούν στη διατύπωση
ενός κοινά αποδεκτού ορισμού. Μάλιστα, ορισμένοι ψυχολόγοι διαφωνούν με τη
χρήση του όρου «εθισμός» όταν πρόκειται για το Διαδίκτυο γιατί θεωρούν ότι ο όρος
αυτός πρέπει να χρησιμοποιείται μόνο για τις χημικές ουσίες που δημιουργούν εξάρ-
τηση (Davis, 2001· Chou, Condron & Belland, 2005· Σιώμος & Αγγελόπουλος, 2008·
Siomos et al., 2008· Σιώμος et al., 2009· Christakis, 2010· Σφακιανάκης, Σιώμος &
Φλώρος, 2012).

Στην προσπάθεια οριοθέτησης της έννοιας του εθισμού στο Διαδίκτυο, συναντά κανείς
μία πληθώρα όρων που καθιστούν ακόμη δυσκολότερη την εννοιολογική αποσαφήνισή
της. Ειδικότερα, ο εθισμός στο Διαδίκτυο αποδίδεται στη βιβλιογραφία με τους παρα-
κάτω όρους: “Internet Addiction Disorder” (Διαταραχή Εθισμού στο Διαδίκτυο),
“Pathological Internet Use” (Παθολογική Χρήση του Διαδικτύου), “Problematic Inter-
net Use” (Προβληματική Χρήση του Διαδικτύου), “Excessive Internet Use” (Υπερβο-
λική Χρήση του Διαδικτύου), “Compulsive Internet Use” (Καταναγκαστική Χρήση του
Διαδικτύου), “Cyberspace Addiction” (Εθισμός στον Κυβερνοχώρο), “On-line Addic-
tion” (Εθισμός Σύνδεσης στο Διαδίκτυο), “Net Addiction” (Εθισμός στο Διαδίκτυο),
“Internet Addicted Disorder” (Διαταραχή Διαδικτυακού Εθισμού) και “High Internet

__________________________________________________________________________________________________________
ISBN: 978-960-99435-8-1 "Η εκπαίδευση στην εποχή των Τ.Π.Ε." Τα Πρακτικά του Συνεδρίου. Αθήνα, 7 & 8 Νοεμβρίου 2015
 3014

Dependency” (Υψηλή Εξάρτηση από το Διαδίκτυο) (Chou, Condron & Belland, 2005:
365· Morahan-Martin, 2008: 33· Johnson, 2009: 22· Acier & Kern, 2011: 983· Σφα-
κιανάκης, Σιώμος & Φλώρος, 2012: 39-40).

Εννοιολογική αποσαφήνιση

Ο Griffiths (1996) αναγνωρίζοντας σημάδια παθολογίας και εθισμού στην υπερβολική

χρήση του Διαδικτύου, την κατατάσσει στους «τεχνολογικούς εθισμούς», δηλαδή
στους μη χημικούς ή συμπεριφορικούς εθισμούς που περιλαμβάνουν την αλληλεπί-
δραση ανθρώπου – μηχανής. Η αλληλεπίδραση αυτή μπορεί να είναι είτε παθητική
(όπως συμβαίνει για παράδειγμα με τις ταινίες) είτε ενεργητική (μέσω των ηλεκτρονι-
κών παιχνιδιών) που παρακινούν και ενισχύουν τον εθισμό των παιχτών. Οι «τεχνολο-
γικοί εθισμοί» σύμφωνα με τον Griffiths (1996) αποτελούν υποκατηγορία των συμπε-
ριφορικών εθισμών και χαρακτηρίζονται από έξι κριτήρια όπως η ανησυχία, η αλλαγή
διάθεσης, η ανοχή, η απόσυρση, η σύγκρουση και η υποτροπή. Στα έξι κριτήρια του
Griffiths, η Young πρόσθεσε τρία ακόμη: την πρόοδο, την άρνηση και τη συνεχή χρήση
(Shapira, et al., 2003· Murali & George, 2007· Σιώμος & Αγγελόπουλος, 2008· Σιώμος
et al., 2009· Σφακιανάκης, Σιώμος & Φλώρος, 2012).

Ο όρος «Εθισμός στο Διαδίκτυο» αναφέρθηκε για πρώτη φορά το 1996 από τον Ivan
Goldberg, ψυχίατρο στη Νέα Υόρκη, ο οποίος χρησιμοποίησε κριτήρια του DSM-IV
που χρησιμοποιούνται για την περιγραφή του βαθμού παθολογίας στη χρήση χημικών
ουσιών (Morahan-Martin, 2008· Σιώμος & Αγγελόπουλος, 2008· Σιώμος et al., 2009·
Tao et al., 2010· Σφακιανάκης, Σιώμος & Φλώρος, 2012). Ωστόσο η K.S. Young, κα-
θηγήτρια Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Πίτσμπουργκ, ήταν η πρώτη που επισή-
μανε ότι πρόκειται για έναν ευρύ όρο που περιλαμβάνει ένα πλήθος συμπεριφορών και
προβλημάτων ελέγχου των παρορμήσεων. Για την απόδοση της Παθολογικής Χρήσης
του Διαδικτύου (PIU) χρησιμοποίησε τα κριτήρια που ισχύουν για τον προσδιορισμό
του παθολογικού παιχνιδιού (Young, 1996· Σιώμος & Αγγελόπουλος, 2008· Κορμάς
& Δάρα (επιμ.), 2011· Σφακιανάκης, Σιώμος & Φλώρος, 2012). Η Young διέκρινε τον
εθισμό στο Διαδίκτυο σε πέντε επιμέρους κατηγορίες: εθισμός στο διαδικτυακό σεξ,
εθισμός στις διαδικτυακές σχέσεις, καθαροί καταναγκασμοί, υπερβολική αναζήτηση
πληροφοριών και εθισμός στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές (Chou, Condron & Bel-
land, 2005· Murali & George, 2007· Κορμάς & Δάρα (επιμ.), 2011: 45· Σφακιανάκης,
Σιώμος & Φλώρος, 2012: 41).

Ο Davis (2001) διέκρινε δύο είδη παθολογικής χρήσης του Διαδικτύου, ενισχύοντας με
αυτό τον τρόπο τον ορισμό της Young. Ειδικότερα, διέκρινε α) την Συγκεκριμένη /
Ειδική Παθολογική Χρήση του Διαδικτύου (SPIU) και β) την Γενικευμένη Παθολογική
Χρήση (GPIU). Η πρώτη αναφέρεται σε αυτούς που χρησιμοποιούν το Διαδίκτυο για
την επιτέλεση συγκεκριμένων λειτουργιών, όπως εμπορικές συναλλαγές, δημοπρασίες,
τραπεζικές συναλλαγές, διακίνηση πορνογραφικού υλικού, ενώ η δεύτερη αναφέρεται
στη γενική και πολυδιάστατη χρήση του Διαδικτύου χωρίς να υπάρχει κάποιος προκα-
θορισμένος στόχος (Davis, 2001· Murali & George, 2007· Σιώμος & Αγγελόπουλος,

__________________________________________________________________________________________________________
ISBN: 978-960-99435-8-1 "Η εκπαίδευση στην εποχή των Τ.Π.Ε." Τα Πρακτικά του Συνεδρίου. Αθήνα, 7 & 8 Νοεμβρίου 2015
 3015

2008· Morahan-Martin, 2008· Johnson, 2009· Young, & Nabuco de Abreu (Ed.), 2011·
Σφακιανάκης, Σιώμος & Φλώρος, 2012).

Ερευνητές (Shapira et al., 2003· Hagedorn, & Young, 2011· Σφακιανάκης, Σιώμος &
Φλώρος, 2012) επιχείρησαν να διακρίνουν τη χρήση του Διαδικτύου σε κατηγορίες
ανάλογα με τη βαρύτητα χρήσης. Κατέληξαν λοιπόν στις εξής πέντε κατηγορίες: Τυ-
πική χρήση του Διαδικτύου, Προβληματική χρήση του Διαδικτύου, Κατάχρηση του
Διαδικτύου, Εξάρτηση από το Διαδίκτυο, Εθισμός στο Διαδίκτυο.

Στην παρούσα εργασία θα χρησιμοποιηθούν εναλλακτικά και με την ίδια σημασία οι

όροι: «εθισμός», «εξάρτηση», «παθολογική χρήση», «προβληματική χρήση» και «υ-
περβολική χρήση».

Οι χρήστες του Διαδικτύου στην Ελλάδα

Το Παρατηρητήριο για την Κοινωνία της Πληροφορίας το 2005 πραγματοποίησε έ-

ρευνα για τη μέτρηση των δεικτών eEurope 2005 αναφορικά με την ταυτότητα των
χρηστών Internet στην Ελλάδα. Η ανάλυση έγινε με βάση τέσσερα κριτήρια: α) το
φύλο, β) την ηλικία, γ) την εκπαίδευση και δ) την περιφέρεια. Τα αποτελέσματα της
παραπάνω έρευνας έδειξαν ότι οι Έλληνες χρήστες του Διαδικτύου ήταν άνδρες, νέοι,
υψηλού μορφωτικού επιπέδου και κάτοικοι αστικών κέντρων (Παρατηρητήριο για την
Κοινωνία της Πληροφορίας, 2006). Σε συνέχεια της ίδιας έρευνας το 2011 από το Πα-
ρατηρητήριο για την Κοινωνία της Πληροφορίας βρέθηκε ότι αυξήθηκε γενικά ο αριθ-
μός των χρηστών του Διαδικτύου πανελλαδικά. Όσον αφορά στον τόπο πρόσβασης στο
Διαδίκτυο ανά φύλο, το σπίτι και ο χώρος εργασίας αποτελούν τους πιο δημοφιλείς
τόπους πρόσβασης και για τα δύο φύλα.

Οι λόγοι για τους οποίους τα δύο φύλα χρησιμοποιούν το Διαδίκτυο, είναι κυρίως η
αναζήτηση πληροφοριών για προϊόντα και υπηρεσίες καθώς και η λήψη και η απο-
στολή ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Όταν όμως πρόκειται για χρήση του Διαδικτύου
για ψυχαγωγία, παιχνίδια, μουσική, παραγγελία αγαθών και υπηρεσιών καθώς και για
επικοινωνία με άλλους χρήστες του Διαδικτύου (chat rooms, messanging), τότε τα πο-
σοστά των ανδρών είναι μεγαλύτερα σε σχέση με τα αντίστοιχα των γυναικών. Τέλος,
αναφορικά με το τέταρτο κριτήριο, τα υψηλότερα ποσοστά χρήσης Η/Υ και πρόσβασης
στο Διαδίκτυο, παρατηρούνται στην Περιφέρεια Αττικής και στη συνέχεια, στις Περι-
φέρειες Δυτικής Μακεδονίας, Κεντρικής Μακεδονίας, Ιονίων Νήσων και Νοτίου Αι-
γαίου. Αντίστοιχα, τα χαμηλότερα ποσοστά σημειώνονται στην Περιφέρεια Πελοπον-
νήσου και, έπειτα, στις Περιφέρειες Βορείου Αιγαίου, Δυτικής Ελλάδας και Στερεάς
Ελλάδας (Παρατηρητήριο για την Κοινωνία της Πληροφορίας, 2006).

Αξίζει να σημειωθεί ότι οι εφαρμογές κοινωνικής δικτύωσης (social media): (YouTube,

Facebook, Twitter, LinkedIn, Google+, Hi5, MySpace) γνωρίζουν μεγάλη απήχηση με-
ταξύ των Ελλήνων χρηστών και ιδιαίτερα μεταξύ των νέων ηλικίας 13 – 24 ετών που
χρησιμοποιούν τα εργαλεία του Web 2.0 για να συμμετέχουν ενεργά στην παγκόσμια

__________________________________________________________________________________________________________
ISBN: 978-960-99435-8-1 "Η εκπαίδευση στην εποχή των Τ.Π.Ε." Τα Πρακτικά του Συνεδρίου. Αθήνα, 7 & 8 Νοεμβρίου 2015
 3016

online κοινότητα δημιουργώντας οι ίδιοι περιεχόμενο και επικοινωνώντας το μέσω

πλήθους εφαρμογών. Μέσα στα πλαίσια αυτά, τα παιδιά ηλικίας 8 – 15 ετών φαίνεται
να είναι ιδιαίτερα εξοικειωμένα με τη χρήση του Διαδικτύου, γεγονός που προκύπτει
κι από έρευνες (Acier & Kern, 2011). Μάλιστα, σύμφωνα με έρευνα του Παρατηρητη-
ρίου για την Κοινωνία της Πληροφορίας το 2008 πανελλαδικά, βρέθηκε ότι τα παιδιά
σημειώνουν διπλάσια ποσοστά χρήσης του Διαδικτύου σε σχέση με τους ενήλικες. Οι
μαθητές Γυμνασίου έχουν το προβάδισμα στη χρήση του Διαδικτύου συγκριτικά με
τους μαθητές του Δημοτικού, τα αγόρια προηγούνται λίγο έναντι των κοριτσιών, ενώ
τα παιδιά των μεγάλων αστικών κέντρων χρησιμοποιούν περισσότερο το Διαδίκτυο σε
σχέση με τα παιδιά των αγροτικών περιοχών (Siomos et al., 2008). Τα παιδιά και οι
έφηβοι «μπαίνουν» στο Διαδίκτυο κυρίως από το σπίτι αλλά και από το σχολείο. Κυ-
ρίως το χρησιμοποιούν για να παίξουν παιχνίδια, να κατεβάσουν φωτογραφίες αλλά
και για να αναζητήσουν πληροφορίες για τα μαθήματα. Ακόμη, χρησιμοποιούν πολύ
το e-mail τους ενώ ένας σημαντικός αριθμός παιδιών χρησιμοποιεί το Διαδίκτυο για να
ενημερωθεί, να ακούσει τραγούδια και να δει ταινίες. Σημαντική συμμετοχή παιδιών
και εφήβων παρατηρείται επίσης και στο Facebook, στα Chat Rooms, κτλ.

Οι χρήστες του Διαδικτύου στην Ευρώπη και παγκόσμια

Στην Ελλάδα συγκριτικά με τις άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης σημειώνονται τα
χαμηλότερα ποσοστά στη χρήση του Διαδικτύου τόσο στους άνδρες όσο και στις γυ-
ναίκες. Γενικότερα, θα λέγαμε ότι τα ποσοστά των ανδρών που χρησιμοποιούν το Δια-
δίκτυο είναι υψηλότερα συγκριτικά με τα αντίστοιχα των γυναικών σε όλες τις Ευρω-
παϊκές χώρες με εξαίρεση την Ιρλανδία και την Ουγγαρία. Με βάση το επίπεδο εκπαί-
δευσης, τα άτομα με υψηλό μορφωτικό επίπεδο σημειώνουν υψηλότερα ποσοστά στη
χρήση του Διαδικτύου συγκριτικά με τα άτομα χαμηλού μορφωτικού επιπέδου. Στην
Ελλάδα τα ποσοστά που σημειώνονται, είναι τα χαμηλότερα στην Ευρώπη. Με βάση
την επαγγελματική κατάσταση, συνολικά στις διάφορες Ευρωπαϊκές χώρες τα μεγαλύ-
τερα ποσοστά χρήσης του Διαδικτύου σημειώνουν οι φοιτητές και, έπειτα οι εργαζό-
μενοι. Και πάλι στην Ελλάδα σημειώνονται τα χαμηλότερα ποσοστά της Ευρώπης
(www.observatory.gr).

Πρόσφατες έρευνες (30 Ιουνίου 2012) έδειξαν ότι οι χρήστες του Διαδικτύου σε πα-
γκόσμιο επίπεδο αποτελούν το 34,3% του συνολικού πληθυσμού ενώ οι χρήστες του
Διαδικτύου στην Ευρώπη αποτελούν το 21,6% του παγκόσμιου πληθυσμού
(www.internetworldstats.com). Μάλιστα ο αριθμός τους παγκοσμίως αυξάνεται κατά
20 – 40% ετησίως. Υπολογίζεται ότι η μεγαλύτερη αύξηση χρηστών του Διαδικτύου
θα σημειωθεί σε χώρες όπως η Ινδία και η Κίνα (Σιώμος & Αγγελόπουλος, 2008· Mo-
rahan-Martin, 2008· Tao et al., 2010· Young, & Nabuco de Abreu (Ed.), 2011).

__________________________________________________________________________________________________________
ISBN: 978-960-99435-8-1 "Η εκπαίδευση στην εποχή των Τ.Π.Ε." Τα Πρακτικά του Συνεδρίου. Αθήνα, 7 & 8 Νοεμβρίου 2015
 3017

Ομάδες πιο επιρρεπείς στον εθισμό στο Διαδίκτυο

Οι χρήστες του Διαδικτύου δεν αποτελούν ένα ομοιογενές σύνολο. Αναφορικά με τα

χαρακτηριστικά των ατόμων που είναι πιο ευάλωτα στον εθισμό στο Διαδίκτυο, πρό-
κειται για νεαρά άτομα με υψηλό μορφωτικό επίπεδο που έχουν καλή σχέση με τους
υπολογιστές. Επίσης, κάποιες ομάδες είναι πιο επιρρεπείς από κάποιες άλλες στον εθι-
σμό στο Διαδίκτυο, όπως: οι άγαμοι, οι νέοι άντρες, οι φοιτητές, οι ομοφυλόφιλοι, οι
μεσήλικες γυναίκες και άτομα χαμηλού μορφωτικού επιπέδου. Ωστόσο τα αποτελέ-
σματα της μελέτης τους που αφορούν τη σχέση φύλου και χρήσης του Διαδικτύου κα-
θώς και μεσήλικων γυναικών και κινδύνου εθισμού τους στο Διαδίκτυο δεν συνάδουν
με τα πορίσματα άλλων ερευνών (Σιώμος & Αγγελόπουλος, 2008· Σφακιανάκης, Σιώ-
μος & Φλώρος, 2012). Όπως χαρακτηριστικά αναφέρουν οι Σιώμος & Αγγελόπουλος
(2008) και οι Siomos et al. (2008), η ηλικία και η μόρφωση αποτελούν παράγοντες που
δηλώνουν προδιάθεση για εξάρτηση από το Διαδίκτυο. Αντίθετα, δε συμβαίνει το ίδιο
με το φύλο και τη φυλή.

Η κλινική ψυχιατρική αναφέρει ότι οι εθισμένοι χρήστες του Διαδικτύου παρουσιάζουν

ένα ή συνδυασμό των παρακάτω: κατάθλιψη, διπολική διαταραχή, σεξουαλικό κατα-
ναγκασμό, μοναξιά και εσωστρέφεια. Η προβληματική χρήση του Διαδικτύου μπορεί
ακόμη να είναι σύμπτωμα άλλων διαταραχών, όπως ο παθολογικός τζόγος. Συχνά, οι
εξαρτημένοι χρήστες του Διαδικτύου το χρησιμοποιούν για να διοχετεύσουν αρνητικές
ψυχολογικές καταστάσεις που βιώνουν. Υποστηρίζεται ότι όσα άτομα συνδέουν το
Διαδίκτυο με συγκινήσεις, φιλία, ελευθερία και ανεξαρτησία ανήκουν στις ομάδες υ-
ψηλού κινδύνου. Η έλξη που ασκεί το Διαδίκτυο στα άτομα οφείλεται στο ότι τους
επιτρέπει να υπερβούν τους περιορισμούς της πραγματικότητας και να πειραματιστούν
με τη δημιουργία ενός εικονικού εαυτού τους που διαφέρει εξολοκλήρου από τον πραγ-
ματικό. Επισημαίνεται ότι η αυτοεκτίμηση αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για την
πρόγνωση του εθισμού στο Διαδίκτυο καθώς άτομα με χαμηλή αυτοεκτίμηση χρησι-
μοποιούν το Διαδίκτυο ως μέσο απόδρασης από την πραγματικότητα (Widyanto &
McMurran, 2004· Chou, Condron & Belland, 2005· Morahan-Martin, 2008· Σιώμος &
Αγγελόπουλος, 2008· Recupero, 2010· Σφακιανάκης, Σιώμος & Φλώρος, 2012).

Έχοντας ως κριτήριο την κοινωνικότητα και τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις, τα άτομα

που χρησιμοποιούν το Διαδίκτυο για να συνάψουν ιδιαίτερα στενές και εμπιστευτικές
σχέσεις σε ομάδες συζήτησης και ειδήσεων (newsgroups), σε δωμάτια γραπτής επικοι-
νωνίας (chat rooms) και σε «μπουντρούμια πολλαπλών χρηστών» (multi-user dungeons
- MUDs), έχουν περισσότερες πιθανότητες να εθιστούν (Σφακιανάκης, Σιώμος & Φλώ-
ρος, 2012).

Με κριτήριο την ηλικία των ατόμων που χρησιμοποιούν το Διαδίκτυο σε υπερβολικό

βαθμό, έρευνες έχουν δείξει ότι αυτοί είναι οι φοιτητές. Αυτό οφείλεται στο γεγονός
ότι οι φοιτητές είναι εξοικειωμένοι με το Διαδίκτυο από πολύ μικρή ηλικία και το χρη-
σιμοποιούν ευρέως όχι μόνο για τις ακαδημαϊκές τους δραστηριότητες αλλά και για τη
βελτίωση της κοινωνικής τους ζωής ως μέσο επικοινωνίας. Όταν μάλιστα οι φοιτητές

__________________________________________________________________________________________________________
ISBN: 978-960-99435-8-1 "Η εκπαίδευση στην εποχή των Τ.Π.Ε." Τα Πρακτικά του Συνεδρίου. Αθήνα, 7 & 8 Νοεμβρίου 2015
 3018

πάσχουν και από κάποια ψυχολογική διαταραχή, όπως κατάθλιψη, χαμηλή αυτοεκτί-
μηση, ντροπαλότητα και εξάρτηση, τότε ο κίνδυνος εθισμού τους στο Διαδίκτυο γίνε-
ται ακόμη μεγαλύτερος (Chou, Condron & Belland, 2005· Σιώμος & Αγγελόπουλος,
2008· Didelot, Hollingsworth & Buckenmeyer, 2012· Σφακιανάκης, Σιώμος & Φλώ-
ρος, 2012).

Αλλά και οι έφηβοι αποτελούν μια ομάδα που κινδυνεύει ιδιαίτερα να εθιστεί στο Δια-
δίκτυο, καθώς το χρησιμοποιούν όλο και περισσότερο για να επικοινωνήσουν με τους
φίλους τους και να παίξουν διάφορα ηλεκτρονικά παιχνίδια. Η ελκυστικότητα του Δια-
δικτύου και οι δυνατότητες που τους παρέχει, απορροφά τους εφήβους σε τέτοιο
βαθμό, ώστε να εμφανίζουν εθιστικές συμπεριφορές. Εντούτοις παρουσιάζεται μεγάλη
διαφοροποίηση στα ποσοστά των παιδιών και των εφήβων που υποφέρουν από Διαδι-
κτυακό εθισμό διεθνώς γιατί, στις έρευνες που διεξάγονται στις διάφορες χώρες σχε-
τικά με την ανίχνευση εξάρτησης από το Διαδίκτυο στους εφήβους, δεν χρησιμοποιού-
νται κοινά εργαλεία αξιολόγησης ούτε κοινή μεθοδολογία και δεν υπάρχουν κοινά η-
λικιακά δείγματα (Johnson, 2009· Hagedorn, & Young, 2011· Acier & Kern, 2011·
Κορμάς & Δάρα (επιμ.), 2011· Σφακιανάκης, Σιώμος & Φλώρος, 2012).

Στις περισσότερες περιπτώσεις εθισμού στο Διαδίκτυο παρατηρείται συννοσηρότητα,

που προϋπήρχε του εθισμού. Τα κυριότερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν όσοι είναι
εξαρτημένοι από το Διαδίκτυο είναι τα εξής: μοναξιά, κατάθλιψη, κοινωνική φοβία,
χαμηλή αυτοεκτίμηση, ανασφάλεια, διαταραχή ελέγχου των παρορμήσεων και διατα-
ραχή ελλειμματικής προσοχής. Ακόμη, ορισμένα άτομα εμφανίζουν υψηλές συχνότη-
τες άγχους, είναι χρήστες ουσιών, έχουν διπολική διαταραχή ή σχιζοειδή διαταραχή
της προσωπικότητας, είναι επιρρεπή σε αυτοκτονίες ή άλλες βίαιες πράξεις ή, τέλος,
έχουν κι άλλες εξαρτήσεις. Έρευνες έχουν δείξει ότι μία στις δύο περιπτώσεις εθισμού
υπάρχει συννοσηρότητα με άλλη ψυχική διαταραχή, ενώ μία στις τέσσερις περιπτώσεις
παρουσιάζει τριπλή συννοσηρότητα. Κατά κύριο λόγο, είναι τα αγόρια που εμφανίζουν
παθολογική χρήση του Διαδικτύου, ενώ στην πλειονότητα των ελληνικών περιπτώ-
σεων, ο εθισμός αφορά στα διαδικτυακά παιχνίδια (Murali & George, 2007· Recupero,
2008· Morahan-Martin, 2008· Christakis, 2010· Tao et al., 2010· Κορμάς & Δάρα (ε-
πιμ.), 2011· Σφακιανάκης, Σιώμος & Φλώρος, 2012).

Συμπεράσματα

Σύμφωνα με τον Watson (2005) ο εθισμός στο Διαδίκτυο αποτελεί τον εθισμό που ε-
ξαπλώνεται πιο γρήγορα αλλά και τον λιγότερο κατανοητό (Didelot, Hollingsworth &
Buckenmeyer, 2012). Η αύξηση της χρήσης του Διαδικτύου σε παγκόσμιο επίπεδο,
αυξάνει και την ανησυχία για την αύξηση της παθολογικής χρήσης του και ιδιαίτερα
από τα παιδιά και τους εφήβους (Morahan-Martin, 2008).

Για την αποτελεσματική αντιμετώπιση του φαινομένου του Διαδικτυακού εθισμού, εί-
ναι αναγκαία η βαθύτερη κατανόηση των παραγόντων που σχετίζονται με την παθολο-

__________________________________________________________________________________________________________
ISBN: 978-960-99435-8-1 "Η εκπαίδευση στην εποχή των Τ.Π.Ε." Τα Πρακτικά του Συνεδρίου. Αθήνα, 7 & 8 Νοεμβρίου 2015
 3019

γική χρήση του καθώς και ο τρόπος με τον οποίο τα ατομικά χαρακτηριστικά, η δυνα-
μική της οικογένειας, οι ψυχοκοινωνικοί παράγοντες και οι επικοινωνιακές δεξιότητες
επηρεάζουν τη χρήση του Διαδικτύου από τα άτομα (Bai, Lin & Chen, 2001).

Βιβλιογραφικές Αναφορές

Acier, D. & Kern, L. (2011). “Problematic Internet use: Perceptions of addiction

counselors” in Computers & Education 56, 983-989. Available
at: www.elsevier.com/locate/compedu (20/7/2013).

Bai, Y. M., Lin, C. C. & Chen, J. Y. (2001). “Internet Addiction. Disorder Among
Clients of a Virtual Clinic” in Psychiatric Services, Vol. 52, No. 10, p. 1397.

Chou, C., Condron, L. & Belland, J. C. (2005). “A Review of the Research on Internet
Addiction” in Educational Psychology Review, Vol. 17, No. 4, pp. 363-388.

Christakis, D. A. (2010). “Internet addiction: a 21st century epidemic?” in BMC Medi-

cine, 8: 61. Available at: http://www.biomedcentral.com/1741-7015/8/61
(20/7/2013).

Davis, R. A. (2001). “A cognitive-behavioral model of pathological Internet use” in

Computers in Human Behavior 17, 187-195. Available
at: www.elsevier.com/locate/comphumbeh (20/7/2013).

Didelot, M. J., Hollingsworth, L. & Buckenmeyer, J. A. (2012). “Internet Addiction:

A Logotherapeutic Approach” in Journal of Addictions & Offender Counseling,
Volume 33, pp. 18-33.

Hagedorn, W. B. & Young, T. (2011). “Identifying and Intervening with Students Ex-
hibiting Signs of Gaming Addiction and other Addictive Behaviors: Implica-
tions for Professional School Counselors” in ASCA / Professional School Coun-
seling 14 (4), pp. 250-260.

Johnson, N. F. (2009). The Multiplicities of Internet Addiction, The Misrecognition of

leisure and learning, Surrey, England: Ashgate.

Κορμάς, Γ. & Δάρα, Μ. (επιμ.) (2011). Συμπεριφορές Εξάρτησης στο Διαδίκτυο, Α-

θήνα.

Morahan-Martin, J. (2008). “Internet Abuse: Emerging Trends and Lingering Ques-

tions” in Barak, A. (ed.) (2008). Psychological aspects of cyberspace: Theory,
research, applications. Cambridge, UK: Cambridge University Press. Available
at: http://aspects-of-cyberspace.blogspot.gr/ (20/7/2013).

__________________________________________________________________________________________________________
ISBN: 978-960-99435-8-1 "Η εκπαίδευση στην εποχή των Τ.Π.Ε." Τα Πρακτικά του Συνεδρίου. Αθήνα, 7 & 8 Νοεμβρίου 2015
 3020

Murali, V. & George, S. (2007). “Lost online: an overview of internet addiction” in

Advances in Psychiatric Treatment, vol. 13, 24-30. Available
at: http://apt.rcpsych.org (20/7/2013).

Παρατηρητήριο για την Κοινωνία της Πληροφορίας, (2006). Ταυτότητα Χρηστών In-
ternet στην Ελλάδα, Αθήνα. Διαθέσιμο στο: www.observatory.gr (20/7/2013).

Παρατηρητήριο για την Κοινωνία της Πληροφορίας, (2011). Η χρήση του διαδικτύου
από τους Έλληνες, Αθήνα. Διαθέσιμο στο: www.observatory.gr (20/7/2013).

Recupero, P. R. (2008). “Forensic Evaluation of Problematic Internet Use” in The

Journal of the American Academy of Psychiatry and the Law, Volume 36, Num-
ber 4, pp. 505-514.

Σιώμος, Κ. & Αγγελόπουλος, Ν. (2008). «Διαταραχή εθισμού στο Διαδίκτυο», Ψυχια-

τρική, 19 (1), 52-58.

Siomos, et al. (2008). “Internet Addiction among Greek Adolescent Students” in Cy-
berPsychology & Behavior, Volume 11, Number 6, pp. 653-657.

Σιώμος, Κ. Ε. et al. (2009). «Στάθμιση κλίμακας μέτρησης του εθισμού των εφήβων
στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές», Ψυχιατρική, 20 (3), 222-232.

Shapira, N. A. et al. (2003). “Problematic Internet Use: Proposed Classification and

Diagnostic Criteria” in Depression and Anxiety 17: 207-216. Available
at: http://onlinelibrary.wiley.com/ (20/7/2013).

Tao, R. et al. (2010). “Proposed diagnostic criteria for internet addiction” in Addic-
tion, 105, 556-564.

Σφακιανάκης, Μ., Σιώμος, Κ. & Φλώρος, Γ. (2012). Εθισμός στο διαδίκτυο και άλλες
διαδικτυακές συμπεριφορές υψηλού κινδύνου, Αθήνα: Λιβάνης – Νέα Σύνορα.

Widyanto, L. & McMurran, M. (2004). “The Psychometric Properties of the Internet

Addiction Test” in CyberPsychology & Behavior, Volume 7, Number 4, 443-
450.

Young, K. S. (1996). “Internet Addiction: The Emergence of A New Clinical Disor-

der” in CyberPsychology & Behavior, Vol. 1, No. 3, pp. 237-244. Available
at: http://www.netaddiction.com/articles/newdisorder.htm (20/7/2013).

Young, K. S. & Nabuco de Abreu, C. (Ed.) (2011). Internet Addiction, A Handbook

and Guide to Evaluation and Treatment, New Jersey: John Wiley & Sons, Inc.

__________________________________________________________________________________________________________
ISBN: 978-960-99435-8-1 "Η εκπαίδευση στην εποχή των Τ.Π.Ε." Τα Πρακτικά του Συνεδρίου. Αθήνα, 7 & 8 Νοεμβρίου 2015

View publication stats