Karışımlar ÖğretmenAliDincsonmez

www.aydinyayinlari.com.tr 10.
SINIF
L
O DÜ
4. M
KARIŞIMLAR
➤ KARIŞIMLARIN GENEL ÖZELLIKLERI • 2
➤ HOMOJEN KARIŞIMLAR [ÇÖZELTILER] • 2
➤ HETEROJEN KARIŞIMLAR • 9
➤ ÇÖZÜNME SÜRECI • 13
➤ ÇÖZELTI DERIŞIMLERI • 18
➤ KOLIGATIF ÖZELLIKLER • 26
➤ KARIŞIMLARI AYIRMA TEKNIKLERI • 31
➤ KARMA TESTLER • 41
➤ YAZILI SORULARI • 60
➤ YENI NESIL SORULAR • 63
1. ? 2. ? 1 1. ? 2. ?
10. SINIF 4. MODÜL KARIŞIMLAR www.aydinyayinlari.com.tr
KARIŞIMLAR
İlişkili Kazanımlar
• Homojen ve heterojen karışımların ayırt edilmesinde belirleyici olan özellikler açıklanacak,
• Homojen karışımların çözelti olarak adlandırıldığı ve günlük hayattaki çözelti örnekleri öğrenilecek,
• Heterojen karışımlar, dağılan maddenin ve dağılma ortamının fiziksel hâline göre belirlenecek,
• Karışımlar çözünenin (dağılanın) tanecik boyutu esasına göre sınıflandırılacaktır.
KARIŞIMLAR Karışımı oluşturan maddeler kimyasal özelliklerini

korurlar.
İki ya da daha fazla saf maddenin, kimyasal özellik-
lerini kaybetmeden rastgele miktarlarda bir araya gele- Karışımın kütlesi bileşenlerinin kütleleri toplamına
rek oluşturdukları madde topluluğuna karışım denir. Ka- eşittir.
rışımı oluşturan saf maddelere bileşen denir.
Karışımın hacmi her zaman bileşenlerinin hacimleri
toplamına eşit olmayabilir.
Karışımların Genel Özellikleri
Homojen ya da heterojen olabilirler. KARIŞIMLAR
Homojen Karışım
Heterojen Karışım
(çözelti)
Kolloid
(Katı-sıvı)
Süspansiyon
(Sıvı -sıvı)
(Katı-sıvı)
(Sıvı - gaz)
Emülsiyon Adi Karışım

Akarsu, toprak ve hava karışımlara örnektir. (Sıvı-sıvı) (Katı-katı)
Saf değildirler.
Aerosol
(Gaz-sıvı, gaz-katı)
HOMOJEN KARIŞIMLAR (ÇÖZELTİLER)

Bileşimi ve özelliği her yerinde aynı olan karışımla-
ra homojen karışımlar (çözeltiler) denir.
Tek fazlıdırlar. Yani tek madde gibi görünürler.
Katı, sıvı ya da gaz halinde olabilir.

Deniz karışımdır.
Çözücü ve çözünen olmak üzere iki kısımdan olu-
Bileşenleri arasında belirli bir oran yoktur.
şur.
Farklı tür tanecikler (atom, iyon, molekül) içerirler.
Genellikle çözeltilerde miktarı çok olan çözücü, mik-
Bileşenlerine fiziksel yöntemlerle ayrıştırılırlar.
tarı az olan çözünendir.
Belirli bir sembol ya da formülleri yoktur.
Sulu çözeltilerde miktara bakılmaksızın su her za-
Karışımların erime noktaları, kaynama noktaları ve
man çözücü olarak kabul edilir.
yoğunlukları karışımı oluşturan maddelerin birleş-
me oranlarına göre değişir. Yani karışımların fizik- İki farklı gaz karıştırıldığında oluşan karışım her za-
sel özellikleri belirli ve sabit değildir. man homojendir.
2
www.aydinyayinlari.com.tr KARIŞIMLAR 4. MODÜL 10. SINIF
Bekletildiğinde çökme olmaz. ÖRNEK 2

Gaz ve sulu çözeltiler süzgeç kağıdından bileşinle- Karışımlarla ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi yan-
rine ayrışmadan geçer. lıştır?
A) Tek tür tanecik içerirler.
B) Bileşenleri arasında belirli bir oran yoktur.
C) Belirli formülleri yoktur.
D) Homojen ya da heterojen olabilirler.
E) Bileşenleri kimyasal özelliklerini kaybetmezler.

Kola homojen Kolonya homojen Sirke homojen
karışımdır. karışımdır. karışımdır. Karışımlar iki ya da daha fazla tür tanecikten oluşur.
Cevap: A
ÇÖZÜCÜ ÇÖZÜNEN ÖRNEK
Katı Katı Alaşımlar
Katı Sıvı Amalgam
Palladyum - Hidrojen
Katı Gaz
gazı
Sıvı Katı Şeker - su
Sıvı Sıvı Alkol - su
Sıvı Gaz Gazlı içecekler ÖRNEK 3

Gaz Gaz Hava
I. Katı-sıvı karışımlar homojen ya da heterojen olabi-
lirler.
Pirinç, tunç, bronz, tuzlu su, benzin, mazot, kolon-
II. Katı-katı tüm karışımlar heterojendir.
ya, gazoz, maden suyu, çeşme suyu, deniz suyu … ho-
mojen karışımlara örnek verilebilir. III. Gaz-gaz tüm karışımlar homojendir.
Yukarıda verilen yargılardan hangileri doğrudur?

ÖRNEK 1 A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
Aşağıda verilen karışım örneklerinden hangisinin D) II ve III E) I, II ve III
bileşimi ve özelliği her yerinde aynıdır?
• Katı - Sıvı karışımlarda tuzlu su homojenken, talaş -
A) Talaş - su karışımı su heterojen karışımdır.
B) He ve CO2 gazları karışımı • Katı - Katı karışımlarda alaşımlar homojenken, kum

- talaş karışımı heterojendir.
C) Türk kahvesi
• Gaz - Gaz karışımları her zaman homojendir.
D) Salata
Cevap: C
E) Zeytinyağı - su karışımı
İki farklı gazın oluşturduğu tüm karışımlar homojen-

dir. Diğer örnekler ise homojen değildir.
Cevap: B
1. B 2. A 3. C
3
ÖRNEK 4
Aşağıdaki tabloda bazı çözelti türleri ve karşılarında ise
bu türlere örnekler verilmiştir.
_________
Çözelti türü Örnek
_________
I. Sıvı-Sıvı Benzin-su
II. Katı-Sıvı Kükürt-su
III. Sıvı-Gaz Kola Asit ve bazların sulu çözeltileri Tuzların sulu çözeltisi
elektrolittir. elektrolittir.
Buna göre, verilen örneklerden hangileri yanlıştır?
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II

D) I ve III E) II ve III b) Elektrolit Olmayan Çözeltiler
Alkol, şeker gibi bazı
• Benzin suda çözünmediği için çözelti oluşturamaz.
I. örnek yanlıştır. maddeler suda iyonları-
na ayrışmadan molekü-
• Kükürt suda çözünmediği için çözelti oluşturamaz.
II. örnek yanlıştır. ler çözünürler. Bu tür çö-
zeltilere iyon içermedik-
• Kola yapımında suda birçok madde çözünür bunlar-
dan birisi de CO2 gazıdır. III. örnek doğrudur. leri için elektrolit olma-
yan çözeltiler denir.
Cevap: C
Şeker ve alkol çözeltileri
elektrolit değildir.
Müfredatta bir başlık altında verilmemesine rağmen C6H12O6(k) $ C6H12O6(suda)
1442443
karışımlar konusunda gerekli olacağı için kısaca çö-
Elektrolit olmayan
zelti türleri verilmiştir. CH3OH(s) $ CH3OH(suda)
çözeltiler
ÇÖZELTİ TÜRLERİ C2H5OH(s) $ C2H5OH(suda)
İletkenliğe Çözünürlüğe Derişimlerine

Göre Göre Göre 2. Çözünürlüğüne Göre Çözeltiler
a) Elektrolit a) Doymuş a) Derişik a) Doymuş Çözelti

b) Elektrolit olma- b) Doymamış b) Seyreltik Belirli bir sıcaklık ve basınçta çözebileceği maksi-
yan c) Aşırı doymuş mum madde miktarını çözmüş olan çözeltilere denir.
1. İletkenliğe Göre Çözeltiler b) Doymamış Çözelti

a) Elektrolit Çözeltiler Belirli bir sıcaklık ve basınçta çözebileceğinden da-
Suda iyonlarına ayrışarak çözünen maddelerin çö- ha az madde çözmüş olan çözeltilere denir.
zünmesine iyonik çözünme denir. Asitler, bazlar ve tuz-
c) Aşırı Doymuş Çözelti
lar suda iyonlarına ayrışarak çözünürler. Bu tür çözelti-
ler iyon hareketleriyle kimyasal olarak elektriği iletirler. Belirli bir sıcaklık ve basınçta çözebileceğinden da-
Bu çözeltilere elektrolit çözeltiler denir. Elektrolit çö- ha fazla madde çözmüş olan çözeltilere denir. Sabit sı-
zeltilerde, birim hacimde çözünen madde miktarı ve sı- caklıkta aşırı doymuş çözelti hazırlanamaz. Çözünürlü-
caklık arttıkça iletkenlik artar. ğün fazla olduğu sıcaklıklarda doygun çözeltiler hazır-
lanarak, çözelti çözünürlüğün düşük olduğu sıcaklıkla-
HBr(suda) $ H+(suda) + Br-(suda) (Asit)
1442443
ra getirildiğinde çökelme olmuyorsa, aşırı doygun çözel-

Elektrolit ti oluşur. Aşırı doygun çözeltiler kararsızdır. Belirli bir sü-
KOH(k) $ K+(suda) + OH-(suda) (Baz)
çözeltiler re sonra fazladan çözünen kısım çöker ve çözelti doy-
MgCI2(k) $ Mg2+ -
(suda) + 2CI (suda) (Tuz) gun hâle gelir.
4. C
4
Uyarı! ÖRNEK 7
Dibinde katısı bulunan çö– Aşağıda verilen maddelerden hangisinin sulu çözel-
zelti aşırı doygun çözelti de- tisi elektrolit değildir?
ğil; doygun çözeltidir. A) NaCI(k) B) Mg(OH)2(k)
Ba2+
2–
SO4
Yanda katısı ile dengede
C) C12H22O11(k) D) H2SO4(s)
olan doygun BaSO4 çözelti- BaSO
4
si verilmiştir. Katı tuz E) CaI2(k)
ÖRNEK 5 Suda iyonlarına ayrışmadan moleküler çözünen mad-

delerin sulu çözeltileri elektrik akımını iletmez.
t°C'de 100 gram suda, en fazla 40 gram X tuzu çözüne- NaCI(k) $ Na+(suda) + CI–(suda) (iletir)
bilmektedir.
Mg(OH)2(k) $ Mg2+
(suda) + 2OH–(suda) (iletir)
Buna göre, aynı sıcaklıkta aşağıda verilen çözeltile- C12H22O11(k) $ C12H22O11(suda) (iletmez)
ri doymuş, doymamış, aşırı doymuş olarak belirle-
H2SO4(s) $ 2H+(suda) + SO4(suda)
2-
(iletir)
yelim:
CaI2(k) $ Ca2+
(suda) + 2I–(suda) (iletir)
X Cevap: C
Çözünen Çözünen
çözeltisi
56 g X 20 g X
X(k)
200 gram su 50 gram su Doymuş
200 gram suda en 50 gram suda en fazla Dibinde katısı

fazla 80 gram 20 gram X çözünebilir. bulunan çözeltiler
X çözünebilirken, Doymuş çözeltidir. doymuş çözeltidir.
56 gram X çözünmüştür.
Doymamış çözeltidir. ÖRNEK 8
Belirli bir Bir X tuzunun oda koşullarında 100 gram suda en fazla
Çözünen
Çözünen süre sonra 32 gram çözünebildiği bilinmektedir.
40 g X
46 g X
6 g X(k) Buna göre, aynı koşullarda aşağıda verilen çözelti-
100 gram su 100 gram su lerden hangisi doymamış çözeltidir?
100 gram suda en fazla Aşırı doymuş çözeltilerde belirli A) B) C)

40 gram X çözünebilirken, bir süre sonra fazladan
46 gram X çözünmüş. çözünen kısım çöker ve
Aşırı doymuş çözeltidir. çözelti doygun hâle gelir. 64 g X 12 g X 24 g X
3. Derişimine Göre Çözeltiler

200 g su 50 g su 75 g su
Aynı çözücü ve çözünenden oluşan çözeltilerde, bi-
D) E)
rim hacimde karşılaştırıldığı çözeltiye göre daha çok çö-
zünen içeren çözeltilere derişik çözelti, daha az çözü-
48 g X 8gX
nen içeren çözeltilere seyreltik çözelti denir.
150 g su 25 g su
ÖRNEK 6
Verilen koşullarda
Çözünmüş Çözünmüş Çözünmüş
8 g şeker 14 g şeker 20 g şeker 100 gram su 32 gram X ile doygun olursa
içeren içeren içeren 50 gram su ?
100 g sulu 100 g sulu 100 g sulu ?
= 16 gram X ile doyar.
çözelti çözelti çözelti
I. Kap II. Kap III. Kap Buna göre, B seçeneğindeki çözelti doymamıştır.
Çözelti derişimleri III > II > I dir. Cevap: B
II. çözelti I. çözeltiye göre daha derişik, III. çözeltiye gö-

re daha seyreltiktir.
7. C 8. B
5
ÖRNEK 9 ÖRNEK 11
Aynı koşullarda hazırlanan üç ayrı sulu şeker çözeltisi Aşağıda aynı koşullarda hazırlanan iki farklı NaCl sulu
aşağıdaki gibidir. çözeltisi verilmiştir.
Na+(suda)
15 g 40 g 25 g Na+(suda)
şeker şeker şeker Cl–(suda) Cl–(suda)
50 g su 200 g su 100 g su NaCl(k)

500 mL 100 mL
I II III I II
Bu çözeltilerle ilgili;
Bu çözeltilerin derişimlerine göre sıralanışı aşağıda-
kilerden hangisinde doğru verilmiştir? I. İkinci çözelti daha derişiktir.
II. Her ikisi de elektrolittir.
A) I > III > II B) I > II > III C) II > III > I
D) II > I > III E) III > I > II III. Birinci çözelti doymamıştır.
yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?
Çözeltilerin derişimleri birim kütle çözücüde çözünen A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
madde miktarlarına göre değerlendirilir. Çözeltilerin
çözücü kütlelerini 100 gram su olarak düşünürsek; D) II ve III E) I, II ve III
I. çözeltide 100 gram suda 30 gram şeker çözünür.
II. çözeltide 100 gram suda 20 gram şeker çözünür. – I. çözelti doygunda olabilir doymamışta olabilir fa-
III. çözeltide 100 gram suda 25 gram şeker çözünmüş. kat II. çözeltinin dibinde katısı olduğu için kesinlik-
Buna göre, birim kütle çözücüde (100'er gram su) çö- le doygundur.
zünen madde miktarları I > III > II'dir.
– I. çözelti doygunsa her iki çözeltinin derişimleri
Cevap: A eşittir.
– Her iki çözeltide tuz çözeltisi olduğu için elektrolit-

tir.
ÖRNEK 10 Cevap: B
Aşağıdaki kapta dibinde katısı bulunmayan doygun X

çözeltisi bulunmaktadır.
ÖRNEK 12
Doygun
X çözeltisi • Homojendir.
• İletkendir.
Kaba sabit sıcaklıkta bir miktar saf su ekleniyor. • Saf değildir.
Buna göre son durumdaki çözelti ile ilgili; • Katı hâldedir.
I. Başlangıca göre derişimi büyüktür. Yukarıda bazı özellikleri verilen madde aşağıdakiler-
II. Doymamış çözeltidir. den hangisidir?
III. Çözünen kütlesi azalır. A) Tuzlu su B) Hava
yargılarından hangileri yanlıştır? C) Demir katısı D) Alaşım
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II E) Şeker katısı

D) I ve III E) II ve III
Katı ve iletken olması metal içerdiğini gösterir. Saf ol-
Doygun çözeltiye su eklediğimizde derişimi azalır ve maması ise karışım olduğunu ifade eder. Seçenekler-
doymamış olur. İçindeki toplam çözünen X kütlesi de- de homojen, katı ve metal olan karışımı seçmeliyiz.
ğişmez.
Cevap: D
Cevap: D
9. A 10. D 11. B 12. D

6
KARIŞIMLAR TEST - 1
1. Aşağıda bazı maddeler verilmiştir. 4. Doymamış şeker çözeltisini doygun hale getir-
mek için;
I. Hava
II. C6H12O6(suda) I. Sabit sıcaklıkta yeterince katı şeker çözmek
III. CO2(g) II. Sabit sıcaklıkta yeterince su buharlaştırmak
IV. C2H5OH(s) III. Bir miktar çözeltiyi dışarı dökmek
V. O2(suda) işlemlerinden hangileri yapılabilir?
Bu maddelerden hangileri karışımdır? A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
A) I ve II B) II ve V C) III ve IV D) II ve III E) I, II ve III
D) I, II ve V E) II, III ve IV
5. Aşağıda verilen maddelerden hangisinin sulu

çözeltisi elektrolit değildir?
A) NaCI B) H2SO4 C) KOH

2. Çözeltilerle ilgili aşağıda verilen yargılardan
hangileri yanlıştır? D) MgBr2 E) C2H5OH
A) Bileşimi ve özelliği her yerinde aynıdır.
B) Belirli erime ve kaynama noktaları yoktur.
C) Saf maddelerdir.
D) Tek fazlıdırlar.
E) Bileşenleri katı, sıvı ya da gaz olabilir.
6. Aşağıda katısı ile dengede olan tuz çözeltisi veril-

miştir.
Tuzlu su
Katı tuz
3. Doymamış şeker çözeltisinden sabit sıcaklıkta Bu çözeltiye aynı sıcaklıkta dipteki katıyı çözebile-
bir miktar su buharlaştırılırsa, çözelti ile ilgili; cek su miktarından daha fazla su ekleniyor.
I. Elektrik iletkenliği artar. Buna göre, çözeltinin hangi niceliği artmıştır?

II. Daha derişik hale gelir.
A) Çözünen katı kütlesi
III. Özkütlesi artar.
B) Birim hacimdeki iyon sayısı
yargılarından hangileri doğrudur?
C) İletkenlik
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
D) Katı tuz kütlesi
D) II ve III E) I, II ve III E) Derişim
1. D 2. C 3. D 7 4. B 5. E 6. A
TEST - 2 KARIŞIMLAR
1. Aşağıda aynı ortamda bulunan iki farklı tuz çözelti- 4. Aşağıda verilen kavram haritasında homojen karı-
si verilmiştir. şım örnekleri verilmiştir.
He ve Ne
Serum
gazları karışımı
30 g tuz
15 g tuz 300 g su Homojen
100 g su karışım
I II
Doğal gaz 18 ayar altın
Buna göre, çözeltilerin,
I. İletkenlik Tıraş köpüğü
II. Derişim Verilen örneklerden hangisi yanlıştır?

III. Kütle A) He ve Ne gazları karışımı
niceliklerinden hangilerinde I > II ilişkisi vardır? B) Madeni para
A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III C) Tıraş köpüğü

D) Doğal gaz
D) II ve III E) I, II ve III
E) Serum
5. Aşağıda karışım oluşturacak bazı maddeler ve fi-

2. Aşağıdaki şekilde NaCI çözeltisine sabit sıcaklıkta ziksel halleri verilmiştir.
m gram daha NaCI katısı ilave edildiğinde oluşan I. A(k) - B(s)
yeni durum gösterilmiştir. II. A(s) - B(g)
III. A(g) - B(g)
m gram NaCI
Verilen çiftlerden hangisinin çözelti oluşturaca-
ğı kesindir?
A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III
NaCI
NaCI
çözeltisi
çözeltisi D) II ve III E) I, II ve III
m gram NaCI(k)
1 2
6. Aşağıdaki kutucuklarda bazı karışımlar verilmiştir.
I. II.
Buna göre,
I. Başlangıçtaki çözelti doygundur.

II. 1. duruma göre çözelti kütlesi artmıştır.
III. 2.durumda çözelti aşırı doygun hale gelmiştir.
Kola Amalgam
yargılarından hangilerin yanlıştır?
III. IV.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) II ve III
Pirinç Benzin
3. Aşağıda verilen çözeltilerden hangisinin çözü-
Verilen karışımlardan hangilerinde çözücü ve
cüsü sıvı, çözüneni ise gazdır?
çözünen maddelerin fiziksel hali aynıdır?
A) Tunç B) Hava C) Maden suyu
A) I ve II B) I ve III C) II, III ve IV
D) Sirke E) Tuzlu su D) III ve IV E) I ve IV
1. B 2. E 3. C 4. C 5. A 6. D
8
HETEROJEN KARIŞIMLAR d) Kolloid:

Bileşimi ve özelliği her yerinde aynı olmayan karı- Dağılan fazın, dağıtan fazın içinde gözle görüleme-
şımlara heterojen karışımlar denir. Heterojen karışım- yecek kadar küçük tanecikler halinde heterojen olarak
lar birden fazla faza sahiptir. Bu karışım türünde karışı- dağılması ile oluşan karışımlara kolloidler denir.
mı oluşturan maddelerden biri diğerinin içerisinde dağı-
Homojen gibi görünürler fakat heterojendirler. Dağı-
lıyorsa bu maddeye dağılan faz, diğer maddeye ise da-
lan madde çıplak gözle görülmez mikroskopla görülebi-
ğıtan faz denir.
lir. Yeterince beklendiğinde fazlar ayrılır.
a) Süspansiyon: Her kolloid karışım aynı zamanda süspansiyon,
Birbiri içerisinde çözünmeyen katı - sıvı karışımlara emülsiyon ya da aerosoldür. Kolloidlere kan, sis, süt,
süspansiyon denir. Süspansiyonlarda dağılan faz katı, krema, renkli cam, jöle , köpük örnek verilebilir.
dağıtan faz ise sıvıdır.
Süspansiyona kum-su, çorba, çamurlu su, naftalin-su
örnek verilebilir.
Köpük kolloidtir. Jöle kolloidtir.
Çamurlu su süspansiyondur. Çorba süspansiyondur. NOT

b) Emülsiyon: Işık demeti homojen karışımlardan geçerken
ışık saçılmaz ve görünmez, fakat heterojen ka-
Birbiri içinde çözünmeyen sıvı-sıvı karışımlara
rışımlardan (kolloid) geçerken ışık saçılır ve
emülsiyon denir. Emülsiyonlarda hem dağılan hem de
görülür. Buna Tyndall etkisi denir. Bir karışı-
dağıtan faz sıvıdır. Emülsiyonlara zeytinyağı - su, ben-
mın homojen ya da heterojen olduğu bu yön-
zin - su, mayonez, yağ - sirke örnek verilebilir.
temle de anlaşılabilir.
Işık kaynağı
Çözelti Kolloid
Zeytinyağı - su karşımı Benzin - su karşımı
emülsiyondur. emülsiyondur.
c) Aerosol: NOT
Katı ya da sıvının gaz ortamda dağılmasıyla oluşan Bir karışımda;
heterojen karışımlara aerosol denir. Aerosollere sis,
Dağılan parçacıkların boyutu 10-9 m'den (1 na-
duman, deodorant, böcek ilaçları, tozlu hava örnek ve-
nometre) küçükse karışım homojendir ve ışığı
rilebilir.
saçmaz.
Dağılan parçacıkların boyutu 10-9 m (1 nano-
metre) ile 10-6 m (1000 nanometre) arasında
ise kolloidtir ve ışığı saçar.
Dağılan parçacıkların boyutu 10-6 m (1000 na-
nometre)den büyük ise süspansiyondur ve ışı-
ğı saçar.
Deodorant aerosoldür. Sis aerosoldür.
9
Dağılan ve dağıtıcı maddelerin fiziksel haline göre ÖRNEK 13

bazı kolloidler aşağıda verilmiştir.
Aşağıda bazı karışımlar verilmiştir.
I. Süt
Dağıtıcı Dağılan
Örnek II. Hava
Madde Madde
III. Kolonya
Renkli cam, toprak, bazı IV. Boya
Katı Katı
mücevherler
Bu karışımlardan hangileri heterojendir?
Katı Sıvı Merhem, peynir, jöle A) I ve II B) II ve III C) III ve IV
D) I ve III E) I ve IV
Kuru deniz kumu, lav,
Katı Gaz
ekmek
• Hava ve kolonya homojen karışım örneğidir.
Mürekkep kan, boya,
Sıvı Katı • Süt, sıvı - sıvı heterojen karışımlara örnektir.
bulanık su
• Boya, sıvı - katı heterojen karışıma örnektir.
Mayonez, süt,
Sıvı Sıvı Cevap: E
benzin - su karışımı
Krem şanti, köpük, tıraş

Sıvı Gaz
kremi
Gaz Katı Toz bulutu, duman
Gaz Sıvı Sis, deodorant, bulut
ÖRNEK 14
e) Adi (Basit) Karışımlar:
Bir karışımla ilgili;
Genellikle katıların oluşturduğu heterojen karışımla-
• İki farklı sıvıdan oluşur.
ra adi karışımlar denir.
• Dağılan fazın boyutu 10-9 m'den büyük 10-6 m'den
Adi karışımlara kuruyemiş karışımı, kum - çakıl -
küçüktür.
odun talaşı karışımı örnek verilebilir.
bilgileri veriliyor.
Buna göre, bu karışımın sınıfı aşağıdakilerden han-

gisidir?
A) Çözelti B) Adi karışım C) Süspansiyon

D) Kolloid E) Aerosol
• Çözeltilerde dağılan faz 10-9 m'den küçüktür.

Kuruyemiş karışımı Meyve salatası • Adi karışım $ Katı - katı karışımlardır.
adi karışımlara örnektir. adi karışıma örnektir.
Süspansiyon $ Katı - sıvı karışımlardır.
Aerosol $ Gaz - sıvı ya da gaz - katı karışımlardır.
• Kolloid verilen bilgilere uygun olan karışımdır.

NOT
Saf bir maddenin farklı fiziksel hallerinin bulun- Cevap: D
duğu sistem karışım değildir. Buz - su, su bu-

harı - su örneklerinde olduğu gibi... Karışım ol-
ması için en az iki farklı saf madde bir araya
gelmelidir.
13. E 14. D
10
ÖRNEK 15 ÖRNEK 17
Aşağıda verilen örneklerden hangisi karışım değil- X, Y ve Z maddelerinin oluşturduğu karışımlarla ilgili;
dir? • X - Y karışımı homojendir.
A) Koyu kırmızı cam • Y - Z karışımı adi karışımdır.
B) Buzlu su • X - Z karışımı süspansiyondur.
C) C6H12O6(suda) bilgileri veriliyor.
D) 14 ayar altın Buna göre, X, Y ve Z maddelerinin fiziksel halleri

aşağıda verilenlerden hangisi gibi olabilir?
E) Ham petrol
X
____ Y
____ Z
____
A) Katı Sıvı Gaz
• Buzlu su, aynı saf maddenin (H2O) katı ve sıvı hali-
nin bir arada olduğu sistemdir. Tek tür madde oldu- B) Sıvı Katı Katı
ğu için karışım değildir.
C) Gaz Katı Katı
• Koyu kırmızı cam $ Cam ve renk pigmentlerinden
D) Sıvı Sıvı Sıvı
oluşan karışım
C6H12O6(suda) $ Su ile şeker karışımı E) Katı Sıvı Sıvı
14 ayar altın $ Bakır ile altın karışımı
Ham petrol $ Birçok organik maddenin • Y - Z karışımı adi karışım ise her ikisi de katıdır.
oluşturduğu karışım
• X - Z karışımı süspansiyon ise biri katı diğeri sıvıdır.
Cevap: B
Z'nin katı olduğunu bulmuştuk, Buna göre, X sıvı ol-
malıdır.
Cevap: B
ÖRNEK 16 ÖRNEK 18
Duman, hava ve sis maddeleri ile ilgili; Aşağıda bazı karışımlar verilmiştir.
I. Heterojen olma I. Mayonez
II. Bileşenlerine fiziksel yollarla ayrılma II. Kum - su
III. Maden suyu
III. Belirli ve sabit yoğunluklarının olmaması
Bu karışımlarda bulunan dağılan fazların tanecik
verilenlerden hangileri ortak değildir? boyutlarının sıralaması aşağıdakilerden hangisi gi-
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II bi olur?
D) II ve III E) I, II ve III A) I = II = III B) II > I = III C) II > I > III

D) II > III > I E) III > I > II
Duman ve sis heterojen, hava ise homojen karışımlara
örnektir. Karışımların tamamı fiziksel yollarla bileşen-
lerine ayrılır ve belirli yoğunlukları yoktur. Karışım türü Dağılan fazın boyutu
____________ ________________________
Cevap: A Mayonez = Kolloid 10-9m'den büyük, 10-6 m'den

küçük
Kum - su = Süspansiyon 10-6 m'den büyük
Maden suyu = Homojen 10-9 m'den küçük
Sıralama III < 10-9m < I < 10-6 m < II şeklindedir.
Cevap: C
15. B 16. A 17. B 18. C

11
ÖRNEK 19 ÖRNEK 21
Yandaki kapta bulunan
karışıma ışık kaynağı tu-
tulduğunda ışığın saçıl-
madığı görülüyor.
Mayonez Portakal suyu Tunç

Buna göre, karışımla il- I II III
gili;
Yukarıda verilen karışımlardan hangilerinde dağılan
I. Bekletildiğinde çökme gözlenir. tanecikler gözle görülebilir?
II. Homojendir.
III. Kolloid olabilir.
yargılarından hangileri doğrudur? D) II ve III E) I, II ve III

D) II ve III E) I, II ve III Dağılan taneciklerin gözle görülebilmesi için boyutla-
rının 10-6 m'den büyük olması gerekir. Bu karışımlara
Işığın saçılmaması karışımın homojen olduğunu gös- süspansiyon denir. Kolloid ve homojen karışımlarda
terir. Homojen karışımlarda çökme olmaz. dağılan tanecikler gözle görülmez. Mayonez kolloid,
portakal suyu süspansiyon ve tunç homojen karışım-
Cevap: B dır.
Cevap: B
ÖRNEK 20
Aşağıda karışımlarla ilgili kavram haritası verilmiştir.
Gaz-gaz karışımlar Kolloidlerde dağılan

her zaman çözelti oluş- tanecikler çıplak gözle
tururlar. görülemezler.
ÖRNEK 22
Aşağıdaki tabloda bazı heterojen maddelerin dağıtan ve
5 1 dağılan fazları verilmiştir.
Karışımlar
4 2 Dağıtan Faz Dağılan Faz Örnek
Dağılan tane- I. Sıvı Katı Boya

cik boyutunun 10-6
Krema homojen II. Gaz Sıvı Deodorant
m'den büyük olduğu ka-
karışımdır.
tı - sıvı karışımlara süs-
pansiyon denir. 3 III. Katı Sıvı Merhem
Buna göre, verilenlerden hangisi doğrudur?

Sıvı - sıvı homojen
karışımlara emülsiyon denir. A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
Buna göre, verilen ifadelerden hangileri yanlıştır?
A) 4 ve 5 B) 2 ve 4 C) 1 ve 2
D) 2 ve 3 E) 3 ve 5 Verilen örneklerin hepsi doğrudur.
Cevap: E
• Krema sıvı - katı kolloid örneğidir ve homojen değildir.
• Sıvı - sıvı heterojen karışımlara emülsiyon denir.
• Diğer bilgiler doğrudur.
Cevap: D
19. B 20. D 21. B 22. E

12
ÇÖZÜNME SÜRECİ
• Tanecikler arası etkileşimlerden faydalanılarak çözünme açıklanacak,
• Çözünme ile polarlık, hidrojen bağı ve çözücü-çözünen benzerliği ilişkilendirilecek,
ÇÖZÜNME SÜRECİ Apolar bileşikler Polar bileşikler

Bir maddenin başka bir madde içinde dağılarak ho-
BeH2 NH3
mojen karışım oluşturmasına çözünme denir. Oluşan
BH3 NF3
karışıma ise çözelti denir.
CH4 PH3
Çözünme işlemi gerçekleşirken;
Çözücü maddenin tanecikleri birbirinden uzaklaşır. CCI4 H2S
Çözünen maddenin tanecikleri arasındaki etkileşim- CO2 H2O
ler zayıflar. Pratik Bilgi 2: İki atomlu moleküllerde atomların
Çözücü ve çözünen tanecikler arasında yeni etkile- cinsi aynı ise molekül apolar atomların cinsi farklı
şimler oluşur. ise molekül polardır.
1. basamak 2. basamak
Apolar moleküller Polar bileşikler
H2 HCI
Çözücü Çözünen
3. basamak F2 HBr
O2 CO
N2 NO
Pratik Bilgi 3: Yapısında sadece C ve H bulundu-

Çözelti ran organik bileşikler apolar, C ve H’nin yanında
Çözünen taneciklerin su molekülleri tarafından sa- üçüncü bir tür atom içeren organik bileşikler ise po-
rılmasına hidratasyon, çözünen taneciklerin su dışın- lardır.
da başka bir çözücü molekülleri tarafından sarılmasına
Apolar organik bileşikler Polar organik bileşikler
solvatasyon denir.
Tuz, şeker gibi maddelerin suda çözünmesi hidra- CH4 CH3OH
tasyona, iyot (I2) katısının karbon tetraklorürde (CCI4) C2H6 C2H5OH
çözünmesi ise solvatasyona örnektir. C3H8 CH3COOH
C6H6 CH3NH2
Apolar moleküllerin molekülleri arası etkileşim türü
indüklenmiş dipol - indüklenmiş dipol (London) et-
kileşimleridir.
Polar moleküllerin molekülleri arası etkin etkileşim
türü dipol - dipol etkileşimleridir. Dipol-dipol etki-
leşimlerinin görüldüğü moleküllerde London etkile-
Tuzun suda çözünmesi hidratasyona örnektir.

şimleride görülür.
H atomunun molekül içinde flor, oksijen, azot (F, O,
Benzer benzeri çözer ilkesine göre, polar ve iyonik
bağlı maddeler polar çözücülerde, apolar maddeler ise N) atomlarıyla kovalent bağ yaptığı polar molekülle-
apolar çözücülerde daha iyi çözünürler. rin, molekülleri arasında görülen etkileşim türü hid-
Pratik Bilgi 1: Molekülde en çok bağ yapan atoma rojen bağlarıdır. H bağlarının görüldüğü moleküller-
merkez atom denir. Genellikle merkez atom 2A, 3A de dipol - dipol ve London etkileşimleri de görülür.
ve 4A gruplarında ise molekül apolar, 5A ve 6A grup- Hidrojen bağı içeren polar moleküller (NH3, HF,
larında ise molekül polardır. (1H, 4Be, 5B, 6C, 7N, 8O, CH3OH …) diğer polar moleküllere göre suda daha
15P, 16S, 17Cl) iyi çözünürler.
13
ÖRNEK 23
H2O ……….… NH3
123 123 Aşağıda verilen tabloda bazı çözücü ve çözünen türle-
Polar Polar ri verilmiştir.
Molekülleri arasında H Çözücü Çözünen
_________ _________
bağı ve dipol-dipol
etkileşimleri vardır ve I. CO2 H2
birbiri içinde çözünürler. II. H2O HF
III. CCI4 H2S
HCI ……….… H2S
123 123 Buna göre, hangi çözücü - çözünen çiftinin birbiri
Polar Polar
içinde iyi çözünmesi beklenmez?
Molekülleri arasında (1H, 6C, 8O, 9F, 16S, 17CI)
dipol-dipol etkileşimleri
etkindir, birbirleri içinde A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III
çözünürler. D) II ve III E) I, II ve III
O2 ……….… CO2 Polar maddeler polar çözücülerde apolar maddelerde

123 123 apolar çözücülerde daha iyi çözünürler.
Apolar Apolar
CO2 ……….… H2 H2O ……….… HF
Molekülleri arasında in- 123 123 123 123
apolar apolar polar polar
düklenmiş dipol - indük-
çözünür çözünür
lenmiş dipol (London) et-
kileşimleri vardır ve birbir- CCI4 ……….… H2S
123 123
leri içinde çözünürler. apolar polar
çözünmez
H2O ……….… I2
123 123
Cevap: B
Polar Apolar
Molekülleri arasında dipol

- indüklenmiş dipol etki-
leşimleri vardır ve birbirle- ÖRNEK 24
ri içinde iyi çözünmezler.
H2S bileşiği aşağıdaki bileşiklerden hangisi ile karış-
tırılırsa homojen bir karışım elde edilir?
CCI4 ……….… NaCI (1H, 6C, 8O, 17CI)
123 123
Apolar İyonik A) CH4 B) C3H8 C) CO2
Tanecikler arasında in- D) CH3OH E) CCI4

düklenmiş dipol-iyon etki-
leşimleri vardır ve birbirleri H2S molekülleri polardır ve polar çözücülerde daha iyi
çözünür. Seçeneklerde verilen maddelerden sadece
içinde iyi çözünmezler.
CH3OH polardır. Diğer moleküller ise apolardır.
Cevap: D
H2O ……….… NaCI
123 123
Polar İyonik
Tanecikler arasında
dipol - iyon etkileşimleri
vardır ve birbirleri içinde
çözünürler.
23. B 24. D
14
ÖRNEK 25 ÖRNEK 27
HBr sıvısı, NH3 sıvısında iyi çözünür. Çözünme sıra- CH3OH bileşiği aşağıda verilen maddelerde ayrı ayrı
sında bu iki molekül arasında oluşan etkin etkileşim çözünüyor.
türü aşağıdakilerden hangisidir? (1H, 7N, 35Br) I. H2O
II. CH3COOH
A) London
III. C2H5OH
B) İndüklenmiş dipol - dipol
Buna göre, hangi maddelerde çözünmesi solvatas-
C) Dipol - dipol yona örnektir?
D) İyon - dipol A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
E) Hidrojen bağı D) I ve II E) II ve III
Moleküllerin her ikisi de polardır ve polar moleküllerin Çözünen maddenin su molekülleri dışında başka bir
moleküller arası etkileşim türü dipol - dipol dür. çözücünün molekülleri tarafından çevrelenmesine sol-
vatasyon denir.
HBr ……….… NH3
123 123 Cevap: E
polar polar
dipol - dipol
Cevap: C
ÖRNEK 26 ÖRNEK 28
LiBr tuzu suda çözünürken; Aşağıda verilen madde çiftlerinden hangileri arasın-
I. + -
Li ve Br iyonları arasındaki çekim gücü zayıflar. daki etkin etkileşim türü hidrojen bağlarıdır?
II. Su moleküleri arasındaki hidrojen bağları zayıflar. (1H, 6C, 7N, 8O, 9F, 17Cl, 35Br)
III. Li+ ve Br- iyonları ile su molekülleri arasında
A) NaCl – H2O B) HF – NH3 C) O2 – Cl2
iyon-dipol etkileşimleri oluşur.
D) CH4 – HF E) CH3OH – HBr
olaylarından hangileri gerçekleşir?
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III Molekül içinde H nin, F, O, N elementleri ile kovalent

D) II ve III E) I, II ve III bağ yaptığı polar moleküllerin, molekülleri arasında
hidrojen bağı görülür. HF, CH3OH, NH3, H2O ... gibi mo-
leküllerin molekülleri arasında hidrojen bağı görülür.
Çözünme gerçekleşirken çözücü ve çözünen maddele- Cevap: B

rin kendi tanecikleri arasındaki etkileşimler zayıflarken
çözücü - çözünen tanecikleri arasında yeni etkileşim-
ler oluşur.
Cevap: E
25. C 26. E 27. E 28. B

15
1. Gaz - sıvı ya da gaz - katı heterojen karışımlara 4. Aşağıda bazı karışımlar ve bu karışımların sınıfı
aerosol denir. verilmiştir.
6 Karışım Sınıfı
Ayran I. Sis a) Süspansiyon
5 1
Böcek Volkanik II. Çırpılmış yumurta b) Kolloid
ilacı kirlilik
III. Çorba c) Aerosol
Aerosol
Buna göre, aşağıdakilerden hangisinde karı-
4 şımların sınıfı doğru eşleştirilmiştir?
2
Maden
Sis
suyu A) I – a B) I – c C) I – a
3
Toz II – b II – a II – c
bulutu
III – c III – b III – b
Yukarıda verilen kavram haritasında hangi ör- D) I – c E) I – b
nekler yanlıştır?
II – b II – c
A) 1 ve 3 B) 3 ve 4 C) 2 ve 6 III – a III – a
D) 3 ve 5 E) 4 ve 6
2. A, B ve C maddeleri ile ilgili;

5. Aşağıda emülsiyonlarla ilgili kavram haritası veril-
• A, katı - sıvı kolloidtir. miştir.
• B, dağıtan ve dağılan fazın sıvı olduğu hetero- IV I
jen bir karışımdır. Kolonya örnektir Dağıtan fazı katıdır.
• C, heterojen görünümlü saf maddedir.
bilgileri veriliyor. Emülsiyon
III II
Buna göre, A, B ve C maddelerinin örnekleri Dağılan fazın tanecik boyu-

İki farklı faz içerir.
aşağıdakilerden hangisi olabilir? tu 10–9 m'den küçüktür.
A B C
Kutucuklarda yer alan yargılardan hangileri
A) Kan Mayonez Buz - su doğrudur?
B) Tuzlu su Zeytinyağı – su Sis A) Yalnız I B) Yalnız III C) III ve IV

C) Süt Kolonya Kum – talaş D) I ve III E) II ve IV
Alkol – Alkol
D) Duman Benzin
buharı
E) Kan Yoğurt Sirke
3. Aşağıda verilen karışımlardan hangisi emülsi- 6. Aşağıda verilen karışımlardan hangisi özellik
yon değildir? bakımından diğerlerinden farklıdır?
A) Zeytinyağı - su B) Benzin - su A) Süt B) Hava C) Benzin
C) Alkol - su D) Cıva - su
D) Lehim E) Kolonya
E) Mazot - su
1. E 2. A 3. C 16 4. D 5. B 6. A
1. X maddesi Y maddesinin içerisinde çözünebilmek- 4. Aşağıda bazı karışımlar ve karışımı oluşturan mad-
tedir. Çözünme sırasında oluşan etkileşim aşağıda delerin fiziksel halleri verilmiştir.
verilmiştir. Karışım Bileşenlerin fiziksel halleri
+ + – – I. Süspansiyon Sıvı - sıvı
– – + +
+ – II. Emülsiyon Katı - sıvı
– – + +
+ + – – III. Katı Aerosol Katı - gaz
IV. Sıvı Aerosol Sıvı - gaz

Buna göre, tanecikler arasında oluşan etkile-
şim türü aşağıdakilerden hangisidir? Buna göre, hangi karışımı oluşturan maddele-
rin fiziksel halleri yanlış verilmiştir?
A) London
A) I ve IV B) I ve II C) II ve III
B) İyon – dipol
C) Dipol – dipol D) II ve IV E) I, II ve III
D) İndüklenmi dipol
E) İyon – indüklenmiş dipol
2. Karbon tetraklorür (CCI4) kuru temizlemede kulla- 5. Su, molekülleri arasında hidrojen bağı içeren polar
nılan apolar bir çözücüdür. bir moleküldür.
Buna göre, aşağıda verilen maddelerden han- Buna göre, aşağıda verilen maddelerden hangi-
gisinin karbon tetraklorürde (CCI4) çözünmesi sinin suda diğerlerine göre daha iyi çözünmesi
beklenir? beklenir? (1H, 6C, 7N, 8O, 19K, 17CI)
(1H, 6C, 7N, 8O, 9F, 19K) A) CO2 B) HCI C) C2H5OH
A) NH3 B) HF C) KOH D) NaCI E) O2
D) CH3OH E) C6H6
3. Bir çözünme sırasında çözücü ve çözünen madde- 6. C6H12O6(k) $ C6H12O6(suda)

ler arasında dipol - dipol etkileşimi oluşuyor.
şeklinde gerçekleşen bir olayla ilgili;
Buna göre, çözücü ve çözünen maddeler aşağı- I. C6H12O6 molekülleri arasındaki etkileşimler za-
da verilenlerden hangisi olabilir? yıflamış ve su molekülleri ile C6H12O6 molekül-
leri arasında yeni etkileşimler oluşmuştur.
(1H, 2He, 6C, 7N, 8O, 11Na, 15P, 17CI)
II. Çözünme olayı gerçekleşmiştir.
III. Olay kimyasaldır.
A) CO2 He
B) NH3 CO2
C) H2O NaCI
D) H2O PH3
E) CH4 CO2
1. B 2. E 3. D 17 4. B 5. C 6. C
ÇÖZELTİ DERİŞİMLERİ
• Kütlece yüzde, hacimce yüzde ve ppm derişimleri (ppm ile ilgili hesaplamalara girilmeden) tanıtılacak,
• Yaygın sulu çözeltilerde çözünenin kütlece ve hacimce yüzde derişimlerine örnekler verilecek (çeşme suyu, deniz suyu,
serum kolonya, şekerli su),
• Kütlece yüzde ve hacimce yüzde derişimleri ile farklı çözeltiler hazırlanacak.
ÇÖZELTİ DERİŞİMLERİ ÖRNEK 29

a) Kütlece Yüzde Derişim (% m/m)
800 gram kütlece %20'lik şeker-su çözeltisinin
100 gram çözeltide çözünen maddenin gram cinsin-
içerdiği şeker ve su kütleleri aşağıdakilerden han-
den kütlesine kütlece yüzde derişim denir. %C ile gös- gisinde doğru verilmiştir?
terilir.
Şeker kütesi (g)
____________ Su kütlesi (g)
___________
Çözünen kütlesi
Kütlece % derişim = x 100 A) 160 640
Çözelti kütlesi
B) 200 600
mçözelti = mçözücü + mçözünen C) 650 150

D) 20 780
Doymamış çözeltiye aynı maddeden eklenip çözül-
mesi kütlece % derişimi arttırır. E) 220 580
Doymamış çözeltiden çözücü buharlaştırmak kütle-
ce % derişimi arttırır. x
mçözünen = mçözelti .
Çözeltiye saf su eklemek derişimi azaltır. 100
20
= 800 .
Çözeltiye saf su eklenerek çözelti seyreltilirse ya da 100
sabit sıcaklıkta su buharlaştırılarak çözelti deriştirilirse = 160 gram şeker içerir.
aşağıdaki bağıntı kullanılır. Buna göre;
mçözücü = mçözelti - mçözünen
m1 %1 = m2 %2
= 800 - 160
m1 = İlk kütle %1 = İlk durumdaki kütlece yüzde derişim = 640 gram su içerir.
m2 = Son kütle %2 = Son durumdaki kütlece yüzde derişim
Cevap: A
Aynı maddelerle hazırlanmış farklı derişimlerdeki
çözeltiler karıştırılırsa aşağıdaki bağıntı kullanılır;
m1 %1 + m2 %2 + …… = mToplam %son
m1 = Birinci çözelti kütlesi %1 = Birinci çözeltinin kütlece

yüzdesi
ÖRNEK 30
m2 = İkinci çözelti kütlesi %2 = İkinci çözeltinin kütlece
yüzdesi
Kütlece %40'lık yemek tuzunun sulu çözeltisini ha-
mtoplam = Son durumdaki toplam %son = Son durumdaki zırlamak için, 16 gram yemek tuzu kaç gram suda
kütle çözeltinin kütlece yüzdesi çözünmelidir?
Çözeltiye saf çözünen eklenirse (tuz, şeker…) küt-
A) 16 B) 20 C) 24 D) 36 E) 48
lece derişimi %100 alınır.
Çözeltiye saf su eklenirse kütlece % derişimi sıfır
mçözünen
alınır. %C = . 100
m çözelti
Çözeltinin özkütlesi, kütlece yüzde derişimi ve hac-
2 16 5
mi bilinirse çözünenin kütlesi hesaplanabilir. 40 = . 100
16 + x
mçözünen = dçözelti . Vçözelti . X 32 + 2x = 80
100
x = 24 gram
mçözünen = mçözelti . X Cevap: C

100
29. A 30. C
18
ÖRNEK 31 ÖRNEK 33
18 gram X tuzu 32 gram suda çözünerek dibinde katısı Özkütlesi 1,84 g/mL olan kütlece %63'lük 500 mL
olmayan doygun çözelti hazırlanıyor. HNO3 sulu çözeltisinde bulunan çözünmüş HNO3
Buna göre, doygun çözeltinin kütlece % derişimi kaç moldür? (HNO3 = 63)
aşağıdakilerden hangisidir? A) 4,4 B) 5 C) 7,1 D) 9,2 E) 9,8
A) 9 B) 13 C) 18 D) 22 E) 36
x
mçözünen = dçözelti . Vçözelti .
mçözünen 100
%C = . 100 63
mçözelti = 1,84 . 500 .
100
18 = 579,6 gram çözünen HNO3 vardır.
= . 100
18 + 32
m 579,6
n= &n= = 9,2 mol HNO3
18 MA 63
= . 100
50 Cevap: D
= %36
Cevap: E
ÖRNEK 32 ÖRNEK 34
Özkütlesi 1,4 g/mL olan kütlece %40'lık, 200 mL A Kütlece %30'luk 240 gram CuSO4 sulu çözeltisini
sulu çözeltisinde çözünmüş A kaç gramdır? aynı sıcaklıkta kütlece %40'lık yapmak için çözelti-
ye kaç gram daha katı CuSO4 ilave edilmelidir?
A) 144 B) 112 C) 103 D) 85 E) 70
A) 40 B) 47 C) 56 D) 63 E) 68
x • İlk çözelti çözünen CuSO4 kütlesi

mçözünen = dçözelti . Vçözelti .
100 mçözünen
%C = . 100
40 mçözelti
= 1,4 . 200 .
100
X
= 112 gram çözünen A maddesi 30 =
. 100
240
Cevap: B
X = 72 g
• Bir miktar daha CuSO4 eklenmesi hem çözünen küt-
lesini hem de çözelti kütlesini artırır. İkinci durum
için;
mçözünen
%C = . 100
mçözelti
2 72 + x 5
40 = . 100
240 + x
480 + 2x = 360 + 5x
3x = 120
x = 40 gram daha katı CuSO4 eklenmelidir.
Cevap: A
31. E 32. B 33. D 34. A

19
ÖRNEK 35 ÖRNEK 37
Kütlece %20'lik 250 gram tuzlu suya sabit sıcaklıkta Kütlece %10'luk ve %25'lik NaCI'nin sulu çözeltile-
çökme olmadan; rinin kaçar gramları karşıtırılırsa, 500 gram kütlece
I. 50 gram daha tuz ekleyip çözmek %16'lık NaCI çözeltisi elde edilir?
II. 50 gram daha su buharlaştırmak
Kütlece %10'luk Kütlece %25'lik
III. Kütlece %30'luk 250 gram çözelti eklemek
çözelti kütlesi (g) çözelti
______________ _____________ kütlesi (g)
işlemleri ayrı ayrı yapılıyor.
A) 450 50
Hangi işlemler sonunda çözelti kütlece %25'lik olur?
B) 300 200
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
C) 250 250
D) 200 300
Elimizdeki çözeltide bulunan tuz ve su miktarlarını bu-
E) 150 350
lalım;
mçözünen = mçözelti . %C 250 gram çözeltide Son karışım 500 gramdır. Kütlece %10'luk çözelti küt-
lesine X gram dersek, kütlece %25'lik çözelti kütlesi
20 (500 - X)g olur.
= 250 . 50g tuz 200g su bulunur.
100
= 50 gram tuz vardır. (m1 ·%1) + (m2 ·%2) = mtoplam.%son
• 50 gram daha tuz eklenirse; ( X.10) + [(500 – X).25] = 500.16

50 + 50 10X + 12.500 – 25x = 8000
%C = . 100 = %33,3
250 + 50
• 50 gram su buharlaştırılırsa; 15x = 4500
50 x = 300 & 500 – x = 200

%C = . 100 = %25
(250 – 50) .
Buna göre, kütlece %10'luk çözelti 300 g
• %30'luk 250 gram çözelti eklenirse %25'lik çözelti 200 g'dır.
(m1 · %1) + (m2 ·%2) = mtoplam · %son
Cevap: B
250 · 20 + 250 · 30 = 500 %son
%son = %25
Cevap: D
ÖRNEK 36 ÖRNEK 38
Kütlece %40'lık 200 gram şekerin sulu çözeltisine 400 gram kütlece %20'lik şekerin sulu çözeltisine
kaç gram su eklenirse çözelti kütlece %10'luk olur? çözeltinin kütlesi iki katına çıkıncaya kadar su ek-
lenirse oluşan yeni çözeltinin kütlece yüzde derişi-
A) 800 B) 700 C) 600 D) 500 E) 200
mi kaç olur?
Su ekleme ya da buharlaştırılarak çözeltinin seyreltil- A) 10 B) 20 C) 30 D) 40 E) 50

mesi ya da deriştirilmesi durumlarında m1 . %1 = m2 . %2
formülü uygulanır.
Çözeltinin kütlesi iki katına çıkıncaya kadar su eklenir-
4
40 · 200 = 10 . (200 + x) se son kütle 400 + 400 = 800 gram olur.
800 = 200 + x m1 .%1 = m2 .%2
x = 600 gram daha su eklenmeli 400 . 20 = 800 . x
x = 10
Cevap: C
Cevap: A
35. D 36. C 37. B 38. A

20
ÖRNEK 39 ÖRNEK 41
Kütlece %40'lık 400 gram tuzlu su çözeltisi ile ay- Kütlece %25'lik 200 gram KBr sulu çözeltisi ile kütlece
nı sıcaklıkta kütlece %10'luk 200 gram tuzlu su çö- %10'luk 250 gram KBr sulu çözeltisi karıştırılıp aynı sı-
zeltisi karşıtırılırsa son durumda çözeltinin kütlece caklıkta karışımdan 75 gram su buharlaştırılıyor.
yüzde derişimi kaç olur? İşlemler sırasında çökme olmadığına göre son du-
A) 5 B) 10 C) 15 D) 20 E) 30 rumda karışım kütlece yüzde kaç KBr tuzu içerir?
A) 12 B) 15 C) 20 D) 23 E) 25
(m1 ·%1) + (m2 ·%2) = mtoplam . %son

(m1 . %1) + (m2 .%2) = mtoplam . %son
(400 . 40) + (200 . 10) = 600 . x
200 . 25 + 250 . 10 = (200 + 250 – 75) . %son
16000 + 2000 5000 + 2500 = 375 . %son
x= = 30
600 7500
%son = = 20
Cevap: E 375
Cevap: C
ÖRNEK 40 ÖRNEK 42
Kütlece %5'lik 200 gram tuzlu su ile kütlece %20'lik 300 Kütlece %30 luk X tuzunun sulu çözeltisine aynı sıcak-
gram tuzlu su karşıtırılıp üzerine sabit sıcaklıkta 450 lıkta 400 gram su eklendiğinde kütlece %18 lik oluyor.
gram saf su ve 50 gram saf tuz ekleniyor. Buna göre, su eklenmeden önce çözelti kaç gram-
Son durumda dipte katı bulunmadığına göre, çözel- dır?
tinin kütlece yüzde derişimi kaçtır? A) 600 B) 500 C) 300 D) 200 E) 100
A) 8 B) 12 C) 15 D) 18 E) 23
m1 · %1 = m2 · %2
(m1 ·%1) + (m2 ·%2) + (m3 ·%3) + (m4 ·%4) = mtoplam .%son X · 30 = (X + 400) · 18
200 . 5 + 300 . 20 + 450 . 0 + 50 . 100 = 1000%son 30X = 18X + 7200
123 123
Saf suyun Saf tuzun X = 600 gram
kütlece kütlece
yüzdesi yüzdesi
sıfırdır. 100'dür.
Cevap: A
1000 + 6000 + 0 + 5000 = 1000 . %son
12000 = 1000 . %son
%son = 12
Cevap: B
39. E 40. B 41. C 42. A

21
b) Hacimce Yüzde Derişim (% v/v) ÖRNEK 44

Sıvı - sıvı çözeltiler, hazırlanırken genellikle hacim- Hacimce %10'luk 200 mL glikol sulu çözeltisine ay-
ce yüzde derişim kullanılır. Sıvı - sıvı çözeltileri hazır- nı sıcaklıkta kaç mL glikol eklenirse yeni çözelti ha-
lanırken dikkat edilmesi gereken nokta çözeltinin toplam cimce %50 glikol içerir?
hacmi, çözücü ve çözünen hacimleri toplamından daha
A) 40 B) 60 C) 90 D) 110 E) 160
azdır. Fakat yapılan hesaplamalarda hacim düşüşü ih-
mal edilir. Çözeltinin hacmi çözücü ve çözünen hacimle-
ri toplamına eşit kabul edilir. • İlk başta çözeltide bulunan glikol hacmini bulalım
Vçözünen
%V/V = . 100
Hacimce yüzde derişim aşağıdaki formülle hesap- Vçözelti
lanır: x
10 = . 100
200
Vçözünen x = 20 mL glikol içerir.
(mL)
Hacimce % derişim = . 100
Vçözelti • İkinci durumda eklenen glikol V mL olsun
(mL)
20 + V 2
X 50 = . 100
Vçözünen = Vçözelti · 200 + V
100 200 + V = 40 + 2V
V = 160 mL
Cevap: E
ÖRNEK 45
Hacimce %40 alkol içeren 500 mL sulu çözeltinin
kütlesi kaç gramdır? (dalkol = 0,8 g/mL, dsu = 1 g/mL)
80° kolonya, hacimce %80 alkol içeren çözeltidir.
A) 580 B) 510 C) 460 D) 420 E) 390
ÖRNEK 43 40
Valkol = 500 . = 200 mL alkol
100
Sirke; asetik asitin (CH3COOH) su ile hazırlanan hacim-
Vsu = Vtoplam – Valkol
ce %5'lik çözeltisidir.
= 500 – 200
800 mL sirke hazırlanırken kaç mL asetik asit
= 300 mL su
(CH3COOH) kullanılmalıdır?
alkol için su için
______________ __________________________
A) 15 B) 30 C) 40 D) 60 E) 80 m m
d= d=
V V
m m
0,8 = 1=
Vçözünen 200 300
%v/v = . 100
Vçözelti m = 160 gram alkol m = 300 gram su
x
5 = . 100
800
mtoplam = 160 + 300
x = 40 mL asetik asit gerekir.
= 460 gram
Cevap: C Cevap: C
43. C 44. E 45. C

22
ÖRNEK 46 c) ppm (Milyonda birlik kısım)

Çözünen maddenin miktarı çok az olduğunda deri-
160 gram aseton ile 300 gram su karıştırılıyor.
şimi ppm birimi ile ifade edilir. ppm, çözeltinin milyonda
Buna göre, oluşan çözeltinin hacimce aseton yüz-
bir çözünen miktarını ifade eder. ppm ingilizcede "parts
desi kaçtır? (daseton = 0,8 g/mL, dsu = 1 g/mL)
per million" ifadesinin kısaltılmışıdır.
A) 75 B) 70 C) 55 D) 45 E) 40
ppm; 1 kg çözeltide çözünen maddenin mg cinsin-
den kütlesidir.
• su için • aseton için
_____________ ____________________
m m
d= d = mÇözünen (mg)
V V ppm =
300 160
mÇözelti (kg)
1= 0,8 =
V V
V = 300 mL su V = 200 mL aseton Sulu çözeltilerde 1 L çözeltide çözünen maddenin
mg cinsinden kütlesi de denebilir.
%V/V = Vaseton · 100 = 200 . 100
Vtoplam. 500 mÇözünen (mg)
= %40 ppm =
Vsu (L)
Cevap: E
ya da kütle birimleri aynı olmak koşulu ile

ÖRNEK 47
Hacimce %40'lık 500 mL etanol - su karışımının öz- mÇözünen
ppm = . 106 eşitliği de kullanılabilir.
kütlesi kaç g/mL'dir? (detanol = 0,8 g/mL, dsu = 1 g/mL) mÇözelti
A) 0,92 B) 0,9 C) 0,88 D) 0,85 E) 0,81

Uyarı!
Çözünen madde miktarı eser miktarda olduğu için
• Etanol için • Su için
_____________________ _____________________
40 500 – 200 = 300 mL su
çözelti kütlesi yerine çözücü kütlesi kullanılır.
500 · = 200 mL etanol
100 m
1=
m 300
0,8 =
200 m = 300 gram su 1 mL = 1 cm3
m = 160 gram etanol 1 kg = 103 g = 106 mg
1 L = 1 dm3
mçözelti 1 g = 1000 mg
dçözelti = = 160 + 300 = 0,92 g/mL 1 L = 1000 mL
Vçözelti 500 1 kg = 1000 g
1 dm3 = 1000 cm3
Cevap: A
Bazı çözeltilerin derişimleri:
ÖRNEK 48 Çözelti Derişim

Hacimce %80 alkol içeren 200 mL kolonya ile hacim- 80° kolonyada hacimce %80 etil alkol
ce %60 alkol içeren 300 mL kolonya aynı koşullarda ka- ve hacimce %20 su bulunur. Kolonya-
rıştırılıyor. Kolonya
larda derece hacimce yüzde çözüne-
Bu göre, son karışım hacimce % kaç alkol içerir? ni ifade eder.
A) 62 B) 65 C) 68 D) 71 E) 74 İzotonik sodyum klorür çözeltisi kütle-
Serum
ce %0,9 NaCI içerir.
(V1 · %1) + (V2 · %2) = Vtoplam · %son
Havuz suyunu dezenfekte etmek için
(200 · 80) + (300 · 60) = 500 · %son Havuz Suyu
kullanılan CI2 derişimi 0,9 – 2 ppm'dir.
%son = 68
Cevap: C Deniz Suyu Kütlece %1,2 Ca2+ iyonu içerir.
46. E 47. A 48. C

23
1. 300 gram suyun üzerine 150 gram katı X tuzu ekle- 4. Kütlece %25'lik şekerli su çözeltisi hazırlamak
niyor. Aynı sıcaklıkta tuzun 50 gramının çözünme- için aşağıda verilen şeker ve su kütlelerinden
den kaldığı görülüyor. hangisi kullanılabilir?
Buna göre, oluşan çözeltinin kütlesi ve kütle- Su kütlesi (g) Şeker kütlesi (g)
ce yüzde derişimi aşağıdakilerden hangisinde A) 200 50
doğru verilmiştir?
B) 150 50
Çözelti Kütlesi Kütlece % Derişimi
C) 100 25
A) 450 33,3
D) 80 20
B) 400 25
E) 150 100
C) 300 66,6
D) 400 33,3
E) 450 25
2. Kütlece %10'luk 500 gram tuzlu su çözeltisinden

5. Kütlece %10 şeker içeren 200 gram şekerli suya
aynı sıcaklıkta çökme olmadan su buharlaştırılıyor.
aşağıda verilen işlemler aynı sıcaklıkta ayrı ayrı uy-
Buna göre, çözelti ile ilgili; gulanıyor.
I. 100 gram su buharlaştırıldığında kütlece I. 20 gram daha şeker ekleyip çözmek

%12,5'luk olur. II. 100 gram su buharlaştırmak
II. 250 gram su buharlaştırıldığında kütlece %20 III. Kütlece %30'luk 200 gram şekerli su eklemek
'lik olur.
Hangi işlemler sonunda çözelti kütlece %20'lik
III. 400 gram su buharlaştırıldığında kütlece olur?
%50'lik olur.
3. Kütlece %25'lik 100 gram tuzlu su çözeltisi ile küt- 6. 180 mL glikol ile hacimce %60'lık sulu çözelti
lece %15'lik 100 gram tuzlu su çözeltisi karıştırılıp hazırlamak için kaç mL su kullanılmalıdır?
üzerine aynı sıcaklıkta 200 gram saf su ekleniyor.
A) 300 B) 220 C) 120 D) 100 E) 80
Buna göre, son durumda çözelti kütlece % kaç
tuz içerir?
A) 10 B) 15 C) 18
D) 20 E) 22
1. B 2. E 3. A 24 4. B 5. D 6. C
1. Aşağıda bazı karışımları oluşturan sıvıların hacim- 4. I. Kütlece %20’lik 50 gram tuzun sulu çözeltisi
leri verilmiştir. II. Kütlece %5'lik 500 gram şekerin sulu çözeltisi
I. 50 mL su - 50 mL alkol III. Hacimce %10 alkol içeren 200 mL alkol - su
II. 200 mL su - 100 mL alkol karışımı
III. 400 mL su - 100 mL alkol Yukarıda verilen çözeltilerin içerdikleri çözü-

nen kütlelerinin karşılaştırması aşağıdakiler-
Bu karışımların hacimce alkol yüzdelerinin kü-
den hangisinde doğru verilmiştir?
çükten büyüğe doğru sıralanışı aşağıdakiler-
den hangisinde doğru verilmiştir? (dalkol = 0,8 g/mL)
A) III, II, I B) I, II, III C) II, III, I A) I > III > II B) II = III > I C) II > III > I
D) II, I, III E) III, I, II D) III > II > I E) I = II = III
2. 100 mL gazlı içeceğin içerisinde 35 gram şeker bu-

lunmaktadır.
Bu içeceğin yoğunluğu 1,4 g/mL olduğuna gö-

5. I. 1 kg çözeltide çözünen maddenin miligram cin-
re, içecekteki şekerin kütlece yüzde derişimi
sinden derişimine ppm denir.
kaçtır?
II. Çözünen kütlesinin çözelti kütlesine aynı birim-
A) 40 B) 33 C) 30 D) 25 E) 15
de oranının 106 ile çarpılması ppm derişimini
verir.
III. 1 litrelik sulu çözeltilerde çözünen maddenin
miligram değeri ppm derişimini verir.
3. Aşağıda sabit sıcaklıkta hazırlanan iki farklı alkol
çözeltisi verilmiştir. Yukarıda ppm derişimi ile ilgili verilen tanımlar-
dan hangileri doğrudur?

Hacimce %20’lik Hacimce %40’lık
500 mL alkol 200 mL alkol
çözeltisi çözeltisi
I II
2 1
I. çözeltinin 'i ile II. çözeltinin
'si aynı sı-
5 2 6. Aşağıda belirli bir miktar tuzun 410 gram suya ek-
caklıkta boş bir kapta karıştırılırsa oluşan ye- lenmesi ile kütlece %18'lik bir çözelti elde edilir-
ni çözeltinin hacmi (mL) ve içerdiği alkolün ha- ken 60 gram X katısının çökmesi aşağıdaki şekil-
de gösterilmiştir.
cimce yüzde derişimi (%v/v) aşağıdakilerden
m gram
hangisinde doğru verilmiştir? X tuzu
VÇözelti (mL) %V/V

A) 350 90/7 Kütlece %18’lik
410 g su
tuz çözeltisi
B) 300 180/7
60 g X katısı
C) 700 180/7
D) 700 80/3 Buna göre, ilk başta eklenen X tuzunun kütlesi
E) 300 80/3 (m) kaç gramdır?
A) 50 B) 110 C) 150 D) 165 E) 210
1. A 2. D 3. E 25 4. C 5. E 6. C
KOLİGATİF ÖZELLİKLER
• Çözeltilerin donma ve kaynama noktasının çözücülerinkinden farklı olduğu ve derişime bağlı olarak değişimi hesapla-
malara girilmeden açıklanacaktır.
KOLİGATİF ÖZELLİKLER Aşağıda saf suya ve su ile hazırlanan sıvı - katı çö-
zeltiye ait 1 atm basınçtaki sıcaklık - zaman grafikle-
Bir çözeltide toplam tanecik derişimine bağlı olan
ri verilmiştir.
özelliklerine koligatif özellikler denir. Bu özellikler çö-
zeltinin birim hacimdeki toplam tanecik sayısına bağlı Sıcaklık (°C) Sıcaklık (°C)
olarak değişir. Koligatif özellikler çözünenin cinsine bağ-
Y Z
lı değildir. 100 + b
100 100 + a
X
Bu özelliklerden bazıları;
Kaynama noktası yükselmesi Saf su Zaman Katı ile Zaman

hazırlanan
Donma noktası alçalması sulu çözelti
Buhar basıncı
Sıvı - katı çözelti grafiğinde X noktasında çözelti
şeklindedir. kaynamaya başlar, Y noktasında ise çözelti doygun ha-
le gelir.
a) Kaynama Noktası Yükselmesi: X – Y aralığı Y - Z aralığı
Sıvının buhar basıncının, bulunduğu ortamın dış Çözelti kaynar. Çözelti kaynar.
basıncına eşit olduğu an kaynama başlar ve bu sıcak- Sıcaklık artar. Sıcaklık değişmez.
lığa kaynama noktası denir. Kaynama noktası saf mad- Kinetik enerji artar. Kinetik enerji değişmez.
deler için ayırt edici özellik olup her saf madde için belirli Potansiyel enerji artar. Potansiyel enerji artar.
ve sabittir (1 atm basınç altında suyun kaynama noktası Buhar basıncı değişmez. Buhar basıncı değişmez.
100°C, etil alkolün kaynama noktası 78°C'dir). Çözeltile- Çözelti doymamıştır, çök- Çözelti doymuştur, çökme
rin kaynama noktası ise sabit değildir. me gözlenmez. gözlenir.
Özkütle artar. Özkütle değişmez.

Bir sıvının kaynama noktası ne kadar yüksekse;
Ocakta kaynayan çorbaya tuz eklendiğinde kayna-
Tanecikler arası çekim gücü o kadar yüksek,
manın birden durmasının sebebi, eklenen tuzun kayna-
Eşit sıcaklıkta buhar basıncı o kadar düşük, ma noktasını yükseltmesidir.
Uçuculuğu o kadar az olur.

b) Donma Noktası Alçalması:
Saf bir sıvıda uçucu olmayan bir katı çözündüğün-
Sıvının sabit basınç altında sıvı fazdan katı faza
de oluşan çözeltinin aynı dış basınç altında kaynamaya
geçmesine donma denir. Saf sıvıların donma noktala-
başlama noktası, saf sıvının kaynama noktasından yük-
rı belirli ve sabitken, çözeltilerin donma noktaları sabit
sek olur. Birim hacimde çözünen katı miktarı (derişim)
değildir.
arttıkça kaynamaya başlama sıcaklığı da artar.
Saf suda bir madde çözündüğünde suyun donma
Saf sıvı ile çözeltinin kaynama noktası arasındaki noktası düşer. Çözeltinin donma noktası ile suyun donma
farka kaynama noktası yükselmesi denir. noktası arasındaki farka donma noktası alçalması denir.
26
Aşağıda saf suya ve uçucu olmayan katının sulu çö- Sıvıların kaynama noktasına kadar sıcaklıkları artı-
zeltisine ait 1 atm basınç altındaki sıcaklık - zaman gra- rıldığında buhar basınçları da artar. Buhar basıncı kay-
fiği verilmiştir. nama anında maksimum değerini alır ve bulunduğu or-
tamın dış basıncına eşit olur.
Sıcaklık (°C)
Sıvılarda çözünen uçucu olmayan katılar sıvının
eşit sıcaklıktaki buhar basıncını düşürür. Çözünen ka-
Saf su tı derişimi ile buhar basıncı ters orantılıdır. Buhar basın-
cı da koligatif özelliklerdendir.
Sıvı - katı çözelti
Uyarı!
0 Zaman Bir çözeltide uçucu olmayan katı derişimi arttıkça
tanecikler arası çekim gücü artar.
–x çözeltinin kaynama noktası artar.
katı iyonlarına ayrışarak çözünüyorsa iletkenlik
artar.
eşit sıcaklıkta buhar basıncı azalır.
çözeltinin donma noktası azalır.
uçuculuk azalır.
ÖRNEK 49
Aşağıda aynı ortamda üç ayrı kapta bulunan su ve çö-
Deniz suyu çözelti olduğu için Buzlanmaya karşı yollara zünen tuz miktarları belirtilmiştir.
donma noktası düşüktür tuz dökülür.
60 g su 240 g su 100 g su
40 g tuz 60 g tuz 100 g tuz
I II III
Buna göre, bu çözeltilerle ilgili;

I. Kaynama noktaları III > I > II'dir.
Kış aylarında uçaklarda olu- Kışın araba radyotörlerine
şacak buzlanmayı önlemek suyun donmaması için II. Donma noktaları II > I > III'dür.
için uçaklar alkolle yıkanır. antifriz konur. III. Kütleleri II > III > I'dir.
NOT! yargılarından hangileri doğrudur?
Bir maddenin; kaynama noktasındaki yüksel- A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III

meden yararlanılarak mol kütlesinin hesap- D) II ve III E) I, II ve III
lanmasına ebüliyoskopi, donma noktasında-
ki düşüşten yararlanarak mol kütlesinin hesap- Çözeltilerin kütlece yüzde derişimleri ile kaynama nok-
lanmasına ise kriyoskopi denir. tası doğru, donma noktası ise ters orantılıdır.
mçözünen
%C = . 100
mçözelti
HATIRLATMA
mçözelti = msu + mtuz
Bir sıvı buharının sıvı yüzeyine yaptığı basınca bu-
I. çözelti II. çözelti III. çözelti
har basıncı denir. Buhar basıncı sıvının; _____________ _____________ _____________
40 60 100
cinsine sıcaklığına safsızlığına bağlıdır. =
100
. 100 =
300
. 100 =
200
. 100
= %40 = %20 = %50

Tanecikler arası çekim gücü fazla olan sıvıların eşit
sıcaklıkta buhar basınçları düşük ve kaynama noktala- Cevap: E
rı yüksek olur.
49. E
27
ÖRNEK 50 ÖRNEK 52
I. Doymamış şeker çözeltisinden bir miktar su buhar- Şekil I'de bulunan doymamış şeker çözeltisi sabit sıcak-
laştırılırsa donma noktası artar. lıkta bir süre bekletildiğinde bir miktar su buharlaşıyor
II. Doymamış tuz çözeltisinde bir miktar tuz çözünür- ve şekil II'deki durum oluşuyor.
se, çözeltinin kaynama noktası artar.
III. Bir çözeltiye çözücü eklenirse çözünenin kütlece Şeker Şeker
yüzdesi artar. çözeltisi çözeltisi
yargılarından hangileri yanlıştır? (Çözelti dondurmak Katı
şeker
için soğutulduğunda çökme olmamaktadır.) Şekil I Şekil II
Buna göre, şekil I'deki çözeltinin zamanla;

I. İletkenliği artar.
II. Buhar basıncı azalır.
III. Çözünen toplam katı kütlesi artar.
• Su buharlaştırılırsa derişim artar, bu da kayna- yargılarından hangileri yanlıştır?
ma noktasını arttırırken donma noktasını azaltır.
(I - Yanlış) A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
• Tuz çözünmesi derişimi arttırır, bu da kaynama nok- D) I ve III E) II ve III
tasını arttırır. (II - Doğru)
• Çözücü eklenmesi çözünen derişimini azaltır.
(III-Yanlış) Doymamış şeker çözeltisi bekletildiğinde çökme göz-
lendiğine göre çözelti doygun hale gelmiş, derişimi
Cevap: C artmıştır. Şeker iyonlarına ayrışmadığı için elektrik akı-
mını iletmez. Derişimin artması eşit sıcaklıktaki buhar
basıncını düşürür. Çökmenin olması ise çözünen katı
kütlesinin azaldığını gösterir.
Cevap: D
ÖRNEK 51 ÖRNEK 53
Kütlece %20'lik 200 gram tuzlu su çözeltisine eşit sıcak-
lıkta; 500 g su
200 g su
I. Kütlece %40'lık 50 gram tuz çözeltisi 100 g su
II. Kütlece %10'luk 500 gram tuz çözeltisi
I II III
III. Kütlece %30'luk 100 gram tuz çözeltisi
çözeltileri ayrı ayrı ekleniyor. Aynı ortamda bulunan yukarıdaki sulara NaCI katısı ek-
lenerek çözelti hazırlanıyor.
Buna göre, hangi çözeltiler eklendiğinde son karışı- Çözeltiler eşit sıcaklıkta kaynamaya başladığına gö-
mın başlangıca göre donma noktası artar? re kaplarda çözünen tuz kütleleri arasındaki ilişki
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?
D) I ve III E) I, II ve III A) I > II > III B) II > I > III C) II > III > ı
D) III > I > II E) I > III > II
Bir çözeltinin aynı koşullarda donma noktasının art-
ması için derişiminin azalması gerekir. Bunun için
eklenen çözeltinin derişiminin daha az olması gerekir, Çözeltilerin kaynama noktaları eşitse birim hacimde
eklenen çözeltinin kütlesinin önemi yoktur. Kütlece çözünen NaCI miktarları (derişimleri) eşit olmalı. Çö-
derişimi %20'nin altında olan sadece II. çözelti var. zücü miktarı ile çözünen orantılı olsun ki derişimleri
eşit olabilsin.
Cevap: A I. çözeltiye 2x tuz eklenirse
II. çözeltiye 5x tuz
III. çözeltiye x tuz eklenmeliki derişimler eşit olsun
Cevap: B
50. C 51. A 52. D 53. B

28
1. Aşağıda 1 atm basınç altında bulunan tuzlu suyun 4. Eşit miktarda su kullanılarak aynı ortamda aynı tuz-
sıcaklık - zaman grafiği verilmiştir. la üç farklı çözelti hazırlanıyor. Çözeltilerin donma-
ya başlama sıcaklıkları;
Sıcaklık (°C)
I. çözeltide -2°C,
Y Z
100 + b II. çözeltide -6°C,
100 + a III. çözeltide -10°C'dir.

X
Buna göre, çözeltilerde çözünen tuz miktarla-
rı arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangisinde
Zaman
doğru verilmiştir?
Buna göre; A) I > II > III B) III > II > I C) I = II = III
I. Karışım Y noktasında kaynamaya başlamıştır.
D) II > I > III E) II > III > I
II. Sıvının buhar basıncı X noktasında 1 atm'dir.
III. Çözelti Y - Z aralığında doygundur.

5. Aşağıda 20’şer gram şeker ile hazırlanan üç farklı
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
çözeltinin hacimleri ve aynı basınç altındaki kayna-
D) II ve III E) I, II ve III maya başlama sıcaklıları verilmiştir.
V1 V2 V3
2. Koligatif özelliklerle ilgili aşağıda verilen yargı-
lardan hangisi yanlıştır? KN = 103°C KN = 109°C KN = 105°C

A) Tuzlu suyun kaynama noktası aynı ortamda saf
Buna göre, çözeltilerin hacimleri arasındaki
suyunkinden daha yüksektir.
ilişki aşağıdakilerden hangisinde doğru veril-
B) Saf suda uçucu olmayan katı çözdüğümüzde miştir?
aynı basınç altında donma noktası düşer.
A) V1 > V3 > V2 B) V2 > V3 > V1
C) Sıvı - katı çözeltilerde katının kütlece yüzde
derişimi arttıkça çözeltinin aynı sıcaklıkta buhar C) V1 > V2 > V3 D) V3 > V2 > V1
basıncı artar. E) V3 > V1 > V2
D) Seyreltik bir çözeltiden su buharlaştırdıkça aynı
koşullarda donma noktası azalır.
E) Derişik bir çözeltiye su ekledikçe aynı koşullar-

da kaynama noktası düşer. 6. I. 10 ppm şeker çözeltisi
II. Kütlece %5'lik NaCI çözeltisi
III. Hacimce %50'lik etil alkol çözeltisi
3. I. Uçak kanatlarının alkolle yıkanması Yukarıda su ile hazırlanan bazı çözeltiler verilmiş-
II. Kışın araba radyatörlerine antifiriz konması tir.
III. Saf suyun donduğu şartlarda deniz suyunun
Bu çözeltilerin aynı ortamda kaynamaya başla-
donmaması
ma sıcaklıklarının büyükten küçüğe sıralanışı
Yukarıda verilen olaylardan hangileri koligatif aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?
özelliklerle ilgilidir?
A) II, I, III B) II, III, I C) III, I, II
D) III, II, I E) I, II, III
1. D 2. C 3. E 29 4. B 5. A 6. A
1. Saf suya dipte katı olmayacak şekilde bir miktar tuz 4. Aşağıda alkol ve su ile hazırlanan iki farklı çözelti
eklenerek çözünüyor. verilmiştir.
Tuz
Hacimce %50’lik Hacimce %20’lik

400 mL alkol 250 mL alkol
Saf su çözeltisi çözeltisi
I II

Aynı ortamdaki bu çözeltilerin aşağıdaki nice-
Buna göre, aynı ortamda;
liklerinden hangisi eşittir?
I. Kaynama noktası
II. Donma noktası A) Donmaya başlama noktaları
III. Elektriksel iletkenlik B) Buhar basıncı
niceliklerinden hangileri başlangıca göre artar? C) Çözücü hacimleri
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) Çözünen hacimleri

E) Yoğunlukları
D) I ve III E) I, II ve III
5. Deniz seviyesinde kaynamakta olan saf suya bir

miktar tuz eklenerek çözünmesi sağlanıyor.
Buna göre;
2. I. 40 gram tuz + 60 gram su
I. Kaynama durur.
II. 50 gram tuz + 200 gram su
II. Isıtma işlemi devam ederse oluşan karışım
III. 75 gram tuz + 75 gram su
100°C'nin üzerinde bir sıcaklıkta tekrar kayna-
Yukarıda belirtilen miktarlarla hazırlanan çözel- maya başlar.
tilerin aynı ortamda kaynamaya başlama sıcak-
III. Oluşan karışım elektrolittir.
lıklarının karşılaştırılması aşağıdakilerden han-
gisinde doğru verilmiştir? yargılarından hangileri doğrudur?
A) I > II > III B) III > I > II C) I > III > II A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III
D) III > II > I E) II > I > III D) II ve III E) I, II ve III
6. Aşağıda aynı basınçta hazırlanan çözeltilerden han-

gisinin donmaya başlama sıcaklığı en düşüktür?
3. Koligatif özellikler aşağıdaki niceliklerden han- (Çözeltiler donmaya başladığında çökelme olmuyor.)
gisine bağlıdır?
A) %5’lik şekerli su B) %10’luk şekerli su
A) Kütle B) Hacim C) Buhar basıncı
C) %12’lik şekerli su D) %15’lik şekerli su
D) Ağırlık E) Derişim
E) %20’lik şekerli su
1. D 2. B 3. E 4. C 5. E 6. E
30
KARIŞIMLARI AYIRMA TEKNİKLERİ

• Mıknatıs ile ayırma, bunun yanı sıra tanecik boyutu (eleme, süzme, diyaliz), yoğunluk (ayırma hunisi, yüzdürme),
erime noktası, kaynama noktası (basit damıtma, ayrımsal damıtma) ve çözünürlük (özütleme, kristallendirme, ayrımsal
kristallendirme) farkından yararlanılarak uygulanan ayırma teknikleri üzerinde durulacaktır.
KARIŞIMLARI AYIRMA TEKNİKLERİ 3. Tanecik Boyutu Farkı İle Ayırma

1. Mıknatıs İle Ayırma a. Süzme ile Ayırma
Mıknatıs Fe, Ni ve Co metallerini çeker. Bir karışım- Katı–sıvı ve katı–gaz heterojen karışımları ayırma-
da bu üç metalden birisinin toz ya da talaş hali varsa da kullanılır. Bu yöntem için süzgeç ya da filtre kullanılır.
mıknatıs yardımı ile ayrılabilir. Fakat bu üç metal ala- Kullanılan süzgeç ya da filtrenin gözenekleri boyut ola-
şımlarından mıknatıs yardımı ile ayrıştırılamaz. rak ayrılacak katıdan küçük olmalıdır.
Demir talaşı ile altın talaşı karışımından mıknatıs Tebeşir tozu, naftalin, kükürt, kum, talaş gibi suda
çözünmeyen maddelerin su ile oluşturdukları karışımlar
yardımı ile demir talaşı ayrıştırılabilir.
süzme ile ayrılabilir.
Nikel talaşı ile kobalt talaşı karışımı mıknatıs ile ay-
rıştırılamaz. Çünkü mıknatıs iki metali de çeker.
Demir - bakır alaşımı mıknatıs ile ayrıştırılamaz.
Arabalardaki hava filtreleri havadaki tozu süzer.
NOT
Demir tozunun mıknatıs yardımı ile Tozlu hava, fabrika bacalarından çıkan duman
bulunduğu karışımdan ayrıştırılması süzme işlemi ile bileşenlerine ayrıştırılabilir.
FEN LİSELERİNE YÖNELİK İki katıdan oluşan bir karışımda katılardan birisi sıvı-
2. Erime Noktası Farkı ile Ayırma da çözünüyor, diğeri çözünmüyorsa karışıma sırası ile;
Metaller mıknatıs yardımı ile ayrıştırılamıyor- sıvıda çözme
sa erime noktası farkından faydalanılır. Alaşımlar ve süzme
mıknatıstan etkilenmeyen metal talaşı karışımları bu buharlaştırma
yöntemle ayrılabilir.
işlemleri uygulanarak iki katı birbirinden ayrılır.
Lehim; kalay (Sn) ve kurşun (Pb) metallerinden olu-
Tuz - kum
şan bir alaşımdır. Isıtıldığında erime noktası 231,9°C karışımı
Kum
olan kalay ilk önce erir ve sıvılaşır. Erime noktası
327,5°C olan kurşun ise bu sıcaklıkta katı haldedir,
Tuzlu
katı kurşun süzülerek karışımdan ayrıştırılır. su
Tuz
Saf su Tuzlu
Kum
su
Suda çözme Süzme Buharlaştırma
işlemi işlemi işlemi
Çamaşır sodası (Na2CO3)-tebeşir tozu karışımıda bu

yöntemle ayrıştırılabilir. Çamaşır sodası suda iyi çözünür.
NOT
Süzüntü, süzgeç kağıdından geçen sıvı kısma
Alaşımın bileşenlerine ayrıştırılması için ısıtılma anı

denir. Yukarıdaki şekilde tuzlu su süzüntüdür.
31
b. Eleme ile Ayırma Pratik Bilgi: Sorularda kan, metabolik atık, yarı
geçirgen zar, kolloidal karışım terimlerinden en az
Tanecik boyutları farklı olan iki katı uygun bir elek-
ikisi geçiyorsa diyalize odaklanınız.
ten geçirilir ise tanecik boyutu küçük olan katı eleğin di-
ğer tarafına geçerken tanecik boyutu büyük olan katı ÖRNEK 54
eleğin üzerinde kalır.
Aşağıda verilen karışımlardan hangisi mıknatıslama
Kum - çakıl taşı karışımı elekten geçirildiğinde kum
yöntemi ile bileşenlerine ayrıştırılamaz?
eleğin diğer tarafına geçerken çakıl taşları geçe-
mez. Karışım bileşenlerine ayrılır. A) Nikel talaşı - Çakıl taşı
Buğday - un karışımı elekten geçirildiğinde un ele- B) Demir tozu – Kum
ğin diğer tarafına geçerken, buğday taneleri geçe- C) Un – Kobalt tozu
mez ve karışım bileşenlerine ayrılır. D) Bakır talaşı – Alüminyum tozu
E) Tuz – Nikel tozu
Bakır ve alüminyum metallerinin her ikiside mıknatıstan

etkilenmediği için bu karışım mıknatısla ayrıştırılamaz.
Cevap: D
ÖRNEK 55
Tuz–kum karşımını ayırmak için yapılan işlemler aşağı-
da verilmiştir.
Tuz - kum
karışımı
Kum
Tuzlu
Un elenerek içindeki yabancı maddelerden ayrıştırılır su
Saf su Tuz
Tuzlu
Kum
c. Diyaliz ile Ayırma su
Suda çözme Süzme Buharlaştırma
Katı - sıvı kolloid karışımları ayırmada kullanılır. Sı- işlemi işlemi işlemi
vıdan süzme işlemi ile ayrıştırılamayacak kadar küçük
Buna göre;
parçaların ayrılması işlemidir. Bu yöntemde küçük mo-
I. Çamaşır sodası – kükürt tozu
lekülleri geçirip, büyük molekülleri tutma özelliği göste-
II. Kabartma tozu – talaş
ren yarı geçirgen zar kullanılır. Molekül ve iyonların yarı
geçirgen zarın gözeneklerinden geçerek bulunduğu or- III. Şeker – naftalin
tamdan ayrışmasına diyaliz denir. karşıımlarından hangilerini ayırmak için kullanılan
yöntem ile tuz–kum karışımını ayırmada kullanılan
Kan diyaliz yöntemi ile zararlı atıklardan temizlenir.
yöntem aynıdır?
A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III
Bir karışımı bileşenlerine ayırırken suda çözme, süz-

me ve buharlaştırma işlemleri kullanılıyorsa karışımı
oluşturan maddelerden birisi suda çözünmeli diğeri
ise çözünmemelidir.
Çamaşır sodası, kabartma tozu, şeker suda çözünür-
ken, kükürt tozu, talaş ve naftalin suda çözünmezler.
Buna göre üç karışımda belirtilen yöntemle bileşenle-
rine ayrıştırılabilir.
Cevap: E
Diyaliz işlemi ile kanı temizlenen hasta
54. D 55. E
32
ÖRNEK 56 ÖRNEK 58
Aşağıda bazı ayırma yöntemleri verilmiştir. I. Kanın diyalizi

• Süzme II. Haşlanmış makarnanın suyundan ayrılması
• Eleme III. Unun buğday tanelerinden ayrılması
• Mıknatıslama
Yukarıdaki işlemlerden hangilerinde süzme yönte-
• Erime noktası farkı
mi kullanılır?
Buna göre, seçeneklerde verilen karışımlardan han-
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
gisi yukarıdaki ayırma yöntemlerinden hiçbiri ile ay-
rıştırılamaz? D) II ve III E) I, II ve III
A) Demir tozu–naftalin
Unun buğday tanelerinden ayrılması eleme ile olur.
B) Kirli hava
Diyaliz işleminde mikro anlamda süzme gerçekleşir.
C) Kolonya
Makarna suyundan süzme ile ayrıştırılır.
D) Kum–çakıl taşı
Cevap: B
E) Nikel–kurşun alaşımı
A) Mıktas ile ayrıştırılabilir.
B) Süzme ile ayrıştırılabilir.
D) Eleme ile ayrıştırılabilir.
E) Erime noktası farkı ile ayrıştırılabilir.
Kolonya bileşinlerine bu yöntemlerden hiçbiri ile ay-

rıştırılamaz.
ÖRNEK 59
Cevap: C Kobalt tozu, çamaşır sodası ve odun talaşından olu-

şan bir karışımı bileşenlerine ayırmak için sırası ile
uygulanması gereken işlemler aşağıdakilerden han-
gisinde doğru verilmiştir?
ÖRNEK 57
A) Mıknatıslama - suda çözme - süzme - buharlaştırma
Aşağıda verilen ayırma tekniklerinden hangisi
B) Eleme - suda çözme - süzme
katı–katı homojen karışımları ayırmada kullanılan
C) Suda çözme - süzme - eleme
bir yöntemdir?
D) Eleme - erime noktası farkı - suda çözme
A) Mıknatıslama
B) Süzme E) Mıknatıslama - erime noktası farkı - eleme
C) Diyaliz
Karışım mıknatıslandığnda kobalt tozu ayrışır. Geri-
D) Eleme ye kalan karışım suya atıldığında çamaşır sodası çö-
zünür, odun talaşı çözünmez. Süzme işlemi ile odun
E) Erime noktası farkı
talaşı ayrıştırılır. Süzüntüden su buharlaştırıldığında
çamaşır sodası elde edilir.
Katı–katı homojen karışımlar erime noktası farkı ile
ayrıştırılır. Cevap: A
Cevap: E
56. C 57. E 58. B 59. A

33
4. Kaynama Noktası Farkı İle Ayırma NOT

a. Basit Damıtma (Destilasyon) Ayrımsal damıtma yöntemi ile sıvılar birbirinden
Katı - sıvı homojen %100 ayrıştırılamaz. Sıvılar her sıcaklıkta buhar-
karışımlar için kaynama laştığı için azda olsa kaynama noktası yüksek
noktası farkından yarar- olan sıvı buharlaşır ve toplama kabına geçer.
lanılarak yapılan ayır- Etil alkol–su karışımı ısıtıldığında karışımdan ilk ola-
ma yöntemidir. rak kaynama noktası düşük olan etil alkol ayrılır.
Tuzlu su karışımı Sıcaklık (°C)
ısıtıldığında su buhar-
laşır, tuz kalır. Buhar- Su
100
laşan su geri soğutucu Basit damıtma düzeneği
Alkol
yardımıyla soğutularak 78
yoğunlaştırılır. Bunun için basit damıtma düzeneği kul-
lanılır. Bu düzenekte ayrımsal damıtma düzeneğinden
farklı olarak fraksiyon kolonu kullanılmaz. Zaman
Etil alkol-su karışımının ısıtılması ile oluşan
b. Ayrımsal Damıtma
sıcaklık - zaman grafiği
Sıvı–sıvı homojen karışımlar, kaynama noktası far-
Petrol, ayrımsal damıtma yöntemi ile bileşenlerine
kına dayanan ayrımsal damıtma yöntemi ile ayrıştırılır-
ayrıştırılır.
lar. Karışım ısıtıldığında kaynama noktası düşük olan bi-
leşen daha önce kaynamaya başlar. Gaz fazına geçen Petrol
sıvı geri soğutucuda yoğunlaşır ve toplama kabında biri-
kir. Diğer bileşen ise ısıtma kabında kalır. Böylece karı-
Fuel oil Benzin Mazot Gaz yağı
şım bileşenlerine ayrıştırılmış olur.
Termometre
5. Çözünürlük Farkı ile Ayırma
Fraksiyon Su çıkışı
a. Özütleme (Ekstraksiyon)
kolonu
Herhangi bir karışım-
Geri soğutucu dan uygun bir çözücü yardı-
mıyla istenilen maddeyi çö-
zerek ayırma işlemine özüt-
leme (ekstraksiyon) denir.
Su girişi Bu yöntemde çözünürlük
farkından faydalanılır.
Çayın demlenmesi
Çayın demlenmesi,
Isıtıcı Toplama kabı Tuzlu peynirin su ile tuzunun giderilmesi,
Destilat
Söğüt yapraklarından aspirin özü eldesi,
Bitkilerden esans, parfüm eldesi,
Ayrımsal damıtma düzeneği
Şeker pancarından şeker eldesi örnek verilebilir.
Ayrımsal damıtmada sıvıların kaynama noktaları ara-
sındaki fark arttıkça bileşenler daha saf olarak ayrışır. Ayrıca zeytinden daha verimli zeytinyağı elde et-
Toplama kabında ilk toplanan sıvıya destilat denir. mesi için hekzan veya CO2 gibi çözücülerle birlikte
özütleme yapılabilir.
Fraksiyon (ayırma) kolonunun uzunluğu, ayırma iş-
leminin hassasiyetini arttırır. NOT
Sıvılar her sıcaklıkta buharlaştığından toplama ka- Özütleme, homojen veya heterojen karışımlara
bında biriken ilk sıvı saf değildir. uygulanabilir.
34
b. Kristallendirme b. Yüzdürme (Flotasyon) İle Ayırma

Bir maddenin çö- Genellikle katı - katı heterojen karışımların ayrılma-
zünmüş durumdan kris- sında kullanılır. Bu yöntemde özkütle farkından yararla-
tal yapılı katı hale geç-
nılır. Katıların ikisinin de çözünmediği, özkütlesi katılar-
mesine kristalleşme de-
dan birisinin özkütlesinden büyük, diğerinin özkütlesin-
nir. Katı–sıvı homojen
den küçük olan bir sıvı karışıma eklenir. Özkütlesi küçük
karışımda sıvının bu-
olan katı yüzeyde toplanır. Buna yüzdürme denir. Diğer
harlaştırılarak ya da ka-
katı ise sıvıda batarak dipte toplanır.
rışımın sıcaklığını de-
ğiştirerek çözünen ka- Kum - talaş
Tuz gölünden kristallendirme ile karışımı Talaş
tının çöktürülmesine
tuz elde edilir. su yüzeyinde
kristallendirme denir. toplanır.
Örneğin, şekerli su çözeltisinde suyun buharlaştırılması
sonucu şeker kristalleri oluşur. Saf su
c. Ayrımsal Kristallendirme Kum dipte toplanır.

Yüzeydeki talaş
İki katıdan oluşan bir karışımda katıların her ikisinin alındıktan sonra
de aynı sıvıda çözündüğü durumlarda, çözünürlüklerinin kum süzülerek ayrıştırılabilir.
sıcaklıkla değişimlerinin farklı olmasından yararlanarak

yapılan ayırma işlemine "ayrımsal kristallendirme" denir.
İki katının sıvıda çözünmesiyle oluşan karışım so-

ğutulduğunda, çözünürlüğü sıcaklık değişiminden fazla
etkilenen katı önce çöker ve çöktükten sonra süzülerek
karışımdan ayrılır. Daha sonra soğutmaya devam edile-
rek ya da suyun tamamı buharlaştırılarak diğer katının
çökmesi sağlanır. Metalurji endüstrisinde bazı minerallerin ayrılmasında
flotasyon kullanılır.
Bu yöntemde katılardan biri endotermik, diğeri ek-
zotermik çözünüyor ise karışım daha kolay ayrıştırılır. c. Santrifüjleme ile Ayırma
Katı–sıvı karışımlarda katı süzgeç kağıdından geçe-
6. Yoğunluk Farkı ile Ayırma cek kadar küçükse merkezkaç kuvvetinden yararlanıla-
a. Ayırma Hunisi rak katının sıvıda çökmesi sağlanır. Çöken katı uygun
yöntemle sıvıdan ayrılır.
Sıvılar birbiri içinde çözünmüyorlarsa ve özkütleleri
Plazma
birbirinden farklı (emülsiyon) ise bu yöntem uygulanabilir.
Ayırma hunisi kullanılır. Ayırma hunisinden önce özküt-
Plazma ve
lesi büyük olan sıvı ayrılarak toplama kabında toplanır. trombositler
Beyaz
Ayırma hücreler
hunisi Kırmızı
Santrifüj hücreler
Zeytinyağı işlemi
Su Kan, kolloid Kırmızı
karışımdır. çökelek
Toplama
kabı
Su
Ayırma hunisi ile ayrıştırılan
sıvı - sıvı karışımlar
Bu yöntemle benzin - su, yağ - su, petrol - su ka-
rışımlarını ayrıştırabiliriz. Santrifüj makinası
35
FEN LİSELERİNE YÖNELİK ÖRNEK 61

d. Savurma İle Ayırma Aşağıda bazı karışımları ayırma yöntemleri verilmiştir.
Bu yöntemde özkütle farkından yararlanılarak I. Flotasyon II. Özütleme

ayırma yapılır. Örnekle açıklayacak olursak buğday III. Ayırma hunisi IV. Eleme
- saman karışımı rüzgarda savrulduğunda yoğunlu- yöntemlerinden hangilerinde tanecik boyutu farkı ile
ğu az olan saman rüzgarın etkisi ile karışımdan sav- ayrıştırma yapılabilir?
rularak uzaklaşır ve buğdaydan ayrılır.
A) I ve II B) II ve III C) Yalnız IV
D) III ve IV E) I, II ve IV
Flotasyonda ve ayırma hunisinde yoğunluk farkı kulla-

nılırken elemede tanecik boyutu farkı kullanılarak ay-
rıştırma yapılır. Özütlemede ise çözünürlük farkından
yararlanılır.
Cevap: C
ÖRNEK 62
Karışımları ayırma yöntemleri ile ilgili aşağıda veri-

len yargılardan hangisi yanlıştır?
A) Sıvı - sıvı homojen karışımlar kaynama noktası far-

kından yararlanılarak ayrıştırılırlar.
B) Katı - sıvı heterojen karışımlar süzme ile ayrıştırılabilir.
C) Santrifüjleme yöntemi ile sıvı - katı kolloid karışım-
ların katı kısmı ayrıştırılır.
Savurma ile ayırma yapan çiftçi kadın D) Katı - sıvı homojen karışımlar ayrımsal damıtma
yöntemi ile ayrıştırılırlar.
ÖRNEK 60 E) Özütleme, çözünürlük farkına dayanan bir ayırma
yöntemidir.
Aşağıda bazı karışımlar ve bu karışımları ayırmada kul-
lanılan yöntemler verilmiştir.
Katı - sıvı karışımlar basit damıtma ile ayrıştırılırlar.
Hangi yöntem karşısındaki karışımı ayrıştırmak için
Cevap: D
uygun değildir?
Karışım
_________________ Ayırma Yöntemi
__________________ ÖRNEK 63
A) Şeker - tuz Ayrımsal kristallendirme Aşağıdaki ayırma yöntemlerinden hangisi homojen
B) Altın - gümüş alaşımı Erime noktası farkı karışımları ayırmak için kullanılabilir?
C) Talaş - kum Flotasyon A) Erime noktası farkı ile ayırma
D) Zeytinyağı - su Ayırma hunisi B) Eleme
E) Buğday - saman Eleme C) Ayırma hunisi

D) Flotasyon
Buğday saman karışımını özkütle farkına dayanan sa-

E) Süzme
vurma yöntemi ile ayırmak gerekir.
Cevap: E Alaşımlar homojendir ve erime noktası farkı ile bile-

şenlerine ayrıştırılabilirler.
Cevap: A
60. E 61. C 62. D 63. A

36
ÖRNEK 64 ÖRNEK 66
• X - Y karışımı ayrımsal damıtma ile bileşenlerine Sıvı

Z T
ayrıştırılır. Katı
X Çözünür Çözünür
• X - Z karışımı basit damıtma ile bileşenlerine ayrış-
Y Çözünmez Çözünür
tırılır.
bilgileri veriliyor. X ve Y arı katılarının, Z ve T arı sıvıları içerisinde çözün-

me durumları yandaki tabloda verilmiştir.
Buna göre, X, Y ve Z maddelerinin fiziksel halleri
aşağıda verilenlerden hangisi gibi olabilir? Buna göre;
I. X, Y ve Z den oluşan bir karışımdan süzme yöntemi
X
____ Y
____ Z
____
ile Y katısı elde edilir.
A) Sıvı Sıvı Sıvı II. X, Y ve T den oluşan bir karışımdan, ayrımsal kris-
B) Sıvı Sıvı Katı tallendirme yöntemi ile X ve Y katıları elde edilebilir.
III. X – T karışımı süzme yöntemi ile bileşenlerine ayı-
C) Gaz Katı Katı
rılabilir.
D) Katı Sıvı Sıvı değerlendirmelerinden hangileri doğru olur?
E) Sıvı Katı Gaz
• X - Y karışımı ayrımsal damıtma ile ayrıştırılıyorsa D) II ve III E) I, II ve III

sıvı - sıvı homojen karışımdır.
• X - Z karışımı basit damıtma ile ayrıştırılıyorsa katı I. Y katısı Z sıvısında çözünmediği için süzme ile ayrış-
- sıvı homojen karışımdır. İlk bilgiden X'in sıvı oldu- tırılabilir. (I. doğru)
ğunu biliyoruz. Z katı olmalıdır.
II. T sıvısı, X ve Y katılarını çözdüğü için homojen bir
karışım oluşur ve katılar ayrımsal kristallendirme ile
Cevap: B
elde edilir. (II. doğru)
III. X, T'de çözündüğü için homojen karışım oluşur.
Süzme ile ayrıştırılamaz. (III. yanlış)
Cevap: B
ÖRNEK 65
• X – su karışımı, ayrımsal damıtma
• Y – su karışımı, süzme ÖRNEK 67
• Z – su karışımı, ayırma hunisi
ile bileşenlerine ayrıştırıldığına göre, X, Y ve Z mad- Talaş - su karışımını ayırmak için;
deleri aşağıdakilerden hangisi olabilir?
I. II. III.
X Y Z Huni
––––––––– ––––––––– –––––
Süzgeç
A) Mazot Alkol Talaş kağıdı
B) Alkol Kum Talaş

C) Mazot Zeytinyağı Talaş
D) Zeytinyağı Alkol Mazot
E) Alkol Talaş Mazot
yukarıda verilen düzeneklerden hangisinin kullanıl-
ması uygun olur?
X sıvı-sıvı homojen karışım, Y sıvı-katı heterojen karı-
şım, Z ise sıvı-sıvı heterojen karışım olmalıdır. A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
Cevap: E D) II ve III E) I, II ve III
Sıvı-katı heterojen karışımlar süzme yöntemi ile genel-

likle bileşenlerine ayrıştırılırlar.
Cevap: A
64. B 65. E 66. B 67. A

37
KARIŞIMLARI AYIRMA YÖNTEMLERİ
Tanecik Boyutu Kaynama Erime

Yoğunluk Farkı Çözünürlük Farkı Mıknatıslama
Farkı Noktası Farkı Noktası Farkı
Süzme Ayırma Hunisi Özütleme (Ekstrak- Basit Damıtma ✶ Katı - katı ho- ✶ Katı–katı hetero-
siyon) mojen jen
✶ Katı - sıvı he- ✶ Sıvı - sıvı he- ✶ Katı - sıvı ho-
terojen terojen ✶ Her türlü karı- mojen Katı - katı he- • Fe, Ni, Co tozu
• Kum - alkol • Zeytinyağı - şım terojen içeren karışımlar
• Şeker - su
su
• Naftalin - su • Şeker pancarın- • Alaşımlar • Demir tozu -
• Tuz - su
Yüzdürme (Flotas- dan şeker elde- bakır tozu
✶ Katı - gaz yon) si Ayrımsal Damıtma
• Nikel tozu -
heterojen ✶ Katı - katı he- • Bitkilerden ✶ Sıvı - sıvı ho- kum
• Tozlu hava terojen esans, parfüm mojen
• Maden cevherleri ve ilaç eldesi.
Eleme • Alkol - su
✶ Katı - katı he- • Kum - talaş Kristallendirme
• Petrolün rafineri-
terojen Santrifüjleme ✶ Katı - sıvı ho- zasyonu
• Kum - çakıl ✶ Sıvı - katı he- mojen
terojen
Pirinç - un • Tuz - su
• Kandan plaz-
Diyaliz Ayrımsal Kristallen-
ma kısmının
✶ Katı - sıvı kol- ayrılması dirme
loid Savurma ✶ Katı - katı he-
• Metabolik atığın terojen
✶ Katı - katı he-
böbrekte süzül- terojen • Tuz - şeker
mesi
• Buğday - saman
KARIŞIMLARI AYIRMA YÖNTEMLERİ
Katı - Katı Karışımlar Sıvı - Sıvı Karışımlar Katı - Sıvı Karışımlar
• Mıknatıs • Ayırma hunisi • Süzme

• Erime noktası farkı (Sıvı - sıvı heterojen karışım- • Santrifüjleme
• Çözünürlük farkı lar için) • Basit damıtma (Destilasyon)
• Flotasyon (Yüzdürme) • Ayrımsal damıtma
• Eleme (Sıvı - sıvı homojen karışım-

lar için)
• Ayrımsal kristallendirme
• Savurma
38
1. Aşağıdaki yöntemlerden hangisi katı – katı karı- 4. Aşağıda verilen ayırma yöntemlerinden hangisi
şımlarını bileşenlerine ayırmada kullanılamaz? ekstraksiyon yöntemi ile ayırmaya örnek değil-
dir?
A) Flotasyon
A) Topraktan tuz eldesi
B) Ayrımsal kristallendirme
B) Şeker pancarından şeker eldesi
C) Mıknatıs kullanma
C) Ham petrolden benzin eldesi
D) Eleme
D) Söğüt ağacından aspirin özü eldesi
E) Ayrımsal damıtma
E) Tohumlardan yağ eldesi
2. Aşağıda verilen karışımlardan hangisini süzme 5. I. Nikel talaşı - şeker

yöntemi ile ayrıştırmak uygun olur? II. Kobalt - bakır alaşımı
III. Demir tozu - nikel tozu
A) Demir tozu - nikel tozu
Yukarıda verilen karışımlardan hangileri mıkna-
B) Talaş - kum
tıslama yöntemi ile bileşenlerine ayrılabilir?
C) Tuz - şeker
D) Buğday - un
E) Kızarmış patates - sıvı yağ
3. Aşağıda tanecik boyutu farkından yararlanılarak

yapılan ayırma yöntemleri ile ilgili bir kavram hari-
tası verilmiştir.
Pirinçlerin içindeki Çayın posasından

taşlardan ayrılması ayrılması
6. Aşağıda bazı ayırma yöntemleri verilmiştir.
V I
I. Santrifüjleme
Tanecik boyutu farkından
yararlanarak yapılan II. Flotasyon
ayırma yöntemleri III. Ayırma hunisi
IV II IV. Basit damıtma
Zeytinyağının Unun buğdaydan Bu yöntemlerden hangileri yoğunluk farkından
sudan ayrılması ayrılması
yararlanılarak gerçekleştirilen ayırma yöntem-
III lerinden değildir?
Haşlanmış makarnanın
suyundan ayrılması
A) Yalnız IV B) I ve III C) II ve III

D) I ve IV E) II, III ve IV
Buna göre, hangi ayırma işlemi bu yöntem için
uygun değildir?
A) I B) II C) III D) IV E) V
1. E 2. E 3. D 39 4. C 5. A 6. A
1. Birbiri içinde çözünebilen X ve Y sıvılarından 4. I. Kurşun

oluşan karışımı bileşenlerine ayırabilmek için II. Benzin
kullanılan ayırma yöntemi aşağıdakilerden han-
III. Çeşme suyu
gisidir?
IV. Neon gazı
A) Ayrımsal kristallendirme
Yukarıda verilen maddelerden hangileri karı-
B) Basit damıtma şımları ayırmak için kullanılan yöntemlerden
herhangi birisiyle bileşenlerine ayrılamaz?
C) Süzme
D) Yüzdürme A) I ve II B) II ve III C) III ve IV
E) Ayrımsal damıtma D) I ve IV E) II ve IV
2. Aşağıda bazı karışımları ayırt etmek için kullanılan 5. X ve Y sıvılarına ait bazı nicelikler aşağıda veril-
yöntemlerin özellikleri verilmiştir. miştir.
I. Çözünürlük farkı Yoğunluk (g/mL) Kaynama noktası (°C)

II. Tanecik boyutu farkı X 0,9 85
III. Kaynama noktası farkı
Y 1,4 130
Buna göre, karışımlar aşağıdakilerden hangile-
ri gibi olabilir? X ve Y sıvılarından oluşan homojen karışımla il-
gili;
I II III
I. Özkütle farkı ile bileşenlerine ayrıştırılabilir.
A) Tuz - şeker Kum - çakıl Un - buğday
II. Ayrımsal damıtma ile bileşenlerine ayrıştırılır-
B) Kum - talaş Nohut - taş Kolonya
ken toplama kabında ilk Y sıvısı toplanır.
C) Tuz - kum Talaş - su Şeker - su III. Ayrımsal damıtma işleminde geri soğutucunun
Zeytinyağı Altın - bakır Demirtozu - sıcaklığı 100°C olmalıdır.
D)
- su alaşımı naftalin yargılarından hangileri yanlıştır?
Su -
E) Şeker - talaş Un - buğday A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III
zeytinyağı
3. Odun talaşı, tuz ve nikel tozundan oluşan bir 6. Aşağıda verilen karışımlardan hangisinin bile-
karışımı bileşenlerine ayırmak için, şenlerine ayrılmasında karşısında verilen yön-
tem kullanılmaz?
I. Basit damıtma
II. Mıknatıslama Karışım Ayırma yöntemi
III. Süzme A) Talaş - su Süzme
IV. Suda çözme B) Şeker - tuz Eleme
işlemlerinin hangi sıra ile uygulanması uygun C) Kolonya Ayrımsal damıtma
olur?
D) Yemek sodası - su Basit damıtma
A) III, II, IV, I B) IV, I, II, III
E) Benzin - su Ayırma hunisi
C) II, IV, III, I D) I, III, II, IV
E) II, I, III, IV
1. E 2. C 3. C 4. D 5. E 6. B
40
KARIŞIMLAR KARMA TEST - 1
1. Demir tozu, şeker ve sofra tuzundan oluşan bir 4. Aşağıda bazı maddeler ve bu maddelerin suda çö-
karışımı bileşenlerine ayırmak için; zündüğünde oluşturduğu tanecikler verilmiştir.
I. Mıknatıs kullanma Madde Çözeltideki tanecikler
II. Soğutma I. MgBr2(k) Mg2+ –

(suda), 2Br (suda)
III. Süzme II. HCl(s) HCl(suda)
IV. Yüksek sıcaklıkta suda çözme III. NaOH(k) Na+(suda), OH–(suda)

V. Buharlaştırma
Buna göre, hangilerinin suya verdiği tanecikler
işlemleri hangi sıra ile uygulanır? yanlıştır?
A) I, V, IV B) II, III, I, IV C) I, IV, V, II A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
D) I, II, IV, III, V E) I, IV, II, III, V D) II ve III E) I, II ve III
2. Aşağıda verilen maddelerden hangisi karışım- 5. Aşağıdakilerden hangisi tek tür tanecikten
dır? oluşmuştur?
A) Doğalgaz B) Pas C) Su A) Süspansiyon B) Çözelti C) Kolloid
D) Alkol E) Şeker D) Bileşik E) Aerosol
3. Birbiri içinde çözünmeyen X, Y ve Z arı sıvılarının

6. Kan ile ilgili;
aynı sıcaklıktaki özkütleleri tabloda verilmiştir.
I. Dağılan tanecik boyutu 10-6 m den küçük, 10-9
Yoğunluk (g/cm3) m’den büyüktür.
X 0,9 II. Heterojendir.

III. Santrifüjleme işleminden geçirildiğinde çökme
Y 1
gözlenir.
Z 1,2
Buna göre, X, Y ve Z den oluşan bir karışımdan
ayırma hunisi ile elde edilecek sıvılar sırası ile
aşağıdakilerden hangisi gibi olur? D) II ve III E) I, II ve III
A) Z, X, Y B) X, Z, Y C) X, Y, Z
D) Z, Y, X E) Y, X, Z
1. E 2. A 3. D 4. B 5. D 6. E
41
KARMA TEST - 2 KARIŞIMLAR
1. Aşağıda verilen maddelerden hangisi çözelti- 4. Yağlar apolar yapılı moleküllerdir. Bundan dolayı
dir? polar yapılı suda çözünmezler.
A) Zeytinyağı – su Buna göre, gömleği yağ lekesi olan bir kişinin

yağ lekesini çıkartmak için aşağıdaki çözücü-
B) Kalsiyum metali
lerden hangisini kullanması uygun olur?
C) Türk kahvesi
A) HCI B) HBr C) H2S
D) Karbondioksit gazı
D) CCI4 E) H2O
E) 14 ayar altın
2. Genellikle polar maddeler suda çözünebilirken, 5. Saf suya sabit sıcaklıkta bir miktar şeker eklenerek
apolar maddeler çözünemezler. Hidrojen bağı içe- bir çözelti oluşturuluyor.
ren polar maddeler ise genellikle suda diğer polar
maddelere göre daha iyi çözünürler. Oluşan çözeltide;
Buna göre; I. Yoğunluk

II. Donmaya başlama sıcaklığı
I. CO2
III. Eşit sıcaklıktaki buhar basıncı
II. NH3
III. HCl niceliklerinden hangileri saf suyunkine göre
daha küçük olur?
maddelerinin sudaki çözünürlüklerinin karşı-
laştırılması aşağıdakilerin hangisinde doğru A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
verilmiştir? (1H, 6C, 7N, 8O, 17Cl)
A) I > II > III B) II > III > I C) II > I > III
D) I > III > II E) III > II > I

6.
3. H ––– CI bileşiğinin;
I II III
I. Cl
C
Cl Cl
Cl
O
II. H H IV
N
III. H H Aşağıda verilen ayırma yöntemlerinden hangisi
H
bileşiklerinden hangilerinde çözünmesi bekle- yukarıdaki görsellerde yer almaz?
nir? A) Destilasyon B) Santrifüjleme
A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III C) Eleme D) Flotasyon
D) II ve III E) I, II ve III E) Diyaliz
1. E 2. B 3. D 4. D 5. D 6. A
42
1. Verilen sistemde ısıtılan suyun 4. CH3COONa tuzu suda;
içerisine tuz – şeker karışımı ek-
CH3COONa(k) $ CH3COO-(suda) + Na+(suda)
lenmiş ve ısıtılan erlenmayer
ısıtıcının üzerinden alınarak so- denklemine göre çözünür.
ğumaya bırakıldığında önce şe-
kerin kristallendiği gözlenmiştir. Buna göre, çözünme sırasında;
I. CH3COO- iyonunun etrafı suyun pozitif kısmı

Buna göre, şekeri karışımdan ayırmak için kul-
ile çevrilir.
lanılan bu yöntem aşağıdakilerden hangisidir?
II. Na+ iyonunun etrafı suyun negatif kısımları ile
A) Ayrımsal damıtma çevrilir.
III. Solvatasyon gerçekleşir.
B) Ekstraksiyon
yargılarından hangileri gerçekleşir?
C) Süzme
D) Ayrımsal kristallendirme
E) Diyaliz D) I ve III E) I, II ve III
2. Heterojen karışımlarla ilgili aşağıda verilen yar- 5. Aşağıda çözücü ve çözünen örnekleri verilmiştir.
gılardan hangisi yanlıştır?
A) Emülsiyonlarda dağılan ve dağıtan faz sıvıdır.
I. C6H6(s) I2(k)
B) Kum - talaş karışımı adi karışıma örnek verile-
II. H2O(s) CH3OH(s)
bilir.
C) Özellikleri her yerinde aynıdır. III. CH4(g) CO2(g)
D) Katı ve sıvılardan oluşan heterojen karışımlara Hangi ikili arasında oluşan etkin çekim gücü
süspansiyon denir. London etkileşimleridir? (1H, 6C, 8O, 53I)
E) En az iki farklı faz içerir.
3. Hacimce %40 X sıvısı içeren 500 mL sulu çözel- 6. Kütlece %10 tuz içeren 500 gram sulu çözeltide,
tinin kütlece X yüzdesi kaçtır? çözünen katının çözelti hacmini değiştirmediği
kabul edilirse çözelti yoğunluğu kaç g/mL olur?
(dsu = 1 g/mL, dx = 1,5 g/mL) (dsu = 1 g/mL)
A) 15 B) 33 C) 40 D) 45 E) 50 A) 1,46 B) 1,3 C) 1,25 D) 1,11 E) 1,08
1. D 2. C 3. E 4. C 5. D 6. D
43
1. Aşağıdaki tabloda bazı heterojen karışımların da- 4. Aşağıda X sıvısı Tyndall etkisi ile incelendiğinde
ğılan ve dağıtıcı fazları ile bu karışımlara örnekler ışığın saçıldığı görülüyor.
verilmiştir.
Buna göre, verilenlerden hangisi yanlıştır?
Dağılan faz Dağıtıcı faz Örnek

A) Katı Katı Toprak
B) Gaz Katı Duman
C) Sıvı Gaz Sis Buna göre, X sıvısı ile ilgili;
D) Katı Sıvı Yağlı boya I. Saftır.

E) Gaz Sıvı Tıraş köpüğü II. Homojendir.
III. Tuzlu su olabilir.
yargılarından hangileri yanlıştır?
2. 400 gram kütlece %20’lik yemek tuzunun sulu 5. Sıvı – sıvı karışımlarını bileşenlerine ayırmak
çözeltisinde bulunan tuz ve su miktarları kaçar için, karışımı oluşturan maddelerin;
gramdır?
I. Aynı basınçta kaynama noktası
Tuz Kütlesi (g) Su Kütlesi (g) II. Aynı sıcaklıkta özkütle
A) 320 80 III. Aynı sıcaklıkta çözünürlük
özelliklerinden hangilerinin farklı olmasından
B) 100 300
yararlanılabilir?
C) 80 320
D) 90 310
E) 160 240
6. Aşağıda verilen maddelerden hangisi fiziksel

3. Aşağıda verilen maddelerden hangisi su ile ho-
yöntemlerle bileşenlerine ayrılamaz?
mojen karışım oluşturur?
A) Maden suyu B) Yemek sodası
A) Naftalin B) Un C) Tebeşir tozu
C) 22 ayar altın D) Çelik
D) Çamaşır sodası E) Kükürt
E) Hava
1. B 2. C 3. D 4. E 5. E 6. B
44
1. Aşağıda verilen olaylardan hangisinde çözün- 4. Kütlece %15'lik 200 gram tuzlu sudan çökme
me olayı gerçekleşmez? olmadan kaç gram su buharlaştırılırsa kütlece
%20' lik tuzlu su elde edilir?
A) Unun sulandırılarak hamur haline getirilmesi
A) 30 B) 50 C) 70 D) 85 E) 90
B) Oksijen gazı ile dolu kaba azot gazının eklen-
mesi
C) Çaya limon sıkılması
D) Yağlı boyanın tinerle inceltilmesi
E) Ojenin asetonla temizlenmesi
2. 200 mL suda 50 gram tuzun tamamı çözülerek 5. 200 gram kütlece %10'luk şekerin sulu çözelti-
hazırlanan çözeltinin kütlece yüzde derişimi sinde kaç gram şeker çözülürse kütlece %25'lik
kaçtır? (dsu = 1 g/mL) sulu çözelti oluşur?
A) 20 B) 25 C) 35 D) 40 E) 50 A) 15 B) 30 C) 40 D) 55 E) 62
3. Kütlece %72'lik KNO3 sulu çözeltisine su ekle- 6. 200 gram kütlece %10'luk tuzlu suda, 50 gram da-
nerek kütlece %18'lik 1000 gram sulu çözelti el- ha tuz çözünüyor.
de edildiğine göre, eklenen su kaç gramdır?
Buna göre, oluşan çözeltide tuzun kütlece yüz-
A) 200 B) 250 C) 500 D) 750 E) 850 de derişimi kaç olur?
A) 48 B) 40 C) 39 D) 32 E) 28
1. A 2. A 3. D 4. B 5. C 6. E
45
1. 300 gram kütlece %10'luk tuz çözeltisinde kaç 4. 200 mL alkol ve aynı sıcaklıkta 50 mL su kulla-
gram daha tuz çözülürse oluşan çözelti kütlece nılarak hacim kaybı olmadan hazırlanan kolon-
%40'lık olur? yanın hacimce alkol yüzdesi kaçtır?
A) 50 B) 100 C) 150 D) 200 E) 250 A) 90 B) 80 C) 75 D) 65 E) 50
2. Özkütlesi 1,2 g/mL olan 500 mL KCI çözeltisi kütle- 5. Hacimce %20'lik alkollü su çözeltisini hazır-
ce %25'liktir. lamak için, aynı sıcaklıkta 400 mL hacimce
%40'lık alkol çözeltisine kaç mL su eklenmeli-
Buna göre, karışımda bulunan su kaç gramdır?
dir?
A) 450 B) 400 C) 250 D) 175 E) 150
A) 800 B) 600 C) 400 D) 200 E) 100
6. Aşağıda verilen bileşiklerden hangisinin suda

3. Bir karışımla ilgili; çözünme denklemi yanlış verilmiştir?
• Dağılan faz katı, dağıtan faz gazdır.
A) KOH(k) $ K+(suda) + OH-(suda)
• Heterojendir.
B) Li3PO4(k) $ 3Li+(suda) + PO43(suda)
-
bilgileri veriliyor.
C) Ca(NO3)2(k) $ Ca2+ -
(suda) + 2NO3(suda)
Buna göre, karışım aşağıdakilerden hangisi ola-
D) CH3OH(s) $ CH3OH(suda)
bilir?
E) PbSO4(k) $ Pb4+ -
(suda) + 4SO(suda)
A) Köpük B) Toz bulutu C) Gazoz
D) Sis E) Jöle
1. C 2. A 3. B 4. B 5. C 6. E
46
1. A, B ve C maddeleri ile ilgili; 4. Aşağıda verilen kaplardan I. sinde 40 gram şeker,
II. sinde ise 200 gram su bulunmaktadır.
• A - B karışımı süzme ile bileşenlerine ayrılıyor.
• B - C karışımı basit damıtma ile bileşenlerine
ayrılıyor.
• A - C karışımı mıknatıs yardımı ile bileşenleri- 200 g su
ne ayrılabilen adi karışımdır. 40 g

şeker
bilgileri veriliyor. I II
Buna göre, aşağıda verilenlerden hangisi yan-

I. kaba bir miktar su, II. kaba ise bir miktar şeker ek-
lıştır?
lenerek dipte katısı olmayan çözeltiler oluşturulu-
A) A - B karışımı süspansiyondur. yor.
B) C, B sıvısında çözünebilen bir katıdır. Çözeltilerin kütlece yüzde derişimleri eşit oldu-
C) B - C karışımı homojendir. ğuna göre I. ve II. kaplara eklenen maddelerin
D) A - C karışımı heterojendir. gram cinsinden değerleri aşağıdakilerden han-
gisindeki gibi olabilir?
E) A, B ve C maddelerinden oluşan karışım homo-
jen görünümlüdür. I. kaba eklenen II. kaba eklenen
su (g) şeker (g)
A) 300 50
B) 100 80
C) 160 80
D) 200 20
E) 100 20
2. Yoğunluğu 1,5 g/mL olan 400 mL kütlece %20'lik 5. Hacimce %20 glikol içeren 400 mL sulu çözelti-
tuz çözeltisinde aynı sıcaklıkta kaç gram daha de kaç gram glikol bulunur? (dglikol = 1,25 g/mL)
tuz çözülürse çözelti kütlece %25'lik olur?
A) 210 B) 180 C) 150 D) 100 E) 80
A) 40 B) 60 C) 80 D) 130 E) 160
3. Eşit sıcaklıkta kütlece %20'lik 100 gram şeker çö- 6. Hacimce %25 alkol içeren 400 mL alkol - su ka-
zeltisi ile kütlece %5'lik 200 gram şeker çözeltileri rışımına 80 gram daha alkol eklenirse son çö-
karıştırılıp üzerine 200 gram saf su ekleniyor. zeltinin hacimce su yüzdesi kaç olur?
(dalkol = 0,8 g/mL)
Buna göre, son karışımda bulunan şekerin küt-
lece yüzde derişimi kaçtır? A) 30 B) 40 C) 45 D) 54 E) 60
A) 6 B) 9 C) 13 D) 14 E) 18
1. E 2. A 3. A 4. B 5. D 6. E
47
1. Eşit sıcaklıkta, 4. Aşağıda verilen I. ve II. kaplardaki çözeltiler aynı

• 300 gram suya 25 gram şeker sıcaklıkta III. kaba aktarıldığında dibinde katı olma-
• 140 gram suya 35 gram şeker yan bir çözelti oluşuyor.
ilave edilerek iki farklı çözelti hazırlanmış ve bu iki

çözelti birbirleri ile karıştırılmıştır.
Kütlece Kütlece
Buna göre, oluşan son çözeltinin kütlesi ve şe- %6’lık 200 g %20’lik 190 g 10 g tuz
tuzlu su tuzlu su
kerin kütlece yüzde derişimi aşağıdakilerden
hangisinde doğru verilmiştir? I II III
Oluşan çözeltinin Şekerin kütlece % Buna göre, III. kapta oluşan son çözelti ile ilgili;
tütlesi (gram) derişimi
I. Birinci çözeltiden daha derişiktir.
A) 400 10 II. Eşit sıcaklıkta iletkenliği ikinci çözeltiden daha
B) 500 5 düşüktür.
III. Kütlece %15'liktir.
C) 340 15
D) 500 12
A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III
E) 400 18
5. 18 gram şekerin 150 gram suya eklenerek tama-

men çözünmesi sağlanıyor.
18 g şeker
2. Aşağıda verilen karışımlardan hangisi yoğun-
luk farkından faydalanılarak ayrıştırılmamıştır?
A) Sütün üzerindeki kaymağın ayrıştırılması

150 g
B) Talaş - kum karışımından talaşın ayrıştırılması su

C) Zeytinyağının posasından ayrılması
Daha sonra sabit sıcaklıkta çökme olmadan suyun
D) Madencilikte sülfürlü bileşiklerin cevherinden
93 gramı buharlaştırılıyor.
ayrılması
Buna göre, son çözeltideki şekerin kütlece yüz-
E) Petrolden benzin eldesi
de derişimi kaçtır?
A) 9 B) 15 C) 24 D) 28 E) 35
6. Kütlece %10'luk 300 gram şekerli su ile ilgili;

I. 100 gram su buharlaştırılırsa kütlece %15'lik
3. I. İçme sularındaki Na+miktarı
olur.
II. Kandaki Mg2+ miktarı
II. 60 gram daha şeker çözünürse kütlece %25'lik
III. Denizlerdeki CN- miktarı
olur.
Yukarıda verilen maddelerden hangileri bulun- III. 300 gram daha su eklenirse kütlece %5'lik olur.
dukları ortamda ppm derişimi ile hesaplanır?
1. D 2. E 3. E 4. E 5. C 6. E
48
1. Birbiri içinde çözünebilen arı X ve Y sıvılarının ay- 4. Kütlece %20'lik 250 gram tuz çözeltisine sabit
nı dış basınçtaki kaynama noktaları sırası ile 70 °C sıcaklıkta;
ve 110 °C dir. I. 250 gram su eklemek
Buna göre; II. Kütlece %5'lik 500 gram tuzlu su eklemek

III. 150 gram tuz ekleyip çözmek
I. Oluşan karışım emülsiyondur.
işlemlerinden hangileri ayrı ayrı uygulanırsa
II. Ayrımsal damıtma ile bileşenlerine ayrılabilir.
son çözelti kütlece %10'luk olur?
III. Karışım ısıtıldığında zamanla özkütlesi artar.
yargılarından hangileri doğrudur? (dy > dx )
2. 450 gram suda 100 gram tuz çözündükten sonra 5. I. Kütlece %16'lik 400 gram tuzlu su
sabit sıcaklıkta çözeltiden 250 gram su buharlaştı- II. Kütlece %20'lik 800 gram tuzlu su
rılıyor.
Yukarıda verilen çözeltilerden I.'nin yarısı ve
Son durumda 50 gram tuz çöktüğüne göre son 1
II.'nin 'ü alınarak karıştırılıyor. Üzerine sabit
çözeltinin kütlece yüzde derişimi kaçtır? 4
sıcaklıkta 400 gram da su eklendiğinde son çö-
A) 30 B) 25 C) 20 D) 15 E) 10 zeltinin kütlece yüzde derişimi kaç olur?
A) 18 B) 15 C) 13 D) 9 E) 5
3. 210 gram suda 60 gram şeker çözündükten son- 6. 300 gram kütlece %10'luk tuz çözeltisi ve kütlece
ra sabit sıcaklıkta çökme olmadan bir miktar su bu- %15'lik 400 gram tuz çözeltileri aynı sıcaklıkta ka-
harlaştırılıyor. rıştırılıp 250 gram su buharlaştırılıyor.
Son durumda çözelti kütlece %25'lik olduğuna Çökme olmadığına göre son çözelti kütlece
göre buharlaştırılan su kaç gramdır? yüzde kaçlıktır?
A) 50 B) 45 C) 40 D) 35 E) 30 A) 15 B) 20 C) 30 D) 35 E) 40
1. D 2. C 3. E 4. C 5. D 6. B
49
1. I. kapta bulunan çözelti ısıtıldığında II. kaptaki katı- 4. 4V 4V

sı ile dengede olan çözelti oluşuyor.
2V A B Kütlece 2V
Kütlece
%40’lık %10’luk
V V
şeker şeker
X(suda) X(suda) çözeltisi çözeltisi
X(k) I II
I. II.
Boş
Isıtma işleminde su miktarı değişmediğine gö-
re; III
I. Birinci çözelti daha derişiktir.

Yukarıda I. kapta kütlece %40’lık ve yoğunluğu
II. İkinci çözelti doygundur.
2 d g/mL olan, II. kapta ise kütlece %10’luk ve yo-
III. Sıcaklık arttıkça çözünen X miktarı azalmıştır.
ğunluğu 1,5 d g/mL olan şeker çözeltileri bulun-
yargılarından hangileri doğrudur? maktadır. A ve B muslukları açılarak boş olan III.
kaba I. kaptan V hacimli, II. kaptan 2V hacimli çö-
zeltiler boşaltılıyor.
Buna göre, III. kaptaki çözeltinin kütlece yüzde
derişimi kaç olur?
A) 12 B) 19 C) 22 D) 25 E) 32
2. Kütlece %10'luk 200 gram tuzlu su ile kütlece %20 5. 500 gram kütlece %10'luk şekerin sulu çözeltisine
aynı sıcaklıkta 150 gram daha şeker ekleniyor.
'lik 300 gram şekerli su karıştırılıyor.
Eklenen şekerin 50 gramı çözünmeden kaldığı-
Bir çökme gözlenmediğine göre son karışımda
na göre son durumda çözeltinin kütlece yüzde-
bulunan şekerin kütlece yüzde derişimi kaçtır?
si kaçtır?
A) 12 B) 15 C) 17 D) 18 E) 19
A) 20 B) 25 C) 30 D) 35 E) 40
3. Kütlece yüzde derişimleri eşit olan şeker - su 6. Doygun tuz çözeltisine sabit sıcaklıkta ayrı ayrı;
ve tuz - su karışımlarının; I. Bir miktar daha tuz eklemek
I. Çözünen kütlesi II. Bir miktar su buharlaştırmak
II. İletkenlik III. Bir miktar su eklemek
III. Yoğunluk işlemleri uygulanıyor.
niceliklerinden hangileri aynı olabilir? Hangi işlem sonunda çözeltinin kütlece yüzde
derişimi değişir?
1. E 2. A 3. D 50 4. C 5. B 6. C
1. Aşağıdakilerden hangisi ppm derişiminin birimi 5. Aşağıdaki grafikte aynı koşullarda çözünen mik-
olabilir? tarı değişmeyen sulu çözeltinin kütlece yüzde
derişim - zaman grafiği verilmiştir.
mol
A) B) gram C) kilogram
litre kilogram litre Kütlece Yüzde Derişim
gram
D) miligram E)
kilogram litre 12
Zaman
t
2. Doymamış tuz çözeltisinden sabit sıcaklıkta bir
miktar su buharlaştırılıyor. Buna göre, çözelti ile ilgili;
Bu olayda çözeltinin; I. Zamanla su buharlaştırılmıştır.
I. Birim hacimdeki çözünen miktarı II. Kaynamaya başlama sıcaklığı başlangıca göre
artmıştır.
II. Hacmi
III. Donmaya başlama sıcaklığı başlangıca göre
III. Kaynama noktası
değişmiştir.
niceliklerinden hangileri azalır?
(Çözünenin, çözünürlüğü sıcaklıkla doğru orantılı-
D) II ve III E) I, II ve III dır. Donma esnasında çökelme olmuyor.)
3. I. Kütlece %5'lik tuzlu su

II. Derişimi 300 ppm olan tuzlu su
III. 80 gram suda 20 gram tuz çözünerek hazırla-
nan çözelti
Aynı ortamda bulunan yukarıdaki maddelerin

kaynamaya başlama sıcaklıkları arasındaki iliş-
ki aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiş-
tir? 6. Aşağıdaki karışımlar için karşılarında verilen
karışımları ayırma yöntem veya tekniklerinden
A) II > III > I B) I > III > II C) III > I > II
hangisi uygun değildir?
D) III > II > I E) II > I > III
Ayırma yöntemi veya
Karışım tekniği
A) Tebeşir tozu – su Süzme

4. Çözeltilerin koligatif özellikleri;
B) Yemek tuzu - su Buharlaştırma
I. Sıcaklık
II. Çözücünün özkütlesi C) Mazot – su Ayırma hunisi ile ayırma
III. Çözeltinin derişimi
D) Zeytinyağı - su Ayrımsal kristallendirme
niceliklerinden hangilerine bağlıdır?
A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III E) Alkol - su Ayrımsal damıtma

1. D 2. B 3. C 4. A 51 5. E 6. D
1. I. Kaynama noktası yükselmesi 4. Kobalt tozu - nikel

Çelik
II. Donma noktası düşmesi tozu
V I
III. Özkütlenin yükselmesi
Yukarıda verilen özelliklerden hangileri koliga- Karışım

tif özelliklerden değildir? IV II
Odun talaşı - nikel
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III Demir tozu - şeker
talaşı
III
Naftalin - tuz
Yukarıdaki kavram haritasında verilen karışım-

lardan hangisi bileşenlerine mıknatıs kullanıla-
rak ayrıştırılabilir?
A) I ve II B) II ve IV C) III ve V
2. Aşağıda verilen karışım türleri ve örneklerinden
hangisi yanlıştır? D) II, IV ve V E) I, II, IV ve V
Karışım Türü Örnek

A) Aerosol Duman
B) Emülsiyon Kolonya
C) Kolloid Kan
D) Homojen Hava
E) Süspansiyon Tebeşir tozu - su
3. Aşağıda aynı ortamda bulunan iki farklı çözelti ve- 5. Çözünürlüğü sıcaklık artıkça artan bir tuzun doy-
rilmiştir. gun sulu çözeltisine bir miktar su ekleniyor.
Buna göre;
Kaynama noktası Çözelti derişimi Çözünen kütlesi

Kütlece %20’lik Kütlece %10’luk
100 g NaCI 200 g NaCI
çözeltisi çözeltisi
I II
Zaman Zaman Zaman
Bu çözeltilerle ilgili aşağıdaki niceliklerden I II III
hangisi eşittir?
yukarıda çizilen grafiklerden hangileri doğrudur?
A) İletkenlikleri B) Çözücü kütleleri
C) Çözünen kütleleri D) Kaynama noktaları
E) Donma noktaları
1. C 2. B 3. C 52 4. B 5. C
1. 4. Diyaliz yöntemi ile ilgili;
I. Tanecik boyutu farkından yararlanılarak yapı-
lan ayırma yöntemlerindendir.
II. Süzme ya da santrifüjleme yöntemi ile ayrıla-
mayan küçük parçaların ayrılması işlemidir.
Kuruyemiş Kum-çakıl karışımı Deodorant
III. Süzgeç olarak yarı geçirgen zar kullanılır.
I II III
Yukarıda verilen karışımlardan hangilerini ele-
me yöntemi ile ayırmak uygun olur? A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III
2. I. Mısır - un karışımı 5. Aşağıda verilen ayırma işlemlerinden hangisi

çözünürlük farkından yararlanılarak bileşenleri-
II. Kuru çay - çay tozu karışımı
ne ayrılmaya örnek verilemez?
III. Kum - su karışımı
Yukarıda verilen karışımlardan hangilerinin ay- A) Şeker pancarından şeker eldesi

rıştırılmasında eleme yönteminin kullanılması B) Kum - talaş karışımından talaş eldesi
uygun olur?
C) Tuzlu topraktan tuz eldesi
D) Toz çayın demlenmesi
E) Çiçeklerden parfüm hammaddelerinin eldesi
3. Karışımı ayırma
6. Aşağıda verilen iki sulu çözelti sabit sıcaklıkta ka-
Karışım
yöntemi
rıştırıldığında son çözelti kütlece %21’lik oluyor.
I. Kum - çakıl a) Süzme
II. Bakır tozu - su b) Destilasyon

Kütlece %15’lik Kütlece %25’lik
III. Tuz–su c) Eleme Tuz çözeltisi Tuz çözeltisi
Yukarıda bazı karışım örnekleri ve bunları ayırma- m1 m2

da kullanılan ayırma yöntemleri verilmiştir.
Buna göre, başlangıçtaki çözelti kütleleri m1 ve
Buna göre, karışım-ayırma yöntemi eşleştir-
m2 aşağıdakilerden hangisi gibi olabilir?
mesi aşağıdakilerden hangisinde doğru veril-
miştir? m1 m2
A) I – a B) I – b C) I – c A) 300 200
II – b II – c II – b B) 100 100
III – c III – a III – a
C) 400 600
D) I – a E) I – c D) 50 150
II – c II – a E) 500 200
III – b III – b
1. B 2. C 3. E 53 4. E 5. B 6. C
1. 4. X sıvısının soğutulması sırasında sıcaklığının za-

manla değişimi aşağıdaki grafikte verilmiştir.
Z
Sıcaklık (°C)
X–Y
10 15
Zaman (dk.)
Yukarıda verilen kapta X, Y ve Z sıvılarının oluştur-
duğu karışım bulunmaktadır. –5
Buna göre, –8
I. X ile Y’nin özkütleleri kesinlikle eşittir.

Buna göre, X sıvısı ile ilgili;
II. Karışım ayırma hunisi ile bileşenlerine ayrıştırı-
lırsa toplama kabında ilk Z sıvısı toplanır. I. Saftır.
III. X - Y karışımı bileşenlerine ayrımsal damıtma II. Donma -8°C’de başlar.

ile ayrıştırılabilir. III. Donma 10. dakikada başlamıştır.
yargılarından hangileri doğrudur? yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
D) II ve III E) I, II ve III D) II ve III E) I, II ve III
2. Katı - katı karışımları bileşenlerine ayırmak için

5. • Tuz - şeker karışımı
aşağıda verilen yöntemlerden hangisi kullanıla-
maz? • Çakıl taşı - kum karışımı
• Talaş - kum karışımı
A) Eleme
• Naftalin - su karışımı
B) Erime noktası farkı Yukarıda verilen karışımlarla aşağıda verilen
ayırma yöntemleri eşleştirildiğinde, hangi ayır-
C) Mıknatıs ile ayırma
ma yöntemi açıkta kalır?
D) Süzme A) Eleme
E) Ayrımsal kristallendirme B) Flotasyon
C) Süzme
FEN LİSELERİNE YÖNELİK D) Ayrımsal kristallendirme
E) Santrifüjleme
3. Flotasyon Ayırma hunisi
V I
Yöntem
6. I. Hastaların kullandığı maske ile tozlu havadan
IV II
tozun ayrılması
Savurma Santrifüj
III II. Fabrika bacalarından çıkan dumandaki katı ta-
neciklerin tutulması
Kristallendirme
III. Katı - sıvı heterojen karışımlardan katının ay-
Yukarıdaki kavram haritasında yer alan ayır- rıştırılması
ma yöntemlerinden hangisi yoğunluk farkın-
dan yararlanılarak geliştirilen ayırma yöntem- Yukarıda verilen ayırma yöntemlerinden hangi-
lerinden değildir? leri süzmeye örnek verilebilir?
A) I B) II C) III D) IV E) V A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
1. A 2. D 3. C 4. B 5. E 6. E
54
1. Aşağıda bazı karışımlar verilmiştir. 4. Bir sıvı karışımın ayırma hunisi ile bileşenlerine ay-
I. II. rıldığı bilinmektedir.
Z
Y
Parfüm Doğalgaz
X
III. IV.
Deodorant Krema

Buna göre, karışımdaki bileşenlerin aşağıdaki
Buna göre, hangilerinin bileşimi ve özelliği her
özelliklerinden hangisinin birbirinden farklı ol-
yerinde aynıdır?
ması gerekir?
A) I ve II B) I ve III C) II ve IV A) Yoğunluk B) Tanecik boyutu
D) I, II ve III E) I, II, III ve IV C) Fiziksel hal D) Kaynama sıcaklığı
E) Sertlik
2. I. Mazot - su 5. • X'in yoğunluğu 1,4 g/mL'dir.

II. Ayçiçek yağı - su • Y'nin yoğunluğu 0,8 g/mL'dir.
III. Alkol - su X ve Y'den oluşan karışım,
Yukarıda verilen karışımlardan hangileri ayırma I. Süzme
hunisi ile bileşenlerine ayrıştırılabilir?
II. Ayırma hunisi
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II III. Ayrımsal damıtma
D) I ve III E) II ve III yöntemlerinden hangileri kullanılarak bileşen-

lerine ayrıştırılabilir?
3. Etil alkol ve sudan oluşan bir karışımın hacimce
Valkol 3
birleşme oranı = ‘dir.
Vsu 7
6. Yüzdürme (flotasyon) yöntemi ile ilgili;
Buna göre, karışımla ilgili;
I. Katı - katı heterojen karışımları ayırmada kul-
I. Hacimce %70 su içerir. lanılır.
II. Kütlece %30 alkol içerir. II. Yoğunluk farkından yararlanılarak yapılan ayır-
III. Elektrolittir. ma işlemlerindendir.
III. Demir tozu - su karışımını ayırmada kullanıla-
bilir.
(dsu = 1 g/mL, dalkol = 0,8 g/mL)
yargılarından hangileri yanlıştır?
1. A 2. C 3. A 4. A 5. E 6. B
55
1. Aşağıda verilen ayrımsal damıtma düzeneğinde X 4. Aşağıda bazı karışımlar dağılan parçacık boyutları-
ve Y sıvılarından oluşan karışım ısıtılmaktadır. Be- na göre X, Y ve Z şeklinde gösterilmişlerdir.
lirli bir süre sonra ısıtma kabında Y sıvısının kütle-
10 –15
m
10 –9
m 10 –6
m 10 –3
m
ce yüzdesinin arttığı görülüyor.
Fraksiyon Termometre X Y Z
kolonu Su çıkışı
Geri soğutucu Buna göre, X, Y ve Z’nin hangi karışım türünü

ifade ettiği aşağıdakilerden hangisinde doğru
verilmiştir?
X Y Z
Su girişi
Isıtıcı Toplama kabı A) Homojen Süpansiyon Kolloid

Destilat B) Kolloid Homojen Süspansiyon
C) Süspansiyon Kolloid Homojen

Buna göre;
D) Homojen Kolloid Süspansiyon
I. Toplama kabında toplanan tanecik sayıları ara-
sında X > Y ilişkisi bulunur. E) Kolloid Süspansiyon Homojen
II. Geri soğutucunun sıcaklığı X'in kaynama nok-

tasından büyüktür.
III. Kaynama noktaları arasındaki ilişki Y > X'dir.
5. Kum - şeker - kobalt talaşı karışımını bileşen-
lerine ayırmak için aşağıda verilen yöntemler-
2. Kum ve tuz karışımı suya atılarak ayrıştırılırken
den hangisi kullanılmaz?
aşağıdaki ayırt edici özelliklerden hangisinden
yararlanılır? A) Eleme B) Suda çözme
A) Çözünürlük B) Özkütle C) Özısı C) Buharlaştırma D) Mıknatıslama
D) Erime noktası E) Özhacim
E) Süzme
3. I. Tuz - su
II. Alkol - su
III. Zeytinyağı - su
6. Karışımları ayırma yöntemleri ile ilgili verilen-
Yukarıda verilen karışımları ayırmak için kul- lerden hangisi yanlıştır?
lanılacak en uygun yöntemler aşağıdakilerden
hangisinde verilmiştir? A) Tuzlu peynirden tuz, özütleme ile ayrılır.
I II II B) Naftalin ile şeker, çözünürlük farkından yararla-

A) Destilasyon Süzme Ayırma hunisi narak ayrılır.
Ayrımsal C) 18 ayar altın erime noktası farkı ile bileşenlerine

B) Buharlaştırma Mıknatıslanma
damıtma ayrılır.
C) Süzme Ayırma hunisi Eleme D) Kolonya kaynama noktası farkı ile bileşenlerine
ayrılır.
Ayrımsal
D) Basit damıtma Ayırma hunisi
damıtma E) Nikel - bakır alaşımı mıknatıslanma ile bileşen-
E) Süzme Buharlaştırma Eleme lerine ayrılır.
1. D 2. A 3. D 4. D 5. A 6. E
56
1. I. Tuz - kum - su 4. Aşağıdaki karışımlardan hangisi mıknatıs yar-
II. Saman - buğday - su dımı ile bileşenlerine ayırılabilir?
III. Zeytinyağı - su A) Demir – kobalt B) Nikel – çinko
Yukarıdaki karışımlardan hangileri, özkütle far- C) Demir – nikel D) Bakır – çinko
kından yararlanılarak bileşenlerine ayrılamaz?
E) Mangan – bakır
2. • X ve Y özkütleleri farklı, birbiri içinde çözünme- 5. I. Naftalin - tuz karışımı

yen iki sıvıdır. II. Su - alkol karışımı
• Z; Y sıvısı içinde çözünmeyen, X sıvısı içinde III. Odun talaşı - kum karışımı
çözünebilen bir katıdır.
Yukarıda verilen karışımları bileşenlerine ayır-
• T, yalnız Y sıvısı içinde çözünebilen bir katıdır.
ma işlemlerinde, karışımı oluşturan maddelerin
Yukarıdaki bilgilere göre; X, Y, Z ve T arı mad- hangi özelliklerinin farklılığından yararlanılır?
deleri ile oluşturulan karışımların bileşenlerine
I II III
ayrıştırılmasında kullanılan en uygun yöntem-
ler hangi seçenekte doğru verilmiştir? Tanecik
A) Çözünürlük Özkütle
büyüklüğü
X-T X-Y Z-Y-T
Tanecik Kaynama Elektrik
karışımı
__________ karışımı
__________ karışımı
____________ B)
büyüklüğü noktası iletkenliği
Ayrımsal Ayrımsal
A) Ayırma hunisi C) Erime noktası Özkütle Çözünürlük
damıtma kristallendirme
Kaynama
Ayrımsal D) Çözünürlük Özkütle
B) Süzme Ayırma hunisi noktası
kristallendirme
Kaynama
C) Süzme Ayırma hunisi Süzme-damıtma E) Özkütle Çözünürlük
noktası
Ayrımsal Süzme-
D) Buharlaştırma
damıtma mıknatıslama
Ayrımsal Ayrımsal
E) Mıknatıslama
kristallendirme damıtma
6. X ve Y arı sıvılarından oluşan bir karışım ayırma

3. Aşağıda verilen kaplarda çözücü ve çözünen hunisi ile bileşenlerine ayrıldığında, önce Y sıvısı
miktarları belirtilen çözeltilerden hangisinin de- ayrılmaktadır.
rişimi en yüksektir?
Buna göre;
A) B) C)
I. X sıvısının özkütlesi, aynı koşullardaki Y sıvısı-
20 g tuz 40 g tuz 80 g tuz nınkinden küçüktür.
80 g su 160 g su 120 g su
II. Heterojen karışımdır.
III. Y sıvısının normal kaynama noktası, X sıvısı-
D) E)
nınkinden büyüktür.
100 g tuz 50 g tuz yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?
150 g su 50 g su
1. A 2. C 3. E 4. B 5. D 6. C
57
1. I. Kütlece %15’lik doymamış tuz çözeltisi 4. I. Damıtma

II. 50 gram tuz ile 150 gram sudan oluşan doyma- II. Eleme
mış çözelti
III. Flotasyon
III. Doygun tuz çözeltisi
Yukarıdaki işlemlerden hangileri X katısı ile Y
Yukarıda oda koşullarında bulunan aynı tuz ile ha-
sıvısının homojen karışımını bileşenlerine ayır-
zırlanan üç farklı çözelti verilmiştir.
mada kullanılabilir?
Soğutulduklarında çökme gözlenmediğine göre
çözeltilerin donmaya başlama sıcaklıklarını kü-
çükten büyüğe doğru sıralanması aşağıdakiler- D) II ve III E) I, II ve III
den hangisinde doğru verilmiştir?
A) III, II, I B) I, II, III
C) III, I, II D) I, III, II
E) II, I, III 5. • Tebeşir tozu - tuz
• Naftalin - şeker
• Kum - çamaşır sodası
2. • X katısı; Y sıvısında çözünüyor, Z sıvısında çö- Yukarıdaki karışımları bileşenlerine ayırmak için
zünmüyor. suda çözme, süzme ve buharlaştırma işlemleri sı-
• Y sıvısı, Z sıvısında çözünüyor. rası ile yapılmaktadır.
• Y ve Z sıvılarının aynı basınçtaki kaynama nok- Bu işlemlerde karışımı oluşturan maddelerin

taları farklıdır. hangi özelliklerinin farklı olmasından yararlanı-
Buna göre; lır?
I. Y - Z çözeltisi, ayrımsal damıtma ile bileşenle- A) Özkütle

rine ayırılır.
B) Kaynama noktası
II. X - Y çözeltisinden buharlaştırma ile X katısı
elde edilir. C) Çözünürlük
III. X - Z süspansiyonundan süzme ile X katısı el-
D) Erime noktası
de edilir.
E) Yoğunlaşma noktası
yargılarından hangileri doğru olabilir?
6. Kütlece %25’lik 100 gram şeker - su karışımına;

I. 5 gram şeker
3. Aşağıdakilerden hangisi bileşenlerin fiziksel
hali bakımından diğerlerinden farklı bir ayırma II. 55 gram su
yöntemidir? III. 20 gram şekerle birlikte 60 gram su
A) Ayrımsal damıtma ile ayırma yukarıda verilenlerden hangileri aynı koşullar-

da ayrı ayrı eklenirse son karışımın kütlece yüz-
B) Mıknatıslanma ile ayırma desi başlangıca göre artar?
C) Ayrımsal kristallendirme
D) Eleme ile ayırma
E) Flotasyon
1. A 2. E 3. A 58 4. A 5. C 6. A
1. X, Y ve Z katılarından oluşan bir karışımı bileşen- 4. I. Sofra tuzu
lerine ayırmak için karışımın üzerine su ilave edi-
II. Zeytinyağı
liyor. Y üstten süzgeçle toplanıp alındıktan sonra
tekrar süzme işlemi yapılıyor ve Z karışımdan alı- III. Naftalin
nıyor, sonra karışıma damıtma işlemi yapıldığında IV. Şeker
kapta X katısı kalıyor.
Verilen maddelerden hangilerinin su ile oluştu-
X, Y ve Z aşağıdakilerden hangisi olabilir? racakları karışım heterojendir?
X Y Z A) Yalnız II B) Yalnız IV C) I ve II
––––––––––– ––––––––––– –––––––––––––
A) Kum Odun talaş Tuz D) II ve III E) I, III ve IV
B) Tuz Odun talaşı Kum
C) Şeker Demir tozu Tebeşir tozu
D) Şeker Tuz Tebeşir tozu
E) Tebeşir tozu Tuz Şeker
2. Bir maddenin, başka bir madde içinde çözüne- 5. I. Dağılan fazın tanecikleri 1 nm den büyüktür.
bilmesi, II. Çok fazlı karışımlardır.
I. Mol kütleleri III. Bileşenleri kendi özelliklerini kaybetmez.

II. Özkütleleri Heterojen karışımlar ile ilgili verilen bilgilerden
III. Tanecik polaritesi hangileri doğrudur?
niceliklerinden hangilerinin benzer olması ile A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

açıklanabilir?
6. I. C2H5OH
3. Çözeltilerle ilgili aşağıda verilen bilgilerden
hangisi yanlıştır? II. C6H12O6
III. CaBr2
A) En az iki farklı maddeden oluşur.
Yukarıda verilen bileşiklerden hangilerinin sulu
B) Özkütleleri bileşenlerinin miktarlarına bağlı ola- çözeltisi elektrolit değildir?
rak değişir.
C) Çözeltinin hacmi çözücü ve çözünen hacimleri
toplamına her zaman eşittir. D) I ve III E) II ve III
D) Homojendir.
E) Fiziksel yollarla bileşenlerine ayrılırlar.
1. B 2. C 3. C 59 4. D 5. E 6. C
YAZILI SORULARI KARIŞIMLAR
1. Aşağıda bazı çözeltilerin çözücü ve çözünen tane- 3. Kütlece % 20 lik 600 gram tuzlu sudan kaç gram
cikleri verilmiştir. su buharlaştırılırsa kütlece %30 luk olur?
Bu tanecikler arasındaki etkin etkileşim türlerini

m1 · %1 = m2 · %2
karşılarına belirtiniz. (1H, 6C, 7N, 8O, 11Na, 17Cl)
20
600 · 20 = (600 – X) · 30
Çözücü Çözünen Etkin Etkileşim Türü
600 – X = 400
a) HCl H 2S .................................. X = 200 gram su buharlaştırılmalı.
b) H 2O NaCl ..................................
c) H 2O C2H5OH ..................................
d) CCl4 CO2 ..................................

4. Kütlece %10 luk 300 gram şeker çözeltisi ile kütle-
e) CO2 NH3 ..................................
ce %40 lık 200 gram şeker çözeltisi eşit sıcaklıkta
karıştırılıyor.
Son karışım kütlece yüzde kaç şeker içerir?

a) Dipol - Dipol
b) İyon – Dipol
c) Hidrojen bağı m1 · %1 + m2 · %2 = mson · %son
d) London (300 · 10) + (200 · 40) = (500 · %son)

3000 + 8000
e) Dipol - İndüklenmiş dipol %son = =%22 dir.
500
5. Aşağıda verilen kaplara üzerlerinde belirtilen mik-

tarlarda NaCl tuzu aynı ortamda eklenerek çözün-
2. 1 • Sis 6 • Kahve
mesi sağlanıyor.
2 • Kolonya 7 • Maden suyu 30 g NaCl 40 g NaCl 18 g NaCl
3 • Benzin 8 • Ayran
4 • Mayonez 9 • Amalgam 100 gram su 200 g su 50 g su
5 • Serum 10 • Yağlı boya

I II III
Yukarıda verilen karışımları homojen ve hetero-
jen şeklinde sınıflandırınız. Oluşan çözeltileri kaynamaya ve donmaya baş-
lama sıcaklıklarına göre sıralayınız.
Homojen = 2, 3, 5, 7, 9 / Heterojen = 1, 4, 6, 8, 10
Kaynamaya başlama sıcaklıkları: III > I > II

Donmaya başlama sıcaklıkları: II > I > III
1. a) Dipol - Dipol b) İyon – Dipol c) Hidrojen bağı d) London 3. 200 gram su 4. % 22 5. Kaynamaya başlama sıcaklıkları:
e) Dipol - İndüklenmiş dipol 2. Homojen = 2, 3, 5, 7, 9 / 60 III > I > II Donmaya başlama sıcaklıkları: II > I > III
Heterojen = 1, 4, 6, 8, 10
KARIŞIMLAR YAZILI SORULARI
6. Aşağıda verilen ayırma yöntemleri ve karışımla- 8. Karışımların genel özelliklerinden 5 tanesini ya-
rı ayrımada kullanılan özellikleri eşleştiriniz. zınız.
Yöntem Özellik
• Saf değildirler.
1. Özütleme a. Tanecik boyutu farkı • Homojen ya da heterojen olabilirler.
• Belirli E.N ve K.N yoktur.
2. Diyaliz b. Kaynama noktası farkı
• Bileşenleri arasında belirli bir oran yoktur.
3. Flotasyon c. Çözünürlük farkı • Belirli formül ya da sembolleri yoktur.
4. Ayrımsal damıtma d. Yoğunluk farkı

9. Kütlece %40'lık 300 gram şekerli suya kaç gram

1-c
daha şeker eklenip çözünürse kütlece %60'lık
2-a
olur?
3-d
4-b
m1 · %1 + m2 · %2 = mson · %son
(300 · 40) + (X · 100) = (300 + X) · 60
12 000 + 100X = 18 000 + 60X
40X = 6000
7. Çakıl taşları, tuz, kum karışımını bileşenlerine
ayırmak için X = 150
I. Mıknatıslama
II. Eleme
III. Suda çözme 10. Aşağıda özkütlesi 1,6 g/mL olan 500 mL kütlece
%5 lik X tuzu çözeltisi bulunmaktadır.
IV. Isıtma
V. Buharlaştırma
VI. Ayrımsal damıtma
d = 1,6 g/mL
VII. Süzme X çözeltisi

işlemlerinden hangileri, hangi sıra ile yapılmalı-
dır. Kaba çökme olmadan 200 gram daha X katısı
eklenip çözünürse çözeltinin kütlece yüzdesi
II - III - VII - V kaç olur?
m
d=
V
m
1,6 =
500
m = 800 gram %5’i X ise 800
40 gram X 760 gram su

200 gram daha X çözersek
m çözünen
Kütlece % derişimi = x 100
m çözelti
40 + 200
= X100
800 + 200
= %24
6. 1 - c, 2 - a, 3 - d, 4 - b 7. II - III - VII - V 8. • Saf değildirler. • Homojen ya da heterojen olabilirler. • Belirli

E.N ve K.N yoktur. • Bileşenleri arasında belirli bir oran yoktur.
61
• Belirli formül ya da sembolleri yoktur. 9. 150 10. %24
YAZILI SORULARI KARIŞIMLAR
11. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri uygun kelimelerle doldurunuz.
1. çözelti
Homojen karışımlara .................................. denir.
2. derişik
Karşılaştırıldığı çözeltiye göre derişimi büyük olan çözeltilere .................................. çözelti denir.
3. süspansiyon
Dağıtan fazın sıvı, dağılan fazın katı olduğu heterojen karışımlara .................................. denir.
4. ppm
Bir karışımdaki toplam madde miktarının milyonda bir kısmına .................................. denir.
5. koligatif
Çözeltilerin derişimine bağlı olarak değişebilen özelliklerine ........................................ özellikler denir.
6. homojen
Gaz karışımları her zaman .................................. karışımlardır.
7. kolloid
Kanın ve mayonezin örnek olarak verildiği karışım türü .............................................. tir.
8. büyük
Talaş-su karışımında dağılan tanecik boyutu 10-6 m den ............................. tür.
9. ayrımsal damıtma
Ham petrolü bileşenlerine ayırmak için .............................................. yöntemi kullanılır.
10. tanecik boyutu

Eleme ve süzme yönteminde karışımı oluşturan maddelerin ....................................................... farkın-
dan faydalanılır.
12. Aşağıdaki cümlelerin başına, doğru ise D, yanlış ise Y yazınız.
Y
1. (.......) Şekerli su, süzme ile bileşenlerine ayrıştırılabilir.
Y
2. (.......) Çelik mıknatıs yardımı ile bileşenlerine ayrıştırılabilir.
D
3. (.......) Duman aerosole örnektir.
Y
4. (.......) Katı-sıvı tüm karışımlar heterojendir.
Y
5. (.......) Sıvı-sıvı homojen karışımlara emülsiyon denir.
D
6. (.......) Kolloid karışımlarda fazlar gözle görülmez.
D
7. (.......) Karışımlar en az iki maddenin bir araya gelmesi ile oluşur.
Y
8. (.......) Suda bir madde çözündüğünde kaynama noktası kesinlikle yükselir.
D
9. (.......) Seyreltik bir çözeltiden su buharlaştırılırsa daha derişik hale gelir.
D
10. (.......) Kütlece %20 lik 200 gram tuzlu suda 80 gram su buharlaştırılırsa kütlece %33,3 lük olur.
11. 1. çözelti 2. derişik 3. süspansiyon 4. ppm 5. koligatif 12. 1. Y 2. Y 3. D 4. Y 5. Y

6. homojen 7. kolloid 8. büyük 9. ayrımsal damıtma
10. tanecik boyutu 62
62 6. D 7. D 8. Y 9. D 10. D
1. A 2. A 3. A 4. A 5. A 6. A
KARIŞIMLAR YENİ NESİL SORULARI-1
1. Bayramların vazgeçilmez ikramlarından olan baklavaya ger-
çek lezzetini veren şerbetidir. Şerbet doğru yöntemlerle ha-
zırlanmadığında baklava ya çok yumuşak ya da çok sert ola-
bilir. Baklava şerbeti yapılırken kullanılan malzemeler:
• 3 su bardağı su
• 3 su bardağı şeker
• Yarım limonun suyu
• Bir çay kaşığının üçte biri kadar tuz
şeklindedir.
Buna göre, baklava şerbeti ile ilgili;
I. Homojendir.
II. İçerdiği şekerin kütlece yüzdesi, tuzun kütlece yüzdesinden fazladır.
III. Kaynamaya başlama noktası aynı koşullardaki saf suya göre daha fazladır.
ifadelerinden hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
• Şeker, tuz ve limon suyu suda homojen karışır (I doğru)

• Şerbete eklenen şeker kütlesi tuzdan daha fazla olduğu için şekerin kütlece yüzdesi daha fazladır. (II doğru)
• Suda uçucu olmayan katıların (şeker, tuz) çözünmesi kaynama noktasını artırır. (III doğru)
Cevap: E

2. Sınıf içi yapılan bir etkinlikte öğretmenleri Ayşe’ye bir oyun oynatmaktadır. Oyuna göre Ayşe renkli dart tahtasına
üç ok atma hakkına sahip olacaktır.
Vurduğu her renk karşılığında kendisine renklerle eşleştirilmiş bir madde verilecek Ayşe de bu maddeyi su ile ka-
rıştırarak oluşan karışımın bir özelliğini söyleyecektir. Ayşe'nin sırası ile vurduğu renkler ve aldığı madde ile hazır-
ladığı karışımların özellikleri aşağıdadır.
• Kırmızı, aldığım madde ile elektrolit bir çözelti hazırladım.
• Yeşil, aldığım madde ile emülsiyon elde ettim.
• Beyaz, aldığım madde ile su karışımı süzme ile ayrıştırı-

labilir.
Buna göre, vurduğu renklere göre Ayşe'nin öğretmeni-

ninden aldığı maddeler aşağıdakilerden hangisi gibi olabilir?
Kırmızı Yeşil Beyaz

• Suda iyonlarına ayrışarak çözünen maddelerin sulu çözeltileri
A) Demir Alkol Şeker elektrolittir. (Tuz, asit, baz)
• Emülsiyon olması için sıvı-sıvı heterojen karışım olmalı su ile
B) Tuz Cıva Naftalin cıva, zeytinyağı, petrol.... gibi maddeler emülsiyon oluşturur.
• Süzme işleminin uygulanabilmesi için maddenin suda çözün-
C) Şeker Zeytinyağı Tebeşir meyen katı olması gerekir. Naftalin, tebeşir, kükürt... gibi.
Cevap: B
D) Tuz Zeytinyağı Benzin
E) Demir Alkol Kükürt
1. E 2. B
63
YENİ NESİL SORULARI-2 KARIŞIMLAR
3. Günümüzde aspirin ağrı kesici ve ateş düşürücü bir ilaç olarak bilinmektedir. Fakat yapılan araştırmalar aspirinin
vücudumuza farklı bir çok etkisinin olduğunu ortaya koymuştur. Aspirinin etken maddesi;
COOH
O CH3
Asetil Salisilik Asit
formülü ile gösterilen asetil salisilik asittir. Aspirinin ham maddesi olan salisilik asit doğal olarak söğüt ağacının ka-
buklarından da elde edilebilir. Bu işlemin basamakları aşağıdaki gibidir.
• Söğüt ağacının kabukları kaynatılır.
• Elde edilen karışımda söğüt ağacının kabukları ve sıvı kısım ayrıştırılır.
• Sıvı kısımdan su uzaklaştırılarak salisilik asit kristalleri elde edilir.
Bu basamaklar baştan sona düşünüldüğünde kullanılan ayırma teknikleri ve kullanılan özellikler hakkında,
KARIŞIMLARIN AYRILMASI
Tanecik boyutu farkı Çözünürlük farkı Yoğunluk farkı Kaynama noktaları

ile ayırma ile ayırma ile ayırma farkı ile ayırma
1. Ayıklama 1. Ayrımsal 1. Ayırma hunisi ile 1. Damıtma

kristallendirme (Destilasyon)
2. Eleme 2. Çöktürme
2. Ekstraksiyon 2. Ayrımsal damıtma
3. Süzme 3. Aktarma
(özütleme)
(Dekantasyon)
4. Diyaliz
4. Yüzdürme
(Flotasyon)

tablodan faydalanarak aşağıdaki yargılardan hangisinin yanlış olduğunu bulunuz?
A) Tanecik boyutu farkı ile ayırma yöntemi kullanılabilir.
B) Ekstraksiyon işlemi uygulanmıştır.
C) Ayrımsal damıtma işlemi uygulanmıştır.
D) Çözünürlük farkı ile ayırma kullanılmıştır.
E) Flotasyon işlemi kullanılmamıştır.
• Söğüt ağacının kabukları kaynatılırken kabukta bulunan etken madde özütlenerek (ekstraksiyon) suya geçer bura-
da çözünürlük farkından faydalanılır.
• Daha sonra kabuklar tanecik boyutu farkından faydalanılarak süzülür.
• En son süzüntüye kaynama noktası farkı ile basit damıtma yapılarak (destilasyon) etken madde elde edilir.
Cevap: C
3. C 64

Karışımlar ÖğretmenAliDincsonmez

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Karışımlar ÖğretmenAliDincsonmez

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

www.aydinyayinlari.com.tr ﻿ ﻿ 10.

➤ HOMOJEN KARIŞIMLAR [ÇÖZELTILER] • 2

➤ KARIŞIMLARI AYIRMA TEKNIKLERI • 31

➤ YENI NESIL SORULAR • 63

KARIŞIMLAR Karışımı oluşturan maddeler kimyasal özelliklerini

Emülsiyon Adi Karışım

HOMOJEN KARIŞIMLAR (ÇÖZELTİLER)

Tek fazlıdırlar. Yani tek madde gibi görünürler.

Katı, sıvı ya da gaz halinde olabilir.

Bekletildiğinde çökme olmaz. ÖRNEK 2

A) Tek tür tanecik içerirler.

B) Bileşenleri arasında belirli bir oran yoktur.

C) Belirli formülleri yoktur.

D) Homojen ya da heterojen olabilirler.

E) Bileşenleri kimyasal özelliklerini kaybetmezler.

Katı Katı Alaşımlar

Katı Sıvı Amalgam

Sıvı Katı Şeker - su

Sıvı Sıvı Alkol - su

Sıvı Gaz Gazlı içecekler ÖRNEK 3

Yukarıda verilen yargılardan hangileri doğrudur?

B) He ve CO2 gazları karışımı • Katı - Katı karışımlarda alaşımlar homojenken, kum

İki farklı gazın oluşturduğu tüm karışımlar homojen-

A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II

İletkenliğe Çözünürlüğe Derişimlerine

a) Elektrolit a) Doymuş a) Derişik a) Doymuş Çözelti

1. İletkenliğe Göre Çözeltiler b) Doymamış Çözelti

ra getirildiğinde çökelme olmuyorsa, aşırı doygun çözel-

si verilmiştir. Katı tuz E) CaI2(k)

ÖRNEK 5 Suda iyonlarına ayrışmadan moleküler çözünen mad-

200 gram suda en 50 gram suda en fazla Dibinde katısı

100 gram suda en fazla Aşırı doymuş çözeltilerde belirli A) B) C)

3. Derişimine Göre Çözeltiler

Çözelti derişimleri III > II > I dir. Cevap: B

II. çözelti I. çözeltiye göre daha derişik, III. çözeltiye gö-

50 g su 200 g su 100 g su NaCl(k)

– Her iki çözeltide tuz çözeltisi olduğu için elektrolit-

Aşağıdaki kapta dibinde katısı bulunmayan doygun X

III. Çözünen kütlesi azalır. A) Tuzlu su B) Hava

yargılarından hangileri yanlıştır? C) Demir katısı D) Alaşım

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II E) Şeker katısı

9. A 10. D 11. B 12. D

III. CO2(g) II. Sabit sıcaklıkta yeterince su buharlaştırmak

IV. C2H5OH(s) III. Bir miktar çözeltiyi dışarı dökmek

V. O2(suda) işlemlerinden hangileri yapılabilir?

Bu maddelerden hangileri karışımdır? A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

A) I ve II B) II ve V C) III ve IV D) II ve III E) I, II ve III

5. Aşağıda verilen maddelerden hangisinin sulu

A) NaCI B) H2SO4 C) KOH

A) Bileşimi ve özelliği her yerinde aynıdır.

B) Belirli erime ve kaynama noktaları yoktur.

E) Bileşenleri katı, sıvı ya da gaz olabilir.

6. Aşağıda katısı ile dengede olan tuz çözeltisi veril-

I. Elektrik iletkenliği artar. Buna göre, çözeltinin hangi niceliği artmıştır?

I. İletkenlik Tıraş köpüğü

II. Derişim Verilen örneklerden hangisi yanlıştır?

A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III C) Tıraş köpüğü

5. Aşağıda karışım oluşturacak bazı maddeler ve fi-

I. Başlangıçtaki çözelti doygundur.

HETEROJEN KARIŞIMLAR d) Kolloid:

Köpük kolloidtir. Jöle kolloidtir.

Çamurlu su süspansiyondur. Çorba süspansiyondur. NOT

Dağılan ve dağıtıcı maddelerin fiziksel haline göre ÖRNEK 13

Krem şanti, köpük, tıraş

www.aydinyayinlari.com.tr 10.