1. 04.

Skutki wielkich odkryć geograficznych

I. Przemiany demograficzne w Europie

1. Wzrost liczby ludności – w XVI w. Europę zamieszkiwało 85-90 mln ludzi

a. przyrost naturalny – 0,8-1% rocznie

b. niezmienna średnia długość życia

c. nadal wysoka śmiertelność niemowląt i dzieci

2. Przyczyny wzrostu liczby ludności

a. wzrost produkcji rolnej

b. poprawa warunków życia

3. Migracje ludności spowodowane poszukiwaniem lepszych warunków życia, wojnami i konfliktami religijnymi

4. Urbanizacja

II. Rozwój rzemiosła

1. Postęp techniczny

a. zastosowanie poziomego warsztatu tkackiego

b. zastosowanie koła wodnego

– w hutnictwie (napędzanie miechów i młotów)

– górnictwie (napęd pomp odwadniających szyby i dźwigów)

c. postęp w szkutnictwie

– karawela

– karaka

d. rozwój drukarstwa – ruchoma czcionka i prasa drukarska

e. wykorzystanie mechanizmu sprężynowego w zegarach – początki mechaniki precyzyjnej

2. System nakładczy (chałupnictwo)

a. były organizowane na obszarach nieobjętych jurysdykcją miejską i niepodlegających organizacji cechowej

b. rzemieślnicy wykonywali określoną pracę na zlecenie inwestora – nakładcy, który finansował zakup surowca, a
niekiedy również narzędzi, i (po opłaceniu wykonawcy) sprzedawał gotowy produkt z zyskiem

III. Rozwój handlu

1. Główne strefy handlu

a. śródziemnomorska

b. bałtycka

c. atlantycka

– początkowa dominacja Hiszpanii i Portugalii

– stopniowy wzrost znaczenia Holandii

2. Wzrost znaczenia kapitału (środki finansowe przeznaczone na inwestycje)

a. źródła kapitału

– dochody z produkcji rolnej

– wzrost znaczenia kapitału kupieckiego

3. Rozwój bankowości

a. zastosowanie weksli

b. domy bankierskie (Fuggerów, Hochstätterów, Welserów)

c. tworzenie spółek i spółek akcyjnych

4. Organizacja handlu

a. giełdy – ceny kształtowane są przez swobodną grę popytu i podaży (wolny rynek)

b. kompanie handlowe

– Kompania Lewantyńska

– Kompania Afrykańska

– holenderska Kompania Wschodnioindyjska

– angielska Kompania Wschodnioindyjska

IV. Dualizm gospodarczy

1. Inflacyjny wzrost cen (spadek wartości pieniądza)

a. spowodowany był napływem dużej ilości kruszców szlachetnych z Ameryki

b. ceny na produkty rolne rosły szybciej niż na towary rzemieślnicze – tzw. „rewolucja cen”

2. Skutki „rewolucji cen”

a. wzrost kosztów utrzymania ludności utrzymującej się z pracy w zawodach pozarolniczych

b. spadek realnej wartości czynszów dzierżawnych w rolnictwie

3. Aktywizacja gospodarcza szlachty w krajach Europy Zachodniej

a. grodzenia w Anglii- zjawisko występujące od XIII w Anglii Irlandii, polegające na odbieraniu chłopom ziemi przez
wielkich właścicieli ziemskich; początkowo odbierano dobre grunty w celu powiększenia rezerwy pańskiej, a w
późniejszych wiekach, w związku z rozwojem przemysłu tkackiego, pozyskane w ten sposób obszary rolne zamieniano
na pastwiska dla owiec hodowanych dla wełny lub plantacje lnu.

b. angażowanie się szlachty w pozarolniczą działalność gospodarczą

– handel

– rzemiosło

4. Rozwój gospodarki folwarczno-pańszczyźnianej w Europie Środkowej i Wschodniej – folwark

pańszczyźniany - duże gospodarstwo rolne, produkujące na zbyt, posługujące się pracą chłopów pańszczyźnianych,
czyli pańszczyzną; folwark pańszczyźniany w Polsce rozwinął się w XV i XVI w., a impulsem do jego
rozpowszechnienia się był wzrost cen na zboże, wywołany rosnącym popytem, spowodowanym zwiększaniem się
liczby ludności nierolniczej oraz poprawą możliwości eksportu przy jednoczesnym spadku realnej wartości czynszów;
rozwój folwarku pańszczyźnianego spowodował zamianę renty feudalnej z czynszowej na odrobkową, czyli tzw.
pańszczyznę i stopniowe pogarszanie się sytuacji chłopów, którzy popadali w tzw. wtórne poddaństwo.

1531r.- pierwsza giełda Antwerpia