ROZWIĄZYWANIE RÓWNAŃ RÓŻNICZKOWYCH

Równaniem różniczkowym nazywamy równanie zawierające jedną lub kilka

pochodnych. Wyróżniamy równania różniczkowe:
Zwyczajne- zawierają jedną niezależną zmienną i jej pochodne.
Cząstkowe- zawierają kilka niezależnych zmiennych i pochodne względem tych
zmiennych.
RÓWNANIA RÓŻNICZKOWE ZWYCZAJNE

Rozwiązaniem równania różniczkowego jest funkcja. Równanie różniczkowe

zwyczajne ma jedno rozwiązanie, gdy znane są wartości funkcji lub jej pochodnej w
pewnych punktach.
 Jeżeli dodatkowe warunki znane są dla jednego punktu, to takie zadanie nazywa
się zadaniem z warunkami początkowymi (zadanie Cauchy’ego).
 Jeżeli dodatkowe warunki znane są dla kilku punktóo, to takie zadanie nazywa
się zadaniem z warunkami brzegowymi (zagadnienie brzegowe).
Zazwyczaj w zadaniach Cauchy’ego niezależną zmienną jest czas, zaś w
zagadnieniach brzegowych - współrzędne.
PRZYKŁADY:
Zadanie Cauchy’ego
Drgania pręta o 1 stopniu swobody dynamicznej
d2 y k
m 2  ky  0 y   2 y  0 , 2 
dt m
Warunki początkowe:
t  0 y(0)  0; y  0.

Zagadnienie brzegowe
Ugięcie belki:
d4 y
EJ 4  q( x )
dx

Warunki brzegowe:
d2 y
1. Przy x=0 y=0,  0.
dx 2
d2 y
2. Przy x=l y=0, 2
0
dx
 Podział temperatury w pręcie:
d2 T
x 0
dx 2
dT
Warunki brzegowe: 1. Przy x=0 x  q  0;
dx
dT
2. Przy x=l x  (T  To )  0
dx
Do rozwiązania zadań Cauchy’ego i zagadnień brzegowych wykorzystuje się różne
metody obliczeniowe.

ZADANIA CAUCHY’EGO
Sformułowanie zadania:
Niech dane będzie równanie różniczkowe postaci:
F( x, y, y' , y" ,..., y (m) )  0
z warunkami początkowymi postaci:
y( x o )  y o , y' ( x o )  y' o , y" ( x o )  y" o ,..., y (m1) ( x o )  y (om1)

Należy znaleźć funkcję y( x ) , spełniającą wskazane równanie oraz warunki

początkowe:
 NUMERYCZNE METODY ROZWIĄZYWANIA ZADAŃ CAUCHY'EGO
Metoda Eulera
Metoda Eulera ma zastosowanie dla równań różniczkowych pierwszego rzędu:
y' f(x, y)

Po rozłożeniu w szereg Taylora w okolicy punktu x o otrzymujemy:

1
y( x o  h)  y( x o )  hy' ( x o )  h2 y' ' ( x o )  ...
2
Jeżeli krok h jest niewielki, to
pochodne drugiego i wyższych
rzędów przyjmujemy za równe zeru:
y( x o  h)  y( x o )  hy' ( x o ) .
Przyjmując równy krok można
zbudować zależność rekurencyjną:
yk 1  yk  hf ( x k , yk ) , k = 1,2,3,…

Metoda zawiera błąd rzędu h 2 ,

ponieważ składowe równania rzędu
wyższego niż jeden są pomijane.
 Zmodyfikowana Metoda Eulera
1
y( x o  h)  y( x o )  hy' ( x o )  h2 y' ' ( x o )
2
Przedstawiamy drugą pochodną jako różnicę skończoną postaci:
Δy' y' ( x o  h)  y' ( x o )
y' ' ( x o  h)   ,
Δx h
y( x o  h)  y( x o )  y' ( x o  h)  y' ( x o ).
h
wtedy:
2

Formuła iteracyjna: y k  1  y k 
h
2

f ( x k  1 , y *k  1 )  f ( x k , yk ) .

Błąd metody jest rzędu h 3

 Metody Rungego-Kutty
1. y( x o  h)  y( x o )  hy' ( x o ) - 1-go rzędu (metoda Eulera)
1
2. y( x o  h)  y( x o )  hy' ( x o )  h2 y' ' ( x o ) - 2-go rzędu (zmodyfik. metoda Eulera)
2
1 1
3. y( x o  h)  y( x o )  hy' ( x o )  h2 y' ' ( x o )  h3 y' ' ' ( x o ) - 3-go rzędu
2 6
1 1 1 4 IV
4. y( x o  h)  y( x o )  hy' ( x o )  h2 y' ' ( x o )  h3 y' ' ' ( x o )  h y ( x o ) - 4-go rzędu
2 6 24

Klasyczna metoda Rungego-Kutty jest 4-go rzędu

K o  2K1  2K 2  K 3
yk  1  yk  h ,
6
1 1
K o  f (x k , yk ); K 1  f (x k  h, yk  K o );
2 2
1 1
K 2  f (x k  h, yk  K 1 ); K 3  f (x k  h, yk  K 2 ).
2 2
Przykład:
dy
Wyznaczyć  2 x 2  2 y w przedziale 0  x  1 przy wartościach początkowych
dx
y(0)  1 i h  0.1

Dokładna rozwiązanie: y  1.5e 2 x  x 2  x  0.5 .

xk Metoda Eulera Metoda Eulera Metoda Rungego- Dokładna

Modyfikowana Kutty 4-go rzędu rozwiązanie
0.0 1 1 1 1
0.1 1.2 1.2210 1.2221 1.2221
0.2 1.442 1.4923 1.4977 1.4977
0.3 1.7384 1.8284 1.8432 1.8432
0.4 2.1041 2.2466 2.2783 2.2783
0.5 2.5569 2.7680 2.8274 2.8274
0.6 3.1183 3.4176 3.5201 3.5202
0.7 3.8139 4.2257 4.3927 4.3928
0.8 4.6747 5.2288 5.4894 5.4895
0.9 5.7376 6.4704 6.8643 6.8645
1.0 7.0472 8.0032 8.5834 8.5836
 Metody Rungego-Kutty dla równań wyższych rzędów
y' '  g(x, y, y' )

Niech: z  y' , wtedy: z'  y' '

dz dy
Otrzymamy dwa równania pierwszego rzędu:  g( x , y, z );  z.
dx dx

Występują dwa warunki początkowe: y(xo )  y o ; z( x o )  z o

Formuły iteracyjne:
K o  2K 1  2K 2  K 3 L o  2L 1  2L 2  L 3
yk  1  yk  , z k 1  z k  .
6 6
K o  hf ( x k , y k , z k ); L o  hg( x k , y k , z k );
1 1 1 1 1 1
K 1  hf ( x k  h, y k  K o , z k  L o ); L 1  hg( x k  h, y k  K o , z k  L o );
2 2 2 2 2 2
1 1 1 1 1 1
K 2  hf ( x k  h, y k  K 1 , z k  L 1 ); L 2  hg( x k  h, y k  K 1 , z k  L 1 );
2 2 2 2 2 2
K 3  hf ( x k  h, y k  K 2 , z k  L 2 ); L 3  hg( x k  h, y k  K 2 , z k  L 2 ).
 ZADANIA BRZEGOWE
d2 y
Niech: 2
 f ( x , y, y ' ) ,
dx
Warunki brzegowe (graniczne): y(a)  A; y(b)  B

Metody różnicowe:
dy Δy
Opierają się na zamianie pochodnych wyrażeniami różnicowymi: y'  
dx Δx
Pierwsza różnica skończona:
y  yi 1 y  yi yi 1  yi1
Lewa: y'i  i ; Prawa: y'i  i  1 ; Centralna: y'i 
h h 2h
Druga różnica skończona:
prawa
  lewa
 
y'i  1  y'i y' y'i  1

y'i  1  y'i  2 yi  yi  1
 i1
y
y' 'i  y'i '   h h .
h h h 2

Przykład:
y' '  2x  3y ; y(0)  1; y(1)  1; h  0.2 .

x 0 0.2 0.4 0.6 0.8 1

y 0 y1 y2 y3 y4 1

Równanie przedstawione w postaci różnicowej:

1
 yi 1  2 yi  yi  1   2 x i  3 yi .
0.04
Układ równań algebraicznych:
1 
Punkt x 1
(0  2y  y )  2 * 0.2  3y
1 2 1
 2.12y  y  0.016;
1 2 
0.04

1 
Punkt x (y  2y  y )  2 * 0.4  3y  y  2.12y  y  0.032;
2
0.04
1 2 3 2 1 2 3


1
Punkt x (y  2y  y )  2 * 0.6  3y  y  2.12y  y  0.048; 
3
0.04
2 3 4 3 2 3 4

1 
Punkt x (y  2y  1)  2 * 0.8  3y  y  2.12y  0.936;

4 3 4 4 3 4
0.04

Rozwiązanie układu:
y1  0.0827; y 2  0.1912; y 3  0.3548; y 4  0.6088 .