Ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός γεννήθηκε το 1714 στο Μέγα Δένδρο της Επαρχίας

Αποκούρου της Αιτωλίας. Μαθαίνει τα πρώτα γράμματα κοντά σε κληρικούς

δασκάλους στον τόπο του, μόρφωση την οποία θα συμπληρώσει αργότερα στην
Αθωνιάδα σχολή του Αγ. Όρους (1750)Απέκτησε μια βαθιά εκκλησιαστική
γνώση και μια επαρκή γενικότερη παιδεία. Γνώριζε καλά Ελληνικά και ξένες
γλώσσες (Εβραϊκά, Τουρκικά, Φράγκικα). Το 1759 έγινε μοναχός στη Μονή
Φιλοθέου, οπότε άλλαξε το κοσμικό του όνομα από Κώνστας σε Κοσμάς.

Οι Έλληνες ραγιάδες ζούσαν τότε μέσα στην πικρή σκλαβιά των Τούρκων και
ήταν βυθισμένοι στο σκοτάδι της αμάθειας.

«Η πατρίδα μου , η ψεύτικη και γήινη και μάταιη, είναι από την επαρχίαν
Απόκουρο. Ο πατέρας μου, η μητέρα μου, το γένος μου, ευσεβείς Ορθόδοξοι
Χριστιανοί».

Το άγαλμα του Αγίου Κοσμά στο

Καλικόντασι της Β. Ηπείρου

Οι γονείς του ήταν Ηπειρώτες. Η οικογένειά του καταγόταν από τα

Γραμενοχώρια. Όμως οι δίωξεις των Τούρκων τους ανάγκασαν να ζητήσουν
καταφύγιο στη Σκουληκαρία της Άρτας στην αρχή, και στη συνέχεια στο χωριό
Ταξιάρχης της Αιτωλοακαρνανίας, όπου και γεννήθηκε ο μεγαλύτερος αδελφός
του Κοσμά, ο ιερομόναχος Χρύσανθος, για να μετεγκατασταθούν λίγο αργότερα
στο Μέγα Δένδρο, που την εποχή εκείνη είχε 400 οικογένειες.

Για το επάγγελμά τους έχουμε γραπτή μαρτυρία κάποιου σύγχρονού του: «και η
γενεά αυτού ήταν ανυφαντάδες». Εδώ, λοιπόν, στο Μ. Δένδρο γεννήθηκε ο
Κοσμάς, ο Κώνστας Δημητρίου, όπως λεγόταν αρχικά το δεύτερο παιδί τους.

Σε ηλικία 46 ετών πραγματοποίησε τρεις με τέσσερις περιοδείες με την ευλογία

και άδεια του Πατριάρχη. Γύρισε όλη την ηπειρωτική Ελλάδα, έφτασε έως και τη
Βόρεια Ήπειρο. Επίσης περιόδευσε στη Βόρεια Πελοπόννησο και σε αρκετά
νησιά του Αιγαίου και του Ιονίου.

Κήρυττε σε πόλεις και χωριά, σε ορεινές και απομονωμένες περιοχές, πάντοτε

κάτω από ένα μεγάλο ξύλινο σταυρό που στηνόταν, αψηφώντας το μόχθο και τον
κίνδυνο, βρίσκοντας τεράστια απήχηση.

Στις 23 Αυγούστου 1779 και ενώ δίδασκε στο Καλικόντασι της Β. Ηπείρου,
συνελήφθη με εντολή του Κούρτ Πασά, από συκοφαντίες των Εβραίων για
κατασκοπεία υπέρ της Ρωσίας και με την κατηγορία ότι υποκινούσε επανάσταση.
Την επομένη και σε ηλικία 65 ετών απαγχονίστηκε στις όχθες του ποταμού
Άψου.

Το κυπαρίσσι στο οποίο

Ο Τάφος του Αγίου Κοσμά στο
θυσιάστηκε ο Άγιος Κοσμάς, στο
Καλικόντασι της Β.Ηπείρου
Καλικόντασι της Β. Ηπείρου

Η Εκκλησία μας τον ανακήρυξε σε Άγιό της στις 21 Απριλίου του 1961 και η
μνήμη του τιμάται στις 24 Αυγούστου.

Απολυτίκιο του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού

Ωδαίς ευφημήσωμεν των ευκλεών τοις χοροίς

Μαρτύρων εμπρέψαντα θυτών τε και ασκητών,
Κοσμάν τον αοίδιμον, σήμερον συνελθόντες
τη σεπτή αυτού μνήμη. νέμει γαρ τας ιάσεις
τοις πιστώς προσιούσιν, ως έχων παρρησίαν προς Χριστόν
ως Ισαπόστολος .
 Ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός ως Δάσκαλος
« Δεν βλέπετε πώς αγρίεψε το Γένος μας από την αμάθειαν και εγινήκαμεν
ωσάν τα θηρία;»

Αυτή τη φράση είπε ο Πατροκοσμάς βλέποντας την αγραμματοσύνη και την

έλλειψη οργανωμένης παιδείας που επικρατούσε τον 18ο αιώνα και μάστιζε τον
υπόδουλο Ελληνισμό.

«Έως τριάκοντα επαρχίας περιήλθον, δέκα σχολεία ελληνικά εποίησα, διακόσια

δια κοινά γράμματα».

Τα λόγια αυτά της επιστολή προς τον αδελφό του Χρύσανθο το 1779, δείχνουν
τη γιγάντια και ηρωική προσπάθειά για ίδρυση και λειτουργία σχολείων.

Αγ.Κοσμάς, Μουσείο Κέρινων

ομοιωμάτων Π. Βρέλλη,
Μπιζάνι Ιωαννίνων

Όχι μόνο οικοδομούσε το κτίριο, αλλά εύρισκε το διδακτικό προσωπικό, τα μέσα

μισθοδοσίας και φρόντιζε για τη συντήρησή του, παρόλο που υπήρχαν στερήσεις
και ανύπαρκτα μέσα.

«Έχετε σχολείον για να διαβάζετε τα παιδιά;»

«Δεν πρέπει να υπάρχει χωριό χωρίς σχολείο. Μόνο με τη βοήθεια των

γραμμάτων θα καλυτερεύσετε την τύχη σας».

«Καλύτερα να αφήσετε τα παιδιά σας πτωχά και γραμματισμένα, παρά πλούσια

και αγράμματα».

«Καλύτερα αδελφέ να έχεις σχολείον Ελληνικόν, παρά βρύσες και ποτάμια, γιατί
η βρύση ποτίζει το σώμα, το δε σχολείον ποτίζει την ψυχή».

Ο Πατροκοσμάς συνδύαζε την παιδεία με το φωτισμό του ανθρώπου και γι’ αυτό
θεωρούσε αμάρτημα την αδιαφορία απέναντί της. Ήθελε να περάσει μηνύματα,
να δώσει στόχους και αρχές στους μαθητές του, κυρίως μέσα από την
Ελληνοχριστιανική παράδοση. Σκοπός και μέλημά του ήταν η αναγέννηση του
Έθνους.

Ήταν αδιανόητο για αυτόν μια Ελλάδα χωρίς Χριστό, δηλ. καταλαβαίνουμε ότι
ελληνισμός και Ορθοδοξία είναι δύο έννοιες άρρηκτα δεμένες. Έβλεπε το
σχολείο ως ναό της αληθινής γνώσης και της παιδείας με κέντρο του Θεό. Το
σχολείο είναι λοιπόν προέκταση της Εκκλησίας.

«Τι είναι Θεός, τι είναι ψυχή; Τι είναι κορμί;, τα πάντα από το σχολείον τα
μανθάνομεν».

Ο Άγιος Κοσμάς είχε το χάρισμα να μιλά με τρόπο φυσικό και κατανοητό, γι’ αυτό
η διδασκαλία και το κήρυγμά του είχαν μεγάλη απήχηση και διάρκεια στο λαό.

Έχουν περάσει 2,5 σχεδόν αιώνες από το μαρτύριό του και όμως μπορούμε να
διακρίνουμε ακόμα τα μηνύματα και τις θέσεις του σε πολλές πτυχές της
Ελληνικής παιδείας.

Απόδειξη αποτελεί το γεγονός ότι διδάσκονται σε όλες τις βαθμίδες του

εκπαιδευτικού μας συστήματος, το οποίο στηρίζεται στη δωρεάν παιδεία που
εφαρμόστηκε από τον Πατροκοσμά, από τον 18ο κιόλας αιώνα.

Πρωτοποριακές ιδέες του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού

Η ΚΥΡΙΑΚΗ ΑΡΓΙΑ

« Πρέπει να εργαζόμαστε τις έξι ημέρες για αυτά τα μάταια, τα γήινα, τα ψεύτικα
πράγματα, και την Κυριακή να σχολάζουμε και να πηγαίνουμε στην Εκκλησία και
να στοχαζόμαστε τις αμαρτίες μας, τον θάνατο, τον Παράδεισο, την ψυχή μας, η
οποία είναι τιμιότερη απ' όλον τον κόσμο και όχι να εργαζόμαστε και να
πραγματευόμαστε την Κυριακή. Εκείνο το κέρδος που γίνεται την Κυριακή είναι
καταραμένο και βάζετε φωτιά και κατάρα στο σπίτι σας και όχι ευλογία ».
« Την Κυριακή να ησυχάζουμε και να εργαζόμαστε τα ουράνια πράγματα,
ξεκινώντας από την αυγή να πηγαίνουμε στην Εκκλησία, να ακούμε τα βιβλία των
Αγίων, το Άγιο Ευαγγέλιο, τι μας παραγγέλλει ο Χριστός μας να κάνουμε. Να
στοχαζόμαστε την ψυχή μας... να μην αργολογούμε, αλλά να φροντίζουμε πώς να
στολίσουμε την ψυχή με ομιλίες καλές, με ήθη χρηστά, για να την κάνουμε νύμφη
του Χριστού μας και όχι να ξεφαντώνουμε και να μεθάμε, επειδή η ημέρα αυτή
είναι χαρμόσυνη. Και τον υπόλοιπο καιρό να τον ξοδεύουμε σε έργα ψυχωφελή».

Ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός και η ισότητα των δύο φύλων

Στην Ελλάδα, στο δεύτερο μισό του 18 ου αιώνα, πρώτος, ο Άγιος Κοσμάς ο
Αιτωλός, έθεσε το ζήτημα της ισότητας άνδρα και γυναίκας και αγωνίστηκε για
την πραγματική εξύψωση της γυναίκας.

« Πρέπει, ω άνδρα, να μη μεταχειρίζεσαι τη γυναίκα σου σαν σκλάβα, διότι

πλάσμα του Θεού είναι κι εκείνη, καθώς κι εσύ. Τόσο σταυρώθηκε ο Θεός για
σένα, όσο και για εκείνη. Έχετε μια πίστη, ένα βάπτισμα. Δεν την έχει ο Θεός
κατώτερη…

Πολλές γυναίκες είναι καλύτερες από τους άνδρες. Τι σε ωφελεί να καυχιέσαι

ότι είσαι άνδρας και είσαι χειρότερος από τη γυναίκα ;»

«Θυγατέρες του Χριστού μου, όσο μπορείτε, να είστε σκεπασμένες με εντροπή,

και να φαίνεστε καλές σαν μάλαμα».

« Και να είναι ο άνδρας σαν βασιλιάς και η γυναίκα σαν βεζίρης, δηλαδή, ο
άνδρας σαν κεφαλή και η γυναίκα σαν σώμα . Τότε ευλογεί ο Θεός τον άνδρα και
τη γυναίκα και τα παιδιά σας».

Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός και η Ιεροσύνη

Ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός είχε μεγάλη ιδέα για την ιεροσύνη. Τον ιερέα τον
θεωρούσε ανώτερο από τον βασιλιά, ανώτερο και από τους αγγέλους ακόμα .
«… Να ξέρετε, ένας ιερέας είναι μεγαλύτερος από έναν άγγελο, επειδή είναι
μεσίτης του Θεού και ανθρώπων και αξιώνεται και επιτελεί τα Άγια Μυστήρια,
ιδιαίτερα δε, το μέγα και φρικτό Μυστήριο της Θείας Λειτουργίας, όπου το
βλέπουν οι άγγελοι και τρέμουν…Αν τύχει ένας ιερέας και ένας βασιλιάς, τον
ιερέα να προτιμήσεις . Και αν τύχει ένας άγγελος, τον ιερέα θα προτιμήσεις.
Γιατί ο ιερέας είναι ανώτερος από τους αγγέλους ».

Επίσης, αγωνίστηκε με όλες τις δυνάμεις του, και ιδίως, με τα κηρύγματά του,
για να επιβάλλει την Κυριακή ως ημέρα αργίας .

Ο Άγιος Κοσμάς και το οικολογικό πρόβλημα

Ο Άγιος Κοσμάς και τα δέντρα

"Όσοι δεν αγαπούν τα δέντρα και τα φυτά θα ζουν φτωχικά"

Στη Δρόπολη της Β. Ηπείρου προφήτεψε: "Οι άνθρωποι θα γίνου φτωχοί, γιατί
δεν έχουν αγάπη στα δέντρα".

Πάντα είχε μαζί του σουγιά και κλαδευτήρι.

ΠΡΟΦΗΤΕΙΕΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΚΟΣΜΑ

Ο Άγιος Κοσμάς δεν είχε μόνο το χάρισμα της διδασκαλίας, αλλά και
αυτό της προφητείας, ήταν δηλαδή ένας μετά Χριστό προφήτης.

Οι προφητείες του αναφέρονται στην απελευθέρωση του Γένους, στο

μέλλον προσώπων και πόλεων, στο μέλλον της ανθρωπότητας και στις
καταπληκτικές εφευρέσεις της επιστήμης. Αποτελούσαν μέρος του
κηρύγματός του, που γινόταν πάντα στην απλή «δημοτική» γλώσσα της
εποχής του.
 Προφητείες

"Καλλίτερα να αφήσετε τα παιδιά σας φτωχά και γραμματισμένα παρά

πλούσια και αγράμματα".

" Ίδια την έκαμεν ο Θεός την γυναίκαν με τον άνδραν, όχι κατωτέραν
".

Μερικές από τις προφητείες που είπε κατά την τελευταία περιοδεία του
το 1779 στη Δρόβιανη της Β. Ηπείρου όταν ρωτήθηκε πότε θάρθη το
"ποθούμενον". “Όταν θα γίνουν αυτά που κατά θεία φώτιση θα σας πω
κοντά θάναι…"

1. Θάρθει καιρός που θα δεθεί ο κόσμος με μια λινιά κι' οι άνθρωποι,

όσο μακριά κι' αν είναι θα μιλούν εύκολα συνατοί του σαν νάναι
στον πλαϊνό οντά κι' ας είναι ο ένας στην Πόλη κι' ο άλλος στη
Μοσχοβιά.

2. Θα δείτε να πετάνε άνθρωποι στον Ουρανό σαν μαυροπούλια και

να ρίχνουν φωτιά στον κόσμο. Όσοι θα ζουν τότε θα τρέξουν στα
μνήματα και θα φωνάξουν : “Βγάτε σεις οι πεθαμένοι να μπουμ'
εμείς οι ζωντανοί”

3. Θάναι καιρός που οι Ρωμιοί θα τρώγονται συνατοί τους. 'Εγώ δε

σας συνιστώ αγάπη και ομόνοια.

4. Θα ιδείτε στον κάμπο ένα αμάξι δίχως άλογα να ροβολάει

γρηγορότερα από το λαγό.

5. Θάρθει πρώτα ένα ψευτορωμαίικο να μη το πιστέψετε. Θα φύγει

πίσω.

6. Θα ιδείτε δυο φαμίλιες σ’ ένα σπίτι. Εσείς θα πάτε να κατοικήσετε

αλλού κι’ άλλοι θάρθουν να κατοικήσουν σε σάς.
7. Θάναι καιρός που θα κυβερνάνε τον κόσμο τ’ άλαλα και τα
μπάλαλα.

8. Η αιτία του Γενικού Πολέμου θάρθει από τη Δαλματία. Πρώτα θα

διαμελιστεί η Αυστρία και ύστερα η Τουρκία.

9. Θα μαζωχτεί το χιλιάρμενο στο Σκάλωμα (Αγ. Σαράντα) και

θάρθουν κοκκινογέλεκοι να πολεμήσουν για σας.

10. Οι Τούρκοι θα φύγουν, αλλά θα ξανάρθουν πάλι και θα φτάσουν

ως τα 'Εξαμίλια. Στο τέλος θα τους διώξουν ως την κόκκινη Μηλιά.
Από τους Τούρκους το ένα τρίτο θα σκοτωθεί, το άλλο τρίτο θα
βαφτισθεί και μονάχα το ένα τρίτο θα πάει στην Κόκκινη Μηλιά.

11. Με δυσκολία θάρθει η Ελευθεριά, αλλά θάρθει.

12. Θα πασχίζουν να λύσουν το ζήτημα με την πέννα, μα δεν θα

μπορούν. 99 φορές με τον πόλεμο και μια με την πέννα.

13. Οι πλούσιοι θα γίνουν φτωχοί και οι φτωχοί θα πεθαίνουν.

14. Μια φούχτα μάλαμα, μια φούχτα αλεύρι.

15. Τόσα πολλά θα γίνουν που πολλές μανάδες θα γεννήσουν

πρόωρα από το φόβο τους.

16. Το κακό θάρθει από έναν κασιδιάρη κι’ από τους διαβασμένους.

17. Ή τρεις μέρες ή τρεις μήνες ή τρία χρόνια θα βαστάξει.

18. Νάχετε κρεμασμένο ένα σακούλι στάρι στην πόρτα σας για να
σάς βαρέσει στην μπάλα, καθώς θα βγαίνετε για τα βουνά να μη
πεθάνουν από την πείνα τα παιδιά σας.
19. Μετά το Γενικό Πόλεμο θα τρώει ο λύκος με τ’ αρνί.

20. Καλότυχος ποιος θα ζήσει μετά το Γενικό Πόλεμο. Θα τρώει μ’

ασημένιο χουλιάρι. Εσείς δεν θα τα ιδείτε αυτά. Τα δισέγγονά σας
αρίς και πού.

21. Θάρθει καιρός που δεν θα παρατηρείται αυτή η αρμονία που

είναι σήμερα μεταξύ λαού και κλήρου.

22. Σπίτια μεγάλα μη κάμετε. Λιάσες να κάμνετε να μην σας

έρχονται μέσα.

23. Θα σας επιβάλουν μεγάλο και δυσβάστακτο φόρο, αλλά δεν θα

προφθάσουν.

24. Θα βάλουν φόρο στις κότες και στα παράθυρα.

25. Θα ζητήσουν να σας πάρουν και στρατιώτες. Δεν θα

προφτάσουν όμως.

26. Με άλλους θα κοιμηθείτε και με άλλους θα ξημερώσετε.

27. Θάρθει καιρός που δεν θ' ακούτε τίποτε.

28. Οι Τούρκοι θα μάθουν το μυστικό τρεις μέρες γρηγορότερα από

τούς Χριστιανούς.

29. 'Αν το ζήτημά σας λυθεί με πόλεμο θα πάθετε πολλές

καταστροφές. Σε τρεις χώρες μια θα μείνει. Ότι σας ζητούν να το
δίνετε, ψυχές μόνο να γλιτώνετε.

30. 'Αν ο πόλεμος πιαστεί από κάτω λίγα θα πάθετε, αν πιαστεί από
πάνω θα καταστραφείτε.
31. Θα έρθει ξαφνικά ή το βόιδι στο χωράφι ή το άλογο, στ’ αλώνι.