Η Συνθήκη της Λωζάννης και η

ανταλλαγή των πληθυσμών

1923
 Η ανακωχή των Μουδανιών
28 Σεπτεμβρίου 1922: υπογράφεται η ανακωχή των Μουδανιών από την
Τουρκία, όχι όμως και από την ελληνική πλευρά.

30 Σεπτεμβρίου 1922: η ελληνική κυβέρνηση και η επαναστατική επιτροπή

αποδέχονται την ανακωχή και συναινούν στην εκκένωση της Αν. Θράκης.

Οκτώβριος 1922: εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες και ο ελληνικός στρατός

εγκαταλείπουν την Αν. Θράκη. Το τρίγωνο του Καραγάτς (δυτικά του
ποταμού Έβρου, απέναντι από την Αδριανούπολη) περνά στην κατοχή των
Συμμάχων.

Ανατολική Θράκη Πριν το 1922 Μετά το 1922 Σύνολο

Πρόσφυγες 27.057 229.578 256.635
Οι προτεραιότητες των Μεγάλων Δυνάμεωνστη
Συνδιάσκεψη της Λωζάννης
Γαλλία: οθωμανικό χρέος και Αλεξανδρέττα

Βρετανία: Στενά και Μοσούλη

Ιταλία: οικονομικά συμφέροντα και Δωδεκάνησα

ΗΠΑ*: οικονομικά συμφέροντα

Σοβιετική Ρωσία*: Στενά

Η ελληνική αντιπροσωπεία στη Λωζάννη
Ισμέτ Πασάς και Ελευθέριος Βενιζέλος
Η σύμβαση για την ανταλλαγή των πληθυσμών30
Ιανουαρίου 1923
Η πρωτοβουλία για την υποχρεωτική ανταλλαγή των πληθυσμών προήλθε
από τον Ελευθέριο Βενιζέλο:
Η πολιτική του Κεμάλ ήταν η εκδίωξη των εναπομεινάντων Ελλήνων
(400.000-450.000) από την Τουρκία, ενώ την ίδια στιγμή παρέμεναν
στην Ελλάδα 460.000 μουσουλμάνοι.
Ανάγκη αποκατάστασης προσφύγων.

Θρησκευτικό κριτήριο → «υποχρεωτική ανταλλαγή των Τούρκων

υπηκόων ελληνικού ορθόδοξου θρησκεύματος, των εγκατεστημένων επί
των τουρκικών εδαφών και των Ελλήνων υπηκόων, μουσουλμανικού
θρησκεύματος, των εγκατεστημένων επί των ελληνικών εδαφών» (άρθρο 1)

Εξαιρέθηκαν της ανταλλαγής:

Οι Έλληνες κάτοικοι της Κωνσταντινούπολης («πάντες οι Έλληνες οι
εγκατεστημένοι προ της 30ης Οκτωβρίου 1918»).
Οι μουσουλμάνοι κάτοικοι της Δυτικής Θράκης.
 Εδαφικά ζητήματα Ελλάδας-Τουρκίας
Δυτική Θράκη → η τουρκική πλευρά ζήτησε δημοψήφισμα, αίτημα που
δεν έγινε δεκτό, γιατί:
Η περιοχή είχε περιέλθει στην Ελλάδα από τη Βουλγαρία.
Η επίλυση εδαφικών ζητημάτων μεταξύ των δύο χωρών μέσω
δημοψηφισμάτων δεν είχε υιοθετηθεί σε άλλες περιπτώσεις.

Νησιά Αιγαίου → η τουρκική πλευρά ζήτησε ειδικό καθεστώς αυτονομίας

για τη Λήμνο, τη Λέσβο, τη Χίο, τη Σάμο και την Ικαρία, καθώς και την
προσάρτηση της Ίμβρου, της Τενέδου και της Σαμοθράκης. Τελικά:
Η Ίμβρος και η Τένεδος αποδόθηκαν στην Τουρκία (ειδικό καθεστώς
αυτονομίας).
Η Λέσβος, η Χίος, η Σάμος και η Ικαρία τέθηκαν σε καθεστώς μερικής
αποστρατιωτικοποίησης.
Η Λήμνος και η Σαμοθράκη (όπως η Τένεδος και η Ίμβρος) συνδέθηκαν
με το καθεστώς πλήρους αποστρατιωτικοποίησης των Στενών.
 Το ζήτημα των Στενών (1920-1936)
Συνθήκη Σεβρών: για πρώτη φορά καθιερώθηκε η αρχή της ελεύθερης
ναυσιπλοΐας τόσο σε καιρό πολέμου όσο και σε καιρό ειρήνης και για τα
εμπορικά και για τα πολεμικά σκάφη. Τα Στενά ουδετεροποιούνταν και
αφοπλίζονταν και ο έλεγχος γινόταν από την Διεθνή Επιτροπή των Στενών.

Συνθήκη Λωζάννης: διατηρήθηκε το καθεστώς της ελεύθερης ναυσιπλοΐας

και του αφοπλισμού, αλλά η Τουρκία είχε πλέον την κυριαρχία και των δύο
πλευρών του Ελλησπόντου. Ταυτόχρονα, περιορίστηκε η δικαιοδοσία και
το κύρος της Επιτροπής των Στενών (πρόεδρος ο Τούρκος αντιπρόσωπος).

Συνθήκη Μοντρέ: τερματισμός του καθεστώτος αποστρατιωτικοποίησης

των Στενών και της Διεθνούς Επιτροπής των Στενών.
Οικονομικά ζητήματα και Οικουμενικό Πατριαρχείο
Οικονομικές απαιτήσεις: η τουρκική πλευρά επέμενε στην καταβολή
υψηλής αποζημίωσης για τις ζημιές που είχε προκαλέσει ο ελληνικός
στρατός κατά τη μικρασιατική εκστρατεία.
Συμφωνία: η Τουρκία δέχτηκε να παραιτηθεί από την αξίωση καταβολής
αποζημίωσης και η Ελλάδα αναγνώρισε ότι όφειλε να επανορθώσει τις
ζημιές αλλά αδυνατούσε. Παράλληλα, η Τουρκία έλαβε το Καραγάτς .
Μεταβολή τουρκικής στάσης: ανησυχία επανέναρξης εχθροπραξιών (βλ.
Στρατός του Έβρου).

Οικουμενικό Πατριαρχείο: η τουρκική πλευρά ζητούσε την απομάκρυνση

του Πατριαρχείου από την Κωνσταντινούπολη, με το επιχείρημα ότι μετά
την κατάλυση του οθωμανικού καθεστώτος το Οικουμενικό Πατριαρχείο ,
«που λειτουργούσε κυρίως ως πολιτικός θεσμός», όφειλε να απο μακρυνθεί .
Συμφωνία: το Πατριαρχείο θα παρέμενε στην Κωνσταντινούπολη αλλά
θα περιόριζε τη δραστηριότητά του σε αυστηρά θρησκευτικά πλαίσια .
Κριτική στον Βενιζέλο για έλλειψη ρεαλισμού.