Ï ÉÇÓÏÕÓ ×ÑÉÓÔÏÓ ÙÓ ÉÓÔÏÑÉÊÏ ÐÑÏÓÙÐÏ

Ôï èÝìá ôçò éóôïñéêüôçôáò ôïõ Ðñïóþðïõ ôïõ Éçóïý ×ñéóôïý åßíáé áíáíôßññçôá
Ýíá öëÝãïí èÝìá, ðïõ áðáó÷üëçóå êáé áðáó÷ïëåß ðïëëïýò, êõñßùò Üèåïõò äéáíïçôÝò.
ÂëÝðåôå, åìåßò ïé ×ñéóôéáíïß äéáâÜæïõìå ôçí Áãßá ÃñáöÞ êáé åéäéêÜ ôá ôÝóóåñá Åõáã-
ãÝëéá êáé ôá äå÷üìáóôå, ü÷é ìüíï ùò áëçèéíÜ, áëëÜ êáé ùò éóôïñéêÜ êåßìåíá. Ùóôüóï,
õðÜñ÷ïõí ïñéóìÝíïé, üðùò ãéá ðáñÜäåéãìá o J.M. Robertson, ï Arthur Drews, ï P.L.
Cowchoud êáé ï ¢ããëïò ìáèçìáôéêüò êáé öéëüóïöïò ÌðÝñôñáíô ÑÜóóåë, ðïõ áðïñ-
ñßðôïõí ôçí Üðïøç üôé ï Éçóïýò ×ñéóôüò õðÞñîå ùò éóôïñéêü ðñüóùðï. ÌÜëéóôá, ï Ì.
ÑÜóóåë ôïëìÜ íá äçëþóåé óôï "Ðéóôåýù ôïõ", óåë. 22, ôá åîÞò: "Áðü éóôïñéêÞò Üðïøçò,
åßíáé ìÜëéóôá áìößâïëï, áí ï ×ñéóôüò õðÞñîå ðïôÝ êáé, áí õðÞñîå, äåí îÝñïõìå ôßðïôå
ãé' áõôüí". Áõôü ðïõ ìïõ ðñïîåíåß êáôÜðëçîç åßíáé ðùò Ýíáò ôÝôïéïò Üíèñùðïò, äÞèåí
äéáâáóìÝíïò, ðñïâáßíåé óå ìéá ôüóï áíåýèõíç êáé áíéóôüñçôç äÞëùóç. Ôï ÷åéñüôåñï
åßíáé üôé ðÜñá ðïëëïß Üíèñùðïé, ÷ùñßò íá åîåôÜóïõí êáé íá åñåõíÞóïõí ïé ßäéïé ôçí
áëÞèåéá êáé ïõóßá ôùí ðñáãìÜôùí, ðáñáðëáíïýíôáé, áðïäå÷üìåíïé ôéò èåùñßåò ôïõ Ì.
ÑÜóóåë êáé Üëëùí ïìïßùí.
Ðñéí ðñï÷ùñÞóïõìå óôçí áíáöïñÜ åîáéñåôéêÜ óçìáíôéêþí óôïé÷åßùí, áîßæåé, óå
ðñþôç öÜóç, íá ôïíéóôåß ìéá áëÞèåéá ðïõ äåí ðñÝðåé íá îå÷íÜìå ðïôÝ: üëïé ïé áèåúóôÝò,
áêüìá êáé ï ßäéïò ï Ì. ÑÜóóåë, åßíáé õðï÷ñåùìÝíïé, üôáí ìéëÜíå ãéá Ýíá éóôïñéêü ãå-
ãïíüò, íá áíáöÝñïíôáé óôïí ×ñéóôü. Ðþò ãßíåôáé áõôü; Ìá öõóéêÜ, ìå ôçí áíáöïñÜ óå
ãåãïíüôá ðñï ×ñéóôïý êáé ìåôÜ ×ñéóôüí. ÄçëáäÞ, ï ×ñéóôüò õðÞñîå ìéá ôÝôïéá ìïíáäéêÞ
éóôïñéêÞ Ðñïóùðéêüôçôá óå üëç ôçí éóôïñßá ôïõ êüóìïõ, ðïõ ï ÷ñüíïò ÷ùñßóôçêå óôï
ð.×. êáé ì.×.
Ãéá ôç óõíÝ÷åéá, áò áó÷ïëçèïýìå ìå ãñáðôÜ éóôïñéêÜ íôïêïõìÝíôá, åöüóïí üëïé
ïé ðïëÝìéïé ôçò éóôïñéêüôçôáò ôïõ Ðñïóþðïõ ôïõ ×ñéóôïý ÷ñçóéìïðïéïýí ôï áóôÞñéêôï,
üðùò èá áðïäåé÷èåß, åðé÷åßñçìá üôé, åêôüò áðü ôá ÅõáããÝëéá, äåí õðÜñ÷ïõí éóôïñéêÜ
ãñáðôÜ êåßìåíá, ðïõ íá áðïäåéêíýïõí Þ íá õðïóôçñßæïõí ôçí éóôïñéêüôçôá ôïõ ×ñé-
óôïý.
¼ðùò Ý÷ù ôïíßóåé åðáíåéëçììÝíá, ïé äéáëÝîåéò ìïõ âáóßæïíôáé ðÜíù óå ôñßá
óôçñßãìáôá: ðñþôïí - ÂéâëéêÞ Áñ÷áéïëïãßá, äåýôåñïí - Éóôïñßá êáé ôñßôïí - Âßâëïò.
Ðñïò ôï ðáñüí, áò áñ÷ßóïõìå ôçí ÝñåõíÜ ìáò, áðáíôþíôáò óôçí åîÞò åñþôçóç:
ìÞðùò õðÜñ÷ïõí éóôïñéêÜ ãñáðôÜ íôïêïõìÝíôá, åêôüò áðü ôá ÅõáããÝëéá; Áí õðÜñ÷ïõí,
ëÝåé!
ÕðÜñ÷ïõí ðÜñá ðïëëïß åñåõíçôÝò, ðïõ áíáêÜëõøáí óðïõäáßá éóôïñéêÜ óõã-
ãñÜììáôá. ¸íáò áðü ôïõò óðïõäáéüôåñïõò óôïí êüóìï, åßíáé ï F.F. Bruce, ï ïðïßïò
åßíáé êáèçãçôÞò Ðáíåðéóôçìßïõ êáé ôá êåßìåíÜ ôïõ èåùñïýíôáé ç ðéï Ýãêõñç ðçãÞ óå
ó÷Ýóç ìå ôá êåßìåíá ôçò ÊáéíÞò ÄéáèÞêçò. ¸÷åé êõêëïöïñÞóåé Ýíá âéâëßï ìå ôïí ôßôëï:
"Ôá êåßìåíá ôçò ÊáéíÞò ÄéáèÞêçò åßíáé Üñáãå áîéüðéóôá;" Áõôü ôï Ýñãï õðÜñ÷åé êáé
óôçí åëëçíéêÞ ãëþóóá.

1 Ï Éçóïýò ×ñéóôüò ùò éóôïñéêü ðñüóùðï.

 Åðßóçò, áðü åëëçíéêÞò ðëåõñÜò, ôá âéâëßá ôïõ Ãñçã. Ðáðáìé÷áÞë. "Ï Éçóïýò
ùò Éóôïñéêü Ðñüóùðï" êáé ôïõ Áñ÷éì. Ëåùíßäïõ Ê. Äéáìáíôïðïýëïõ áíáöÝñïíôáé óôá
éóôïñéêÜ ãñáðôÜ íôïêïõìÝíôá.
Áðü ôüôå ðïõ åéóÞëèáìå óôçí åðï÷Þ ôçò Éóôïñßáò, ó÷åäüí êÜèå áéþíáò, åß÷å
ôïõò Éóôïñéêïýò ðïõ êáôÝãñáöáí ãåãïíüôá. Áò ìçí îå÷íÜìå üôé ï ¸ëëçíáò Çñüäïôïò
åßíáé ãíùóôüò ùò ï ÐáôÝñáò ôçò Éóôïñßáò. ÊáôÜ ôïí 1ï áé ì. ×., Ýæçóå ï ÓáìáñåéôéêÞò
êáôáãùãÞò åéäùëïëÜôñçò Éóôïñéêüò êáé óõããñáöÝáò Èáëëüò. Ôïí Èáëëü ôïí áíáöÝñåé
êáé ï Éþóçððïò óôçí "Áñ÷áéïëïãßá" ôïõ. Åðßóçò, ôï 221 ì.×. ï Éïýëéïò ï Áöñéêáíüò
áíáöÝñåôáé ôñåéò öïñÝò óôïí Èáëëü. Ãíùñßæïõìå üôé ï Èáëëüò ôï 52 ì.×. Ýãñáøå ôçí
Éóôïñßá ôçò ÅëëÜäáò áðü ôïí Ôñùéêü ðüëåìï ìÝ÷ñé ôùí çìåñþí ôïõ. Äõóôõ÷þò, üìùò, ç
éóôïñßá áõôÞ äå äéåóþèç ïëïêëçñùìÝíç, ðáñÜ ìüíï óå áðïóðÜóìáôá.
Áõôü ðïõ ìáò åíäéáöÝñåé ãéá ôï èÝìá ìáò åßíáé üôé óå Ýíá áðü áõôÜ ôá áðïóðÜ-
óìáôá ï Èáëëüò ìéëÜ ãéá ôçí åîÞãçóç ôçí ïðïßá áðÝäéäå óôï óêüôïò, ôï ïðïßï Ýãéíå
êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò Óôáýñùóçò ôïõ ×ñéóôïý. Ï Èáëëüò ôï åñìÞíåõóå óáí Ýêëåéøç
çëßïõ. Áò ðñïóÝîïõìå ôï êåßìåíï ôïõ F.F. Bruce:
"Ï Èáëëüò, óôï ôñßôï âéâëßï ôùí éóôïñéþí ôïõ, åîçãåß ôï óêïôÜäé óáí Ýêëåéøç
çëßïõ - ðñÜãìá ðáñÜëïãï êáôÜ ôç ãíþìç ìïõ". Áðü áõôÞ ôçí éóôïñéêÞ ìáñôõñßá, áîéï-
óçìåßùôá åßíáé ôá åîÞò:
"Ðñþôïí, ç ÷ñïíïëïãßá ôçò óõããñáöÞò. Ï Èáëëüò ãñÜöåé ôï 52 ì.×., äçëáäÞ
ïýôå åßêïóé ÷ñüíéá ìåôÜ ôçí ÁíÜóôáóç ôïõ ×ñéóôïý. ¢ñá, Þôáí óýã÷ñïíïò ôïõ Êõñßïõ
êáé ãíþñéæå ôá ãåãïíüôá.
Äåýôåñïí, ïìïëïãåß ôïí óêïôéóìü ôïõ çëßïõ êáôÜ ôç Óôáýñùóç. Ùò åéäùëïëÜ-
ôñçò, âåâáßùò, ðñïóðáèåß íá äþóåé êÜðïéá öõóéêÞ åîÞãçóç ôïõ óêüôïõò åêåßíïõ êáé
äåí ôï ÷áñáêôçñßæåé ùò èáýìá.
Ôñßôïí, öõóéêÜ Þôáí ðáñÜëïãç ç åîÞãçóÞ ôïõ ãéá Ýêëåéøç çëßïõ ãéáôß äåí ìðï-
ñåß íá ãßíåé Ýêëåéøç çëßïõ óå ðåñßïäï ðïõ ôï öåããÜñé åßíáé ãåìÜôï, ðñÜãìá ðïõ óõíÝ-
âáéíå ôçí åðï÷Þ ôïõ Ðáó÷áëéíïý ïëüãéïìïõ öåããáñéïý, üôáí ðÝèáíå ï ×ñéóôüò". (F.F.
Bruce, "Ôá êåßìåíá ôçò ÊáéíÞò ÄéáèÞêçò åßíáé áîéüðéóôá Üñáãå;" óåë. 113).
ÁõôÞ äåí åßíáé ç ìüíç éóôïñéêÞ ìáñôõñßá áðü åèíéêïýò ìç ÷ñéóôéáíïýò óõããñá-
öåßò. Ãé´ áõôü, áò åîåôÜóïõìå ïñéóìÝíåò áêüìç. Óôï Âñåôáíéêü Ìïõóåßï õðÜñ÷åé Ýíá
ðïëý åíäéáöÝñïí éóôïñéêü êåßìåíï. Áõôü ôï ÷åéñüãñáöï åßíáé ìéá åðéóôïëÞ ôïõ Óýñéïõ
óôùéêïý öéëüóïöïõ ÌÜñá Âáñ Óåñáðßùí.
Ôï ãñÜììá áõôü ôï Ýóôåéëå ï ÌÜñá Âáñ Óåñáðßùí óôï ãéï ôïõ Óåñáðßùí. Åêåßíç
ôçí åðï÷Þ, ï ÌÜñá Âáñ Óåñáðßùí Þôáí óôç öõëáêÞ. ¸ãñáøå, üìùò, óôï ãéï ôïõ, ãéá íá
ôïí åíèáññýíåé íá êõíçãÜåé ôç óïößá êáé ôüíéæå ðùò åêåßíïé, ðïõ èáíáôþíïõí óïöïýò
Üíäñåò, äõóôõ÷ïýí. ¸öåñíå ùò ðáñáäåßãìáôá ôï èÜíáôï ôïõ ÓùêñÜôç, ôïõ Ðõèáãüñá
êáé ôïõ ×ñéóôïý. Áò ðáñáêïëïõèÞóïõìå ÷áñáêôçñéóôéêÜ áðïóðÜóìáôá ôïõ ãñÜììáôïò:
"Ôé êÝñäéóáí ïé Áèçíáßïé, èáíáôþíïíôáò ôïí ÓùêñÜôç; Ç ðåßíá êé ïé åðéäçìßåò
Ýðåóáí åðÜíù ôïõò óáí êñßóç ãéá ôï Ýãêëçìá. Ôé êÝñäéóáí ïé Üíèñùðïé ôçò ÓÜìïõ,
êáßãïíôáò ôïí Ðõèáãüñá; ÌïíïìéÜò, ç ÷þñá ôïõò êáëýöèçêå áðü Üììï. Ôé êÝñäéóáí
ïé Éïõäáßïé, åêôåëþíôáò ôïí óïöü ÂáóéëéÜ ôïõò; ÁìÝóùò ìåôÜ, ôï âáóßëåéü ôïõò áöá-
Ï Éçóïýò ×ñéóôüò ùò éóôïñéêü ðñüóùðï. 2
íßóôçêå. Ï Èåüò äßêáéá åêäéêÞèçêå ôï èÜíáôï ôùí ôñéþí áõôþí óïöþí áíèñþðùí: Ïé
Áèçíáßïé ðÝèáíáí áðü ôçí ðåßíá. Ïé êÜôïéêïé ôçò ÓÜìïõ áöáíßóôçêáí áðü ôç èÜëáó-
óá. Ïé Éïõäáßïé êáôáóôñÜöçêáí êé ïäçãÞèçêáí ìáêñéÜ áðü ôç ãç ôïõò, ãéá íá æÞóïõí
äéáóðáñìÝíïé. ´Ïìùò, ï ÓùêñÜôçò äåí ðÝèáíå. ¸ìåéíå æùíôáíüò óôç äéäáóêáëßá ôïõ
ÐëÜôùíá. Ïýôå ï Ðõèáãüñáò ðÝèáíå. ÆùíôÜíåøå óôï Üãáëìá ôçò ¹ñáò. Ïýôå ï óïöüò
ÂáóéëéÜò ðÝèáíå. Æùíôáíåýåé ìÝóá áðü ôç äéäáóêáëßá Ôïõ". (F.F. Bruce, "Ôá êåßìåíá ôçò
ÊáéíÞò ÄéáèÞêçò åßíáé áîéüðéóôá Üñáãå;" óåë. 115).
Ðéóôåýù ðùò ãéá ìáò ôïõò ¸ëëçíåò áõôü ôï éóôïñéêü íôïêïõìÝíôï åßíáé ðñÜã-
ìáôé ðïëý åíäéáöÝñïí, äéüôé ï ÌÜñá Âáñ Óåñáðßùí, áðü üëá ôá ðáñáäåßãìáôá ðïõ èá
ìðïñïýóå íá áíáöÝñåé, ãéá íá åíèáññýíåé ôïí ãéï ôïõ, åðéëÝãåé íá áíáöåñèåß óå äýï
óðïõäáßá ðñüóùðá ôçò Éóôïñßáò ìáò, óôïí ÓùêñÜôç êáé óôïí Ðõèáãüñá. ÓõãêåêñéìÝíá,
üìùò, ãéá ôï èÝìá ìáò, áõôü ðïõ ìáò åíäéáöÝñåé éäéáßôåñá åßíáé ç áíáöïñÜ óôï ôñßôï
Ðñüóùðï. Ðïéï Þôáí áõôü; ÌÜëéóôá, Þôáí ï óïöüò ÂáóéëéÜò ôùí Éïõäáßùí ðïõ åßíáé
¸íáò êáé ìüíï ¸íáò, ï Éçóïýò ×ñéóôüò!
Ìßá Üëëç éóôïñéêÞ ìáñôõñßá åßíáé ôïõ Ñùìáßïõ éóôïñéêïý ÔÜêéôïõ. Ï Üíèñùðïò
áõôüò èåùñåßôáé ï ìåãáëýôåñïò Ñùìáßïò éóôïñéêüò ôçí åðï÷Þ ôçò Áõôïêñáôïñßáò. Ï
ÊïñíÞëéïò ÔÜêéôïò ãåííÞèçêå ìåôáîý ôïõ 52 êáé 54 ì.×. êáé Ýãñáøå ôçí éóôïñßá ôçò
Ñþìçò ôçí åðï÷Þ ôùí áõôïêñáôüñùí. Ãýñù óôá åîÞíôá ôïõ, üôáí Ýãñáöå ôçí éóôïñßá ôçò
âáóéëåßáò ôïõ ÍÝñùíá (54-68 ì.×.), ðåñéÝãñáøå ôç Ñþìç ôï 64 ì.×., êé áíáöÝñåé ðüóï
äéáäåäïìÝíç Þôáí ç öÞìç üôé ï ÍÝñùíáò Ýâáëå öùôéÜ, ãéá íá êåñäßóåé Ýôóé ìåãáëýôåñç
äüîá ãéá ôïí åáõôü ôïõ, ÷ôßæïíôáò ôçí ðüëç åê íÝïõ. Êáé óõíå÷ßæåé:

Ç ðñïôïìÞ ôïõ Ñùìáßïõ Éóôïñéêïý ÔÜêéôïõ

3 Ï Éçóïýò ×ñéóôüò ùò éóôïñéêü ðñüóùðï.

 "´Åôóé, ëïéðüí, ãéá íá êáôáðíßîåé ôç öÞìç, ï ÍÝñùíáò êáôçãüñçóå ùò åìðñç-
óôÝò êáé ôéìþñçóå ìå ôïí ðéï óêëçñü ôñüðï ìéá ôÜîç áíèñþðùí, ðïõ Þôáí ìéóçôïß ãéá
ôá åëáôôþìáôÜ ôïõò, ôïõò ïðïßïõò ôï ðëÞèïò ïíüìáæå ×ñéóôéáíïýò. Ï ×ñéóôüò, áðü
ôïí ïðïßï ðÞñáí ôï üíïìÜ ôïõò, åß÷å åêôåëåóôåß ìå åíôïëÞ ôïõ ðñïêïõñÜôïñá Ðïíôßïõ
ÐéëÜôïõ, üôáí áõôïêñÜôïñáò Þôáí ï ÔéâÝñéïò. Ç ïëÝèñéá áõôÞ äåéóéäáéìïíßá, óôçí áñ÷Þ
åëåã÷üôáí, ãéá íá îåóðÜóåé ïëüöñåóêç, ü÷é óôçí Éïõäáßá, ôçí ðáôñßäá áõôÞò ôçò åðé-
äçìßáò, áëëÜ óôçí ßäéá ôç Ñþìç, üðïõ üëá ôá ôñïìåñÜ êáé áéó÷ñÜ ðñÜãìáôá ôïõ êüóìïõ
ìáæåýïíôáé êáé âñßóêïõí ðáôñßäá". (F.F. Bruce, "Ôá êåßìåíá ôçò ÊáéíÞò ÄéáèÞêçò åßíáé
áîéüðéóôá Üñáãå;" óåë. 117).
Ðéóôåýù üôé áõôü ôï éóôïñéêü íôïêïõìÝíôï, ðÝñá áðü êÜèå áìöéâïëßá, åíôïðßæåé
ôïí ×ñéóôü ùò Éóôïñéêü ðñüóùðï. Éäéáßôåñá, üôáí áíáöÝñåôáé óôç ÓôáýñùóÞ Ôïõ êáé
ôç óõíäõÜæåé ìå ôï üíïìá ôïõ Ðïíôßïõ ÐéëÜôïõ. ÅðéðëÝïí, ðáñáôçñïýìå üôé ç ðáñáðÜ-
íù éóôïñéêÞ ìáñôõñßá ÷áñáêôçñßæåé ôïí ×ñéóôéáíéóìü óáí äåéóéäáéìïíßá, ãéáôß åêåßíç ôçí
åðï÷Þ ïé åéäùëïëÜôñåò Ñùìáßïé êáé üëïé ïé Åèíéêïß äåí ìðïñïýóáí íá êáôáëÜâïõí ôï
ðþò êáôüñèùíáí ïé ×ñéóôéáíïß íá áíôÝ÷ïõí ôéò ôñïìåñÝò êáôáðéÝóåéò êáé ôïõò äéùãìïýò
êáé, áíôß íá åëáôôþíïíôáé óå áñéèìü, üëï êáé íá áõîÜíïíôáé.
Ôï ðåñéóôáôéêü ôçò ÌåãÜëçò ÐõñêáãéÜò ôçò Ñþìçò áíáöÝñåôáé, åðßóçò, áðü ôïí
Óïõåôþíéï, ï ïðïßïò, ãýñù óôï 120 ì.×., Ýãñáøå ôéò âéïãñáößåò ôùí ðñþôùí äþäåêá
ÊáéóÜñùí, áðü ôïí Éïýëéï Êáßóáñá êáé ìåôÜ. Óôïí "Âßï ôïõ ÍÝñùíá (XV½) ÷áñáêôçñé-
óôéêÜ ëÝåé: "Êáèþò ïé Éïõäáßïé äçìéïõñãïýóáí óõíå÷þò ôáñá÷Ýò ìå ôçí õðïêßíçóç ôïõ
×ñéóôïý, (Chrestus) ôïõò Ýäéùîå áðü ôç Ñþìç". (F.F. Bruce, "Ôá êåßìåíá ôçò ÊáéíÞò
ÄéáèÞêçò åßíáé áîéüðéóôá Üñáãå;" óåë. 118).

Ç ðñïôïìÞ ôïõ Éóôïñéêïý Óïõåôùíßïõ

Ï Éçóïýò ×ñéóôüò ùò éóôïñéêü ðñüóùðï. 4

 ¢ëëç ìéá ìáñôõñßá ìåãÜëçò áîßáò åßíáé ôïõ Ðëéíßïõ ôïõ ÍåùôÝñïõ (Plinius Sec-
onds), ðïõ ãåííÞèçêå ôï 61 ì.×. êáé èåùñåßôáé ùò ï óðïõäáéüôåñïò éóôïñéêüò ôçò Ñþ-
ìçò. Ôï 112 ì.×. ï áõôïêñÜôïñáò ôçò Âéèõíßáò óôç ÌéêñÜ Áóßá Þôáí ï Ôñáúáíüò. Ï
Ðëßíéïò, ëïéðüí, ðïõ Þôáí êáé ößëïò ôïõ, ôïõ Ýãñáøå êáé ôïõ Ýóôåéëå áõôÞ ôçí åðéóôïëÞ,
ó÷åôéêÜ ìå ôï Ýñãï êáé ôç äñÜóç ôùí ×ñéóôéáíþí. Áò ðñïóÝîïõìå áõôü ôï óðïõäáßï
éóôïñéêü íôïêïõìÝíôï:

Ç ðñïôïìÞ ôïõ Ñùìáßïõ Éóôïñéêïý Ðëßíéïõ

Ç ìüíç åíï÷Þ Þ ðëÜíç ôùí ×ñéóôéáíþí Þôï áõôÞ: "ÓõíÞèéæáí íá óõãêåíôñþíï-

íôáé ìéá óõãêåêñéìÝíç ìÝñá, ðñéí íá îçìåñþóåé, äïîïëïãïýóáí ôïí ×ñéóôü ùò Èåü êáé
äÝíïíôáí ìå Ýíáí üñêï (sacramentum), íá ìçí êÜíïõí êáìéÜ êáêÞ ðñÜîç, íá áðÝ÷ïõí
áðü êÜèå áðÜôç, êëåøéÜ êáé ìïé÷åßá, ðïôÝ íá ìçí êáôáðáôïýí ôï ëüãï ôïõò Þ íá áñ-
íéïýíôáé êÜðïéá åõèýíç, üôáí ôïõò ãéíüôáí ç ôéìÞ íá ôïõò áíáôåèåß. ¸ðåéôá, ÷þñéæáí,
ãéá íá îáíáóõíáíôçèïýí êáé ðÜëé ðáßñíïíôáò ìÝñïò óå Ýíá óõìðüóéï, ðïõ åß÷å, üìùò,
Ýíá êáèïñéóìÝíï êáé áãíü ÷áñáêôÞñá". (F.F. Bruce, "Ôá êåßìåíá ôçò ÊáéíÞò ÄéáèÞêçò
åßíáé áîéüðéóôá Üñáãå;" óåë. 119).
ÁõôÞ ç áðßèáíç éóôïñéêÞ ìáñôõñßá äå ÷ñåéÜæåôáé êáé ðïëëÜ ó÷üëéá. Ôï üíïìá
ôïõ ×ñéóôïý áíáöÝñåôáé êáèáñÜ. ¼óï ãéá ôïõò ×ñéóôéáíïýò ôïõ 1ïõ êáé 2ïõ áéþíá,
åßíáé óçìáíôéêü íá ãíùñßæïõìå êÜôé ðïõ ôüóï åýãëùôôá åðéâåâáéþíïõí êáé ïé ÐñÜîåéò
ôùí Áðïóôüëùí: Þôáí áñêåôÜ äñáóôÞñéïé êáé äõíáìùìÝíïé áðü ôï ¢ãéï Ðíåýìá êáé ôçí
áãÜðç ôïõ ×ñéóôïý ðïõ æÝóôáéíáí ôéò êáñäéÝò ôïõò. ¸ìåíáí áêëüíçôïé óôçí ðßóôç êáé
óôç ëáôñåßá ôïõò óôïí ×ñéóôü, áó÷Ýôùò áí óõíáíôïýóáí ôñïìåñÞ áíôßäñáóç êáé äéùãìü
áðü ôï êáôåóôçìÝíï, åßôå áõôü Þôáí êñÜôïò åßôå èñçóêåßá.
¼ôáí êÜðïéïò èÝëåé íá êÜíåé ìéá áíôéêåéìåíéêÞ êáé óïâáñÞ Ýñåõíá ðÜíù óôï
èÝìá ôçò Éóôïñéêüôçôáò ôïõ Ðñïóþðïõ ôïõ ×ñéóôïý, èá áíáêáëýøåé ðïëëÝò ÉóôïñéêÝò

5 Ï Éçóïýò ×ñéóôüò ùò éóôïñéêü ðñüóùðï.

ìáñôõñßåò, ü÷é ìüíï áðü åèíéêïýò êáé Éóôïñéêïýò, áëëÜ êáé áðü Åâñáßïõò Éóôïñéêïýò.
Ï Éþóçðïò åßíáé, ßóùò, ï ðéï óçìáíôéêüò Åâñáßïò Éóôïñéêüò ôïõ 1ïõ áéþíá ì.×.
Ï Éþóçðïò ãåííÞèçêå óôçí ÉåñïõóáëÞì ôï 37-38 ì.×. Äåí Þôáí ×ñéóôéáíüò, ãé' áõôü óôá
éóôïñéêÜ êåßìåíÜ ôïõ åßíáé áñíçôéêüò ó÷åôéêÜ ìå ôïí ×ñéóôü êáé ôïõò ×ñéóôéáíïýò ãåíéêÜ.
Ðáñáêáëþ, ìå ìåãÜëç ðñïóï÷Þ áò äéáâÜóïõìå ôï õðÝñï÷ï áõôü éóôïñéêü íôïêïõìÝíôï:
"Ðåñß ôçí åðï÷Þ áõôÞ, åìöáíßóôçêå ï Éçóïýò, Ýíáò óïöüò Üíèñùðïò, áí, âÝ-
âáéá, ìðïñïýìå íá ôïí ïíïìÜóïõìå Ýôóé. Ãéáôß Ýêáíå èáýìáôá êáé äßäáóêå ôïõò áí-
èñþðïõò, ðïõ äÝ÷ïíôáí ìå ÷áñÜ ôçí áëÞèåéá. ÐáñÝóõñå ðïëëïýò Éïõäáßïõò, áëëÜ êáé
¸ëëçíåò. Áõôüò ï Üíèñùðïò Þôáí ï ×ñéóôüò. ¼ôáí, ëïéðüí, ôïí êáôáäßêáóå ï ÐéëÜôïò
óå óôáõñéêü èÜíáôï, áöïý ðáñáðÝìöèçêå áðü ôïõò Üñ÷ïíôÝò ìáò, åêåßíïé ðïõ ôïí
áãáðïýóáí, äå ÷Üèçêáí. Ãéáôß åìöáíßóôçêå óå áõôïýò ôçí ôñßôç ìÝñá êáé ðÜëé æùíôá-
íüò, üðùò ïé ðñïöÞôåò åß÷áí ìéëÞóåé ãé' áõôÜ êáé ãéá ÷éëéÜäåò Üëëá èáõìÜóéá ó÷åôéêÜ
ìå áõôüí: Áêüìá êáé óÞìåñá, ç öõëÞ ôùí ×ñéóôéáíþí, üðùò ïíïìÜóôçêáí áðü ôï üíïìÜ
Ôïõ, äåí Ý÷åé ðåèÜíåé." (ÉïõäáúêÞ Áñ÷áéïëïãßá ×VIII 3,3, F.F. Bruce, "Ôá êåßìåíá ôçò
ÊáéíÞò ÄéáèÞêçò åßíáé áîéüðéóôá Üñáãå;" óåë. 108).
Åðßóçò, ìéá Üëëç éóôïñéêÞ ìáñôõñßá, ðÜëé áðü ôïí Éþóçðï, åßíáé ç åîÞò: "Ï íå-
üôåñïò, üìùò, ´Áíáíïò, ï ïðïßïò, üðùò åßðáìå, áíÝëáâå áñ÷éåñÝáò, Þôáí èñáóýò êáé
ôïëìçñüò. Áêïëïýèçóå ôçí ðáñÜôáîç ôùí Óáääïõêáßùí, ðïõ åßíáé ïé ðéï áõóôçñïß óôçí
êñßóç áðü üëïõò ôïõò Éïõäáßïõò, üðùò äåßîáìå ðéï ðÜíù. Ìå áõôüí, ëïéðüí, ôï ÷áñá-
êôÞñá ðïõ åß÷å ï ´Áíáíïò, óêÝöôçêå ðùò Þôáí ç êáëýôåñç åõêáéñßá, ìéá ðïõ ï ÖÞóôïò
åß÷å ðåèÜíåé êé ï Áëâßíïò âñéóêüôáí áêüìá óôï äñüìï, íá åíåñãÞóåé äüëéá. ¸ôóé, óõ-
ãêÜëåóå óõìâïýëéï ôùí êñéôþí êáé Ýöåñå ìðñïóôÜ ôïõò ôïí áäåëöü ôïõ Éçóïý, ôïí
ëåãüìåíï ×ñéóôü, ôïí ÉÜêùâï êáé êÜðïéïõò Üëëïõò êáé, áöïý ôïõò êáôçãüñçóå óáí ðá-
ñáâÜôåò ôïõ Íüìïõ, ôïõò Ýóôåéëå ãéá ëéèïâïëéóìü". (Áñ÷áéüôçôåò XX 9,1). (F.F. Bruce,
"Ôá êåßìåíá ôçò ÊáéíÞò ÄéáèÞêçò åßíáé áîéüðéóôá Üñáãå;" óåë. 107-108).
Ðéóôåýù üôé èá óõìöùíåßôå ìáæß ìïõ üôé áõôÝò ïé óçìáíôéêüôáôåò éóôïñéêÝò ðç-
ãÝò äå ÷ñåéÜæïíôáé êáèüëïõ éäéáßôåñá ó÷üëéá, äéüôé åðéâåâáéþíïõí ìå áäéÜóåéóôá êáé
áêëüíçôá óôïé÷åßá ôçí ÉÓÔÏÑÉÊÏÔÇÔÁ ÔÏÕ ÐÑÏÓÙÐÏÕ ÔÏÕ ÉÇÓÏÕ ×ÑÉÓÔÏÕ. Éäéáßôåñá,
áîßæåé íá óôáèïýìå óôá óçìåßá ðïõ ðñïóäéïñßæïõí ôïí ÐéëÜôï ùò ðñüóùðï ðïõ åß÷å
ó÷Ýóç ìå ôçí êáôáäßêç ôïõ ×ñéóôïý óå Óôáõñéêü ÈÜíáôï. Åðßóçò, ï áñ÷éåñÝáò ´Áíáíïò
êáé ï ÉÜêùâïò, ï áäåëöüò ôïõ Éçóïý, Þôáí éóôïñéêÜ ðñüóùðá.
Áðü ÅâñáúêÞò ðëåõñÜò, õðÜñ÷ïõí êáé áñêåôÝò Üëëåò éóôïñéêÝò ìáñôõñßåò óôá
ÍïìéêÜ êáé öéëïóïöéêÜ âéâëßá ôùí Åâñáßùí, ÌéóíÜ êáé Ôáëìïýä. Èá áíáöÝñù ìüíï ìéá
óçìáíôéêÞ äÞëùóç ôïõ F.F. Bruce, ôïõ ðéï áíáãíùñéóìÝíïõ êáé Ýãêõñïõ åðéóôÞìïíá
ðÜíù óôï èÝìá ðïõ åñåõíïýìå, üðùò ðñïáíÝöåñá. ×áñáêôçñéóôéêÜ äçëþíåé:
"Êáèþò ç ÌéóíÜ åßíáé Ýíáò íïìéêüò êþäéêáò êáé ôï Ôáëìïýä âéâëßá ìå ó÷üëéá
ðÜíù óå áõôü ôïí êþäéêá, äåí õðÜñ÷åé ðåñßðôùóç áíáöïñÜò óôïí ×ñéóôéáíéóìü, êé,
üðïõ õðÜñ÷ïõí áíáöïñÝò, åßíáé å÷èñéêÝò. ¼ðùò êáé íá Ý÷åé, üìùò, áõôÝò ïé áíáöïñÝò
äåß÷íïõí, ôïõëÜ÷éóôïí, ðùò äåí õðÞñ÷å ïýôå ç ðáñáìéêñÞ áìöéâïëßá ãéá ôïí éóôïñéêü
÷áñáêôÞñá ôïõ Éçóïý". (F.F. Bruce, "Ôá êåßìåíá ôçò ÊáéíÞò ÄéáèÞêçò åßíáé áîéüðéóôá
Üñáãå; " óåë. 101).
Ï Éçóïýò ×ñéóôüò ùò éóôïñéêü ðñüóùðï. 6
 Óôç óõíÝ÷åéá, áò áíáöåñèïýìå ãéá ëßãï óå áñ÷áéïëïãéêÜ óôïé÷åßá: "Åßíáé ãåãï-
íüò üôé ðåñß ôá ôÝëç ôïõ ðñïçãïýìåíïõ áéþíá êáé ôéò áñ÷Ýò ôïýôïõ, ðñïêÜëåóå ìåãÜëç
Ýêðëçîç ç áíáêÜëõøç áðü ôïõò B.P. Greenwell êáé A.S. Hunt óôçí Ïîýññõã÷ï ôñéþí
áðïóðáóìÜôùí óå ðÜðõñï, ðïõ ðåñéåß÷áí ëüãïõò ôïõ Éçóïý, ìåñéêïß áðü ôïõò ïðïßïõò
åßíáé ðáñüìïéïé ìå áõôïýò ðïõ ðåñéëáìâÜíïíôáé óôá ÅõáããÝëéá, åíþ Üëëïõò ôïõò âñß-
óêïõìå ìüíï óôïõò óõãêåêñéìÝíïõò ðÜðõñïõò.
Ç áíáêÜëõøç ìç ãíùóôþí ëüãùí ôïõ Êõñßïõ äåí ðñÝðåé íá ìáò åêðëÞóóåé.
Óôéò ðñþôåò ìÝñåò ôçò Åêêëçóßáò, Ýíáò ìåãÜëïò áñéèìüò áðü áõôïýò Þôáí ãíùóôïß
êáé ìåôáäßäïíôáí áðü ãåíéÜ óå ãåíéÜ. Áõôïß ïé ðÜðõñïé ôçò Ïîõññýã÷ïõ, ðïõ ÷ñïíïëï-
ãÞèçêáí ìÝ÷ñé ôï 140 ì.×., äåí Þôáí áðïóðÜóìáôá åíüò Åõáããåëßïõ, üðùò ïé ðÜðõñïé
ôïõò ïðïßïõò áíáöÝñáìå óå ðñïçãïýìåíï êåöÜëáéï. Áðïôåëïýóáí ìÝñïò óõëëïãþí
ìåìïíùìÝíùí ëüãùí, ðïõ ç êÜèå ìßá Üñ÷éæå ìå ôç öñÜóç: "Ï Éçóïýò åßðå". Ãéá ôï êáôÜ
ðüóï åßíáé üëá áõôÜ áõèåíôéêÜ ëüãéá ôïõ Éçóïý, õðÜñ÷ïõí áìöéâïëßåò. Åßíáé, üìùò,
åíäéáöÝñïí ôï üôé ìåñéêÜ áðü áõôÜ ðáñïõóéÜæïõí ôïí Éçóïý íá ìéëÜåé ìå ôïí ßäéï ôñüðï
ðïõ ìéëÜ óôï ôÝôáñôï ÅõáããÝëéï, áí êáé ç ïìïéüôçôá âñßóêåôáé ìÜëëïí óôá èÝìáôá ðáñÜ
óôï ýöïò.
Ôï 1946 áíáêáëýöèçêå óôçí Áßãõðôï ìéá ÊïðôéêÞ ìåôÜöñáóç åíüò Ýñãïõ (ðïõ
ãñÜöôçêå áñ÷éêÜ óôá ÅëëçíéêÜ) êáé ïíïìáæüôáí "ÅõáããÝëéï ôïõ ÈùìÜ", ôï ïðïßï áðï-
ôåëåßôáé áðü 114 ëüãïõò ôïõ Éçóïý, ðïõ åßíáé äåìÝíïé ìåôáîý ôïõò, ÷ùñßò êÜðïéï äéç-
ãçìáôéêü óêåëåôü. ÁíÜìåóÜ ôïõò âñßóêïíôáé êé åêåßíïé ïé ëüãïé, ðïõ åßíáé ãíùóôïß áðü
ôïõò ðáðýñïõò ôçò Ïîõññýã÷ïõ". (F.F. Bruce, Ôá Êåßìåíá ôçò ÊáéíÞò ÄéáèÞêçò åßíáé
áîéüðéóôá Üñáãå; óåë. 97,98).
´Åíá Üëëï åíäéáöÝñïí åýñçìá åßíáé ç ðëÜêá ôïõ Ðïíôßïõ ÐéëÜôïõ: ÌåôÜ áðü
áíáóêáöÝò ôïõ Åâñáúêïý Ðáíåðéóôçìßïõ ôï 1956 êáé áñãüôåñá Éôáëéêþí ïìÜäùí ôï
1960-63, âñÝèçêå óôçí ðüëç ôçò Êáéóáñåßáò óôçí Ðáëáéóôßíç ôï èÝáôñï ôçò ÐáëáéÜò
Ðüëçò. Óôï èÝáôñï âñÝèçêå, åðßóçò, ìéá åðéãñáöÞ áöéåñùìÝíç óôïí áõôïêñÜôïñá Ôé-
âÝñéï áðü ôïí Ðüíôéï ÐéëÜôï. ´Åôóé, Ý÷ïõìå ìéá áêüìç ìáñôõñßá ðïõ åðéâåâáéþíåé ôçí
áêñßâåéá ôùí ôåëåõôáßùí ãåãïíüôùí ôçò æùÞò ôïõ Éçóïý.

7 Ï Éçóïýò ×ñéóôüò ùò éóôïñéêü ðñüóùðï.

 ÅðéãñáöÞ ðïõ ðåñéÝ÷åé ôï üíïìá ôïõ Ðüíôéïõ ÐéëÜôïõ

Ï Éçóïýò ×ñéóôüò ùò éóôïñéêü ðñüóùðï. 8

 ¸íáò áðü ôïõò óðïõäáéüôåñïõò Éóôïñéêïýò ðáãêüóìéáò öÞìçò åßíáé ï H.G.
Wells. Ùò Éóôïñéêüò, áöéåñþíåé Ýíá ïëüêëçñï êåöÜëáéï ãéá ôïí Éçóïý ×ñéóôü êáé Üëëï
Ýíá ãéá ôïí ×ñéóôéáíéóìü, óôï áñéóôïõñãçìáôéêü ôïõ Ýñãï "Óýíôïìç Ðáãêüóìéá Éóôïñßá".
ÊáôáãñÜöåé ðïëý ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôá åîÞò:
"¼ôáí ï Áýãïõóôïò ÔéâÝñéïò Êáßóáñ êõâåñíïýóå óôç Ñþìç, ãåííÞèçêå óôçí
Éïõäáßá ï Éçóïýò ×ñéóôüò, ï éäñõôÞò ìéáò íÝáò èñçóêåßáò. Åßíáé, ùóôüóï, ðñïôéìüôåñï
íá äéáóôåßëïõìå åäþ ôçí Éóôïñßá áðü ôç Èåïëïãßá. ´Åíá ìåãÜëï ìÝñïò ôïõ ×ñéóôéáíéêïý
êüóìïõ ðéóôåýåé üôé ï Éçóïýò õðÞñîå ç åíóÜñêùóç ôïõ Èåïý ðÜíù óôç Ãç, ãéá ôïí
ïðïßï ðñþôïé ïé Åâñáßïé åß÷áí ìéëÞóåé. Ï Éóôïñéêüò, áí èÝëåé íá ðáñáìåßíåé éóôïñéêüò,
äåí ìðïñåß ïýôå íá áðïäå÷ôåß, ïýôå íá áñíçèåß ôçí åñìçíåßá áõôÞ. Ï Éçóïýò åìöá-
íßóôçêå ìå áíèñþðéíç õðüóôáóç êáé ãéá ôï ëüãï áõôü ùò áíèñþðéíç ðñÝðåé íá äåé ï
éóôïñéêüò ôçí ðñïóùðéêüôçôÜ ôïõ.
Ï Éçóïýò åìöáíßóôçêå óôçí Éïõäáßá, üôáí áõôïêñÜôïñáò óôç Ñþìç Þôáí ï ÔéâÝ-
ñéïò. Ôï êÞñõãìÜ ôïõ Ýìïéáæå ìå ôïí ôñüðï êçñýãìáôïò ôùí Åâñáßùí ðñïöçôþí, ðïõ
åß÷áí ðñïçãçèåß. ¼ôáí Üñ÷éóå íá êçñýôôåé, Þôáí ôñéÜíôá ÷ñïíþí. Ãéá ôçí ðñïçãïýìåíç
æùÞ ôïõ, Ý÷ïõìå âáèéÜ Üãíïéá.
Ïé ìüíåò Üìåóåò ðçãÝò ðëçñïöïñéþí ãéá ôç æùÞ êáé ôç äéäáóêáëßá ôïõ Éçóïý
åßíáé ôá ôÝóóåñá ÅõáããÝëéá. Êáé ôá ôÝóóåñá ìáò äßíïõí óýìöùíç åéêüíá ìéáò óõãêå-
êñéìÝíçò ðñïóùðéêüôçôáò. Õðï÷ñåþíåôáé êáíåßò íá ðåé: Åäþ, õðÜñ÷åé Ýíáò Üíèñù-
ðïò, ðïõ äåí åßíáé äõíáôü íá åöåõñÝèçêå. ÁëëÜ, üðùò áêñéâþò ç ðñïóùðéêüôçôá
ôïõ ÃáïõôÜìá Âïýäá äéáóôñåâëþèçêå, óõóêïôßóôçêå êáé Ýìåéíå ôõðïðïéçìÝíç óôçí
Üêáìðôç êáé ïêëáäüí ìïñöÞ, ôï åðé÷ñõóùìÝíï åêåßíï åßäùëï ôïõ ìåôáãåíÝóôåñïõ
Âïõäéóìïý, Ýôóé êáé ç ðñïóùðéêüôçôá ôïõ Éçóïý áäéêåßôáé ðïëý áðü ôá åîùðñáãìáôéêÜ
óôïé÷åßá, ìå ôá ïðïßá ðåñéÝâáëå ôç ìïñöÞ ôïõ, áðü óöáëåñÞ åõëÜâåéá, ç íåþôåñç
÷ñéóôéáíéêÞ ôÝ÷íç. Ï Éçóïýò Þôáí öôù÷üò äÜóêáëïò, ðïõ ãýñéæå åäþ êáé åêåß óôçí
çëéïêáìÝíç êáé ãåìÜôç óêüíç ÷þñá ôçò Éïõäáßáò, óõíôçñïýìåíïò ìå ôõ÷áßåò ðñïóöï-
ñÝò ãåõìÜôùí. Êáé üìùò, ðáñéóôÜíåôáé ðÜíôïôå êáèáñüò, ÷ôåíéóìÝíïò, áóôñáöôåñüò,
ìå Üøïãç ðåñéâïëÞ, åõèõôåíÞò êáé áêßíçôïò, óáí íá ãëéóôñïýóå ìÝóá óôïí áÝñá. Áõôü
êáé ìüíï êÜíåé ôïí Éçóïý áöýóéêï êáé áäéáíüçôï ãéá ðïëëïýò áíèñþðïõò, ïé ïðïßïé äåí
ìðïñïýí íá îå÷ùñßóïõí ôïí ðõñÞíá ôçò Éóôïñßáò, ðïõ ÷Üíåôáé ìÝóá óôéò äéáêïóìÞóåéò
êáé ôéò Üëëåò áíüçôåò ðñïóèÞêåò ôùí áìáèþí åõóåâþí.
Áí áðïãõìíþóïõìå ôçí ðáñÜäïóç, ôüôå åêåßíï ðïõ èá ìåßíåé åßíáé Ýíá ïí ðïëý
áíèñþðéíï, ðïõ Ý÷åé ðïëý æÞëï êáé ðÜèïò êáé ðïõ äåí áñãåß íá ïñãéóôåß. Äßäáóêå Ýíá
íÝï, áðëü êáé âáèý äüãìá: ôçí êáèïëéêÞ áãÜðç ôïõ Èåïý ÐáôÝñá êáé ôçí Ýëåõóç ôçò
Âáóéëåßáò ôùí Ïõñáíþí". (H.G. Wells, "Óýíôïìç Ðáãêüóìéá Éóôïñßá", óåë. 176,177).
Äåí õðÜñ÷åé ç ðáñáìéêñÞ áìöéâïëßá üôé ãéá ôïí áîéüëïãï Éóôïñéêü êáé åéäéêÜ ôïí
êýñéï H.G. Wells, ï Éçóïýò ×ñéóôüò åßíáé Ýíá ÉÓÔÏÑÉÊÏ ÐÑÏÓÙÐÏ. ÐñïóùðéêÜ, ðéóôåýù
üôé ç äéåõêñßíçóÞ ôïõ åõèýò åîáñ÷Þò óôçí êáôáãñáöÞ ôïõ íá ôïíßóåé ôç äéáöïñÜ ôçò
Èåïëïãßáò êáé ôçò Éóôïñßáò åßíáé åîáéñåôéêÜ óçìáíôéêÞ, äéüôé ãéá ôïí êýñéï H.G. Well áõôü
ðïõ ôïí áðáó÷ïëåß ó÷åôéêÜ ìå ôïí Éçóïý ×ñéóôü äåí åßíáé ôüóï ç èåïëïãßá ôïõ, áëëÜ ç
ÉÓÔÏÑÉÊÏÔÇÔÁ ÔÏÕ. Ãé' áõôü, êáé åêöñÜæåôáé ìå áõôü ôïí õðÝñï÷ï ôñüðï.
9 Ï Éçóïýò ×ñéóôüò ùò éóôïñéêü ðñüóùðï.
 ÌÜëéóôá, áãáðçôïß ìïõ ößëïé, ôá éóôïñéêÜ óôïé÷åßá åðéâåâáéþíïõí ôçí ÉÓÔÏÑÉÊÏ-
ÔÇÔÁ ÔÏÕ ÉÇÓÏÕ ×ÑÉÓÔÏÕ.
´Åíá Üëëï ðïëýôéìï éóôïñéêü Ýñãï åßíáé ôï ôñßôïìï Ýñãï ìå ôßôëï "Ôá 100 ãåãïíü-
ôá ðïõ Üëëáîáí ôïí êüóìï". Óôïí ðñþôï ôüìï, ëïéðüí, óôéò óåëßäåò 129 êáé 132 õðÜñ÷åé
áíáöïñÜ óôç ÃÝííçóç ôïõ Éçóïý ìå ôá åîÞò éóôïñéêÜ óôïé÷åßá:
"Ôï Ýôïò 4 ð.×., ç Ñþìç æïýóå ôï ÷ñõóü áéþíá ôïõ Êáßóáñïò Áõãïýóôïõ óôçí
ðëÞñç áíÜðôõîÞ ôïõ. Ìïëïíüôé äåí åß÷å öôÜóåé áêüìá óôç ìåãáëýôåñç åðÝêôáóÞ ôçò,
ç áõôïêñáôïñßá áðëùíüôáí óå üëåò ôéò ÷þñåò ôçò Ìåóïãåßïõ. Ìßá áðü ôéò ÷þñåò
áõôÝò, ç Ðáëáéóôßíç, áðïëÜìâáíå ôçí Pax Romana åäþ êáé ìéóü áéþíá: ïé Åâñáßïé
åß÷áí áðïðåéñáèåß ìéá Þ äõï öïñÝò íá áðïôéíÜîïõí ôï Ñùìáúêü æõãü, áëëÜ äåí ôá
êáôÜöåñáí. Ëáüò áëáæïíéêüò êáé äñáóôÞñéïò, äõóáíáó÷åôïýóáí ôñïìåñÜ êÜôù áðü
ôçí åîïõóßá ôùí Ñùìáßùí êõâåñíçôþí, áëëÜ åß÷áí åðßãíùóç ôùí äõíáôïôÞôùí ôïõò
êáé, åêåßíç ôçí åðï÷Þ, ðåñéóóüôåñï áðü êÜèå Üëëç, ðåñßìåíáí üôé èá åñ÷üôáí áíÜìåóÜ
ôïõò ï èáõìáôïõñãüò âáóéëéÜò, ï Ìåóóßáò, ðïõ èá ôïõò åëåõèÝñùíå áðü ôéò ñùìáúêÝò
áëõóßäåò. Ï åëåõèåñùôÞò âáóéëéÜò áðïôåëïýóå ìÝñïò ôïõ åâñáúêïý èñçóêåõôéêïý ðé-
óôåýù áðü áéþíåò, ãéáôß ïé Ñùìáßïé äåí Þôáí ç ðñþôç îÝíç äýíáìç ðïõ ôïõò êñáôïýóå
õðüäïõëïõò. Ïé Åâñáßïé èõìïýíôáí üôé Ýíáò áðü ôïõò ìåãáëýôåñïõò ðñïöÞôåò ôïõò, ï
ÇóáÀáò, åß÷å ðñïöçôåýóåé ôïí Åñ÷ïìü áõôïý ôïõ ËõôñùôÞ.

Ï Éçóïýò ×ñéóôüò ùò éóôïñéêü ðñüóùðï. 10

 Ï ÇóáÀáò Ýæçóå ôïí 8ï áéþíá ð.×., ôçí åðï÷Þ ðåñßðïõ ðïõ éäñýèçêå ç Ñþìç êáé
ðñïáíÞããåéëå ôçí õðïäïýëùóç ôùí Åâñáßùí óôïõò Âáâõëùíßïõò, ðïõ ðñáãìáôïðïéÞ-
èçêå äéáêüóéá ðåñßðïõ ÷ñüíéá ìåôÜ ôï èÜíáôü ôïõ. Áðü ôïí êáéñü ôçò ÂáâõëùíéáêÞò
áé÷ìáëùóßáò (586 ð.×.), ïé Åâñáßïé Ýìåéíáí óôï Ýëåïò ôùí êáôáêôçôþí, ðïõ äéáäÝ÷ï-
íôáí ï Ýíáò ôïí Üëëïí, êáé óå üëç áõôÞ ôçí ðåñßïäï, åëðßäá êáé ðáñçãïñéÜ ôïõò Þôáí
ï Åñ÷ïìüò ôïõ Ìåóóßá.
Áðü ðáëéÜ, ç èñçóêåßá Þôáí Ýíá óôïé÷åßï, ðïõ îå÷þñéæå ôïõò Åâñáßïõò áðü
ôïõò ðåñéóóüôåñïõò óýã÷ñïíïõò ëáïýò: óå áíôßèåóç ìå ôï ðëÞèïò ôùí èåþí ôùí Åë-
ëÞíùí, ôùí Ñùìáßùí, êáé ôùí Áóóõñßùí, ïé Åâñáßïé ëÜôñåõáí Ýíá êáé ìüíï Èåü ...
ÁõôÞ, ëïéðüí, Þôáí ç ÈñçóêåõôéêÞ êáôÜóôáóç, üôáí ôï 4 ð.×., óôï ÷ùñéü ôçò ÂçèëåÝì,
ï÷ôþ ÷éëéüìåôñá ðåñßðïõ íïôéïäõôéêÜ ôçò ÉåñïõóáëÞì, ãåííÞèçêå Ýíá âñÝöïò, ðïõ
Ôïõ äüèçêå ôï åâñáúêü üíïìá Éçóïýò".
Óå áõôü ôï óçìåßï, èÝëù íá ðáñïõóéÜóù ïñéóìÝíá ÂéâëéêÜ íôïêïõìÝíôá, ôá
ïðïßá, áí êáé åßíáé ÂéâëéêÜ, óôçí ðñáãìáôéêüôçôá óõíäÝïíôáé ìå éóôïñéêÜ ãåãïíüôá.

Ï êåíüò ôÜöïò ôïõ Éçóïý óôçí ÉåñïõóáëÞì

11 Ï Éçóïýò ×ñéóôüò ùò éóôïñéêü ðñüóùðï.

 Ðáñáêáëþ, ìå ðñïóï÷Þ áò äéáâÜóïõìå, ÅðéóôïëÞ ðñïò ÃáëÜôáò, 4:4: "¼ôå üìùò
Þëèå ôï ðëÞñùìá ôïõ ÷ñüíïõ, åîáðÝóôåéëåí ï Èåüò ôïí Õéüí áõôïý, üóôéò åãåííÞèç
åê ãõíáéêüò êáé õðåôÜãç åéò ôïí íüìïí". ÐñïóÝîôå ôç öñÜóç "Þëèå ôï ðëÞñùìá ôïõ
÷ñüíïõ". Ðïéï ðëÞñùìá ôïõ ÷ñüíïõ; Óôï âéâëßï ôïõ ðñïöÞôç ÄáíéÞë, 8:14,15 áíáöÝñå-
ôáé êÜðïéï éäéáßôåñï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá: "Êáé åßðå ðñïò åìÝ, Ýùò äýï ÷éëéÜäùí êáé ôñé-
áêïóßùí çìåñïíõêôßùí· ôüôå ôï áãéáóôÞñéïí èÝëåé êáèáñéóèÞ. Êáé üôå åãþ ï ÄáíéÞë
åßäïí ôçí üñáóéí, êáé åæÞôïõí ôçí Ýííïéáí, ôüôå, éäïý, åóôÜèç ÝìðñïóèÝí ìïõ ùò èÝá
áíèñþðïõ".
Ìå ôá óðïõäáßá áõôÜ åäÜöéá, áñ÷ßæåé ç åñìçíåßá êáé ç åîÞãçóç ôùí 2.300 ÷ñü-
íùí. Ìå ìåãÜëç ðñïóï÷Þ, áò óõíå÷ßóïõìå. Óáò õðüó÷ïìáé åêðëÞîåéò…"ÅâäïìÞêïíôá
åâäïìÜäåò äéùñßóèçóáí åðß ôïí ëáüí óïõ, êáé åðß ôçí ðüëéí ôçí áãßáí óïõ, äéÜ íá
óõíôåëåóèÞ ç ðáñÜâáóéò, êáé íá ôåëåéþóùóéí áé áìáñôßáé, êáé íá ãåßíç åîéëÝùóéò ðåñß
ôçò áíïìßáò, êáé íá åéóá÷èÞ äéêáéïóýíç áéþíéïò, êáé íá óöñáãéóèÞ üñáóéò êáé ðñïöç-
ôåßá, êáé íá ÷ñéóèÞ ï ¢ãéïò ôùí áãßùí". (ÄáíéÞë, 9:24). Óôá åäÜöéá áõôÜ, ãßíåôáé ìéá
áíÜëõóç ôçò ïðôáóßáò ìå ôá 2.300 çìåñïíýêôéá. Óôçí áñ÷Þ, äéåõêñéíßæåôáé êÜôé åîáéñå-
ôéêÜ óçìáíôéêü: "ÅâäïìÞêïíôá åâäïìÜäåò äéùñßóèçóáí åðß ôïí ëáüí óïõ, êáé åðß ôçí
ðüëéí ôçí áãßáí óïõ". Ìå Üëëá ëüãéá, 70 âäïìÜäåò Ý÷ïõí îå÷ùñéóôåß ãéá ôï ëáü óïõ,
äçëáäÞ, ü,ôé èá óõíÝâáéíå áõôü ôï äéÜóôçìá, èá áöïñïýóå ôïõò Åâñáßïõò.
¸ôóé, Ý÷ïõìå 70 åâäïìÜäåò êáé óå êÜèå ìßá åâäïìÜäá õðÜñ÷ïõí 7 ìÝñåò. Ðü-
óåò ìÝñåò ìáò êÜíïõí ïé 70 âäïìÜäåò; Óßãïõñá, ìáò êÜíïõí 490 ðñïöçôéêÝò ìÝñåò Þ
÷ñüíéá. ¸ôóé, áðü ôá 2.300 ÷ñüíéá, ôá 490 ÷ñüíéá äéïñßóôçêáí ãéá ôïõò Åâñáßïõò. ÌÝóá
óôï äéÜóôçìá áõôü, ï ÐáíÜãáèïò Èåüò Ýäùóå Üëëç ìéá ìåãÜëç åõêáéñßá óôï ëáü ÉóñáÞë.
Ôïõò Ýäùóå 490 ÷ñüíéá ðåñéèþñéï, ãéá íá åðéóôñÝøïõí óå Áõôüí êáé íá ðéóôÝøïõí óôéò
ðñïöçôåßåò ãéá ôïí Åñ÷üìåíï Ìåóóßá.
Ôþñá ôï óðïõäáßï åñþôçìá: Ìðïñïýìå íá îÝñïõìå ðüôå èá Üñ÷éæå áõôÞ ç ÷ñï-
íïëïãéêÞ ðåñßïäïò; Êáé âÝâáéá, ìðïñïýìå! Ôï åäÜöéï 25 ëÝåé: "Ãíþñéóïí ëïéðüí êáé êá-
ôÜëáâå, üôé áðü ôçò åîåëåýóåùò ôçò ðñïóôáãÞò ôïõ íá áíïéêïäïìçèÞ ç ÉåñïõóáëÞì,
Ýùò ôïõ ×ñéóôïý ôïõ ÇãïõìÝíïõ, èÝëïõóéí åßóèáé åâäïìÜäåò åðôÜ, êáé åâäïìÜäåò
åîÞêïíôá äýï· èÝëåé ïéêïäïìçèÞ ðÜëéí ç ðëáôåßá êáé ôï ôåß÷ïò, ìÜëéóôá åí êáéñïßò
óôåíï÷ùñßáò". Ôï åäÜöéï áñ÷ßæåé ìå ôï "ãíþñéóïí ëïéðüí êáé êáôÜëáâå, üôé áðü ôçò
åîåëåýóåùò ôçò ðñïóôáãÞò ôïõ íá áíïéêïäïìçèÞ ç ÉåñïõóáëÞì".
ÐñÜãìáôé, óôï âéâëßï ôïõ ¸óäñá áíáöÝñïíôáé ôñåéò äéáôáãÝò. Ç ðñþôç Þôáí ôïõ
Êýñïõ, ç äåýôåñç ôïõ Äáñåßïõ êáé ç ôñßôç ôïõ ÁñôáîÝñîç (¸óäñáò, 7:8-13). Ç äéáôáãÞ
ôïõ ÁñôáîÝñîç Þôáí ðïõ åêðëÞñùóå ôç ÂéâëéêÞ ðñïöçôåßá. ¼óï ãéá ôç ÷ñïíïëïãßá ôçò
äéáôáãÞò ôïõ ÁñôáîÝñîç, åßíáé ç ðéï åýêïëá áðïäåäåéãìÝíç ÷ñïíïëïãßá ôçò Áãßáò Ãñá-
öÞò êáé ôáõôü÷ñïíá ç ðéï óßãïõñç. Äüèçêå ôï 457 ð.×. êáé ìÜëéóôá ãíùñßæïõìå üôé Þôáí
ôï Öèéíüðùñï ôïõ 457 ð.×.
Ãéá ôç óõíÝ÷åéá, èá äéáâÜóïõìå óôï ÄáíéÞë 9:25: "Ýùò ôïõ ×ñéóôïý ôïõ Çãïõ-
ìÝíïõ, èÝëïõóéí åßóèáé åâäïìÜäåò åðôÜ". Ôï âéâëßï ôïõ ÄáíéÞë ìáò äéäÜóêåé üôé ïé
70 âäïìÜäåò Þ ôá 490 ÷ñüíéá, ðïõ äéïñßóôçêáí ãéá ôï Ýèíïò ÉóñáÞë, ÷ùñßæïíôáí ðÜëé
óå ôñßá ôìÞìáôá. Ðñþôá óå 7 åâäïìÜäåò Þ 49 ÷ñüíéá, Ýðåéôá óå 62 åâäïìÜäåò Þ 434
Ï Éçóïýò ×ñéóôüò ùò éóôïñéêü ðñüóùðï. 12
÷ñüíéá. Óýíïëï, 62 êáé 7 åâäïìÜäåò ìáò êÜíïõí 69 åâäïìÜäåò Þ 483 ðñïöçôéêÝò ìÝñåò,
ðïõ éóïäõíáìïýí ìå 483 ÷ñüíéá.
Áò åðéêåíôñþóïõìå ôþñá ôçí ðñïóï÷Þ ìáò óôï åðüìåíï åñþôçìá: Ôé èá óõíÝ-
âáéíå ìåôÜ áðü áõôÞ ôçí ðåñßïäï; Èá åñ÷üôáí ï ×ñéóôüò, ðïõ óçìáßíåé ÷ñéóìÝíïò. Áí
ðñïóèÝóïõìå 483 ÷ñüíéá óôï 457 ð.×., èá Ý÷ïõìå ôç ÷ñïíïëïãßá, ðïõ èá åìöáíéæüôáí ï
Ìåóóßáò. Åöüóïí ìéëÜìå ãéá åðï÷Þ ðñï ×ñéóôïý, ìåôñÜìå ðñïò ôá ðßóù. ¼ôáí öôÜíïõìå
óôç ãñáììÞ ð.×. êáé ì.×., áöáéñïýìå Ýíá ÷ñüíï, äçëáäÞ, ð.×. 5,4,3,2,1/1,2,3,4,5 ì.×. Ôï
Ýíá äåí ôï ìåôñÜìå äõï öïñÝò. ´Åôóé, ëïéðüí, 483 ÷ñüíéá, ðïõ ðñïóôßèåíôáé óôï 457
ð.×., ìáò öÝñíïõí óôï 27 ì.×.
Ç Âßâëïò ôïíßæåé: "Ãíþñéóïí êáé êáôÜëáâå, üôé áðü ôçò åîåëåýóåùò ôçò ðñïóôá-
ãÞò ôïõ íá áíïéêïäïìçèÞ ç ÉåñïõóáëÞì, Ýùò ôïõ ×ñéóôïý ôïõ ÇãïõìÝíïõ, èÝëïõóéí
åßóèáé åâäïìÜäåò åðôÜ, êáé åâäïìÜäåò åîÞêïíôá äýï". Ï ÄáíéÞë ï ðñïöÞôçò, ëïéðüí,
ðñïåßðå ôç óðïõäáßá ðñïöçôåßá üôé ìåôÜ áðü ôï 457 ð.×. èá ðåñíïýóáí 483 ÷ñüíéá êáé
èá åìöáíéæüôáí ï Éçóïýò ×ñéóôüò, ï Ìåóóßáò. Ç Âßâëïò ëÝåé üôé ï Ìåóóßáò èá åñ÷üôáí
ôï 27 ì.×. Åñùôþ, Þñèå; Áò äïýìå ôçí áðÜíôçóç: "ÁÖÏÕ äå åâáðôßóèç ðáò ï ëáüò,
âáðôéóèÝíôïò êáé ôïõ Éçóïý, êáé ðñïóåõ÷ïìÝíïõ, çíïß÷èç ï ïõñáíüò, êáé êáôÝâç ôï
Ðíåýìá ôï ´Áãéïí åí óùìáôéêÞ ìïñöÞ, ùò ðåñéóôåñÜ, åð' áõôüí· êáé Ýãåéíå öùíÞ åê
ôïõ ïõñáíïý, ëÝãïõóá, Óý åßóáé ï Õéüò ìïõ ï áãáðçôüò, åéò óå åõçñåóôÞèçí". (ÊáôÜ
ËïõêÜí ÅõáããÝëéïí, 3:21,22).
Óôá åäÜöéá áõôÜ, ðåñéãñÜöåôáé ç ÂÜðôéóç ôïõ Éçóïý ×ñéóôïý, ðïõ ÷ñßóôçêå áðü
ôï ¢ãéï Ðíåýìá êáé ìåôÜ Üñ÷éóå ôï ÓùôÞñéï ¸ñãï Ôïõ. Ôþñá ðïéá ÷ñïíéÜ Þôáí áõôÞ; Ç
Âßâëïò ëÝåé óôï ßäéï êåöÜëáéï, åäÜöéï 1: "åí äå ôù äåêÜôù ðÝìðôù Ýôåé ôçò çãåìïíßáò
Ôéâåñßïõ Êáßóáñïò". Ôï åäÜöéï ìáò ðëçñïöïñåß üôé Þôáí óôï 15ï ÷ñüíï ôçò çãåìïíßáò
ôïõ Êáßóáñá ÔéâÝñéïõ. ÉóôïñéêÜ åßíáé áðïäåäåéãìÝíï üôé ï Êáßóáñáò ÔéâÝñéïò áíÝëáâå
ôï èñüíï ôï 12 ì.×. ´Åôóé, ôï 15ï Ýôïò ôçò âáóéëåßáò ôïõ Þôáí ôï 27 ì.×.
Ïé Åâñáßïé Ý÷ïõí áõôü ôï ãåãïíüò ãñáììÝíï óôéò ÃñáöÝò ôïõò, áëëÜ, äõóôõ-
÷þò, áêüìç êáé óÞìåñá ðåñéìÝíïõí ôïí Ìåóóßá. ´Åíá Üëëï åíäéáöÝñïí ãåãïíüò åßíáé
ãñáììÝíï ùò åîÞò: "ÁÖÏÕ äå ðáñåäüèç ï ÉùÜííçò, Þëèåí ï Éçóïýò åéò ôçí Ãáëéëáßáí,
êçñýôôùí ôï åõáããÝëéïí ôçò âáóéëåßáò ôïõ Èåïý, êáé ëÝãùí, ´Ïôé åðëçñþèç ï êáéñüò
êáé åðëçóßáóåí ç âáóéëåßá ôïõ Èåïý· ìåôáíïåßôå, êáé ðéóôåýåôå åéò ôï åõáããÝëéïí".
(ÊáôÜ ÌÜñêïí ÅõáããÝëéïí, 1:14,15). Óå áõôü ôï åäÜöéï, ìáèáßíïõìå üôé ôá ðñþôá ëüãéá,
ðïõ åßðå ï ×ñéóôüò, üôáí Üñ÷éóå ôï óùôÞñéï Ýñãï Ôïõ, Þôáí: "åðëçñþèç ï êáéñüò..."
Ðïéïò êáéñüò; Ç áðÜíôçóç äåí ìðïñåß íá åßíáé Üëëç áðü ôïí êáéñü ôçò ðñïöçôåßáò ôïõ
åíÜôïõ êåöáëáßïõ ôïõ ÄáíéÞë.

13 Ï Éçóïýò ×ñéóôüò ùò éóôïñéêü ðñüóùðï.

 Ðéóôåýù, áãáðçôïß ìïõ ößëïé, üôé ôá ðáñáðÜíù ÉóôïñéêÜ, Áñ÷áéïëïãéêÜ êáé Âéâëé-
êÜ êåßìåíá, óôïé÷åßá êáé íôïêïõìÝíôá ðïõ åñåõíÞóáìå, ìáò ðñïóöÝñïõí áäéÜóåéóôåò
áðïäåßîåéò, ãéá íá ðåéóôïýìå üôé ï Éçóïýò ×ñéóôüò, ü÷é ìüíï õðÞñîå ùò Éóôïñéêü Ðñü-
óùðï, áëëÜ ðïëý ðåñéóóüôåñï Þôáí êáé åßíáé ï ÓùôÞñáò ôïõ êüóìïõ, ôï Ìüíï Ðñüóùðï,
óôï ïðïßï ôï áíèñþðéíï ãÝíïò ìðïñåß Üöïâá íá óôçñßîåé ôéò åëðßäåò ôïõ ãéá áðáëëáãÞ
áðü ôï âÜñïò ôçò áìáñôßáò êáé ãéá áéþíéá ÷áñÜ, ÷ùñßò ðïôÝ, ìá ðïôÝ íá äéáøåõóôåß. Ï
Êýñéïò íá ìáò åõëïãÞóåé üëïõò, þóôå óôï Ðñüóùðü Ôïõ íá áíáêáëýøïõìå ôïí Ìïíáäé-
êü ÓùôÞñá, Óýììá÷ï, ÐáñçãïñçôÞ, Áëçèéíü êáé Ðáíôïäýíáìï Èåü.

*******
Ï Éçóïýò ×ñéóôüò ùò éóôïñéêü ðñüóùðï. 14