‫درس ارزيابي كاروزمان‬

‫رضايي – نيمسال اول‪90-91‬‬

 ‫مطالعه روش‬
‫تعريف مطالعه روش‬
‫ثبت و بررسي راه هاي موجود و پيشنهادي انجام كار‬
‫به منظور ايجاد و به كارگيري راه هاي ساده تر و كم هزينه تر‬

‫قدم هاي مطالعه روش ‪:‬‬

‫‪ -1‬انتخاب كار ‪:‬‬
‫‪ -‬مالحظات فني‬
‫‪ -‬مالحظات اقتصادي‬
‫‪ -‬مالحظات انساني‬
 ‫‪ -2‬ثبت روش فعلي‪:‬‬
‫اين ثبت بايد كامالً دقيق بوده و تمام موارد را شامل شود‪ ،‬لذا به ابزار‬
‫مناسبي جهت ثبت نيازاست‪ .‬روش هاي ذهني و يادداشت برداري مناسب نيستند‪.‬‬
‫ابزارهاي ثبت روش عبارتند از ‪:‬‬

‫الف) نمودارها ‪CHARTS‬‬

‫‪ -‬نمودار فرآيند عمليات‬

‫)‪Operation Process Chart (O.P.C‬‬
‫‪ -‬نمودار فرآيند جريان‬
‫)‪Flow Process Chart (F.P.C‬‬
‫‪ -‬نمودار فرآيند گروهي‬
‫‪Gang Process Chart‬‬
 ‫‪ -‬نمودار مونتاژ‬
‫‪Assembly Chart‬‬
‫‪ -‬نمودار انسان – ماشين‬
‫‪Man- Machine Chart‬‬
‫‪ -‬نمودار فرآيند كار با دو دست‬
‫‪Two Handed Process Chart‬‬
‫‪ -‬نمودار حركت‬
‫‪Travel Chart‬‬
‫‪ -‬نمودار سيكل حركات همزمان‬
‫‪Simo Chart‬‬
 ‫ب) دياگرام ها ‪DIAGRAMS‬‬

‫‪ -‬دياگرام جريان‬
‫‪Flow D.‬‬
‫‪ -‬دياگرام ريسماني‬
‫‪String D.‬‬
‫‪ -‬سيكل نگار‬
‫‪Cyclegraph‬‬
‫‪ -‬سيكل نگار زماني‬
‫‪Chronocyclegraph‬‬
 ‫‪ -3‬بررسي منتقدانه روش فعلي ‪:‬‬

‫اين بررسي توسط سلسله اي از سئواالت انجام مي پذيرد‪(4W,1H) .‬‬

‫‪What‬‬ ‫‪Where‬‬ ‫‪When‬‬ ‫‪Who‬‬ ‫‪How‬‬
‫چه كاري‬ ‫كجا‬ ‫چه موقع‬ ‫توسط چه شخصي‬ ‫چگونه‬

‫نتيجه‬ ‫سؤال‬ ‫مورد سؤال‬

‫چه كاري انجام مي شود؟‬ ‫‪What‬‬

‫حذف كارهاي‬ ‫هدف از انجام كار چرا اين كار انجام مي شود؟‬
‫غير ضروري‬
‫چه كار ديگري ممكن بود‬
‫انجام شود؟‬
‫چه كاري بايد انجام شود؟‬
 ‫نتيجه‬ ‫سؤال‬ ‫مورد سؤال‬

‫كجا انجام مي شود؟‬ ‫‪Where‬‬

‫بهترين مكان انجام‬ ‫چرا آنجا انجام مي شود؟‬ ‫مكان انجام كار‬
‫كار‬

‫چه جاي ديگري ممكن بود‬

‫انجام شود؟‬

‫چه جايي بايد انجام شود؟‬

 ‫نتيجه‬ ‫سؤال‬ ‫مورد سؤال‬

‫چه موقع انجام مي شود؟‬ ‫‪When‬‬

‫‪ -‬تنظيم مجدد توالي‬ ‫چرا آن موقع انجام مي‬ ‫توالي انجام كار‬
‫كارها‬ ‫شود؟‬ ‫(موقع انجام كار)‬
‫‪ -‬همزمان سازي‬
‫انجام كارها‬
‫چه موقع ديگري ممكن بود‬
‫انجام شود؟‬

‫چه موقعي بايد انجام شود؟‬

 ‫نتيجه‬ ‫سؤال‬ ‫مورد سؤال‬

‫چه شخصي كار را انجام مي‬ ‫‪Who‬‬

‫دهد؟‬
‫بهترين شخص‬ ‫شخص انجام دهندة چرا آن شخص كار را انجام‬
‫انجام دهنده كار‬ ‫مي دهد؟‬ ‫كار‬

‫چه شخص ديگري ممكن‬

‫بود كار را انجام دهد؟‬

‫چه شخصي بايد كار را‬

‫انجام دهد؟‬
 ‫نتيجه‬ ‫سؤال‬ ‫مورد سؤال‬

‫به چه طريق انجام مي‬ ‫‪How‬‬

‫شود؟‬
‫بهترين وسايل و‬ ‫طريقة انجام كار يا چرا به آن طريق انجام مي‬
‫طريقه انجام كار‬ ‫شود؟‬ ‫وسايل انجام كار‬

‫به چه طريق ديگري ممكن‬

‫بود انجام شود؟‬

‫به چه طريق بايد انجام‬

‫شود؟‬
 ‫‪ -4‬ايجاد روش اصالح شده‪:‬‬

‫‪ -‬ثبت روش پيشنهادي جهت مقايسه با روش فعلي‬

‫‪ -‬تعيين مزايا و معايب هر دو روش‬
‫‪ -‬نتيجه گيري‬

‫اگر نتيجه گيري در قدم چهارم‪ ،‬منجر به انتخاب روش پيشنهادي‬

‫شد‪ ،‬به قدم پنجم ميرويم‪.‬‬
‫در غير اين صورت روش موجود هنوز بهينه است‬
 ‫‪ -5‬مشخص كردن روش پيشنهادي‪:‬‬
‫‪ -‬شرح كامل روش‬
‫‪ -‬ليست لوازم و وسايل مورد نياز‬
‫‪ -‬نقشة ميز كار و محل كار‬
‫‪ -6‬برقراري روش اصالح شده‪:‬‬
‫‪ -‬جلب موافقت مدير مربوطه‬
‫‪ -‬جلب موافقت مسئول مربوطه‬
‫‪ -‬جلب موافقت كارگران مربوطه‬
‫‪ -‬آموزش كارگران مربوطه‬
‫‪ -‬حفظ ارتباط با كارگران تا برقراري كامل روش‬
‫‪ -7‬حفظ روش اصالح شده‬
 ‫‪ -‬نمودار فرآيند عمليات‬
‫)‪Operation Process Chart (O.P.C‬‬
‫_________________________________‬
‫اين نمودار مراحل ساخت يك محصول را نشان مي دهد‪.‬‬

‫در اين نمودار از دو سمبل استفاده مي شود‬

 ‫‪ :‬عمليات ‪: Operation :‬‬
‫هر گونه تغيير حالت اعم از فيزيكي يا شيميايي كه ما را يك قدم به‬
‫محصول نهايي نزديكتر كند‪.‬‬

‫‪ :‬بازرسي ‪: Inspection :‬‬

‫هر گونه كنترل كمي يا كيفي محصول‬

‫‪ :‬اگر بازرسي در بطن عمليات انجام شود‬

 ‫‪ -‬چگونگي رسم نمودار ‪: o.p.c‬‬
‫‪... -5‬‬ ‫‪... -4‬‬ ‫‪... -3‬‬ ‫‪... -2‬‬ ‫‪... -1‬‬

‫‪501‬‬ ‫‪401‬‬ ‫‪301‬‬ ‫‪201‬‬

‫‪2‬‬‫‘‬ ‫‪101‬‬ ‫برشكاري‬

‫‪202I‬‬
‫‪502‬‬ ‫‪402‬‬ ‫‪102‬‬

‫‪503I‬‬
‫‪403‬‬ ‫‪103‬‬

‫‪104I‬‬

‫‪404‬‬

‫‪105‬‬

‫‪106‬‬
 ‫نكاتي كه بايد در رسم ‪ o.p.c‬رعايت نمود ‪:‬‬

‫‪ )1‬اصلي ترين قطعة محصول درمنتهي اليه سمت راست كاغذ نشان‬
‫شده و قطعات ديگر در سمت چپ آن آورده مي شود‪ .‬داده‬
‫‪ )2‬شرح هر عمل يا بازرسي در سمت راست سمبل آن نوشته مي شود‪.‬‬
‫‪ )3‬مدت زمان هر عمل يا بازرسي درسمت چپ سمبل آن نوشته مي شود‪.‬‬
‫‪ )4‬يك سيستم كدگذاري مناسب براي عمليات ها و بازرسي ها بايد در‬
‫نظر گرفته شود‪.‬‬
‫‪ )5‬دو عمل همزمان به صورت موازي و به شكل زير نشان داده مي شود‪:‬‬
 ‫‪ )6‬قطعاتي كه خريداري مي شوند‪ ،‬به صورت زير نشان داده مي شوند ‪:‬‬

‫‪.... -3‬‬
‫قطعه خريداري شده‬

‫‪ )7‬هر نمودار بايد داراي راهنما باشد‪ ،‬راهنماي نمودار در جنوب غربي كاغذ‬
‫كشيده مي شود‪.‬‬

‫نمودار فرايند عمليات اسبك موتور‬

‫تاريخ ترسيم ‪:‬‬ ‫ترسيم كننده ‪:‬‬
‫تاريخ تصويب ‪:‬‬ ‫تصويب كننده ‪:‬‬
‫وضع موجود‪/‬پيشنهادي‬ ‫نسخه (ورژن) ‪:‬‬
 ‫‪ )8‬تالقي خطوط در نمودار بايد حداقل شود‪.‬‬
‫‪... -5‬‬ ‫‪... -4‬‬ ‫‪... -3‬‬ ‫‪... -2‬‬ ‫‪... -1‬‬

‫‪501‬‬ ‫‪401‬‬ ‫‪301‬‬ ‫‪201‬‬

‫‪2‬‬‫‘‬ ‫‪101‬‬
‫برشكاري‬

‫‪202I‬‬
‫‪402‬‬ ‫‪302‬‬ ‫‪102‬‬

‫‪403I‬‬
‫‪303‬‬ ‫‪103‬‬

‫‪104I‬‬
‫‪304‬‬

‫‪105‬‬

‫‪106‬‬
‫‪ )9‬گاهي اوقات براي جلوگيري از شلوغي نمودار‪ ،‬جدولي را مطابق‬

‫جدول زير ضميمة نمودار كرده و اطالعات روي نمودار را داخل آن‬

‫منعكس مي كنند‪.‬‬

‫ضميمة نمودار فرايند عمليات اسبك موتور‬

‫توضيحات‬ ‫زمان‬ ‫شرح عمل‬ ‫كد‬
‫عمل‬

‫‘‪2‬‬ ‫برشكاري شاسي‬ ‫‪101‬‬

 ‫‪ -‬نمونه يك نمودار ‪: o.p.c‬‬
‫‪... -5‬‬ ‫‪... -4‬‬ ‫‪... -3‬‬ ‫‪... -2‬‬ ‫‪... -1‬‬

‫‪601‬‬ ‫‪501‬‬ ‫‪301‬‬ ‫‪201‬‬

‫‪2‬‬ ‫‘‬ ‫‪101‬‬
‫برشكاري‬

‫‪202I‬‬
‫‪603‬‬ ‫‪602‬‬ ‫‪502‬‬ ‫‪102‬‬

‫‪604I‬‬
‫‪503‬‬ ‫‪103‬‬

‫‪104I‬‬

‫‪504‬‬

‫‪... -6‬‬
‫نمودار فرايند عمليات اسبك موتور‬
‫تاريخ ترسيم ‪:‬‬ ‫ترسيم كننده ‪:‬‬ ‫‪105‬‬
‫تاريخ تصويب ‪:‬‬ ‫تصويب كننده ‪:‬‬
‫وضع موجود‪/‬پيشنهادي‬ ‫نسخه (ورژن) ‪:‬‬
‫‪106‬‬
 ‫‪ -‬نمودار فرآيند جريان‬
‫)‪Flow Process Chart (F.P.C‬‬
‫_________________________________‬
‫اين نمودار جريان يك فرايند را نشان مي دهد‪.‬‬

‫در اين نمودار عالوه بر دو سمبل قبلي از سه سمبل ديگر نيز‬

‫استفاده مي شود‬
 ‫‪ :‬حمل و نقل ‪: Transportation :‬‬ ‫‪‬‬
‫هر گونه تغيير مكان مواد ‪ ،‬كارگر ‪ ،‬تجهيزات از محلي به‬
‫محل ديگر ‪( .‬معموالً بيشتر از يك متر)‬

‫‪ :‬تأخير ‪: Delay :‬‬ ‫‪D‬‬

‫توقف غير ضروري در كار(توقف ضروري در كار عمليات‬
‫است )‬

‫‪ :‬ذخيره سازي ‪: Storage :‬‬ ‫‪‬‬

‫ذخيره سازي محصول به طور موقت يا دائم ‪.‬‬
 ‫ستوني‬
‫‪ -‬چگونگي رسم نمودار ‪: F.p.c‬‬
‫اين نمودار را مي توان به دو شكل زير‬
‫رسم نمود ‪:‬‬
‫الف ) ستوني‬
‫دوباره كاري‬
‫‪X%‬‬ ‫‪Y%‬‬ ‫ب ) جدولي‬
‫ضايعات‬

‫اكثر نكاتي كه براي رسم ‪O.P.C‬‬

‫گفته شد اينجا نيز صادق است‪.‬‬

‫نكته ‪ :‬اين نمودار را از ‪ 3‬بعد مواد‪ ،‬تجهيزات‪،‬‬

‫‪ LOOP‬يا حلقه‬ ‫يا نيروي انساني مي توان رسم كرد‪.‬‬

‫‪n‬‬ ‫تعداد تكرار‬

 ‫جدولي ‪:‬‬

‫اطالعات سربرگي‬

‫سمبل‬
‫توضيحات‬ ‫زمان‬ ‫شرح عمل‬ ‫كد عمل‬
‫‪‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫تحويل جعبه قطعات از‬

‫‘‪2‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪101‬‬
‫انبار‬
‫حمل جعبه قطعات به كنار‬
‫‘‪5‬‬ ‫‪‬‬ ‫دستگاه تراش‬
‫‪102‬‬
‫برداشتن يك قطعه و بستن‬
‫‘‪1‬‬ ‫‪‬‬ ‫آن به دستگاه تراش‬
‫‪103‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬

‫در حالت جدولي مواردي نظيرضايعات و دوباره كاري و حلقه و ‪ ...‬در ستون توضيحات مي آيد‪.‬‬
 ‫‪ -‬نمودار مونتاژ‬
‫‪Assembly Chart‬‬
‫_________________________________‬
‫اين نمودار‪،‬مراحل ( عمليات ها ي ) مونتاژ يك محصول را‬
‫نشان مي دهد‪.‬‬
‫‪... -1‬‬
‫‪... -2‬‬ ‫‪A1‬‬
‫‪... -3‬‬
‫‪A2‬‬
‫‪... -4‬‬ ‫‪SA1‬‬
‫‪... -5‬‬
‫‪A3‬‬
‫‪... -6‬‬ ‫‪SA2‬‬
‫‪... -7‬‬
‫‪... -8‬‬ ‫‪A4‬‬
‫‪SA3‬‬
‫‪... -9‬‬ ‫‪SSA1‬‬
 ‫‪ -‬نمودار فرآيند كار با دو دست‬
‫‪Two handed Process Chart‬‬
‫_________________________________‬
‫اين نمودار فعاليتهايي كه توسط دو دست انسان در يك‬
‫فرايند انجام مي شود را نشان مي دهد‪.‬‬

‫در اين نمودار از دو سمبل استفاده مي شود‬

‫عمليات هاي دست ‪:‬‬ ‫حركت هاي دست ‪:‬‬

 ‫اطالعات سربرگي‬

‫كد عمل‬ ‫شرح عمل دست چپ‬ ‫سمبل‬ ‫زمان‬ ‫زمان غالب‬ ‫زمان‬ ‫سمبل‬ ‫شرح عمل دست راست‬ ‫كد‬
‫دست‬ ‫عمل‬
‫چپ‬ ‫دست‬
‫راست‬
‫‪101L‬‬ ‫حركت دست به سمت‬ ‫‘‘‪6‬‬ ‫‘‘‪6‬‬ ‫‘‘‪6‬‬ ‫حركت دست به سمت جيب‬ ‫‪101R‬‬
‫كاغذ‬
‫‪102L‬‬ ‫گرفتن كاغذ‬ ‫‘‘‪3‬‬ ‫‘‘‪3‬‬ ‫‘‘‪3‬‬ ‫گرفتن قلم‬ ‫‪102R‬‬

‫‪-‬‬ ‫‘‘‪2‬‬ ‫‘‘‪2‬‬ ‫درآوردن قلم از جيب‬ ‫‪103R‬‬

‫‪-‬‬
‫‪103L‬‬ ‫آوردن كاغذ روي ميز‬ ‫‘‘‪5‬‬ ‫‘‘‪5‬‬ ‫‘‘‪4‬‬ ‫آوردن قلم به روي ميز‬ ‫‪104R‬‬

‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬
 ‫يا جدول از ‪ -‬به‬ ‫‪ -‬نمودار حركت‬
‫‪From - To Chart Travel Chart‬‬
‫_________________________________‬
‫اين نمودار يا ماتريس منعكس كننده تعداد حمل و نقل ها‬
‫است‬

‫اين نمودار يك ماتريس ‪ nn‬است كه در سطر و ستون‬

‫آن ‪ ،‬واحدهايي كه حمل و نقل بين آنها انجام مي شود‬
‫مي آوريم‪.‬‬
 ‫به‬
‫‪‬‬
‫اما‬ ‫ست‬ ‫سپ‬ ‫سر‬ ‫سم‬ ‫امن‬

‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ 2‬‬
‫انبار اوليه مواد‬ ‫‪‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫سالن تراش‬ ‫‪‬‬
‫‪ 4‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫سالن پرس‬ ‫‪1‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ 4‬‬
‫از‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫سالن رنگ‬ ‫‪‬‬ ‫‪3‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫سالن مونتاژ‬ ‫‪1‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ 4‬‬
‫‪‬‬
‫انبار مواد نهايي‬
 ‫‪ -‬دياگرام جريان‬
‫‪Flow Diagram‬‬
‫_________________________________‬
‫اگر ‪ F.P.C‬ستوني را روي نقشة محل مورد مطالعه پياده‬
‫كنيم ‪ F.D.‬پديد مي آيد‪.‬‬

‫س‪ .‬پ‬ ‫س‪.‬ر‬

‫س‪ .‬ت‬

‫ا‪.‬م‪.‬ا‬ ‫بر روي ‪ F.D‬ملموس تر‬

‫مي توان بهينه سازي نمود‬
‫اداري‬
‫سم‬ ‫براي مثال حمل و نقل از‬
‫سالن رنگ به سالن مونتاژ‬
‫ا‪.‬م‪.‬ن‬ ‫را مي توان بهتر كرد‪.‬‬

‫سالن بسته بندي‬

 ‫‪ -‬دياگرام ريسماني‬
‫‪String Diagram‬‬
‫_________________________________‬
‫اگر اطالعات جدول از – به را روي نقشة محل مورد مطالعه‬
‫پياده كنيم ‪ String D.‬پديد مي آيد‪.‬‬

‫س‪.‬ت‬ ‫س‪.‬پ‬ ‫س‪.‬ر‬

‫ا‪ .‬م‪ .‬ا‬

‫اداري‬
‫سم‬

‫ا‪.‬م‪.‬ن‬

‫سالن بسته بندي‬

 ‫برنامه ريزي كار روي ماشين (حالت قطعي) ‪:‬‬
‫الف ) ديد ترسيمي‬
‫همان طوري كه مي دانيم‪ ،‬از بعدي فعاليت هاي توليد را مي توان به سه‬
‫حالت تقسيم نمود‪.‬‬
‫‪ -‬فعاليت هاي توأم انسان و ماشين ‪،‬‬
‫‪ -‬فعاليت هاي صرفاً توسط انسان‪ ،‬و‬
‫‪ -‬فعاليتهايي كه صرفاً توسط ماشين انجام مي شوند‪.‬‬
‫بديهي است چنانچه تمام ماشين ها به يك اپراتور اختصاص يابند‪،‬احتمال‬
‫بيكاري ماشين باال مي رود و از طرفي چنانچه به هر ماشين يك اپراتور‬
‫اختصاص يابد‪ ،‬احتمال افزايش بيكاري كارگر زياد است‪.‬‬
‫هدف در برنامه ريزي كار روي ماشين‪ ،‬آن است كه تعداد ماشين بهينة‬
‫اختصاص يافته به يك اپراتور را بدست آوريم‪.‬‬
‫چنانچه مدت زمان عمليات هاي فوق‪ ،‬مشخص و معين باشد‪ ،‬حالت قطعي‬
‫گفته ميشود‪.‬‬
 ‫برنامه ريزي كار روي ماشين را مي توان به كمك دو گروه‬
‫المنت (عنصر يا جزء) انجام داد‪:‬‬
‫الف) المنت هاي كوچك ‪:‬اين گروه شامل ‪ 5‬المنت به قرارزير است‪:‬‬
‫‪ -1‬تنظيم )‪ :)Setup-SU‬آماده سازي ماشين جهت انجام‬
‫عمليات برنامه ريزي شده‬
‫‪ -2‬قرار دادن قطعه روي ماشين )‪ :(Load – L‬قرار دادن قطعه‬
‫روي ماشين يا پر كردن ماشين از مواد‪ ،‬مانند بستن قطعه به ماشين‪.‬‬
‫‪ -3‬برداشتن قطعه از روي ماشين )‪ : (Unload – UL‬باز‬
‫كردن قطعه از روي ماشين يا تخلية ماشين از مواد ‪.‬‬
‫‪ -4‬انجام عمل )‪ :(Do-Do‬انجام عمل برنامه ريزي شده روي ماشين‬
‫‪.‬‬
‫‪ -5‬برداشتن دورريزها )‪ :(Putaway–PA‬برداشتن دورريزها و‬
‫مواد زايد مانند براده از روي ماشين‪.‬‬
 ‫ب) المنت هاي بزرگ‪ :‬اين گروه المنت شامل دوالمنت بقرار زيراست ‪:‬‬
‫‪ -1‬سرويس )‪ :(Service – S‬انجام هر نوع كار يا عمل روي ماشين به‬
‫طوري كه هم ماشين و هم اپراتور توأماً درگير باشند‪.‬‬
‫‪ -2‬انجام عمل )‪ : (Run – R‬عيناً معادل ‪ DO‬مي باشد‪.‬‬
‫مثال‪ :‬عمليات هاي الزم براي سوراخكاري يك قطعه ريخته گري شده به‬
‫قرار زير است‪:‬‬
‫‪ -1‬برداشتن قطعه‪ ،‬گذاشتن قطعه در قرارگاه‪ ،‬بستن قطعه‪ ،‬پايين آوردن مته‪،‬‬
‫تنظيم جهت سوراخكاري‪ .‬اين عمل معادل ‪ L‬با زمان ‪0.5‬دقيقه مي‬
‫باشد‪.‬‬
‫‪ -2‬زدن سوراخي به عمق ‪ 2.25‬سانتيمتر در قطعه‪ .‬اين عمل معادل ‪DO‬‬
‫با زمان‪ 2.5‬دقيقه ميباشد‪.‬‬
‫‪ -3‬باال بردن مته‪ ،‬باز كردن نگه دارنده و برداشتن قطعه‪ .‬اين عمل معادل‬
‫‪ UL‬با زمان ‪ 0.75‬دقيقه مي باشد‪.‬‬
 ‫‪n=1‬‬ ‫تعريف نمودار انسان‪ -‬ماشين‪:‬‬
‫كارگر‬ ‫ما شين‬
‫‪0‬‬
‫‪L‬‬ ‫‪L‬‬ ‫نشان دادن فعاليتهاي اپراتور و‬
‫‪0.5‬‬
‫ماشين ها در يك سيكل كاري‪.‬‬

‫‪DO‬‬
‫‪3.75‬‬ ‫مدت زمان سيكل كار ‪:‬‬
‫‪Tc‬‬

‫‪1.25‬‬ ‫مدت زمان كار كارگر در يك سيكل كار ‪:‬‬

‫‪3.75‬‬ ‫مدت زمان كار ماشين در يك سيكل كار ‪:‬‬

‫‪3‬‬
‫‪1.25‬‬
‫=) كارگر ( ‪U‬‬ ‫‪= %33‬‬
‫‪UL‬‬ ‫‪UL‬‬
‫‪3.75‬‬
‫‪3.75‬‬ ‫‪3.75‬‬
‫=) ماشين ( ‪U‬‬ ‫‪= %100‬‬
‫‪3.75‬‬
 ‫‪n =2‬‬
‫ماشين‪ 2‬ماشين‪ 1‬كارگر‬ ‫مدت زمان سيكل كار ‪:‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪3.75‬‬
‫‪L1‬‬ ‫‪L1‬‬ ‫‪DO‬‬
‫‪0.5‬‬ ‫‪2.50‬‬ ‫مدت زمان كار كارگر در يك سيكل كار ‪:‬‬

‫‪UL2‬‬ ‫‪UL2‬‬
‫‪3.75‬‬ ‫مدت زمان كار ماشين ‪ 1‬در يك سيكل كار ‪:‬‬
‫‪1.25‬‬
‫‪L2‬‬ ‫‪DO‬‬ ‫‪L2‬‬ ‫‪3.75‬‬ ‫مدت زمان كار ماشين ‪ 2‬در يك سيكل كار ‪:‬‬
‫‪1.75‬‬
‫‪Tc‬‬
‫‪2.50‬‬
‫=) كارگر ( ‪U‬‬ ‫‪= %66‬‬
‫‪3.75‬‬
‫‪3.75‬‬
‫‪3‬‬ ‫=) ماشين‪U ( 1‬‬ ‫‪= %100‬‬
‫‪DO‬‬
‫‪3.75‬‬
‫‪UL1‬‬ ‫‪UL1‬‬ ‫‪3.75‬‬
‫=) ماشين‪U ( 2‬‬ ‫‪= %100‬‬
‫‪3.75‬‬ ‫‪3.75‬‬

‫‪4.25‬‬
‫‪n =3‬‬ ‫ماشين ‪ 3‬ماشين‪ 2‬ماشين‪ 1‬كارگر‬
‫‪0‬‬
‫‪3.75‬‬ ‫مدت زمان سيكل كار ‪:‬‬
‫‪L1‬‬ ‫‪L1‬‬ ‫‪DO‬‬
‫‪0.5‬‬
‫‪3.75‬‬ ‫مدت زمان كار كارگر در يك سيكل كار ‪:‬‬
‫‪UL2‬‬ ‫‪UL2‬‬ ‫‪DO‬‬

‫‪1.25‬‬ ‫‪3.75‬‬ ‫مدت زمان كار ماشين ‪ 1‬در يك سيكل كار ‪:‬‬
‫‪L2‬‬ ‫‪DO‬‬ ‫‪L2‬‬
‫‪1.75‬‬ ‫‪Tc‬‬
‫‪3.75‬‬ ‫مدت زمان كار ماشين ‪ 2‬در يك سيكل كار ‪:‬‬

‫‪UL3‬‬ ‫‪UL3‬‬ ‫مدت زمان كار ماشين ‪ 3‬در يك سيكل كار ‪:‬‬
‫‪3.75‬‬
‫‪2.50‬‬
‫‪L3‬‬ ‫‪L3‬‬ ‫‪3.75‬‬
‫‪3‬‬
‫=) كارگر ( ‪U‬‬ ‫‪= %100‬‬
‫‪DO‬‬
‫‪3.75‬‬
‫‪UL1‬‬ ‫‪UL1‬‬ ‫‪DO‬‬ ‫‪3.75‬‬
‫=) ماشين‪U ( 1‬‬ ‫‪= %100‬‬
‫‪3.75‬‬ ‫‪3.75‬‬
‫‪3.75‬‬
‫‪4.25‬‬ ‫=) ماشين‪U ( 2‬‬ ‫‪= %100‬‬
‫‪3.75‬‬
‫‪3.75‬‬
‫=) ماشين‪U ( 3‬‬ ‫‪= %100‬‬
‫‪3.75‬‬
‫‪5.50‬‬
‫برنامه ريزي كار روي ماشين (حالت قطعي)‪:‬‬
‫ب ) ديد تحليلي‬
‫‪ :a‬مدت زمان فعاليت توأم انسان و ماشين‬
‫‪ :b‬مدت زمان فعاليت مستقل انسان‬
‫‪ :t‬مدت زمان فعاليت مستقل ماشين‬
‫'‪ : n‬تعداد ماشين تخصيص يافته به كارگر به طوري كه‬
‫نه ماشين و نه كارگر بيكاري داشته باشند‪.‬‬
‫‪ : m‬تعداد صحيح ماشين اختصاص يافته به كارگر‬
‫‪ : Tc‬مدت زمان سيكل كار‬
‫‪ : Io‬بيكاري كارگر در يك سيكل كار ‪ : Im‬بيكاري ماشين در يك سيكل كار‬
‫‪ : C2‬هزينه يك ساعت كار ماشين‬ ‫‪ : C1‬هزينه يك ساعت كار كارگر‬
‫)‪ : TC (m‬هزينه توليد يك قطعه وقتي ‪ m‬ماشين به يك‬
‫اپراتور اختصاص مي يابد‪.‬‬
 ‫روند اضافي‬ 3 [n']+1 m>n'
a+t
____
n'= =2.7
a+b ‫روند نقصاني‬
m>n'
2 [n']
m(a + b)
TC= { a+t
m>n'
m>n'
m>n'
Io = {
0
(a + t) - m (a + b) m>n'

Im= {
m (a + b) - (a + t) m>n'
0 m>n'
 (C1+mC2) Tc
_________
TC(m)=
m

(C1+mC2)(a + b) m>n'
Tc(m) = { (C1+mC2)(a + t)
______________
m
m>n'
‫برنامه ريزي كار روي ماشين (حالت احتمالي)‪:‬‬
‫‪ : p‬احتمال در حال كار بودن ماشين‬
‫‪ : q‬احتمال ‪ down‬بودن ماشين (نياز به سرويس كارگر دارد)‬
‫( ماشين خراب نيست)‬
‫‪ : L‬متوسط مدت زمان سرويس براي هر قطعه‬
‫‪ : m‬متوسط مدت زمان كار ماشين براي هر قطعه‬
‫‪ : n‬تعداد ماشين اختصاص يافته به كارگر‬
‫‪ : C1‬هزنيه يك ساعت كار كارگر‬
‫‪ : C2‬هزينه يك ساعت كار ماشين‬
‫)‪ : TEC (n‬متوسط هزينه توليد يك قطعه وقتي ‪ n‬ماشين به‬
‫يك اپراتور اختصاص يابد‪.‬‬
 ‫متعادلسازي خطوط مونتاژ‪:‬‬
‫‪ -‬سفارسي‬ ‫‪ -‬پيوسته‬
‫‪ -‬دستهاي‬
‫‪ -‬توليد انبوه‬
‫}‬ ‫‪ -‬گسسته‬
‫}‬ ‫سيستم هاي توليدي‪:‬‬

‫لياوت )‪ (LAYOUT‬مورد استفاده‪:‬‬

‫محل ثابت‬
‫كارگاهي‬
‫خط توليد‬
‫تكنولوژي گروهي‬

‫هدف از متعادل سازي خطوط مونتاژ آن است كه با اختصاص‬

‫مناسب عناصر كاري به ايستگاهها‪ ،‬كارايي حداكثر شده يا‬
‫بيكاري به حداقل برسد‪.‬‬
 ‫انواع مسائل متعادل سازي خطوط مونتاژ ‪:‬‬

‫)‪(Simple Assembly Line Balancing Problems( (SALBP‬‬ ‫‪ )1‬مسائل متعادل سازي خطوط مونتاژ ساده‬
‫)‪(General Assembly Line Balancing Problems‬‬ ‫‪ )2‬مسائل متعادل سازي خطوط مونتاژ عمومي‬
‫)‪(Assembly Line Design Problems‬‬ ‫‪ )3‬مسائل طراحي خطوط مونتاژ‬

‫فرضيات حاكم براي مسائل متعادل سازي خطوط مونتاژ ساده ‪:‬‬

‫‪ -1‬هر عمليات يا عنصر فقط در يك ايستگاه انجام مي شود وقابل تقسيم نمي باشد‪.‬‬
‫‪ -2‬در خط مونتاژ فقط يك محصول مونتاژ مي شود‬
‫‪ -3‬در خط مونتاژ اصلي‪ ،‬خط مونتاژ فرعي وجود ندارد‬
‫‪ -4‬زمان انجام هر عنصر مستقل است از ايستگاهي كه آن عنصر در آن‬
‫ايستگاه انجام مي شود ونيز مستقل است از زمان عمليات قبل يا بعد آن‪.‬‬
 ‫مسائل متعادل سازي خطوط مونتاژ ساده خود به سه دسته تقسيم مي شوند‪:‬‬
‫‪SALBP 1‬‬
‫‪SALBP 2‬‬
‫‪SALBP 3‬‬
‫‪ : SALBP 1‬در ‪( SALBP 1‬مسائل متعادل سازي خطوط مونتاژ ساده نوع‬
‫اول)‪ ،‬سيكل توليد يا نرخ خروجي مشخص است و هدف آن است كه‬
‫عناصر كاري طوري به ايستگاه ها اختصاص يابند كه تعداد ايستگاهها‬
‫حداقل شود‪.‬‬
‫نرخ خروجي‪ :‬فاصلة زماني خروج دو محصول كامل از انتهاي خط‬
‫‪ : SALBP 2‬در ‪ SALBP 2‬تعداد ايستگاه ها مشخص است و هدف آن‬
‫است كه عناصر كاري طوري به ايستگاه ها اختصاص يابند كه نرخ خروجي‬
‫حداقل شود‪.‬‬
‫‪ : SALBP 3‬در ‪ SALBP 3‬هم نرخ خروجي و هم تعداد ايستگاه ها‬
‫مشخص است و هدف آن است كه تعداد مناسبي نيروي انساني به هر‬
‫ايستگاه اختصاص يابد به طوري كه نرخ خروجي تامين شود‪.‬‬
 ‫الگوريتم ‪ Ranked Positional Weight‬براي حل مسائل ‪: SALBP 1‬‬

‫مثال ‪ :‬براي مونتاژ محصولي ‪ ،‬پنج عمليات كه الزم است و نمودار تقدم ‪ -‬تأخر پنج‬
‫عمليات به صورت زير مي باشد ‪:‬‬
‫‪ 1‬دقيقه‬
‫‪ 6/0‬دقيقه‬ ‫‪1‬‬ ‫‪3‬‬

‫‪ 2/0‬دقيقه‬
‫‪5‬‬

‫‪ 3/0‬دقيقه‬ ‫‪2‬‬ ‫‪4‬‬ ‫نمودار تقدم‪ -‬تأخر‬

‫‪ 5/0‬دقيقه‬

‫چنانچه بخواهيم دريك شيفت كاري ‪ 7‬ساعته ‪ 420‬قطعه توليد شود ‪،‬‬
‫حداقل ايستگاه هاي كاري الزم به همراه عملياتهاي مربوط به هر‬
‫ايستگاه را بدست آوريد ؟‬
 ‫قدم هاي الگوريتم ‪:‬‬

‫قدم ‪ : 1‬بدست آوردن وزن يا اهميت هر عنصر با استفاده از فرمول زير‪:‬‬

‫وزن يا اهميت عنصر‪ = i‬زمان عنصر ‪ + i‬جمع زمان عناصري كه عنصر ‪ i‬پيشنياز آن عناصر است‬

‫قدم ‪ : 2‬مرتب كردن عناصر‪ ،‬به ترتيب نزولي وزن آن ها‬

‫قدم ‪ : 3‬اختصاص عناصر به ايستگاه ها از باالترين اهميت با رعايت دوشرط زير ‪:‬‬
‫شرط ‪ : 1‬در هنگام تخصيص‪ ،‬زمان باقيمانده براي اختصاص عنصر به‬
‫ايستگاه مورد نظر وجود داشته باشد‪.‬‬
‫شرط ‪ :2‬در هنگام تخصيص‪ ،‬پيشنياز عنصر انجام شده باشد‪.‬‬

‫تذكر ‪ :‬تكميل جدول زير كمك به سزايي در انجام قدم ‪ 3‬دارد ‪:‬‬