Dokaz kao činjenica u

forenzičkoj kriminologiji
Dr Elmedin Muratbegović
Dokaz kao informacija o krivičnom
djelu
Predavanje 9
13/12/2021
• dokaz je krivičnopravno relevantna
informacija sadržana u osobama i stvarima
koja je dobivena na procesno propisani
način i upotrebom procesno predviđenih
sredstava i načina
• Nije svaka informacija dokaz, nego ona
obavijest koja je s krivičnim djelom i
učiniocem povezana na način da sadrži
nove, relevantne podatke
Dokaz kao informacija o krivičnom
djelu
• U promjenjenom stanju materijalnih objekata i
ljudi uvučenih u zonu krivičnog djela, nalazi
se kodirana (zašifrirana) informacija o
krivičnom djelu kao događaju iz prošlosti.
• Ukoliko dokazna informacija ima oblik
verbalnog ili pismenog iskaza ona se
provjerava ispitivanjem sadržaja i forme
izlaganja, fiksiranja, sudsko-psihološkom
logičkom analizom i usporedbom s drugim
dokazima.
Dokazna informacija

• dokazna informacija je takvo obavještenje

koje je kao element unutrašnjeg modela
vanjskog svijeta u svijesti organa postupka,
izomorfna, eventualno homomorfna
(podudarna samo u općim obilježjima)
 idealna reprodukcija objekta, procesa,
stanja i odnosa.

Dokazna informacija

• Ona se ne može prenositi adresatu bez svog

materijalnog nositelja-dokaznog signala
(izvora dokaza) čiji je ona sadržaj
Izvor dokaza
• Izvor dokaza i dokaz ne mogu se javiti
odvojeno, ali to ne znači da su isto.
Izvor dokaza

• Dokazni izvor se javlja kao materijalni

nositelj informacije i saopštenje, koje je
dokaz po svom sadržaju.
• Kao objekt spoznaje može se smatrati
samo onaj isječak stvarnosti koji je
Izvor dokaza

ušao u sferu krivično procesne djelatnosti

kao:
• predmetno-osjetilna i
• Uopšte spoznajna djelatnost
• Javlja se samo od trenutka kada je
uključen u tu djelatnost.
Izvor dokaza

• Izvor dokaza tzv. dokazni signal je fizički

nositelj informacije, njeno «spremište», a
informacija je relevantna ako nas
obavještava o krivično pravno
relevantnim vezama.
Dokazno sredstvo
Dokazna sredstva

• izvor iz kojeg se dobiva dokazna

osnova, tj. izvor iz kojeg se dobivaju Dokazna
osnova
činjenice, koje služe kao osnova za
izvođenje zaključka o istinitosti ili Izvor
neistinitosti onoga što je predmet
dokaza.
Dokazno sredstvo
Rezultat
• U stvari riječ je o procesnim radnjama
kojima se izvode dokazi.
• Procesna radnja kao sistem
krivično pravnoreguliranih sredstava,
načina i metoda utvrđivanja i spoznaje
stvarnosti koristi se radi:
• otkrivanja,
• fiksiranja,
Dokazno sredstvo
• aserviranja,
• provjere,
• ocjene i
• korištenja dokaznih informacija ili dokaza određene vrste.
 STVARNI DOKAZI
Stvarni dokazi
• …… promjene objektivne prirode u vanjskom
svijetu koje organ postupka može spoznati i
ocijeniti bez posebnog stručnog znanja izvan
pravnih područja
• Stvarne dokaze stvara učinilac krivičnog djela i
žrtva, a organ postupka ih pronalazi i koristi u
dokazne svrhe
• Stvarne dokaze ne predstavljaju samo postojeći tragovi i predmeti,
već i njihovo nepostojanje, odnosno postojanje suprotno
uobičajenom «hodu stvari».

STVARNI DOKAZI
PO FUNKCIONALNOM KRITERIJU
STVARNI DOKAZI – funkcionalni kriterij
1. predmeti koji su poslužili kao sredstvo izvršenja krivičnog
djela ili su bili namijenjeni tom cilju
(instrumenta sceleris),
2. predmeti pribavljeni krivičnim djelom ili dobiveni kao
nagrada za izvršenje krivičnog djela,
3. predmeti nastali izvršenjem krivičnog djela,
4. predmeti nositelji materijalnih informacija u vidu
tragova, kao signala,
5. predmeti koji pomažu utvrđivanju ličnosti učinioca ili
žrtve, motiva itd.,
6. ostavljeni, zaboravljeni ili odbačeni predmeti,
7. svi ostali predmeti od važnosti za otkrivanje krivičnog
djela i učinioca
 STVARNI DOKAZI
KRITERIJ UZROČNOSTI

STVARNI DOKAZI – kriterij

uzročnosti
1. promjene položaja u prostoru i vremenu. To je tzv. trag
situacije mjesta događaja kao dokaz. Situacija na mjestu
događaja je objekt situacijskog vještačenja,
2. mehaničko premještanje tvari koja čini stvar, kao i pojava
nove stvari na mjestu događaja ili nestanak stvari s mjesta
događaja (negativna okolnost),
3. razdvajanje do tada jedinstvene stvari na pojedine sastavne dijelove (proces
separacije),
4. izmjena energetskog stanja stvari (zagrijavanje, hlađenje), faznog stanja
(ubrzanje, usporavanje), same strukture stvari i tvari (agregatnog stanja),
5. primjena određene stvari u konkretnim uvjetima mjesta i vremena na
individualan način (modus operandi) itd.

Dokazna osnova
Šta je to?
 Dokazna osnova (lat. argumentum probandi)

Sadržaj dokaza 1

Sadržaj dokaza 2 Dokazna

osnova

Sardržaj dokaza 3
• sadržaj izvedenog dokaza
 Dokazna snaga
Šta je to?

Dokazna snaga (lat. nervus probationis)

• Podobnost dokaza da kod organa postupka (kao
korisnika) stvori uvjerenje o postojanju ili
nepostojanju, odnosno istinitosti ili neistinitosti
činjenica koje se njima dokazuju.

• U užem strogo logičkom smislu, to je sposobnost Dokazna Dokazna

snaga snaga
određenog sadržaja dokaza kao argumenta da se iz
 njega izvede zaključak o istinitosti neke činjenice,
činjenične tvrdnje.

• Ona nije regulirana pravnim propisima.

Predmet dokazivanja

• skup činjenica koje se u postupku utvrđuju

dokazivanjem.
Dokazni izvori
• to mogu biti :
• osobe, tragovi i predmeti krivičnog djela, • isprave i tehničke snimke,
• životinje, biljke i slično.

Iskazi osoba dokazi su po svom sadržaju, ako ih organ postupka

prihvati, a tragovi i predmeti kao materijalni nositelji informacija
(signali) mogu biti stvarni dokazi ili predmeti vještačenja kada postaju
dokazi putem nalaza i mišljenja (iskaza) vještaka
Dokazni predmet

• trodimenzionalni dio nekog prostora materijom sadržan s čvrsto

određenim oblikom koji je osjetilima pristupačan (opažljiv).

• Dokazni predmet često je kriminalistički i krivično pravno relevantan

svojim postojanjem i izgledom.
Dokazivanje

• procesna radnja ili radnje kojima se pomoću dokaza utvrđuju

činjenice.

• Postoje tri faze dokazivanja :

• (1) odlučivanje o izvođenju dokaza,
• (2) izvođenje dokaza (korištenjem nositelja dokaza utvrđuje se sadržaj dokaza
• (3) ocjena dokaza.
Činjenice

• Činjenica je predmet spoznaje, saznanja i od dokaza se razlikuje samo

po funkciji (instrumentalno), a ne pojavno (fenomenološki).

• Utvrđena činjenica s određenim stupnjem sigurnosti, izvjesnošću ili

eventualno nižim stupnjem sigurnosti, kada služi za utvrđivanje
drugih činjenica postaje dokaz.
Činjenice s krivično pravnog stanovišta

• (1) činjenice uključene u apstraktni zakonski opis krivičnog djela,

• (2) činjenice u stvarnosti,
• (3) sekundarne činjenice od važnosti za krivični postupak i
• (4) činjenice koje nemaju važnosti za krivični postupak.
Pitanja
 Forenzična kriminologija
-problematika vještačenja-
 Predavanje 10
20.12.2021.

Zašto vještačiti?
Šta je vještačenje
• Vještačenje je uvijek procesna radnja u okviru koje se vrši naučna
interpretacija materijalnih činjenica (materijalnog činjeničnog
supstrata), promjena, okolnosti, stanja i slično, bez obzira o kojoj fazi
postupka se radi.

• Riječ je o primjeni naučnih i stručnih postulata, principa i metoda na

činjenično stanje koje predstavlja predmet vještačenja od strane
vještaka kao osobe koja raspolaže posebnim stručnim znanjem ili
umijećem.

Dokazno sredstvo !!!

• Vještačenje je dokazno sredstvo tj. procesna radnja, oblik stručne
djelatnosti koja se odvija u propisanoj procesnoj formi.

• Iskaz vještaka u obliku nalaza i mišljenja postaje dokaz, ako ga organ

postupka prihvati u cijelosti ili određenom dijelu

Klasifikacija vještačenja
Procesna podjela vještačenja
• obično se klasificiraju na obligatorna i fakultativna, prema broju
stručnih osoba koje provode vještačenje, na osnovna i dopunska,
imenovana i neimenovana vještačenja, procesna i izvan procesna itd.
 • uračunljivosti,
Procesna vještačenja • poslovnih knjiga
Neimenovana vještačenja
Imenovana vještačenja

• ………. u postupku se osjeti

• pregled i obdukcija leša i začetka,
potreba u skladu s dostignućima
odnosno leša novorođenčeta,
nauke i tehnike.
• toksikološka vještačenja i tjelesnih
ozljeda,

Klasifikacija vještačenja
Kriminalistička podjela vještačenja
Kriminalistička vještačenja
Identifikacijska

Dijagnostička

Situacijaka (kompleksna)
Klasifikacija vještačenja
Prema međusobnom odnosu

Prema međusobnom odnosu ??

 osnovna dopunska

ponovljena
Klasifikacija vještačenja
Prema načinu izvođenja
Prema načinu izvođenja

kontradikotorna
nekontradiktorna
Klasifikacija vještačenja
Vještačenja prema broju vještaka

Prema broju vještaka

A: Individualna

B: Komisijska

C: Prava timska vještačenja

 D: Neprava kompleksna vještačenja

A. INDIVIDUALNA VJEŠTAČENJA 1/2

• Provodi jedan vještak.
• Organ postupka može zatražiti od vještaka davanje samo stručnog
mišljenja, a da vještak prethodno ne izvrši nikakav nalaz.
• To mogu biti slučajevi kada su nalaz i mišljenje već ranije dani od strane
drugog vještaka, pa mišljenje toga vještaka organ postupka želi
provjeriti pomoću iskaza drugog, novog vještaka.
• Moguće je da organ postupka zatraži od vještaka samo apstraktno
mišljenje o nekom stručnom pitanju koje se pojavilo kod utvrđivanja
 činjenica u postupku.
A. INDIVIDUALNA VJEŠTAČENJA 2/2
• U pravilu organ postupka u naredbi za vještačenje postavi vještaku
određena pitanja, nakon čega je vještak dužan pažljivo izvršiti sva
potrebna ispitivanja (opažanja) predmeta vještačenja, a zatim na
temelju tih ispitivanja dati odgovore na postavljena pitanja.
• Ovaj dio iskaza vještaka zove se mišljenje ili zaključak.
• Kod većine vještačenja danas davanju nalaza i mišljenja prethode
laboratorijske analize i druga ispitivanja
• U navedenim slučajevima riječ je o cjelovitom individualnom
vještačenju.
B. KOMISIJSKA VJEŠTAČENJA
• Ovaj oblik vještačenja u svakodnevnoj kriminalističkoj i sudskoj praksi zapravo ne
postoji.
• Riječ je o vještačenju koje provodi više vještaka istog profila i u pogledu istog
predmeta vještačenja.
• Iako svi vještaci odgovaraju na ista pitanja i daju zajednički jedinstveni zaključak
koji svi potpisuju, ipak se ne radi o komisijskom vještačenju.
• Odluka se ne donosi glasanjem, nego vještak koji se po nekom pitanju ne slaže u
potpunosti ili djelomično s drugim vještacima daje potpuno ili djelomično odvojeni
zaključak.
• Vještak je uvijek individualan i vještačenje je uvijek osobna i neotuđiva djelatnost,
jer vještak snosi za svoj rad i svoje mišljenje osobnu i inu odgovornost.
• U ovom slučaju bolje je govoriti o timu vještaka, a ne komisijskom vještačenju.

C. PRAVA TIMSKA VJEŠTAČENJA

• To su vještačenja u okviru kojih isti predmet vještačenja ispituju i
analiziraju vještaci koji mogu biti iste ili različitih struka i koji na kraju
vještačenja sastavljaju zajednički nalaz i mišljenje.

• Bez obzira na broj vještaka koji se javljaju okviru kolektivnog

vještačenja, njihova su mišljenja uvijek strogo individualna.

• Zato vještaci snose individualnu moralnu, materijalnu i krivičnu

odgovornost za dani nalaz i mišljenje.
D. NEPRAVA KOMPLAKSNA VJEŠTAČENJA
• to je vještačenje u kojem sudjeluju stručnjaci različitih struka, a njihov zajednički
nalaz i mišljenje se sastoji od niza sukcesivnih nalaza i mišljenja pojedinih vještaka.

• Pri tome vještaci snose individualnu moralnu, materijalnu i krivičnu odgovornost.

• Kompleksne ekspertize provode se kad je na pitanje iz jedne naučne kompetencije
nemoguće odgovoriti bez specijalnih znanja iz srodnih i nesrodnih nauka.

• U pravilu u takvim vještačenjima javlja se tzv. vodeći vještak.

• To je vještak čijem stručnom profilu najviše odgovara široko oblikovano pitanje ili
pitanja organa postupka.
PROCES VJEŠTAČENJA
RASPORED

Raspored procesa vještačenja

1. donošenje naredbe o vještačenju, predmetu vještačenja, informacije

o okolnostima događaja u vezi kojeg se provodi vještačenje,
2. koncepcija ekspertiznog ispitivanja (analiziranja, istraživanja),
3. temeljna istraživanja,
4. dodatna istraživanja i ona radi provjere i
5. mišljenje vještaka.

Vještačenje
FAZE

Stadiji vještačenja:
I
- Uvodna faza
• koja se sastoji u pozivanju vještaka da predmet vještačenja pažljivo
prouči (razmotri), da točno navede sve što zapazi i nađe, te da svoje
mišljenje iznese nepristrano i u skladu s pravilima nauke i vještine.
• Posebno ga treba upozoriti na posljedice davanja lažnog iskaza.
• Pitanja koja se u ovoj fazi postavljaju vještaku moraju pripadati
području njegove stručnosti i moraju imati stručni karakter.
• Vještak ne smije sam proširivati pitanja iz svog stručnog područja,
niti ulaziti u pitanja izvan svoje stručnosti, iako su u vezi s njom
II
– Operativna faza
• Nju vještak provodi osobno radeći po naredbi organa postupka.

• On vještači ono što mu je naređeno.

• Zadaci vještačenja moraju biti precizirani.

III
• Vještak je u ovoj fazi dužan ukazati organu postupka da je potrebno
provesti ispitivanja u drugom pravcu od onog navedenog u nalogu i
time zatražiti izmjenu i dopunu naloga za vještačenje.

– Zaključna faza

• Ona se svodi na davanje nalaza i mišljenja vještaka.

IV
• U nalazu vještak mora navesti sve što je zapazio i našao, metode i
sredstva koje je u ispitivanju primijenio.

• U mišljenju (zaključku) vještak mora navesti zaključke do kojih je

došao u postupku vještačenja.
Identifikacijska traseološka
ekspertiza
Stadiji
Traseološka ekspertiza
a. Upoznavanje vještaka

b. Izolirana analiza

c. Izučavanja uslova

d. Komparativna analiza

e. Objedinjavanje rezultata
a. Upoznavanje vještaka
• Riječ je o tzv. prvom ekspertiznom pregledu predmeta vještačenja
(aservata) i pripremi procesa vještačenja.

• Dakle, radi se o pripremnom ispitivanju potencijalnih objekata

identifikacije.

• Tu spada opće upoznavanje vještaka s predmetom vještačenja i

cijelim činjeničnim stanjem, utvrđivanje zadataka i opsega
ekspertiznog ispitivanja, kao i prvi ekspertizni pregled objekata
vještačenja i pripremanje za ispitivanje.
b. izolirana analiza

• Riječ je o pronalaženju i fiksiranju individualnih

identifikacijskih obilježja koja su od značaja za rješavanje
postavljenih zadataka vještaku.
c. Izučavanje uslova

• sastoji se u izučavanju uslova i mehanizama nastanka tih obilježja i u

slučaju potrebe provođenje ekspertiznog eksperimenta.
d. Komparativna analiza

• ….. usporednom ispitivanju (analizi) objekata identifikacije u smislu

utvrđivanja podudarnosti ili razlika.

• Ovo sučeljavanje obilježja uspoređivanih objekata ima za cilj

utvrđivanje podudarnosti i razlika među njima, relevantnih za
davanje mišljenja vještaka
e. Objedinjavanje rezultata
• objedinjavanje i ocjenu rezultata vještačenja, tzv. kompleksa
zapažanja nađenih podudarnosti i razlika (sinteza) za rješenje pitanja
o identitetu ili neidentitetu
Vještačenje
ODREĐIVANJE

Kod određivanja vještačenja organ postupka

treba voditi računa o slijedećem :
potrebnoj specijalnosti i kompetentnosti vještaka u odnosu na konkretni slučaj (karakter
stručnosti). Riječ je o elementima tzv. tehničke sposobnosti vještaka,
karakteru poslova koje inače obavlja vještak,
da li vještak raspolaže sposobnošću mirnog i zrelog rasuđivanja i savjesnog razmatranja
predmeta vještačenja,
zakonskim pretpostavkama npr. da prioritet imaju stalni sudski vještaci, razlozima
izuzeća vještaka i slično,
o iskustvu vještaka u kvalitativnom i kvantitativnom smislu (broj vještačenih predmeta,
kojih i u kojem vremenskom razdoblju),
o tzv.»okviru» vještačenja, tj. o određivanju u kom pravcu, roku i obimu treba izvršiti
vještačenje i koje činjenice i okolnosti treba utvrditi i ocijeniti.
obimu vještačenja, što podrazumijeva određivanje granica rada vještaka. Te granice
uvjetovane su izravnim ili neizravnim određivanjem predmeta vještačenja u nalogu.

Vještačenje
KRITERIJI ZA PRIMJENU TEHNIKA

Kriteriji:
• da je ispunjeno načelo pravne dopuštenosti. To su slučajevi kada je
upotreba tehničkih sredstava izričito propisana ili je u skladu sa
slovom i duhom zakona,
• da su ispunjeni uvjeti naučne osnovanosti primjene,
• da je primjena tehničkih sredstava u praksi i eksperimentalno
isprobana (aprobacija) i
• da se upotrebom tehničkih sredstava ne vrijeđa psihofizički integritet
osoba.

Vještačenje
DOPUNSKO
DOPUNSKO VJEŠTAČENJE

• Dopunska vještačenja određuju se kada su otkriveni novi materijali

kao potencijalni predmeti vještačenja, kada je zaključak vještaka
nejasan i nepotpun, ako se podaci vještaka u njihovom nalazu bitno
razilaze, ako nije upotrijebljen sav materijal dostavljen na vještačenje
i ako nema odgovora na sva postavljena pitanja.
DOPUNSKO VJEŠTAČENJE

• Ako u mišljenju vještaka ima proturječnosti ili nedostataka, ili se

pojavi osnovana sumnja u točnost danog mišljenja, a ti se nedostaci i
sumnja ne mogu otkloniti ponovnim saslušanjem vještaka, zatražit će
se mišljenje drugih vještaka

ŠTA JE DOPUNSKO VJEŠTAČENJE?

 PONOVNO ISPITIVANJE
ISTOG VJEŠTAKA

PONOVNIM VJEŠTAČENJEM
ISTOG ILI DRUGOG VJEŠTAKA

Zadaci novog vještačenja su:

• stvaranje novog naučnog dokaza

• kritička ocjena ranijeg vještačenja

Kod određivanja dopunskog vještačenja

organ postupka treba riješiti slijedeća
pitanja:
I. da li je provođenje dopunskog vještačenja moguće,
II. je li dokaz vještačenjem bitan za rješenje krivične stvari,
III. je li ponovno vještačenje svrsishodno
IV. je li moguće dati odgovor na postavljena pitanja,
V. kako nedostaci u osnovnom vještačenju mogu utjecati na
dopunsko vještačenje itd.

Naredno predavanje?

• ANALIZA ISKAZA VJEŠTAKA

Pitanja
 Forenzična kriminologija
-problem vještačenja_
Teorije o verzijama ili istražnim hipotezama
u savremenoj forenzičnoj kriminologiji
Dr Elmedin Muratbegović
 Predavanje 11

Verzija = ad hoc HIPOTEZA

Verzije 1--n Istina

Prava
Verzije verzija
 POJAM
VERZIJA

POJAM VERZIJA

• oblik misaone djelatnosti organa postupka

OBRAZLOŽENO
ZAKLJUČIVANJE
«obrazloženo zaključivanje» ili «utemeljenu
(obrazloženu) pretpostavku» od više postavljenih,
koja na nivou vjerovatnosti objašnjava: • postupak,
• svojstva,
• međusobne veze i odnose,
• sadržaj i značaj za krivičnu stvar važnih pojedinih
okolnosti krivičnog djela ili događaja
ili njih same u cjelini, radi objektivnog utvrđivanja
istine.
ISTINIT SUD

• Verzija kao hipoteza znači sud za

koji se pretpostavlja da je istinit.

MOMENT LOGIKE ...

• Drugim riječima hipoteza je vjerojatan
sud ili temeljni moment logike otkrića.

FUNKCIJE
VERZIJA
F1
• one su specifično sredstvo za
otkrivanje relevantnih činjenica
• sredstvo za prelaz od vjerovatnog
znanja na pouzdane zaključke
F2

• u funkciji su spoznajne metode

F3
 ELIMINACIJA
VERZIJA

Eliminacija

• Rad na verzijama je primjena

metode eliminacije.
• Treba istovremeno provjeravati sve verzije.

VJEROVATNOST
• Opasno je postupanje samo po
jednoj verziji.

• Isto tako štetna je i primjena

«teorije» redosljeda, po kojoj se prvo
radi na temelju najvjerojatnije
verzije, pa zatim na red dolaze
ostale, jedna za drugom po kriteriju
vjerovatnosti.
TOK RADNIH OPERACIJA

• Rad s verzijama mora imati paralelni

tok radnih operacija
STRUKTURA
VERZIJE
TIP

• prikupljanje činjenica na temelju

poznavanja fenomenologijskih
podataka o tipu vjerovatnoga
krivičnog djela

SREĐIVANJE
• sređivanje prikupljenih činjenica
RAŠČLANBA
• raščlamba ključnih sastojaka
POREĐENJE

• usporedba pojedinih sastojaka s drugim

suprotstavljenim stajalištima

ALTERNATIVNE VERZIJE
• usporedba verzije i alternativnih verzija

PROVJERA VERZIJA

• vanjska provjera verzija

PRIHVATLJIVOST
• ocjena stepena prihvatljivosti verzije
PODJELA
VERZIJA
Podjela verzija

Logičko-
metodološki
kriterij Kriminalistički
kriterij
A. LOGIČKO – METODOLOŠKI
KRITERIJ
A1
• preliminarne, radne i konačne
• prema domašaju :
• glavne i • pomoćne.

• Glavna verzija odnosi se na

predmet istraživanja

• Pomoćna na pojedine sastojke

kojima se provjerava glavna
A2
verzija
• Osnovne verzije su one koje se
odnose na polazišne sastojke
istraživanja.

• Iz njih se stvaraju dopunske

verzije
• prema vremenu nastanka
verzije su :
A3
• retrospektivne ili prognozne,
• sukcesivne ili simultane
• obzirom na međusobne odnose
verzije su :
• podudarne,
• isključive,
• neutralne i slično
B. KRIMINALISTIČKI KRITERIJ

• Kriminalističke verzije temelje se

primarno na indicijama u
kriminalističkom smislu
• verzije o posebnim elementima
(biću) krivičnog djela
K1
• o radnji i posljedici i njihovim
sastojcima (vladanju, kauzalnoj
vezi, posljedici)
• subjektivnoj strani krivičnog djela
(oblik krivnje, motiv)
K2

• POSTUPANJE ŽRTVE
K3
• tragovima i predmetima na mjestu
događaja
 PROVJERA -
VERIFIKACIJA
VERZIJA

Verzije moraju ispunjavati opće logičke uslove valjanosti

hipoteza
P1

• RELEVANTNOST
P2

• PROVJERLJIVOST
P3

• PLODNOST
P4
• KOMPATIBILNOST
P5
P6

• JEDNOSTAVNOST
KVALITET
VERZIJA
Kompatibilnost

• Uslovljena je kompatibilnošću s drugim

verzijama
Bitne okolnosti

• Kompatibilnost ne znači potpunu

podudarnost, ali niti to da razlika
može postojati u odnosu na ključne,
bitne okolnosti.
Protuverzija
• Svaka verzija koja je dovedena u pitanje
omogućava daljnju provjeru stvaranjem
pomoćnih (kontrolnih) verzija.

• Ove verzije mogu dovesti do pozitivne

ocjene, pod uslovom da protuverzija nije
dovela u pitanje postavke koje čine jezgro
hipoteze.
Kvalitet verzija
• Uslovljena je kompatibilnošću s drugim verzijama.
• Kompatibilnost ne znači potpunu podudarnost, ali niti to da razlika
može postojati u odnosu na ključne, bitne okolnosti.
• Svaka verzija koja je dovedena u pitanje omogućava daljnju
provjeru stvaranjem pomoćnih (kontrolnih) verzija, odnosno ad hoc
hipoteza koje mogu dovesti do pozitivne ocjene, pod uvjetom da
protuverzija nije dovela u pitanje postavke koje čine jezgro
hipoteze.

Pogledajte sada jedan nastavni film

• https://www.youtube.com/watch?v=649ZIt4Yk3U&t=263s
Pitanja