Ορθολογική μέθοδος (Rational Method)

Η ορθολογική μέθοδος χρησιμοποιείται ευρύτατα για την ανάλυση της απορροής σε μικρές λεκάνες
απορροής. Έχει ειδική εφαρμογή στην διόδευση πλημμύρας όπου χρησιμοποιείται για να υπολογίζει
τις πλημμυρικές αιχμές των απορροών για τη διευθέτηση των χειμάρρων. Η ορθολογική μέθοδος
λαμβάνει υπόψη τα ακόλουθα υδρολογικά χαρακτηριστικά:

1) την ένταση βροχόπτωσης,

2) τη διάρκεια βροχόπτωσης,

3) τη συχνότητα βροχόπτωσης,

4) το εμβαδόν της λεκάνης απορροής,

5) τις υδρολογικές απώλειες,

Γενικά, η ορθολογική μέθοδος παρέχει μόνο την παροχή αιχμής και λόγω ελλείψεως περισσοτέρων
στοιχείων για τη διάχυση απορροής είναι δυνατό να θεωρηθεί ότι τα υδρογραφήματα έχουν τη
μορφή ισοσκελή τριγώνων. Η παροχή είναι συνάρτηση του συντελεστή απορροής, της έντασης της
βροχόπτωσης και του εμβαδού της λεκάνης.

Η διάρκεια βροχόπτωσης, συσχετίζεται με το χρόνο συγκέντρωσης, δηλαδή, στις ιδιότητες της

συγκέντρωσης της απορροής της λεκάνης. Κατ' αυτό τον τρόπο οι σημαντικότερες υδρολογικές
διαδικασίες για την ανάλυση της απορροής ενσωματώνονται στον ορθολογικό τύπο.

Η ορθολογική μέθοδος δεν λαμβάνει σημαντικά υπόψη την προηγούμενη κατάσταση υγρασίας της
λεκάνης εκτός αν αυτό συνυπολογίζεται στο συντελεστή απορροής.

Η παροχή αιχμής πλημμύρας σύμφωνα με την ορθολογική μέθοδο και με την παραδοχή τριγωνικού
υδρογραφήματος, που προέρχεται από βροχή ορισμένης συχνότητας και διάρκειας ίσης με το
χρόνο συγκεντρώσεως της λεκάνης, είναι:

Qmax  CiA

Όπου,

C: συντελεστής απορροής, ένας αδιάστατος εμπειρικός συντελεστής που εκφράζει το ποσοστό της
απορροής ως προς τη συνολική βροχή που προσπίπτει στη λεκάνη

i : ένταση βροχής ορισμένης συχνότητας

Α: εμβαδόν της λεκάνης

Για ένταση βροχόπτωσης σε χιλιοστά ανά ώρα (mm/hr), λεκάνη απορροής σε τετραγωνικά
χιλιόμετρα (km2) και μέγιστη απορροή σε κυβικά μέτρα ανά δευτερόλεπτο (m3/sec), ο τύπος για την
ορθολογική μέθοδο είναι ο ακόλουθος :
 Qmax  0.278CiA

Ελλείψει της διάχυσης, η λεκάνη απορροής συγκεντρώνει τη ροή στην έξοδό της, επιτυγχάνοντας τη
μέγιστη δυνατή ροή σε χρόνο βροχόπτωσης ίσο με το χρόνο συγκέντρωσης.. Η μέθοδος δίνει όχι
μόνο την αιχμή της πλημμύρας αλλά και ένα υδρογράφημα (Σχήμα 5.6), στο οποίο ο χρόνος
υποχώρησης είναι ίσος με τον χρόνο ανύψωσης.

Η απορροή χωρίς διάχυση είναι χαρακτηριστική των απότομων λεκανών απορροής όπου η διάχυση
απορροής είναι αμελητέα έναντι της συγκέντρωσης απορροής ενώ για λεκάνες απορροής μεσαίας
κλίσης, η διάχυση παίζει μεγαλύτερο ρόλο.

Παραλλαγή του ορθολογικού τύπου αποτελεί ο τύπος της SCS που προκύπτει αν το αρχικό
τριγωνικό υδρογράφημα δεν είναι ισοσκελές αλλά έχει διάρκεια ανιόντος σκέλους tc και κατιόντος
σκέλους 1.67tc . Η μέγιστη παροχή προκύπτει:

Qmax  0.208CiA

Σχήμα 1 Τύποι Υδρογραφημάτων άμεσης απορροής σύμφωνα με την Ορθολογική μέθοδο

Σχήμα. 2 Υδρογράφημα άμεσης απορροής σύμφωνα με τη μέθοδο της SCS

Για τον προσδιορισμό του συντελεστή απορροής πρέπει να ληφθούν υπόψη η χρήση του εδάφους,
το ποσοστό διαπερατότητας και τα χαρακτηριστικά του εδάφους και της φυτικής επικάλυψης και
λαμβάνεται από πίνακες (Πίνακας 1).
Ο υπολογισμός της έντασης των βροχοπτώσεως μελέτης που αντιστοιχεί σε δεδομένη περίοδο
επαναφοράς, γίνεται με στατιστική ανάλυση των βροχοπτώσεων της περιοχής.

Ο καθορισμός του χρόνου συγκέντρωσης της λεκάνης απορροής επιτυγχάνεται με τη

χρησιμοποίηση εμπειρικών τύπων όπως π.χ. ο τύπος του Kirpich ή του Giandotti.

Η διάρκεια βροχόπτωσης λαμβάνεται ίση με το χρόνο συγκέντρωσης. Όσο μεγαλύτερη είναι η

περίοδος επαναφοράς, δηλαδή όσο πιο μικρή συχνότητα έχουμε, τόσο μεγαλύτερη είναι η μέγιστη
απορροή που υπολογίζεται από τον ορθολογικό τύπο.

Οι τιμές του συντελεστή απορροής συνήθως εξαρτώνται από την ένταση της βροχόπτωσης και
επομένως και από τη συχνότητα βροχόπτωσης. Μεγαλύτερες τιμές του συντελεστή απορροής
ισχύουν για μεγαλύτερες τιμές της έντασης βροχόπτωσης και της περιόδου επαναφοράς. Η σχέση
μεταξύ του συντελεστή απορροής και της έντασης βροχόπτωσης φαίνεται στο παρακάτω σχήμα :

Σχήμα 3 Μεταβολή του συντελεστή απορροής με την συχνότητα βροχόπτωσης