Περίληψη

Η έρευνα εντάσσεται στο ευρύ πεδίο της µηχανικής των ρευστών. Στην
µηχανική ρευστών ανάµειξη µπορεί να επιτευχθεί µε την βοήθεια των στροβιλωδών
κινήσεων που δηµιουργούνται πίσω από µη αεροδυναµικά σώµατα (bluff body),
όπως οι µεγάλης κλίµακας κινήσεις στο νερό στο στροβιλώδες απόρευµα
"διδιάστατων" σωµάτων (κυλίνδρων)(π.χ. εκροή δινών von Karman) και σαν
εκρέουσα στροβιλότητα στο απόρευµα πτερυγίων τύπου ∆έλτα (όπως πίσω από
αεροσκάφη). Σε εργαστηριακή κλίµακα αυτές είναι ενδεδειγµένες και παραδεκτές
τεχνικές δηµιουργίας µεγάλων δινών.
Εφαρµογή των παραπάνω τεχνικών είναι η υποβοήθηση της ανάπτυξης
θαλάσσιας τεχνολογίας στις ιχθυοκαλλιέργειες όπου τεχνητά αναδεύεται και
µεταφέρεται νερό από τον βυθό (πλούσιο σε θρεπτικά συστατικά) προς την σχετικά
πτωχή επιφάνεια. Η αποδοτικότητα σχετίζεται µε το τοπικό ροϊκό πεδίο, το χρόνο
παραµονής, το ποσοστό ανάµειξης και σύστασης των υλικών για την
ιχθυοκαλλιέργεια. Προσπάθεια να διαλευκανθούν οι µηχανισµοί ανάµειξης που
τίθενται σε αποδοτική λειτουργία πλησίον της επιφάνειας του νερού γίνεται στην
παρούσα διδακτορική διατριβή.
Η σηµασία της έρευνας επεκτείνεται και σε άλλους τοµείς της θαλάσσιας
τεχνολογίας όπως π.χ. στα µεγάλης διάρκειας απορεύµατα πλοίων και υποβρυχίων
(σηµαντικά για τον εντοπισµό των από δορυφόρους ή για άλλους σκοπούς), στην
αλληλεπίδραση απορευµάτων, ρευµάτων και κυµάτων από εξέδρες πετρελαίου
(σηµαντικά για την δυναµική των συµπεριφορά και αντοχή) στην ανάµειξη και
διασπορά πετρελαιοκηλίδων, στρωµατοποιηµένων στιβάδων αλατότητας, όπως
επίσης και στην πολύπλοκη αλληλεπίδραση νερού αέρα στο θαλάσσιο περιβάλλον.
Το αντικείµενο της διδακτορικής διατριβής, εντάσσεται στην επιστηµονική
περιοχή της µηχανικής των ρευστών και αφορά την αλληλεπίδραση στροβιλωδών
δοµών και κινήσεων στην διεπιφάνεια υγρού - αέρα.
Βασικός στόχος της εργασίας αυτής είναι να µελετηθούν και να γίνουν
κατανοητοί οι µηχανισµοί και οι συνθήκες της ανάµειξης κοντά στην διεπιφάνεια
ρευστού (νερού – αέρα) εξ αιτίας µεγάλων στροβιλωδών κινήσεων του ρευστού,
καθώς επίσης και η σύγκριση απορευµάτων που δηµιουργούνται σε ελεύθερη
παράλληλη ροή σε κανάλι νερού µε εκείνα που δηµιουργούνται κοντά σε ελεύθερη
επιφάνεια νερού – αέρα και νερού – στερεού τοιχώµατος.
Η µεθοδολογία που χρησιµοποιήθηκε ήταν πειραµατική. Αρχικά έγιναν
πειράµατα σε αεροσήραγγα για να ερευνηθούν και να κατανοηθούν σε βάθος οι
µηχανισµοί που µεταφέρουν και διαχέουν την συγκέντρωση υλικών σε απορεύµατα
κυλίνδρων υπό την παρουσία στερεού απαραµόρφωτου τοιχώµατος. Μετρήθηκαν
πεδία ταχυτήτων και θερµοκρασιών σε επιλεγµένες θέσεις.
Στην συνέχεια έγιναν πειράµατα σε κανάλι νερού (water channel), µε σκοπό
την µελέτη και κατανόηση της ανάµειξης παρουσία µεγάλων στροβιλωδών δοµών σε
ελεύθερη επιφάνεια χωρίς κύµατα. Τα πειραµατικά δοκίµια που χρησιµοποιήθηκαν
κατασκευάστηκαν λαµβάνοντας υπόψη τους πειραµατικούς περιορισµούς (µέγεθος
υδροσήραγγας και αεροσήραγγας). Επόµενο στάδιο ήταν η συστηµατική –
επιστηµονική παρατήρηση που περιλαµβάνει σειρά µετρήσεων του πεδίου
ταχυτήτων, θερµοκρασιών και συγκεντρώσεων σε επιλεγµένες θέσεις στο χώρο
καθώς και οπτικοποίηση της ροής.
Η ανεµοµετρία θερµού νήµατος, (Hot Wire Anemometry, HWA), ήταν η κύρια
τεχνική µέτρησης που υιοθετήθηκε για την απόκτηση των πειραµατικών δεδοµένων
που αφορούσαν το ρευστό και το κυµαινόµενο πεδίο ταχύτητας και θερµοκρασίας σε
αεροσήραγγα και υδροσήραγγα. Για την µέτρηση των συγκεντρώσεων
χρησιµοποιήθηκε σύστηµα οπτικών ινών.
Η οπτικοποίηση της ροής αποσκοπεί στην κατανόηση της φυσικής της ροής
σε ένα ικανό εύρος χώρου και χρόνου καθώς και στην ποσοτικοποίηση σηµαντικών

xii
µεγεθών. Το παραπάνω χαρακτηριστικό έκανε δυνατή την ανάκτηση ποσοτικών
πληροφοριών πάνω σε βασικά µεγέθη της ροής (συχνότητα απόσπασης δινών Von
Karman, αριθµός Strouhal, µήκος της περιοχής σχηµατισµού δινών, ποσοστό
ανάµειξης, µεταβατικά φαινόµενα στο απόρευµα) σε ελεύθερη ροή, σε ροή κοντά σε
στερεό όριο και σε ροή κοντά σε διεπιφάνεια καθώς και των µεταβολών αυτών στις
τρεις προαναφερθείσες περιπτώσεις ροής.
Ο συνδυασµός των παραπάνω µεθόδων περιγραφής έδωσε σηµαντικές και
αλληλοσχετιζόµενες πληροφορίες για τα χαρακτηριστικά και την µεταβολή των
µεγεθών που µελετούνται.
Επειδή δεν ήταν δυνατόν να παρατηρηθεί το πεδίο ταχυτήτων στο πολύ
κοντινό απόρευµα λόγω αναστροφής της ροής, θεωρήθηκε διαφωτιστική η χρήση
του εµπορικού λογισµικού υπολογιστικής ρευστοδυναµικής CFX. Έγινε µια
συστηµατική αλλαγή παραµέτρων, όπως π.χ. η αλλαγή της θέσης του απορεύµατος
σχετικά µε το στερεό τοίχωµα και την διεπιφάνεια, µε σκοπό την διαπίστωση τάσεων
διαµόρφωσης της ροής, υποστηρικτικά προς το πείραµα.
Από τις µετρήσεις και τον σχολιασµό των διαγραµµάτων των µεγεθών που
µελετήθηκαν προέκυψαν χρήσιµα συµπεράσµατα που βοηθούν να κατανοηθεί
καλύτερα ο τρόπος µε τον οποίο γίνεται η ανάµειξη κοντά σε διεπιφάνειες και στερεά
όρια παρουσία µεγάλων στροβιλωδών δοµών. Ενδεικτικά αναφέρονται τα εξής:
• Βρέθηκε ότι η καλύτερη ανάµειξη, µε τον χαµηλότερο δείκτη ανάµειξης Imix,
συµβαίνει όταν ο κύλινδρος είναι σε µικρή εγκάρσια απόσταση, της τάξης του
0.8D από ένα στερεό όριο και µάλιστα όταν αυτό έχει και καµπυλότητα.
• Εκροή εναλλασσόµενων οργανωµένων δοµών, όπως οι δίνες von Karman
συντελείται όταν ο κύλινδρος είναι σε απόσταση µεγαλύτερη από 0.8D είτε από
την ελεύθερη επιφάνεια νερού - αέρα είτε από το στερεό όριο.
• Ο συντελεστής ανάµειξης Imix, επηρεάζεται από τον αριθµό Reynolds του
κυλίνδρου. Αύξηση του αριθµού Reynolds οδηγεί σε χαµηλότερες τιµές του Imix
της ταχύτητας και της θερµοκρασίας. Αυξηµένοι αριθµοί Reynolds οδηγούν σε
ισχυρότερη τύρβη και γρηγορότερη αποδόµηση των δινών von Karman (σε
τύρβη), άρα και σε ταχύτερες διαδικασίες ανάµειξης.
• Σε κύλινδρο µε σταθερά σηµεία αποκόλλησης, όπως ο τετραγωνικός κύλινδρος,
φαίνεται ότι η επίδραση της διεπιφάνειας είναι λιγότερο σηµαντική από ότι στον
κυκλικό κύλινδρο που έχει µεταβλητά σηµεία αποκόλλησης. Ιδιαίτερα ο αριθµός
Strouhal εκροής δινών στον τετραγωνικό κύλινδρο, διατηρεί πολύ πιο σταθερές
τιµές σε περιοχές κοντά στην διεπιφάνεια από ότι στις αντίστοιχες θέσεις µε
κυκλικό κύλινδρο.
• Το µήκος σχηµατισµού δινών Lf αυξάνεται σε θέσεις κοντά σε στερεά όρια ή
διεπιφάνεια σε σχέση µε την παράλληλη ελεύθερη ροή. Πιο έντονο είναι αυτό το
φαινόµενο κοντά στην διεπιφάνεια, η οποία επιτρέπει στην περαιτέρω
επιµήκυνση των διατµητικών στρωµάτων επειδή η ταχύτητα εκεί δεν είναι µηδέν,
όπως στα στερεά όρια µε οριακό στρώµα. Τα αποτελέσµατα αυτά συµβαδίζουν
µε τα αντίστοιχα υπολογιστικά. Αύξηση του αριθµού Reynolds, µικραίνει το µήκος
σχηµατισµού δινών Lf, εξ αιτίας της λέπτυνσης των αποκολληµένων διατµητικών
στρωµάτων και της ευκολότερης αλληλεπίδρασης των στο κοντινό απόρευµα.
• Ο µέσος χρόνος παραµονής, Tclean, ενός βαθµωτού µεγέθους όπως η
θερµοκρασία ή η συγκέντρωση χρωστικής στο κοντινό απόρευµα αυξάνει στην
περιοχή στερεών ορίων ή διεπιφανειών, σε σχέση µε την τιµή του για ελεύθερη
παράλληλη ροή. Η αύξηση αυτή είναι πλέον εµφανής κοντά σε στερεό όριο απ’
ότι σε διεπιφάνεια, επειδή το στερεό όριο έχει την δυνατότητα να εγκλωβίσει την
συγκέντρωση του βαθµωτού µεγέθους.
• Συγκρίνοντας δυο διαφορετικούς τρόπους ανάµειξης, εκείνον µε εισαγωγή του
βαθµωτού µεγέθους µέσω ενός κυλίνδρου και µέσω µιας δέσµης, φαίνεται ότι ο
πρώτος είναι ο πλέον αποδοτικός είτε σε ελεύθερη ροή είτε σε διεπιφάνεια,

xiii
 επειδή η επίτευξη της ανάµειξης γίνεται και µε τις οργανωµένες δοµές µεγάλου
µεγέθους (δίνες von Karman) και µε την δηµιουργούµενη τύρβη.
• Η διασπορά b1/2 των εγκάρσιων κατανοµών ταχύτητας και θερµοκρασίας αυξάνει
µε την απόσταση κατάντι του κυλίνδρου και τα αποτελέσµατα για την ελεύθερη
ροή συµφωνούν µε την βιβλιογραφία. Οι διασπορές της θερµοκρασίας είναι
µεγαλύτερες από εκείνες της ταχύτητας. Όσον αφορά τις περιπτώσεις κοντά σε
στερεό όριο ή διεπιφάνεια, διαπιστώθηκε ότι το ήµιση της διασποράς b1/2/2 (από
την µία πλευρά) είναι µεγαλύτερο εκείνου για ελεύθερη παράλληλη ροή. Η
διασπορά των κατανοµών κοντά σε διεπιφάνεια υπερτερεί των δύο άλλων, αλλά
ο ρυθµός µεταβολής µε την απόσταση κατάντι είναι σχετικά µικρότερος.
• Οι κλίµακες της ταχύτητας Lux αυξάνουν κατάντι του κυλίνδρου µε τον νόµο X ,
όπως παρατηρήθηκε σε αντίστοιχα πειράµατα µε τύρβη από πλέγµατα.
Παρατηρήθηκε επίσης ότι οι κλίµακες της θερµοκρασίας είχαν τάση µείωσης
κατάντι του κυλίνδρου σε αντίθεση µε την παρατηρούµενη αύξηση για τύρβη από
πλέγµατα. Το φαινόµενο αυτό πιθανώς να σχετίζεται µε την πρόωρη πτώση της
θερµοκρασιακής τύρβης. Οι κλίµακες τύρβης είναι µεγαλύτερες κοντά στην
διεπιφάνεια από ότι σε αντίστοιχες θέσεις σε ελεύθερη παράλληλη ροή. Αύξηση
του αριθµού Reynolds οδηγεί σε µείωση των κλιµάκων σε αντίστοιχες θέσεις,
όπως έχει παρατηρηθεί και σε ροές τύπου δέσµης.

xiv