ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΑΠΩΛΕΙΩΝ ΥΔΡΑΥΛΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Α.Μ.Β.Υ.

ΛΟΓΩ ΙΞΩΔΩΝ ΤΡΙΒΩΝ

ΣΕ ΡΟΕΣ ΥΠΟ ΠΙΕΣΗ (σε «κλειστούς αγωγούς»)
Οι απώλειες υδραυλικής ενέργειας λόγω ιξωδών τριβών σε μια υδραυλική εγκατάσταση που αποτελείται
από σωλήνες και εξαρτήματα είναι γενικά το άθροισμα των απωλειών στους σωλήνες (‘γραμμικές
απώλειες’) και των τοπικών απωλειών στα εξαρτήματα. Οι απώλειες υδραυλικής ενέργειας ανά μονάδα
βάρους υγρού (α.μ.β.υ.) μετρούνται σε ισοδύναμο ύψος στήλης του υγρού της εγκατάστασης. Παρακάτω
θα περιγραφεί ο τρόπος υπολογισμού των ενεργειακών απωλειών, πρώτα σε στοιχεία της εγκατάστασης
(σωλήνες, εξαρτήματα) και ύστερα σε συνδεδεμένα εν σειρά στοιχεία.

Απώλειες υδραυλικής ενέργειας σε τμήμα εγκατάστασης

Για ένα τμήμα εγκατάστασης υλοποιημένο από εν σειρά συνδεδεμένους
(1) ΝL σωλήνες, ο καθένας μήκους Li, διαμέτρου Di, με παροχή Q, και μέση ταχύτητα Ui=4Q/(πDi2), και
(2) ΝΤ εξαρτήματα (‘στραγγαλισμού της ροής’) που το καθένα έχει τοπικό συντελεστή αντίστασης kj για
επικρατούσα παροχή Q, και ‘μέση ισοδύναμη ταχύτητα’ Uj=4Qj/(πDj2),
Οι συνολικές απώλειες υδραυλικής ενέργειας α.μ.β.υ., HL, υπολογίζονται ως άθροισμα των ‘γραμμικών
απωλειών’ στους σωλήνες και των τοπικών απωλειών στα εξαρτήματα σύμφωνα με την έκφραση:
NL NT
HL  
i 1
h fi   h lj
j1
123 1 23
 
 

O υπολογισμός των γραμμικών και τοπικών απωλειών υδραυλικής ενέργειας α.μ.β.υ., hfi και hlj
αντίστοιχα, γίνεται σύμφωνα με την παρακάτω διαδικασία.

Υπολογισμός τοπικών απωλειών υδρ/κής ενέργειας α.μ.β.υ. (hl),

Οι τοπικές απώλειες, hl, σε ένα εξάρτημα (γωνία, καμπύλη, στένωση, βάνα κλπ) υπολογίζονται με βάση
το συντελεστή αντίστασης, k, του εξαρτήματος και τις τοπικά επικρατούσες ροϊκές συνθήκες δηλαδή
U2
είτε με βάση τη μέση ταχύτητα, U, του υγρού στο εξάρτημα. hl  k
2g
q2
είτε με βάση την παροχή, q, του υγρού στο εξάρτημα. h l  k'
2g
Οι τιμές των τοπικών συντελεστών αντίστασης, k ή k’, αντίστοιχα, λαμβάνονται είτε απευθείας είτε από
τεχνικά χαρακτηριστικά του κατασκευαστή του εξαρτήματος είτε από νομογράμματα γενικής εφαρμογής.

Υπολογισμός απωλειών υδρ/κής ενέργειας α.μ.β.υ. σε σωλήνες (‘γραμμικές απώλειες’) (hf)

Για τον υπολογισμό των γραμμικών απωλειών ενέργειας α.μ.β.υ., hf σε ένα σωλήνα με μήκος L και
διάμετρο D, εφαρμόζονται δύο εναλλακτικές μέθοδοι1:
 είτε η αριθμητική σχέση Hazen-Williams
 είτε η φυσική σχέση Darcy-Weisbach.

1
Σε ορισμένες από τις εκπαιδευτικές ασκήσεις (βλέπε eclass μαθήματος) γίνεται υπολογισμός και σύγκριση των ενεργειακών
απωλειών λόγω τριβής με τις δύο μεθόδους.
© Δρ. Μ. Βαλαβανίδης, Αναπλ. Καθηγητής ΠΑΔΑ 23/5/2019 1
 Υπολογισμός απωλειών υδρ/κής ενέργειας σε σωλήνα με βάση τη σχέση Ηazen-Williams
Το ισοδύναμο μανομετρικό ύψος απωλειών, hf, σε τμήμα ευθύγραμμου αγωγού (σωλήνα) μήκους L και
διαμέτρου D, κατά τη μόνιμη ροή νερού, με παροχή Q, δίνεται από την αριθμητική σχέση
1,852
Q
Hazen-Williams  h f  k 1 L  D  4,87
C
όπου οι τιμές των συντελεστών προσαρμογής k1 & C δίνονται ανάλογα με τις μονάδες μέτρησης των
μεγεθών και το υλικό και την κατάσταση του σωλήνα σύμφωνα με τους πίνακες Χ.1 και Χ.2 αντίστοιχα
που ακολουθούν:
Πίνακας Χ.1 Σταθερές μετατροπής για την εξίσωση Hazen-Williams για διάφορους συνδυασμούς
μονάδων μέτρησης

hf L Q D k1
m m l/s mm 1,221010
m m l/h mm 3163
m m m3/d mm 3,162106
ft ft ft3/s ft 4,73
ft ft gpm in 10,46

Πίνακας Χ.2 Τιμές του συντελεστή τριβής, C, της σχέσης Hazen-Williams για διάφορους τύπους
σωλήνων (Cuenca, 1989)

Προσοχή. H σχέση Hazen-Williams είναι πολύ απλή στην εφαρμογή της διότι συνδέει άμεσα (σε μια
αριθμητική σχέση) τιμές για τη διάμετρο ενός αγωγού την πτώση πίεσης και την παροχή, και αποτελεί
ένα πολύ ισχυρό ‘εργαλείο’ για την άμεση διαστασιολόγηση μιας εγκατάστασης. Ως έχει, ισχύει για ροή
νερού σε κανονικές συνθήκες θερμοκρασίας 200C (ή για οποιοδήποτε άλλο υγρό με σχετ. πυκνότητα
ρ*=1,0 και δυναμικό ιξώδες μ=1,00210-3kg/m-s , ή κινηματικό ιξώδες ν=1,00410-6m2/s) δηλαδή για τις
πιο συνηθισμένες εφαρμογές προβλημάτων υδραυλικής. Για να μελετήσουμε είτε ροή νερού σε
διαφορετικές συνθήκες είτε ροή άλλου υγρού χρησιμοποιούμε την εξίσωση Darcy-Weisbach, η οποία
δίνει ακριβή αποτελέσματα, αλλά είναι πιο ‘δαπανηρή’ από άποψη υπολογισμών (ιδίως στη
διαστασιολόγηση μιας εγκατάστασης). Η Darcy-Weisbach περιγράφεται παρακάτω.

© Δρ. Μ. Βαλαβανίδης, Αναπλ. Καθηγητής ΠΑΔΑ 23/5/2019 2

 Υπολογισμός απωλειών υδρ/κής ενέργειας σε σωλήνα με βάση την εξίσωση Darcy-Weisbach

Το ισοδύναμο μανομετρικό ύψος απωλειών, hf, σε τμήμα ευθύγραμμου αγωγού (σωλήνα) μήκους L και
διαμέτρου D, κατά τη μόνιμη ροή υγρού πυκνότητας, ρ, με μέση ταχύτητα, U, δίνεται από την εξίσωση
L U2
Darcy-Weisbach  h f  f
D 2g
όπου f είναι ο συντελεστής τριβής της ροής στο σωλήνα, ο οποίος προσδιορίζεται με βάση τις
επικρατούσες ροϊκές συνθήκες στον αγωγό (αριθμό Reynolds και τραχύτητα τοιχώματος).
Με δεδομένα τα L, D, U, για τον υπολογισμό του hf απαιτείται να γνωρίζουμε την τιμή του συντελεστή
τριβής f. Η τιμή του f προσδιορίζεται με μια διαδικασία που περιγράφεται σχηματικά στον επόμενο
πίνακα, ανάλογα με τις τιμές του αριθμού Reynolds, Re, και της τραχύτητας, ε, των τοιχωμάτων του
σωλήνα που εξετάζουμε. Η τιμή του f προσδιορίζεται είτε γραφικά μέσω του διαγράμματος Moody είτε
αναλυτικά με αριθμητική επίλυση της εξίσωσης Colebrook.
Η εξίσωση Darcy-Weisbach είναι ακριβής για οποιαδήποτε συνθήκη ροής αλλά –στην περίπτωση
διαστασιολόγησης μιας εγκατάστασης- απαιτεί περισσότερους υπολογισμούς. Σε προβλήματα
διαστασιολόγησης συνήθως γίνεται μια γρήγορη εκτίμηση διαμέτρων με την εξίσωση Hazen-Williams
(βλέπε παραπάνω).

Αλγόριθµος υπολογισµού συντελεστή τριβής, f(Re, ε*)

UD UD
Αριθµός Reynolds  Re   Προσδιορισµός συντελεστή τριβής, f
 
Είδος ροής Αναλυτικός Γραφικός
64
Re  2000 Στρωτή (laminar) f 
Re ∆ιάγραµµα Moody
Ασταθής /κρίσιµη /µεταβατική Nα αποφεύγεται η λειτουργία της (βλέπε παρακάτω)
2000  Re  4000
(unstable) εγκατάστασης σε τέτοιες συνθήκες

Μερικώς ανεπτυγµένη Colebrook -White

4000  Re  10000 τυρβώδης ροή (partially 1   2,51 
 2 log  
turbulent flow) f  3,7 D Re f 
Απλοποιηµένη Colebrook-White 
Πλήρως ανεπτυγµένη τυρβώδης   
10000  Re 1
 2 log 
ροή (Fully turbulent flow)
f  3,7 D 
μ: δυναμικό ιξώδες και ν=μ/ρ το κινηματικό ιξώδες του υγρού
ε*=ε/D: σχετική τραχύτητα τοιχωμάτων αγωγού ε: απόλυτη τραχύτητα

© Δρ. Μ. Βαλαβανίδης, Αναπλ. Καθηγητής ΠΑΔΑ 23/5/2019 3

 Διάγραμμα Moody
για γραφικό προσδιορισμό του συντελεστή τριβής, f (Re, ε/D)
(χρήση στη Darcy-Weisbach)

Πηγή: Giles, R.V. «Μηχανική των Ρευστών και Υδραυλική», ΕΣΠΙ Εκδοτική, Αθήνα, 1986 & 1998
© Δρ. Μ. Βαλαβανίδης, Αναπλ. Καθηγητής ΠΑΔΑ 23/5/2019 4
© Δρ. Μ. Βαλαβανίδης, Αναπλ. Καθηγητής ΠΑΔΑ 23/5/2019 5
Τυπικό νομόγραμμα γρήγορης διαστασιολόγησης αγωγών*
όπου
Discharge: παροχή (l/s)
Hydraulic gradient: υδραυλική κλίση απωλειών υδραυλικής
ενέργειας (m/100m)
Diameter: Διάμετρος αγωγού (m)

*Προσοχή! Το νομόγραμμα είναι ενδεικτικό για σωλήνες από γαλβανισμένο σίδηρο. Αντίστοιχα νομογράμματα υπάρχουν για σωλήνες από διάφορα υλικά
Πηγή: Kay Μ.: “Practical Hydraulics”, E&FN SPON, Routledge, ISBN 0-419-24230-9

© Δρ. Μ. Βαλαβανίδης, Αναπλ. Καθηγητής ΠΑΔΑ 23/5/2019 6