Professional Documents
Culture Documents
Μηχανές Ι
Ενότητα 1: Εισαγωγή –Βασικές Έννοιες
Επ. Καθηγήτρια Τζόγια Χ. Καππάτου
Πολυτεχνική Σχολή
Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και
Τεχνολογίας Υπολογιστών
Άδειες Χρήσης
• Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό
υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative
Commons.
• Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες,
που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας
χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται
ρητώς.
2
Χρηματοδότηση
• Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει
αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού
έργου του διδάσκοντα.
• Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα
στο Πανεπιστήμιο Πατρών» έχει
χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση
του εκπαιδευτικού υλικού.
• Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του
Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση
και Δια Βίου Μάθηση» και
συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή
Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και
από εθνικούς πόρους.
3
Περιεχόμενα
Θεμελιώδεις έννοιες του
μαγνητικού πεδίου
Ηλεκτρομαγνητικές Δυνάμεις
Απώλειες ενέργειας στον σίδηρο
Σκέδαση ηλεκτρομαγνητικών
διατάξεων
1.1 Θεμελιώδεις έννοιες του
μαγνητικού πεδίου
• Μαγνητικό πεδίο λέγεται ο χώρος μέσα
στον οποίο αναπτύσσονται μαγνητικές
δυνάμεις και παρατηρούνται ηλεκτρικά
φαινόμενα.
• Ο συνολικός αριθμός των δυναμικών
γραμμών ονομάζεται μαγνητική ροή Φ.
• Η ποσότητα των δυναμικών γραμμών
που διαπερνούν τη μονάδα επιφάνειας
λέγεται μαγνητική επαγωγή ή
πυκνότητα μαγνητικής ροής B.
B dA (1.1)
A
5
• όταν το διάνυσμα Β είναι κάθετο στην
επιφάνεια, μπορούμε να γράψουμε :
BA (1.2)
7
• Στις ηλεκτρικές μηχανές χρησιμοποιούμε,
αποκλειστικά σίδηρο και διάφορα κράματα
αυτού. Τα μαγνητικά υλικά χαρακτηρίζονται
από τη σχετική μαγνητική διαπερατότητα, η
οποία ορίζεται ως το πηλίκο:
μ
μ r =
μ 0
• Δηλώνει πόσες φορές είναι μεγαλύτερη η
διαπερατότητα ενός υλικού σχετικά προς τη
διαπερατότητα του κενού.
8
Αντίστοιχα προς την τάση του ηλεκτρικού
πεδίου ορίζουμε στο μαγνητικό πεδίο την
μαγνητική τάση:
V 1 2 H l1 2 (1.4)
V
l
H dl (1.5)
9
Η μαγνητική τάση κατά μήκος μιας
κλειστής γραμμής ονομάζεται μαγνητική
τάση περιφοράς και συμβολίζεται με τον
ακόλουθο τρόπο:
V0 V Hdl (1.6)
l
11
Το αλγεβρικό άθροισμα των ρευμάτων
λέγεται διάρρευμα.
i (1.7)
θ H d l V (1.8)
0
l
Νόμος διαρρεύματος.
12
Μεταξύ διαρρεύματος Θ και μαγνητικής ροής Φ
υπάρχει η σχέση:
(1.9)
1
Rm (1.10)
Ανάλογα προς το νόμο του Ohm: U=RI,
ισχύει στο μαγνητισμό η σχέση:
Θ RmΦ (1.11)
13
1.5 Μαγνητική ροή,επαγωγιμότητα
14
• Η ροή Φ είναι μονόμετρο μέγεθος, όπως και το
ηλεκτρικό ρεύμα, αλλά σε ένα μαγνητικό
κύκλωμα πρέπει να το συμβολίσουμε με ένα
βέλος που να δείχνει τη φορά της ροής και
αναγκαστικά θα αποκτήσει ένα πρόσημο.
w (1.12)
15
H ολική ροή ισούται με το άθροισμα των ροών των
σπειρών. Αυξάνοντας τον αριθμό των σπειρών
μεγαλώνουμε την επιφάνεια που διαρρέεται από το
πεδίο Β και συνεπώς η συνολική ροή Ψ μεγαλώνει.
Li (1.13)
17
Σαν τυπικό παράδειγμα μπορούμε να
αναφέρουμε τη μαγνητική χαρακτηριστική
του σιδήρου, η οποία δεν είναι γραμμική. Στα
μη γραμμικά στοιχεία το L ορίζεται ως εξής:
L (1.15)
i
18
Στο παραπάνω σχήμα απεικονίζεται η
χαρακτηριστική του σιδήρου, δηλαδή η
εξάρτηση της δημιουργούμενης ροής Φ από
το ρεύμα i. Όπως ξέρουμε, ο σίδηρος
χαρακτηρίζεται από τον μαγνητικό κορεσμό,
ο οποίος προκαλεί τη μη γραμμικότητα . Εάν
σχηματίσουμε την παράγωγο ddi θα πάρουμε
την καμπύλη L(i) του σχήματος. Στις
ηλεκτρικές μηχανές προσπαθούμε να
εκμεταλλευτούμε μόνο τη γραμμική περιοχή
της σχέσης Φ(i).
Ο συντελεστής L μιας διάταξης εξαρτάται
από τη γεωμετρική μορφή αυτής. Από τις
σχέσεις Ψ = Φ και Φ = Λ Θ = Λ παίρνουμε
την εξίσωση:
L w Λ 2 (1.16)
19
Είναι δυνατό ένα μέρος, Ψ12 της ροής Ψ
που δημιουργείται σε ένα πηνίο 1, να διαρρέει
και ένα δεύτερο πηνίο 2. Μεταξύ του Ψ12 και
του ρεύματος i1 του πηνίου 1 υπάρχει η
σχέση:
i
21 21 2 (1.18)
20
Η θεωρία του ηλεκτρομαγνητικού πεδίου
αποδεικνύει ότι ισχύει
Ψ12 Ψ21
Μ12 Μ21 Μ (1.19)
i1 i2
21
Εάν η ροή Ψ12 από το πηνίο 1 διαρρέει
ομοιόμορφα τις σπείρες του πηνίου 2, τότε
γράφουμε Ψ12=w2Φ12 , ορίζοντας δε και μια
Φ12
αγωγιμότητα Λ12 = w i παίρνουμε τη
1 1
σχέση
M w1w2 Λ12 (1.21)
η οποία σημαίνει ότι η αλληλεπαγωγημότητα
είναι ανάλογη του γινομένου του αριθμού των
σπειρών. Εάν τόσο το πηνίο 1 όσο και το
πηνίο 2 διαρρέονται από ρεύματα, τότε η ροή
καθενός πηνίου προκύπτει από το άθροισμα
της ίδιας ροής και της ξένης σύμφωνα με τις
σχέσεις:
1 L1i1 M i2
(1.22)
2 L2 i2 M i1
Πρέπει να τονιστεί ότι το Μ μπορεί να
είναι θετικό ή αρνητικό. Τούτο εξαρτάται από
το εάν ή ξένη ροή έχει την αυτή φορά όπως
και η ιδία ροή ή φορά αντίθετη προς αυτή.
22
1.6 Μαγνητική ενέργεια
Όπως είναι γνωστό το μαγνητικό πεδίο
είναι ένας αποθηκευτής ενέργειας. Η
πυκνότητα της μαγνητικής ενέργειας όταν η
μαγνητική διαπερατότητα μ είναι σταθερή,
υπολογίζεται από τον τύπο:
1 1
w m μH BH
2
(1.23)
2 2
23
Wm wmdτ (1.24)
τ
Σε πολλές επαγωγικές διατάξεις, όπως σε
ένα συνηθισμένο πηνίο, θεωρούμε το πεδίο
σταθερό, οπότε και η πυκνότητα ενέργειας θα
είναι σταθερή. Στην περίπτωση αυτή η ολική
μαγνητική ενέργεια προκύπτει από το
γινόμενο του όγκου επί την πυκνότητα. Εάν
δεν έχουμε ομογενές πεδίο και η διάταξή
αποτελείται από μια ή περισσότερες
ρευματοφόρες σπείρες, το ολοκλήρωμα
υπολογίζεται ως εξής:
1 1
Wm ΗΒdτ ΗΒ dΑdl
2τ 2τ
1 1
2τ
Ηd l Β d Α Ηd l
2 l Βd Α
A
(1.25) 24
1 1 2
Wm iΨ Li (1.26)
2 2
1
Wm i1Ψ 1 i2Ψ 2 (1.27)
2
25
Εάν αντικαταστήσουμε τα Ψ1 και Ψ2 από τη
σχέση (1.22), θα πάρουμε:
1
Wm L1i12 2Mi1i2 L2i22
2 (1.28)
26
1.7 Ο νόμος της επαγωγής
O νόμος της επαγωγής, εκφράζει τη σχέση
της ηλεκτρικής τάσεως και της μαγνητικής
ροής.
Ο νόμος της επαγωγής διατυπώθηκε από
τον Maxwell στη δεύτερη θεμελιώδη εξίσωσή
του, η οποία έχει τη γενική μορφή:
B
E uB
t
, E rot E (1.29)
,
Η σχέση αυτή κατ' αρχάς συνδέει το
ηλεκτρικό πεδίο, το μαγνητικό πεδίο και τη
μηχανική κίνηση. Μας λεει δε ότι έχουμε
χωρική μεταβολή του πεδίου E , όταν έχουμε
χρονική μεταβολή του μαγνητικού πεδίου και
κίνηση εντός αυτού. Στην ειδική περίπτωση
που δεν υπάρχει κίνηση αλλά χρονική
μεταβολή του B , η εξίσωση παίρνει τη
μορφή:
B
E- (1.30)
t
27
Εάν πολλαπλασιάσουμε και τα δύο μέλη
της εξίσωσης αυτής με την στοιχειώδη
μεταβολή της επιφάνειας
dA , την οποία
διαπερνά το διάνυσμα B και ολοκληρώσουμε,
θα πάρουμε τη μαγνητική ροή Φ.
A E d A t A B d A (1.31)
28
Σύμφωνα με τον νόμο του Stokes ισχύει:
E dA E dl
A
l
(1.32)
U0
l
Edl
t
(1.33)
Εδώ η διαδρομή
είναι η περίμετρος της
l
επιφάνειας A , την οποία διαπερνά το πεδίο B .
Η σπουδαία αυτή σχέση λεει ότι, η τάση
περιφοράς U0 μιας κλειστής επιφάνειας είναι ίση
με την αρνητική χρονική μεταβολή της
μαγνητικής ροής, η οποία διαπερνά την
επιφάνεια αυτή.
Η απλούστερη περίπτωση εμφανίζεται στο
μετασχηματιστή, όπου το μαγνητικό πεδίο
προέρχεται από ένα εναλλασσόμενο ρεύμα, με
αποτέλεσμα η ροή να αλλάζει φορά μέσα στον
πυρήνα σύμφωνα με τη συχνότητα του
ρεύματος .
29
Το πρόσημο της τάσης αυτής αλλάζει, όταν
αλλάζουμε την φορά περιέλιξης των
σπειρών, όπως βλέπουμε στο σχήμα.
30
Εάν το πηνίο διαρρέεται από ρεύμα, τότε η
τάση εξ' επαγωγής ισούται με το άθροισμα της
τάσης Uab στους ακροδέκτες και της τάσης
στην ωμική αντίσταση του πηνίου.
d
U0 w uab iR (1.34)
dt
31
Η δεύτερη δυνατότητα να παράγουμε ένα
d
δίνεται, όταν έχουμε ένα χρονικά στα-
dt
θερό μαγνητικό πεδίο και μεταβάλλουμε την
επιφάνεια που διαρρέεται από αυτό.
Ως παράδειγμα αναφέρουμε την περίπτωση
που μια σπείρα απομακρύνεται από το πεδίο
και έτσι έχουμε μεταβολή της ροής από μια
μέγιστη τιμή έως την τιμή μηδέν.
Εάν αποκλείσουμε τη χρονική μεταβολή του
πεδίου Bt 0 , τότε είναι δυνατό να έχουμε
δημιουργία ηλεκτρικού πεδίου εάν υπάρχει
κίνηση εντός του πεδίου B σύμφωνα με τη
σχέση:
EvB EvB (1.35)
Δημιουργία πεδίου E δια κινήσεως του αγωγού l
εντός του πεδίου B .
33
Εφ' όσον υπάρχει ένα πεδίο E , μπορούμε
να υπολογίσουμε την τάση εξ επαγωγής
μεταξύ τυχαίων σημείων.
U ab E dl (1.36)
l
Επειδή το διάνυσμα
l σχηματίζει την
γωνία α με το E και το E είναι σταθερό σε
όλα τα σημεία, έπεται ότι :
36
Η μορφή του ολοκληρώματος είναι τέτοια,
ώστε να σημαίνει την αρνητική ταχύτητα της
χρονικής μεταβολής της ολικής ροής Φ, που
διαρρέει την επιφάνεια A. Το δεύτερο
ολοκλήρωμα ισούται με μια τάση εξ
επαγωγής, που προέρχεται από την κίνηση
της τροχιάς l εντός του πεδίου B. Ανάλογα
με την περίπτωση που θα έχουμε, η χρήση
της σχέσης (1.38) είναι περισσότερο ή
λιγότερο εύκολη.
37
Τις περιπτώσεις δημιουργίας επαγωγικών
φαινομένων στις ηλεκτρικές μηχανές μπορούμε να
συνοψίσουμε ως εξής :
39
Εάν το σύστημα αυτό είναι έξω από τη
σπείρα, τότε ένας παρατηρητής που βρίσκεται
επάνω σε αυτό, έχει την εντύπωση ότι οι
πλευρές της σπείρας κινούνται και "κόβουν"
τις δυναμικές γραμμές, έχουμε δηλαδή
επαγωγή λόγω κινήσεως. Η τάση κατά μήκος
των πλευρών είναι:
U 0 Edl
l
l
v B dl (1.39)
40
Αντίθετα, εάν το σύστημα κινείται μαζί με
τη σπείρα, τότε ο παρατηρητής παρατηρεί
χρονική μεταβολή του Φ, που διαρρέει την
κλειστή επιφάνεια της σπείρας και ισχύει:
dΦ dB d
U0 A A Bm cosα (1.40)
dt dt dt
όπου α είναι η γωνία μεταξύ του B και του
καθέτου επί της επιφανείας διανύσματος n .
Ασφαλώς και στις δύο περιπτώσεις το
αποτέλεσμα είναι το ίδιο.
41
1.8 Ηλεκτρομαγνητικές δυνάμεις
1.8.1 ∆ύναμη επί ρευματοφόρου αγωγού
εντός μαγνητικού πεδίου
Από τη θεωρία των ηλεκτρομαγνητικών
πεδίων είναι γνωστό ότι, επί ενός στοι-
χειώδους τμήματος ενός ηλεκτρικού αγωγού
διαρρεόμενου από ρεύμα με πυκνότητα S και
ευρισκόμενου εντός του μαγνητικού πεδίου B
ασκείται η στοιχειώδης δύναμη:
dF S B d V (1.41)
όπου dV είναι
ο στοιχειώδης όγκος. Το
γινόμενο S×B παριστάνει την πυκνότητα
δύναμης. Η σχέση (1.41) σημαίνει
ότι,
όπου
υπάρχουν δύο διανύσματα S και B , εκεί
εμφανίζεται και ένα τρίτο διάνυσμα, δηλαδή
το εξωτερικό γινόμενο αυτών, το οποίο
εκφράζει την ηλεκτρομαγνητική δύναμη.
42
Ποια συνολική δύναμη επικρατεί σε μια
ηλεκτρομαγνητική διάταξη, θα το μάθουμε,
εάν υπολογίσουμε το ολοκλήρωμα όγκου:
F
V
dF
V
S B dV (1.42)
F IBl si nα (1.43)
44
1.8.2 ∆υνάμεις επί ενός πηνίου
εντός μαγνητικού πεδίου
dA dW i Rdt uidt
2
(1.44)
45
Από το δίκτυο παίρνουμε τη στιγμιαία
ισχύ ui και στο διάστημα dt την ενέργεια
uidt. Οι αγωγοί καταναλώνουν το ποσό
i2Rdt μετατρέποντάς το σε θερμότητα, ενώ
dW είναι η μεταβολή της μαγνητικής
ενέργειας και dA η μεταβολή της μηχανικής
ενέργειας. Επιπλέον γνωρίζουμε ότι στους
ακροδέκτες ενός πηνίου ισχύει η εξίσωση
τάσεων :
dΨ
u iR (1.45)
dt
dA dW idΨ (1.46)
46
Η σχέση σημαίνει ότι το άθροισμα των μεταβολών
της μηχανικής και τις μαγνητικής ενέργειας ισούται
με το γινόμενο idΨ, το οποίο εκφράζει την
προσλαμβανόμενη ενέργεια από το δίκτυο για την
αντιμετώπιση της καταστάσεως λόγω της κίνησης .
Το έργο dA ισούται με τη μηχανική ενέργεια που
παράγει μια δύναμη F, όταν αυτή μετακινήσει το
σώμα, επί του οποίου ενεργεί κατά το μικρό
διάστημα dx.
dA Fdx (1.47)
Από τη σχέση:
1 2 1
W Li iΨ (1.48)
2 2
Παίρνουμε την πρώτη παράγωγο
dW 1 dΨ 1 di
i Ψ (1.49)
dt 2 dt 2 dt
Από την οποία προκύπτει η στοιχειώδης μεταβολή:
1
dW i d Ψ Ψ d i (1.50)
2
47
Η δύναμη F, η οποία παράγει την μηχανική
ενέργεια dA:
1 dΨ di
F i Ψ (1.51)
2 dx dx
48
Έτσι έχουμε i= σταθερό, θα είναι di 0
dx
1 dΨ 1 2 dL dW
F i i (1.52)
2 dx 2 dx dx
49
Σε ηλεκτρομαγνήτη εναλλασσόμενου ρεύματος
η μαγνητική ροή παραμένει σταθερή, επειδή η
τάση του πηνίου είναι σταθερή.
dΨ
Από τη σχέση u = d t = σταθερή έχουμε
dΨ
Ψ = σταθερό, οπότε ισχύει dx
=0 , και :
1 di dW
F (1.53)
2 dx dx
Η δύναμη F προσπαθεί να μειώσει τη μαγνητική ενέργεια
του πηνίου. Το έργο που παράγει η δύναμη κατά την
κίνηση, προέρχεται από τη μείωση της μαγνητικής
ενέργειας, ενώ από την πηγή τροφοδοσίας δεν παίρνουμε
καθόλου ενέργεια για την κάλυψη της μαγνητικής και
μηχανικής ενέργειας.
Αντίθετα στην προηγούμενη περίπτωση, όπου i =
σταθερό, η δύναμη ήταν ίση με τη θετική μεταβολή της
μαγνητικής ενέργειας. Αυτό σημαίνει ότι από το δίκτυο
παίρνουμε τόση ενέργεια, όση χρειάζεται για να
καλύψουμε την μεταβολή της μαγνητικής ενέργειας και
το έργο που παράγει η δύναμη F. Είναι αυτονόητο ότι και
στις δύο περιπτώσεις η πηγή προσφέρει την ενέργεια, που
μετατρέπεται σε θερμότητα λόγω ωμικών απωλειών.
50
1.8.3 Δύναμη μεταξύ δύο ηλεκτρικών
αγωγών
Δύο ηλεκτρικοί αγωγοί που διαρρέονται από
ρεύμα και βρίσκονται ο ένας κοντά στον άλλο,
είναι δυνατό να έλκονται ή να απωθούνται
μεταξύ τους.
Η δύναμη που αναπτύσσεται υπολογίζεται από
τη μεταβολή της μαγνητικής ενέργειας που
περικλείεται στην απλή αυτή διάταξη των δύο
ευθύγραμμων αγωγών, διότι το ρεύμα κάθε
αγωγού είναι ανεξάρτητο από οποιαδήποτε
μετακίνηση στο χώρο.
1
W L 1 i12 2 M 1 i 2 L 2 i 22 (1.54)
2
51
Παραδεχόμαστε ότι η ηλεκτρομαγνητική
δύναμη δεν μεταβάλλει τη μορφή των
αγωγών. Έτσι οι συντελεστές αυτεπαγωγής
L1 και L2 παραμένουν αμετάβλητοι, οπότε η
δύναμη F δίνεται από τον τύπο:
dM
F i1 i 2 (1.55)
dx
52
Διαπιστώνεται ότι η δύναμη είναι ανάλογη της
μεταβολής του συντελεστή αμοιβαίας επαγωγής. Η
μεταβολή dM υπολογίζεται από τη σχέση:
d Ψ 21 B ld x
dM (1.56)
i2 i2
Την επαγωγή Β παίρνουμε από τη γνωστή σχέση:
i2
B μ0 Η μ0 (1.57)
2
dM μ0l
(1.58)
dx 2
53
Oπότε για τη δύναμη F προκύπτει:
μ0l
F i1i2 (1.59)
2
54
Βασική διάταξη
ηλεκτρομαγνήτη .
1 B 2
A
W μ0 H A x
2
x (1.60)
2 2 μ0
Για τη δύναμη F προκύπτει:
dW B2A
F (1.61)
dx 2 μ0
55
1.9 Απώλειες ενέργειας στον σίδηρο
Στο σίδηρο διακρίνουμε δύο είδη απωλειών, τις
απώλειες υστέρησης και τις απώλειες δινορευμάτων
οι οποίες αναλύονται στη συνέχεια.
56
Για τον υπολογισμό της πυκνότητας της
μαγνητικής ενέργειας στα σιδηρομαγνητικά
υλικά.
q h c h fB 2
m
(1.64)
Watt
2............4,4 10 -10
kgHzGauss 2
59
1.9.2 Απώλειες δινορευμάτων.
Τροχιές δινορευμάτων σε
σιδηρομαγνητικό πυρήνα.
60
• Τα δινορεύματα είναι ανάλογα της τάσης εξ
επαγωγής. Επειδή όμως η τάση αυτή που τα
προκαλεί είναι ανάλογη της συχνότητας και
της έντασης του πεδίου, έπεται ότι οι
απώλειες δινορευμάτων είναι ανάλογες του f2
και B2.
q w cw f B 2 2
m (1.65)
W W
Bm=10000 Gauss : qh=2.2 kgr , qw=1.2 kgr
W W
Bm=15000 Gauss : qh=6.3 kgr , qw=2.3 kgr
62
1.10 Σκέδαση ηλεκτρομαγνη-
τικών διατάξεων
1.10.1 Ορισμός της ροής σκέδασης.
Κατά ένα ορισμένο τρόπο δημιουργούμε ένα μαγνητικό
πεδίο, το οποίο θέλουμε να εκμεταλλευτούμε για τη
μετατροπή ενέργειας από μια μορφή σε κάποια άλλη. Εάν
εκμεταλλευτούμε το πεδίο αυτό στο σύνολό του, λέμε ότι
έχουμε μηδενική σκέδαση. Αυτή η περίπτωση είναι ιδανική,
διότι στην πράξη πάντοτε έχουμε μια μικρή ή μεγάλη
σκέδαση, δηλαδή έχουμε ένα μέρος του μαγνητικού πεδίου,
που δεν μπορούμε να το εκμεταλλευτούμε. Έτσι διακρίνουμε
ωφέλιμη ροή Φh και ροή σκέδασης Φσ. Όταν
κατασκευάζουμε τις διάφορες διατάξεις, προσπαθούμε να
εξασφαλίσουμε συνθήκες τέτοιες, ώστε το μέγιστο μέρος της
μαγνητικής ροής να ακολουθεί μια προκαθορισμένη πορεία.
Τούτο είναι δυνατό με τη χρησιμοποίηση μαγνητικών
υλικών μεγάλης μαγνητικής διαπερατότητας και με
κατάλληλη σχεδίαση των διατάξεων
Φσ
σ (1.66)
Φh
Τυπικό παράδειγμα, για να διευκρινίσουμε τα
παραπάνω, είναι ο ηλεκτρομαγνήτης.
64
1.10.2 Σκέδαση δύο τυλιγμάτων
Ψ1 L1i1 M i2
(1.67)
Ψ2 L 2 i2 M i1
Υποθέτουμε ότι το τύλιγμα 2 βραχυ-
κυκλώνεται στους ακροδέκτες του, οπότε
ισχύει:
dΨ 2
u2 0 R2i2 (1.68)
dt
65
Εάν θεωρήσουμε την ωμική αντίσταση πολύ
μικρή, όπως συμβαίνει στην πραγματικότητα, θα
d 2
πάρουμε τη σχέση dt
0 , η οποία σημαίνει ότι
M 2
Ψ 1 L1 1 i1 σ L 1 i1 (1.69)
L1 L2
M 2
σ 1 - (1.70)
L1L2
66
Τον συντελεστή σ ονομάζουμε συντελεστή
σκέδασης.
Το μέγεθος L1k=σL1 λέγεται επαγωγιμότητα
σκέδασης, όταν το δευτερεύον τύλιγμα είναι
βραχυκυκλωμένο.
Αν και το πεδίο σκέδασης στο σύνολό του από
φυσικής πλευράς ορίζεται από τη σχέση
Φσ σL1i1 (1.71)
Ψ 1 L1 λ1M i1 M λ1i1 i2
(1.72)
Ψ 2 L2 λ2 M i2 M λ2i2 i1
67
Οι συντελεστές λ1 και λ2 μπορούν να έχουν
τυχαίες τιμές. Η μορφή των εξισώσεων (1.72)
μας επιτρέπει να εισάγουμε νέους ορισμούς.
Έτσι ορίζουμε Ψ1h=M(λ1i1+i2) ως ωφέλιμη
ροή του πρωτεύοντος τυλίγματος και
Ψ2h=M(λ2i2+i1) ως ωφέλιμη ροή του
δευτερεύοντος τυλίγματος. Επίσης ορίζουμε τα
μεγέθη
Ψ1σ=(L1-λ1Μ)i1=L1σi1 (1.73)
και
Ψ2σ=(L2-λ2Μ)i2=L2σi2
ως ροή σκεδάσεως του πρωτεύοντος και
του δευτερεύοντος αντίστοιχα. Στις ροές Ψ1h
και Ψ2h αντιστοιχούν οι συντελεστές
επαγωγιμότητας ωφέλιμης ροής σύμφωνα με
τις σχέσεις:
L 1 h L 1 L 1 σ λ1 M
(1.74)
L 2 h L 2 L 2 σ λ2 M
68
Οι συντελεστές σκέδασης σ1 και σ2, ορίζονται ως
εξής:
L1σ L1 λM L2σ L2 λ2M
σ1 1
, σ2
L1h λM
1 L2h λ2M
(1.75)
και ο συντελεστής ολικής σκέδασης σ:
1
σ 1 (1.76)
λ1 λ1 1 σ 1 1 σ 2
Εάν οι δύο ροές σκέδασης Ψ1σ και Ψ2σ
μηδενιστούν, τότε τα σ1 και σ2 θα γίνουν
μηδέν. Αυτό σημαίνει ότι και η ολική σκέδαση
μηδενίζεται, επομένως πρέπει να ισχύει σ=0.
Για να επαληθευτεί αυτή η φυσική αλήθεια
πρέπει να ισχύει πάντοτε:
σ 1 1
λ1λ2 1 οπότε 1 σ1 1 σ2
69
L1h L 2h M 2
(1.77)
70
1.10.2.1 Μετασχηματιστής
Στον μετασχηματιστή ορίζουμε ως ωφέλιμη
ροή, εκείνη που διαρρέει τον σιδερένιο
πυρήνα και δημιουργεί πλήρη ζεύξη των δύο
τυλιγμάτων. Έτσι για τα Ψ1h και Ψ2h μπορούμε
να γράψουμε:
Ψ 1h M λ1i1 i2 w1Φh
(1.78)
Ψ 2h M λ2i2 i1 w2Φh
i1 λw
1 2 w1 i2 w2 λw
2 1 0 (1.79)
w1 w2
λ1 , λ2
w2 w1
71
Πηγές
Οι πηγές των Εικόνων, των Σχημάτων και των
Διαγραμμάτων είναι:
72
Τέλος Ενότητας