2021

ΗΛΕΚΤΡΟΜΑΓΝΗΤΙΣΜΟΣ

Επιμέλεια : Θ. ΔΙΟΝΥΣΟΠΟΥΛΟΣ

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΙΠΑΣ
25/9/2021
ΗΛΕΚΤΡΟΜΑΓΝΗΤΙΣΜΟΣ – ΕΝΑΛΛΑΣΟΜΕΝΑ

ΣΥΝΤΟΜΗ ΘΕΩΡΙΑ
Μαγνητισμός

Φυσικός Μαγνήτης
Είναι ο μαγνητίτης λίθος, δηλαδή το Fe3O4
Μαγνητικό φάσμα
Μαγνητικό φάσμα ονομάζεται η μορφή που παίρνουν τα ρινίσματα σιδήρου όταν βρεθούν μέσα σε

μαγνητικό πεδίο.
Μαγνητικό πεδίο
Μαγνητικό πεδίο ονομάζεται ο χώρος μέσα στον οποίο ασκούνται μαγνητικές δυνάμεις. Το
μαγνητικό πεδίο μπορεί να δημιουργηθεί από μόνιμους μαγνήτες, αλλά και από κινούμενα
ηλεκτρικά φορτία . Πηγή του μαγνητικού πεδίου είναι τα κινούμενα φορτία και περιγράφεται με το
διανυσματικό μέγεθος B της Έντασης του Μαγνητικού Πεδίου ή αλλιώς Μαγνητική Επαγωγή
Μονάδα: Tesla, T=N/Am
Στα πεδία δυνάμεων ανήκει και το μαγνητικό πεδίο . Είναι μη συντηρητικό και γιαυτό το λόγο δεν
ορίζονται σε αυτό τα μεγέθη της διαφοράς δυναμικού και του δυναμικού .
Γιαυτό το πεδίο , ορίζουμε ένα μέγεθος την μαγνητική επαγωγή Β , με βάση την δύναμη που
ασκείται σε ρευματοφόρο αγωγό που βρίσκεται μέσα σε μαγνητικό πεδίο , κάθετα σε αυτό .
B = FL/BI
Αν εισάγουμε μία μαγνητική βελόνα (πυξίδα) σε ένα μαγνητικό πεδίο, αυτή αλλάζει
προσανατολισμό. Η διεύθυνση του άξονα της (ελεύθερης να κινηθεί) βελόνας μέσα στο μαγνητικό
πεδίο είναι και η διεύθυνση του μαγνητικού πεδίου. Ο προσανατολισμός της, σε σχέση με τις
μαγνητικές γραμμές, φαίνεται στην παρακάτω εικόνα:

Πόλοι του μαγνήτη

Πόλοι του μαγνήτη ονομάζονται οι περιοχές εκείνες στις οποίες τα ρινίσματα σιδήρου είναι
περισσότερο συγκεντρωμένα. Εκεί δηλαδή που πυκνώνουν οι δυναμικές γραμμές.
Μαγνητικά μονόπολα ΔΕΝ υπάρχουν

1
 Ο κάθε μαγνήτης έχει πάντα δύο πόλους, το βόρειο (Ν) και το Νότιο (S). Αν κόψουμε ένα μαγνήτη
στη μέση θα πάρουμε δύο νέους με δύο πόλους ο καθένας. Αν κόψουμε πάλι τους δύο στη μέση θα
πάρουμε τέσσερις νέους μαγνήτες με δύο πόλους ο καθένας κοκ. Όλοι οι μαγνήτες είναι δίπολα.
⃗⃗ )
Ένταση μαγνητικού πεδίου ή Μαγνητική επαγωγή : (𝚩
Η ένταση του μαγνητικού πεδίου είναι ένα διανυσματικό μέγεθος, το οποίο μας δείχνει την
κατεύθυνση του μαγνητικού πεδίου σε κάποιο σημείο του και το πόσο ισχυρό ή ασθενές είναι.
Διεύθυνση: Άξονας μαγνητικής βελόνας
Φορά: Από το Νότιο προς το Βόρειο πόλο της βελόνας
Σύμβολο: 𝛣⃗
Μονάδες: 1Τ (Tesla), 1T=1𝑁𝐴⋅𝑚
Δυναμικές γραμμές Μαγνητικού Πεδίου ή Μαγνητικές γραμμές
●Δυναμική γραμμή ονομάζεται η γραμμή εκείνη στην οποία το διάνυσμα της έντασης του
μαγνητικού πεδίου είναι εφαπτόμενο.
●Οι δυναμικές γραμμές εξέρχονται από το βόρειο πόλο ενός μαγνήτη και εισέρχονται στο νότιο.
(Στο εσωτερικό του μαγνήτη βέβαια κατευθύνονται από το νότιο στο βόρειο)
●Όσο πιο πυκνές είναι οι δυναμικές γραμμές, τόσο μεγαλύτερη η ένταση του μαγνητικού πεδίου.
●Οι δυναμικές γραμμές δεν τέμνονται ούτε εφάπτονται. (Αν ίσχυε αυτό θα είχαμε άπειρη
πυκνότητα, άρα άπειρη ένταση, γεγονός άτοπο ή αν ίσχυε αυτό θα είχαμε δύο εντάσεις σε ένα
σημείο, επίσης άτοπο)
●Οι δυναμικές γραμμές είναι πάντα κλειστές, διότι όλοι οι μαγνήτες είναι δίπολα. (σε αντίθεση με
τις δυναμικές γραμμές του ηλεκτρικού πεδίου)
●Είδη Μαγνητικού πεδίου: Ομογενές Ανομοιογενές
Η ένταση είναι παντού η ίδια και οι Η ένταση διαφέρει από σημείο σε
δυναμικές γραμμές είναι παράλληλες σημείο
και ισαπέχουσες
Π.χ. Εσωτερικό πεταλοειδούς Π.χ. εξωτερικό ραβδόμορφου
μαγνήτη μαγνήτη

2
Διαφορές μαγνητικού και ηλεκτροστατικού πεδίου
1. Το μαγνητικό πεδίο δημιουργείται γύρω από κινούμενα ηλεκτρικά φορτία , ενώ το
ηλεκτροστατικό γύρω από ακίνητο φορτίο .
2. Το μαγνητικό πεδίο ασκεί δυνάμεις μόνο σε κινούμενα φορτία ( δυνάμεις Laplace ) , ενώ το
ηλεκτροστατικό Πεδίο σε κινούμενα και ακίνητα ηλεκτρικά φορτία ( Δυνάμεις Coulomb )
3. Οι μαγνητικές δυναμικές γραμμές είναι κλειστές , ενώ στο ηλεκτροστατικό είναι ανοικ τές .
4. Το μαγνητικό είναι μη συντηρητικό , ενώ το ηλεκτροστατικό είναι συντηρητικό .
5. Στο ηλεκτροστατικό πεδίο μεμονωμένα φορτία εμφανίζονται στην φύση , ενώ στο μαγνητικό
δεν έχω μεμονωμένους μαγνητικούς πόλους

Μαγνητικό Πεδίο Ρευματοφόρων Αγωγών

Μαγνητικό Πεδίο Ευθύγραμμου Ρευματοφόρου Αγωγού Απείρου Μήκους
Όταν ένας ευθύγραμμος αγωγός διαρρέεται από ηλεκτρικό ρεύμα σταθερής έντασης, δημιουργεί
μαγνητικό πεδίο, το οποίο έχει τα εξής χαρακτηριστικά:

● Οι δυναμικές γραμμές είναι ομόκεντροι κύκλοι με κέντρο τον αγωγό και επίπεδο κάθετο σε
αυτόν
● Η ένταση του μαγνητικού πεδίου σε κάποιο σημείο είναι εφαπτόμενη των δυναμικών γραμμών,
άρα κάθετη στην εκάστοτε ακτίνα.
●Η φορά της έντασης, άρα και των δυναμικών γραμμών, προσδιορίζεται με τον κανόνα του δεξιού
χεριού.
●Το μέτρο της έντασης σε κάποιο σημείο που απέχει r από τον αγωγό υπολογίζεται με τον τύπο:
𝟐𝜤
𝜝 = 𝒌𝝁
𝒓
όπου kμ=10 -7 N/A2 η μαγνητική σταθερά.
● Αν αντί για έναν αγωγό έχουμε Ν κολλημένους με ίδια ομόρροπα ρεύματα, τότε ο παραπάνω
τύπος γράφεται:
𝟐𝜤
𝜝 = 𝑵 ∗ 𝒌𝝁
𝒓
● Στον ευθύγραμμο αγωγό χάνεται η έννοια του βόρειου και νότιου μαγνητικού πόλου.
Μαγνητικό πεδίο κυκλικού ρευματοφόρου αγωγού
Όταν ένας κυκλικός αγωγός διαρρέεται από ηλεκτρικό ρεύμα σταθερής έντασης, δημιουργεί
μαγνητικό πεδίο, το οποίο έχει τα εξής χαρακτηριστικά:
● Κάθε στοιχειώδες τμήμα του αγωγού δημιουργεί γύρω του ένα μαγνητικό πεδίο σαν να ήταν
ευθύγραμμος αγωγός.
3
● Η συνολική ένταση του μαγνητικού πεδίου στο κέντρο του αγωγού είναι κάθετη στο επίπεδο του
αγωγού, με φορά που προκύπτει από τον κανόνα του δεξιόστροφου κοχλία (βίδα): αν
περιστρέψουμε μία βίδα για να προχωρήσει όπως δείχνει το ρεύμα i τότε η περιστροφή της μας
δίνει την διεύθυνση του Β. Εναλλακτικά υπάρχει ο κανόνας του δεξιού χεριού: Αν βάλουμε τα
δάκτυλα κυρτωμένα να δείχνουν την φορά του Ι ο αντίχειρας από το δεξί χέρι να δείχνει την φορά
του Β

●Το μέτρο της έντασης στο κέντρο δίνεται από τον τύπο τύπο:
𝟐𝝅 𝜤
𝜝 = 𝒌𝝁
𝒓
όπου kμ=10 -7 N/A2 η μαγνητική σταθερά.
● Αν αντί για έναν αγωγό έχουμε Ν με ίδιο ρεύμα (σαν ένα σύρμα-καλώδιο τυλιγμένο), τότε
δημιουργείται κυκλικό πλαίσιο Ν σπειρών ή αλλιώς πηνίο Ν σπειρών, το οποίο έχει συνολική
ένταση στο κέντρο:
𝟐𝝅 𝜤
𝜝 = 𝜨 ∗ 𝒌𝝁
𝒓
όπου kμ=10 -7 N/A2 η μαγνητική σταθερά.
● Στον κυκλικό αγωγό διατηρείται η έννοια του βόρειου και νότιου μαγνητικού πόλου.

4
Μαγνητικό πεδίο σωληνοειδούς (πηνίου)
Το σωληνοειδές είναι ένα σύνολο από παράλληλους όμοιους κυκλικούς αγωγούς, το οποίο
παρουσιάζει την εικόνα ενός σωλήνα με διάμετρο πολύ μικρή σε σχέση με το μήκος του.
Στην πράξη ένα σωληνοειδές φτιάχνεται όταν τυλίγουμε σφιχτά ένα σύρμα γύρω από μονωτικό
κύλινδρο, δημιουργώντας έτσι σπείρες, που φροντίζουμε να ισαπέχουν.

Όταν ένα σωληνοειδές διαρρέεται από ηλεκτρικό ρεύμα, δημιουργεί μαγνητικό πεδίο με τα εξής
χαρακτηριστικά:
● Είναι ομογενές μέσα στο σωληνοειδές και ανομοιογενές έξω από αυτό (μοιάζει με το μαγνητικό
πεδίο ενός ραβδόμορφου μαγνήτη)
● Έχει τη διεύθυνση του άξονα του σωληνοειδούς μέσα στο σωληνοειδές.
● η φορά του προσδιορίζεται με τον κανόνα του δεξιού χεριού.
● έχει μέτρο μέσα στο σωληνοειδές:
𝑵
𝜝 = 𝒌𝝁 𝟒𝝅 𝜤
𝒍
ή
𝜝 = 𝒌𝝁 𝟒𝝅𝒏∗ 𝜤

όπου n= N/l αριθμός σπειρών ανά μονάδα μήκους.

● Αποδεικνύεται ότι στα άκρα του το μαγνητικό πεδίο ισούται με το μισό από αυτό στο εσωτερικό
του, δηλαδή: 𝐵ά𝜅𝜌𝜔𝜈=4⋅𝜋⋅𝜅𝜇⋅ 𝑁𝑙⋅𝐼2
● Στο σωληνοειδές διατηρείται η έννοια του βόρειου και νότιου μαγνητικού πόλου.

Δύναμη Laplace
Όταν ένας ρευματοφόρος αγωγός βρεθεί μέσα σε μαγνητικό πεδίο δέχεται από αυτό δύναμη η
οποία:
● έχει διεύθυνση κάθετη στο επίπεδο που ορίζουν το μαγνητικό πεδίο (Β) με την ένταση του
ηλεκτρικού ρεύματος (Ι) ή με το μήκος του αγωγού (l).

5
● έχει φορά που βρίσκεται με τον κανόνα των τριών δακτύλων του
δεξιού χεριού.

● έχει σημείο εφαρμογής το κέντρο του αγωγού (σε ομογενές

μαγνητικό πεδίο)

● το μέτρο της δίνεται από τον τύπο:

FL=B I l ημφ όταν ο αγωγός σχηματίζει κάποια γωνία φ με την ένταση του μαγνητικού πεδίου
ή
FL=Bκ I l όπου ΒΚ η κάθετη συνιστώσα του Β στον αγωγό. (ΒΚ=Βημφ)
όταν ο αγωγός είναι παράλληλος στο μαγνητικό πεδίο φ=0 άρα
FL=0.

Δύναμη Laplace μεταξύ παραλλήλων ρευματοφόρων αγωγών

Ο αγωγός 1 δημιουργεί μαγνητικό πεδίο, το οποίο ασκεί δύναμη Laplace στον 2ο αγωγό, διότι
αυτός διαρρέεται από ηλ. ρεύμα. Το αντίστοιχο ισχύει για τη δύναμη που ασκείται στον 1ο αγωγό.
α. Με ρεύματα αντίρροπα

Ο ρευματοφόρος αγωγός 1 (αριστερά) δημιουργεί στην περιοχή του αγωγού 2 (δεξιά) ομογενές
μαγνητικό πεδίο έντασης:
●μέτρου
𝟐𝜤 𝟏
𝜝𝟏 = 𝒌𝝁
𝒓

●διεύθυνσης κάθετη στη σελίδα ,φοράς από τον αναγνώστη προς τη σελίδα, σύμφωνα με τον
κανόνα του δεξιού χεριού .\

6
Ο ρευματοφόρος αγωγός 2 βρίσκεται λοιπόν μέσα στο μαγνητικό πεδίο του 1, άρα θα δέχεται
δύναμη Laplace:
𝟐𝜤𝟏 𝑰𝟐 𝒍
●μέτρου FL (1→2)=B1 I2 l = 𝒌𝝁
𝒓
●διεύθυνσης παράλληλη στη σελίδα
●φοράς προς τα δεξιά, σύμφωνα με τον κανόνα των τριών δακτύλων του δεξιού χεριού

Αντίστοιχα:
Ο ρευματοφόρος αγωγός 2 (δεξιά) δημιουργεί στην περιοχή του αγωγού 1 (αριστερά) ομογενές
μαγνητικό πεδίο έντασης:
• μέτρου
𝟐𝜤 𝟐
𝜝𝟐 = 𝒌𝝁
𝒓

●διεύθυνσης κάθετη στη σελίδα

●φοράς από τον αναγνώστη προς τη σελίδα, σύμφωνα με τον κανόνα του δεξιού χεριού

Ο ρευματοφόρος αγωγός 1 βρίσκεται λοιπόν μέσα στο μαγνητικό πεδίο του 2, άρα θα δέχεται
δύναμη Laplace:
𝟐𝜤𝟏 𝑰𝟐 𝒍
●μέτρου FL (2→1)=B2I1 l = 𝒌𝝁
𝒓
●διεύθυνσης παράλληλη στη σελίδα
●φοράς προς τα αριστερά, σύμφωνα με τον κανόνα των τριών δακτύλων του δεξιού χεριού
Παρατηρούμε ότι οι δυνάμεις στους δύο αγωγούς προκύπτουν ίσες σε μέτρο και αντίθετες σε φορά,
άρα αντίθετες, αναμενόμενο λόγω του νόμου Δράσης- Αντίδρασης του Νεύτωνα.

β. Με ρεύματα ομόρροπα

7
Η ύλη μέσα στο μαγνητικό πεδίο
Υπάρχουν κάποια υλικά, τα οποία, αν εισαχθούν μέσα σε κάποιο μαγνητικό πεδίο προκαλούν
στρέβλωση των δυναμικών γραμμών, με αποτέλεσμα να μεταβάλλεται η ένταση του μαγνητικού
πεδίου στην περιοχή αυτήν. Ο λόγος είναι ότι αποκτούν μαγνητικές ιδιότητες με την εισαγωγή τους
στο μαγνητικό πεδίο.
Το πηλίκο της νέας έντασης Β (μετά την εισαγωγή του υλικού) προς την παλιά Βο (πριν την
εισαγωγή) ονομάζεται μαγνητική διαπερατότητα μ.
𝜇=𝛣⃗/𝛣⃗𝜊 καθαρός αριθμός

Διαχωρισμός υλικών

Ηλεκτρομαγνήτης
Εισάγοντας μέσα σε ένα σωληνοειδές κάποιο σιδηρομαγνητικό υλικό, το μαγνητικό πεδίο
μεγαλώνει πάρα πολύ.
𝜝 = 𝝁 𝛣⃗𝜊 = 𝜇 ∗ 𝒌𝝁 𝟒𝝅𝒏∗ 𝜤

π.χ. ο μαλακός σίδηρος έχει μ=15000, άρα θα έχουμε αύξηση του Β κατά 15000 φορές.
Ο μαλακός σίδηρος όμως μαγνητίζεται προσωρινά, δηλαδή μόνο για όσο βρίσκεται μέσα σε κάποιο
μαγνητικό πεδίο. Το σύστημα αυτό (σωληνοειδές – ράβδος μαλακού σιδήρου) ονομάζεται
ηλεκτρομαγνήτης.
Αν, αντί για μαλακό σίδηρο, βάλουμε χάλυβα, αυτός διατηρεί τις μαγνητικές του ιδιότητες, δηλαδή
γίνεται μόνιμος μαγνήτης.
Ηλεκτρομαγνητικός Γερανός
Εάν εφοδιάσουμε ένα γερανό με ηλεκτρομαγνήτη, γίνεται ηλεκτρομαγνητικός γερανός. Ο
ηλεκτρομαγνήτης έλκει με μεγάλη δύναμη τον οπλισμό του, που είναι φτιαγμένος από μαλακό
σίδηρο. Για να αποσπαστεί ο οπλισμός από τον ηλεκτρομαγνήτη πρέπει να ασκηθεί πάνω το υ μία
δύναμη η οποία ονομάζεται φέρουσα δύναμη. Το βάρος των σωμάτων που μπορεί να σηκώσει ο
ηλεκτρομαγνήτης είναι μικρότερο της φέρουσας δύναμης. Αν θέλουμε να σηκώσουμε σιδερένια
αντικείμενα, μπορούμε να μη χρησιμοποιήσουμε καθόλου τον οπλισμό.

Μαγνητική Ροή
Είναι ένα μονόμετρο μέγεθος που εκφράζει τον αριθμό των δυναμικών γραμμών που διέρχονται
από (ή τέμνουν) μία επιφάνεια.
Εξαρτάται από:
● τη μαγνητική επαγωγή ή ένταση μαγνητικού πεδίου Β
● το εμβαδό της επιφάνειας S ή A

8
● την κλίση της επιφάνειας σε σχέση με την ένταση του μαγνητικού πεδίου (κάποιο
τριγωνομετρικό αριθμό)
Η μαγνητική ροή μπορεί να μην είναι διανυσματικό μέγεθος, είναι όμως αλγεβρικό, δηλαδή παίρνει
θετικές και αρνητικές τιμές. Θετική θεωρείται όταν οι δυναμικές γραμμές εισέρχονται στην
επιφάνεια και αρνητική όταν εξέρχονται από αυτήν. Το συνημίτονο λοιπόν μας βολεύει, διότι
είναι θετικό για 0ο-90ο και αρνητικό για 90ο-180ο. Έτσι, εφαρμόζουμε ένα κάθετο διάνυσμα στην
επιφάνεια και μετράμε τη γωνία 𝛼̂ που σχηματίζει το διάνυσμα αυτό με την ένταση του μαγνητικού
πεδίου (προσοχή, μετράμε τη γωνία από βέλος σε βέλος).

Τύπος μαγνητικής ροής: Φ=B⋅S⋅συν𝛼̂

Μονάδες μαγνητικής ροής: 1Wb (Weber) , 1Wb=1T⋅m2

9
Επαγωγή
Το φαινόμενο της επαγωγής ανακαλύφθηκε από τον άγγλο Michael Faraday . O Faraday προσπάθησε να
κάνει το αντίθετο από τον Oersted, δηλαδή να δημιουργήσει ηλεκτρισμό από τον μαγνητισμό.
Το πείραμα του Faraday είχε την εξής διάταξη:

Η διάταξη αποτελείται από ένα πηνίο συνδεμένο με ένα ευαίσθητο γαλβανόμετρο και ένα ραβδόμορφο
μαγνήτη.

Συμπεράσματα αρχικού πειράματος:

● Πλησιάζοντας το μαγνήτη προς το πηνίο είχε ως αποτέλεσμα την εμφάνιση ηλεκτρικού ρεύματος,
θετικής (ας υποθέσουμε) φοράς, στο πηνίο.
● Απομακρύνοντας το μαγνήτη από το πηνίο είχε ως αποτέλεσμα την εμφάνιση ηλεκτρικού ρεύματος,
αρνητικής φοράς, στο πηνίο.
● Πλησιάζοντας το πηνίο προς το μαγνήτη είχε ως αποτέλεσμα την εμφάνιση ηλεκτρικού ρεύματος,
θετικής ας πούμε φοράς, στο πηνίο.
● Απομακρύνοντας το πηνίο από το μαγνήτη είχε ως αποτέλεσμα την εμφάνιση ηλεκτρικού ρεύματος,
αρνητικής φοράς, στο πηνίο.
Είναι αναμενόμενο ότι σε όλα τα παραπάνω πειράματα αλλάζει η μαγνητική ροή που διέρχεται από το
πηνίο.
Το φαινόμενο αυτό, δηλαδή η εμφάνιση ηλ. ρεύματος λόγω μεταβολής της μαγνητικής ροής
που διέρχεται από ένα πηνίο (ή γενικότερα από ένα κύκλωμα) ονομάζεται επαγωγή.
Ο Faraday, συνεχίζοντας τα πειράματα, άλλαζε τον αριθμό των σπειρών του πηνίου, όπως και τη
σχετική ταχύτητα κίνησης μαγνήτη-πηνίου. Συμπέρανε ότι η μεγαλύτερη ταχύτητα και οι
περισσότερες σπείρες δίνουν μεγαλύτερο ρεύμα στο κύκλωμα. Με βάση τα συμπεράσματα αυτά
ανέπτυξε το Νόμο του Faraday.
Το ηλεκτρικό ρεύμα που αναπτύσσεται στο κύκλωμα ονομάζεται επαγωγικό ηλ. ρεύμα και η ΗΕΔ
η οποία το δημιουργεί ονομάζεται ΗΕΔ από επαγωγή.

Νόμος του Faraday ή Νόμος της Ηλεκτρομαγνητικής Επαγωγής

Η ΗΕΔ από επαγωγή που αναπτύσσεται σε ένα κύκλωμα λόγω της μεταβολής της μαγνητικής
ροής που το διαρρέει είναι ανάλογη με το ρυθμό μεταβολής της μαγνητικής ροής και τον
αριθμό των σπειρών του κυκλώματος.

𝜟𝜱
𝑬𝜠𝜫 = −𝜨 ∗
𝜟𝒕
●Ο όρος 𝛥𝛷/𝛥𝑡 υπολογίζεται για μία σπείρα.

●Αν ο ρυθμός μεταβολής της μαγνητικής ροής μεταβάλλεται, τότε υπολογίζουμε τη μέση ΗΕΔ από
επαγωγή για μία διάρκεια και τη στιγμιαία για μία στιγμή.

10
Στιγμιαία:
𝒅𝜱
𝑬𝜠𝜫 = −𝜨 ∗
𝒅𝒕

Μέση:
𝜟𝜱 𝜱𝝉𝜺𝝀 − 𝜱𝜶𝝆𝝌
𝑬𝜠𝜫 = −𝜨 ∗ = −𝑵 ∗
𝜟𝒕 𝒕𝝉𝜺𝝀 − 𝒕𝜶𝝆𝝌

●Αν ο ρυθμός μεταβολής της μαγνητικής ροής παραμένει σταθερός, η στιγμιαία και η μέση ΗΕΔ
ταυτίζονται και ισχύει ο τύπος
𝜟𝜱
𝑬𝜠𝜫 = −𝜨 ∗
𝜟𝒕
Το μείον (-) στον παραπάνω νόμο εισήχθη από τον Ρώσο Emil Lenz με τον κανόνα του Lenz, ο
οποίος αναφέρει ότι:
Το επαγωγικό ρεύμα έχει πάντα τέτοια φορά ώστε να αντιστέκεται στο αίτιο που το προκαλεί.
Ο κανόνας του Lenz είναι αποτέλεσμα της αρχής διατήρησης της ενέργειας.
Το νόημα του μείον (-) είχε φανεί από τα πειράματα του Faraday, διότι σε κάθε κίνηση του μαγνήτη ή
του πηνίου υπήρχε μία δύναμη που αντιστεκόταν στην κίνηση αυτή. Γενικότερα σε ασκήσεις το μείον
μπορούμε να το παραλείπουμε. Μας ενδιαφέρει περισσότερο το νό ημα που προσφέρει και όχι το
αλγεβρικό αποτέλεσμα.

Επαγωγικό Ρεύμα
Όταν το κύκλωμα είναι κλειστό έχουμε ανάπτυξη επαγωγικού ρεύματος, το οποίο υπολογίζεται από
το νόμο του Ωμ για κλειστό κύκλωμα:
𝜠𝜺𝝅
𝜤𝜺𝝅 =
𝑹𝝄𝝀𝜾𝜿𝝄
Νόμος του Neumann

Το επαγωγικό φορτίο που μετακινείται λόγω ανάπτυξης επαγωγικής ΗΕΔ σε ένα κύκλωμα είναι
ανεξάρτητο της χρονικής διάρκειας της μεταβολής αυτής. 𝛪𝜀𝜋=𝛥𝑄𝜀𝜋/𝛥𝑡 ⇒𝛥𝑄𝜀𝜋=𝛪𝜀𝜋⋅𝛥𝑡 ⇒
𝛥𝑄𝜀𝜋=Ɛ𝜀𝜋𝑅𝜊𝜆⋅𝛥𝑡 ⇒ 𝛥𝑄𝜀𝜋=𝛮 𝛥𝛷 / 𝑅𝜊𝜆⋅
όπου το ΔΦ αναφέρεται σε μία σπείρα.

Τρόποι αλλαγής μαγνητικής ροής:

Όλα τα παραπάνω, η εμφάνιση ΗΕΔ από επαγωγή δηλαδή, προϋποθέτουν κάποια μεταβολή στην
μαγνητική ροή. Η μεταβολή αυτή μπορεί να γίνει με τους παρακάτω τρόπους:
● Σχετική κίνηση μαγνήτη – πηνίου (κυκλώματος)
● Σχετική περιστροφή μαγνήτη – πηνίου (κυκλώματος)
● Μεταβολή του Β που διέρχεται από το πηνίο (κύκλωμα)
π.χ. Μεταβολή της έντασης του ρεύματος που δημιουργεί το Β
● Μεταβολή της επιφάνειας του πηνίου (κυκλώματος)
● ταυτόχρονη μεταβολή του Β και της επιφάνειας του πηνίου (κυκλώματος)

11
Ανάπτυξη επαγωγικής ΗΕΔ σε κλειστό και ανοιχτό κύκλωμα
● Κλειστό κύκλωμα:

Όταν έχουμε κλειστό κύκλωμα δημιουργείται ηλ. ρεύμα σε αυτό λόγω της επαγωγικής ΗΕΔ. Η
Rσωλ έχει το ρόλο της εσωτερικής αντίστασης. Η τάση λοιπόν στα άκρα του σωληνοειδούς θα
είναι ίδια με την πολική τάση πηγής. Άρα:

VΑΓ=Vπ= Ɛεπ - Iεπ⋅Rσωλ ή VAΓ=Ιεπ⋅R

Το ηλ. ρεύμα υπολογίζεται με το Νόμο του Ωμ για κλειστό κύκλωμα:
𝛪𝜀𝜋=Ɛ𝜀𝜋 / 𝑅𝜊𝜆=Ɛ𝜀𝜋 / (𝑅𝜎𝜔𝜆+𝑅)\

● Ανοιχτό κύκλωμα:

Όταν έχουμε μεταβολή μαγνητικής ροής σε ανοιχτό κύκλωμα δημιουργείται μόνο ΗΕΔ από
επαγωγή και όχι ηλ. ρεύμα. Σαν να έχουμε μία μπαταρία φορτισμένη, χωρίς να την έχουμε
συνδέσει σε κύκλωμα. Έτσι στα άκρα του κυκλώματος η τάση θα είναι ίση με την Ɛεπ. Άρα:
VΑΓ=Vπ= Ɛεπ

Υπολογισμός φορτίου που μετακινείται σε μεταβολές μαγνητικής ροής (επαγωγικό φορτίο)

α’ τρόπος: Νόμος Neumann, 𝛥𝑄=𝑁⋅𝛥𝛷𝜎𝜋𝜀ί𝜌𝛼𝜍 / 𝑅𝜊𝜆 , ισχύει πάντα
β΄τρόπος: 𝛥𝑄=𝐼𝜀𝜋𝛥𝑡 , ισχύει μόνο όταν Ι=σταθ
γ΄τρόπος: Αν το Ιεπ μεταβάλλεται γραμμικά με το χρόνο ΔQ=Εμβαδό διαγράμματος Ιεπ -t

12
Κίνηση Ράβδου (με κλειστό κύκλωμα) κάθετα στις δυναμικές γραμμές
ομογενούς μαγνητικού πεδίου χωρίς τριβές: Η περίπτωση της σταθερής
ταχύτητας

●Η κίνηση της ράβδου δημιουργεί αλλαγή στο εμβαδό του κλειστού κυκλώματος:

ΔS= L * ⋅Δx
●Έτσι μεταβάλλεται η μαγνητική ροή:

ΔΦ=Β⋅ ΔS⋅ συνα= Β⋅ L ⋅Δx ⋅συν00 =Β⋅ L⋅Δx

●Δημιουργείται ΗΕΔ από επαγωγή:
𝜟𝜱 𝜝⋅ 𝑳⋅𝜟𝒙
𝑬𝜠𝜫 = −𝜨 ∗ =𝟏 = 𝜝 ⋅ 𝑳 ⋅ 𝒖 (σταθερό)
𝜟𝒕 𝜟𝒕
●Αναπτύσσεται ηλεκτρικό ρεύμα στο κύκλωμα έντασης:
𝜠𝜺𝝅 𝜝⋅ 𝑳⋅𝒖
𝜤𝜺𝝅 = = (σταθερό)
𝑹𝝄𝝀𝜾𝜿𝝄 𝑹𝝄𝝀
●Ο κινούμενος αγωγός δέχεται δύναμη Laplace μέτρου
𝜝⋅ 𝑳⋅𝒖 𝑩𝟐 𝑼𝑳𝟐
|𝑭𝒍𝒂𝒑𝒍𝒂𝒄𝒆| = 𝑩 𝑰𝜠𝜫 𝑳 = 𝑩 𝑳= (σταθερό)
𝑹𝝄𝝀 𝑹𝝄𝝀
και φοράς αντίρροπης της κίνησης του αγωγού, ώστε να αντιστέκεται στη μεταβολή της
μαγνητικής ροής, λόγω κανόνα του Lenz. Η φορά του ηλεκτρικού ρεύματος υπολογίζεται με
κανόνα τριών δακτύλων δεξιού χεριού, αφού βρούμε τη φορά της FL.
● Η ταχύτητα είναι σταθερή, άρα θα ισχύει: 𝛴𝐹𝑥=0 ⇒|𝐹𝜀𝜉|=|𝐹𝐿| (Προσοχή, αν υπάρχουν τριβές με
τους οδηγούς, πρέπει να συμπεριληφθούν κι αυτές)
● Η θερμότητα που εκλύεται υπολογίζεται από την ΑΔΕ: ΕΜ,αρχ+Επροσφ =ΕΜ,τελ+Εαπωλειών
⇒Q =WF,εξ
Εδώ ισχύει επίσης ότι Q=I2επ* R* t , διότι I=σταθ

13
 Κίνηση Ράβδου (με κλειστό κύκλωμα) κάθετα στις δυναμικές γραμμές
ομογενούς μαγνητικού πεδίου χωρίς τριβές: Η περίπτωση της σταθερής
εξωτερικής δύναμης σε αρχικά ακίνητη ράβδο (Οριακή ταχύτητα)

• Σε χρόνο dt→ 0 η κίνηση της ράβδου δημιουργεί αλλαγή στο εμβαδό του
κλειστού κυκλώματος: dS= L*dx
• Έτσι μεταβάλλεται η μαγνητική ροή: dΦ =Β* dS *συνα= Β*L*⋅dx* συν0=
Β*L*⋅dx
d  B * L * dx
• Δημιουργείται ΗΕΔ από επαγωγή:  =  * = = B * L *u
dt dt
 B * L *u
• Αναπτύσσεται ηλεκτρικό ρεύμα στο κύκλωμα έντασης: I  =  =
R R
• Ο κινούμενος αγωγός δέχεται δύναμη Laplace μέτρου
B * L *u B2 * L2 * u
FLAP = B * I  * L = B * *L = και φοράς αντίρροπης της
R R
κίνησης του αγωγού, ώστε να αντιστέκεται στη μεταβολή της μαγνητικής ροής,
λόγω κανόνα του Lenz. Η φορά του ηλεκτρικού ρεύματος υπολογίζεται με κανόνα
τριών δακτύλων δεξιού χεριού, αφού βρούμε τη φορά της F L.
• Αρχικά ο αγωγός είναι ακίνητος, άρα FL(0)=0. Συνεπώς η μόνη δύναμη είναι η
Fεξ που επιταχύνει τον αγωγό. Καθώς όμως μεγαλώνει η ταχύτητά του, μεγαλώνει
και η FL. Άρα μικραίνει η επιτάχυνση έως ότου μηδενίζεται και ο αγωγός έχει
αποκτήσει μία σταθερή ταχύτητα, η οποία ονομάζεται οριακή (uορ). Η κίνηση
λοιπόν του αγωγού θα είναι μη ομαλά επιταχυνόμενη με μειούμενη επιτάχυνση.
Σε όλη τη διάρκεια της κίνησης ισχύει φυσικά ο
δεύτερος νόμος του Νεύτωνα: 𝛴𝐹 = 𝑚𝛼 ⇒ |𝐹𝜀𝜉| − |𝐹𝐿| = 𝑚𝛼
• Υπολογισμός οριακής ταχύτητας: Ο αγωγός θα έχει αναπτύξει την οριακή του
ταχύτητα όταν μηδενιστεί η επιτάχυνση, δηλαδή όταν η συνισταμένη δύναμη θα
B2 * L2 * u R * F
μηδενιστεί, άρα: F = 0 → FLAP = F → = F → u = .
R B2 * L2
Έπειτα κινείται ευθύγραμμα και ομαλά με την uορ.

• Η θερμότητα που εκλύθηκε μέχρι να αποκτήσει την uορ υπολογίζεται από την
ΑΔΕ: ΕΜ,αρχ +Επροσφ - Εαπωλειών =ΕΜ,τελ ⇒ Q = WF,εξ -Κτελ . Για να
υπολογίσουμε τη θερμότητα, χρειαζόμαστε το WF,εξ. Εφόσον ισχύει Fεξ=σταθ.
θα ισχύει ότι WF,εξ=|𝐹𝜀𝜉| ⋅ |𝛥𝑥|⋅συν0=|𝐹𝜀𝜉| ⋅ |𝛥𝑥| . Άρα πρέπει να γνωρίζουμε το
Δx. Αυτό μπορεί να βρεθεί και από το νόμο του Neumann, αν γνωρίζουμε πόσο

14
 N *  B * S B * L * 
φορτίο κινήθηκε: Q = = =
R R R

Κίνηση Ράβδου (με κλειστό κύκλωμα) κάθετα στις δυναμικές γραμμές

ομογενούς μαγνητικού πεδίου χωρίς τριβές: Η περίπτωση της σταθερής
επιτάχυνσης

• Σε χρόνο dt→ 0 η κίνηση της ράβδου δημιουργεί αλλαγή στο εμβαδό του
κλειστού κυκλώματος: dS= L*dx
• Έτσι μεταβάλλεται η μαγνητική ροή: dΦ =Β* dS *συνα= Β*L*⋅dx* συν0=
Β*L*⋅dx
• Δημιουργείται ΗΕΔ από επαγωγή:
d  B * L * dx
 =  * = = B * L * u =  * L *(u0 + a * t )
dt dt
• Αναπτύσσεται ηλεκτρικό ρεύμα στο κύκλωμα έντασης:
 B * L * u  * L *(u0 + a * t )
I  =  = =
R R R
• Ο κινούμενος αγωγός δέχεται δύναμη Laplace μέτρου
B * L *u B 2 * L2 * u B2 * L2 *(u0 + at )
FLAP = B * I  * L = B * *L = = και φοράς
R R R
αντίρροπης της κίνησης του αγωγού, ώστε να αντιστέκεται στη μεταβολή της
μαγνητικής ροής, λόγω κανόνα του Lenz. Η φορά του ηλεκτρικού ρεύματος
υπολογίζεται με κανόνα τριών δακτύλων δεξιού χεριού, αφού βρούμε τη φορά της
FL.
• Σε όλη τη διάρκεια της κίνησης ισχύει ο δεύτερος νόμος του Νεύτωνα: 𝛴𝐹 = 𝑚𝛼
⇒ |𝐹𝜀𝜉| − |𝐹𝐿| = 𝑚𝛼 .Η επιτάχυνση πρέπει να διατηρείται σταθερή. Η FL όμως
είναι συνάρτηση του χρόνου, έτσι και η Fεξ προκύπτει συνάρτηση του χρόνου.

• Κινούμενη ράβδος - Υπολογισμός θερμότητας που εκλύεται λόγω φαινομένου

Joule:

α’ τρόπος: Από Α.Δ.Ε. ΕΜ,αρχ+Επροσφ =ΕΜ,τελ+Εαπωλειών άρα συνήθως

ΕΜ,αρχ+WF,εξ=ΕΜ,τελ+Q .Δε βάζουμε το έργο βάρους (περιέχεται στις μηχανικές
ενέργειες). Δε βάζουμε το έργο της δύναμης Laplace (περιέχεται στη θερμότητα,
Q=|𝑊𝐹𝐿 |) . Αν υπάρχει και κάποια τριβή με τους αγωγούς, το έργο της εισάγεται στο
πρώτο μέλος. Αν θέλουμε, δεν εισάγουμε το έργο της τριβής και η θερμότητα που
υπολογίζουμε θα είναι η συνολική, λόγω φαινομένου Joule και τριβών.
β’ τρόπος: Από Θ.Μ.Κ.Ε. ΔΚ=Wολ άρα Κτελ-Καρχ=WF,εξ+Ww+WFL+Wτρ και η

15
θερμότητα λόγω φαινομένου Joule ισούται με την απόλυτη τιμή του έργου της FL ,
δηλαδή Q=|𝑊𝐹𝐿 |
γ’ τρόπος: Από το Νόμο του Joule Q=I2 R t Ισχύει μόνο όταν Ι=σταθ (πάλι Q=|𝑊𝐹𝐿 |)

Αν το κύκλωμα περιέχει δύο αντιστάτες, οι οποίοι είναι συνδεμένοι σε σειρά, μπορούμε

να υπολογίσουμε τη θερμότητα που εκλύθηκε από τον καθένα ως εξής:
Σε όλη τη διάρκεια του φαινομένου οι δύο αντιστάτες διαρρέονταν κάθε στιγμή από
ρεύμα ίδιας έντασης. Άρα η θερμότητα που εκλύθηκε από τον καθένα θα είναι ανάλογη
Q R
της τιμής της αντίστασής του, οπότε: R1 = 1 ........Q = QR1 + QR 2
QR 2 R2

• Εκτόξευση ράβδου με uo και κάποια Fεξ=σταθ- Μελέτη κίνησης

Όταν εκτοξεύουμε τη ράβδο με μία uo , αυτή δέχεται αμέσως δύναμη Laplace αντίρροπη
της ταχύτητας, λόγω κανόνα Lenz. Μπορούμε λοιπόν να υπολογίσουμε την FL,o και
κατόπιν τη ΣFo ώστε να καταλάβουμε τι είδους κίνηση θα εκτελέσει η ράβδος.

● Αν 𝛴𝐹 αντίρροπη της 𝑢𝑜 η ράβδος θα εκτελέσει ευθύγραμμη μη ομαλά

επιβραδυνόμενη κίνηση μέχρι να ισχύσει 𝛴𝐹 = 0 , όπου η ράβδος αποκτά την σταθερή
οριακή της ταχύτητα. Αυτό φαίνεται και από το 2ο νόμο του Νεύτωνα: ΣF=mα ⇒𝜋 .𝜒.
|𝐹𝜀𝜉| − |𝛵𝜌| − |𝐹𝐿| = 𝑚𝛼 ,με 𝛼 αντίρροπη της 𝑢𝑜
Η FL ελαττώνεται με την ελάττωση της ταχύτητας, άρα το μέτρο της επιβράδυνσης θα
ελαττώνεται μέχρι να μηδενιστεί, όπου η ράβδος θα αποκτήσει τη σταθερή οριακή της
ταχύτητα.

● Αν 𝛴𝐹 ομόρροπη 𝑢𝑜 η ράβδος θα εκτελέσει ευθύγραμμη μη ομαλά επιταχυνόμενη

κίνηση μέχρι να ισχύσει 𝛴𝐹 = 0 , όπου η ράβδος αποκτά την σταθερή οριακή της
ταχύτητα.
Αυτό φαίνεται και από το 2ο νόμο του Νεύτωνα:
ΣF=mα ⇒ ⇒𝜋. 𝜒. |𝐹𝜀𝜉| − |𝛵𝜌| − |𝐹𝐿| = 𝑚𝛼 ,με 𝛼 ομόρροπη 𝑢𝑜
Η FL αυξάνεται με την αύξηση της ταχύτητας, άρα το μέτρο της επιτάχυνσης θα
ελαττώνεται μέχρι να μηδενιστεί, όπου η ράβδος θα αποκτήσει τη σταθερή οριακή της
ταχύτητα.

● Αν 𝛴𝐹 = 0 η ράβδος θα εκτελέσει ευθύγραμμη ομαλή κίνηση.

Ρυθμοί μεταβολής

• Ρυθμός προσφοράς ενέργειας από κάποια F:

dWF F * dx *
PF = = = F * u *
dt dt
• Ρυθμός μεταβολής κινητικής ενέργειας:
d  dWF F * dx *
= = = F * u *
dt dt dt
• Ρυθμός μεταβολής δυναμικής βαρυτικής ενέργειας:

16
 dU −dWW −mg * dx *
= = = −mg * u * =  mg * u y
dt dt dt
• Ρυθμός έκλυσης θερμότητας από κάποιο αντιστάτη:
dQ I 2 * R * dt
P = R = = I2 *R
dt dt

Εναλλασσόμενα Ρεύματα

• Στρεφόμενο πλαίσιο – Αρμονικά Εναλλασσόμενη τάση σε ανοιχτό κύκλωμα

Έστω ότι το πλαίσιο του διπλανού σχήματος

στρέφεται με σταθερή γωνιακή ταχύτητα, γύρω από
άξονα που περνά από τα κέντρα δύο απέναντι
πλευρών του, μέσα σε ομογενές μαγνητικό πεδίο. Η
μαγνητική ροή που περνάει από τις σπείρες του θα
μεταβάλλεται συνεχώς. Θεωρούμε t=0 τη στιγμή
στην οποία το κάθετο διάνυσμα στην επιφάνεια του
πλαισίου είναι ομόρροπο με την ένταση του
μαγνητικού πεδίου.
Τη στιγμή t=0 η γωνία του διανύσματος Α και του
διανύσματος Β είναι 0.
Μόλις το πλαίσιο στραφεί κατά γωνία θ θα ισχύει για τη μαγνητική ροή σε κάθε σπείρα:
Φ=BAσυνθ

Για τη γωνία φ θα ισχύει: Θ = Θ 0 + ω *t , Θ0=0

Άρα η χρονική εξίσωση μαγνητικής ροής σπείρας γίνεται: Φ=BAσυν(ωt)

Διάγραμμα μαγνητικής ροής μίας σπείρας σε συνάρτηση με το χρόνο:

Έχουμε μεταβολή μαγνητικής ροής, άρα ανάπτυξη ΗΕΔ από επαγωγή στο πλαίσιο. Θα
ισχύει, σύμφωνα με το νόμο του Faraday για μία στιγμή:
d d ( B * A * (t ))
E = − = − = N *  * B * A * (t )
dt dt
Εφόσον το κύκλωμα είναι ανοιχτό η έννοια ΗΕΔ ταυτίζεται με την έννοια τάση. Άρα η
τάση στα άκρα του ανοιχτού κυκλώματος θα είναι:
𝒗=Vημ(ωt) όπου:
v η στιγμιαία τιμή της αρμονικά εναλλασσόμενης τάσης
V= Ɛmax =NωΒΑ η μέγιστη τάση ή το πλάτος της εναλλασσόμενης τάσης
φ=ωt η φάση της εναλλασσόμενης τάσης
17
Διάγραμμα εναλλασσόμενης τάσης στα άκρα του ανοιχτού πλαισίου:

• Εναλλασσόμενη τάση (A.C.) σε κλειστό κύκλωμα – Εναλλασσόμενο Ρεύμα

εναλλασσόμενο ονομάζεται ένα ρεύμα όταν αλλάζει φορά περιοδικά.

Αν συνδέσουμε τα άκρα του στρεφόμενου πλαισίου με έναν αντιστάτη, τότε στα άκρα
του αντιστάτη αναπτύσσεται εναλλασσόμενη τάση. Λόγω αυτής της εναλλασσόμενης
τάσης ο αντιστάτης διαρρέεται από εναλλασσόμενο ρεύμα συμφασικό με την τάση του.
Για την ένταση του ρεύματος που διαρρέει κάθε στιγμή τον αντιστάτη θα ισχύει ο νόμος
E  t V
του Ωμ για κλειστό κύκλωμα: i = E =  i = max t
R R R

ΙΣΧΥΣ ΚΑΙ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΣΤΟ ΕΝΑΛΛΑΣΣΟΜΕΝΟ ΡΕΥΜΑ

Στα κυκλώματα εναλλασσομένου ρεύματος – αντίθετα από ότι συμβαίνει στα κυκλώματα συνεχούς
το ρεύμα και η τάση είναι ημιτονικές συναρτήσεις
Και κατά συνέπεια το μέγεθος και η φορά τους μεταβάλλεται περιοδικά σε κάθε χρονική στιγμή.
Αυτό έχει σαν συνέπεια και η ισχύς να μεταβάλλεται συναρτήσει του χρόνου, γιατί ορίζεται σαν
γινόμενο της τάσης και του ρεύματος.
18
Ισχύς σε ωμική αντίσταση
Όταν το κύκλωμα περιέχει μόνο μια ωμική αντίσταση, το ρεύμα και η τάση βρίσκονται σε φάση
δηλαδή διέρχονται ταυτόχρονα από το μηδέν και αποκτούν ταυτόχρονα την μέγιστη τιμή τους.

Η στιγμιαία ισχύς δίνεται από την σχέση p=u.i και κατά συνέπεια, η καμπύλη της προκύπτει
πολλαπλασιάζοντας για κάθε χρονική στιγμή τις αντίστοιχες στιγμιαίες τιμές u και i.

Όταν u=0 και i=0, τότε p=0. Όταν το ρεύμα i και η τάση u αποκτούν τη μέγιστη τιμή τους, τότε και
η ισχύς γίνεται μέγιστη
Επίσης παρατηρούμε ότι: από 0 έως Τ/2 η τάση και το ρεύμα είναι θετικά, οπότε και η ισχύς είναι
θετική.

Από Τ/2 έως Τα η τάση και το ρεύμα είναι αρνητικά αλλά η ισχύς είναι προφανώς θετική.
Παρατηρούμε ότι η στιγμιαία ισχύς p σε διάστημα μιας περιόδου παρουσιάζει 2 φορές την ίδια
γραφική παράσταση.
Αυτό μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι μεταβάλλεται περιοδικά με διπλάσια συχνότητα από την
τάση και το ρεύμα.
Επίσης αν φέρουμε μια παράλληλη προς τον άξονα t στο ύψος V0I0/2 παρατηρούμε ότι η ισχύς
ακολουθεί και αυτή μια ημιτονική καμπύλη με περίοδο Τ/2.

19
Η τιμή V0I0/2 ονομάζεται μέση τιμή της ισχύος (ή ενεργός ισχύς) και αντιπροσωπεύει την
πραγματική τιμή της ισχύος που καταναλώνεται στην ωμική αντίσταση υπό μορφή θερμότητας,
δηλαδή:
Uo  Io
P=
•
2
Στιγμιαία ισχύς στα άκρα αντιστάτη: P=𝒗⋅i=V nax⋅ημωt⋅Imax⋅ημωt=
= Vmax⋅ Imax⋅ημ 2( ωt) (με απόδειξη)
• P=i2* R , P= 𝒗 2/R στιγμιαίας ισχύος.

• Ενεργές τιμές (rms)

Στη Φυσική, ο ορισμός της ενεργού έντασης του εναλλασσόμενου ρεύματος στηρίζεται στο
φαινόμενο Joule.

Qεν QΣ

υ VΣ
Εναλλασσόμενη τάση Συνεχής τάση

20
Ενεργός ένταση Ι του εναλλασσόμενου ρεύματος ονομάζεται η ένταση του συνεχούς ρεύματος, το
εν
οποίο προκαλεί το ίδιο θερμικό αποτέλεσμα με το εναλλασσόμενο ρεύμα, όταν διαρρέει τον ίδιο
αντιστάτη, στον ίδιο χρόνο.

I = = 0,7.
2
V
V = = 0,7.V
2

όπου Ι και V οι μέγιστες τιμές (πλάτη) της έντασης και της τάσης αντίστοιχα, του
εναλλασσόμενου ρεύματος.

Νόμος του Joule στο εναλλασσόμενο ρεύμα

(για ωμικό καταναλωτή)

Q = I EN 2 * R * t
Μέση Ισχύς.

Μέση ισχύς ονομάζεται το πηλίκο της ενέργειας που μεταφέρει το ηλεκτρικό ρεύμα στο
κύκλωμα σε χρόνο μιας περιόδου προς το χρόνο αυτό.
W VEN 2
P = = ..... = VEN * I EN = I EN 2
*R =
 R

21
22
 Ερωτήσεις ανοικτού τύπου

1. Περιγράψτε μερικά από τα πειράματα που οδήγησαν τον Faraday στην ανακάλυψη του
φαινομένου της επαγωγής.

2. Να διατυπώσετε το νόμο της επαγωγής του Faraday και να γράψετε τη μαθηματική του
έκφραση.

3. Να υπολογιστεί η επαγωγική τάση που αναπτύσσεται στα άκρα ευθύγραμμης  μεταλλικής


ράβδου, που κινείται μέσα σε ομογενές μαγνητικό πεδίο με σταθερή ταχύτητα υ . Η ταχύτητα υ
είναι κάθετη στον άξονα της ράβδου και τις δυναμικές γραμμές του πεδίου.

4. Να υπολογιστεί η ΗΕΔ από επαγωγή που αναπτύσσεται σε ορθογώνιο πλαίσιο το οποίο


αποτελείται από Ν σπείρες και εισέρχεται
 με σταθερή ταχύτητα υ σε περιοχή που επικρατεί
ομογενές μαγνητικό πεδίο. Η ταχύτητα υ είναι κάθετη στη μικρότερη πλευρά του πλαισίου και
τις δυναμικές γραμμές του πεδίου.

5. Συναρμολογούμε κύκλωμα το οποίο περιλαμβάνει: Πηνίο, αμπερόμετρο, ροοστάτη, διακόπτη

και πηγή συνεχούς τάσης. Όλα τα στοιχεία είναι συνδεδεμένα σε σειρά. Κλείνουμε το διακόπτη
και μετά από λίγο η ένταση του ρεύματος αποκτά σταθερή τιμή. Το πηνίο περιβάλλει στο μέσο
του χάλκινος αγωγός στον οποίο έχει συνδεθεί και γαλβανόμετρο. Με τη βοήθεια του ροοστάτη,
μεταβάλλουμε την ένταση του ρεύματος.
α. Τι έχετε να παρατηρήσετε για τις ενδείξεις του γαλβανομέτρου;
β. Να εξηγήσετε αναλυτικά τη δημιουργία ηλεκτρικού ρεύματος στο χάλκινο αγωγό που
περιβάλλει το πηνίο.

6. Κυκλικός αγωγός ακτίνας r, βρίσκεται μέσα σε ομογενές μαγνητικό πεδίο το οποίο είναι κάθετο
στο επίπεδό του. Τη χρονική στιγμή t = 0 η ένταση του πεδίου αρχίζει να μεταβάλλεται με
ΔB
σταθερό ρυθμό .
Δt
α. Να υπολογίσετε το έργο που παράγεται όταν φορτίο Q εκτελέσει μια πλήρη περιστροφή μέσα
στον αγωγό.
β. Η δύναμη που κινεί το φορτίο είναι συντηρητική ή όχι και γιατί;

7. Ποιες διαφορές παρουσιάζει το ηλεκτρικό πεδίο που δημιουργείται από μεταβαλλόμενη

μαγνητική ροή, από το ηλεκτροστατικό πεδίο;


8. Θεωρούμε ομογενές μαγνητικό πεδίο B . Κάποια στιγμή η ένταση Β του πεδίου αρχίζει να
ΔB
μεταβάλλεται με σταθερό ρυθμό . Ποιες αναλογίες παρουσιάζει το ηλεκτρικό πεδίο που
Δt
δημιουργείται από την παραπάνω μεταβολή του μαγνητικού πεδίου με το μαγνητικό πεδίο που
δημιουργείται γύρω από ευθύγραμμο αγωγό, ο οποίος διαρρέεται από συνεχές ρεύμα έντασης Ι;

23
9. Να περιγράψετε την πειραματική διαδικασία για τη μέτρηση της έντασης Β ομογενούς
μαγνητικού πεδίου, η οποία βασίζεται στη μέτρηση του φορτίου Q το οποίο αναπτύσσεται λόγω
του φαινομένου της επαγωγής.

10. Να διατυπώσετε τον κανόνα του Lenz και να αποδείξετε ότι αποτελεί συνέπεια της αρχής
διατήρησης της ενέργειας.

11. Ο μαγνήτης περνάει μέσα από το χάλκινο δακτύλιο. Η αντίσταση του αέρα θεωρείται αμελητέα.
α. Ποια είναι η φορά του επαγωγικού ρεύματος που διαρρέει το δακτύλιο, όταν ο μαγνήτης:
1. πλησιάζει προς το δακτύλιο.
2. απομακρύνεται από το δακτύλιο.
β. Να υπολογίσετε την ενέργεια που μετατρέπεται σε θερμική στο δακτύλιο, κατά τη διαδρομή
του μαγνήτη μεταξύ των θέσεων Α και Β. Δίνονται: η μάζα m του μαγνήτη, η επιτάχυνση της
βαρύτητας g και οι τιμές των μεγεθών υ1, υ2, Η.
13. Υπάρχει ανάγκη να εφαρμόσουμε εξωτερική δύναμη ώστε ο ευθύγραμμος αγωγός ΑΓ να
κινείται ισοταχώς; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.

14. Εξηγείστε γιατί πρέπει να εφαρμόσουμε εξωτερική δύναμη πάνω στον ευθύγραμμο αγωγό ΑΓ
του σχήματος ώστε αυτός να κινείται με σταθερή ταχύτητα.

15. Κυκλικός συρμάτινος βρόχος βρίσκεται μέσα σε ομογενές μαγνητικό πεδίο. Περιγράψτε με ποιο
τρόπο μπορείτε να δημιουργήσετε ΗΕΔ από επαγωγή στο κύκλωμα υπό αυτές τις συνθήκες.

16. Χρησιμοποιείστε τον κανόνα του Lenz για να απαντήσετε στις ακόλουθες ερωτήσεις που
αφορούν τη φορά του επαγωγικού ρεύματος.
α. Ποια είναι η φορά του επαγόμενου ρεύματος στον αντιστάτη R στο κύκλωμα του σχήματος
(α) όταν ο μαγνήτης κινείται προς τ’ αριστερά;
β. Ποια είναι η φορά του επαγόμενου ρεύματος στον αντιστάτη R στο κύκλωμα του σχήματος
(β) όταν ο μαγνήτης κινείται προς τα δεξιά;


1. Κυκλικός συρμάτινος βρόχος βρίσκεται μέσα σε ομογενές μαγνητικό πεδίο B κάθετο στο
επίπεδό του. Με ποιους τρόπους μπορεί να κινηθεί ο βρόχος χωρίς να έχουμε ΗΕΔ από
επαγωγή; Να θεωρήσετε κινήσεις, μεταθέσεις και στροφικής κίνησης.

24
 Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής
Για να απαντήσετε στις παρακάτω ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής, αρκεί να γράψετε στο φύλλο απαντήσε ων
τον αριθμό της ερώτησης και δεξιά απ’ αυτόν το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση.

1. Τοποθετούμε έναν συρμάτινο βρόχο μέσα σε ομογενές μαγνητικό πεδίο με το επίπεδό του
κάθετο στις δυναμικές γραμμές.
α. Ο βρόχος διαρρέεται από συνεχές ρεύμα.
β. Ο βρόχος διαρρέεται από εναλλασσόμενο ρεύμα.
γ. Η μαγνητική ροή που περνάει από το βρόχο είναι ίση με μηδέν.
δ. Η μαγνητική ροή που περνάει από το βρόχο είναι μέγιστη.

2. Ο αγωγός ΑΓ, αντίστασης R1 κινείται χωρίς τριβές πάνω στις αγώγιμες σιδηροτροχιές Γ x 1 , Γx 2

σε περιοχή που επικρατεί ομογενές μαγνητικό πεδίο Β .
α. Δε χρειάζεται εξωτερική δύναμη για να κινείται ο αγωγός ΑΓ με σταθερή ταχύτητα.
β. Είναι Εεπ = VΑΓ.

γ. Η συμβατική φορά του ρεύματος στον αντιστάτη είναι από Γ → Δ.

δ. Η συμβατική φορά του ρεύματος στον αγωγό είναι από Α → Γ.


3. Ο χάλκινος αγωγός ΑΓ κινείται με σταθερή ταχύτητα υ ,προς τα δεξιά, σε περιοχή εκτός

βαρυτικού πεδίου, που επικρατεί ομογενές μαγνητικό πεδίο Β , κάθετα στις δυναμικές γραμμές
..
α. Το άκρο Α του αγωγού έχει περίσσευμα θετικού φορτίου.
β. Το άκρο Α του αγωγού έχει περίσσευμα αρνητικού φορτίου.
γ. Ο διαχωρισμός των φορτίων στα άκρα του αγωγού, εφόσον κινείται με σταθερή ταχύτητα, δεν
σταματά ποτέ.
δ. Χρειάζεται να εφαρμόσουμε εξωτερική δύναμη στον αγωγό για να κινείται με σταθερή
ταχύτητα.

4. Το ορθογώνιο
 συρμάτινο πλαίσιο κινείται με σταθερή ταχύτητα μέσα σε ομογενές μαγνητικό
πεδίο Β .
α. Το πλαίσιο διαρρέεται από συνεχές ρεύμα.
β. Είναι VΓΔ = B · υ (ΓΔ).
γ. Είναι VΑΖ = 0.
δ. Η μαγνητική ροή που διέρχεται από την επιφάνεια του πλαισίου αυξάνεται.

25
5. Το ηλεκτρικό πεδίο που δημιουργείται από χρονικά μεταβαλλόμενο μαγνητικό πεδίο:
α. Είναι συντηρητικό.
β. Είναι πάντοτε χρονικά μεταβαλλόμενο.
γ. Ασκεί δύναμη μόνο σε κινούμενο ηλεκτρικό φορτίο.
δ. Έχει δυναμικές γραμμές κλειστές.


6. Το τετράγωνο συρμάτινο πλαίσιο ΑΓΔΖ πλευράς α εισέρχεται με σταθερή ταχύτητα υ , στην

περιοχή που επικρατεί ομογενές μαγνητικό πεδίο Β . Κάθε πλευρά του έχει αντίσταση R.
Κατά τη διάρκεια εισόδου του πλαισίου στο πεδίο ισχύει:
α. VΓΔ = Bυα
β. VΓΔ = IR
γ. VΓΔ = Bυα - IR
δ. VΓΔ = Bυα + IR


7. Το τετράγωνο συρμάτινο πλαίσιο ΑΓΔΖ εισέρχεται με σταθερή ταχύτητα υ στην περιοχή που

επικρατεί ομογενές μαγνητικό πεδίο B . Κατά τη διάρκεια εισόδου του πλαισίου:
α. Η μαγνητικό ροή που διέρχεται από αυτό αυξάνεται.
β. Ο ρυθμός μεταβολής της μαγνητικής ροής που διέρχεται από το πλαίσιο αυξάνεται.
γ. Ο ρυθμός μεταβολής της μαγνητικής ροής που διέρχεται από το πλαίσιο ελαττώνεται.
δ. Το ρεύμα στην πλευρά ΑΖ έχει συμβατική φορά από το Α → Ζ.


8. Το τετράγωνο συρμάτινο πλαίσιο ΑΓΔΖ πλευράς α εξέρχεται με σταθερή ταχύτητα υ από το

ομογενές μαγνητικό πεδίο Β . Κάθε πλευρά του έχει αντίσταση R. Κατά τη διάρκεια εξόδου του
πλαισίου στο πεδίο ισχύει:
α. VΑΖ = Bυα
β. VΑΖ = IR
γ. VΑΖ = Bυα + IR
δ. VΑΖ = Bυα - IR

9. Το τετράγωνο συρμάτινο πλαίσιο ΑΓΔΖ εξέρχεται με σταθερή ταχύτητα από την περιοχή που
επικρατεί ομογενές μαγνητικό πεδίο B . Κατά τη διάρκεια εξόδου του πλαισίου από το πεδίο:
α. Ο ρυθμός μεταβολής της μαγνητικής ροής που διέρχεται από το πλαίσιο ελαττώνεται.
β. Η μαγνητικό ροή που διέρχεται από το πλαίσιο ελαττώνεται.

γ. Το ρεύμα στην πλευρά ΓΔ έχει συμβατική φορά από το Γ → Δ.

26
 δ. Η ένταση του ρεύματος που διαρρέει το πλαίσιο ελαττώνεται.

10.Κατά τη διάρκεια της κίνησης του μαγνήτη προς το ακίνητο πηνίο.

α. Στο άκρο Γ του πηνίου εμφανίζεται βόρειος μαγνητικός πόλος.
β. Στο άκρο Γ του πηνίου εμφανίζεται νότιος μαγνητικός πόλος.
γ. Στα άκρα Α, Β εμφανίζεται ΗΕΔ από επαγωγή με το (+) στο Α.
δ. Στα άκρα Α, Β εμφανίζεται ΗΕΔ από επαγωγή με το (+) στο Β.

11.Κατά τη διάρκεια της απομάκρυνσης του μαγνήτη από το ακίνητο πηνίο.

α. Στο άκρο Γ του πηνίου εμφανίζεται νότιος μαγνητικός πόλος.
β. Στο άκρο Γ του πηνίου εμφανίζεται βόρειος μαγνητικός πόλος.
γ. Στα άκρα Α, Β εμφανίζεται ΗΕΔ από επαγωγή με το (+) στο Α.
δ. Στα άκρα Α, Β εμφανίζεται ΗΕΔ από επαγωγή με το (+) στο Β.

12.Ο νόμος της ηλεκτρομαγνητικής επαγωγής, όπως διατυπώθηκε από τον Faraday, εκφράζεται με
ΔΦ
την εξίσωση Εεπ = − και ισχύει:
Δt
α. Μόνο αν το κύκλωμα είναι κλειστό.
β. Μόνο αν το κύκλωμα είναι ανοικτό.
γ. Σε κάθε περίπτωση που μεταβάλλεται η μαγνητική ροή που διέρχεται από το κύκλωμα,
ανεξάρτητα αν αυτό είναι ανοικτό ή κλειστό.
δ. Μόνο αν ο ρυθμός μεταβολής της μαγνητικής ροής είναι χρονικά σταθερός.

13.Ο κανόνας του Lenz:

α. Είναι αποτέλεσμα της αρχής διατήρησης της ενέργειας.
ΔΦ
β. Ισχύει μόνο όταν ο ρυθμός μεταβολής της μαγνητικής ροής που διέρχεται από ένα
Δt
κλειστό κύκλωμα είναι χρονικά σταθερός.
γ. Ορίζει ότι το επαγωγικό ρεύμα έχει τέτοια φορά, ώστε να μην αντιστέκεται στην αιτία που το
προκαλεί.
δ. Είναι αποτέλεσμα της αρχής διατήρησης της ορμής.

14.Πηνίο συνδέεται με βαλλιστικό γαλβανόμετρο. Το κύκλωμα έχει ωμική αντίσταση R.

Εισάγουμε το πηνίο με τον άξονά του παράλληλο σε ομογενές μαγνητικό πεδίο, δύο φορές. Η
διάρκεια εισόδου την πρώτη φορά είναι (Δt)1 = 4 s και τη δεύτερη φορά (Δt)2 = 8 s. Η
επαγόμενη ΗΕΔ και το φορτίο που αναπτύσσεται λόγω του φαινομένου της επαγωγής έχουν
αντίστοιχες τιμές: Ε1, Q1 και Ε2, Q2 θα ισχύει:
27
 α. Ε1 = Ε2 και Q1 = 2 Q2
β. Ε1 > Ε2 και Q1 = Q2
γ. Ε1 = Ε2 και Q1 = Q2
δ. Ε1 < Ε2 και Q1 < Q2

15.Ο μαγνήτης κινείται προς τον ακίνητο χάλκινο δακτύλιο με επιταχυνόμενη κίνηση. Η ενέργεια
που μεταβιβάζεται στο μαγνήτη, μετατρέπεται:
α. όλη σε κινητική ενέργεια του μαγνήτη.
β. όλη σε θερμική ενέργεια στην αντίσταση του δακτυλίου.
γ. σε θερμική ενέργεια στην αντίσταση του δακτυλίου και σε κινητική ενέργεια του μαγνήτη.
δ. σε θερμική ενέργεια στην αντίσταση του δακτυλίου και σε δυναμική ενέργεια του δακτυλίου.


16.Ευθύγραμμη αγώγιμη ράβδος μήκους l κινείται με σταθερή ταχύτητα υ σε περιοχή που

επικρατεί ομογενές μαγνητικό πεδίο B όπως φαίνεται στο σχήμα. Με ποιο ή ποια από τα
παρακάτω συμφωνείτε και γιατί;
α. Το άκρο Α έχει περίσσεια θετικού φορτίου.
β. Στα άκρα της ράβδου εμφανίζεται ηλεκτρεγερτική δύναμη από επαγωγή με τιμή Εεπ = Blυ.
γ. Το άκρο Α έχει περίσσεια αρνητικού φορτίου.
δ. Η διαφορά δυναμικού VΑΓ είναι ίση με Εεπ.


17.Ο ευθύγραμμος αγωγός ΚΛ μήκους l και ωμικής αντίστασης R, κινείται με σταθερή ταχύτητα υ
κατά μήκος των οριζόντιων αγωγών ΔΧ 1, ΖΧ2 όπως φαίνεται στο σχήμα. Ποιες από τις
παρακάτω προτάσεις είναι σωστές και γιατί;
Blυ
α. Η διαφορά δυναμικού VΚΛ = .
2
β. Στον αγωγό ΚΛ πρέπει να ασκούμε εξωτερική δύναμη για να κινείται με σταθερή ταχύτητα.
B2l2 υ2
γ. Στον αγωγό ΚΛ πρέπει να προσφέρουμε ενέργεια με ρυθμό P = , για να κινείται με
2
σταθερή ταχύτητα.

δ. Στον αγωγό ΚΛ ασκείται δύναμη Laplace ομόρροπη της ταχύτητας του υ .


18.Το τετράγωνο συρμάτινο πλαίσιο πλευράς α εισέρχεται με σταθερή ταχύτητα υ στην περιοχή

που επικρατεί ομογενές μαγνητικό πεδίο B όπως φαίνεται στο σχήμα. Κάθε πλευρά του
πλαισίου έχει αντίσταση R. Με ποιο ή ποια από τα παρακάτω συμφωνείτε ή διαφωνείτε και
γιατί;
α. Κατά τη διάρκεια εισόδου του πλαισίου ισχύει VΑΖ = Bαυ.

28
 Bαυ
β. Κατά τη διάρκεια εισόδου του πλαισίου ισχύει VΓΔ = .
4
γ. Για να εισέρχεται το πλαίσιο με σταθερή ταχύτητα, πρέπει να προσφέρουμε σ’ αυτό ενέρ γεια
B2 α 2 υ 2
με ρυθμό P = .
4R
δ. Στο τμήμα της πλευράς ΑΓ που βρίσκεται μέσα στο πεδίο, κατά τη διάρκεια της εισόδου του
πλαισίου, δεν ασκείται δύναμη Laplace.

19.Το τετράγωνο συρμάτινο πλαίσιο πλευράς α, κινείται με σταθερή ταχύτητα μέσα σε περιοχή που

επικρατεί ομογενές μαγνητικό πεδίο B , όπως φαίνεται στο σχήμα. Κάθε πλευρά του πλαισίου
έχει αντίσταση R. Με ποιο ή ποια από τα παρακάτω συμφωνείτε ή διαφωνείτε και γιατί;
α. Η επαγόμενη ΗΕΔ στο πλαίσιο είναι ίση με μηδέν.
β. Η διαφορά δυναμικού VΑΖ = 0.
γ. Η διαφορά δυναμικού VΓΔ = Βαυ.

δ. Στην πλευρά ΑΖ ασκείται δύναμη Laplace αντίρροπη της ταχύτητας υ .


20.Το τετράγωνο συρμάτινο πλαίσιο πλευράς α, εξέρχεται με σταθερή ταχύτητα υ από περιοχή

που επικρατεί ομογενές μαγνητικό πεδίο B , όπως φαίνεται στο σχήμα. Κάθε πλευρά του
πλαισίου έχει αντίσταση R. Ποιες από τις παρακάτω προτάσεις είναι σωστές και γιατί;
α. Η διαφορά δυναμικού VΓΔ = Βαυ.
Bαυ
β. Η διαφορά δυναμικού VΑΖ = .
4

γ. Για να εξέρχεται το πλαίσιο με σταθερή ταχύτητα, πρέπει να προσφέρουμε σ’ αυτό ενέργεια

B2 α 2 υ 2
με ρυθμό P = .
4R
δ. Στο τμήμα της πλευράς ΑΓ, που βρίσκεται μέσα στο πεδίο, κατά τη διάρκεια της εξόδου του
πλαισίου, δεν ασκείται δύναμη Laplace.

21.Τα τετράγωνα συρμάτινα πλαίσια Π 1, Π2 είναι πανομοιότυπα. Κάθε πλευρά έχει αντίσταση R
και μήκος l. Τη χρονική στιγμή t = 0 βρίσκονται στις θέσεις που φαίνεται στο σχήμα και

εισέρχονται στην περιοχήπου επικρατεί ομογενές μαγνητικό πεδίο B . Το πλαίσιο Π1 εισέρχεται
με σταθερή ταχύτητα υ 0 ενώ το πλαίσιο Π 2 εισέρχεται με κίνηση ευθύγραμμη ομαλά
επιταχυνόμενη. Με ποιο ή ποια από τα παρακάτω συμφωνείτε ή διαφωνείτε και γιατί;
α. Κατά τη διάρκεια της εισόδου, στο πλαίσιο Π 1 επάγεται μικρότερη ηλεκτρεγερτική δύναμη
από εκείνη που επάγεται στο πλαίσιο Π 2.
β. Από μια διατομή του σύρματος της πλευράς ΓΔ, περνάει η ίδια ποσότητα ηλεκτρικού
φορτίου, κατά τη διάρκεια της εισόδου και για τα δύο πλαίσια.
γ. Για να εισέρχεται το πλαίσιο Π 2 με σταθερή επιτάχυνση στην περιοχή του μαγνητικού πεδίου,

29
 πρέπει να ασκούμε σ’ αυτό σταθερή εξωτερική δύναμη.
δ. Για να εισέρχεται το πλαίσιο Π 1 με σταθερή ταχύτητα στην περιοχή του μαγνητικού πεδίου δε
χρειάζεται να ασκούμε σ’ αυτό εξωτερική δύναμη.

22.Ο μαγνήτης αφήνεται ελεύθερος να κινηθεί κατά μήκος της κατακόρυφου που περνάει από το
κέντρο του χάλκινου ακίνητου δακτυλίου. Η αντίσταση αέρα θεωρείται αμελητέα.
α. Όταν ο μαγνήτης πλησιάζει προς το δακτύλιο δέχεται από αυτόν απωστική δύναμη.
β. Κατά την απομάκρυνσή του ο μαγνήτης από το δακτύλιο δέχεται ελκτική δύναμη.
γ. Η ενέργεια που μεταφέρεται στο μαγνήτη μέσω του έργου του βάρους μετατρέπ εται όλη σε
κινητική ενέργεια του μαγνήτη.

δ. Ο μαγνήτης κινείται με επιτάχυνση g .

23.Το πηνίο Π κινείται προς το βόρειο πόλο του ακίνητου μαγνήτη με σταθερή ταχύτητα. Ποιες
από τις παρακάτω προτάσεις είναι σωστές και γιατί;
α. Στο άκρο Α του πηνίου εμφανίζεται βόρειος μαγνητικός πόλος.
β. Στο άκρο Α του πηνίου εμφανίζεται νότιος μαγνητικός πόλος.
γ. Στο πηνίο πρέπει να ασκείται εξωτερική δύναμη για να κινείται προς το μαγνήτη με σταθερ ή
ταχύτητα.

δ. Το ρεύμα στον αντιστάτη R έχει φορά από το Κ → Λ.

24.Ο μαγνήτης κινείται προς το ακίνητο πηνίο με σταθερή ταχύτητα. Ποιες από τις παρακάτω
προτάσεις είναι σωστές και γιατί;
α. Στο άκρο Α του πηνίου εμφανίζεται βόρειος μαγνητικός πόλος.
β. Στο άκρο Α του πηνίου εμφανίζεται νότιος μαγνητικός πόλος.
γ. Στο μαγνήτη πρέπει να ασκείται εξωτερική δύναμη για να κινείται με σταθερή ταχύτητα.

δ. Το ρεύμα στον αντιστάτη R έχει φορά από το Κ → Λ.

30
 Ερωτήσεις του τύπου Σωστό - Λάθος

Για να απαντήσετε στις παρακάτω ερωτήσεις, αρκεί να γράψετε στο φύλλο απαντήσεων τον αριθμό της
ερώτησης και δεξιά απ’ αυτόν το γράμμα Σ αν την κρίνετε σωστή ή το γράμμα Λ αν την κρίνετε λανθασμένη.

1. Σ’ ένα κύκλωμα επάγεται ηλεκτρεγερτική δύναμη οποτεδήπο τε συμβαίνει μεταβολή της

μαγνητικής ροής που διέρχεται από αυτό.

2. Η ΗΕΔ από επαγωγή προέρχεται από μετατροπή της μηχανικής ενέργειας σε ηλεκτρική.


3. Χρειάζεται εξωτερική δύναμη ώστε ο αγωγός ΑΓ να κινείται με σταθερή ταχύτητα υ . (Η
διάταξη βρίσκεται εκτός βαρυτικού πεδίου).

4. Όταν ο μαγνήτης απομακρύνεται ο δακτύλιος διαρρέεται από ρεύμα που έχει φορά όπως
φαίνεται στο σχήμα.

5. Όταν ο μαγνήτης πλησιάζει, ο δακτύλιος διαρρέεται από ρεύμα που έχει φορά όπως φαίνεται
στο σχήμα.

6. Όταν ο μαγνήτης πλησιάζει προς το πηνίο στο άκρο Α εμφανίζεται βόρειος μαγνητικός πόλος.

7. Ο χάλκινος δακτύλιος, που κινείται προς τα δεξιά με σταθερή ταχύτητα, μέσα στο ομογενές

μαγνητικό πεδίο έντασης B , δε διαρρέεται από ρεύμα.

8. Χάλκινος και ξύλινος δακτύλιος, με τις ίδιες διαστάσεις τοποθετούνται έτσι ώστε ο ρυθμός
μεταβολής της μαγνητικής ροής που διέρχεται από καθένα να είναι ίδια. Και στους δύο
δακτυλίους θα εμφανιστεί το ίδιο ηλεκτρικό πεδίο.

ΔΒ
9. Το ομογενές μαγνητικό πεδίο έντασης Β μεταβάλλεται με σταθερό ρυθμό . Για να
Δt
εμφανιστεί ηλεκτρικό πεδίο, πρέπει ο κύκλος ακτίνας r να είναι αγώγιμος βρόχος.

10. Το ηλεκτρικό πεδίο που δημιουργείται από χρονικά μεταβαλλόμενο μαγνητικό πεδίο είναι μη
συντηρητικό.

11. Το ηλεκτρικό πεδίο που δημιουργείται από χρονικά μεταβαλλόμενο μαγνητικό πεδίο, είναι
πάντοτε χρονικά μεταβαλλόμενο.

12. Πηνίο συνδεδεμένο με βαλλιστικό γαλβανόμετρο εισέρχεται με τον άξονά του παράλληλο σε
ομογενές μαγνητικό πεδίο. Η ένδειξη του γαλβανομέτρου εξαρτάται από τη χρονική διάρκεια
εισόδου του πηνίου στο πεδίο.

31
13. Η ΗΕΔ από επαγωγή σ’ ένα κύκλωμα είναι ανάλογη της μεταβολής της μαγνητικής ροής που
διέρχεται από αυτό

14. Η ΗΕΔ από επαγωγή σ’ ένα κύκλωμα είναι ανάλογη προς το χρονικό ρυθμό μεταβολής της
μαγνητικής ροής που διέρχεται από αυτό.

15. Ο κανόνας του Lenz είναι αποτέλεσμα της αρχής διατήρησης της ενέργειας.

16. Ο κανόνας του Lenz, ορίζει ότι το επαγωγικό ρεύμα έχει τέτοια φορά, ώστε να μην αντιστέκεται
στην αιτία που το προκαλεί.

17. Ο μαγνήτης κινείται προς τον ακίνητο χάλκινο δακτύλιο με επιταχυνόμενη κίνηση. Η ενέργεια
που μεταβιβάζεται στο μαγνήτη μετατρέπεται σε θερμική ενέργεια στην αντίσταση του
δακτυλίου.

32
 ΑΣΚΗΣΕΙΣ από παλιά τράπεζα θεμάτων
1. Συρμάτινο τετράγωνο πλαίσιο έχει πλευρά α = 0,2 m και διέρχεται με σταθερή ταχύτητα υ =

1m/s από περιοχή που υπάρχει ομογενές μαγνητικό πεδίο B κάθετο στο επίπεδο και την
ταχύτητα του πλαισίου. Η ένταση του μαγνητικού πεδίου έχει μέτρο Β = 0,5 Τ, το πλάτος της
περιοχής από την οποία διέρχεται το πλαίσιο είναι l = 0,8 m και η ωμική αντίσταση του πλαισίου
είναι R = 0,1 Ω.
Θεωρούμε αρχή του χρόνου t = 0 τη στιγμή κατά την οποία η δεξιά πλευρά του πλαισίου
βρίσκεται ακριβώς στην αριστερή πλευρά του πεδίου.
Α. Για το χρονικό διάστημα που διαρκεί η διέλευση του πλαισίου από το πεδίο, να βρείτε τις
εξισώσεις που περιγράφουν σε συνάρτηση με το χρόνο:
α. Τη μαγνητική ροή που διέρχεται από το πλαίσιο.
β. Την ΗΕΔ από επαγωγή που αναπτύσσεται στο πλαίσιο.
γ. Την ένταση του επαγωγικού ρεύματος που διαρρέει το πλαίσιο.
δ. Το μέτρο της δύναμης Laplace που ασκείται στο πλαίσιο.
ε. Το ρυθμό μετατροπής ενέργειας σε θερμική λόγω φαινομένου Joule.
Β. Να παραστήσετε γραφικά τις συναρτήσεις: Φ = f (t), Eεπ = f (t), Ιεπ = f (t), F1 = f (t), Pθ = f (t)
σε βαθμολογημένους άξονες.

 α
Βαυt 0t
υ
 α t
Bα 2 t
 υ υ
[Απ. Α. (α) Φ = 
l l+α
Bα 2 + Βαl − Βαυt t
 υ υ
 l+α
0 t
υ

2. Για το συρμάτινο πλαίσιο του προβλήματος (1) ζητούνται:

α. Η διαφορά δυναμικού VΓΔ κατά τη διάρκεια:
1. της εισόδου του στο πεδίο.
2. της κίνησής του μέσα στο πεδίο.
3. της κίνησής του από το πεδίο
β. Να γίνει η γραφική παράσταση της συνάρτησης VΓΔ = f (t).

75 mV 0  t  0,25
100 mV 0,2  t  0,85

[Απ. Α. (α) V =
ΓΔ 25 mV 0,8  t  1s

0 1s  t

33
3. Ένα συρμάτινο πλαίσιο σχήματος ισόπλευρου τριγώνου, έχει πλευρά α = 3 m και συνολική
αντίσταση R = 10 Ω. Το πλαίσιο κινείται οριζόντια με σταθερή ταχύτητα υ = 1 m/s. Τη χρονική
στιγμή t = 0, αρχίζει να μπαίνει με την κορυφή του Δ, σε περιοχή που επικρατεί ομογενές

μαγνητικό πεδίο B το οποίο είναι κάθετο στο επίπεδο και την ταχύτητα του πλαισίου. Το πεδίο
περιορίζεται σε περιοχή πλάτους l = 2 m και έχει ένταση Β = 3 Τ.
Α. Για το χρονικό διάστημα που διαρκεί η διέλευση του πλαισίου από το πεδίο, να βρείτε τις
εξισώσεις που περιγράφουν σε συνάρτηση με το χρόνο:
α. Την ΗΕΔ από επαγωγή που αναπτύσσεται στο πλαίσιο.
β. Την ένταση του επαγωγικού ρεύματος που διαρρέει το πλαίσιο.
Β. α. Να παραστήσετε γραφικά τις συναρτήσεις: Eεπ = f (t), Ιεπ = f (t) σε βαθμολογημένους
άξονες.
β. Πόσο φορτίο πέρασε από μια διατομή του σύρματος, κατά τη διάρκεια του σύρματος, κατά τη
διάρκεια της εξόδου του πλαισίου από το πεδίο;

- 2 t 0  t  1,5 s
0 1,5  t  2 s

[Απ. Α. (α) Εεπ = 
2 t - 4 2  t  3,5 s
0 3,5 s  ts

Β. (β) 225 mC
4. Ορθογώνιο συρμάτινο πλαίσιο με πλευρές l = 20 cm α =8 cm διέρχεται

με σταθερή ταχύτητα υ =
1 m/s από περιοχή που υπάρχει ομογενές μαγνητικό πεδίο B κάθετο στο επίπεδο και την
ταχύτητα του πλαισίου. Η ένταση του μαγνητικού πεδίου είναι Β = 1 Τ, το πλάτος της περιοχής
από την οποία διέρχεται το πλαίσιο είναι d = 30 cm και η ωμική αντίσταση του πλαισίου
είναι R = 16 Ω. Καθορίζουμε τη θέση του πλαισίου με τη συντεταγμένη x της πλευράς του ΓΔ.
Θεωρούμε x = 0 όταν η πλευρά ΓΔ βρίσκεται ακριβώς στην αριστερά πλευρά του πεδίου.
Α. Να βρείτε τις εξισώσεις που περιγράφουν σε συνάρτηση με τη συντεταγμένη x:
α. Τη μαγνητική ροή που διέρχεται από το πλαίσιο.
β. Την ΗΕΔ από επαγωγή που αναπτύσσεται στο πλαίσιο.
γ. Την ένταση του επαγωγικού ρεύματος που διαρρέει το πλαίσιο.
δ. Το μέτρο της εξωτερικής δύναμης που ασκείται στο πλαίσιο.
ε. Το ρυθμό μετατροπής ενέργειας σε θερμική, λόγω φαινομένου Joule.
Β. Να παραστήσετε γραφικά τις συναρτήσεις: Φ = f (x), Eεπ = f (x), Ιεπ = f (x), Fεξ = f (x), Pθ =
f (x) σε βαθμολογημένους άξονες.

34
 Βαx 0xl
Βαl lxd

[Απ. Α. (α) Φ = 
Βαd + Βαl - Βαx d  x d+l
0 d+l x

5. Συρμάτινο τετράγωνο πλαίσιο πλευρά α = 0,2 m αντίσταση R = 10 Ω και κινείται με σταθερή

ταχύτητα υ = 1 m/s. Τη χρονική στιγμή t = 0, αρχίζει να εισέρχεται σε ομογενές μαγνητικό πεδίο

B1 το οποίο είναι κάθετο στο επίπεδό του και την ταχύτητά του και έχει ένταση Β 1 = 1 Τ. Μετά
από διαδρομή μήκους 2α, το πλαίσιο, κινούμενο πάντοτε με σταθερή ταχύτητα υ = 1 m/s,

εισέρχεται σε περιοχή που επικρατεί ένα άλλο ομογενές μαγνητικό πεδίο B 2 ίδιας κατεύθυνσης
με το προηγούμενο και έντασης Β 2 = 2 Β1.
Α. Για το χρονικό διάστημα που χρειάζεται το πλαίσιο να βρεθεί από τη θέση 1 στη θέση 2, να
βρείτε τις εξισώσεις που περιγράφουν σε συνάρτηση με το χρόνο:
α. Τη μαγνητική ροή που διέρχεται από το πλαίσιο.
β. Την ΗΕΔ από επαγωγή που αναπτύσσεται στο πλαίσιο.
γ. Την ένταση του ρεύματος που διαρρέει το πλαίσιο.
δ. Το ρυθμό μετατροπής ενέργειας σε θερμική, λόγω φαινομένου Joule.
Β. Να παραστήσετε, για το ίδιο χρονικό διάστημα, γραφικά τις συναρτήσεις: Φ = f (t), Eεπ
= f (t), Ιεπ = f (t), Pθ = f (t) σε βαθμολογημένους άξονες.

 α
Β1αυt 0t
υ
 α 2α
Β α 2 t
 1 υ υ
[Απ. Α. (α) Φ = 
2α 3α
Β α 2 + Β αυt t
 1 1 υ υ
 3α
2Β1 α
2
t
υ
6. Το χάλκινο πλαίσιο ΑΓΔΖ έχει μάζα m = 0,02 kg και τη χρονική στιγμήt = 0 αρχίζει να μπαίνει
με την πλευρά ΓΔ σε περιοχή που επικρατεί ομογενές μαγνητικό πεδίο B , το οποίο είναι κάθετο
στο επίπεδο και την ταχύτητά του πλαισίου. Τη χρονική στιγμή t = 0 το πλαίσιο έχει ταχύτητα υ 0
= 20 m/s και η ένταση του επαγωγικού ρεύματος που αρχίζει να κυκλοφορεί σ’ αυτό, είναι Ι 1 =
0,05 Α. Από τη στιγμή t = 0, μέχρι λίγο πριν μπει στο μαγνητικό πεδίο η πλευρά ΑΖ η θερμική
ενέργεια του πλαισίου αυξήθηκε κατά Qθ = 1,44 J. Δεχόμαστε ότι η μόνη δύναμη που ενεργεί
στο πλαίσιο είναι η δύναμη Laplace. Τριβές δεν υπάρχουν και η όλη διάταξη βρίσκεται εκτός
πεδίου βαρύτητας.
α. Χρησιμοποιείστε το θεώρημα μεταβολής της κινητικής ενέργειας και υπολογίστε την ένταση
του ρεύματος που διαρρέει το πλαίσιο λίγο πριν μπει στο πεδίο η πλευρά ΑΖ.
β. Δικαιολογήστε τον ισχυρισμό:
Από τη στιγμή που θα μπει στο πεδίο και η πλευρά ΑΖ, η κίνηση του πλαισίου είναι ευθύγραμμη
ομαλή.
35
 [Απ. (α) 0,04 Α]
7. Κυκλικό πλαίσιο ακτίνας α = 0,1 m αποτελείται από Ν = 200 σπείρες έχει αντίσταση R = 12,56
Ω και βρίσκεται μέσα σε ομογενές μαγνητικό πεδίο έντασης Β = 4·10 -4 Τ. Το επίπεδο του
πλαισίου είναι αρχικά κάθετο στις δυναμικές γραμμές του πεδίου. Να υπολογιστεί το φορτίο που
θα περάσει από μια διατομή του σύρματος του πλαισίου λόγω του φαινομένου της επαγωγής, αν
το πλαίσιο στραφεί γύρω από μια διάμετρό του:
α. κατά γωνία φ 1 = 90°
β. κατά γωνία φ 2 = 180° [Απ. (α) 2·10 -4 C, (β) 4·10 -4
C]

8. Κυκλικό πλαίσιο ακτίνας α = 0,1 m αποτελείται από Ν = 200 σπείρες έχει αντίσταση R1 = 3,14 Ω
και βρίσκεται μέσα σε ομογενές μαγνητικό πεδίο έντασης Β = 0,2 Τ. Το επίπεδο του πλαισίου
είναι αρχικά κάθετο στις δυναμικές γραμμές του πεδίου. Οι δύο άκρες του πλαισίου συνδέονται
με βαλλιστικό γαλβανόμετρο το οποίο έχει ωμική αντίσταση R2 = 3,14 Ω. Να βρείτε την ένδειξη
του βαλλιστικού γαλβανομέτρου στις εξής περιπτώσεις:
π
α. Το πλαίσιο στρέφεται απότομα, γύρω από μια διάμετρό του κατά γωνία: i) , ii) π, iii) 2π.
2

[Απ. (α) i. 0,2 C, ii. 0,4 C, iii. 0 ]

9. Κυκλικός συρμάτινος βρόχος έχει αντίσταση R =10 Ω και είναι τοποθετημένος με το επίπεδό του
κάθετο στις δυναμικές γραμμές χρονικά μεταβαλλόμενου μαγνητικού πεδίου. Η μαγνητική ροή
που διέρχεται από το βρόχο μεταβάλλεται σύμφωνα με το νόμο.
10 t 0t2
30 − 5 t 2  t  10

Φ=
- 120 + 10 t 10  t  15
30 15  t

α. Να παραστήσετε γραφικά τη συνάρτηση Φ = f (t) σε βαθμολογημένους άξονες.

β. Να βρείτε τις εξισώσεις που περιγράφουν σε συνάρτηση με το χρόνο.
i. Την ΗΕΔ από επαγωγή που αναπτύσσεται στο βρόχο.
ii. Την ένταση του επαγωγικού ρεύματος που διαρρέει το βρόχο.
γ. Να παραστήσετε γραφικά τις συναρτήσεις Eεπ = f (t), Ι = f (t) σε βαθμολογημένους άξονες
δ. Πόσο φορτίο πέρασε από μια διατομή του σύρματος στο διάστημα [2 s, 10 s];
[Απ. (δ) 4 C]
10. Κυκλικός αγώγιμος βρόχος ακτίνας α = 0,2 m και αντίστασης R =2 Ω είναι τοποθετημένος μέσα
σε ομογενές μαγνητικό πεδίο με το επίπεδό του κάθετο στις δυναμικές γραμμές. Αν η ένταση του
ΔΒ T
πεδίου μεταβάλλεται με ρυθμό = 0,1 να βρείτε:
Δt S
α. Την τιμή της ΗΕΔ από επαγωγή που αναπτύσσεται στο βρόχο.
β. Την ένταση του επαγωγικού ρεύματος που διαρρέει το βρόχο.

36
 γ. Το ρυθμό με τον οποίο δίνεται ενέργεια στο βρόχο από το μαγνητικό πεδίο. (π2  10)
δ. Πόσο έργο παράγεται σε (eV) όταν ένα ηλεκτρόνιο εκτελεί μια περιστροφή μέσα στον κυκλικό
βρόχο;
Ποια ιδιότητα του ηλεκτρικού πεδίου που δημιουργείται από μεταβαλλόμενη μαγνητική ρ οή,
επιβεβαιώνει η τιμή του έργου που βρήκατε; e = - 1,6 · 10-19C.
[Απ. (α) 4 π mV, (β) 2 π mA, (γ) 0,4 mW, (δ) 4 π 10 -3eV]

11. Τετράγωνο συρμάτινο πλαίσιο πλευράς α = 1 m και ωμικής αντίστασης R = 10 Ω, είναι


τοποθετημένο με το επίπεδό του οριζόντιο μέσα σε κατακόρυφο ομογενές μαγνητικό πεδίο B . Η

ένταση B του μαγνητικού πεδίου μεταβάλλεται με το χρόνο σύμφωνα με το νόμο:
2t (T) 0  t  5 (ms)
10·10 −3 (T) 5  t  10 (ms)

B = − 4t + 50 (T) 10  t  15 (ms)
2t − 40 (T) 15  t  20 (ms)

0 20  t (ms)

α. Να βρείτε τις εξισώσεις που περιγράφουν σε συνάρτηση με το χρόνο:

1. Τη μαγνητική ροή που διέρχεται από το πλαίσιο.
2. Την ΗΕΔ από επαγωγή που αναπτύσσεται στο πλαίσιο.
3. Την ένταση του ρεύματος που διαρρέει το πλαίσιο.
4. Το ρυθμό με τον οποίο μεταβιβάζεται ενέργεια στο πλαίσιο από το μαγνητικό πεδίο.
β. Να παραστήσετε γραφικά τις συναρτήσεις: Φ = f (t), Εεπ = f (t), Ιεπ = f (t), Pθ = f (t).
γ. Πόση ενέργεια μεταβιβάστηκε από το μαγνητικό πεδίο στο πλαίσιο κατά ατο χρονικό
διάστημα 15  t  20 (ms);
[Απ. (α) 2
− 2V 0  t  5 ms
 0V 5  t  10 ms

Εεπ =  4V 10  t  15 ms
− 2V 15  t  20 ms

 0V 20  t ms

(γ) 2 10 -3 J]
12. Ευθύγραμμος αγωγός μήκους l = 1 m κινείται με σταθερή ταχύτητα υ = 2 m/s μέσα σε
ομογενές μαγνητικό πεδίο έντασης Β = 0,8 Τ. Η κίνηση γίνεται έτσι ώστε η ταχύτητα του
αγωγού να σχηματίζει γωνία φ = 30° με τις δυναμικές γραμμές του πεδίου. Δίνεται ακόμη ότι η

ένταση του μαγνητικού πεδίου B και η ταχύτητα υ είναι κάθετες στον αγωγό.
α. Πόση είναι η ΗΕΔ από επαγωγή που αναπτύσσεται στις άκρες του αγωγού;
β. Αν ο κινούμενος αγωγός έχει αντίσταση R1 = 0,5 Ω και συνδεθεί με εξωτερικό, ως προς το
μαγνητικό πεδίο αντιστάτη R2 = 1,5 Ω να βρείτε:

37
 i. Την ένταση του ρεύματος που διαρρέει το κύκλωμα.
ii. Την τάση στα άκρα του εξωτερικού αντιστάτη.
[Απ. (α) Ε = 0,8 V, (β) i. Ι = 0,4 A, ii. VR2 = 0,6 V]
13. Στο κύκλωμα του σχήματος δίνονται: Ε = 40 V, r = 2 Ω, Β = 2 Τ, l = 1 m. Ο αγωγός ΚΛ
μπορεί να ολισθαίνει κατά μήκος των αγωγών Αx 1, Γx 2 με τον άξονά του κάθετο στους δύο
αγωγούς. Στην κίνηση του αγωγού ΚΛ μπορεί να αντιστέκεται δύναμη τριβής μέτρου Τ =SN. Ο
αγωγός ΚΛ και οι αγωγοί Αx 1 και Γx 2 έχουν αμελητέα ωμική αντίσταση. Να βρείτε:
α. Τη μέγιστη τιμή της αντίστασης R για την οποία είναι δυνατή η ολίσθηση του αγωγού.
β. Την οριακή ταχύτητα που αποκτά ο αγωγός όταν είναι R = 10 Ω.
[Απ. (α) 14 Ω, (β) 5 m/s]

14. Ευθύγραμμος αγωγός ΚΛ μάζας m = 0,4 kg και μήκους l = 1 m μπορεί να ολισθαίνει,

ευρισκόμενος συνέχεια σε οριζόντια θέση, χωρίς τριβές πάνω σε δύο κατακόρυφα χάλκινα
σύρματα μεγάλου μήκους. Τα πάνω άκρα των κατακόρυφων συρμάτων είναι ενωμένα με άλλο
χάλκινο σύρμα. Η κίνηση του αγωγού γίνεται μέσα σε ομογενές μαγνητικό πεδίο κάθετο στο
επίπεδο των συρμάτων έντασης Β = 1 Τ. Η αντίσταση του αγωγού ΚΛ είναι R = 1 Ω ενώ των
χάλκινων συρμάτων αμελητέα. Τη χρονική στιγμή t = 0 αφήνουμε τον αγωγό ελεύθερο να
κινηθεί, ενώ τη χρονική στιγμή που αποκτά την οριακή του ταχύτητα έρχεται σ’ επαφή με τη μια
άκρη κατακόρυφου ιδανικού ελατηρίου, του οποίου η άλλη άκρη είναι ακλόνητα στερεωμένη.
Τη στιγμή αυτή, ακριβώς, ανοίγουμε ένα διακόπτη που υπάρχει σ’ ένα από τα δύο κατακόρ υφα
σύρματα. Η μέγιστη συμπίεση του ελατηρίου είναι 0,2 m και g = 10 m/s2.
α. Να βρείτε τη σταθερά του ελατηρίου.
β. Να περιγράψετε όλες τις ενεργειακές μετατροπές από τη στιγμή που αφήνουμε τον αγωγό
ελεύθερο μέχρι τη στιγμή της μέγιστης συμπίεσης του ελατηρίου.
[Απ. (α) 200 Ν/m]
15. Δύο χάλκινα οριζόντια σύρματα Α1x 2, Α2x 2 μεγάλου μήκους και αμελητέας αντίστασης
είναι παράλληλα και απέχουν μεταξύ τους απόσταση l =1 m. Τα άκρα τους Α 1, Α2 ενώνονται
μέσω αντιστάτη R =5 Ω. Αγωγός ΚΛ, μήκους l = 1 m και αντίστασης R1 = 3 Ω τοποθετείται με
τον άξονά του κάθετο
 στα σύρματα και κινείται με σταθερή ταχύτητα υ = 8 m/s με την επίδραση
σταθερής δύναμης F μέτρου F = 6 N, η οποία είναι ομόρροπη της ταχύτητας και κάθετη στον
άξονα του αγωγού. Η διάταξη βρίσκεται σε περιοχή που επικρατεί ομογενές μαγνητικό πεδίο
έντασης Β = 2 Τ.
α. Πόση ΗΕΔ αναπτύσσεται στα άκρα του αγωγού ΚΛ;
β. Πόση είναι η διαφορά δυναμικού VΚΛ;
γ. Εκτός από τη δύναμη ποιες άλλες δυνάμεις ενεργούν πάνω στον αγωγό ΚΛ κατά τη
διεύθυνση της κίνησης και πόσο είναι το μέτρο κάθε μιας;
δ. Με ποιο ρυθμό μεταφέρεται ενέργεια στον αγωγό ΚΛ μέσω του έργου της F;
ε. Με ποιο ρυθμό μετατρέπεται ενέργεια σε θερμική, λόγω φαινομένου Joule;
στ. Με ποιο ρυθμό μετατρέπεται ενέργεια, σε θερμική ενέργεια;
[Απ. (α) 16 V, (β) 6 V, (γ) F1 = 4 N, T = 2 N, (δ) 48 W, (ε) 32 W, (στ) 48 W]

38
16. Τα άκρα Γ και Δ δύο παράλληλων οριζόντιων αγωγών ΓΜ και ΔΝ οι οποίοι δεν έχουν
ωμική αντίσταση συνδέονται με ένα αμπερόμετρο εσωτερικής αντίστασης r = 2 Ω. Επάνω στο
επίπεδο των δύο αγωγών είναι τοποθετημένος κάθετα προς τη διεύθυνσή τους, άλλος
ευθύγραμμος αγωγός ΚΛ μήκους l = 0,5 m, ο οποίος μπορεί να ολισθαίνει χωρίς τριβές. Η μάζα
του αγωγού ΚΛ είναι m = 5 kg και η αντίστασή του R = 8 Ω. Το σύστημα των τριών αγωγών
βρίσκεται μέσα σε ομογενές μαγνητικό πεδίο του οποίου η ένταση Β = 2 Τ ε΄ιναι κάθετη στο
επίπεδο των δύο αγωγών. Από τη χρονική στιβμή t = 0, κατά την οποία ο αγωγός ΚΛ έχει

ταχύτητα υ0 = 12 m/s παράλληλη προς τους αγωγούς ΓΜ και ΔΝ, ασκείται εξωτερική δύναμη F
ομόρροπη προς την ταχύτητα. Ο αγωγός ΚΛ αποκτά σταθερή επιτάχυνση α = 2 m/s2 ομόρρ οπη
προς την ταχύτητα.
α. Να υπολογιστεί και να αποδοθεί γραφικά η ένταση του ρεύματος σε συνάρτηση με το χρόνο.
β. Να βρείτε το φορτίο που περνάει από το αμπερόμετρο κατά τα 5 πρώτα δευτερόλεπτα.
γ. Να υπολογιστεί ο ρυθμός με τον οποίο αυξάνεται η ένταση του ρεύματος.

δ. Να υπολογιστεί η εξωτερική δύναμη F κατά τη χρονική στιγμή t = 5 s.
2A
[Απ. (α) I = 1,2 + 0,2 t (SI), (β) 8,5 C, (γ) 0, , (δ) 12,2 N]
S
17. Τα άκρα Γ και Δ δύο παράλληλων οριζόντιων σιδηροτροχιών Γx 1 και Δx 2 οι οποίες έχουν
αμελητέα ωμική αντίσταση συνδέονται με ένα αμπερόμετρο εσωτερικής αντίστασης r = 2 Ω.
Επάνω στο επίπεδο των δύο σιδηροτροχιών, ηρεμεί, τοποθετημένος κάθετα προς τη διεύθυνσή
τους, άλλος ευθύγραμμος αγωγός ΚΛ μήκους l = 1 m, ο οποίος μπορεί να ολισθαίνει χωρίς
τριβές. Ο αγωγός ΚΛ έχει μάζα m = 2 kg και αντίσταση R = 2 Ω. Τη χρονική στιγμή t = 0,

αρχίζει να ενεργεί στο μέσο του αγωγού ΚΛ εξωτερική δύναμη F , κάθετη στον άξονά του,
παράλληλη στη διεύθυνση των σιδηροτροχιών κατά την κατεύθυνση Γx 1. Ο αγωγός κινείται με
σταθερή επιτάχυνση α = 2 m/s2. Το σύστημα των σιδηροτροχιών και του αγωγού βρίσκεται
μέσα σε ομογενές μαγνητικό πεδίο του οποίου η ένταση Β = 1 Τ είναι κάθετη στο επίπεδο των
σιδηροτροχιών.
α. Να βρείτε τις εξισώσεις από τις οποίες είναι δυνατό να υπολογιστούν κάθε στιγμή.
1. Η ένταση του ρεύματος.

2. Η αλγεβρική τιμή της εξωτερικής δύναμης F .
β. Να υπολογίστετε το φορτίο που περνάει από το αμπερόμετρο κατά τη διάρκεια του 3ου
δευτερολέπτου.

γ. Να βρείτε την ώθηση της εξωτερικής δύναμης F από t1 = 2 s μέχρι t2 = 4 s.
δ. Τη χρονική στιγμή t2 = 4 s να βρείτε:
1. Την ορμή του αγωγού.
2. Το ρυθμό μεταβολής της κινητικής του ενέργειας.
J
[Απ. (α) 1. I = 0,5 t (SI), 2. F = 4 + 0,5 t (SI), (β) 1,25 C, (γ) 11 N·S, (δ) 1. 16 kg· m/s, 2. 32 ]
S
18. Τα άκρα ευθύγραμμου αγωγού ο οποίος έχει μήκος l = 1 m μάζα m = 1 kg και αντίσταση R 1
= 0,05 Ω, μπορούν να ολισθαίνουν χωρίς τριβές πάνω σε δύο κατακόρυφους μεταλλικούς
στύλους μηδενικής αντίστασης. Οι δύο στύλοι ενώνονται στο πάνω μέρος με σύρμα ωμικής
αντίστασης R2 = 0,15 Ω. Η όλη διάταξη βρίσκεται μέσα σε οριζόντιο ομογενές μαγνητικό πεδίο
39
 έντασης Β =1 Τ, το οποίο είναι κάθετο στο επίπεδο που ορίζουν ο αγωγός και η ταχύτητά του.
Αρχικά ο αγωγός είναι ακίνητος. Κάποια στιγμή αφήνεται να ολισθήσει και αποκ τά σταθερή
(οριακή) ταχύτητα, αφού πέσει κατά h = 2 m. Να βρεθούν:
α. Η σταθερή ταχύτητα που αποκτά ο αγωγός.
β. Ο ρυθμός με τον οποίο αναπτύσσεται θερμότητα Joule σε κάθε μια από τις αντιστάσεις R1, R 2
κατά τη χρονική στιγμή που ο αγωγός αποκτά σταθερή ταχύτητα.
γ. Η θερμότητα Joule που αναπτύχθηκε σε κάθε μια από τις αντιστάσεις R1, R2 στο χρονικό
διάστημα κατά το οποίο κινήθηκε ο αγωγός από την αρχική του θέση μέχρι τη θέση που θα
αποκτήσει σταθερή ταχύτητα.
Δίνεται g = 10 m/s2.
[Απ. (α) 2 m/s, (β) 5 W, 15 W, (γ) QR1 = 4,5 J, QR2 = 13,5 J]

19. Δύο σύρματα χρωμονικελίνης πολύ μεγάλου μήκους, ενώνονται, έτσι ώστε να σχηματίζουν

γωνία x 1 O x 2 = 60° της οποίας το επίπεδο είναι οριζόντιο και κάθετο στη διεύθυνση των
3
δυναμικών γραμμών ομογενούς μαγνητικού πεδίου έντασης Β = T . Ένα άλλο σύρμα
2
χρωμονικελίνης yy΄, πολύ μεγάλου μήκους, βρίσκεται τη χρονική στιγμή t = 0 στην κορυφή της
γωνίας, είναι κάθετο στη διχοτόμο της και αρχίζει να κινείται, χωρίς τριβή, με σταθερή ταχύτητα
υ = 0,6 m/s παραμένοντας κάθετο στη διχοτόμο και σε συνεχή επαφή με τα σύρματα Οx 1, Ox 2.
Ω
Η αντίσταση για κάθε σύρμα είναι R* = 3 Να βρείτε:
m
α. Την εξίσωση από την οποία είναι δυνατό να υπολογιστεί η ένταση του ρεύματος που διαρρέει
το κύκλωμα κάθε στιγμή.
β. Την απαιτούμενη εξωτερική δύναμη που πρέπει να ασκείται στον κινούμενο αγωγό yy΄ για να
διατηρείται ομαλή η κίνησή του.
γ. Την ενέργεια που μεταφέρεται, μέσω του έργου της εξωτερικής δύναμης, στον κινούμενο
αγωγό κατά το χρονικό διάστημα από t1 = 10 s έως t2 = 20 s.
[Απ. (α) Ι =0,1 Α, (β) F = 6·10 -2·t (SI), (γ) W = 5,4 J]
20. Οι κατακόρυφοι μεταλλικοί αγωγοί Α 1y 1 και Γy 2 απέχουν μεταξύ τους σταθερή απόσταση l = 1
m και έχουν αμελητέα ωμική αντίσταση. Τα άκρα Α 1, Α2 συνδέονται με αντιστάτη R = 2 Ω.
Αγωγός ΚΛ μήκους l = 1 m, μάζας m = 0,2 kg και ωμικής αντίστασης R1 = 6 Ω έχει τα άκρα του
Κ, Λ πάνω στους κατακόρυφους αγωγούς Α1y 1 και Α2y 2 και είναι κάθετος σ’ αυτούς. Η όλη
διάταξη βρίσκεται σε περιοχή που επικρατεί οριζόντιο ομογενές μαγνητικό πεδίο έντασης Β = 2
Τ το οποίο είναι κάθετο στο επίπεδο των αγωγών Αy 1 και Γy 2. Αρχικά ο αγωγός ΚΛ είναι
ακίνητος και είναι δυνατό να ολισθαίνει κατά μήκος των αγωγών χωρίς τριβές. Τη χρονική
στιγμή t = 0, εκτοξεύουμε τον αγωγό ΚΛ κατακόρυφα προς τα κάτω, κατά μήκος των αγωγών
Αy 1 και Γy 2 με αρχική ταχύτητα υ0 = 12 m/s και μετά από λίγο αποκτά σταθερή οριακή
ταχύτητα.
α. Να βρείτε τη συνισταμένη δύναμη που ασκείται στον αγωγό ΚΛ αμέσως μετά την εκτόξευσή
του. Ποιο θα είναι το αποτέλεσμα της συνισταμένης δύναμης που θα ασκείται στη συνέχεια
στον αγωγό ΚΛ;
β. Να βρείτε το μέτρο της οριακής ταχύτητας που αποκτά ο αγωγός.

40
γ. Πόση είναι η διαφορά δυναμικού VΚΛ όταν ο αγωγός κινείται με την οριακή του ταχύτητα;
δ. Ποιες μετατροπές ενέργειας πραγματοποιούνται από τη στιγμή που εκτοξεύεται ο αγωγός,
μέχρι τη στιγμή που αποκτά την οριακή του ταχύτητα; (g = 10 m/s2)

41