ΝΑΝΟΥΡΙΣΜΑΤΑ 1. Να μου το πάρεις ύπνε μου(Χίος)-δημοσίευση 1825 2.

Κοιμήσου αστρί (Κορινθία)-

καταγραφή 1888 1.

Να μου το πάρεις ύπνε μου

ΘΕΜΑ :Το νανούρισμα μιας μάνας στο γιο της

-Πώς εκδηλώνεται η μητρική αγάπη; Α) η μάνα για τη φύλαξη του παιδιού της επιθυμεί να καλύψει στερεά
και θάλασσα και για αυτό επιστρατεύει τρία πολύ ισχυρά στοιχεία της φύσης: τον ήλιο, το πιο λαμπερό
ουράνιο σώμα που από ψηλά εποπτεύει τα πάντα, τον αετό, το πιο δυνατό πουλί με την οξύτατη όραση που
πετάει πολύ ψηλά και το βοριά, που είναι ορμητικός, δυνατός και συχνά βίαιος και απειλητικός στα
δημοτικά τραγούδια (ντεληβοριάς). Έτσι, συμμετέχει όλο το στερέωμα στη φύλαξη. Β) μέσα στο νανούρισμα
παρουσιάζεται η μάνα του κυρ Βοριά να τον περιμένει με αγωνία να επιστρέψει. Μέσα από την αγάπη αυτής
της μάνας εκφράζεται και η αγάπη της μάνας του παιδιού στο νανούρισμα.

-Τι προσδοκά η μάνα για το παιδί της; Ποιες οι κοινωνικές αντιλήψεις για το αγόρι; Οι τρεις φρουροί
αποτελούν σύμβολα για τις μελλοντικές ιδιότητες που προσδοκά η μάνα για το παιδί της (σύμβολα δύναμης
και ανδρείας , στοιχεία που πρέπει να έχει το αγόρι).Η μάνα αντιμετωπίζει το γιο της ως αρχοντόπουλο , για
αυτό και ο γιος αποκαλείται «χρυσός» από τον βοριά και κοιμάται σε «αργυρή» κούνια. Ακόμη το ξενύχτι του
βοριά και η ανησυχία της μάνας του δηλώνουν έμμεσα ότι τα αγόρια είναι ζωηρά και συχνά ξενυχτούν έξω
από το σπίτι και οι μανάδες ανησυχούν.

-Εκφραστικά μέσα: Α) προσωποποιήσεις (Ύπνος, Ήλιος, Αετός, Βοριάς) Β) το στοιχείο του αδυνάτου και της
υπερβολής (φρουροί είναι τα στοιχεία της φύσης, ο γιος κοιμάται σε αργυρή κούνια) Γ) μεταφορά (χρυσόν
υγιόν) Δ) τριαδικό σχήμα(στ.3-4, 8-9, 10-11) Ε) ασύνδετο σχήμα (στ.3-4) Στ) χρησιμοποιείται
διάλογος(ζωντάνια) και αφήγηση Ζ) χρήση β΄ προσώπου(αμεσότητα) (η μάνα απευθύνεται στον Ύπνο) Η) στο
τραγούδι είναι μοιρασμένα τα ουσιαστικά, τα ρήματα , τα επίθετα Θ) άστοχα ερωτήματα(στ.9-10)

-Γλωσσικές-στιχουργικές παρατηρήσεις: Χρησιμοποιούνται ιδιωματικά στοιχεία (βίγλες=σκοπιές,

βιγλάτορες=φρουροί, γιε μ΄, μήνα, ανάμεσα πελάγου). Οι στίχοι είναι ιαμβικοί δεκαπεντασύλλαβοι Κάθε
στίχος έχει ολοκληρωμένο νόημα (δεν παρουσιάζονται διασκελισμοί).

2.Κοιμήσου αστρί

ΘΕΜΑ :Το νανούρισμα μιας μάνας στη μικρή της κόρη

-Πώς εκδηλώνεται η μητρική αγάπη; Α) με τις προσφωνήσεις της μάνας προς την κόρη(αστρί, αυγή , νιο
φεγγάρι) Β) με τη φροντίδα της μάνας να εξασφαλίσει τα πιο πλούσια προικιά για την κόρη της( δίνει
διαβεβαιώσεις για ενέργειες που έχει κάνει ήδη: έχει παραγγείλει χρυσαφικά από την Πόλη, φορεσιές από
τη Βενετιά-πλούσιες εμπορικές πόλεις της εποχής εκείνης-έχει παραγγείλει μεγάλο πάπλωμα ,στο οποίο
δουλεύουν σαρανταδύο μαστόροι , και κόκκινα παπούτσια με μαργαριτάρι) Γ) με τις ευχές της μάνας για το
γάμο της κόρης και για να τη φυλάει η Παναγιά(που είναι γυναίκα και μάνα).

-Τι προσδοκά η μάνα για το παιδί της; Ποιες οι κοινωνικές αντιλήψεις για το κορίτσι; Τα δώρα που
ετοιμάζονται για την κόρη υποδηλώνουν την προσδοκία της μάνας να ζήσει η κόρη της στην πολυτέλεια και
να κάνει ένα πλούσιο γάμο, να ζήσει σα βασιλοπούλα , για αυτό και τα προικιά της πρέπει να είναι πλούσια.
Η φαντασία της μάνας αναπλάθει δημιουργικά λαϊκές διηγήσεις για τις αρχοντοπούλες του Βυζαντίου.
Σημαντική η αναφορά στα προικιά, καθώς ο θεσμός της προίκας ίσχυε εκείνη την εποχή για το
κορίτσι .Ακόμη για τα κορίτσια μία από τις πρωταρχικές αξίες ήταν (και είναι) η ομορφιά, για αυτό και η
μητέρα αποκαλεί την κόρη «αστρί», «αυγή», «νιο φεγγάρι» καθώς η λάμψη και η ομορφιά της
ακτινοβολούν. Άλλωστε η μητέρα στο πάπλωμα παρήγγειλε να κεντήσουν τον αετό (σύμβολο δύναμης) και
το παγόνι (σύμβολο ομορφιάς)
. -Εκφραστικά μέσα: Α) το σχήμα της υπερβολής (το πάπλωμα το τελειώνουν σαρανταδυό μαστόροι) Β)
χρησιμοποιείται ο συμβολικός αριθμός τρία και το τριαδικό σχήμα(στ.1, 3-4) Γ) υπάρχει αφήγηση Δ)
χρησιμοποιείται το β΄ ενικό πρόσωπο( η μητέρα απευθύνεται στην κόρη) Ε) στο τραγούδι κυριαρχούν τα
ουσιαστικά και τα ρήματα( σε όλο το κείμενο υπάρχουν μόνο δύο επίθετα: κόκκινα και παχιά). ΣΤ΄)
μεταφορά (του ρήγα το παιδί)

-Γλωσσικές στιχουργικές παρατηρήσεις: Ιδιωματικές λέξεις: αστρί, νιο, νιος, μαστόροι, βάνουν, η βρεφική
λέξη νάνι, (κάνε νάνι= κοιμήσου).Οι στίχοι είναι ιαμβικοί δεκαπεντασύλλαβοι παροξύτονοι και δεν
παρατηρούνται διασκελισμοί. Το νανούρισμα αυτό αποτελείται από ομοιοκατάληκτα δίστιχα