Professional Documents
Culture Documents
Kız Kardeşler Toplumsal Cinsiyet
Kız Kardeşler Toplumsal Cinsiyet
CİNSİYET BAĞLAMINDA
2000 SONRASI TÜRK SİNEMASINDA KIZ
KARDEŞLİK OLGUSU VE KADININ TEMSİLİ:
MUSTANG VE KIZ KARDEŞLER FİLMLERİ
ÜZERİNE KARŞILAŞTIRMALI BİR ÇÖZÜMLEME
Giriş
1970’lerle yükselişe geçen ve kadının, eğitimde fırsat eşitliği
ve/veya oy kullanma taleplerinden farklı olarak paternal bakış
açısının kadınlar üzerinde yarattığı hâkimiyet ve algıya yönelik
çok boyutlu ve bütüncül direniş biçimlerini kapsayan ikinci dal-
ga feminizm, kız kardeşlik kavramını ortaya çıkarmıştır. Kadının
farklı sosyal, ekonomik ve kültürel yaşam alanlarına katılımı yö-
nünde örgütlü bir dayanışmayı gerektiren kız kardeşlik,
1980’lerle birlikte radikal bir oluşum ve bir ütopya olduğu gerek-
çesiyle eleştirilmiş ve farklı bir noktaya evrilmiştir. 1970’lerde fi-
lizlenen ve 1990’larla birlikte yerine oturan postmodern anlayış
etrafında büyük anlatıların ortadan kalkmasıyla birlikte gündelik
hayat pratiklerinin ön plana çıkması, kadınların tecrübelerine pa-
ralel olarak ilerleyen deneyim anlatıcılığına dönüşmüştür.
* Dr. Öğretim Üyesi, İstanbul Aydın Üniversitesi, Güzel Sanatlar Fakültesi, Dijital
Oyun Tasarımı Bölümü, selinsuar@aydin.edu.tr. ORCID ID:
https://orcid.org/0000-0001-7928-8948
** Yüksek Lisans öğrencisi, İstanbul Aydın Üniversitesi, Sinema Televizyon Anabi-
lim Dalı, Televizyon ve Sinema Bilim Dalı, serenadsiirr@gmail.com.ORCID ID:
https://orcid.org/0000-0001-8066-0735
Selin SÜAR ORAL – Seranad Şiir KABAR
210
Platon’un Mağarasından Sinema Perdesine Sosyolojik Film Okumaları
211
Selin SÜAR ORAL – Seranad Şiir KABAR
212
Platon’un Mağarasından Sinema Perdesine Sosyolojik Film Okumaları
213
Selin SÜAR ORAL – Seranad Şiir KABAR
214
Platon’un Mağarasından Sinema Perdesine Sosyolojik Film Okumaları
215
Selin SÜAR ORAL – Seranad Şiir KABAR
216
Platon’un Mağarasından Sinema Perdesine Sosyolojik Film Okumaları
1 Esra Gedik ve Ezgi Kadayifci (2016, s.133), alışılmış olan melodram kalıpla-
rının dışında, 1980’lerle birlikte kadın hareketinin de etkisiyle Türkiye si-
nemasında annelik, şiddet, namus, cinsellik gibi konuların da işlenmeye
başladığını ve bu dönemlerin, kadın sorunsalının en çok işlendiği dönemler
olduğunu belirtmektedirler.
217
Selin SÜAR ORAL – Seranad Şiir KABAR
2 Selin Süar Oral ve Zeynep Çetin Erus (2018, s.215), neoliberal politikaların
uygulandığı 1980’ler boyunca en çarpıcı yeniliğin, toplumsal ve siyasal
alanda kadın-erkek eşitliği alanında çıkmış olduğunu ve sinemada yansı-
masını bulduğunu vurgulamaktadırlar. Yazarlar (Süar Oral ve Çetin Erus,
2018, s.215), söz konusu dönemde çekilen Yılanı Öldürseler (Türkan Şoray,
1982), Mine (Atıf Yılmaz, 1982), Fahriye Abla (Yavuz Turgul, 1984), Bir Yu-
dum Sevgi (Atıf Yılmaz, 1984), Adı Vasfiye (Atıf Yılmaz, 1985), Dul Bir Kadın
(Atıf Yılmaz, 1985), Bir Kadın Bir Hayat (Feyzi Tuna, 1985), Uçurtmayı Vur-
masınlar (Tunç Başaran, 1989) gibi örneklerde kadının aile ve toplum içeri-
sinde kimlik arayışlarının, dışlanmışlığının, birey olarak mücadelesinin an-
latıldığının altını çizmektedirler.
218
Platon’un Mağarasından Sinema Perdesine Sosyolojik Film Okumaları
219
Selin SÜAR ORAL – Seranad Şiir KABAR
220
Platon’un Mağarasından Sinema Perdesine Sosyolojik Film Okumaları
221
Selin SÜAR ORAL – Seranad Şiir KABAR
222
Platon’un Mağarasından Sinema Perdesine Sosyolojik Film Okumaları
223
Selin SÜAR ORAL – Seranad Şiir KABAR
224
Platon’un Mağarasından Sinema Perdesine Sosyolojik Film Okumaları
225
Selin SÜAR ORAL – Seranad Şiir KABAR
226
Platon’un Mağarasından Sinema Perdesine Sosyolojik Film Okumaları
227
Selin SÜAR ORAL – Seranad Şiir KABAR
Sonuç
Ataerkil ideolojinin ürettiği toplumsal cinsiyet kalıplarına,
rollerine ve statülerine karşı çıkan feminist hareketin ikinci dal-
gasında eril bakış açısını değiştirmek amacıyla tüm kadınların
edilgenliğe ve ezilmişliğe maruz kaldıkları savı çerçevesinde
evrensel bir mücadele başlamış ve bu doğrultuda kız kardeşlik
kavramı ortaya çıkmıştır. 1960’larla birlikte kendini gösteren
hareket etrafında, özgürleşme söylemi ile bilinç yükseltme ça-
lışmaları başlamış ve kız kardeşlik, küresel bir meydan okuma-
ya dönmüştür. Bu sayede kadınlara ait sorunlar gerçekçi bir şe-
kilde sinemaya aktarılmaya çalışılmış, ancak filmler, bağımsız-
lık ve özgürlük için mücadele veren kadın karakterleri anlatma-
sına rağmen, bu karakterlerin eril bir gözle temsili, söz konusu
örnekleri başarısız kılmıştır. 1990’lı yıllara gelindiğinde kimlik
politikalarının farklılaşması ve ötekinin temsiline yöneliş; yal-
nızca kız kardeşlik anlayışının değişimine neden olmamış; aynı
zamanda farklı bir bakış açısını beraberinde getirmiştir. 2000’ler-
228
Platon’un Mağarasından Sinema Perdesine Sosyolojik Film Okumaları
229
Selin SÜAR ORAL – Seranad Şiir KABAR
Kaynakça
Akbulut, H. (2008). Kadına Melodram Yakışır: Türk Melodram Sinemasında
Kadın İmgeleri. İstanbul: Bağlam.
Aksu, A. & Vefikuluçay Yılmaz; D. (2019). “Feminist Teorilerde Kadın Kimliği”.
Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi. 6(37), s.406-412.
Bakır, B. ve Onat, E. S. (2015). “Hollywood Sinemasında Baştan/Yoldan Çıkarıcı
Kadın Figürünün Dönüşümü”. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi.
8(1), s.89-102.
Baran, B.H. & Demiriz, G. (2017). “Bilinç Yükseltme Niteliği Olarak Tiyatro Ey-
lem Pratiği ve Kadınlara Yansımaları”. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 9(19), s.314-346.
Berktay F. (2011). Feminist Teoride Açılımlar. Y. Ecevit ve N. Kalkıner (ed.). “Top-
lumsal Cinsiyet Çalışmaları” (içinde).Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
Biryıldız, E. (1994). “Feminist Film Eleştirileri”. Marmara İletişim Dergisi. Sa-
yı:8, s.63-66.
Bülbül, H. (2014). Erkek kimliğinin oluşumundaki faktörler: iktidar, emek ve
arzu. H. Kuruoğlu ve B. Aydın (ed.). “Toplumsal Cinsiyet ve Med-
ya”(içinde), Ankara: Detay, s.1-16.
Cook, P. ve Bernink, M. (1999). The Cinema Book. British Film Institute.
Çavdar, A. & Boyacıoğlu, İ. (2019). “Sosyal psikolojik bakış açısından feminist
kimlik: Türkiye incelemesi”. Nesne, 7(15), s.282-300.
Çelik, G. (2016). “‘Erkekler (de) ağlar!’: Toplumsal cinsiyet rolleri bağlamında
erkeklik inşası ve şiddet döngüsü”. Fe Dergi. 8(2), s.1-12.
Çetin Erus, Z. (2015). Genç Sinema ve Devrimci Sinema Hareketleri. İstanbul: Es.
Davidoff, L. (.1995). Worlds Between: Historical Perspective on Gender and
Clan. London: Polity Press.
Deleuze, G. (2014). Sinema 1: Hareket İmge. S. Özdemir (çev.). İstanbul:
Norgunk.
Dökmen, Y. Z. (2014). Toplumsal Cinsiyet. İstanbul: Remzi Kitabevi.
Erkanlı, S.K. & Topuz, H. (2016). “Toplumsal Cinsiyet Bağlamında Kadın Ve
Erkeğe Atfedilen Anlamların Metafor Yöntemiyle Analizi”. Alternatif Po-
litika. 8(2), s.300-321.
Ersoy, E. (2009). “Cinsiyet Kültürü İçerisinde Kadın Ve Erkek Kimliği (Malatya
Örneği)”. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 19(2), s.209-230.
Gedik, E. & Kadayifci, E. (2016). “Türkiye Sinemasında Kadınların Ataerkillikle
Pazarlığı”. Almıla Fikir ve Kültür Dergisi. Sayı: 24, s.126-135.
Görgün Baran, A. & Paksoy Erbaydar, N. (2009). “Yasak Cinsel İlişki: Ensest”.
HUKSAM, s.1-5.
Gürer, L. (2018). “Son Dönem Türk Sineması’nda Kadının Seyri”. T.C. İstanbul
Ticaret Üniversitesi Dış Ticaret Enstitüsü Tartışma Metinleri. WPS NO/ 143
/ 2018-01. İstanbul.
230
Platon’un Mağarasından Sinema Perdesine Sosyolojik Film Okumaları
231
Selin SÜAR ORAL – Seranad Şiir KABAR
232