TS.

NGUYEN THANH HQI

TS. PHAN THANG

(Tai ban co siZa chila va bd sung l&n thu nhfit)

NHA XUAT
If
BAN THONG K~
 ?

QU-A N TRJ IJQ C

:n-33'.5
TK2001 92-99-2001
 Bie11 soa11:
'.;t ' A

TS. NGUYEN THANH HQI

TS.PHAN THANG

QUAN TRl HQC.

(Tai ban co siia clula va bii' .mug lii11 t/11111/za't)
 LOI NOI DAU

C6 le m{)t trong nhung linh vl,Lc ho~it d{)ng quan

tr9ng nhat trong xii h(Ji loai nguai la qudn tr{, b6i vi
trong cu(Jc song cua m6i ngztili, m6i gici dlnh va toan b9
xii h{)i a dau cung c&n den cac hoq,t d{)ng nay. Cac nha
quctn tr? a m9i nai va a m9i cap dii va dang c6 m{)t
nhi~m V"f! ca ban la thiet l{jp va duy tri m{)t m6i truang
ma trong d6 cac ca nhan, lam vi~c' vai nhau trong t{j,p
the, c6 the hoan thanh cac nhi~m Vl:l ua cac muc tieu da
dfnh um hi~u qua cao nhat.
C6 th~' khdng df nh rling, ngay nay cac hoq,t d{)ng
qudn trf dii thl,Lc sl,L xam nh{j,p vao m9i linh vl,Lc hinh te,
giao d"f!c, y te, -xa h{)i, van h6a, chinh trf cha den cac yeu
to gia dinh, doan th~ tin nguang ... v.v. Mq,c du xuat
hi~n lau dai va dur;c ap dZ;tng r(Jng rfii trong cu{)c s6ng
hang ngay, nhung qudn trf chi mai dz19c nghien cuu
thlJC Slf a nhfing th{j,p ky gdn day Va la m{)t trong nhfing
nganh hhoa h9c mm me cua nhan loq,i. Chinh vi the
vi~c nghien czfu qudn tri la het sue can thiet cha cac nha
· qudn trt tren phuang di~n ly thuyet cung nhu thl,Lc
hanh, hi~n tq,i cung nhu tuang lai.
Nhan loq,i dang bu(Jc vao m{)t giai doq,n phat triin
kinh te, xii h¢i va van h6a nhanh chz1a titng thay. Han
lUc nao het nhu cau ve h9c t{j,p va nghien cuu v~ qudn
tr? dang tang Zen titng ngay. B<;m d9c c6 th~ tiep c{j,n vCri
rat nhieu cong trinh ve quiin tr? h9c. Mq,c du v{j,y, thifc

5
te cung chung t6 ding, khoa h9c quan trt la ni(Jt h~
thong hoim chink, nhung m6i tac gid lq,i trinh bay theo
each rieng cua mlnh. Khong· it trz.dmg h<;1p sinh vien
trong cac truang cao ddng va dg,i h9c phdi dQ,t ra cau
hoi la cdn phdi hi~u the nao cha dung ve qudn tr? h9c
bay gia? FJ€ giup bg,n dQC tiep c(m m(Jt each de dang,
nhling van dam bdo duc;c tinh h~ thong va tinh khoa
h9c, chung toi co gdng c¢p nh¢t, ch9n llfa va bien soc.in
m9t cuon giao trinh ve qudn tr? sao cho vita de hi€u vi'ta
chu:a dZjng nhung ni)i dung thiet yeu va can ban nhat
cua nganh khoa h9c quan tr9ng nay. Xuat phat tit quan
ddm nhli v¢y trong gicio trlnh nay chung toi chi trlnh
bay nhung van de va c~c linh vljc quan tr9ng va thiet
yeu sau:
- Kluii ni~m ve qudn tr? va nha qudn tr?;
- Qua trinh phat tri€n cua ly thuyet ve qudn tr?;
- Mai truang ve qudn tr?;
- Thong tin trong qudn tr?;
- Ra quyet dfnh trong qudn tr?; .
:tHog,ch dfnh, td' chuc, lanh dg,o va kdm tra trong
-

eek hoc:tt d¢ng ve qudn trf.

Nhitng van de quan tr9ng khac cua qudn tr? chua
duc;c trinh bay trong cuon sach nay, khong c6 nghia la
n6 hhong thu(}c v& hhoa h9c qudn tr?. Nhung vi m1J-c tieu
cu6n sach nham trang b? nhrtng kien thuc ca ban va
thiet yeu nhat, nen bg,n dQC, neu muon tiep tl;lC nghien

6
CltU khoa hQC nay, Se phai tlm dQC a nhling Cong trinh
chuyen sau, d&y du va h~ thong han.
Chung toi cilng ghi nh(ln Slf danh gia sau sdc, Slf
hao ph6ng czla cac giao SI.£, tien Si, cac can b(J giang dg,y,
dong g6p v~ thCJi gian va kien thi:tc cua hQ cho chung toi
d~ cuon sach nay den tay bq,n dQc. EJ6 la GS Nguyen
Van San - Thanh uy TP. Ho Chi Minh, GS Trdn Trung
H(iu, TS Le Thanh Ha, TS EJao Duy Huan, TS Luong
Minh Cit, TS Nguyen Van Luan, TS Nguyen Thi Minh
thu¢c EJq,i hQc Kinh Te TP.HCM, TS Tr&n Anh Tuan -
EJq,i h9c Ma - Ban cong TP. H6 Chi Minh, TS Trtin Du
Lich - Vi~n Kink te TP. H6 Chi Minh.
Trang qua trlnh bien soq,n, cu6n sach nay kh6ng
tranh khoi thieu s6t va xin mU:<Jn lai cua Philip Kotler
GS EJq,i h9c Northwestern, m(Jt nguai viet giao trinh c6
uy tin "TQ.p sack nay du<;c danh cho cac sink vien cua
t6i, chinh h9 la ngu'CJ'i da dq,y t6i bao di~u kinh nghi~m".
Chung toi rat rnong dU:(JC Slf g6p y cua bq,n d9C.

Cac tac gia

7.
I.
D{U ClJ'ONG VE QUAN TRI
., . '
1.1. QUAN TRI LA GI?

1.1.1. Khai ni~m v~ quan trj

Ve n<?i dung, thu?t ngu "Quan tr( la m9t danh tu

kh6 dtnh nghia. M6i m9t tac gia khi de c?p den quan tr!
deu c6 m('>t c!jnh nghia cua rieng minh.
Tu quan tr! - Management duqc djch tu tieng Anh,
do do co noi, co luc co ngu'O'i g<;>i la quan ly, co ngu'O'i g<;>i
la quan tri. Tuy nhien, thu?t ngu quan ly va quan trt
hi~n v§.n duqc dung trong nhung hoan canh khac nhau
d~ n6i len nhung n(>i dung khac nhau, ve co ban hai tu
nay d~u chi m(>t n(>i dung giong nhau, tu0ng tl,i nhu
trong tieng Anh management va administration.
Koontz va O'Donnell trong giao trlnh "Nhung van
de cot yeu cua quan l.Y" d!nh nghia:
"C6 le khong c6 linh vlfc hoq,t d¢ng new cua con
nguai quan tr9ng han la cong vi~c quern ly, bai vi m9i
nha qudn tr? a m9i cap d¢ va trong m9i ca sa deu c6 m¢t

9
nhi~m v~t ca ban la tliiet he va duy tri m(Jt moi tritang
ma trong d6 ccic ca nhan lam vi~c u{Ji nhau trong cac
u4
nh6m CO tJd hoan thanh cac nhi~m/ ua cac mlfC tieu
da d?nh" (1).
--- 1

James H.Donnelly,JR., James L.Gibson . va John

M.Ivancevich trong giao trJ.nh " Quan tr? h9c can ban"
lc;,i cha ding, ."Quan tr? la m(Jt qua trinh do m(Jt hay
nhi~u nguai tlu/c hi~n, nhlim pho'i h9p cac hoc;,t d(Jng
cua nhilng nguai khac d~ dg,t du9c nhilng ket. qua ma
rn(Jt nglLC!i himh d(Jng rieng re khong tire° new dgt
du9c"(2)
Stoner va Robbins l:;ti cho r§.ng: Quan tr? la m(Jt tien
trinh bao g6m ui~c hoc;,ch d?nh, t6 chuc, qudn tr? con
nguai, va hiem tra cac hoc;,t d(Jng trong mf)t dan v?, m(Jt
each c6 h~ tho'ng, nhlim hoan thanh m1fc tieu czla dan v?
d6.
Ly thuyet hanh vi (Behaviourism) l:;ti djnh nghia
"Quan tr! la hocm thanh cong ui~c thong qua con nguai".
N6i m(>t each tong quat, qudn tr? la hoc;,t d(Jng c6n
thiet phdi du9c tlu/c hi~n khi con nguoi ket h9p um

(1) Koontz va O'Donnell "Nhung van de cot yeu cua quan .lY" - NXB
KH&KT - HN - 1992 - Tr.19.
(~) James H.Donnelly,JR., James L.Gibson va John M.Ivancevich;
"Quan tr? h9c can bdn" - NXB Thong ke - 2001; Tr. 12.

10
nhau trong ccic t6' chuc nhdm dg,t dur;c nhilng mLJc tieu
chung.
Ro rang v6'i d!nh nghia tren, chung ta muon xac
d!nh:
• Bay la m(>t nganh hQc d.n thiet cho con nguai khi
ket hqp v6'i nhau cung lam vi¢c trong t?p the. Neu moi
ca nhan tµ minh ho~.t dong, song mot minh kh6!1g lien
h~ v6'i ai thi khong d.n den ho(:lt d<;mg quan tr!.

Khi con ngu'O'i hqp tac l(:li v6'i nhau trong mot t$p
the cung nhau lam vi~c, neu biet quan tr! thi trien v9ng
va ket qua se cao hon, chi phi se it ho·n. Trong ho~t
dong kinh te, nhat la trong n~n kinh te th! trub'ng c6 stf
c<,mh tranh gay g~t, ngub'i ta phai tim each h(:ln che chi
phi va gia tang ket qua, tuc la phai luon luon tim each
gia tang hi¢u qua. Cac ho(:lt dong quan trt la can thiet vi
se giup gia tang hi¢u qua. C6 the n6i rang ly do ton t(:li
cua cac ho(:lt d(>ng quan. trt chinh la hi¢u qua va chi khi
nao ngub'i ta quan tam den hi¢u qua thi nguoi ta. m6'i
thl,!c st,r quan tam den ho~t dong quan tri.
• Ho~t dong quan tr! la de cling lam vi¢c vi muc
tieu chung. Myc tieu d6 c6 the la kinh te, giao d1,1c, y te
hay Xa hQi va CaC t?p the d6 CO the la mot CCi SCJ San
xuat, m(>t cong ty kinh doanh xuat nh?p khclu, ho~c m(>t
ca quan Nha nu6'c lam cong vi¢c hanh chinh, v.v...
Nhu v?y, v~ can ban 111yc tieu de quan trt trong cac

11
ca sa kinh doanh va phi kinh do:i.nh la nhu nhau. Cung
gi5ng nhu (J m9i cap: Chu t!ch Cong ty, Giam doc 8<1
cong an, TruO'ng khoa c1 cac truong D;;ii hQc, ong Giam
m1,1c XU hQ d~lO ... tat ca h9 v6'i tu each la cac nha quan trt
deu c6 cl.Ing m9t lo;;ii m1,1c tieu. Cac m1,1c dich cua hQ c6
the khac nhau, va m1,1c dich ay c6 the kh6 xac dinh va
kh6 hoan thanh hon v6'i tinh huong nay so v6'i tinh
huong khac, nhung m1,1c tieu quan tri vein nhu' nhau.
Khac v6'i cong vi~c quan tr! c1,1 the, Quan tr! hQc l<;li
la khoa h<;>c nghien cU'u, phan tich v~ cong vi~c quan tr!
trong t6 chuc, tuc la tlm ra va sU' d1,1ng cac quy lu~t
trong cac ho~t d<)ng quan tr! de duy tri va t~o dieu ki~n
thu~n lqi cho to chuc ho;;it d<;>ng c6 hi~u qua. M?t khac,
chung ta biet rtlng, trong qua trinh quan tr! con nguoi
ho<;lt d<)ng trong nhung moi lien h~ nhat dtnh v6'i nhau.
Nhu v~y, nghien cuu quan tr! ding c6 nghia la nghien
cuu quan h~ giua nguO'i v6'i nguoi trong qua tl'\nh d6, tim
ra tinh quy lw%t hinh thanh quan h~ quan tr~. N6i each
khac, quan tr? hQc la hhoa hQc nghien cuu, phan tich v~
cong vi~c quan trt trong tr/ chuc, t6'ng ket h6a cac kinh
nghi~m tot thanh nguyen tdc va ly thuyet c6 th~ ap
dzpig cho cac tinh hu6ng quan tr? tuang tlj. M1,1c tieu cua
quan tr! h9c la nh~m giup chung ta c6 nhung kien thuc
va ky thu~t d.n thie't de gia tang hi~u qua trong cac
ho;;it d<)ng t~p the, kinh doanh ho?c khong kinh doanh.

12
1.1.2. Quan tri la mc;>t khoa h9c hay· la m(>t ngh~
thu(it?

M?c du cau hoi nay thuang duqc d?t ra, nhung xem
qua thi thay vo nghia. Cach thuc quan tr!, giong nhu
m9i linh v1:fc khac (du lay h<;>c, h9i h<;>a, ky thu?t ... ) deu
la ngh~ thu?t. D6 la "bi quy~t hanh ngh~". Do la qua
trinh th1:fc hi~n cac cong vi~c du6'i dieu ki~n kien thuc
khoa h<;>c lam ca sCJ duqc th1:fc hi(m trong dieu ki~n ngh~
thu?t.
Do d6, m(>t khi khoa. hQc cang tien b9, thi ngh~
thu?t lam vi9c ci:ing se hoan thi~n. Cac th'1y thuoc ncu
khong CO tien b() khoa hQC thi CO the con kem hon ca
nhung ong lang barn. Nhung nguai quan tri chi "b§.ng
sach vfJ" ma khong c6 ngh~ thu?t thi chi trong chb' vao
v?n may, hoi[lc la liflp l?i cai hQ da tung lam tru6'c day.
Do vf}.y, khoa hoc va ngh~ thuf}.t khong lo?i tru nhau ma
ph1:J trq cho nhau, n6 chi la hai mi[lt cua mot van d6.

1.1.2.1. Quan tr~ la m{Jt khoa hrc

Quan tri la mot hi~n tuqng xa hoi xuat hi~n cung

mot luc v6'i con ngttb'i, n6 bieu hi~n trong moi quan h~
giua con ngttb'i v6'i con ngub'i. Tu rat xa xua, do Ia moi
quan h~ giua ngttb'i chu no va ke no I~, giUa chu va t6',
r5i tien h6a d'1n d§.n qua nhieu the ky v6'i it nhieu thay
doi tu trong each xl't st,t d§y l?m quyen du6'i cac che d9

13'
d9c tai, phong kien mang tinh chat d9c doan, gia tntO'ng
den nhung y tuang quan trt dan chu m6'i me nhti hi~n
nay. Tren phuo'ng di~n khoa h9C va ho?t d<;mg tht,ic tien
n6 tht,ic slf phat trien m?nh tu the ky 19 den nay.
St,i phat trien cua khoa h9C quiin trt hi~n d?i xuat
phat tu nhung quan ni~m Co' ban cua nen dan chu Cong
nghi~p va cac ky thu?t tham van trong vi~c quan tr! da
duqc ap d1,mg thanh cong t?i m9t s6 cac xi nghi~p cong
nghi~p t?i Hoa Ky va m(>t so quoc gia khac.

Truck het chung ta hay xem xet So' luge ve Stf tien b9
va phat trien ho?t d<;mg quan ttj t?i Hoa Ky de hieu ro
ho'n ve y nghia cua khoa h9C quan ttj hi~n d?i trong
ho an canh ngay nay.
Cho den khoang nam 1840, con nguO'i chi c6 the trc1
thanh quan tr! vien khi nguO'i do la chu s& hftu m<)t ca
sc1 lam an. Sau d6 dan dan vi~c sli d1:1ng nhung quan tri
vien khong phai la sO' huu chu trc1 nen ph6 bien. Ho deu
la nhung nguO'i di tien phong tru6'c nhieu the h,tc va tt,i
danh cho minh nhung u'U tien vc quyen lt,tc kiem soat.
Khoang nam 1890 nhieu lien hi~p xi_ nghi~p xuat
hi~n keo theo nhieu d~w lu?t .duqc ban hanh de quy d!nh
quy~n h<;lil va trach nhi~rr. cua nhung lien hi~p xi
nghi~p nay. Rat nhieu lu~t gia tham gia vao cac dia vi
then chot cua cong tac quan tr! v6'i nhung trach nhi~m
theo lu~t d!nh danh cho gi6'i nay.

11
 Vao dau th~p ky thu 2 cua the ky 20, t?i Hoa Ky
hai d~;w lu~t quy dinh ho?t d(mg cua cac TO"-r6t (Trust)
ra db'i (Clayton Act nam 1914 va Transportion Act nam
1920). sv ki9n nay anh hu'O"ng den chieu huong phat
tricn cua cac hi9p h9i doanh nghi9p. Dong thO'i v6'i Slf
hinh thanh CaC t?p doan tai chfnh (hQ qua C.:Ua Sy' thay
doi d6), nhung ngan hang xuat hi~n vai tu' c.:ach la
nhung "giam doc hay tong giam doc" cua nhung doanh
nghi~p 16'n.

Nhu v~y, quan tr! ra dO'i cling v6'i Slf xuat hi9n cua
Slf hqp tac va phan cong lao dqng. D6 la m(>t yeu cau tat
yeu khach quan. Tuy nhicn, khoa hQc quan trt hay
"Quan trt hQc" chi mai xuat hi9n nhung nam gan day va
ngtJO'i ta coi quan tr! hQC la m(>t nganh khoa h9c m6'i me
cua nhan lo?i.
Bu6'c phat tricn quan tr~mg cua khoa hQC quan tr!
hi~n d?i duqc de c?p trong cac tac pham tieu bieu sau:

- "Principles and Methods of Scientific management"

cua Frederich. W. Taylor, USA (My), duqc viet vao nam
1911;
Tac pham nay duqc viet v6'i ffil;JC dich tac d(mg den
vi9c cai each va ho~m tat nhi9m v1:1 cua nguO'i lao d(mg
de gia tang nang suat.
- "Industrial and General Adiministration" cua
H.Fayol, nguO'i Phap, duqc viet vao nam 1922;

15
 Tac pham nay xac dtnh nhung nguyen t~c cd ban
cua vi~c quan tr! nhu chung ta dang ap dt,mg hi~n nay.
- "Papus on the Spiral of the Scientific method, and
its effect upon industrial management" cua Mary P.
Follet, ngu'b'i Anh, duqc viet vao nhung nam 1924-1934;
Tac pham nay xac dtnh nhung tu' tu'Ctng triet h9C,
nhi1ng quan diem ky thu?t quan tri tien b().
"Dynamic Administration" cua Metcalf and
Urwick, nguO'i My va ngu'O'i Anh, duqc viet vao nam
1945;
Tac pham nay t6ng ket nhung nguycn t~c quan trt
da duqc phat tri6n tu xtia den nam 1945.
K6 tU nam 1945, hang tram cuon sach 16'n, nh6,
sach giao khoa va bai bao da duqc viet, nhieu bai di~n
van, nhieu bu6i bao cao xemina, nhieu h()i nghi va cac
l6'p h<;>c da duqc t6 chuc v6'i m()t quy mo hon tat ca
nhung gi da de c~p tai tu truac den nay trong Itch sl'r
nhan lo:;i.i d6 ban ve cac vande quan tr!.,Ngay nay, rat
kh6 cho bat cU' ai muon d<;>c het tflt ca nhung gi da duqc
in an trong llnh vlfc nay. Trong nam 1960, m()t Cong ty
cua My da d:iu tu m()t so tien 16'n tri gia 2,5 tri~u dola
ve ti~n nghi v?t chflt va hon 0,5 tri~u dola cho vi~c phat
trien cac tai li~u giao d1,1c ban ve quan tr! chi de b6i
du6'ng cho cac ca'p quan tri vien cua Cong ty minh,
khong ke tien luong b6ng tra cho m()t d()i ngG giao su

16
lam vi~c toan thO'i gian va m9t d9i ngG co van de trien
khai chuang trinh.
Nhung tac phfrm xuat siic nay cung v6'i nhung cong
trinh nghien CUU noi tieng khac da d?t CC1 SCJ ly lu?n cho
khoa h9c quan ttj hi~n d~i.
Quan tri h9c ngay nay da phat trien m~,mh me va
da trc1 thanh m9t mon khoa h9c d9c l?p. Trong qua
trinh phat trien cua minh, quan tri h9c da ket hqp v6'i
nhieu mon khoa h9c khac, sli' d1,mg nhung lu?n diem va
thanh tvu cua chung de giai quyet nhieu van de cua ly
lu?n va thlfc tien quan tr~.
Quan tr! h9c da dl,ia tren CG sc1 ly lu?n cua Triet h9c,
Kinh te h9c de phat trien va giin b6 ch?t che v6'i nhieu
mon h9c kinh te Cl,l the nhu' Kinh te cong nghi~p, Kinh
te nong nghi~p. Kinh te thu'ang nghi~p, Ke ho?Ch h6a
nen kinh te quoc dan, Kinh te va t6 chuc san xuat cac xi
nghi~p, To chuc lao d<;mg khoa h9c ... Quan trj h9c cung
phat trien trong moi quan h~ giin b6 ch~t che v6'i khoa
h9c Thong ke, H?ch toan ke toan, Tai chinh, Phan tich
ho?t d<;mg kinh doanh, Marketing, Kinh doanh quoc te'
v.v ....
Quan tri h9c cung sll' d1,1ng nhieu thanh tvu cua cac
nganh khoa h9c tl,i nhien va khoa h9c ky thu?t nhu'
Toan h9c, Bieu khien h9c, Tin h9c, Cong ngh~ h9c v.v ...
Quan trj h9c con ap d1,1ng nhieu lu?n di~m va ket

;
.._...-:- -v:---·-#4-.. ...- - - - .... - -
,·.~.......,.•.,.-.;,
.,..... <
' .. ..."'J
~· '
f,
•, ';;~,·.
, '" .:·.
'. .4 ,-.~;.
-~· ·~
"U ' ·• l ·: • !· .,
0

'(,lh,
l 17
$,,.'\,).' ;" •}l~•:r"j
;:. :.... •
'"\\\) ..,, .> . .: ~~. ~ ""''J t
qua nghien cuu cua cac man Xa h9i h<;>c, Tam ly h<;>c,
Giao d1,1c h<;>c, Lw$.t h<;>c, v.v ...

1.1.2.2. Quan tr; la mf)t ngh~ thu(lt

Ngu'ai ta thuang xem quan tr! la m9t ngh~ thu~t con

nguai quan trt la ngu'ai ngh~ sI tai nang. Quan tr! khac
v6'i nhung ho?t dong sang t?O khac CJ cho nha "ngh~ sI
quan tr( phai sang t<,10 .khong ngling trong thl,l'c tien
san xuat kinh doanh. Muo'n c6 ngh~ thuc$.t quan tr! dieu
luy~n nguai ta phai ren luy~n duqc ky nang bien ly lu?n
thanh thl,l'c tien.
Ngh~ thu?t bao gia cCmg phai dt1a tren m9t sl,l' hieu
biet khoa h<;>c lam nen tang cho n6. Khoa h<;>c va ngh~
thu?t quan tr! khong do'i l?p, lo?i tru nhau ma chung b6
sung cho nhau. Khoa h<;>c phat trien thi ngh~ thu?t quan
tr! cCing duqc cai tien theo. M9t ngu'O'i giam do'c neu
kh6ng c6 trinh d9 hieu biet khoa h9c lam nen tang, thi
khi tien hanh quan tr! cit phai dt!a vao may rui, tn,rc
giac hay nhung vi~c da lam trong qua khu. Nhung neu
c6 trinh d9 hieu bict thi ong ta c6 dieu ki~n thu?n lqi
hon nhieu de dua ra nhung quyet dtnh quan trt c6 lu?n
chung khoa h9c va c6 hi~u qua cao.
Khong nen quan ni~m ngh~ thu?t quan trt nhti
nguai ta thuang hay nghI d6 la kinh nghi~m cha truyen
con no'i. Cung kh6ng duqc phu nh?n m?t khoa h9c quan
trL thoi ph6ng m?t ngh~ thu?t cua quan tr!. Se la sai
18
 1§.m khi cho ding con ngtJO'i Hinh d~w la m9t loC;li ngh~ sI
co tai nang b:im sinh khong ai co the hQc duqc each
Hinh d?O. Cung khong ai co the d:;iy duqc vi~c d6 neu
nguO'i hQc khong c6 nang khieu. N gh¢ thu~t quan tr!
sinh ra tu trai tim va nang Ive cua ban than ca nhan.
Tu m6i lien h¢ giua khoa hQC va n,gh~ thu~t quan
tr!, cai gi d5i v6'i ngu'O'i Hinh d?O la quan trQng: khoa h<;>c
hay ngh~ thu~t quan tri?
Mu5n san xuat kinh doanh c6 hi~u qua cao, nguO'i
lanh dC;lo phai c6 kicn thuc, phai n::im vung khoa h<;>c
quan tr!. Nhung ngh~ thu?t quan tr! ciing khong kcm
ph§.n quan tr9ng vi thvc ti~n muon hinh muon ve, tinh
huong, hoan canh luon luon thay doi va khong bao giO'
li[lp l?i. M9t nha quan tr! noi tieng n6i rang:
"M9t vt tu6'ng thi kh6ng c§.n biet ky thu~t dicu
khien ten lua nhu the nao, ky thu~t lai may bay ra sao
va lam the nao de xe tang Vu'<Jt qua dtiQ"C chu'6'ng ng:;ii
~ v~t. Nhu'ng da lam tu6'ng thi phai biet khi nao thi phai
dung phao va lo~i phao c(J nao se mang l~i hi~u qua
mong muon. Khi nao thi dung may bay, khi nao c§.n
phai dung xe tang hl;lng n~ng. sv phoi hQ"p chung nhti
the nao va co the mang l?i nhung hi~u qua gi? Phai lam
gi de co the SU dt,mg tc>t. nhat cac lo:;ii vu khi d6? NguO'i
lam tu6'ng phai n::im ch::ic nhung kien thuc cac lo~i nay
va phai luon luon sang t:;io. Trong linh vl,fc quan tr! kinh

19
te cling v~y".

Chung ta c6 the hieu nhu sau: Khoa h9c la st,t hieu

biet kien thuc c6 h~ th6ng, con ngh~ thu?t la st,t tinh 19c
kien thuc. Ngh~ thu?t quan tri truck het la tai ngh~ cua
nha quan tri trong vi~c giai quyet nhung nhi~m v1:1 d~ ra
m()t each kheo lea va c6 hi~u qua nhat. a
day mu6n n6i
den tai nang cua quan ttj gia, nang lt,tc tc> chuc, kinh
nghi~m giup h<;> giai quyet sang t~o xuat si:ic nhi~m Vl,l
du<Jc giao.
Ngh~ thu~t quan tri c6 lien quan m~t thiet v6'i khai
ni~m "dien hinh quan tr(' "tinh huong Cl,l the". Nhung
kinh nghi~m trong san xuat kinh doanh trong va ngoai
nu6'c. la nhung nguon VO t~n cua cac "dien hinh" giai
quyet sang t?O kheo lea nhi~u van d~ quan tr! kh6
khan, phuc tc;tp. Co rat nhi~u lo~i dien hlnh quan tr!.
Chung ta c6 the phan lo?i, neu len m()t s6 dien hinh cua
ngh~ thu~t quan tri sau day: ·

- Ngh~ thu~t sli d1,1ng con nguai (d?t ·dung cho, sll'
d1,1ng dung kha nang ... );
- Ngh~ thu?t mua hang (lam sao mua dti<Jc nguyen
v~t li~u to't, re, nhanh..'.);
- Ngh~ thu~t li'ing nghe;
- Ngh~ thu~t tich lqy va sli d1:1ng v6n;
- Ngh~ thu?t khai thac cac ti~m nang, giai quyet cac

20
kh6 khan, ach t~c trong siin xuat, kinh doanh;
- Ngh~ thu?t ban hang, "cau khach";
- Ngh~ thu?t ra quyet d!nh (nhanh, dung, k!p thai ... )
va thvc hi~n quyet d!nh (sang t~w, linh ho?t... );
- N gh~ thu?t t?O thai CC1 va lgi dt,mg thai ca;
- N gh~ thu?t ki€m tra, kigm soat;
- Ngh~ thu?t C?nh tranh trong san xuat kinh doanh;
- Ngh~ thu?t sl't d1;mg thai gian, ngh~ thu?t phe
blnh, ngh~ thu?t giao tiep, ngh~ thu?t giao d1;1c con
ngu'ai v.v...
Tren phuang di~n ly thuyet cG~g nhu thlfc te nguO'i
ta nghien cuu ngh~ thu?t quan tr! khong chi tu nhung
kinh nghi~m thanh cong ma con ca nhung kinh nghi~m
that h?i.
Vai-nhich m9t quan tr! gia n6i tieng n6i: ''Vi~c
nghien cuu nhung that h?i con quan trc;mg hon la vi~c
nghien cuu nhung thanh cong, bai vl thanh cong co the
se dugc l(lp l?i hay khong l(lp l?i, con that h?i, sai 1§.m
thl nhat thiet khong du'gc d€ cho l?p l?i".

1.1.3. Cac chuc nang quan trj

Cac chuc nang quan tr!, dg chi nhung nhi~m v1;1 16'n
nhat va bao trum nhat trong cac ho?t d9ng ve quan tr!.

21
Ve dieu nay cung c6 nhung y kien khac nhau:
Henry Fayol ngay tu nam 1916 da neu len 5 chuc
nang: Hm:ich dtnh (Planning), To chlic (Organizing), Chi
buy (command), Phoi hqp (Coordination) va Kiem tra
(Control) (1).
James Stoner neu len 4 chuc nang: Ho?ch dtnh, T6
chuc, Lanh d?o, Kiem tra.
Gwick va Urwich neu Ien nhung 7 chuc nang:
Ho?ch dinh, To chuc, Bo tri nhan stf (Staffing), Chi buy
(Directing), Phoi hgp, Kiem tra, Tai chinh (Budgeting).
Robert Kreitner thi ll?-i cho la c6 tam chuc nang sau:
Ho?ch dtnh, Ra quyet d!nh (Decision marking), To chuc,
· nhan stf (Staffing), Truy~n thong (Communicating),
d<;mg vien (Motivating), Lanh d?o va Kiem tra <2 l.
Koortz va O'Donnell neu len 5 chuc nang: Ho?ch
dinh, T6 chU'c, Nhan stj, Lanh d?o, Ki~m tra.
a) Ho<;reh dtnh (Planning): La chuc nang d§.u tien
trong di§n trinh quan ttj, bao gom: vi~c xac d!nh m1,1c
tieu ho?t d9ng, xay d1,1ng chien luqc t6ng the de d?t m1,1c
tieu, Va thiet l~p m{)t h~ thong CaC ke hO?Ch de phQ'i

(1) Management- Robert Kreiitner, Houghton Mifflin Company,

USA; 1995, P.14
(2) Management- Robert Kreiitner, Houghton Mifflin Company,
USA; 1995, P.14.

22
hqp cac ho~t d()ng.
b) To chuc (Organizing): E>ay la chuc nang thiet
ke ca cau (structure), t6 chuc c6ng vi~c va t6 chuc nhan
sµ cho m()t to chuc. Nhung c6ng vi~c c6 lien quan den
chuc nang nay bao g6m: xac dtnh nhung vi~c phai lam,
nguai nao phai lam, phoi hqp ho<;it d()ng ra sao, b9 ph?n
nao duqc hlnh thanh, quan h~ giua cac b9 ph?n UU<;>'C
thiet l?p the nao va h~ thong quyen hanh trong t6 c:huc
d6 duqc thict l~p ra sao?
c) Quan tr~ nhan s'lj (Personnel management) <ll:
Bay la chuc nang lien quan den vi~c tuygn d1:Jng, tuygn
ch<;m, duy trl, phat trign, slt d1:Jng va cung cap phuong
ti~n thich nghi cho tai nguyen nhan sv n6i rieng, va tai
nguyen cua doanh nghi~p n6i chung, thong qua cac co
quan to chuc (Organizing).
Tai nguyen nhan S\f bao g6m m<:>i ca nhan tham gia
bat cu ho<;lt d(>ng nao cua bat ky m(>t ca quan to chuc
nao, du c6 b9 ph~n (phong) quan trt nhan slf hay kh6ng.
d) Liinh d<;to (Leading): M9t t6 chuc bao giO' ciing
g6m nhieu nguai, moi m()t ca nhan c6 ca tinh rieng,
hoan canh rieng va vt tri khac nhau. Nhi~m vy cua Hinh
d?O la phai biet d(mg CG va hanh vi cua nhung ngueti

(')Tham kh3.o "QUAN TRr NHAN SlJ" (PE.RSONAL MANAGEMENT) cua

PTS. Nguyen Thanh H(>i. NXB ThOng Ke - Ha N(>i - 1998

23
duc1i quy~n, biet each d9ng vien, di~u khi~n, lanh d~o
nhUn.g ngu·oi khac, chgn lgc nhung phong each Hinh d~o
phu hqp v6'i nhung d6i tuqng va hoan canh cung sc1
tntang cua nguai Hinh d~10, nh~m giai quyet cac xung
d{)t giua cac thanh phan, th~ng du'g'C SUC y cua CaC thanh
vien tru6'c nhung thay d6i.
e) Ki€m tra (Reviewing): La chuc nang sau cung
cua nha quan ttj. Sau khi nhung ml;JC tieu da dugc d~ ra,
nhung ke ho1;1ch da du'g'C xac djnh, vi~C xep d~t Ca cau da
du'g'C V(;l.Ch r6, ngVoi da du'<JC tuyen dl;lng, huan luy~n Va
d<)ng vien, cong vi~c con l~i vein con co the that h<:ii.
Cong tac kiem tra bao g6m vi~c xac djnh thanh qua, so
sanh thanh qua thl/C te v6'i thanh qua da du'<JC XaC djnh
va tien hanh cac bi~n phap sli'a chua neu c6 sai l~ch,
nh§.m bao dam t6 chuc dang tren duang di dung huang
de hoan thanh m1,1c tieu.
Nhung chuc nang tren day la ph6 bien d6i v6'i mQi
nha quan tr!, du cho do la Tong Giam doc m(>t Cong ty
16'n, Hi$u truc1ng m<)t truang hQc, Truc1ng m9t phong
trong ca quan, hay chi la T6 tru'O'ng m9t to cong nhan
trong xi nghi$p.
Di nhien, ph6 bien khong c6 nghia la d6ng nhat. Vl
m6i t5 chuc deu c6 nhung d~c diem v€ moi tntb'ng, x2.
h(>i, nganh nghe, quy trinh cong ngh~ rieng v.v ... n~n
cac ho<:it d9ng quan ttj ci'ing co nhung ho<:it d9ng khac

24
nhau. Nhung nhung cai khac nhau d6 chi la khac nhau
ve muc d(> phuc t?p, phtiO'ng phap thvc hi~n, chu khong
khac nhau ve ban chat.

1.1.4. Vai tro va y nghia cua ho~t dc)n1~ quan trj

Tu hang ngan nam tru6'c day da c6 nhung no lt1c c6
to chlrc dl.16'i St! trong COi Cua nhung ngl.ib'i chiu trach
nhi~m hO?Ch d!nh, to chlrc dieu khien va kiem soat clC'
chung ta c6 duqc nhung cong trinh v1 d?i Iuu li:ii den
ngay nay nhu V?n Ly Trub'ng Thanh (Trung Quoc), Kim
TtJ Thap (Ai C?p)... Chi ke den V?n Ly Truang Thanh,
c6ng trlnh duqc biit dau xay dtJng tu hang ngan nam
trl.16'c day v6'i d9 dai hang ngan cay so trai dai tren m(>t
vung r(>ng 16'n bao la va la c6ng trinh duy nhat tren
hanh tinh chung ta c6 the nhin thay tu tren mlflt trang
bAng miit thub'ng. Chung ta se cam thay cong trinh do
vi d?i biet chung nao, khi biet duqc rAng da c6 han m9t
tri~u ngu'O'i lam vi~c t?i day suot nhieu nam trb'i rong
ra. Ai se chl cha moi nguO'i phu lam gi? Ai la ngub'i cung
cap sao cho day du nguyen li~u t?i nai xay dtJng? ... Chi
c6 stJ quan tri m6'i tra lO'i duqc nhung cau h6i nhu v?y.
D6 la stJ dt! kien cong vi~c phai lam, to chac nhan stJ,
nguyen v?t li¢u de lam, dieu khi6n nhung ngub'i phu va
ap dlflt slf kiem tra, kiem soat de bao dam c6ng vi~c
duqc thvc hi~n dung nhu dt! d!nh. Nhung ho<;it dong nhu
the la nhung ho<:it d(mg quan trt quan trQng du rang

25
nguO"i ta c6 th~ gc;>i n6 b~ng nhung ten khac.
Quan ttj cGng c6 vai tro dang k~ cung v6'i St/ b9c
phat ct.la cu{)c each mq,ng cong nghi~p (Industrial
Revolution). Cu(>c each m(;lng cong nghi~p ma man a
nu6'c Anh vao the ky 18, tran qua f>?i Tay Duong, xam
nh~p Hoa Ky vao cuoi CUQC n~i chien ct.la nu6'c nay (giG'a
the ky 19). Tac d()ng cua CUQC each m(;lng nay la sue may
thay cho sue nguO"i, san xuat day chuy~n dc;ii tra thay vi
san xuat m9t each manh mun trli6'c d6, va nhat la giao
thong lien l?C huu hi~u giua cac vung San xuat khac
nhau giup tang cliO"ng kha niing trao d6i hang h6a va
a
phan cong san xuat tam vi mo.
Tu nhung niim 1960 den nay, vai tro quan tri ngay
cang CO XU hti6'ng xa h{)i h6a, chu trc;mg den chat luqng,
kh0-1g chl'. la chat luqng san pham, ma la chat luqng ct.la
CUQ(; song mc;>i nguO'i trong thO"i d?i ngay nay. Day Ia giai
do(;ln quan tr? chat lu9ng sinh hoq,t (quality-of-life
management), n6 de c~p den mc;>i van de nhJ: ti~n nghi
v~t chat; an toan sinh ho(;lt; phat tri~n y te giao d1,1c;
thanh 19c moi tn.tang; dieu phoi nhan lt!c v.v... ma cac
nha quan trt kinh doanh lfm phi kinh doanh hi~n nay
can am tuO'ng va g6p sue tht!c hi~n (cung um cac cap
nha nuac).
Quan tri hc;>c ding c6 m9t vai tro eve ky to 16'n
trong nhung thay doi va phat tri~n eve ky nhanh ch6ng

26
cua the gi6'i hi~n d<;ii ngay nay. NguO'i My cha rang, m(>t
trang nhung dong g6p quy nhat cua h<;> cho n~n van h6a
cua nhan lo?i d6 chinh la n~n khoa h<;>c quan tr! hi~n
dq.i 0 l. Sµ hu'ng th!nh va suy vang rua moi quoc gia dcu
c6 lien quan ch?t che t6'i cac ha~t d(mg v~ quan tr!.
Peter F .Drucker la m<;>t trong nhG'ng nha khoa h<;>c n6i
tieng v~ quan tr! da tung canh baa: "Quan tr!, nang lt,tc
quan trL tinh nhat quan cua quan tr! va vi~c tht,tc hi~n
quan tr! se c6 y nghia quyet d!nh doi v6'i ca My Ian cac
nu6'c khac trong nhung th?p ky t6'i"( 2 J.
Tren binh di~n cua cac doanh nghi¢p khi n6i den
nguyen nhan pha san, thi c6 the nghien cuu thay nhi~u
nguyen nhan, nhung nguyen nhan hang d§u thtiO'ng van
la quan tri kem hi~u qua, hay nha quan tri thieu kha
nang. Trong cung nhung hoan canh nhu nhau, nhung
nguO'i nao biet t6 chuc cac ho~t dong quan tr! tot hon,
khoa h<?C hon, thi trien v9ng d?t ket qua se ch~c ch~n
hon. D?c bi9t quan tn;mg khong phai chi la vi9c dq.t ket
qua ma se con la van d~ it ton kem thi giO', ticn b~c,
nguyen v?t li~u va nhi~u loq.i phi t6n khac hon, hay n6i
each khac la c6 hi~u qua hon.
Khi chung ta so sanh giua kct qua dq.t duqc v6'i

(1) CoBpemennoe ynpas11em1e; Pycckoe Y13I!aHl1e; M. 19 97; Ct. 1- 3

2
( ) Peter F.Drucker, Managing in Turbulelent Time (New York: Harper &
Row, 1980), p.230.

27
nhung chi phi da bo ra, chung ta c6 khai ni~m hi~u qua.
Hi~u qua cao khi ket qua nhiev ma chi phi bo ra l?i
thap va hi~u qua thap khi chi phi nhi~u ma ket qua d?t
du'Q'C l?i khong dang bao nhieu. Khong biet each quan
ttj thi cling CO thg d?t du'Q'C ket qua, nhu'ng neu xem xet
den chi phi, thi se thay cai gia cua ket qua la qua diit
(qua miic). Tue la co ket qua, ma khong co hi~u qua hay
chinh xac hem la hi~u qua qua thap.
Trong ho?t d9ng kinh te, nhat la trong nen kinh te
thj tru'(>'Ilg CO C<~mh tranh, ngu'O'i ta phai tim each h?n
che chi phi va gia tang ket qua, tuc la phai luon luon
tim each gia tang hi~u qua. Cac ho?t d(mg quan tr! la
c<1n thiet vi no se giup gia tang hi~u qua.
' ?
1.2. NHA. QUAN TRI

1.2.1. The' nao la nha quiin tr!?

Cac nha quan tr! hoc;i.t d<)ng a m(>t nai ma chung ta

thub'ng g<;>i la t6 cht1c. VI v~y, truck khi higu the nao la
nha quan trL vai tro va cac ky nang cua nha quan trL
chung ta d.n hi~u c6ng vi~c quan tr! cua m9t,_ t6 chuc.
Nhu' chung ta da biet moi to chuc c6 nhung ml,IC
tieu va n(>i dung c6ng vi~c khac nhau, nhung nhin chung
du la t6 chuc kinh doanh hay phi kinh doanh thi cac
c6ng vi~c quan trj chu yeu vftn xoay quanh cai trl,lc ra
quy~t d?nh trong cac linh VlfC hO?Ch djnh, to chuc, liinh

28
dl;lO Va kigm tra kigm soat Va IDQt SO hol;lt dong ho trq
khac nua.
Cac nha quan tr! lam vi~c trong cac tc> chuc, nhung
khong phai ai trong to chuc deu la nha quan tr!, ly do
th?t dcm gian la vi cac cong vi~c quan tr! khong phai la
tat ca m9i cong vi~c cua m(>t t6 chuc, ma n6 thuang chi
la nhung ho?t d(>ng mang tinh phoi hqp, d!nh hu6'ng,
llfa ch9n, quyet d!nh va ket dinh cac cong vi~c khong
phai la quan tr! trong m(>t t6 chuc l?i v6'i nhau de d?t
m1,1c tieu chung cua chinh t6 ch& do. Cac thanh vien
trong mQi to chuc c6 the chia lam hai lo(;li: nguai thua
hanh va nha quan tr!.
Ngliai thua hanh la nhung nguai tn,tc tiep tht,tc hi~n
mQt Cong tac Va khong CO trach nhi~m hOl;lCh d!nh, t6
chuc, Hinh d<;lO va giam sat ho?t d(mg cua nhung ngub'i
khac. Trai l?i, cac nha quan tr! c6 trach nhi~m chi huy,
di~u khien, giam sat v.v ... ho(;lt d(>ng cua nhung nguai
khac.
Ho?t dt)ng quan tr! cung la m(>t d?ng ho?t d(mg xa
h(>i CUa con ngliai, va chinh vi V~Y no Cung d.n dtiQ'C
chuyen mon h6a. Trong moi t6 chuc cac cong vi~c ve
quan tr! kh6ng chi c6 tinh chuyen man h6a cao ma n6
con mang tinh thu b?c rat r6 net. Tuy theo cap b?c va
c6 the chia cac nha quan 'tr! thanh 3 lo(;li: cac nha quan
tr! cao cap, cac nha quan tr! cap giua va cac nha quan

29
tri ca'p ccr SfJ. Duoi day chung ta se xem xet nhung d?c
trung CG ban cua cac nha quan tr! nay.

1.2.1.1. Quan tri vien cao cap (Top Managers)

Bo la cac nha quan ttj ho?t d(mg i1 cap b~c toi cao
trong m9t t6 chU'c. H9 ch!u trach nhi~m v~ nhung thanh
qua cuoi cling cua t6 chU'c. Nhi~m Vt,I cua cac nha quan tr!
cap cao la dua ra cac quyet d!nh chien luge. T6 chU'c th1:fc
hi~n chien luge, duy trl va phat trien t6 chuc. Cac ch&
danh chinh cua quan tr! vien cao cap trong san xuat
kinh doanh ta thub'ng la: Chu tich h(>i d6ng quan trL pho
chu t!ch, cac uy vien h9i dong quan tr!, cac t6ng giam
doc, pho t6ng giam doc, giam doc, pho giam doc v.v...

1.2.1.2. Quan tri vien cap giua hay cap trung

gian (Middle Managers)
Bo la nha quan tr! ho?t d(mg (J du6'i cac quan tr!
vien Hinh d~o (cao ca'p) nhung (J tren cac quan ttj vien
cap ca sCi. Nhi~m Vt,I cua h9 la dua ra cac quyet d!nh
Chien thu~t th1:fc hi~n cac ke hO?Ch Va chinh sach cua
doanh nghi~p, phoi hgp cac ho?t d9ng, cac cong vi~c de
ho~m thanh m1,1c tieu chung.

Cac quan tr! vien cap giua thuO'ng la cac truang

phong, ban, cac plill phong, cac chanh pho quan doc cac
phan xuO'ng v.v ....

30
 . 1.2.1.3. Cac quan trt vien cap C<i sd (First-Line
Managers)

Day la nhung quan tri vien CJ cap b~c cuoi cung

, trong h~ thong cap b:;tc Cua cac nha quan tri trong Cung
m<)t t6 chuc. Nhi~m V1:1 cua h9 la dua ra cac quyet dinh
tac nghi~p nh~m doc thuc, hu6'ng d§.n, di~u khien cac
cong nhan vien trong cac cong vi~c san xuat kinh doanh,
cong vi~c q.1 the hang ngay, nh~m thtjc hi~m m1,1c tieu
chung. Cac chuc danh thong thub"ng cua h9 la: doc cong,
truCing ca, t6 tru&ng san xuat, t6 trtiO'ng cac to ban hang
v.v. "'

Cac quyet dinh chien luc;ic

Quan tr! vien cac quyet d!nh tac nghiep

cap co so
J-.-_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ i . . . , _ , _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ , _ _ _ _ _

,,____.__ __._ Nhiing nguoi thua hanh _,__ __.___,,, Thl,lc hi~n quyet d!nh

31
1.2.2. Vai tro va ky nang cua nha quan trj

1.2.2.1. Vai tro cua nha quan tri

Vao th~p nien 1970, Henry Mintzbezg da nghien

cuu m(>t each d'.n th~n va da du'a ra ket lu~n r~ng cac
nha quan tr! thvc hi~n 10 vai tro khac nhau trong 3
nh6m va rat lien quan vai nhau: vai tro quan h~ vai con
ngu'O'i, vai tro thong tin, va cac vai tro quyet dtnh (1).
a) Vai tro quan h~ voi con !lgu<fi:

Song va lam vi~c trong m(>t to chuc m9i ca nhan

thu'O'ng c6 cac quan h~ chi)it che va m~t thict vai nhau,
nhung vai tu each la nha quan tr! h9 thuO'ng c6 nhung
vai tro cd ban sau:
- Vai tro dc1u tien trong lo?i nay la vai tro d?i di~n,
hay tuqng tru'ng c6 tinh chat nghi le trong t5 chU'c.
- Vai tro thu hai la vai tro cua nguO'i Hinh d~o, ma
n6 doi h6i nha quan tr! phai phoi hgp va kiem tra cong
vi~c cua nh§.n vien du"6'i quyen.

- Vai tro thu ba trong lo?i vai tro quan h~ v6'i con

(') Management; Robert Kreitner; 1995, Houghton Miffiin Company;

p.15-17

32
ngu'oi la vai tro lien h~, quan h~ vai ngu'oi khac, (J trong
hay ngoai to chuc, de nham g6p phan hoan thanh cong
vi~c duqc giao cho do'n vi cua he;>.

b) Vai tro thong tin

Thoi dc:i.i ngay nay la thoi dq.i bung n6 thong tin,
thong tin duqc xem la ngu&n llfc can ban thu tu & mc;>i to
chuc, mc;>i doanh nghi~p. Cac hoq.t d(mg ve quan tr! chi
thljc Slj CO CO SCf khoa hc;>c va CO hi~u qua khi no du'Q'C Xlt
ly, duqc tht,tc thi tren co sa cac thong tin chinh xac, d§.y
du va kip thoi. Thong tin khong chi c§.n cho cac nha
quan tr! ma chinh ban than he;> ciing giu nhung vai tro
cljc ky quan tr9ng trong linh vljc nay. Nghien cuu ve vai
tro thong tin cua cac nha quan tr! chung ta tha'y:
- Tru6'c hct, nha quan tr! co vai tro thu th~p va ticp
nh~n cac thong tin lien quan den t6 chuc va den hoq.t
d9ng cua don vi. '

Nha quan tr! dam nhi~m vai tro thu th~p bilng each
thu'ong xuyen xem xet, phan tich boi canh xung quanh
t6 chuc d5 nh~n ra nhung tin tuc, nhCing hoq.t d(mg va
nhung slj ki~n c6 th~ dem lq.i co h9i tot hay slj de d9a
doi vai hoq.t d9ng cua t6 chuc. Cong vi~c nay duqc tht,tc
hi~n qua vi~c dc;>c bao chi, van ban va qua trao d6i, tiep
xuc voi mc;>i ngu'oi v.v ...
- Vai tro thong tin thu hai cua nha quan tr! la pho
bien nhung thong tin lien h~ den ngu'O'i c6 lien quan, r.6

33
th~ la thu()c cap, ngttO'i d&ng cap hay thuqng cap.

- Vai tro thong tin sau cung ma nha quan tri phai
dam nhi~m la vai tro cua nguai thay mjflt to chuc d6
cung cap thong tin cho cac b(> ph?n trong cung m(>t don
vt, hay cho cac ca quan hen ngoai. M1:1c tieu cua Slf thay
m~t phat bieu nay c6 the la de giai thich, bao v~ hay
tranh thu them Slf ung h(> cho to chuc.
ci Vai tro quyet dinh
Lo?i vai tro cu6i cling cua nha quan ttj g&m 4 vai
tro: vai tro chu tri; vai tro ngu'O'i giai quyet xao tr(>n; vai
tro ngu'O'i phan ph6i tai nguyen va vai tro nha thu'<Jng
thuyet.
- Vai tro chu tri xuat hi~n khi nha quan tri tim each
cai tien ho?t d(>ng cua to chuc. M1:1c dich cua vai tro nay
la t?o ra nhung chuyen pien tot hon trong don vi. Vi~c
nay c6 the duqc thlfc hi~n b~ng each ap dt,mg m(>t ky
thu~t m6'i Yao m{>t tinh huong Cl,l th~, ho~C nang cclp
dieu chinh m(>t ky thw~t dang ap d1:1ng v.v.
- Cac tinh hu6ng rui ro, Slf c6, xao tr(>n bat ng{J
v.v ... la nhung dieu khong tranh khoi. Trong vai tro
ngu{Ji giai quyet xao tr(>n, nha quan trt la ngu{Ji phai k!p
thai doi ph6 v6'i nhung bien c6 bat ngo nh~m du'a to
chuc s6'm trc1 l?i st,t on dinh. So v6'i cac vai tro khac thi
vai tro nay chiem vi tri u'u tien hon trong cac quyet
dinh ma nha quan tri c§.n phai giai quyet. Khi m(>t c8

34
may chu yeu bi hong, khi ngu6n di~n bt cup, khi khach
hang chu yeu d9t ng9t khong mua hang nCta, khi mat
hang kinh doanh dot nhien ban kha Ch?Y v.v ... D6 la
nhung yeu to c6 the gay ra Sy' xao trem. Vai tro cua cac
nha quan trt trong cac tinh huong nay la phai nhanh
nh?y, ktp thb'i va quyet doan de dua to chuc trO' l?i ho?t
dong binh thui1ng va h?n chc den muc thap nhat nhung
thi~t h?i c6 the c6, ho~c la t?n d1,mg den muc toi da
nhung ca hoi rn6'i, nhung ycu t6 m6'i de phat tricn.
- Khi nha quan tri 0 trong tinh huong phai quyet
d~nh nen phan phoi tai nguyen cho ai va v6'i so luqng
nhu the nao, thi d6 la luc nha quan trt dong vai tro nha
. phan phoi tai nguyen. Tai nguyen d6 c6 the la tien b?C,
thb'i gian, quyen hanh, trang bt, hay con ngub'i. Thong
thub'ng, khi tai nguyen d6i dao, m9i nha quan trt deu c6
the thyc hi¢n vai tro nay mot each d~ dang. Nhung khi
tai nguyen khan hiem, quyet dtnh cua nha quan trt
trong van de nay se kh6 khan han, vi n6 c6 the anh
huang 16'n den ket qua ho~t dong cua mot dan vi hay
th?m chi cua toan the to chuc.
- Cuoi cung nha quan trt con dong vai tro cua mot
nha thuang thuyet, dam phan thay m~t cho t6 chuc
trong qua trinh ho?t dong. Cac cu 0c thuang luqng c6 the
la ve c6ng vi~c, ve tien b~c, thO'i gian hay bat cu dieu gi
c6 anh hu&ng den bo ph~n cua minh. Myc dich cua
thu·ang luqng la phai tim ra giai phap chap nh~n duqc

35
 cho tat ca cac ben c6 lien quan va di&u hi~n nhicn la
.. phai c6 lqi nhat cho dcm vi cua min¥
N6i t6m lg,i, voi chuc nang va vai tro cua minh, nha
quan tri giu ph§.n quan trc;mg trong Sl.j thanh Cong hay
that b<;li dia m(>t t6 chuc. Va d6 cung la ly do chinh cua
nhu d.u cap bach phai dao t0o cac nha quan trL vi sv
nghi~p phat trien kinh te xa h9i cua ca nuac.

1.2.2.2. Cac hy nang quan tri (Managerial Skills)

Robert Katz, trong bai viet "Shills of an effective

administrator" (Ky nang cua m(>t quan tr! vien thanh
cong) dang trcn t~p chi Harvard Business Review
(Vol.52, Dec 1974) trinh bay 3 100i ky nang ma m8i
quan trt vicn can phai c6; g6m:
a) Ky nang hy thu¢t (technical shills) ho$c chuyen
man nghi~p v1:1. Thi d1:1: thao chuong trlnh di~n
toan, so~n thao hqp dong phap ly kinh doanh,
thie't ke' ca khf v.v .... Day la ky nang ra't c'1n cho
quan tr! vien cap co sa hon la cho ca'p quan tri
vien trung gian ho?c cao ca'p.
b) Ky nang nhan s'f! (human shills) lien quan den
kha nang cung lam vi~c, d(mg vien va di~u
khi~n nhan Slj. M(>t vai ky nang nhan Slj can
thiet c~o ba't cu quan tr! vien nao la biet each
thong d~ t huu hi~u, c6 thai d(> quan tam ti ch eve
de'n nguai khac, xay dljng khong khi hqp tac

36
 trong lao d<)ng, biet each tac d<)rig va hu6'ng dlln
nhan sv trong t6 chuc d~ hoim thanh cac ket
qua ky v<;mg. Ky nang nhan slf doi v6'i m9i cap
quan tri vien deu can thiet nhu nhau trong bat
ky t6 chuc nao, du la ph?m vi kinh doanh ho~c
phi kinh doanh.
c) Ky ncing nh(ln thuc hay tu duy: (conceptual
skills) la cai kh6 hinh thanh va kh6 nhat, nhung
no l?i co vai tro d~c bi~t quan tr9ng, nhat la doi
v6'i cac nha quan tr! cao cap. H9 can co tu duy
chien luqc tot de de ra dung duO'hg loi chinh
sach doi ph6 co hi~u qua v6'i nhung bat trac, de
dc,>a, kim ham SIJ phat trien doi v6'i tfl chuc. Nha
quan tr! can phai c6 phuong phap tflng hqp, tu duy
hQ thong, biet phan tfch moi lien h~ giua cac b(>
ph?n, cac van de ... Biet each lam giam nhU'ng SIJ
phuc t?p rac roi xuong m9t muc d9 c6 the chap
nh?n duqc trong m9t to chuc.
Tam quan tn;mg cua 3 lo~i ky nang tren la tuy thu(>c
vao cac cap quan tr! khac nhau trong to chuc. Dieu nay
duqc the hi~n trong so do 1.2 nhu- sau:

37
· Quan tr! vien Quan tr! vien Quan tr! vien
cap cao cap trung gian cap Cd SO

Sa d6 1.2: Cac ky nang quan tr!

Nhin vao SG do tren ta thay ngay ding (J nhung cap

quan tr! cang cao thi cang can nhieu nhung ky nang ve
tu duy. NgtiQ'C l<;ii (J nhung cap quan tr! cang thap, thi
cang can nhieu ky nang ve chuyen man ky thu~t. Ky
nang ve nhan slj thi (J dau, (J cap nao ci1ng c§.n va cung
deu la quan tr9ng. Mi;ic du v~y, tren thvc te nhung doi
hoi Cl,! thf V~ muc dQ ky nang nhan Stf CO th~ CO Stf khac
nhau tuy theo lo<;ii can b9 quan tr!, nhung xet theo quan
di€m cua nhieu nha kinh te thi n6 l<;ii dong vai tro quan
tr9ng nhat, g6p phan lam cho cac nha quan tr! thvc
hi¢n thanh cong cac lo<;ii ky nang khac cua minh va g6p
phan vao vi¢c d<;it duqc thanh cong ve myc tieu chung
cua ca to chuc.

38
TOM TAT
Quan tri la hoq,t d(mg cdn thiet phdi duqc th1jc hi~n hhi
con ngliai het lu;p um nhau trong cdc t6 chltc nhdm dg,t du<Jc
nhilng lnlfC tieu Chung. Kfuic um CaC hoq,t d(mg U~ qudn trj,
qudn tri h9c la hhoa h9c nghien cziu phan tich u~ cong ui~c
qudn trj trong .to' chzic, t6ng het h6a cdc hinh. nghi~m t6t
thanh nguyen tdc ua ly thuyet c6 th€ dp dlfng cha cdc tinh
hu6ng qudn trj fl.tang t1j. MlfC tieu cua qudn trj h9c la nhdni
giup chung ta c6 nhilng hien thzic ua ky thu(l,t cdn thiet d~ gia
tang hi~u qua trong cdc hoq,t d(mg tQ,p th€, kinh doanh hoQ,c
hhong hinh doanh.
Qudn tri la m(Jt hi~n tuqng xa h(Ji xudt hi~n cung m(Jt
foe um con ngliai, n6 bi€u hi~n trong m6i quan h~ giila con
nguai um con nguai. Tren phitang di~n hhoa h9c ua hog,t
d(Jng thlfc ti~n n6 thlfc slf phdt trien mq,nh tit the hy 19 den
nay. Qudn tri h9c ngay nay da pluit trdn mq,nh me ua da tra
thanh m(Jt 11i6n hhoa h9c d(Jc l(l,p.
Trang cdc hoq,t d(Jng u~ qudn {rj ngitai ta hhong chl cdn
nhilng hi€u bief hhoa fU?C ma cdn CO finh sang tq,o, finh ngh~
thuQ,t. Kfwa fU?C ua ngh~ thuQ,t qudn trj kfiong d6i ch9i, loq,i
trit nha!l ma chung bo' sung cho nhau.
MQ,c du c6 nhi~u quan diem khdc nhau u~ chuc ndng
qudn trj nhling nhin chung ngay nay nguiJi ta thuang xem
qudn tri c6 b6n chzic n<lng ca ban sau: hoq,ch djnh, to' chzic,
lanh dq,o ua hie'm soat.
Trang ljch sil phat trdn czla nhan log,i cdc hog,t d(Jng u~
qudn tri da d€ l<;ii nhilng dau dn het szlc to lan trong cdc cong
trinh van h6a hi en true, dinh chua, d~n dai, thanh lily u. u...

39
Quan trt da c6 mf)t vai tro dang ki cung um slj bf)c phat czla
cu<?c each mg,ng cong nghi~p. Tit thq,p nien 60 den nay, vai
tro ctla qudn tr? trong cac hoq,t d(mg ctla xa h9i loai nguili dQ,c
bi~t [a trong linh VlfC san xuat kinh doanh dti tang len nhanh
ch6ng.
Cac nha qudn tr? lam vi~c trong cac to' chU:C, nhung
hhong phdi ai trong to? chuc d&u la nha qudn trj. Cac thanh
vien trong 1n9i tel chuc c6 the chia lam hai log,i: nguili thiLa
hanh va nha qudn tr?. Tuy theo cap b<J,c va c6 the chia cac
nha qudn tr? thanh 3 log,i: cac nha qudn tr? cao cap, cac nha
qudn tri ccfp giila va cac nha qudn tri cap ca sa.
Vao th(jp nien 1960, Henry Mintzbezg dii nghien cuu mf)t
each cdn thtj,n va dii dua ra Jdt lu(jn rang cac nha qudn tr?
thw: hi~n 10 vai tro hhac nhau trong 3 nh6m va rat lien quan
v6i nhau: vai tro quan h~ v6i con nguili, vai tro thong tin, va
cac vai tro quyet djnh.
Robert Katz cho rang, ni6i qudn tri vien cdn phdi c6 3
log,i hy nang: hy niing hy thutj,t hoQ,c chuyen mon nghifp v1;t;
fly nang nhan sif; va hy nang nh¢n thU:C hay tu duy. Tdm
quan tr<;mg cua 3 log,i hy n<lng tren la tuy thu(Jc vao ccic ceip
qudn tri hhac nhau trong to? chU:C. a nhilng cap qudn tr? cang
cao thi cang cdn nhi&u nhilng hy nang v~ tu duy. Nguc;c lg,i a
nhilng cap qudn tr? cang thap, thi cang c&n nhi~u ky niing v~
chuyen man hy thuQ,t. Ky niing v~ nhan Slf thi a dau, a cap
nao cung c&n va cung d~u la quan tr9ng.

40
 A ? A A

CAU HOI ON TAP

1. Quan tr! h9c la gi? Vai tro cua n6 trong cac ho':lt
d('mg kinh doanh ra sao?
2. Co nguai n6i rring, quan tr! h9c vua la m<;>t nganh
khoa h9c vua la m<;>t ho':lt d<;>ng mang tinh ngh~ thu~t
c6 dung khong va vi sao?
3. Cac chuc nang chu yeu cua quan tr! la gi?
4. The nao la nha quan tr! va c6 may lo':li n:1a quan tr!?
5. Cac nha quan tri c§.n c6 nhung ky nang C(J ban nao?

41
II.
, ' , 6'7

QUA TRINH PHAT TRIEN

? , ~' ?
CUA LY THUYET QUAN TRI

N hieu nha quan tr! thuang hay quen mat rking m9t
trong nhung each h9C tot nhat la h9C qua khu. Nhung
ngu'O'i benh vt,tc cho tu tu&ng hi~n d?i thi cho rking ljch
Slt khfmg lien quan gi den cac van de ma cac nha quan
trj dang phai doi ph6 hi~n nay, nhung tht,tc ra cac nha
quan tr! ngay nay van dung nhung kinh nghi~m va ly
thuyet quan tr! da hinh thanh trong l!ch sl! vao nghe
nghii!p cua minh.
Trcn phu'o'ng di(m khoa h9C xa h(>i va nhan van moi
m(>t ly thuyet la m(>t t~p hqp nhung tu' tu&r:.g vua giai
thich vua tien doan cac hi~n tu\mg xa h9i. Ly thuyet
quan tr! ci:ing the, n6 cGng la m(>t h~ th6ng ve nhung tu
tu'ang, quan ni~m, due ket, giai thich ve cac ho?t d(>ng
quan tr! duqc thlfc hanh trong the gi6'i tht,tc t?i. Dieu
nay cGng c6 nghia la ly thuyet quan tr! ci:ing phai dtJa
vao thljc te Va n6 da du'CJC nghien CUu CO h~ thong qua
cac thai d?i, nhat la tu the ky 19. Ket qua la chung ta
CO du'Q'C m(>t di San d6 SQ va phong phu Ve quan tr! ma
cac nha quan tr! ngay nay dang thua huO'ng. Chinh vi
42
the ma vi~C nghien CUU Slf tien trien Cua tu' tu'O'ng quan
tr! la d.n thiet cho cac nha quan tr! trong ly lu~m va
thlfc hanh, cho hi~n t?i va ca tucmg lai.
Rat c6 ly khi n6i rilng quan tr! cung tuoi vai van
minh nhan lo?i. 5000 nam truac cong nguyen nguO'i
Sumerian (vung Iraq hi~n nay) da hoan thi~n m9t h~
thong phuc t?P nhung quy trinh thuang m?i vai h~
thong can dong. NguO'i Ai C~p thanh l~p nha nuac 3000
nam truac conr, nguycn va nhung kim tt! thap la dflu
tich Ve trinh dQ ke hO?Ch, to chuc Va kiem soat m9t
cong trinh phuc t?P· Ngu'O'i Trung Hoa ding c6 nhung
d!nh che chinh quyen ch?t che, the hi~n m9t trinh d9 to
chuc cao.
CJ Chau Au, nhung ky thu~t va phu'o'ng phap quan
tr! b§.t dau du'Q'C ap d1;1ng trong kinh doanh tu the ky 16,
khi ho?t d9ng thuang m::;ti qa phat trien m::;tnh, con
truar d6, ly thuyet quan tr! chua duqc phat trien trong
kinh doanh vi cac do'n vj san xuat kinh doanh chi dong
khung trong ph?m vi gia dinh.
Ben the ky 18, CUQC each m:;mg cong nghi~p vai Slf
ung d1;1ng cua may rn6c Co' khi da chuyen san xuat tu
ph?m vi gia dinh sang nha may. Bay la nhung hinh
thuc to chuc san xuflt khac him vai to chuc san xuflt
trong gia dinh. Quy mo va d9 phuc t~p gia tang, vi~c
nghien CUu quan tr! biit d<iu tr6' nen cap bach. Nhung Slf

43
chu y ciing chi t?p trung vao khia c~mh ky thu?t cua san
xuat hem la vaa n9i dung cua ha~t d9ng quan tr!.
Den the ky 19, nhung moi quan tarri cua nhung
nguO'i tn,tc tiep quiin tr! cac ca sa siin xuat kinh daanh
va cua ca nhung nha khoa h<;>c den cac hac:it d9ng quan
tr! m6'i th?t sl,( soi n6i. Sl,t quan tam v§.n t~p trung nhieu
vao khia cc:inh ky thu?t cua siin xuat nhu'ng d6ng thO'i
ci:ing c6 chu y den khia cc:inh laa d9ng trang quan tr!,
nhu Robert Owen da tim each cai thi¢n dieu ki¢n lam
vi¢c va dieu ki~n song cua cong nhan. Xet ve phuang
di¢n quan tr!, vi¢c lam cua Owen da d~t nen m6ng cha
cac cong trinh nghien cuu quan tr!, nhat la cac nghien
cuu ve moi quan h¢ giua dieu ki¢n laa d9ng v6'i ket qua
cua xi nghi~p. C6 the n6i tu cuoi the ky 19 nhung no ll,l'c
nghien cuu va dua ra nhung ly thuyet quan tr! da duqc
tien hanh r9ng khcip. Va chinh Federick W. Taylor a
dau the ky 20 voi tu tuang quan tr! khaa h<;>c cua minh
da la ngtJO'i d?t n~n m6ng cho quan trt hi(im d?i va tu d6
den nay cac ly thuyet quan tr! da duqc phat trien nhanh
ch6ng, g6p phan tich cl,(c cha sl,( phat trien ky di¢u cua
xa h(>i loai ngu'O'i trong the ky 20.
, , _, _., _, _.. ,
2.1. CAC LY THUYET CO DIEN VE QUAN TRI
Cac ly thuyet c6 dicn ve
quan tr! la thu~t ngu duqc
dung de chi nhung y kien ve to chuc va quan tr! duqc
dua ra a Chau Au va Hoa Ky vao nhung nam cuoi the ky

44
19, d§.u the ky 20.
Trong qua trinh hinh thanh cac ly thuyet co dien c6
c6ng dong g6p cua rat nhicu tac gia. Nhin chung c6 the
dua ra hai dong ly thuyet quan tri co dicn chinh:
- Ly thuyct quan tr! khoa h<;>c;
- Ly thuyet quan tr! hanh chanh quan lieu.

2.1.1. Ly thuye"t quan trf khoa h<;>c

C6 rat nhicu tac gia vc dong ly thuyet nay, c6 the

ke ra m9t so tac gia sau day:
- Charier Babbage ( 1792 - 1871): Ong .la m(>t .nha
toan h<;>c Anh tim each tang nang suat. lao d(>ng. Cung
v6'i Adam Smith ong chil truang chuyen man h6a lao
d¢ng, dung toan h9c de tinh toan each sli dl!ng nguyen
v(lt li~u t6i uu nhat. Ong cho rfmg, cac nha quan tri
phai nghien cuu thO'i gian ciln thict de hoan thanh m(>t
c6ng vi(k, '~u d6 an dinh tieu chuffn cong vi9c,· dua ra
vi$c thuO'ng cho nhung cong nhan vuqt tieu chuan. Ong
cung la ngub'i d§u ticn de nghi phuong phap chia lqi
nhu~n de duy tri quan h~ giua cong nhan va nglib'i quan
ly.
- Frank & Lillian Gilbreth: Frank B. Gilbreth
(1868 - 1924) va Lillian M. Gilbreth (1878 - 1972) la
nhung ngub'i tien phong trong vi~c nghien cuu thb'i gian

15
- d('mg tac va phat trien ly thuyet quan tr! khac hlin
Taylor. Hai ong ha khi nghien cuu d()ng tac lam vi~c cua
nhung ngu'C1i th<J n~ da cho thay rfmg, c6 nhi~u cl! d()ng
cua h<;> (cui, v6'i, khom lung, cam bay san vua) ~6 the ket
h<Jp l?i hay lo?i ho m. Dtfa tren qua trlnh nghien cuu va
quan sat nay hai ong ha da phat trien m(>t h~ thong cac
thao tac de hoan thanh m('>t cong vi~c va dua ra m(>t h~
thong xep lo?i bao trum cac d()ng tac nhu each niim d6
v~t, each di chuyen ... H~ thong cac d()ng tac khoa h<;>c
neu len nhung tu'o'ng quan giua lo?i d()ng tac va tan so
VO'i St}' m~t nh9c trong lao d('>ng, xac d!nh nhung d('mg
tac du thU'a lam phi ph?m nang life, lo?i ho nhung d('>ng
tac du thU'a, chu tam vao nhung d(>ng tac thich h<Jp lam
giam m~t moi va tang nang suat lao d()ng.
- Henry L. Gantt (1861 - 1919): Ong von la m(>t
c('>ng tac vien gan gGi cua Taylor va la m('>t ky Su' chuyen
v~ h~ thong kiem soat trong cac nha may. Cung gi6ng
nhu Taylor va hai vg ch6ng Gilbreth ong quan tam t6'i
nhung va'n d~ v~ nang cao nang sua't lao d(>ng a ca'p
phan xu'dng. E>6ng g6p quan tr9ng nha't cua ong cho
khoa h<;>c quan tr! d6 la So' d6 mo ta dong Cong vi~c can
de hoan thanh m()t nhi~m vy, v?ch ra nhG'ng giai do?n
Cua Cong vi~C theo ke hO?Ch, ghi ca thC1i gian hO?Ch

(1) James H.Donnelly, JR., James L.Gibson va John M.Ivancevich; "Qudn

tr? h9c can bdn" - NXB Thong Ke-2001 ;Tr. 17

46
d!nh va thC1i gian thtjc Stj. Ngay nay SC1 do nay du9·c
mang ten 6ng Va dugc Slt d1,mg r(mg rai nhu' mqt c6ng C1:J
quan tr<;mg trong quan ttj tac nghi~p. Trong khi Taylor
va hai VC/ chong Gilbreth t~p trung vao c6ng nhan, thi
Gantt l?i cho rang each lam vi~c cua cac nha quan tr!
cling c6 thg cai tien va lam cho n6 c6 nang suat hem.
Ong tin rang trlnh d9 nghe nghi~p la tieu chi duy nhat
d~ thtjc hi~n quy~n ltjc va rang, cac nha quan tr! c6
nghia v1,1 d?o ly la ra nhung quyet d!nh bang phuang
phap khoa h9c chu kh6ng phai theo cam nghi cua minh.
Ong cGng ma r(>ng ph?m vi cua quan trj khoa h<;>c bang
vi~C du'a vao Cong Vi~c Cua cac nha quan trj m(>t m1:JC
danh rieng cho v)~c phan tich (lJ. Gantt cGng dua ra m(>t
h~ th6ng chi tieu cong vi~c va h~ thong khen thu'ang
cho Cong nhan Va quan trj Vien d?t Va Vu'Q't chi tieu.
- Tuy nhien, d?i bi~u u'u tu nhat cua tru'C1ng phai nay
la Frederick Winslow Taylor (1856 - 1915) duqc g<;>i
la "cha de" cua phu'C1ng phap quan ttj khoa h<;>c. Ten g<;>i
cua ly thuyet nay xuat phat ta nhan d~ trong tac phftm
cua Taylor. "Cac nguyen ti:ic quan trj m<)t each khoa h9c
(Principles of scientific management)" xuat ban liin dau
aMy vao nam 1911.
Trong thC1i gian lam nhi~m Vt,J cua nha quan trj a
(1) James H.Donnelly,JR., James L.Gibson va John M.Ivancevich; "Qudn
tr? h9c can bdn" - NXB Thong Ke-2001; Tr.18

47
de xi nghi~p, nhat la trong cac xi nghi~p luy~n kim ong
da tim ra va chi trich manh li~t cac nhli<JC diem trong
each quan ly CU, theo ong cac nhli<JC diem chfnh la:
• Thue mu6'n cong nhan tren cd sa
ai den tru6'c
mt16'n truck, khong luu y den kha nang va nghe
nghi~p cua cong nhan.

• Cong tac huan luy(m nhan vien hgu nhu khong

c6 h~ thong to chU'c hQc vi~c.
• Cong · vi9c lam theo th6i quen, khong c6 tieu
chuan va phudng phap. Cong nhan tt! minh dtnh
do~t toe do lam vi9c.

• Hiiu het cac cong vi9c va trach nhi~m deu duqc

giao cho nguoi cong nhan .
• Nha quan trt lam vi9c bcn C9-Ilh nguO'i thg, quen
mat chU'c nang chinh la l~p ke ho:;i.ch va to chU'c
cong vi9c. Tinh chuyen nghi9p cua nha quan trt
khong duQ'c thua nh?n.
Sau d6 ong neu ra 4 nguyen tdc qudn tr? khoa h9c
nhu sau (1>:

1. Phat tri~n khoa h9c thay the phuang phap kinh

nghi9m cu cho tung yeu to cong vi9c cua moi
ngu'O'i.

111
James H.Donnelly,JR, James L.Gibson va John M.Ivancevich; "Quan trj
h9c ct•1 ban" - NXB Thong Ke - 2001; Tr.17.

48
2. Tuy~n ch9n m9t each khoa h9c, huan luy~n, d<;ly
va b6i duO'ng cong nhan (Tru&c kia cong nhan tµ
llfa ch9n c6ng vi~c cho minh va ra sue t?p luy~n); .
3. Hqp tac v6'i cong nhan dg dam bao chc:ic chc:in
rAng, mQi vi~c d6u duqc lam dung theo khoa .h~o~c__
da dugc phat trign;
4. ThU'a nh~n r~ng, hau nhu bao gia cung c6 st,t
chia d6u cong vi~c va trach nghi~m giua nhung
nha quan tr! va cong nhan. Nhung nha quan tr!
dam nh~n tat ca nhung cong vi~c thich hqp v6'i
minh hon so v6'i cong nhan (Tn.t6'c kia gan nhu
toan b<? cong vi~c va phan 16'n trach nhi~m d6u
ph6 thac cho cac cong nhan).

Cong tac quan tr! tuong ung la:

a) N ghien cuu thai gian va cac thao tac hgp ly
nhat dg thµc hi~n cong vi~c.
b) Dung each mo ta cong vi¢c (Job Description) dg
ch9n lt,ta cong nhan, thiet 1$p h~ thong tieu
chu§'.n va h~ thong huan luy¢n chinh thuc.
c) Tra luong theo nguyen ttic khuyen khich theo
san luqng, bao dam an toan lao d(mg bl3.ng dl)ng
Cl,l thich hqp.

d) Thang tien trong cong vi~c, chu tr9ng l~p ke

hO?Ch Va t6 chuc hO?t d(?ng.

49
 Tom lr;ii: Trucmg phai quan tr! khoa h<;>c c6 nhi~u
dong g6p CO gia tr! cho SlJ phat trien cua tu tudng quan
tr!, h<;> phat trien ky nang quan tr! qua phan cong va
chuyen mon h6a qua trinh lao d()ng, hinh thanh qui
trlnh san xuat day chuyen. H9 la nhung ngu'O'i d§.u tien
neu len t§.m quan tr9ng cua vi~c tuyen ch9n va huan
luy~n nhan vien, dau tien dung dai ng9 de tang nang
suat lao d(mg. H<;> ding la nhung ngu'O'i nhan m?nh vi~c
giam gia thanh de tang hi~u qua, dung nhung phuang
phap c6 h~ thong va hgp ly de giai quyet cac van de
quan tr!, cuoi cling cGng chinh h<;> coi quan ttj nhu la mi)t
doi tugng nghien cuu khoa h<;>c. Tuy v~y, trub'ng phai nay
cGng c6 nhung gioi h?n nhat d!nh. Truoc het truO'ng phai
nay chi ap di,mg tot trong tru'O'ng hgp moi truO'ng 6n
dinh, kh6 ap dt,mg trong moi tn.tO'ng phuc tl;lp nhieu thay
doi. Thu den, h<;> qua de cao ban chat kinh te va duy ly
cua con ngu'O'i ma danh gia thap nhu cau xa h9i va tv the
hi~n cua con nguO'i, do v?y van de nhan ban it dugc quan
tam. Cuoi cung truO'ng phai na~r co ap d1,mg nhung
nguyen tc1c quan tr! phci quat cho m<;>i hoan ca11h ma
khong nh?n thay tinh d?c thu cua moi truO'ng, va h<;>
cGng qua chu tam den van de ky thu?t.

2.1.2. Truong phai quan tr~ hanh chanh

Trang khi truO'ng phai quan tr! khoa h<;>c chu tr9ng
den hQ'p ly h6a Cong Vi~C Va nhung nhi~m Vl;J ma CaC
cong' nhan phai lam thi tru'O'ng phai quan tr! t6ng quat
50
(hay hanh chanh) l?i phat trien nhung nguyen tt1c quan
trt chung cho ca m9t t6 chuc, chinh vi the tnl'O'ng phai
nay con du'<JC gQi la tu' tu'O'ng quan tr~ t6 chuc c6 dicn.
Day la ten g<;>i de chi cac y kien vc each thuc quan
tr! xi nghi~p do Henry Fayol 6' Phap va Max Weber (J
Due neu len, ciing cung thb'i v6'i Taylor Ci My.
- Max Weber (1864 - 1920): la m(>t nha xa h(>i hQc
ngub'i Due, co nhieu dong g6p vao ly thuyet quan tr!
thong qua vi~c phat tricn m(>t t6 chuc "quan lieu" ban
giay la phuang thuc hqp ly t6 chuc m(>t cong ty ph&
t<;ip. Khai ni~m quan lieu ban giay duqc d!nh nghia la
h~ thong chuc Vl} Va nhi~m Vl} du<JC xac dtnh r6 rang,
phan Cong, phan nhi~.m chfnh xac, cac ffil}C tieu. phan
bi~t, h~ thong quyen hanh c6 ton ti tr?t tv. Ca s& tu
tu6'ng cua Weber la y _ni~m th§m quyen hqp phap va
hqp ly. Ngay nay thu?t ngu "quan lieu" gqi len hlnh anh -
m(>t t6 chuc cung nht1c, 16i thb'i, bt chlm ng?p trong thu
t1,1c hanh chanh phien ha va n6 hoan toan xa lc;i. v6'i tu
tu6'ng ban dftu cua Weber. Thl,l'c chat nhung d?c tinh ve
chu nghia quan lieu cua Weber la:
• Ph·an cong lao d(>ng v6'i thc1'm quyen va trach
nhi~m duqc quy dtnh r6 va duqc hqp phap h6a
nhu nhi~m Vl} chinh thuc .
• Cac chuc Vl} duqc thiet l?p theo h~ th6ng chi huy,.
m6i chuc Vl} n~m du6'i m()t chuc v1,1 khac cao hon.

51
 • Nhan Slf duqc tuyen dl;lng va thang cap theo kha
nang qua thi clt, hucln luy~n va kinh nghi~m .
• Cac hanh vi hanh chanh va cac quyet d!nh phai
thanh van ban .
• Quan tr! phai tach rO'i si'J huu.
Cac nha quan tr! phai tuan thu di~u l~ va thu b,IC.
Lu~t l~ phai cong b~ng va duqc ap d1,mg th6ng nhat cho
m9i nguO'i.
- Henry Fayol (1841-1925): la m9t nha quan ttj hanh
chanh ngttO'i Phap. V6'i tac phfun "Quan ttj cong nghi~p va
quan tr! t6ng quat (administration industrielle et
generall) (1916)". Khac voi Taylor, ngttO'i cho ri3.ng nfmg
suat lao d('mg kem la do cong nhan khong biet each lam
vi~c va khong duqc kich thich kinh te d§.y du, Fayol cho
rclng nang suat lao d9ng cua con nguO'i lam vi~c chung
trong t~p the tuy tlm9c vao s1:£ sdp x~p, t6 chlic cila nha
quan tr?. Vi9c slip xep, t6 chuc d6 duqc Fayol gc;>i la ui~c
quan tr? trJng quat va Ong cung tin ri3.ng cong vi~c cua
cac nha quan tr! c6 the duqc phan thanh nam chuc nang,
hay nam linh vvc thu9c trach nhi~m quan ly, d6 la:
ho~ch d!nh, t6 chuc, chi'huy, ph6i hqp va kiem tra (1);

(1) Management- Robert Kreiitner, Houghton Miffiin Company, USA; 1995,

P.41

52
 f)~ c6 th~ lam tot vi~c sc1p xep, t6 chuc xi nghi~p
Fayol da d~ ngh! cac nha quan tr! nen theo 14 nguyen
tc1c duqc g9i la 14 nguyen tc1c quan trt sau:
. 1. Phai phan cong lao d9ng.
2. Phai xac dtnh ro moi quan h~ giua quyen hanh
va trach nhi~m.
3. Phai duy tri ky lu?t trong xi nghi~_p.

4. Mai cong nhan chi nh$n l~nh tu m9t cap chi huy
tn,tc ticp duy nhat.
5. Cac nha quan tr! phai thong nhat y kien khi chi
huy.
6. Quyen lqi chung luon luon phai duqc d~t tren
quyen lqi rieng.
7. Tra thu lao thoa dang.
8. Quyen quyet dtnh trong xi nghi~p phai t?p trung
v~ m9t moi.
9. H~ tho'ng thong tin thong su6t.
10. Sinh ho<;lt trong xi nghi~p phai c6 tr?t ti,!'.
11. Sl,i doi xli trong xi nghi~p phai cong binh.
12. Cong vi~c cua moi nguO'i trong xi nghi~p phai
6n dtnh.
13. Chu d9ng trong cong viQc;

53
 14. Xi nghi~p phai xay di,tng cha duqc tinh than
t~p the.

Tom lr;ii: Truong phai quan tr! hanh chanh chu

truong rAng, nang suat lao d<?ng se cao trong m9t t5
chuc duqc s§.p d?t hqp ly. N6 dong gop rat nhieu trong
ly lu~n cGng nhu thvc hanh quan trL nhieu nguycn tile
quan tr! cua tu tu'O'ng nay v§.n. con ap d1,mg ngay nay.
Cac hinh thuc t5 chac, cac nguyen t§.c to chuc, quyen life
va sv
uy quyen ... dang ung d1,mg ph5 ~ien hi(m nay chinh
la svdong gop quan tn;mg cua trub'ng phai quan tr!
hanh chanh.
H?n che cua trub'ng phai nay la cac tu tuO'ng duqc
thiet l~p trong m(>t t6 chuc on d!I!h, it thay d5i, quan
diem quan tr! cling r§.n, it chu y den con ngub'i va xa h9i
nen d~ clan t6'i vi~c xa rb'i thtfc te. Van de quan tr<.mg la
phai bie't each v?n di,mg cac nguyen tile quan tr! cho phu
hqp v6'i cac yeu du thlfc te, chu khong phai la tu bo cac
nguyen tac do.
, A, - r - - ?

2.2. LY THUYET TAM LY XA HQI TRONG QUAN TR!

Ly thuyet tam ly xa h9i trong quan ttj, con g<;>i la ly
thuyet hanh vi, la nhung quan diem quan tr! nhan
ID?Ilh den Vai tro CUa yeu tQ' tam ly, tinh cam, quan h~
xa h9i cua con ngub'i trong cong vi~c. Ly thuyet nay cho
rAng, hi~u qua cua quan tri do nang suat lao d9ng quyet

54
dtnh, nhu'ng nang suat lao d(mg khong chi do cac yeu to'
v?t chat quyet dinh ma con do SlJ thoa man cac nhu d.u
tam ly xa h(>i cua con ngub'i.
Ly thuyet nay biit d§.u xuat hi~n Ci My trong th?p
nien 30 the ky 20, dugc phat trien ml;lnh bai cac nha
tam ly h(_)C trong th~p nien 60, va hi~n nay v:ln con
duqc nghien cuu t?i nhieu nu6'c phat trien nh~m tim ra
nhG'ng hieu biet d§.y du ve tam hon phuc t?p cua con
ngl1C1i, m()t yeu to quan tr9ng de quan tri.
Truong phai nay c6 cac tac gia sau:
- Robert Owen (1771-1858): la ky ngh~ gia nguai
Anh, la nguai d§.u tien n6i den nhan h.,.tc trong to chuc.
Ong chi trich cac nha cong nghi~p ho ti~n ra phat trien
may m6c nhung l?i khong cai tie'n so ph~n cua nhung
"may m6c ngub'i".
- Hugo Munsterberg (1863-1916): nghien cw tam
ly ung di,mg trong moi trub'ng t6 chuc: ong duqc coi la cha
de cua nganh tam ly hoc cong nghiep. Trong tac ph§'m
nhan de "Tam ly h<?c va hi~u qua trong cong nghiQp" xuat
ban nam 1913, ong nhan m:,mh la phai nghien ·cw m9t
each khoa h9C tac phong cua con ngl10'i de tim ra nhG'ng
mau mtJc chung va giai thich nhung SIJ khac bi~t. Ong
cho r~ng nang suat lao d9ng se cao hem nff'u cong vi~c
giao ph6 cho h9 dtiQ'C nghien CUu phan tich chu dao, va
hqp v6'i nhung ky nang cGng nhu tam ly cua h<;>.

55
 - Mary Parker Follett (1868-1933): la nha nghien
cuu ve tam ly quan tr!. Nhung kinh nghi~m cua ba ve tu
van quan tr! cung nhftng hi~u biet sau slic ve lu?t, khoa
h9c chinh ttj va triet h9c da dua ba t6'i niem tin ch~c
ch~n ding, cac nha quan tr! se nh?n thuc duc;tc m6i m9t
nguO'i lao d(>ng la m()t the gi6'i phuc t?P cua nhung cam
xuc, niem tin, thai d9 va th6i quen. De trao cho nguO'i
lao d9ng nhung cong vi~c kh6 khan vat va, Ba tin r~ng,
cac nha quan tr! phai nh?n thuc duqc nhung mong
muon Ve d(mg C(J thuc d§'.y CUa m6i ca nhan. Vl le nay
Follett thuye't phl}C cac nha quan trj nen d9ng vien se c6
hi~u qua h<Jn la chi d<Jn thuan yeu cau ngliO'i ta lam vi~c.
Hqp tac (ducjc coi la linh h6n cua st}' thong nhat) va tl}'
kiem tra duqc xem nhu •chia kh6a cua ca nang suat va
dan chu trong CUQC song. Ba duqc cac nha slt hc;>c cho la
m(>t trong muO'i ngu'O'i di tien phong ve ly thuyet hanh
vi va quan tr! h~ thong m.
- Abraham Maslow (1908-1970): la nha tam ly hc;>c
da xay d1,mg mQt ly thuyet ve nhu cau cua con ngliO'i g6m
5 b?c duqc xep tu thap len cao theo thu tl}': (1) nhu cau
v?t chat, (2) nhu cau an toan, (3) nhu cau xa h9i, (4) nhu
du dugc tOn tr9ng va (5) nhu cau tµ hoan thi~n( 2 >. Doi

(1) Management- Robert Kreiitner, Houghton Miffiin Company, USA; 1995,

P.51
2
( ) Xem them chuang "Chuc nang Uinh d~o" trong cuon sach nay

56
vai cac nha quan ttj ly thuyet cua Ong da gop phan giai
thich ve Slj hinh thanh nhu du va d(mg CCI hanh d(mg
ct.la con nguoi trong qua trinh lam vi~c, va vi the' n6 con
dti<JC ap dt,mg r(}ng rai cho den ngay nay.
- Douglas Mc Gregor (1906-1964): Mc. Gregor cho
rang cac nha quan tr! tru6'c day da tien hanh cac each
thuc quan tr! tren nhung gia thuye't sai lam ve tac
phong va hanh vi ct.la con ngub'i. Nhung gia thiet d6 cho
rang, phan dong m<;>i ngub'i deu khong thich lam vi~c,
thich dti<JC chi huy hCln la tlj ch!u trach nhi~m, va hau
he't m9i ngub'i lam vi~c vi lqi ich v~t chat, va nhu v?y
cac nha quan tr! da xay d1,mg nhung b9 may to chuc v6'i
quyen hanh t$p trung diflt ra nhi~u quy t8:c thu tt,Ic, d6ng
thb'i v6'i m9t h~ th6ng kiem tra giam sat chiflt che.
Gregor g<;>i nhung gia thiet d6 la X, va de ngh! m(>t lo<;lt
gia thuye't khac ma ong g<;>i la Y. Thuyet Y cho rang con
ngtib'i Se thich thu v6'i Cong vi~C neu CO dti<JC nhung
thu~n lqi va h<;> co the dong g6p nhi~u dieu hCln cho to
chuc. Mc Gregor'\ cho rang thay vi nhan m:;mh den CCI
che kiem tra thi nha quan ttj nl!n quan tam nhi6u hCln
den stf ph6i hqp ho<;lt d(>ng.
Tu nhung ket qua nghien cuu t<;li nha may
Hawthorne do Elton Mayo (1880-1949) Giao sti ct.la
B<;ii h<;>c kinh doanh Havard noi tieng (J My thtjc hi~n va
trai qua nhieu ket qua nghien cliu thtjc nghi~m khac ct.la
cac nha tam ly cong nghi~p, ngu'O'i ta da cho rang, slj

57
thoa man cac nhu cgu tam ly cua con ngu'O'i nhu' muon
du'CJC ngtiai khac quan tam, muon dt.i<;tC ngu'ai khac kinh
tr9ng, muon c6 vai tro quan tr9ng trong sv nghi~p
chung, muon lam vi~c trong b§.u khong khi than thi~n
giua cac dong sl,f v.v ... c6 anh huO'ng Ian de'n nang sua't
va thanh qua lao d9ng cua con ngu'ai.
Quan digm ca ban cua ly thuye't nay ding giong nhu'
quan digm cua ly thuyet quan ttj khoa hQc. H9 cho ding
sv quan tri huu hi~u tuy thu(>c vao nang sua't lao d(mg
cua con ngu'ai lam vi~c trong t(lp thg. Tuy nhien, khac
v6'i y kien cua ly thuyet quan tri khoa hQC, ly thuyet
tam ly xa h9i cho r~ng, yeu to tinh th§.n c6 anh hu6'ng
m':lnh doi VOi nang SUat cua lao d()ng.
Tu nh?n thuc do, cac nha ly thuyet tam ly quan tri
. cho r~ng cac nha quan tri nen thay doi quan ni~m v~
cong nhan. H9 khong phai la nhung con ngu'b'i th1,1 d<)ng,
thich duqc chi huy, thich duqc giao vi~c Cl,l the. Trai l~i,
hQ se lam vi~c tot han, nang sua't cao han, phat huy
sang kie'°n nhi~u hon, neu dti<JC doi Xlt nhti nhung con
ngtib'i tn.iO'ng thanh, dtiCJC tl,f chu dqng trong Cong vi~C.
Ngoai ra, nha quan tri phai cai thi~n cac moi quan h~
con ngu'O'i trong t6 chuc, tu moi quan h~ giua thu tru'Ctng
v6'i nhan vien, den moi quan h~ giua C<:l.c d&ng sv ngang
hang, vi con nguai se lam vi~c tot hon trong mqt moi
tn.tang quan h~ than thi~n.

58
 Tom Ir.ii: Tu tu<1ng chinh cua nh6m tam ly xa h(>i:

- Doanh nghi~p la m9t h~ thong xa h()i.

- Khi d(mg vien khong chi b~ng yeu to v~t chat ma
con phai quan tam den nhung nhu d.u xa h()i.
- T?p thg anh huO'ng tren tac phong ca nhan (tinh
th.in, thai d(>, ket qua lao d(>ng ... ).
- Lanh d?o khong chi la quy~n hanh do t6 chuc,
ma con do cac yeu to tam ly xa h9i cua t6 chuc
chi phcL.

Tuy v?y n6 cung con m()t so h?n che:

- Qua chu y den yeu to xa h(>i - Khai ni~m "con
nguai xa h(>i" chi c6 the b6 sung cha khai ni~m
"con nguai kinh te" chu khong the thay the.
- Ly thuyet :o.ay coi con nguai la ph<in tU' trong h~
thong khep kin ma khong quan tam den yeu to
ngo?i lai.

2.3. LY THUVET He THONG VA DINH LU'~NG VE QUAN TRI

The chien II da d~t ra nhi~u van d~ m6'i cho vi~c
quiin tr!. Nu6'c Anh da thanh l?p d(>i nghien cliu hanh
quan (Operation research team), bao g6m cac nha khoa
h9c de tim each chong l?i Slf tan cong cua Due.
Ket thuc the chien II va tu th?p nien 50, cac ky

59
thu~t dtnh luc;mg duqc cac nh~t cong nghi~p My quan
tam va ap dt,mg vao vi~c nghiE n cliu, t?O dieu ki~n de
nang cao tinh chinh xac cua cac quyet d!nh quan tr!.
Ket qua tu nhung co gcing nay cua h9 da lam nay sinh
mC)t ly thuyet nua ve quan tr! ra dO'i. Ly thuyet quan ttj
m6'i nay duqc gQi bflng nhieu ten khac nhau: ly thuyet
h~ thong (system theory), ly thuyet d!nh luqng ve quan
tr! (quantitative management), ly thuyet khoa hQc quan
trt (management science). Tat ca ten gQi d6 chimg qua
nhfim de bieu d?t y nghia ve ly thuyet quan tr! m6'i nay
dtiQ'C xay dt,mg tren nh~n thuc Cd ban rflng: "Quan tr! la
quyet d!nh (management is decision-making)" va muon
vi~c quan tr! c6 hi~u qua, cac quyet djnh phai dung diin.

Do st,r bung n6 cua thong tin va CUQC each m?ng ve

thong tin, xa hC)i loai ngliai c6 nhung bu6'c. chuyen bien
mang tinh each m~ng m?nh me tren binh di~n cua tung
nt16'c va toan cau va keo theo n6 la nbung thay d6i c6
tfnh each m~ng trong vi~c ap dt,mg nhang ky thu~t c6ng
·ngh~ cao vao cac qua trinh lao di~mg. Cung v6'i nhung
trao luu nay, truO'ng phai quan tr! dtnh luqng v6'i Cd sO'
la ly thuyet quyet dtnh, da ap dt,mg c6 hi~u qua thong
ke va st,r phat trien cua mo hinh toan kinh te v6'i st,r trq
giup cua may tinh di~n tU' vao qua trinh lam ra quyet
dtnh. Truong phai nay dµa tren suy doan la tat ca cac
van de deu c6 the giai quyet duqc bflng cac mo hinh
toan, va n6 c6 cac d~c tinh sau:

60
 1. Nhan m:;mh phu'ang phap khoa h<;>c trong khi
giai quyet cac van de quan trt.
2. Ap di.,mg phuang phap tiep c~n h~ thong d~ giai
quyet cac van de.
3. SU' dt,mg cac mo hinh toan h<;>c.

4. Dinh luqng h6a cac yeu to c6 lien quan va ap

dt,mg cac phep tinh toan h<;>c va xac. suat thong
ke.
5. Chu y cac yeu to kinh te - ky thu:Ttt trong quan
tr! ho'n la cac yeu to tam ly xa h<)i.
6. SU' dl;lng may tinh di~n tlt lam cong Cl;!.

7. Tim kiem cac quyet dinh toi u'u trong h~ thong

khep kin. ,
Theo ly thuyet d!nh luqng, h~ thong duqc cac tac gia
d!nh nghia nhu' sau:
- Berthalanfly: H~ thong la phoi h<Jp nhung yeu to
luon !uon tac d<)ng l~i va; nhau. .
- Miller: H~ thong la t:Tlp hqp cac yeu to cung v6'i
nhG'ng moi quan h~ tu'ang tac.
T6ng hqp nhung khai ni~m tren, chung ta c6 th~
thay h~ thong la phuc t:;ip cua cac yeu to:
• T:;io thanh m9t t6ng th~.

61
 • Co moi quan h~ tuang tac .
• Tac d()ng Ian nhau de d:;it m1,1c tieu.
Doanh nghi~p la m()t h~ thong. Do la m()t h~ thong
ma c6 lien h~ v6'i moi tntong (v6'i khach hang, v6'i nha
cung cap, voi cac doi thu Cfimh tranh ... ). N6 c6 m()t m1,1c
tieu d?c thu: t:;io ra lqi nhu?n. H~ thong doanh nghi~p
bao g6m nhi~u phan h~ c6 moi quan h~ tu'o'ng tac v6'i
nhau nhu: phan h~ cong ngh~, phan h~ nhan st,t, phan
h¢ tai chfnh, phan h~ to
chuc, phan h~ quan tr!, phan
h~ kiem tra v.v ... (hinh 2.1 la sa d6 m9t doanh nghi~p
theo each ti~p c(ln h~ thong).

H$ THONG (SYSTEM)

Nhi?ng ye'u t6 1----

Di~n trlnh Nhitng ye'u to'
d~u vao (input) bie'n da'i d~u ra (output)

Moi tru'O'ng (I:nviroment)

SCI do 2.1. Doanh ng 1i~p ta m9t h~ thong

Tom l<;ii dong g6p cua tru'ang phai ly thuyet h~
thong va dinh htqng la:
- Dinh luqng la SI/ noi dai cua tntong phai c6 dien
62
 (quan trt m(>t each khoa h<;>c).
- TniO'ng phai ly thuyet h¢ thong va d!nh luqng
tham p.h~p hau het trong m9i to chuc hi~n d£.li
v6'i nhung ky thu~t phuc t(_lp. Ngay nay khoa h<;>c
quan tr!, quan tr! tac nghi¢p va quan tr! h¢ thong
thong tin rat quan trc;mg cho cac nha quan tr! cac
to chuc l6'n va hi¢n d<_li. Cac ky thu~t cua tnJO'ng
phai nay da d6ng g6p rat 16'n trong vi¢c nang cao
trinh d(> ho<_lch d!nh ~a kiem tra ho<_lt d(>ng.
H?n che cua tn.tO'ng phai nay la:
- .Khong he chu tr9ng den' yeu to con ngu'O'i trong to
chuc quan tr!.
- Cac khai ni¢m va ky thu~t quan tr! cua ly thuyet
nay kh6 hicu, c:in phai c6 nhung chuyen gia gioi,
do d6 vi¢c pho bien ly thuyet nay con rat h(_ln
che.

2.4. TRUONG PHAI TiCH HqP THONG QUAN TRI

Trong nhung nam gan day c6 nhung c6 g<lng tong

hqp cac ly thuyet co dien, ly thuyet hanh vi va ly thuyet
h¢ thong va dtnh luqng, slt dyng nhung tu tuO'ng tot
nhat CIJa moi tru'O'ng phai. Nhung tu tuang nay t<_lo
thanh tru'O'ng phai tich hqp hay con g<;>i la tru'O'ng phai
h9i nh~p.

63
2.4.1. Phudng phap quan tri qua trinh (Managem£nt
process approach)

Tht,tc chat each tiep c?n nay da du'<JC d~ c?p tu d§u

the ky 20 qua tu tuO'ng cua Henri Fayol, nhttng tht,tc st,t
chi phat tri~n m?nh tu nam 1960 do c6ng cua Harold
Koontz va cac d6ng st,t. Tu tuO'ng nay cho r~ng quan tr!
la m9t qua trinh lien t1,1c cua cac chuc nang quan ttj d6
la ho?ch d!nh, t6 chuc, nhan st,t, lanh d?o va ki~m tra

HO? Ch ___... To ,___... Nhan ~

Lanh r-----. Kiem
dinh chvc Sl/ d90 Ira
.. ' '
.. ·~

Phan h6i (feedback)

Cac chuc nang nay dugc g<;>,i la nhung chuc nang

chung cua quan tr!. Bat cu trong Hinh vlfc nao, tu don
gian den phuc t?p, du trong lanh vl,[c san xuat hay d!ch
Vl,l thi ban chat cua quan tr! la khong thay d6i, do la
vi~c tht,tc hi~n dgy du cac chuc nang quan tr! qua trinh
nay, thtjc chat da dtja tren nen tang tu tuO'ng cua Henri
Fayol vao nhung nam 1960. Tu khi dugc Koontz phat
trien thi phu'O'ng phap quan ttj qua trinh nay da trO'
thanh illQt linh Vl,[C du'<JC chu y nhat, va rat nhieu CaC
nha quan tri tu ly thuyet den tht,tc hanh deu ua chu9ng.

64
2.4.2. Phudng phap tinh hu6ng ngau nhien
(Contingaicy approach)

Chu tn.tang cho rang quan tr! huu hi~u la can cu vao
tinh huong Cl;1 the de v?n d1;1ng phoi hgp cac ly thuyet da
co tu truac.
- Ly thuyet ~6 dien va tam ly xii h<)i d~u chu .
tru'ang nang suat lao d<)ng la chia kh6a de d~t
hi~u qua quan tri.

- Nh6m djnh luqng, trai l~i cho rftng vi~c ra quyet

d!nh dung dcin la chia kh6a nay.
Fiedler la tac gia d~i di~n cho phuang phap tlnh
huong quan tr!, con gt;>i la phuang phap· theo di&u ki~n
ng§.u nhien, cho rling cgn phai ket hgp giua cac ly
thuyet quan trj tren day v6'i v?n dt,mg thi,tc ti~n, Cl;1 the
la cac tlnh huong quan trL con gt;>i la dien CUu quan tr!
(case studies).

Quan ttj h9c nhu' the CUQC dai khong th(£ dlfa vao
cac nguyen t~c dan gian. M<)t ngu'O'i thich xe g~n may
khong .nhat thiet phai thich xe Honda Dream II. Cac
yeu to nhu tu5i tac, phai tinh, tlnh tr~ng gia dlnh, mac
thu nh?p, tam ly, va t§.m quan tr9ng cua tinh nang ky
thu?t xe la nhung ngfru nhien lam anh hu'ang den sa
thich.
Phuang phap tinh huong ngfru nhien muon ket hgp

65
vao thl,fc te bang m(>t each h(>i nh?p nhung nguyen t~c
quan trj vao trong khuon kho hoan canh. N 6 du'CJC xay
d1,mg tren lu?n- d~ "neu c6 X thi, trit c6 Y nhung phl!
thu(Jc vao di~u ki~n Z", nhu' v?y di~u ki~n Z la nhung
bien so ngau nhien. Nhung co g~ng gfrn day cua phuang
phap tinh huong ngau nhien nay la tim each each ly
bien so Z, thay b§.ng nhung yeu to quyet djnh khac cua
hoan canh. Phu'Cfng phap tinh huong ngau nhien du'Q'C
cho la hqp ly theo tnfc giac, vi cac ta chuc khac bi~t
nhau v~ kich thucrc, m1;1c tieu, nhi~m v1;1, nen kh6 c6 th€
c6 nhung nguyen ly chung ap d1;1ng m(>t each khai quat.

2.4.3. Trnong phai quan trj Nh~t Ban

- Ly thuyet Z (William.Ouchi):
Ly thuyet z du'CJC m(>t giao Su' ng•Jb'i My goc Nh?t
Ban la giao Su' William Ouchi xay d1;1ng tren Cef sa ap
d1,mg each quan ly cua Nh?t Ban trong cac Cong ty My.
Ly thuyet ra dai nam 1978, chu tr<;mg den quan h~ xa
h(>i va yeu to con ngu'O'i trong ta chuc. Ly thuyet Z c6 cac
dl)c di~m sau: cong vi~c dai h~n, quyet d!nh thu?n hqp,
trach nhi~m ca nhan, xet thang thuang ch?m, ki~m soat
kin dao bang cac bi~n phap cong khai, quan tam den.
t~p th~ va ca gia dinh nhan vien ...

Ngoai ra, ky thu?t quan ttj cua Nh~t Ban con chu
trc;mg tai Kaizen (cai tien) cua Masaakiimai.

66
 Kaizen chu tr9ng den qua trinh cdi tien lien t~c .. t?p
trung vao 3 yeu to nhan sµ: gi6'i quan ly, t~p th~ va ca
nhan. D~c diem cua Kaizen trong quan ly bao ham khai
ni~m san xuat vua dung luc (JIT: Just-In-Time) va cong
ty luon ghi nh?n cac y kien dong g6p cua cong nhan,
khuyen khich cong nhan kham pha va bao cao m9i van
d~ phat sinh trong qua trinh lam vi~c de gi6'i quan ly
k!p thai giai quyet.
Tom l{Li: Ca thuyet Z va Kaizen chinh la chia kh6a
cua SI/ thanh cong ve quan ly cua Nh?t Ban ngay nay.

TOM TAT
Ly thuyet qudn trj la m(Jt h~ tho'ng nhllng tu tr.tang,
quan ni~m, due het, gidi thich v~ ccic hog,t d(Jng qudn trj duc;c
thlfe hanh trong the giai thlfe tg,i. Nghien dtu slj tien triin
cua tlt tr.tang qudn trj la cdn thdt cho ccic nha qudn trj trong
ly luijn va thlfe hanh, cho hi~n tg,i va cd tr.tang lai.
M(j,c du ccic hoq,t d()ng v~ qudn tri_ cung tu& um van
minh nhan loq,i, nhung hhoa h9c v~ qudn trj chl tlu/c ST! pluit
trdn mg,nh me tit m(Jt vai tld kj gdn day. Chinh Federich W.
Taylor a ddu the ky 20 v&i tu tltifng qudn tri hhoa h9c CUa
minh da la ngltOi dq,t n~n m6ng cho qudn tri hi~n dg,i va tit
d6 den nay ccic_ ly thuyet qudn tri d<i dw;c phat trdn clfe ky
nhanh ch6ng.
Ly thuyet co dien v~ quan tr? la thu¢t ngil drjc;c._ du~
di chl nhllng y kdn V~ t{/ chuc Va quan trj dtL<JC dlta ra 0

67
chew Au ua Hoa Ky uao nhilng niim cu6i the ky 19, ddu the
lly 20. Trong qua trinh hinh thanh cac ly thuyet co· diin c6
cong dong g6p czla rtit nhi~u tac gid. N/ulng nguili tieu bdu
trong s6 d6 la: Charler Babbage, Frank & Lillian Gilbreth,
Henry Gantt ua Fededric W. Taylor. Nhin chung c6 thi dT.ta ra
hai dong ly thuyet qudn trj c6 diin chinh: ly thuyet- qudn tri
hhoa h9c ua ly thuyet qudn trj hanh chrinh
Truimg pluii qudn trj hlwa h9c c6 nhi~u d6ng g6p c6 giri
trj, cho Slj p/uit trdn czla tli tuang qudn trj tren ca sa chu
tr9ng den VifC hqp ly h6a Cong VifC Va nhilng nhifm U~ ma
cac cong nhan phdi lam,. Trong khi d6 trliimg phrii qudn tri
to,ng qurit (hay hanh chrinh) lq,i phrit triin nhilng nguyen tdc
qudn trj chung cho cd m(Jt ta' chl1c. Cac tac gid c6 cong pluit
triin dong ly thuyet qudn trj hanh chrinh tieu biiu la: Max
Weber ua Henry Fayol.
Ly thuyet tam ly xii h9i trong qudn trj, con g9i la ly
tlwyet tac phong, la nhilng quari diim qudn trj nhtin mq,nh
den uai tro czla yeu t6 tam ly, tinh cam, quan hf xii h(Ji czla
con nglli1i trong cong vifc. Ly thuyet tam ly xii h(Ji cho rdng,
hi~u qud cua qudn tri do n<ing sud.t loo d(mg quyet dinh,
nhung niing sutit loo d(Jng khong chi do cac yeu t6 v¢t chtit
quyet djnh ma con do Slj thoa miin cdc nhu cdu tam ly Xii h9i
czla con nglli1i. Trliimg phrii nay c6 Slj d6ng g6p czla cac tac
gid n6i tieng sau: Robert Owen, Hugo Munsterberg, Mary
Parher Follett, Abraham Maslow, Douglas Mc Gregor, Elton
Mayo.
Khong ltlu sau-ket thuc chiin tranh the giai tha hai m9t
ly thuyet nila u~ qudn trj ra dili. Ly thlf:yet qudn trj mai nay
dw;c g9i bang nhi~u ten' khac nhau: ly thuyet h~ th6ng, ly
thuyet djnh luqng v~ qudn trj, ly thuyet kHoa h<?c qudn trj.
68
Trztilng phai nay dlfa tren suy doan la tdt cd Cele udn d~ d~u
CO th€ gidi quyet dllfJC bdng Cele mo hinh toan, Ua nh'ilng dq,i
di~n xudt sdc ddu tien cua trztilng phai nay la: Berthalanfiy,
Miller ua nhi~u nha to<in lu;>c khac.
Trang nhung nam gdn day nguai ta dii c6 nhi~u c6 gdng
t{/ng h<JP Cele ly thuyet CO? di€n, ly thuyet hanh Vi, ly thuyet
djnh lU<;ng d€ sit dl}-ng nhilng tu tuang t{/t nhdt cua m6i
trztilng phai. Nhung tu tuang nay tq,o thanh trztilng phai tich
h<;Jp hay con g<;>i la truang phai hf;i nh¢p. Nhung truang ph<ii
chinh CUa XU hU(Jng nay la phlLang phap quan tr? qua trinh,
phuang ph<ip tlnh hu6ng ngdu nhien ua cac truang phai qudn
tr? kdu NhQ,t bdn.
Phuang pluip qudn tr? qua trinh u~ tlu_1,c chdt dii duqc d~
c¢p tit ddu the hy 20 qua tu tuimg cua Henri Fayal, nhung
thlfe slf chi phat trdn mq,nh tit nam 1960 do cong clla Harold
Koontz ua cac ddng Slf. Tu tuitng nay cho rdng qudn tr? la
m(>t qua trinh lien tf!,C Cua Cele chUc nang quan trj do la
hoq,ch dtnh, tQ' c/u)c, nhan Slf, liinh d<µJ. Ua hdm tra.
. Phuang ph<ip tinh hu6ng ngdu nhien chu truang cho
rdng qudn trj huu hi~u la can CU uao tlnh uffng Cf!, th€ d€ uQ,n
dl}-ng ph6i h<JP c<ic ly thuyet dii c6 tit truac. Fiedler la tac gid
dq,i difn chc phuang phap tinh hu6ng qudn tr?, con g9i la
phuang phap theo di~u hi~n ngdu nhien, cho rling cdn phdi
ket h<JP gi'ila cac ly thuyet qudn tr? tren day uai uQ,n · df!,ng
thlfc tikn, Cl! thi la c<ic tinh huo'ng qudn trj.
Ly thuyet Z dur;c m{Jt gido su nguai My g6c Nh¢t Ban la
gido Slt William Ouchi xay dl}-ng tren ca sa ap df!,ng each
qudn Ly cua Nh(Lt Bdn trong c<ic Cong ty My. Ly thuyet nay
ra dai nam 1978, chu tr9ng den. quan h~ xa h(Ji ua yeu to con

'69
ngztili trong t6 chuc. Ly thuy~t Z co ccic dQ,c di€m sau: cong
VifC dai /u;m, quyet djnh thu,¢n hc;p, tr<ich nhifm Ca nhan, Xet
tlulng thuang ch<J,m, kdm soat llin dao bdng cdc bifn phap
cong ldiai, quan tam den t<J,p thi ua cd gia di,nh nhan uien ...
Ngoai ra, ky thu<J,t qudn tr? ell.a Nh<J,t Bdn con chu tr9ng
tm Kaizen (cdi tien) ell.a Masaakiimai. Kaizen chu tr9ng den
qua trinh cdi tien lien tl:LC,_ t<J_p trung uao 3 yeu to nhan Sf!:
gim qudn ly, t<J,p th~ ua ca nhan. BQ,c diim ell.a Kaizen trong
qudn ly bao ham, khai nif1n sdn xueit u'ita dung luc (JIT:
Just-In-Time) ua cong ty luon ghi nh<J,n c<ic y kdn d6ng g6p
cila cong nhan, ldiuyen khich cong nhan kha~ pha ua baa
ccio m0 vein d~ phat sinh trong qua trinh lam uifc di gim
qudn ly kip thai gidi quyet.
A ? A A

CAU HOI ON T~P

1. Truang phai c6 ·di€n v@ ly thuyet quan trt ra dai luc

nao va nhung d~c di€m chinh cua n6 la gi?
2. N9i dung chinh clia cac ly thuyet tam ly xa h()i trong
quan tr! la gi va ngay nay con ap d1,mg duqc khong?
3. Ly thuyet dinh luqng trong quan tri do nhung ai khc1i
. xu6'ng va n(>i dung chinh cua n6 la gi?
4- Hay trinh bay hoan canh ra dai va nhung n()i dung
chinh cua tntang phai tich hqp trong quan ttj va cho
biet nhung ung d1,mg cua n6.

70
Ill.
MUI TRUONG QUAN TRI.

Tat ca. ca.c nha. quan trt au cho hQ ho?t d(mg trong
m{>t doanh nghi~p, m{>t co quan Nha nuc1c, m{>t trung
tam, m9t t6 chuc tu thi~n, hay m9t truang d?i hQc d~u
phai xet den v6'i nhung muc d9 khac nhau cac yeu to va
lµc lugng cua moi truang xung quanh he;>. Trong khi hQ
c6 the thay d6i chut it hoiitc khong the thay d6i cac ltfc
lugng nay, thi he;> khong CO Sl,f h,ta chc;>n nao khac ma
phai phan ling, thich nghi v6'i chung. He;> phai xac djnh,
u6'c luqng va phan ung l?i doi v6'i cac yeu to va h/c luqng
(J ben ngoai t6 chuc, ma Chung CO the anh hu(Jng den Slf
ho?t d(>ng cua to chuc d6.
De c6 the xem xct yeu to rnoi truang doi v6'i m<)t
doanh nghi~p, nguai ta phai ncim vung thi,tc tn~mg cua
moi truO'ng vI mo d~ tu d6 c6 th~ d~ ra ri.hung chien luqc
kinh doanh thich hqp, giup t~n d1,mg m{>t each hi~u qua
mQi nguon tai nguyen de dua doanh nghi~p den nhung
thanh cong va lqi nhu~n cao nhat. N goai ra, de giup cac
t6 chuc n6i chung va cac doanh nghi~p n6i rieng m(>t cai
nhin t6ng quat, chu'o'ng nay ci.ing d~ c~p den nhung tac
d(>ng cua yeu to vi mo nhfim g6p phcin ho~m thi~n kha
71
nang thich nghi v6'i moi trucmg kinh doanh, giup cac
doanh nghi~p CO nhung dtj kien quan tr~mg, lam CC1 SCJ
cho vi~c tht;c hi~n cac chuc nang quan tri cua minh.

3.1. KHAI Nl~M MDI TRUONG

3.1.1. Khai ni~m

Danh tit moi trubng (environment) la d~ chi cac dinh

a
che hay life htqng ben ngoai nhu'ng l?i c6 anh huang den
thrum qua ho?t d9ng v~ quan ttj cua m9t tc> chuc.
M6i m9t h<;>c gia ve quan tr! h<;>c de.u c6 each nhin va
d(lt ten moi truang m9t each khac nhau. Vi day khong
phai la m9t chuang tr9ng tam cua cuon sach nay, cho
nen chung toi chi trinh bay (J day m<;>t each khai quat
nhat. Ngoai ra, danh ta t6 chuc duqc slt d1,mg trong
chuang nay c6 nghia la Cong ty, Ca quan, hay xi
nghi~p, ho(lc m<;>t d!nh,che nao d6.

Theo quan dir;m .v?n.' nang (Omnipotent view -

Nghia la nha quiin tr! la tat ca) thi cac nha quan tr!
ch!u trach nhi~m tnfc tiep ve Slf thanh cong hay th§t
b~i cua to chuc. D6 la quan ni~m "nha quan tr! gioi c6
th~ chuy~n ram thanh vang. Nha quan tr! t6i thi lam
ngtiQ'C l~i".

Trong kinh doanh theo quan di~m nay cting v~y:

Nha quan tr! ch!u trach nhi~m hoan toan. -

72
 Ngu'<;>'c l~i, theo Robbins va ci:ing la quan di~m bigu
tuQ'ng (Symbolic view - Nghia la nha quan tr! chi la
bi~u hi<;>'ng) thi nha quan tr! chi c6 m9t anh huO'ng gi6'i
h?n den ket qua ho?t di)ng cua t6 chuc: iJO'i vi 6' d6 c6
nhi~u yeu to hen ngoai anh huc1ng den ket qua cua t6
chuc, cua cap quan ttj. Robbins da dua ra hai dan chung
sau day:
Ch~ng h~,m vao th?p nien 1990 H9i dong quan tr!
cua Cong ty Internationnal Harvester da sa thai Tong
Giam doc la Archie Mc Cardell. Cong ty nay da thua 10
hang Chl,lC tri~u do la My trong vong mi)t thang. Nhung
theo ong thi nguyen nhan chinh la do nong dan bi thi~t
thoi vi gia nong san giam da khong du sue mua may
m6c nong nghi~p va xe v?n tai h?ng n~ng cua Cong ty
Internationnal Harvester san xuat. Di nhien la ong Mc
Cardell da khong t?O ra tinh hinh kh6 khan cho nong
dan, va vi~c sa thai ong ta ci:ing khong c6 th~ gia tang
du'Q'C nhu cciu may m6c Va Xe tai phl,IC V1:J nong nghi~p
duQ'c. Ong ta da du'Q'c d~t sai cho va khong dung luc (in
the wrong place at the wrong time) va ong ta da mat
vi~c chi vi ly do d6 thoi. ·
,
Con truO'ng hqp cua Cong ty Rolls Royce o> thi sao?
Cong ty nay da lam an phat tai vao th~p nien 1980 bO'i

( 1) Rolls Royce la ten cua Cong ty san xuat xe du ljch diit tien va sang nhat
the gi6'i.

73
vl trong. thO'i ky d6 to~m th~ gi6'i d~u thinh vugng va
khach hang tin ti.fang ding "neu bi;m c6, hay chung di~n
di". Xe Rolls Royce luc d6 da c6 m~t dung ch6, dung luc.
Nhung vao d§.u th?p nien 1990, slf suy thoai keo dai,
thue xa xi gia tang va quan ni~m xa h9i thay d6i khong
chap nh?n kieu tieu th1,1 d6, tat ca da danh vao doanh so
cua Rolls Royce. Doanh so giam sut khong phai do lOi
cua nha quan trL ma la co rat it nguO'i co du kha nang
mua duqc lo?i xe hai nay. Va trong so nhung nguO'i c6
du kha nang mua, thi n6 khong con· la mot thO'i thuqng
nua. VEJ.y nha quan tr! chi la bieu tuqng thoi . .86 la quan
di~m Cua nhieu hQC gia Ve quan tr! ngay nay.

3.1.2. Phan lo~i

Tuy theo cac g6c d9 tiep c?n khac nhau, nguO'i ta c6

the phan moi truO'ng quan tr! ra thanh nhieu lo?i. M6i
truO'ng quan tr! la st,t v?n d9ng t6ng hqp, tuang tac Ian
nhau giUa cac yeu to va 11,(c luqng ben ngoai h~ thong
quan trt nhung l?i c6 anh huang try'c tiep, ho?c gian
tiep den ho?t d9ng quan tr! cua m9t t6 chuc. Cac yeu to
d6 duqc hinh thanh theo hai nh6m du6'i day:
...
Nh6m 1 - Yeu to moi trz.tang vi mo: nh6m nay c6 tac
d9ng tren binh di~n r9ng va lau dai. E>oi v6'i m{>t doanh
nghi~p: chilng h?n, chung tac d9ng den ca nganh san
xuat kinh doanh, va do d6 ding c6 tac d9ng den doanh
nghi~p va chien luqc quan tr! kinh doanh cua doanh

74
nghi~p. Nham nay bao g6m:
- Cac yeu to kinh te vi mo;
- Cac yeu t6 xa h9i;
- Cac yeu t6 van h6a;
- Cac yeu t6 ve ~han kh:iu, dan so;
- Cac yeu t6 thu9c ve h~ th6ng chinh tr!, ve__ si,t lanh
d~t0 va quan ly cua Nha nu6'c;
- Cac yeu t6 cong ngh~ va tien b9 khoa .h9C ky
thu?t;
- Cac yeu t6 qu6c te;
- Cac yeu t6 thien nhien.
Nh6m 2- Cac yeu t6 vi mo: Nh6m nay tac d9ng tren
binh di~n g~h gGi va tn/c tiep den .ho?t d(>ng quan tr!
cua n6. Doi v6'i rn9t doanh nghi~p, ch~ng h?n, chung
bao g6m:
- Nh6m cac nha cung ling;
- Nh6m khach hang;
- Nh6m cac d6i thu c~nh tranh;
- Nh6m nhung nguai moi gi6'i trung gian;
- Nh6m cac giai chuc c6 quan h~ tn,rc tie'p.
- Cac yeu to moi truang rn)i b9

75
 Cac nh6m n6i tren luon tac d9ng qua l~i 1§.n nhau,
t<;la. ra moi tn1(1n g qu~n tr! cua mQt to Ch UC. Quan ttj gia
phai nh~n thuc d~y du, chfnh xac cac yeu to moi truang
d~ _sa~n thaa chien lu<Jc va sach lu<Jc quan ttj cha dung
diin, giup t6 chuc t&n t?i va phat trign,

3.2. ANH HU'ONG CUA MDI TRIJ'ONG DOI VIYI TO CHU'C

Phan tich anh huO'ng cua moi truang quan tr! la m9t
. v$n de het, sue r9ng lcrn va phuc t<;ip cha nen trang
ph?m vi m9t chuang khong thg naa de c?p het den m<;>i
van de. d day chung toi chi xin de c~p va phan tich anh
huang chu yeu cua m9t so yeu to den cac ha?t d9ng quan
tr! cua cac t6 chuc daanh nghi~p tren phtio'ng di~n
phuang phap lu?n la chfnh.

3.2.1. Nhung ye'u t6 moi tru<tng vi mo

3.2.1.1. Ye'u to moi trztilng kinh te' vi mo

Moi truong kinh te vI mo baa g&m cac yeu to n~m
ben ngaai daanh nghi~p, chung khong chi d!nh hucrng
va c6 anh huang try'c tiep den cac ha?t d<;mg quan tr!
cua daanh nghi~p, ma con anh huang ca t6'i moi trub'ng
vi mo cua cac daanh nghi~p. Cac yeu to nay ding la
nhung nguyen nhan chinh t?a ra cd hQi ciing nhu nguy
Co' cha cac ha~t d9ng cua n6. N ghien cuu ky luO'ng cac
yeu to moi tru'ang kinh te vI mo c6 vai tro kha quan

76
tr<;mg doi voi cac ho?t d9ng quan ttj cua m9t doanh
nghi~p. Nhin chung chung bao g&m tu cac yeu to sau:

• To·ng san phdm quoc ni)i (GDP)

GDP tac d9ng den nhu cftu cua gia dinh, doanh
nghi~p va Nha nuac. M9t quoc gia co GDP tang Ien se
keo theo stJ ta~g Ien ve nhu d.u, ve so luqng san ph§'.m
hang h6a, djch Vl,I, tang }en ve chung lO?i, chat lu'qng,
th! hieu ... dan den tang lCn quy mo th! truang. Bi~u nay
den luqt n6 l?i doi hoi cac doanh nghi~p phai dap ling
trong tltng thai ky' nghia la n6 tac d9ng den tat ca cac
m~t ho?t d(>ng ve quan tr! nhu' ho?Ch dinh, Hinh d~lO, t6
chlic, ki~m soat va ra cac quyet d!nh khong-chi ve chien
luqc va chinh sach kinh doanh, ma ca ve cac ho?t d9ng
C\) th6 nhu' c§.n phai san xuat hang h6a, d!ch VI,! gi, cho

ai va vao luc nao.

d nuoc ta tu nam 1990 den nay do st,t tang len cua
GDP nen n6 da tac d9ng me:inh me den CCI cau tieu dung
va ma ra nhieu CCI h9i cho cac nha quan ttj. Nhieu
doanh nghi~p da thanh cong nha dua ra cac hang h6a
d!ch V\J phu hqp nhu c~u, th§'.m my, th! hieu dang gia
tang cua ngu'ai tieu dung, tuy nhien m9t so doanh
nghi~p khong nhanh nh?Y thich ling v6'i st,t thay d6i nay
da dan toi thua 16, pha san. Nguy CCI va rui ro cho mi)t
so doanh nghi~p khong chi b~t ngu6n tu st,t thay d6i qua
nhanh va m?nh ma con ca tu Slf khong nang d(>ng Va·

77
linl~ ho?t cua cac nha quan tr! trong vi~c khong biet
each dap ung nhu c<lu da tang Jen nhanh ch6ng ve cac
lo?i san pham hang h6a dich Vl,l trong th()'i ky nay.
• Yeu to l<;im phat
Yeu to lq.m phat ti~n ~~ ding anh huO'ng rat 16'n d~n
vi~c hO?Ch dinh chien lu'Q'C Va sach lu'Q'C kinh doanh.
Neu l?m phat gia tang SC lam tang gia ca yeu to dau
vao, ket qua d§.n t6'i se la tang gia thanh va tang gia
ban. Nhvng tang gia ban l?i kh6 cq.nh tranh. M?t khac
khi c6 ycu t5 lq.m phat tang cao, thl thu nh?p thvc te
cua ngu'O'i dan lq.i giam dang ke va dieu nay lq.i d§.n t6'i
lam giam SUc mua va nhu c.lu thl/C tc cua ngu'O'i tieu
dung. N6i each khac khi c6 yeu tfi lq.m phat tang cao thi
thuO'ng kh6 ban duqc hang h6a va thu'O'ng d§.n t6'i thieu
h1,1t tai chinh cho san xuat kinh doanh, d§.n den vi~c to
chuc tht!c hi~n chien luqc kinh doanh kh6 ma tht!c thi
du'Q'C~ VJ. V~Y vi~c dtj doan chfnh xac yeu t6 lq_m phat la
rat quan tn;mg trong dieu ki¢n (J nu'ac ta hi~n nay.
• Ty gia hoi doai viz liii sudt cho vay
Ca hai yeu to nay cung d~u c6 tac d9ng den gia
thanh san pham - d~ch Vl,J cua doanh nghi~p. Thu'O'ng thi
doanh nghi~p nao ding c6 moi quan h¢ trcn thlio'ng
tntO'ng quoc te, neu kh6ng la dau tu' v6'i nu'6'c ngoai thi
ci:ing phai mua nguyen v?t li~u, hang h6a ho?c may m6c
tU' nu6'c ngoai. Ty gia hoi doai chiem vi tri trung tam

78
frong nhung tac d(mg len cac ho~t d<)ng nay va nhat la
n6 anh huci'ng tnjc tiep den gia thanh va gia ban san
ph§'.m cua doanh nghi~p, do v?y ma vi~c dµ bao ty gia
hoi doai la rat quan tn;mg trong vi~c ho~ch d!nh va to
chuc thtfc hi~n cac ho?t d(mg quan tri kinh doanh n6i
chung va cac chic'n ltiQ'C cung sach luQ'C quan tr! kinh
doanh n6i rieng.
Yeu to lai suat cho vay cua ngan hang cilng c6 anh
huO'ng dang ke den cac ho?t d(mg quan tri i1 m6i doanh
nghi~p. Tren thtfc te cac doanh nghi~p thuang di vay
them van fJ ngan hang de mO' r<)ng san xuat hoiftc st1
d1,mg trong vi~c mua ban, do d6 lai suat cho vay cao hay
thap se anh huO'ng trljc tic'p den cac yeu to d§.u vao d§.u
ra (J moi doanh nghi~p. E>ieu nay ci:ing c6 nghia la anh
huO'ng cua lai suat cho vay den gia thanh, gia ban va tac
d<)ng den sue mua thlfc te ve hang h6a cung d!ch vv cua
doanh nghi~p CO tac d<)ng rat 16'n den vi~c hO?Ch d!nh
va thlfc thi cac chien ltiQ'C va chinh sach quan tr! kinh
doanh. Chinh vi v?y ma khi V?Ch ra m<)t chien luQ'c
quan tr~ kinh doanh, di;ic bi~t la chien luqc quan tr! tai
chinh, doanh nghi~p thuang htu y den yeu to nay.
• Ti~n lztcmg va thu nhQ,p
Chi phi ve tien luang la mot khoan chi phi r~t Wn i1
h§.u het m<;>i doanh nghi~p, n6 c6 anh hu6'ng rat 16'n den
tong chi phi san xuat, chi phi kinh doanh cua cac dan vi

79
nay. Chi phi ti§n luang cang cao thi gia thanh se cang
tang dan den nhung bat lqi cho doanh nghi~p trong van
de c?nh tranh. Mac lucmg qua thap l?i khong khuyen
khich ngub'i lao d9ng nhi~t tinh lam vi~c. M('>t chinh
sach ve tien luang dung dan c6 anh huO'ng rat 16'n den
thai d('>, d('>ng ca, tinh than lam vi~c cua nguai lao d('>ng.
Cac ho?t d(mg ve quan tr! trong moi t6. chltc chi thl,l'c sl,l'
c6 hi~u 11,l'c va hi~u qua khi quyen lqi v?t chat cua nhung
ngu'ai tham gia vao qua trinh nay duqc bao dam. Dieu
nay cGng giai thich vi sao Dang va Nha nl16'c ta rat
cham lo giai quyet van de chinh sach lt:tang bong nh~m
vua bao dam muc s6ng, sv cong b~ng va dam bao
khuyen khich cac ho?t d('>ng san xuat kinh doanh phat
tri~n.

So v6'i mac luang cua nguai lao d()ng (J cac nu6'c phat
trien thi m(tc luang (J nu'ac ta va cac nu'6'c chu'a phat
trien khac la kha thap. Cac nha dau tu nu6'c ngoai
thttang d§.u tu d cac nu'oc moi phat tri~n, trong do co
nl16'c ta, do gia nhan cong (J cac nu'ac nay re, lam giam
chi phi san xuat, dan den gia thanh giam, nang cao kha
nang tang lqi nhu?n cua h9. Cac ho?t d()ng ve dau tu
nh()n nh!p den luqt n6 l?i t?o ra m9t moi tntb'ng kinh
doanh cGng nhu quan tr! kinh doanh thu?n lqi va mc1 ra
nhieu Cd h(>i cho cac nha doanh nghi~p trong va ngoai
nl16'c.

80
 3.2.1.2. Ye'u to moi trztang xii hi)i

Nhung yeu to nay dugc xem la c6 tac d(mg rat m?nh

den tat ca cac ho?t d9ng v~ quan tri
•Dan s6
Bg san xuat hay kinh doanh cac nha quan tri dn
phai sll' d1=1ng den ngu6n nhan life, de ban dugc hang h<;>
ciing d.n den Slf c6 mc'[lt cua life luqng khach hang. De
hO?Ch d!nh chien lu'qc phat trien cua moi Cong ty,
ngu'ai ta khong the khong xuat phat tit ca hai yeu to
anh huc1ng nay. N6i m(?t each khac, dan so va muc gia
tang dan so d moi thi tru'ang, (J moi quoc gia luon luon
la nhung life lugng c6 anh huiJng rat Ian den tat ca m9i
ho?t d(?ng v6 quan tri san xuat va quan tri kinh doanh
(J moi doanh nghi~p.

Thong thuang Ci moi doanh nghi~p cac nha quan ttj

phai phan tich co cau dan s5 tren co sagi6'i tinh, tu6i tac
de phan khuc VCt Xclc dtnh tht trliiJng mlj,C tieu, phai XaC
d!nh duqc nhu cciu thi,tc te v~ san pham hang h6a cua
ml.nh va dµa vao d6 de quy~t dtnh k~ hog,ch san xuat va
tiCu th1,1 san phti'.m cua doanh nghi~p.
Si,t dich chuyen dan so tit vung nay sang vung khac;
tit d!a phuong nay sang dia phuong khac ci:ing la nhung
yeu t6 tac d(?ng den cac ho?t d(?ng hog,ch df nh v~ cac
chien luge va chinh sach quan ly ngu6n nhan life, chicn
luge thi truO'ng va cac chien luge san xuat kinh doanh
81
ho trq khac trong vung khong gi·an kinh doanh hi~n c6.
Vi d1,1 chfmg h:;in sv di chuy€ln dan cu tu nong them ra
thanh th! nhanh da lam bung n6 cac nhu cau nha a, ma
r(mg duang sa, cac hang h6a tieu dung v.v ... Chi'.nh
nhung di~u nay den ll1Q't .n6 ll;li bUQC cac nha hOl;lCh d!nh
chien luqc va chinh sach kinh doanh phai c6 nhung chu
tru'o'ng va chinh sach kinh doanh cho phu hqp.
•Van h6a
Van h6a la m9t phl;lm tru phuc ti;tp, hi~n c6 tren 500
dinh nghia ve van h6a, (J day chung ta khong nghien
cuu d!nh nghia chinh xac the nao la van h6a, ma chung
ta xem van h6a nhu m9t hi~n tuqng ton ti;ti khach quan
trong xa h9i loai nguai. Moi con ngliai, moi nha quan
tr!, moi tfi chuc deu thUQC ve mQt nen van h6a Cl,l thg,
Du6'i anh huang cua moi nen van h6a nhan each, dl;lO
due, niem tin, thai dQ, h~ thong cac gia tr! v.v. (J moi
nguai duqc hinh thanh va phat trign. Nhu vf).y van h6a
quan tr! n6i chung va phong each cung phuo'ng phap
quan tr! d moi doanh nghi~p n6i :rieng se bi anh huang
trl,fc tiep bai nhU'ng nen van h6a ma nhung nha quan ttj
cua h9 thu9c ve cac nen van h6a d6. Qua nghien cuu
nguai ta cGng thay r~ng, van h6a la m9t trong nhung
yeu tc> chu yeu tac d9ng, chi ph6i hanh vi ung xii cua
nguai tieu dung, chi ph6i hanh vi mua hang cua khach
hang. Them vao d6, tinh cam gia dinh, Sl,f higu biet xa
hQi, tr1nh dQ h9C van ... vtln la dieu xuat phat khi mua

82
s:im hang h6a - dich v1,1, nghia la chi phoi vi~c soq.n
thao chien lu'Q'C Va sach lu'Q'C kinh doanh CJ m6i doanh
nghi~p Cl,l the.

'~ Nhanh van h6a:·

Trong moi nen van h6a lq.i c6 cac nhanh van h6a.
Vi d1,1 trong nen van h6a cua nguai Vi~t Nam chung ta
thay c6 nhanh van h6a cua ngu'O'i dan t(>c thieu so,
nhanh van h6a cua nguai mien Nam, nhanh van h6a
cua ngu'O'i mien Trung va nhanh van h6a cua nguai mien
B:ic v.v ... Stf hi~n di~n cua cac nhanh van h6a ding c6
nhung anh hu'ang kha sau s:ic t6'i cac hoq.t d9ng ve quan
tr! tren ca ba phucmg di~n nha quan trL doi tuqng quan
tr! va m6i tru'O'ng quan tr!.
Thi d1,1: Vi~t Nam c6 7 vung (nhanh) van h6a va 25
tieu vung. Mai vung c6 m<)t t~p quan rieng, cam nh~n
cai d~p khac nhau, dan den th! hieu ticu dung khac
nhau. Bay la m9t van de dn luu y doi v6'i cac quan tri
gia khi tuyen va sli d1,1ng nhan vien ding nhu' khi vi~c
hoq.ch dtnh va thlfc hi~n cac chinh sach kinh doanh
trong cac vung va ti~u vung van h6a d6.
• Nghe nghi~p

Chuyen mon h6a va hqp tac h6a lao d(mg xa h9i la

m9t quy lu<%t tat yeu trong qua trinh phat trien cua m6i
mt6'c, moi khu vlfc va tren toan the gi6'i. Chung ta thay
r~ng, (J ncri nao nen kinh te xa h9i phat tri~n m?nh me

83
 thi trinh d9 chuyen mfm h6a lao d(>ng va hqp tac h6a
lao d<;mg CJ no'i do cang cao va ngti<JC l~i. Dieu nay ciing
co nghia la xa h<;>i ngay cang phat tri€n thi tinh chuyen
mon h6a va da d~ng h6a ve nghe nghi~p ngay cang
m?nh. Nghe nghi~p khac nhau se dan den nhung doi
hoi ve phu'o'ng ti~n va cong Cl} lao dQng chuyen bi~t khac
nhau. N goai ra do nganh nghe khac nhau ma nhung
nhu d.u tieu dung ve an (J di l?i vui cho'i giai tri v.v.
ciing khac nhau. D~ dap ung cac nhu d.u khac nhau ve
. nghe nghi~p trong xa h<;>i, cac nha quan tr! (J moi doanh
nghi~p chac chi:in se phai tinh den toan b9 nhung anh
hu?Jng cua cac yeu to vua neu den vi~c ho~ch d!nh va
thvc hi~n cac chicn luge va sach luge kinh doanh cua
minh.
Thi dl!-: Nhu cau vai may m?c cua m<;>t nong dan
khac nhu du vai may m?c cua m9t thuang gia va dieu
nay bu<;>c cac nha quan tri (J cac doanh nghi~p d~t va
may m?c phai tinh den yeu to nay trong vi~c xay dlfng
chinh sach Ve Co' cau m?t hang cua minh cho phu hgp
v6'i nhu cau cua hai lo~i nghe nghi~p tren.
• Tam ly dan t{)c

Que huo'ng la chum khe ng9t, la vung trang v6'i lGy

tre lang, la con do nho hen be'n song xu'a v. v. da di sau
vao ti em thuc cua moi con ngub'i Vi~t Nam. Tinh cam
que huong, tinh yeu dat nuck, long tv
hao dan t9c, y chi

84
ngoan cuO'ng, tinh hieu h9c, long nhaf1 nghia v* tha.v.v ...
luon luon la nhung yeu to tinh than thu('>c ve tam ly dan
t(?c. Chung c6 anh hu6'ng n1t 16'n khong chi den each suy
nghi va hanh d9ng cua m6i nha quan tr! ciing nhu cua
m6i con ngu'O'i bi quan trj., ma n6 con c6 anh hu6'ng sau
siic den phong each tieu dung, anh hucJ'ng de'n Stj hinh
thanh cac khuc thj tru'O'ng khac nhau va chinh nhung
dieu nay buoc cac nha quan tr!, nhat la cac nha quan tri
trong cac xi nghi~p lien doanh phai can nha:c tinh toan
trong cac quye't dinh quan tri kinh doanh cua minh.
Thi dlf: Nu6'c ta c6 54 dan t(>c, quy mo dan so m8i
dan toe la khac nhau, quan diem tieu dung cua moi dan
t('>c ciing la khac nhau va nhu cau tieu dung ciing c6
nhling diem khac nhau. Tat ca nhung yeu to nay doi hoi
cac doanh nghi~p phai so~n thao cac chie'n luqc san
xuat kinh doanh khac nhau cho phu hqp v6'i tam ly, th!
hie'u cua cac dan toe anh em d6.
• Phong each va l6i s6ng
Xa h9i la m()t buc tranh muon mau do cac ca the
v6'i cac phong each va loi song khac nhau t~o nen. D~u
khong c6 hai nguO'i cung giong nhau tuy¢t doi ve m()t
phong each hay loi s6ng, nhung nhin chung 6' bat cu
dau, Ci bat cu thO'i diem nao ciing deu ton t~i nhung
phong each va loi song tieu bieu cho nO'i d6 hay thO'i
diem d6. Mai phong each va 16i song l~i c6 nhung d~c

85
tru'ng rieng cua mlnh ve each moi ca th~ suy nghi, hanh
d(mg va th€ hi~n ra the gic1i ben ngoai. Chinh dieu nay
den luqt n6 l?i chi phoi neu khong muon n6i la rat
m?nh den Vi~C hinh thanh nhung nhu c§.u ve chung
lo?i, chflt luqng, so luqng, hinh dang, mau ma ... cua hang
h6a, d!ch V1:J d?c tru'ng cho CaC phong each va loi song
d6. Nhu vc;ty muon kinh doanh c6 hi~u qua thi cac nha
quan tr! khong the khong dieu chinh cac ho?t d(mg cua
minh theo "hai thO' va nh!p song", theo phong each va
loi song cua xa h9i duang thb'i va xa h9i tuo'ng lai s~p
den.
Thi d1:1: Phong each song cua ph1:1 nu phuang Tay
khac ph1,1 nu Vi~t Nam da dfm den si,t tieu dung hang
h6a d!ch V1:J khac nhau Va dieu nay l?i bUQC CaC nha
quan tr! phai hO?Ch d!nh Va tht,tc hi~n cac Chien lu'Q'C ve
hang h6a va d!ch v1:1 khac nhau cho hai lo?i doi tuqng
d6.
• Hon nhan va gia dinh
Hon nhan va gia dinh trong CUQC song cua m6i con
nguc>i c6 m9t v! tri va vai tro het sue quan tr~mg. Cung
giong nhu' moi con chim d~u c6 t6, con ngu'O'i cling v~y,
hau nhu khong ai la khong c6 g.ia dinh. M?c du van c6
nhung gia dinh "cu'O'ng ep" song nhin chung moi gia
dinh ngay nay l?i la h~ qua tt,t nhien cua m()t qua trinh
hon nhan. Hon nhan va gia dinh la quy lu~t tat yeu va

86
muon thua cua xa h9i loai nguai. Mai gia dinh la m()t te
bao cua xa h9i va chinh di~u nay n6i len st,t g:in b6 ch~t
che giua cac ho(;lt d(>ng quan tri va cac nha quan trt v6'i
hon nhan va gia dinh cua minh. Khong the c6 m(>t nha
quan trt nao yen tam lam vi~c, neu gia dinh nha minh
c6 van de bat 6n. Khong c6 ngub'i nhan vien nao yen
tam, toan tam toan y de lam vi~c CO hi~U qua neu CUQC
song trong gia dinh cua h<;> khong duqc bao dam v.v ...
Tat ca nhung di~u nay n6i len rfing, hon nhan va gia
dinh c6 anh hu&ng tnfc tiep den nang suat, chat ltt<;>"ng
va hi~u qua ci.ia m<;>i ngttb'i, tu giam doc cho den m(>t
ngub'i cong nhan lao d(>ng binh thub'ng (J trong moi
doanh nghi~p.
Hon nhan va gia dinh khong chi anh huci'ng tnfc
tiep den ho(;lt d<)ng ci.ia cac nha quan trt 6' moi doanh
nghi~p ma n6 cung con c6 nhling anh hu&ng rat sau s:ic
t6'i vi~c hinh thanh nhieu lo(;li nhu cciu trong xa h(>i nhu:
nha &, ti vi, may gi?t, giub'ng tu, ban ghe v.v ... va cac
mi;tt hang khac c6 lien quan den cac h9 gia dinh. Cac
nha quan tr! khi V(;lCh ra Va to chuc thlfc hi~n CaC chien
luqc va sach luqc kinh doanh thi l<;li cang khong duqc
phep bo qua tac d()ng ci.ia nhung yeu to nay trong cac
ho(;lt d()ng cua minh.
Thi dlf: Ty l~ hon nhan gia tang se c6 anh hu&ng
den nhu cciu v~ nha &. Quy mo cua cac h9 gia dinh c6
anh ht.tang· den nhu cciu ve
kich ca cua cac lo(;li ti vi, dung

87
tich cua cac lo?i tu l?nh v.v ...
•Ton giao:
Ton giao duqc ra dO'i tu rat s6'm trong Itch Slt phat
tri~n cua loai nguO'i. Ngay nay c6 rat nhi~u lo?i ton giao
tren the gi6'i, tuy nhien chl tinh so luqng cac tin d6 cua
ba lo?i ton giao chu yeu la: d?O Thitm chua, d?O Ph<%t va
d?O Hoi thi chung ta da thay m()t con so rat kh6ng 16.
Moi ton giao d~u co nhung quan ni~m, niem tin va thai
dQ rieng Ve CUQC song, Ve each CU Xlt giua cac tin d6 VOi
nhau va vai m<;>i ngtib'i. Chi n9i nhung chuy~n nay chung
ta da thay ton giao Se CO anh htiCtng rat 16'n t6'i d?O due,
tu each, van h6a va loi song cua khong chi chinh ban
than cua cac nha quan trt ma ca t6'i nhung can b(> cong
nhan vien du6'i quyen quan ly cua h<;>. C6 the thay rang,
cac ho?t d{)ng Ve Hinh d?O Va dieu hanh cua cac nha
quan tri khong th~ khong tinh t6'i anh htidng Ctla yeu to
tan giao trong nh<%n thuc, trong ung Xlt, trong ViQC chap
hanh va trong vi~c thlfc thi cac quyet d~nh cua nhung
ngub'i dvai quyen. Khong chi c6 v<%y chung ta con thay
rang, tam ly cua nguO'i tieu dung ding khong nam ngoai
nhung anh hu&ng rat sau s~c cua ton giao. Ngay ram
ngub'i dan theo d?O Ph<%t an chay, tranh vi~c sat sinh va
mua nhieu lo?i do
thb' cung. N gtJO'i dan theo d~10 H6i
kieng an va Slt dt,mg nhung thu hang h6a tu thtt lqn,
nguO'i dan theo d~10 Thien chua mua s~m rat nhieu lo?i
hang h6a dg t6 chuc ngay l~ giang sinh v.v ... Tat cii

88
/
nhung dieu nay deu c6 anh huO'ng rat Ion den vi~c
ho~ch dinh va thlfc hi~n cac chu truo'ng chinh sach kinh
doanh cua cac nha quan tr!. Nhung ai nhanh nh:;iy, hieu
biet sau siic ve ton giao thi deu c6 the tim ra nhung ca
h(>i trong cac ho~t d(>ng quan tr! kinh doanh cua minh.

3.2.1.3. Cac ytu t6 thu{>c v~ hf th6ng chinh tri,

phap luQ,t, v~ sf! liinh d<µJ va quan ly cua
Nha nztac
Th?p ky 80-90 the ky 20 la nhung th?p ky c6 nhieu
Sl,i bien d(>ng Ca Ve chinh tr! Ian kinh te tren the gi6'i.
M9t quy lu?t duqc thay rat ro trong thO'i ky phat trien
bao tap nay la: Sl,i dinh hu6'ng dung dlln Va Sl,1 on dinh
ve chinh trt la nhung dieu ki~n can thiet khach quan de
phat trien to~m b9 nen kinh te (1 m6i nu6'c va (1 m6i
doanh nghi~p. Chung ta da tung thay cac chu truang
dung dlin cua Dang va Nha nu6'c ve khoan 10, ve phat
trien kinh te th! truO'ng c6 d!nh hu6'ng XHCN, ve phat
trien kinh te tu ban, tu nhan V.V. la nhung don bay t?O
da cho slf phat tri~n rat m:;inh me cua cac doanh nghiQp
ngay nay. N6i m(>t each khac, cac chu truang chinh sach
cua Dang va Nha nu6'c trong tung thO'i ky tren cac linh
vvc chinh tr!, kinh te va xa h(>i c6 nhung anh huO'ng
ho?c gian tiep, ho?c trvc tiep rat 16'n den toan b9 tien.
trinh kinh doanh va quan tr! kinh doanh (J m9i doanh
nghi~p.

89
 Chung ta ding biet rli.ng, doi v6'i cac ho?t d9ng v~
quan ttj kinh doanh (J cac doanh nghi~p, Chinh phu
dong vai tro kha quan trc;mg: Chinh phu vua co the thuc
day, vua c6 the h?n che vi~c kinh doanh. Tat ca cac lu?t
l~, chinh sach kinh te ma Chinh .phu ban hanh deu c6
anh htt&ng trt!c tiep hoi[ic gian tiep den ho?t d()ng quan
tr! san xuat kinh doanh cua doanh nghi~p. Chinh phu
c6 the thuc day bilng each khuyen khich vi~c ma r()ng
va phat trien ho?t d()ng kinh doanh cua doanh nghi~p
thong qua vi~c trq cap cho cac nganh cong nghi9p duqc
h,ta ch<,m, ttu tien ve thue trong nhung hoan canh nhat
d!nh, bao v~ m()t vai nganh kinh doanh thong qua
nhung bieu thue suat di[ic bi~t, hay bling each trq giup
vi9c nghien cuu va trien khai cong ngh~ m6'i ...
Nha ntt6'c ding c6 the h?n che va dieu chlnh vi~c
kinh doanh thong qua cac be) lu?t, nghj djnh, thong tu
va cac quyet d!nh nhtt B9 Lu?t Lao E>C)ng, Lu?t Thttang
M~i, Lw;tt Doanh N ghi~p, Lu~t £>§.u tu, Lu~t Thue' xua'.'t
nh~p kh'1u, Lu~t Bao V~ Mai Trttb"ng v.v ... Cac chinh
sach ve luo'ng bong, tai chinh, tien t~, ch&ng h?n nhu
chinh sach quan ly ti en mi;it, che d9 thu ·chi va sit d1,mg
ngan sach, can can thanh toan, nguon cung cap tien,
vi9c kiem soat ve kha nang tin d1,mg thong qua chinh
sach tai chinh v.v ... deu c6 nhG'ng anh hu&ng rat 16'n
den cac ho?t d()ng ve kinh doanh n6i chung va quan tr!
kinh doanh n6i rieng (J tat ca mQi doanh nghi~p.

90
 Trang nhung anh huc1ng tu chinh sach cua nha
nu6'c, thi cac chinh sach ve thue co anh huO'ng tnfc tiep
nhieu nhat den vi~c can doi thu chi, lai 10 va chinh sach
kinh doanh c1 moi doanh nghi~p. Co th~ noi khong qua
dang rfmg m9i ho~.t d9ng ve quan ttj noi chung va quan
tr! tai chinh noi rieng d moi doanh nghi~p deu b! chi
phoi khong tnfc tiep thi gian tiep tu cac chinh sach ve
thue cua nha nuac. Thi dt,t nhu neu cac khoan thue ve
lgi nhu?n kinh doanh qua cao, thi sl;i khuyen khich di
vao kinh doanh ho?c tiep tt,IC kinh doanh Se CO XU the
giam xuong, va nhung nha d§.u tu se tim kiem cho khac
d~ he;> d§.u tu. Neu cac khoan thue duqc danh vao vi~c
ban hang, thi gia ca SC tang H'm va dan chung se c6 XU
hu6'ng mua it di, dieu nay cting c6 anh huc1ng den ho?t
d9ng san xuat kinh doanh cua doanh nghi~p. Cac nha
quan tr! kinh doanh (J cac doanh nghi~p c§.n phai chap
hanh d§.y du cac chu truong chinh sach cua Bang va
Nha nuac va nghiem chinh tuan thu nhU'ng quy d!nh
hi~n hanh cua phap lu?t va vi~c nay la m9t doi hoi
mang tinh tat yeu khach quan.

3.2.1.4. Yeu to tien bf> khoa h9c · ky thu(tt va

c°'ng ngh~

Kinh doanh la tim each thoa man nhu c§.u cua th!
truang, nhling nhu cgu cua thi truang l~i thay doi lien
t1,1c, cho nen cac nha doanh nghi~p phai thuang xuyen

91
ap d1:1ng. tien b9 khoa h9c - ky thu~t va cong ngh~ m6'i
de dap ling du'Q'C t6t hem nhu cft·1 cua khach hang. Ngay
nay khong c6 m9t doanh nghi~p san xuat nao muc>n t&n
t~i va phat trien l~i khong dt,ta vao vi~c ap d1:1ng nhung
thanh tt,tu tien b9 cua khoa hc;>c - ky thu~t va cong ngh~.
Khoa hc;>c ky thu~t va cong ngh~ cang tinh vi thi cang
cho phep cac nha doanh nghi~p san xuat dugc nhieu lo~i
hang h6a phu hqp hon v6'i nhung nhu cfru cua con ngu'O'i
hi~n d~i. Cong ngh~ thub'ng xuyen bien d6i, cong ngh~
tien tien lien t1:1c ra dO'i, chung t?o ra cac ca h9i ding
nhu nguy ca rat 16'n cho cac doanh nghi~p. Nhin chung
nhung tien b9 cua khoa h9c - ky thu~t va cong ngh~ the
hi~n t?p trung (J nhung phuang di~n sau:

- Lugng phat minh sang che va cai tien khoa hc;>c

ky thu?t tang Ien nhanh ch6ng;
- Bung n6 ve CUQC each m~ng ve thong tin va
truyen thong;
- Rut ngan thO'i gian ling di,mg cua cac phat minh
sang che; .
- Xuat hi~n nhieu lo?i may m6c va nf;uyen li~u v~t
li~u m6'i v6'i nhung tinh nang va cong d1:1ng hoan
. toan chu'a tung c6 tru6'c day;
- Xuat hi~n nhieu lo~i may m6c va cong ngh~ mai
c6 nang suat chat lu'qng ciing nhu' tinh nang va
cong di,mg hi~u qua hon;

92
...
 - Chu ky doi m&i cong ngh~ ngay cang ng~n hem,
toe d(> chuy~n giao cong ngh~ ngay cang nhanh
va m?nh hem;
- Vong dai san pha'.m cua doanh nghi~p ngay cang
ng~n hon;

- Trinh d(> ti,t d<;mg h6a, vi tinh h6a, h6a h<;>c h6a va
sinh hQC hoa trong tat ca cac khau san xuat,
phan phoi lttu thong va quan ly ngay cang cao
hon;
- Cac lo?i hang h6a m&i thong minh ngay cang
xuat hi~n nhieu hon;
- Cac phuong ti~n truyen thong va v?n tai ngay
cang hi~n d<;li va re tien hon d~n tc1i khong gian
san xuat va kinh doanh ngay cang r(>ng lc1n hon.
Anh huO'ng cua tien b(> khoa hQC ky thu?t va cong
ngh~ la VO cung phong phu va da d:~mg, chung ta co th~
k~ ra rat nhieu anh huO'ng cua tien b(> khoa h<;>c ky
thu~t va (::mg ngh~ nua, nhu'ng dieu quan tr9ng d.n
phai nh?n thuc duqc la cac nha quan trj thu9c m<;>i to
chuc n6i chung va trong tung doanh nghi~p n6i rieng
deu c§n phai tinh tc1i anh huO'ng cua cac yeu to nay
trong cac m?t ho?t d(>ng cua minh. Se la mot sai 1§.m
lc1n, neu trong kinh doanh ma cac nha quan trj khong
ho~ch d!nh du'Q'C m{)t chien ltiQ'C dung d~n ve ky thu?t
va cong ngh~ trong tling thc'Ji ky d~ san xuat ra cac lo?i

93
san phgm tuong ung v&i thi trucmg. Tht,tc te dang chung
to ding, nha doanh nghi~p nao niim biit nhanh nh~iy va
ap d1,mg kip thai nhung thanh tvu tien b9 nhu vCi bao
cua khoa h9c ky thu~.t thl nguai d6 se thanh cong.

3.2.1.5. Ye'u t6 thien nhien

Thien nhien la the gi&i xung quanh CUQC song cua
chung ta. Chung la khi h~u, thuy van, d!a hinh, rung
nui, song ngoi, h~ d9ng thtjc v?t, tai nguyen khoang
san thien nhien v.v ... du6'ii con melt cua cac nha quan
tr! do la nhung llfc lt.t(_)'ng Va cac yeu to CO Sl,l' anh huc1ng
rat sau Sele t6'i CUQC song CUa mc;>i con ngu'ai tren trai
dat nay. Chiing h?n nep song, sinh ho?t va nhu cau v~
hang h6a cua nguai dan vung on d6'i ch!u nhung anh
huc1ng sau scic tu dieu ki~n khi h~u l?nh gia cua h<;> va
den lugt mlnh cac nha quan tr! phai biet nhung d~c
thu ve nhung thu hang h6a danh cho nguai dan XU
l~nh d~ ho~ch d!nh chinh sach kinh doanh cho phu
hqp. CJ nu6'c ta hang nam co tu 10-13 cO'n bao nhi~t d6'i
tran qua va ai cGng biet r~ng bao, h,1t thuang c6 anh
hu'Ong rclt 16'n de'n CUQC song sinh ho?t Va lam an cua
tat ca mQi nguai. Cha ong ta thuang coi lG h,.1t la gi~c
thuy bc1i sue tan pha ghe g6'm cua n6. Va chinh vi v?y
cac nha quan tr~ khong th( khong tinh t&i anh huc1ng
cua bao, lG, l'-:.lt trong cac hoc;tt d()ng kinh doanh cua
mlnh.

94
 Thien nhien khong phai la llfc luqng chi gay ra tai
h9a cho COn ngu'eti, thien nhien la Cai noi CUa CUQC song.
Doi v6'i nhi~u nganh cong nghi¢p thi tai nguyen thien
nhien nhu cac loc:;ti khoang san, nuck ngftm, lam san, hai
san v.v ... la "thuc an chu yeu" de nuOi song chung. Bao
v~, phat trien va khai thac hQ'p ly cac ngu&n tai nguyen
thien nhien dang la m(>t yeu c<iu cap bach, hue xuc tat
yeu khach quan trong ho:;i.t d9ng cua tat ca m9i nha
quan ttj. Co the thay ding ap llfc bao v¢ moi truang
sc:;tch va xanh, phong trao chong Hing phi trong vi~c sli
dl;lng tai nguyen thien nhien se la nhung yeu to cang
ngay cang trC1 nen quan tr9ng va c6 anh huctng ngay
cang Ion hon den nhung quyet dinh cua h¢ thong quan
tr! trong m6i t5 chuc.
T6m lq,i: Cac yeu to moi truang vi mo g6m nh6m
cac yeu to moi truang kinh te, nh6m cac yeu to moi
truang xa h(>i, nh6m cac yeu to thu9c ve h¢ thong chinh
tr!, v~ Slf lanh dc:;to va quan ly cua Nha nu'oc, nh6m yeu
to cong ngh~ va yeu to tlj nhien; cac nh6m yeu to nay c6
quan h~ v6'i nhau gay anh huang m?nh me den ho?t
dc)ng san xuat kinh doanh.
Anh huctng cua nam yeu to moi truang vi mo den
ho:;i.t d(mg quan tri san xuat kinh doanh cua doanh
nghi¢p duqc minh h9a nhti so d& sau.

95
 Yeu 16
m6i tnlong
kinh te

Ho?t d9ng quan tr!

san xuat kinh doanh
cua doanh nghi$p

Cac'yeu to thu6c ve
he thong chfnh tr!,
SV lanh d(lO Va quan ly
cua Elang va NM nuoc

Sd do 3.1. Anh hL/ang cua niim ye"u to moi truang vi mo den hof]t
d(mg quan trf kinh doanh cua doanh nghi~p

VI v~y, khi n6i den qua trinh quan tr1 san xuat kinh
doanh, quan tr~ gia phai dtj bao chinh xac cac yeu to
moi tru'O'ng vI mo, d§ c6 th§ de ra m(>t chien luqc phu
hgp giup doanh nghi~p t6n t~i va phat trien.

96
3.2.2. Nhung_ ye'u t6 moi truong vi mo

3.2.2.1. Cite nha cung itng

Khi chung ta n6i den cac nha cung ling, chung ta

nghT ngay den cac Cong ty xi nghi~p cung cap v?t li~u
va may m6c. Doi v6'i COng ty Walt Disney World {J
Florida, dieu nay bao gom cac Cong ty ban nuck siro co
d?c, may vi tinh, tht,fc pham, hoa va cac v?t li~u bflng
giay. Nhung danh tu nha cung u·ng (suppliers) cting chi
nguO'i cung cap tai chinh va lao d(mg. Cac co dong, ngan
hang, Cong ty bao hiem, quy huu bong va cac dinh r,he
tucmg tµ dugc can den de bao dam c6 dugc nguon cung
ung ve von. Cong ty Exxon c6 quyen khoan mo dau va
co the kiem dugc hang ty dola My ve lqi nhu?n, nhung
lgi nhu?n nay chi la tiem nang neu Cong ty khong c6
du9·c von de khoan cac mo dau nay. Cac cong doan, cac
h9i nghe nghiQp va thi truong lao d(>ng la nguon cung
ling lao d(mg.
Cac nha quan trt phai tim each bao dam c6 du'Q"C cac
nguon cung ling nh?p lugng deu d?n va v6'i gia thap. Boi
cac nh?p luQ"ng nay tuqng trung cho cac bat td.c - tuc la
St,! khong CO san ho?c slj dinh hoan Cua chung CO the
Jam giam rat nhieu hiQU qua CUa to chuc - quan tri bi
bu(>c phai co g~ng het sue de c6 duqc nguon cung ling 6n
dinh.

~7
 3.2.2.2. Kh<ich hang

H9 la nguO'i tieu th1,1 san pham va dtch Vl,l cua doanh

nghi~p. Khach hang la m9t yeu to quyet dtnh dau ra cua
san pham. Khong c6 khach hang cac doanh nghi~p se
g;Ilp kh6 khan trong tieu th1,1 CaC San pham Va dtch Vl,l
cua minh. Nhu v~y khach hang va nhu cau cua he;> nhin
chung c6 nhcfng anh hu6'ng het sltc quan tr9ng den cac
ho?t di)ng ve hO?Ch d!nh chien luqc Va sach ltiQ'C kinh
doanh cua mc;>i cong ty. Tim hieu ky. luO"ng va ciap Ling
day du nhu cau cung sa thich th! hieu cua khach hang
m1,1c tieu se la dicu ki~n song con cho 8°1,f t6n t<;li va phat
trien cua m6i doanh nghi~p n6i chung va h~ thong quan
trt cua n6 n6i rieng.

3.2.2.3. Doi thu c<J,nh tranh

Trong nen kinh te th! truO'ng thi Stj CC;111h tranh
giua cac nha doanh nghi~p la m9t dieu tat yeu. Tren
binh di~n xa h9i chung ta thay CC;li1h tranh se c6 lqi cho
nguO'i tieu dung va thuc day xa h(>i phat tricn. Tuy
nhien doi v6'i cac doanh nghi~p thi yeu to C?nh tranh la
m(>t dieu khong may de ch!u doi v6'i h9. Mc;>i to chlic,
ngay ca cac cong ty khong lo, xuyen quoc gia deu c6 rat
nhieu doi thu qmh tranh. Chiing h?n Coca Cola phai
C?nh tranh v6'i Pepsi vi1 m(>t so Cong ty nude giai khat
khac. Cac doi thu C?nh tranh va ho<;lt d(>ng cua h<;> luon
duqc xem la m(>t trong nhung ye'u to c6 anh hu6'ng het

98
sue quan tr9ng den vi~c ra cac quyet dinh kinh doanh (J
m6i cong ty. Khong m9t nha quan tri nao c6 th~ coi
thu'ang moi tru'ang c:;mh tranh. Khi h<;> bo qua S\f c:;mh
tranh, h<;> phai tra m(>t gia rat diit
Xet ve muc d(> anh huCing cua cac doi thu C?nh
tranh tai cac ho?t d(>ng ve quan ttj kinh doanh chung ta
thay c6 cac lo?i doi thu sau:
- Doi thu C?nh tranh chu yeu;
- Doi thu c?nh tranh thu yeu.
Xet ve g6c d9 tinh chat thi cac doi thu C?nh tranh
dugc chia ra thanh cac lo?i sau:
- Doi thu c?nh tranh tn,tc tiep;
- Doi thu c?nh tranh gian tiep.
Xet tu g6c d9 thai gian thi cac doi thu C?Ilh tranh
ctugc chia ra thanh cac lo?i sau:
- Doi thu c?nh tranh truac miit;
- Doi thu c:;mh tranh lau dai.
C6 th~ phan chia cac do'i thu c~,mh tranh tiem §'.n
theo nhieu each thuc khac nua. Vi d1:1 do'i thu c:;mh tranh
trong nuac va doi thu C?nh tranh ngoai nliac V. v... Tuy
nhien a day d.n nh~n thay ding, khong am hi~u doi thu
C?nh tranh se la mqt nguy ca thl,fc slf cho m9i ho?t dqng
ve quan ttj kinh doanh d cac t5 chuc. N ghien CUu ky

99
luang v·a v?ch ra cac doi sach phu hqp luon la m<)t doi h6i
khach quan cho cac hoc;tt d<;mg quan tr! (J mQi doanh
nghi~p tru'6'c day cung nhu' hi9n nay va mai ve sau nay.

3.2.2.4. Nhom cac nha moi gim

Trang cac ho(;lt di;>ng ve quan tri kinh doanh cac nha
doanh nghi~p khong th~ khong c6 cac quan h~ v6'i cac
b(;ln hang, cac d<;li ly va nhieu to chuc moi gi6'i khac.
Nhung nha moi gi6'i thuO'ng la nhung cong ty ho trq cho
cong ty chuyen cha, v~"n chuyen,. tuyen chc,m nhan s1:f,
giup da ve m~t ky thu~t, tai chinh, tieu th~1 va pho bien
hang h6a cl'ia cong ty trong gioi khach hang. Tht,rc te chi
ra ding, cac ho~t di;>ng ve quan tr~ cua moi to chlic chi
c6 the ho(;lt d<;mg c6 hi¢u qua khi t~n dl;lng du9·c toi da slj
ho trq tU nhung nha moi gi6'i vua neu.
Vi~c l1:fa ch9n nhung nguO'i moi gi6'i va to chuc lam
vi~c voi he;> la m(>t nhi~m Vl;J khong dan gian. Ngay nay
cac nha quan tr~ khong C011 phai lam ViQC chu yeu v6'i
nhieu ngu"O'i moi gi6"i d(>c l~p· nho be, ma thu'(>"ng lam
vi~c voi nhung to chl!c moi gi6'i 16'n va khong ngung
phat trien. Trang qua trinh 11,ia ch9n nhung nha moi
gi6'i cac dan v! can can phai het sue th?n tr9ng, neu
kh6ng thi khi mi;>t SO nha m6i gi6"i nay ~ay bi1t dau hoc;tt
0

di;>ng thi lc;ti mat di kha nang SU d1,mg va h<;>'p tac v6'i
m9t so nha moi gioi khac. Chinh vi v~y vi¢c xay dtjng
quan h~ hqp tac tot d~p voi cac nha moi gioi luon la m(>t

100
nhi$m Yl,I quan tr<;mg trong. CaC hO?t dt)ng V~ quan tr! 0:
moi doanh nghi$p.

3.2.2.5. Cac g~fJi chitc co quan hf trljc tiep

Trong thanh phan cua moi tntC1ng quan trt c6 nhi6u

gicri c6 quan h$ tn,rc tiep khac nhau vcri moi to chuc. Cac
gicri c6 quan h$ tn/c tiep la nhung nh6m c6rig chung bat
ky to ra quan tam tht,rc st,r hay c6 the se quan tam den
nhung to chuc hay c6 anh hu&ng den kha nang d~t t6'i
nhung mt,1C ticu d~ ra Cua n6.
Cac gicri c6 quan h$ tn,tc ticp c6 the ho~c la ho trq
ho~c la chong l?i nhung no lt,rc cua to chlic. Cac gi6i c6
quan h$ tich ct,rc la nhung nh6m quan tam den to chuc
vcri thai d9 thi~n chi (vi dt,1 nhung nha hao tamL Cac
gicri c6 quan h$ tim kiem la nhung nh6m ma to chuc
dang tim kiem Slf quan tam cua h~>, nhling kh6ng phai
bao gi(f cung tim duqc (vi dy cac phucmg ti$n thong tin
d~i chung). Cac gi<Ji c6 quan h¢ khong mong ~nuon la
nhung nhom ma tfl chuc CO g~ng thu hut Sy' chu y CUa
he;>, nhu'ng but)c phai de y den he;> ncu he;> xuat hi$n (vi dy
nh6m nguC1i tay chay) .
. Cac nha quan tr! c6 the xay dtjng kc ho?Ch ho?t
d<)ng c~o tat ca cac gi6'i c6 quan h~ try'c tiep, co ban cua
minh. Gia sv rang cong ty muon gianh duqc tu m<)t
nh6m cac gi6i CO quan h$ trl}'C tiep Cl,l the nao do thai dQ
phan ling thi¢n cam, nhung 1C1i khen ngqi hay slj dong
101
g6p thai gian hay tien b?c. Be
lam dugc vi~c d6 cong ty
c6 the tien hanh thiet ke hang. h6a hap dfin dO'i v6'i
chinh nh6m c6 quan h~ nay.
Bat ky cong ty nao cung ho?t de)ng trong moi truang
gom bay lo?i gi6'i co quan h~ tnfc tiep du6'i day
a) Giai tai chinh. Co anh huc1ng den kha nang dam
bao nguon vO'n cua cong ty. Cac gi6'i co quan h~ trvc tiep
ca ban trong gi6'i tai chinh la ngan hang, cac cong ty
d:iu tu, cac c6ng ty m6i gi6'i, cac c6 dong. Nhieu c6ng ty
da gianh dugc thi~n cam cua gi6'i nay khi cong bO' cac
bao cao tai chinh hang nam, tra lO'i nhung cau hoi c6
lien quan den toan b9 ho;;it de)ng tai chinh, va tim cho
h<;> nhung bflng chung ve stj 6n d!nh tai chinh cua minh.
b) Cac giai c6 quan h~ tnfc tiep thu(Jc cac phuang
ti~n thong tin. Cac gi6'i co quan h~ thue)c cac phuang
tien thong tin la nhung t6 chuc pho bien tin tac, nhung
bai bao va nhung bai gi6'i thi~u v.v. Tru6'c he't d6 la bao
chi, dai phat thanh va dai truyen hinh. M6i cong ty clin
quan tam den van de lam the nao de cac phuang ti~n
thong tin n6i ve ho?t de)ng cua c6ng ty CU<l minh nhieu
han va tO't d~p hon.
c) Cac giai c6 quan h~ trljc tdp thu(Jc cdc ca quan
Nha nuac. Cac nha quan ttj nhat thiet phai chu y den
tat ca nhung gi xay ra trong linh vlfc Nha nu6'c. Cac
nha ho?t de)ng th! trub'ng cua m6i c6ng ty c§.n phai_

102
hu'O'ng ung nhung van d~ v~ an to~m hang h6a, quang
cao trung thtJc, quy~n h~n ct.la nhung nha kinh doanh
vv... Moi Cong ty cung d.n phai nghI den chuy~n tiep
xuc v6'i nhung nha san xuat khac de cung nhau kien
nght de c6 duqc nhung lu~.t l~ t6t d~p hem.
d) Cac nh6m c6ng dan hanh d(mg. Nhung quyet
dtnh v~ quan trt duqc thong qua c6 the gay nen nhung
di~u nghi van tu phia cac t6 chuc ngu'C1i tieu dung, cac
nh6m bao v~ moi truang, d~i di~n cua cac dan t(>c it
nguai v.v ... B9 ph~n t6 chuc du lu?n xa h9i cua moi t6
chuc CO the ho trq vi~c duy tri Slf tiep XUC thu'C1ng xuyen
cua don vt minh v6'i tat ca c{tc nh6m nguai nay de dap
ling t6t ho'n nhung doi hoi tu phia hQ.
e) Cac giai c6 quan h¢ tn/c tiep a dfa phuang. M<;>i t6
chuc d~u c6 quan h~ v6'i cac gi6'i c6 quan h~ tnfc tiep a
dia phucmg nhu nhung ngu'C1i dan s6ng (J vung xung
quanh va cac t6 chll'c dja phuong. De lam vi~c v6'i nhan
dan d!a phuang cac cong ty 16'n thuang cli m9t ngu'C1i
chuyen trach v~ vi~c quan h~ vai dia phu'O'ng, tham dt!
CclC CUQC hQp do d!a phu'o'ng tfi chuc, tra ~(Ji nhung cau
hoi, dong g6p vao vi~c giai quyet nhung va'n d~ cap
thiet.
f) Quan cluing dong dew. Mai t6 chuc cftn phai theo
doi ch?t che thai d9 cua quftn chung dong dao d6i .v6'i
cac ho~.t d9ng cua minh. Tuy ding quftn chung dong dao

103
khong phai la m(>t h,tc luqng c6 to chlic doi vdi moi dan
vL nhung nhung hinh anh cua cong ty duai con mlit cua
qu§.n chung c6 anh huO'ng den hol;lt d9ng cua n6. De tl;lO
cho minh m(>t hinh anh vung ch~c ve quan diem quan
chung, cac dan vi can ell' ngu'ai tham gia cac chien d!ch
quyen g6p cho dia phu'c>'ng, dong g6p dang ke vao ffil,IC
dich tu thi~n va soi;m thao quy d~nh xem xet khicu n~i
cua nguO'i dan.
g) Cong chung trlfc tiep n(Ji b(J. Cong chung tn,tc tiep
n9i b9 cua moi dan vt bao g6m cong nhan vien chuc,
nhung nghl'O'i tinh nguy¢n giup d6' v.v ... VO'i m1,1c dich
thong tin va co vu cong chung tn,rc tiep n9i bQ cac to
chuc l6'n thu'ang phat hanh nhung ta tin tuc va Slt d1,1ng
nhung hinh thuc thong tin khac. Khi cong nhan vien
chuc c6 thai do tot doi v6'i cong ty thi thai d(> tot d6 cua
hQ se truy~n Ian ra cac gi6'i c6 quan h¢ tn,rc tiep khac.

3.2.2.6. Cite yeu t6 m0i trUdng n{>i bf> ell.a mbi tt> chU:c

Nh6m yeu to moi truang n9i b9 c6 anh hu&ng tryc

tiep, thuang xuyen va rat quan tr9ng t6'i cac ho~t d(>ng
quan trt cua moi to chU'c. Chung bao g6m cac lye luqng
chu yeu sau:
- Cac yeu to thu9c v& tai chinh;
- Cac yeu to thu9c v~ nhan sy;
- Cac yeu to thu<;>c v~ ca s6' v?t chat;
104
 - Cac yeu to thu<;>c ve van h6a t6 chuc.
Xet ve mi;'lt tinh chat cac Ive ltt<;tng thu(>c moi trttO'ng
n(>i b(> c6 anh hucmg trvc tiep va nhieu m~t den cac ho;;it
d(>ng v~ quan ttj. N gttO'i ta khong th~ ra nhung quyet
d!nh quan ttj dung d:in neu khong can elf vao nhftng
di~u ki~n va hoan canh thtJc te Ve tai chinh, CCI SCJ v?t
chat, h<;i t&ng CCI SCJ, cac yeu t6 thu(>c ve "b&u khong khf",
truyen th6ng va van h6a (J m6i t6 chltc. Chat h.tgng va
hi~u qua cua vi~c thvc hi~n cac quyet dtnh trong quan
ttj ding ph1=1 thu(>c khong nho vao cac yc'u to thui)c nh6m
moi trttO'ng n(>i b(> cua m6i t6 chuc. Nhi~m v~ cua cac ·
nha quan tri la phai "cai t?o" va thich nghi v6'i nhung
yeu t6 cua moi tn~O'ng n(>i b(> trong cac m6i to chuc cua
minh nhfim t;;io ra nhung dieu ki~n va hoan canh thu?n
lQ'i nhat cho cac ho;;it d(>ng ve quan ttj va kh:ic ph1:1c den
mltc t6i da nhung kh6 khan tra ng;;ii c6 th~ c6 tu nhung
yeu t6 nay.

TOM TAT
Mai trr.tang c6 anh huang het SUc [an lao ua sau sd.c t6i
m9i hoq.t d(Jng cua cac nha quan tr?. Theo quan ni~m pho'
bien, th't moi tn.tifng quan trj [a tqp h@ CUa cac ll.t(/c [l.t(/ng Va
yeu t6 ndm a ben ngoai h~ th6ng qudn tr? nhung lq,i c6 anh
hr.tl!ng trlfe tiep, hoc'f.,c gian tiep den cac hog,t d(Jng u~ quan tr?
trong m8i to' chU:c.
Tuy theo cac g6c d9 tiep cQ,n khac nhau, ngz.tiJi ta co th€

105
phan moi trllimg qudn tri ra thanh nhifo loq,i. Thong thuimg
ccic yeu t6 moi trliang duqc phan loq,i theo hai nh6m vi mo va
vi mo. Nhom yeu t6 moi trztilng vi mo la nh6m ccic yeu t6
c6 tcic df)ng tren blnh di~n rf)ng va lau dai d6i v<Ji ccic hoq,t
d(mg v~ qudn tri trong m(>l to' chltc. Drfi v<Ji m(Jt doanh
nghi~p nh6m nay bao gtmi: ccic yeu t6 hinh te vi mo; ccic yeu
t6 xa hf)i; ccic yeu t6 van h6a; ccic yeu t6 v~ nhan hhtiu, dan
s6; ccic yeu t6 thuf)c v~ h~ th6ng chinh trt, v~ slf ltinh dq,o va
qudn ly czla nha nu:ac; ccic yeu t6 cong ngh~ va tien bf)
KHKT; ccic yeu t6 qu6c te; ccic yeu t6 thien nhien. Nhom
cac yeu t6 vi mo la nh6m ccic yeu t6 tcic d(Jng tren btnh di~n
gcin gili Va trz/C tiep den hoq,t d(mg quan tri czla m{)t to' chuc.
Dfii v<Ji m(Jt doanh nghi~p chung la nh6m ccic yeu t6 sau:
nh6m d6i tlu.l cq,nh tranh trlfe di~n; nh6m cac nha cung ung;
nh6m hhcich hang; nh6m nhilng ngu:ai moi giai trung gian;
nh6m ccic d6i thu ti~m tin; nh6m ccic gi<Ji chuc dja phu:ang
cz'tng Cong chung va nh6m ccic yeu ttf moi tru:(Jng n(Ji bf).
Nghien cuu dnh hu:lmg CUa moi trllimg hinh te vi mo
ngu:Gi ta thdy rling chung bao g6m tu ccic yeu t6 llliong chi
df nh hU:6ng Va CO anh hlicmg trz/C tdp den cac hoc;tt d{)ng
qudn tri, ma con dnh huang cd t<Ji moi tru:iJng vi mo cua ccic
doanh nghi~p. Ccic yfo t6 nay cilng la nhilng nguyen nhan
chinh tq,o ra ca hf)i cilng nhu: nguy ca cho cric hoq,t d(mg cua
n6. Nlulng yeu t6 hinh te vi mo c6 dnh hu:ang rdt to Zan den
ccic hoq,t d(Jng v~ qudn tri cua m(Jt doanh nghi~p, d6 la ccic
yeu t6: t6ng sdn phdm qu6c n<)i (GDP); yeu t6 lq,m phat; tifo
lu:ang va thu nh(j,p. nhilng yeu t6 thu<)c v~ moi tru:(Jng xa h(>i
duqc xem la c6 tcic d(Jng rdt mq,nh den tdt cd ccic hoq,t d(Jng v~
qudri trj.
Nhilng yeu t6 chu yeu cua nh6m moi tru:(Jng nay la: dan

106
so'; van h6a; nluinh van h6a; ngh~ nghi~p; tam ly dan t(lc;
phong each, l6i so'ng; hon nhan, gia dinh ua ton gicio.
Cac yeu tff thu(lc u~ h~ thffng chinh trj, pluip lu¢t, u~ sf!
lanh dg,o ua quan ly czla Nha nuac cung la nhilng yeu tff vi
mo c6 m(lt anh hzlimg r6t Zan den htlu nhu m<;>i nu;it ·lw_q,t
d(mg u~ qudn trt trong cac doanh nghi~p. Cac nha quan trt a
cac doanh nghi~p ctln pluli ch(/p hanh dtly dil cac chil trztang
chinh sach cua Dang ua Nha nuac.
Anh Twang cua tien b9 khoa h 9c ky thu¢t ua cong ngh~ ·
la VO cung phong phu ua da dg,ng, di~u quan tr9ng c&n phai
nh¢n thltc aliqc ta cac nha qudn trj thu(lc m<;>i to' chltc n6i
chung ua trong titng doanh nghi~p n6i rieng d~u c&n phdi
tinh tm anh huang cua cac yeu tff nay trong cac m<J,t hog,t
d(lng crla minh. Th~tc te dang chung to rling, nha doanh
nghi~p nao ndm bdt nhanh nhg,y ua ap d1pig kip thC!i nhilng
thanh tlfu tien b(l nhli vu baa cua khoa h<;>c lly thu¢t thi ngliiYi
d6 se thanh cong.
Thien nhien la the giai xung quanh CUQC song cua chung
ta. Chung khong phdi la llfc lltqng chi gay ra tai h<;>a cho con
ngliiYi, thien nhien ta cai noi cua CUQC s6ng. Dffi um nhi~u
nganh cong nghi~p thi tai nguyen thien nhien nhu cac log,i
hhoang san, nuac ng&m, lam san, hai san u.u ... la "thuc an
chu yeu" d€ nuoi so'ng chung. Bdo u~, phat trdn ua kiwi thac
hc;p ly cac ngu6n tai nguyen thien nhien dang ta m(lt yeu c&u
ceip bach, buc xuc t6t yeu khach quan trong nhi~u hoq,t dt)ng
cila t6t ca m<;>i nha qudn trj.
Nghien cuu nhilng anh huimg cua moi truang vi mo
ngliiYi ta tluly cac lf!c lltqng nay c6 dnh huang r6t l&n ua sau
.s& tm cac hog,t d(Jng u~ quan tr? a cac doanh nghi~p. Trang

107
s6 cac llf,C lw,ng va yeu t6 vi mo c6 dnh hulmg trr,tc tiep den
cac hoql d(mg v~ qudn tri cluing ta phdi ki den cac nha cung
ung. Cac nha cung ung c6 lien quan <"h(f,t che d~n vi~c cung
dip cac ngu6n. tai nguyen cdn thiet cho qua trinh sdn xudt
kinh doanh. Cac nha qudn tri ccin phdi c6 gdng di c6 dw;c
ngu6n cung ling o?n dinh. Neu nhu cac nha cung ung dnh
hzt!mg den "d&u vao" thi khach hang la llf,C lw;ng dnh huang
quyet dinh den "d&u ra" cua cac doanh _nghi~p. Khong c6
khach hang cac daanh nghi~p se g(j,p kh6 khan trang tieu thl!
cac sdn phdm va dfch Vlf CUa minh. Tim hdu ky lzt[Jng va
dap ung dciy du nhu cdu cung sa thich, thi hieu cua hhach
hang lnlfC tieu Se la di~u hi~n srfng con cha Slf t6n tr;ti ua phat
trdn cua m8i daanh nghi~p n6i chung va h~ thong qudn tri
cua n6 n6i rieng.
Trang n~n kinh te thi trzLimg hhong m(Jt nha qudn tri
nao c6 thi cai thztimg moi trzLimg cr;i.nh tranh. Doi thu cr;i.nh
tranh thliimg c6 a nhllng dr;i.ng sau: Nh6m doi thu cr;i.nh tranh
trr,tc tiep; nh6m doi thu cr;i.nh tranh gian tdp; doi thu cr;i.nh
tranh truac mdt; d6i thu cc;mh tranh lau dai v. v... Nghien czru
hy lzffmg va vgch ra cac doi sach cc;mh tranh phu lu!JJ lufm la
m(Jt doi hoi khach quan cha cac lwr;i.t d(Jng qudn tri a m9i
daanh nghi?p.
Trang cac har;i.t .di)ng v~ qudn tri cac nha daanh nghi~p
hhong tld khong c6 cac quan h~ v6i cac nha moi gi6i. Nhung
nha moi giai thzLimg la nhilng cong ty h8 trq cho cong ty
chuyen cha, vQ,n chuy€n, tuy€n ch9n nhan Sl/, giup da v~ m(f.t
/ly thu(j,t, tai chinh, tieu thlf VCt phf/ bien hang h6a CUa cong
ty trong giai khach hang. Trong qua trinh lf!a chi;m nhung
nha moi gi6i cac dan vi cdn cdn phdi het SUc thQ,n tr9ng Va
phdi xay d1,mg quan h~ h<;IP tac tot df!p v6i cac nha moi giai.

108
 Trang thanh pluin cua moi trliimg quiin tr? vi mo con c6
nhi~u gi<li c6 quan h~ trljc tiep kluic nhau um m6i t6 chU:C.
Ccic nha qudn tr? cdn va c6 thi xay d[!,ng ke hog.ch hog,t d(Jng
thich h<;!P cho bay gi<li c6 quan h~ trrµ: tiep ca bdn sau: Gi<li
tai chinh; ccic gi<li c6 quan h~ trrµ: tiep thu(>c ccic phuang ti~n
thong tin; ccic gim c6 quan h~ trrµ: tiep thu{Jc cele ca quan Nha
nliffc; cac nhom Cong dan hanh d(Jng.; Cele gi<Ji CO quan h~
trljc tiep a d?a phuang; qu&n chung dong ddo va cong cluing
trlfe tiep n(Ji b(>.
A ? A A

CAU HOI ON T~P

1- Moi truetng quan tr! la gi va nhung yeu t6 nao c§u

thanh moi trtietng quan trj?
2- NhCi'ng yeu t6 moi truetng vi mo anh huc1ng den cac
ho?t d(mg v~ quan tr! c1 m(>t doanh nghi~p nhu the
nao? Cho vi d1,1 minh h9a.
3- Nhung yeu t6 moi tntang vi mo anh huc1ng den cac
ho?t d(mg v~ quan tr! (J m(>t doanp nghi~p nhu the
nao? Cho vi d1,1 minh h9a.
4- Co nguai n6i r~ng, d6i v6'i cac yeu t6 moi truang thl
nha quan ttj phai thich nghi la chinh co dung khong
va vi sao?
5- Cac nha quan ttj c6 cai t?O dtiQ'C moi tntetng khong va
vi sao?

109
IV.
- 7
THONG TIN THONG QUAN TRI

De quan ly m9t doanh nghi~p. d.n rat nhi~u

thong tin: Tu cac d?c tinh cua nguyen v?t li~u dung vao
san xuat (de) cling, d9 b~n. sue chju nhi~t, ... cua v?t li~u)
den nhling tinh each va kha nang cila nhan vien (sue
khoe, ca tinh, trinh d9 tay ngh~ ... ); Tu cac to d9i lao
d9ng cho den each thuc ho?t d(>ng cua cac to chuc nhu
cong doan, thanh nien va lqi ich cua cac t6 chuc nay; Tu
tinh tr?ng cua cac thiet b!, tinh hinh cung ung nguyen
V~t li~U den tinh hinh Slt dl;]ng cac ngu5n von Va lao
d(>ng; Tu cac dV doan v~ gia ca, sue ticu th1:1 san phffm
tren thj tru'ong den cac dl,i kien, cac ke hO?Ch san xuat
va ticu thl;l san philm; Ta chu tn.rong ch_inh sach, kinh te
cua Nha nu'6'c den cac C(j h9i lien doanh, h<Jp· tac dang
hang ngay, hang gio he mc1 cho m9i doanh nghi~p.... Co
the n6i rilng: thong tin chinh la nhling hieu biet v~ tv
nhien, v~ con ngu'ai va xa h9i; v~ nhU'ng slf ki~n dien ra
trong kh6ng gian, thoi gian; la nhling dl,i doan, dl,i kien,
ke ho?ch; ... la nhung gi ma con ngu'oi can biet cho ho?t
d9ng cua minh.
Mai lo?i thong tin co nhung tinh chat rieng. Co
110
nhG'ng thong tin n9i dung ch?m thay d5i thea thcri gian;
nhu thong tin v~ so lugng trang thiet hL v~ nha xuO'ng;
l~i c6 nhung thong tin c6 n9i dung thay d5i hang ngay:
nhu' SO lu'<Jng San ph§'.m da San XUat, da ~ieu thy V.V...
Trang cac la~i thong tin, c6 nhung thong tin "goc"
hay con g<;>i la thong tin so cap va c6 nhung thong tin la
ket qua cua gua trinh xli' ly (nhu' cac dt,t baa, cac ke
ha~ch). E>oi vcri thong tin goc, nhi~u khi neu khong thu
th?p k!p thcri thi se mat luon. Thong tin la du li¢u c6
the nh?n thay, hieu dugc va s~p xep l~i vcri nhau thanh
nhG'ng kien thuc Cl,l the. Cung can phan bi~t thong tin
vcri cong ngh~ thong tin va h~ thong thong tin. Cong
ngh~ thong tin (IT) la: each thuc thu th?p, xli' ly va
phan phoi thong tin. Cong ngh~ la cong Cl,l tiep dftn
thong tin giua n9i dung thong tin da c6 vcri ngu'O'i dung
thong tin xac d!nh. H~ thong thong tin (IS): Ia giai
phap t5 chuc va ky thu?t trang tht,tc tien dugc thiet l?p
de sli' dyng n9i dung thong tin ma chung ta xli ly.
Thong tin la qua trinh trao d6i giua nguO'i glii va
ngub'i nh?n. Chung ta thub'ng nghI v~ thong tin nhu qua
trinh traa d6i cac thong di~p b~ng lcri n6i ha~c chu viet
giua hai ngub'i. Tuy nhien, dg hi~u thong tin tra_ng t6
chuc khai ni~m tren can duqc mO' r(mg. Chu viet va lai
n6i khong chi la nhung kenh cha thong tin va b9 ph?n
phat va nh?n khong phai baa gia ci:ing la nguai. Trang
nhi~u tc> chuc hi~n d~i, rat nhi~u thong di~p duqc

111
chuy€n b~ng nhung h~ thong thong tin quan ly .phuc t~p
n<1i ma du li~u du'<JC nh?p tu. rat nhi~U ngu6n Va du'Q'C
phan tich bang computer, va sau d6 du<Jc chuy€n cho
ngu'oi nh?n bang di~n tll'.
T§m quan tr<;mg cua thong tin du<Jc chi ra bdi so
lu<;mg thoi gian ma con ngu'oi danh d€ giao tiep t~i noi
lam vi~c. M9t nghien cuu cho thay ding nhung ngu'oi
cong nhan san xuat tham gia giao tiep, thong tin trong
khoang 16 den 46 l§n trong m9t gio. Di~u nay nghia la
he;> thong tin voi nhung ngu'Cti khac tu hai den bon phut
m9t Ian. Nghien cll'u nay con chi ra trach nhi~m v~
thong tin cua ngu'b'i Hinh d~o va doi hoi he;> phai thong
tin va nh?n thong tin nhi~u han. Nhung ngu'oi lanh d~w
cap thap nhat danh khoang 20% den 50% thb'i gian cua
h9 trong thong tin bang loi n6i. Neu bao g&m ca thong
tin bang van ban thi s6 luqng thai gian tang len tu 2·9%
den 64%." M9t so nha quan ttj cap trung va cap cao
danh khoang 89% thai gian cua h9 d~ thong tin b~ng lai
n6i, hoific la gifip ga ho?c la qua di~n tho?i. Nhung
nghien cuu khac chi ra la cac nha quan ly danh it nhat
70% den 80% thoi gian cua h9 trong thong tin qua l~i
giua cac ca nhan, va hfiu bet cac thong tin nay la bang
loi n6i va tuang tac "m?t doi m?t".
Thong tin duqc xem la mau cua t6 chuc; n6 la m~ch
g§.n nhung b9 ph?n ph1,1 thu(>c cua t6 chuc l?i vcri nhau.
To chuc la m9t h~ th6ng on dtnh cua cac hoi;it d(mg noi

112
con ngu'Cti cung lam vi~c vdi nhau d~ d~t tdi nhii'ng m1:JC
tieu chung thong qua thu b?c cua cac vai tro va vi~c
phan cong lao d9ng.

4.1. THONG TIN VA VAi TRO CUA ND TRONG QUA~ TRI

KINH DOANH

4.1.1. Khai ni~m thong tin quan trj

MQi ho~t d()ng trong linh vlfc kinh doanh n6i chung
va quan ttj n6i rieng d~u cfin c6 thong tin; Thong tin
dugc nhi~u ngu'Cti xem nhu' ngu6n llfc thll' tu.
Theo nghia thong thuO'ng thong tin dugc hi~u la
nhftng tin tuc dugc truy~n di cho ai d6. Hi~n nay c6 kha
nhi~u djnh nghia khac nhau v~ thong tin, du&i day la
m9t so d!nh nghia thudng g~p:
- Thong tin la d9 do slf giam tinh bat dtnh khi thvc
hi~n m9t bien so nao do.

- Thong tin la bat ky thong bao nao dugc t(,lo thanh

bO'i m()t so dau hi~u nhat d!nh.
Nhu v~y chung ta c6 th~ hi~u Thong tin quan tr? la
trit ca nhung tin tuc nay sinh trong qua tr'tnh ding nhzt
trong moi trztimg quan tri va c&n thiit cha vi~c ra quy~t
dtnh hotjc d€ gidi quytt m(Jt vein d~ nao d6 trong hog,t
d(mg qudn trt a m(>t t6 chuc nao d6.

113
 • EJ(j,c diim
- Thong tin la nhung tin tuc cho nen n6 khong th~
San xuat d~ dung d§.n du'Q'C.
- Thong tin phai thu th?p va xli ly mai c6 gia tr!.
- Thong tin cang c§.n thiet cang quy gia.
- Thong tin cang chinh xac cang d§.y du cang kip
thoi cang t6t.
• Ban chdt: Thong tin la qua trinh thu th?p, bao
quan, xll' ly va cung cap nhilng tin tuc cftn thi€t va co
ich cho qua trinh quan ttj kinh doanh.
•Nguyen tdc thong tin:
- Chinh xac.
- Iqp thai.
- _ Trung thlfc.
- Khach quan.
- £>§.y du.
- Lien t1,1c.
- Hi~u qua.
• Mo hinh thong tin trong qudn trt
£>6i vC1i cac nha quan ttj mo hinh thong tin don
gian trong quan ttj thuong du'Q'c thi,tc hi~n theo sa d5
duai day:
114
 Nha quan tr\ cap tren
Moi trvan NHA QUAN TR!

801 TUONG QUAN TR!

Sa do 4.1. Mo hlnh thong tin trong quan trj

Doi v&i m()t t5 chuc l&n thi mo hinh thong tin

trong quan ttj se phuc t~p hem nhi~u. £>€ xay d1,mg mo
hinh thong tin quan ttj trong moi to chuc c6 .hi~u qua
thi thucrng ngt..tcri ta c6 th€ hfa chc;m m()t trong nhung
. ki~u mo hinh sau:
- Mo hinh thong tin t~p trung: trong mo hinh nay
tdt ca cac thong tin den va di d~u duqc gom v~
m()t d~u moi la trung tam thong tin.
- Mo hinh thong tin tnfc tiep: trong mo hinh t6
chuc nay thong tin glii di va nh~n v~ d~u duqc
thtfc hi~n trvc tiep giua noi phat sinh (hen glii)
va ngucri sli dt,mg thong tin (hen nh~n).

115
.. •... . •·Mo hinh thong tin phan tan: la mo hinh thong
tin dugc t?p trung thu th?p va xli ly theo tung
dan vi thanh vien mqt.
- Mo hinh thong tin ket hqp: la mo hinh ket hgp
cac ki~u tc> chuc thong tin theo ha each (J tren
M6i mo hinh thong tin d~u co nhung Ltu va nhu'Q'C
di~m va di~u ki~n ap dt,mg rieng cua no. Chinh vi v?y
. m6i tc> chtl'c phai h,ta chc;m mo hlnh thong tin phu hgp va
co hi~u qua nhat cho minh.

4.1.2. Vai tro cua thong tin quan tri

Thong tin co m()t vai tro het sue to l6'n trong quan
ttj. Nhi~u cong trlnh nghien cliu da chi ra dmg trong
m6i t5 chuc mu6n cac ho:;it d()ng quan ttj co hi~u qua thi
di~u khong th~ thieu dugc la phai xay d1=Jng m()t h~
thong thong tin tot. Han the nua hi~u qua kinh doanh
cua vi~c d~u tu vao h~ thong thong tin thucrng la rat
cao. Chi~h vi the ma ngay nay hau nhu mc;>i cong ty, xi
nghi~p d~u khong tiec ti~n cua d~u tu mua s~m nhung
phuang ti~n ky thu?t di~n tl! hi~n d~i nhat nh~m nang
cao hi~u qua va chat lugng h~ thong i;hong tin trong
quan ttj cua minh. Vai tro het sue quan tr9ng cua thong
tin trong quan ttj th~ hi~n rat ro (J nhUn.g phuang di~n
sau:

116
 · • Vai tro trong vi~c ra quy~t djnh
Ra quyet djnh Ia m{>t cong vi~c phuc ·~p, kh6 khan
Va het SUC quan tr9ng cua CaC nha quan ttj. £>~ ra dti<JC
m{>t quyet d!nh dung dAn cac nha quan ttj cfin rat nhi~u
thong tin. Thong tin a day se giup cho cac nha quan ttj
giiii quyet dung dAn va c6 hi~u qua cac van d~ sau:
- Nh~n thuc van d~ clin phai ra quyet d!nh;
- Xac d!nh Cd h()i, va cac m6i hi~m nguy trong kinh
doanh;
- Xac djnh cac ca sa, ti~n d~ khoa h9c c§.n thiet d~
ra quyet dinh;
- Lt,ta ch9n cac phucmg an;
v.v ...
• Vai tro trong hoq,ch dfnh, t6 chltc, liinh dq,o, di~u
hanh va kdm soat
Trong cac llnh vt,tc t5 chuc, ho~ch djnh, Hinh d~o,
di~U hanh Va ki~m SOat thong tin CO vai tro Ct!C ky quan
trc;mg tren cac phuo'ng di~n sau:
- Nh~n thuc van d~;
- Cung cap du li~u;
- Xay dt,mg cac phuang an;
- Giai quyet van d~;

117
 - Uon n~n va si'ta chua cac sai sot, l~ch l?c;
- Ki~m soat;
v.v...
\
• Vai tro trong phan tich, dl! bao va phong ngita rili
ro
Trang cac ho?t d9ng san xmlt va kinh doanh (J moi
doanh nghi~p vi~c phong nglia rui ro c6 m9t tcim quan
tr9ng d<Ttc bi~t. £)~ phong nglia rui ro c6 hi~u qua thi
thong tin l~i CO ffiQt y nghfa Cl,l'C ky 16'n lao trong CaC
linh vl,l'c sau:
- Phan tich;
-Dv baa;
- Xay d1,mg phu'ong an phong nglia rui ro.
v.v...

4.2. DOI Tu'ljNG CUA THONG TIN

M9t trong nhung yeu cciu quan tr<;mg cua cong tac
thong tin trong quan trt la khong dugc thua va ciing
khong duqc thieu. I>~ lam duqc di~u nay thi vi~c ccin
thiet la phai xac d!nh duqc doi tugng cua thong tin la.
gi? Theo chung toi doi tugng cua thong tin la cac doi
tu'<;Jng tham gia VaO qua trinh thu th?p, Xlt ly Va truy~n
ba thong tin. £>6 chinh la cac con ngu'C1i, stJ vi~c, so li~u,

118
hi~n tli<Jng, qua trinh, cac quy lu~t xay ra trong linh Vt,.iC
kinh doanh va ph1;1c V1:1 kinh ·doanh v.v. (J m6i t6 chuc
kinh doanh chtmg h?n. .
Xet theo phuang di~n xay d1,mg h~ th6ng thong tin
thi chung ta l?i tha'y vi~c xac djnh nhung d6i tugng c§.n
thiet Cl;l th~ phai thu th~p, Xlt ly va ph() bien la het SUC
quan trc;mg. Vi~c xac dinh nhG'ng doi tuc;mg Cl;l th~ la tuy
vao di~u ki~n va hoan canh Cl;l th~ (J mfii t6 chuc quan
ttj, tuy nhien d6i v6'i m()t doanh nghi~p ~hung d6i
tugng chfnh thuang la:

- E>oi tuqng thu th~p: so li~u, tu' li~u xay ra trong

qua trinh kinh•doanh va trong moi tru'ong kinh doanh.
- Doi tugng Slt d1;1ng: cac nha quan ttj, khach hang,
d6i thu c:;mh tranh, cac c6 dong v.v
- D6i tugng nh~n tin: cac nha quan ttj, cac ca quan
va h9 ph~n tham mutI giup vi~c.
- D6i tugng Xlt ly va bao quan: cac van ban, tai li~u
v.v...
4.3. PHAN LO~I THONG TIN TRONG QUAN TRI KINH DOANH
Thong tin va qua trinh thong tin trong cac ho:;it
d9ng quan ttj la ra't phuc t:;ip, phong phu va da d?ng. Dg
nghien cuu va ap d1;1ng nhung thanh tlfU m6'i nha't ve
cong ngh~ thong tin, ngu'oi ta thuong tien hanh phan
lo:;ii thong tin. Ve tht,.ic cha't phan lo:;ii thong tin trong

119
quan ttj la m(>t qua trlnh chia thong tin thanh nhfing
lap, nhung d?ng d5ng nhat tren m(>t s6 phue1ng di~n
nao d6 de ph1=1c v1,1 cho qua trinh quan ttj. Nh<r phan lo<;li
thong tin m(>t each khoa h<;>c ngtt<ri ta c6 the d~ dang
tim ra nhfing quy lu~t va phue1ng phap thvc hi~n thong
tin c6 hi~u qua nhat trong vi~c dap ung nhung nhu cliu
thong tin v~ quan tr!. Thong thu<rng ngu'C1i ta phan loi;ii
thong tin quan ttj theo nhung each ce1 ban sau:
- Phan lo~i theo ngu5n goc: Thong tin tu ngu<ri ra
quyet djnh, thong tin tu ket qua v.v...
- Theo v~t mang: Thong tin bfmg van ban, bftng
am thanh, bftng bang, dia, tranh anh v.v...
- Theo tlim quan tr<;>ng: Thong tin rat quan tr9ng,
quan tr<;mg va khong quan tr9ng.
- Theo ph?m vi: Thong tin toan di~n, thong tin
tung m~t ...
- Theo do'i tugng str d1,1ng: Thong tin cho ngu'C1i thvc
hi~n, thong tin cho nguai ra quyet djnh v.v...

- Theo gia trj: Thong tin c6 gia trj va thong tin c6

it gia tr!, thong tin khong c6 gia trt.
- Theo ti'.nh thcri Slf: Thong tin mai, thong tin cu
v.v...
- Theo ky thu~t thu th~p, xlt ly va trinh bay:
Thong tin thu th~p b§.ng ky thu~t di~n tlt, thong

120
 tin thu th~p bkmg phong van v.v...
- Theo phi.fang phap truy~n tin: bang mi~ng, bang
song di~n tu, bking di~n tho~i, bl=ing may tinh
v.v.
- Theo muc d9 bao m~t: Thong tin tuy~t m~t, m~t,
binh thuO'ng.
- Theo muc dQ xlt ly: Thong tin S<1 cap, thong tin
thu cap.
- v.v ...
Tren thy'c te vi~c Slt d1,mg each phan lo~i thong tin
quan tr! nao la tuy thUQC vao tung Vl,l vi~C Cl,l the, VaO
m1,1c dich va kha nang nghien cuu cung nhi~u yeu to chu
quan va khach quan CJ m8i to chuc.

4.4. cAc NGUON THONG TIN

Tin tuc va thong tin trong quan trj n6i chung khong
ti,t nhien sinh ra, n6 phat sinh W nhung nguon goc c1,1
the. Co rfl't nhieu nguon san sinh va cung cap thong tin,
tuy nhien trong thyc te tin tuc va. thong tin thuO'ng duqc
phat sinh t~p trung a m('>t so nguon co gia tri. Nghien
cuu cac nguon cung cap thong tin trong quan tr! la m('>t
vi~c lam d?c bi~t can thiet de bao dam tinh kinh te va
tinh hi~u qua cua cong tac thong tin. Kinh nghi~m chi
ra rang, neu c6 100 ngu6n cung cap thong tin, thi
thub'ng chi c6 khoang 20 - 30 nguon c6 gia tr! ma th6i.
121
Nhu v~y v1~c nghien cliu cac ngu6n tin se ·cho phep
chung ta xac dinh dung ngu6n goc va xuat XU cua thong
tin, dam hao thu?n ti~n trong khai thac, Slt dt;Ing va hao
v~ cac ngu6n tin trong quan ttj.

Tren phuong di~n ly thuyet ngu'oi ta c6 th~ phan

lo<;li cac ngu6n thong tin trong quan tri thanh cac lo<;li
sau: ngu6n So' cap va ngu6n thu cap; ngu6n hen trong Va
ngu6n hen ngoai,· ngu6n mai va ngu6n cu; ngu6n quan
tn;mg va ngu6n it quan trc;mg v.v ... :£)~ khai thac va slt
dt;Ing cac ngu6n tin c6 hi~u qua ngu'<fi ta thu<fng t~p
trung khai thac Va· Slt d1,mg nhffng ngu6n tin CO s8:n,
kinh te re ti~n ket h<Jp hfi sung, tham khao, khai thac
nhffng ngu6n khac v~ tinh th<fi s!J, tinh khach quan,
tinh toan di~n, tinh kip th<fi v.v. ..

- 7 -
4.5. M~C TIEU CUA THONG TIN

Thong tin la mot qua trinh ph1,1c Vl,1 cho m9t hoi[lc
m(>t so doi tugng nao d6 vi v?y n6 d.n c6 tfnh d!nh
huang, n(>i dung thong tin chi c6 th~ xac d!nh khi hiet
ro thong tin cho doi tu<;mg nao, thong tin ph1:JC V1:J ai,
ph1;1c Vl,J Cai gl, dg giai quyet van d~ nao va thµc hi{fm ra
sao v.v.... n6i each khac m1:1c tieu thong tin la kim chi
nam cho cac ho<;lt d(mg v~ thong tin hay cac ho~t d(>ng
v~ thong tin chi c6 hi~u qua khi chung ta xac d!nh ro
m1;1c tieu cua thong tin la gi?

122
 C6 th~ thay rAng, cac h~ thong quan tr! deu la
nhii'ng h~ thong phuc t:;i.p va da d:;i.ng, chinh vi v~y mt,Ic
tieu cua h~ t~ong thong tin trong quan ttj cting phuc
t~p, da d~ng va phong phu khong kem. N gu'ai ta c6 th~
phan lo~i mt,Ic tieu thong tin thanh nhii'ng lo~i sau: Mt,Ic
tieu tru&c m~t, muc tieu lau dai, mt,Ic tieu chien lu<Jc,
mt,Ic tieu chien thu~t v.v...
Xet theo quan di~m h~ thong chung ta thay rf.mg
ngoai nhii'ng mt,Ic ~-chung; trong h~ thong thong tin
vf quan ti! co-;;-c6 mot ~ thon_g_ca.f___!lll0ie~g cua
titng b() ph?n trong h~ thong d6. Vi dt,I, ch&ng h~n, d6 la
h~ thong ffit,JC tieu trong cac linh V\fC kinh doanh, quyet
d!nh, ho:;i.ch dinh, t5 chuc, di~u khi~n, ki~m soat, c:;i.nh
tranh va nhi~U linh VlJC khac nfta.
Xac dinh cho dung mt,Ic tieu khong phai la m(>t vi~c
don gian. Muon xac djnh dung d~n ffit,JC tieu cua h~
thong thong tin trong quan ttj ngu'O'i ta thu'O'ng dlfa tren
cac CCI SCJ khoa h9c sau:
- Mt,IC tieu va chinh sach kinh doanh cua doanh
nghi~p;

- Nhu d.u v~ thong tin trong cac ho:;i.t d()ng quan

tri;
- Hoan canh thvc te trong va ngoai cong ty;
- v.v ...

123
 Xet v~ m?t t6ng th~ thi quy trinh xac djnh va thlfc
hi~n m1,1c tieu thong tin thuang du<1c thlfc hi~n theo cac
buck sau:
Bu6'c 1: Phat hi~n va xac d!nh van d~
Buck 2: Xac d!nh nhu cau v~ thong tin
Buck 3: Nghien cuu kha nang dap ung cac nhu cgu
v~ thong tin

Buck 4: Phac thao Sd b9 ffil}C tieu cua thong tin va

h~ thong thong tin trong m9t t6 chuc

Bu6'c 5: Th§'.m dtnh. va llfa chc;m ffit,IC tieu.

Buck 6: ThtJ'c hi~n va kigm soat vi~c hoan thanh
m1,1c tieu.

4.6. CHUC NANG CUA THONG TIN

Be xay dyng m9t h~ thong thong tin c6 hi~u qua
trong m6i t6 chuc thi ngoai vi~c phai xac dtnh ro ffil}C
tieu chung ta con phai nh~n thuc dU<JC nhii'ng chuc nang
Cd ban ma h~ thong nay can phai ganh vac. M9t khi
nhling chuc nang ca ban cua thong tin va h~ thong
thong tin duqc xac dtnh dung dan thl no se la nhii'ng
can.,. cu khoa h<;>c diY~ac:. d!nh nhii'~g nhi~m v1,1 thong tin
Cl,1- th~, Va nhfi( la de danh gia muc dQ hoan thanh
nhi~m Vt} cua toan b9 h~ thong thong tin.;Xet v~ mi[lt
tong the thi nhii'ng chuc nang chu ye'u cua h~ th6ng

124
 thong tin trong quan ttj se la:
- Thu th?p thong tin;
- XU' ly thong tin;
- Ph5 bien thong tin;
- Phl;lc V1:l thong tin;
- Kiem soat va danh gia cac hqi;it d9ng v~ quan tr~; ...
- Lam co sC/ cho vi~c ra cac quyet djnh.
xac djnh cho ~u~g nhffrig chuc nang. thong tin cua
h~ __ th~~g_ thong~ -tin_lA. m9t ·v_i~c qtc ky _quan tr<;mg.
Nhu'ng tht!c 4i~n cho dung cac chuc nang cua no cling
khong phai la m9t vi~c d~ dang. Chinh vi v~y vi~c phan
tich va danh gia qua trinh thµc hi~n va hoan thanh cac
chuc nang thong tin la m9t vi~c lam het sue cffn thiet.
IBe lam t6t nhi1ng vi~c nay ngu'ai ta phai Cl,l the h6a cac
chuc nang thong tin bftng nhung vi~c lam c1,1 the, b~ng
nhi1ng cong vi~c t5 chuc va tht!c hi~n c1,1 the r6i sau do
dt!a tren nhftng ket qua Cl:J th~ Cua nhung cong vi~c nay
chung ta se danh gia dtt<;tc qua trinh tht!c hi~n cac chuc
nang dang a muc d9 nao. ;Trong tht!c te thucmg c6
khuynh huang coi nh~ vi~c kiem soat cac chuc nang v~
thong tin. Theo quan diem cua chung toi thi cac nha
quan ttj phai coi day la m9t khau tat yeu cua qua trinh
tht!c hi~n cac chuc nang v~ thong tin va khong nen xem
nh~ chung.

125
4.7. NOi DUNG VA CHAT LU'~NG THONG TIN

4.7.1. Nc)i dung thong tin

N(>i dung thong tin m9t trong nhi1ng khau Cd ban va

quan tr9ng nhat cua qua trinh thtJc hi~n thong tin trong
quan ttj. Nhung n{ri dung thong tin chu yeu trong quan
ttj kinh doanh thuang la v~ cac van d~ du6'i day.
• Thong tin d:iu vao: Tinh hinh nguyen v~t li~u,
may m6c thif:'t bi, thi truang, tinh hinh c1;1nh
tranh.
• Thong tin dliu ra: Tinh hinh ket qua kinh doanh.
• Thong tin phan h6i: Thong tin v~ phan ling cua
. nhan vien, nglioi thtJc hi~n, qua trinh thtJc hi~n,
v~ phan ling cua do'i thu c~nh tranh.

• Thong tin v~ moi truang quan tri: Tinh hinh moi

tru'ang kinh doanh (phap lu?t, chinh sach, thai
tie't khi hau v.v... ).
• Thong tin v~ cac do'i tugng quan tri: Thong tin v~
nhan stJ, san ph§'.m, marketing, tai chfnh, chat
luqng v.v...
• Thong tin v~ ket qua quan trj: Thong tin v~ lqi
nhu~n, nang suat, hi~U qua, thi phgn, C?nh tranh
v.v ...

126
 • Thong tin ve
ho<itt d(mg quan tr!: Thong tin ve
qua trinh ra quyet d!nh. ho~ch d!nh, to chuc ...
V \'.

Tuy tU'ng truC1ng hqp cu th~ n()i dung thong tin c6

the khac nhau, nhung nhin chung n(li. du:q.g thong tin
trong quan tr! thltO'ng duqc xac d!nh bfo ffil,JC tieu va nhu
du Ve thong tin Cua nhii'ng ngltdi mu6n hay Se Slt d1,mg
no. B~ xay dt,tng n9i dung thong tin trong quan tr! m9t
each khoa h<;>c nguai ta cGng thuC1ng phai tuan thu
· nhcing yeu d.u chung sau day:_

- Ngiin g<;>n;

- Chinh xac;

- Ro rang;

- Bay du;

- Khach quan.
Quy trJ.nh xay dt,tng n(li dung thong tin tro~g quan
tr! thuC1ng duqc tht,tc hi~n theo nhung bu6'c du6'i day:

- Xac d!nh ml,lc tieu;

- Xac dtnh nhung yeu cau ca ban ve n(>i dung;
- Chwln bi tu li~u;

127
 - Phac thao so b9 n()i dung;

- Xem xet danh gia;

- Sua chua va hoan chinh.

4.7.2. Ch~t h.i<jng cua thong tin

Thong tin giu m<)t vai tro quan tn;mg trong cac hoi;tt
d()ng quan ttj la dieu .ai cling biet, nhung lam the nao de
thong tin trong cong tac quan trj co hi9u qua li;ti la m<)t
vi9c khong don gian. Mu6n thong tin co hi~u qua }hi
m()t dieu chac chan la chat lt.rqng cua thong tin va cac
hoi;tt d<)ng thong tin phai cao. Co th~ khitng djnh m<)t
each dlrt: khoat ding, chat luqng thong tin co anh hu6'ng
den m9i hoi;tt d<?ng cua qua trinh quan trL den hi9u qua
kinh doanh, t6'i St,i s6ng con cua doanh nghi~p. V~y chat
luqng thong tin la gi? Bay khong phai la m<)t cau hoi de
tra lai. Theo cua chung toi chat luqng thong tin la muc
d9 th6a man nhu du v~ thong tin cua nhU'ng ngu'O'i sli
d1,mg n6. N6 the hi9n iJ cac m~t sau: muc d9 th<Ji sl,i;
muc d9 kjp thO'i; muc d9 chinh xac; muc d9 quan tr9ng
v.v ...
Mu6n danh gia chat luqng ngu'ai ta thuO'ng dl,ia vao
cac tieu chuan. Nhung tieu chuan de danh gia chat luqng
thong tin trong quan ttj la nhanh, chinh xac, kjp thO'i, bi
m~t, day du v.v ...
Cac yeu t6 chu yeu anh huO'ng den chat luqng thong

128
 tin: tien d() khoa h9c ky thu~t, con ngu'O'i, cong ngh~,
moi tntong, phu'O'ng phap t6 chuc v.v...
Ph1to'ng phap nang cao chat lugn~ thong tin: B~u tu
cong ngh~ ky thu~t m6'i, dao t~o va sli d1;mg con ngu'C1i,
t6 chuc h~ thong khoa h9c, c6 co' che quy~n lgi va trach
nhi~m thich hgp v.v...

4.8. HiNH THUC THONG TIN

Con ngu'cri gUi va nh~n thong tin thong qua cac ky

hi~u, tin hi~u va nhu v~y con ngu'cri tiep nh?n thong tin
Cung phai thong qua cac hinh thuc thong tin Cl,l th~ Cua
cac ky hi~u, tin hi~u d6. Kha mlng tiep nh~n thong tin
cua ngu'oi trong cac ho~t d(mg v~ quan ttj phl,J thu()c rat
- nhi~u vao cac hinh thuc thong tin. dugc sll' dl,lng. Nhung
hinh thuc thong tin chu yeu trong quan ttj thucrng la
bilng lcri n6i, chu viet, ky am hi~u, van ban, di~n tho~i,
thu tin v. v... Mu6n lua chon hinh thuc thong' tin nao la
co hi~u qua n;;Mt~ tlittFng c~n c1f v~o hi~u qua truy~~
tliOng~hlnitd~~;;-~~u vao kha nang cua
-==--=;...--- ~ -- ' ~-----?-----
doanh nghi~p, can c(!_ vao ban -cfiat,
nhu'<JC diem Cua
u'U
tling~~thuc, c~~ cti~or19(d~~~h bao m?t
~. cua cac hlnh thuc -thong tin. -
Giua n{>i dung va hinh thuc thong tin c6 nhung moi
quan h~ ch~t che, d6 la quan h~ hai m~t cua m{>t qua
trlnh, b6 sung hgp tac cung nhau trong qua trlnh truy~n

129
thong. Hinh thuc c§.n phu hc;tp vai n(>i dung, hinh thuc
phai da d~.mg phong phu, sinh d9ng mai chuy~n tai h€t
n(>i dung.
E>~ ho~m thi~n cac hinh thuc thong tin ngu'ai ta phai
can cu vao cac yeu t6 anh hu'dng chu yeu den chat lu'c;tng
va so lu'c;tng phong phu cua cac hinh thuc thong tin la:
tien b9 khoa h<;>c ky thu~t, con ngu'ai, moi truang, van
hoa, CO Sd V~t chat, nhu C~U hoan thi~n, muc dQ quan
tr9ng v.v... SU' d1,mg va khai thac cac yeu t6 vua neu
trong tling t5 chuc quan ttj d~ hoan thi~n cac hinh thuc
thong tin la m(>t vi~c lam khong th~ bo qua va khong
th~ xem nh~ d cac t6 chuc nay.

4.9. PHU'O'NG PHAP THU THAP, XU LY VA PHO BIEN THONG TIN

4.9.1. Phudng phap thu th~p

Chat luc;tng va hi~u qua cua vi~c thu th~p thong tin
ph\l thuoc rat Ian vao phuong phap thu th~p n6. Vf}.y
phudng phap thu th~p thong tin la gi? N6i m(>t each
ng~n g<;>n, do la trinh tt,t tht,tc hi~n cac buac trong qua
trinh thu th~p thong tin. Tren tht,tc te ngu'ai ta thuong
sli d\mg cac phuong phap thu th~p thong tin sau:
- Phuong phap quan sat.
- Phuong phap thlfc nghi~m.

- Phuong phap tham do du lu~n.

130
 - Phttctng phap thu th?p thong tin t~i ban.
- Phttctng phap thu th?p thong tin t?i hi~n truO'ng.
v:v ...
M~c du la co rat nhi~u phttctng phap thu th?p thong
tin -nhttng khong phai sl! d1;1ng phttctng phap thu th?p
thong tin nao cung co hi~u qua. L~a_ ch9_n phttang phap
thu th?p _thong tin cl}9_ phu hQ'p _voi Jung b_oan canh
quan ttj thl:fc te la m(>t van d~ khoa h<;>c. Thong thuO'ng
d%lt!a" cn9n dtigc cac phuang phap thu th?p thong tin co
hi~u qua ngttO'i ta thuO'ng can clt vao nhftng yeu cdu cdn
phai d~t dtiQ'C, ml;IC tieu Cua vi~c thu th?p thong tin, _n(>i
dung cua nhftng thong tin cdn thu th?p, hoan canh thl:fc
tien va kha nang cua doanh nghi~p cung nhi~u yeu to
khac nua. Nhftng phuang phap thu th?p thong tin duQ'c
ll:fa ch<;>n phai la nhung phuang phap it ton kem, dam
bao chat lttQ'ng thu th?p thong tin, ltjp thO'i va co hi~u
qua.

4.9.2. Phudng phap xu ly

Thong tin thu th?p dliQ'C tuy la rat quy, nhting
khong phai m<;>i van d~ cftn biet hay cftn lam sang to
d~u co san tu nhung thong tin da thu th?p dtiQ'C. Tht:fc te
chi ra ding, thong tin thu..J.!1~ gug~c~n dJ(Q'c sa11g 19c,
Xlt ly thi luc do gia ttj CU'a thong ti_n ~e ta~g Jen _pft
n~~,~ Vi~c thu th?p ·-~a -xl! iy thong tin ngay nay dugc

131
tr<J giup bCti rat nhi~u phttdng ti~n hi~n d~i, tuy nhien
ap dl;mg nhung phttcrng phap khoa h<;>c nao d~ xlt ly
thong tin ciing khong phai la m9t vi~c d~ dang.
Xet theo ban chat thi phttdng phap xli ly la trlnh tl,f
- . -- - -
cac buck tac d9ng vao thong tin nhfim rut ra nhii'ng
thoil.g tin m6'i c§.n thiet cho qua trinh quan ttj. Vai tro
quan tr9ng cua phttcrng phap xli ly th~ hi~n Ct vi~c nhC1
n6 ma cac nha quan ttj higu sau s~c va d§.y du hdn so
v6'i nhii'ng thong tin hi~n c6 khi chtta xli ly. N gay nay
ngttC1i ta thuC1ng sli d1,mg cac phttdng phap xli ly thong
tin sau: phucrng phap thu cong; phttcrng phap dung may
tinh di~n tli; phttcrng phap so sanh; phttdng phap t5ng
h<;tp; phttdng phap toan xac suat th6ng ke; phttdng phap
giam djnh v.v.... Moi phttdng phap xli ly thong tin d~u c6
nhii'ng t.tu nhtt<;tc digm rieng cua chung, tuy nhien vi~c
11,ta ch<;>n phttcrng phap xli ly thong_ tin c.§.n thoa man
._,-- - -··
nhii'ng yeu_ c§.u sau: khoa h<;>c, kinh te, hi~u qua, phu hqp
v6'i di~u ki~n thljc t~ d m6i ddn vi v.v...

4.9.3. Phudng phap ph6 bie'n thong tin

Trong cac ho~t d9ng v~ quan ttj vi~c thu th~p va xli
ly thong tin la rat quan tr9ng, the nhttng vi~c ph5 bien
thong tin cung la m9t vi~c lam quan tr<;>ng khong it hon.
Nhii'ng ngttC1i thua hanh c6 nh~n dtt<;tc nhung chi th!,
m~nh l~nh, cac quyet djnh V.V ••• Cua ngtteti lanh dlilO
chinh xac va kip thC1i hay khong?. Nhii'ng nha quan ttj

132
co nh?n dugc nhftng thong tin c~n thiet, kip thoi va
dung dlin hay khong?. Tai ca nhftng van d~ nay ph\,J
thu()c rat nhi~u vao cong tac ph6 bien thong tin trong
quan ttj./Xet v~ m~t ban chat chung ta thay r~ng, ph6
bien thong tin la each thuc ma nguoi ta du'a thong tin
den tay ngu'oi sli dl:lng.;Van d~ quan tr9ng (J day la phai
nghien cw va tim ra dugc nhftng phuang phap ph6 bien
thong tin sac> cho nhftng ngtioi sli d\,lng n6 d~t dugc hi~u
qua cao nhat trong cac cong vi~c cua minh.
Tren thlfc te ngay nay ngu'oi ta thu'ong Slt d\,lng cac
phu'ang phap ph6 bien thong tin sau: b~ng cong van,
b~ng bao cao, b~ng d~ an, b~ng truy~n mi~ng, bfing
each thong bao, b~ng cac CUQC hQi h9P v.v ... Van d~ quan
tr9ng (J day la ch9n nhftng phuang phap ph5 bien thong
tin nao d~ qua trinh ph6 bie'n thong tin la nhanh va c6
hi~u qua nhat. I>~ lam ducjc vi~c nay ngu'oi ta thuong
phai danh gia u'U nhu'<JC di~m cua tltng phu'ang phap, rfii
tren ca sd d6 llfa ch9n nhftng phuang phap c6 nhi~u uu
di~m va thfoh hi1p nha't vdi ddn v! minh.

4.10. cAc YEU TO elf BAN VA cAc GIAI DO~N CUA QUA TRiNH
THONG TIN

H~ thong thong tin trong quan ttj la mQt h~ thong

rat phuc t?P va bi chi phoi bai nhi~u yeu to chu quan
ciing nhu khach quan. Nh?n thuc d~y du cac yeu to', cac
qua trinh cung cac quy lu?t dang ho1ilt d(mg trong linh .

133
vl,l'c nay la he't sue cffn thie't d~ dam bao cho cac ho~t
d('mg v~ thong tin trong quan ttj c6 hi~u qua cao nhat.
Qua trinh thong tin du'<;1C xet tu phu'o'ng di~n t5ng the CO
d~mg so' d5 nhu' sau:

ThOng
di~p
(@]-- Ou~ trlnh
ma hoa
ThOng
di'"'p
"
Qua trlnh
glal ma
' \ ThOng
di'"'p
"
dV va nh~n

djnh ~ ~ r(?;llrJC

n' -y- Jf\\

't Qua trlnh Phan . ~ /
"-.. giai·ma - h61 ~
Ngu6n val thong tin NgllOi nhQ.n thOng dl0P
dll!)c giao tiilp va dua ra phan h6

Sa do 4.2. Quy trlnh va cac yeu to thong tin trong quan tr/
Nhin vao so' d5 nay chung ta thay r~ng:
- Qua trinh biit dffu voi ngu&n ho~c nguai gi'.ti -
ngucri co nhung thong di~p dµ d!nh cho giao tiep. N guon
la ngu'di khO'i xu'ong thong di~p va c6 the la m()t ngu'di
ho~c nhi~u nguC1i cimg lam vi~c voi nhau, vi d1,1 nhu m()t
ban nh~c, m()t t5 du'a tin... .
- Thong di~p la nhung tin hi~u ma ngu5n truy~n
cho nguC1i nh~n. N 6 duqc bao g5m cac bieu tuqng duqc
thi€t k€ de truy~n nhung y nghia duqc dµ d!nh. Phan
Ian cac thong di~p chua dl,l'ng ngon ngu no co the la 1C1i
n6i ho~c cha vie't, song c6 rat nhi~u hanh vi phi ngon
ngu ciing co the duqc si't d1,1ng de thong tin v~ thong
134
di~p, vi dt,I nhu nhi1ng ngon ngfi cua cd th~ nhu: nhan
m~t, mim cuoi, Hie dftu ..

- Qua trinh chuyen nhi1ng thong di~p d\f dinh

thanh nhi1ng bigu tugng ma nhung bieu tugng nay dugc
Slt d1;1ng de truy~n di dugc g<;>i la qua trinh ma h6a. Vi~c
ma h6a c6 the rat dc1n gian nhu b~n thay hinh ve di~u
b~n muon la chiec banh mi va b~n mua n6. Trang
nhi1ng truC1ng hgp khac vi~c ma h6a la rat kh6 khan, vi
dt,I tim dung tu de giai thich t~i sao vi~c thvc hi~n
nhi~m Vl,l CUa mQt ngu'oi lao dQng l~ khong phu hgp.

- Kenh la phuong ti~n qua d6 thong di~p di chuygn

tu ngu'C1i gill den ngu'oi nh?n .. N 6 la duong d§.n thong qua
do thong di~p dugc truy~n m(>t each v?t ly. Kenh chu
yeu cho vi~c thong tin qua l~i giua cac ca nhan la giao
tiep trvc tiep giua hai ngu'ai. M9t so kenh truy~n thong
d?i chung la radio, tivi, Film, t?P chi va baa... C6 m9t so
kenh di~n tli rat mai nhu Facsimile, thu di~n tli... Nhung
thong di~p thuang dugc viet ra tren giay, nhttng bat cu
m()t cai gi cling c6 th~ dugc sil' d1;mg d~ chuy~n nhung
thong di~p dugc viet ra nhu da, gfi, la cay, vang dat
mong... Nhi~u t6 chuc hi~n d~i ngay nay dang huang tai
h?n che toi da giay tC1 bftng vi~c sli d1;1ng nhftng phuong
ti~n thong tin hi~n d~i nhu thu di~n tl't thong qua h~
thong m?ng thong tin. Trang tuc1ng lai khong xa, man
hinh may vi tinh se la kenh chu yeu cha nhG'ng thong
di~p duqc viet ra.

135
 - N guO'i nh~n d.n nh~n dugc thong tin du6'i d<;lng da
duqc giai ma. Giai ma la qua trinh trong d6 cac bieu
tuqng duqc dien d?t b&i nguO'i nh~n. M?c du m9t so
thong di~p bang tie"ng nu6'c ngoai, hay bang morse, song
phan 16'n cac tru'O'ng hqp vi~C giai ma la Sl,i dien dc,lt ve
thong di~p _b&i ngub'i nh~n.
- Phan hoi tu nguO'i nh~n t6'i nguO'i gl'.ti thtJc stJ Ia
m9t thong di~p khac the hi¢n hi¢u qua cua vi~c thong
tin. Phan hoi la dieu duqc doi hoi bO'i vi nguO'i gi'.ti c6 the
phat hi~n ra rang thong di¢p ban dau khong duqc thong
tin phu hqp va ccin phai l?p l?i. Phan hoi cCing c6 the
chi ra nhung thong di¢p tie'p sau phai duqc dieu Ghlnh.
Thong tin m9t chi~u se khong t?o ra ca h9i cho vi~c
phan hoi.
- Trong vi~c truyen thong di¢p va nh?n phan hoi,
thong di¢p c6 the b! pha ho?i bO'i nhieu; cai ma bao gom
mc;>i thu tU' nhung tU' ngu toi nghia, khong ro rang cua
thong di~p den nhung thiet b~ ci1:1ng Cl,1 toi ... Bat cu nhan
to nao pha hoC;li, bop· meo, gay tr6' ngc:ii cho nang life cua
ngub'i nh?n trong vi¢c thong di~p duqc g<;>i Ia nhieu.
- Cac nhan to anh huO'ng t6'i sv chinh xac cua thong
tin. St,i chinh xac cua thong tin ph1,1 thu9c vao vi~c tht,ic
hi~n thanh cong moi bu6'c trong qua trinh thong tin. Se
la khong du, neu chi dan thuan chuffn bi m9t each ky
Iuang va chuyen thong di¢p di la xong rbi sau d6 dan

136
gian cho ding Vl~C thong tin CO hi~U qua Se xay ra.
NhCi'ng qua trinh ma h6a, truy~n, giai ma va phan h6i -
tat ca la cot yeu cho vi~c thong tin c6 hi~u qua.
Phan Ian nhCi'ng van d~ sai l~ch trong thong tin _la
sv khong th6ng nhat giua ma h6a va giai ma. Thong tin
chinh xac doi hoi nglib'i gU'i va nglib'i nh~n chia se m9t
h~ thong tham chieu chung. Neu kinh nghi~m va nh~n
thuc cua h9 v~ thl,ic te khac nhau qua Ian, nhang IOi
trong thong tin ch~c chiin se xay ra. sv kh6ng th6ng
nhat giua nhCi'ng thong di~p dugc ma h6a va giai ma c6
thg xay ra do nhCi'ng bi~t ng[t dugc stt d1,mg b&i m9t hen,
do nhung Sl,i phan .quyet gia tri ma Sl,i phan quyet nay
bop meo y nghia, va do nhCi'ng van d~ ng[t nghia trong
d6 nhCi'ng bigu tu'<Jng kh6ng c6 nhung y nghia chung.
81,i khong phu hgp cua thong tin ciing CO th~ du'<JC
t?O ra bdi rat nhi~u nhCi'ng van d~ khac nlta. Qua trinh
ma hoa co th~ ho sot nhCi'ng thong tin quan tn;mg ma
nhCi'ng thong tin nay la can thiet cho vi~c chuygn. tai
nhung y nghia day du cua thong di~p. fle tranh vi~c bo
sot nglib'i truy~n tin thtib'ng trinh bay m(>t each rlib'm ra
va l~p l?i, nghia la h<;> dien d~t cling m9t y tu&ng nhung
voi nhltng tlt khac nhau Va CO Sl,i l?p l?i trong thong
di~p. Tuy nhien, Sl,i ru'b'm ra va Sl,i l?p l?i lam cho thong
tin bt qua tai, d~t nglib'i nh?n thong tin vao tlnh the bu
dau, b?n r<)n.

137
 Trong qua trinh truy~n thong di~p, y nghia thucmg
xuyen bj bop meo do nhi~u trong kecli tr~y~n tin. Han
nua khi thong tin dtf<JC truy~n tu ngtf(Ji nay sang ngtfai
khac m(>t phfrn thong di~p bi ho di thong qua qua trinh
du<JI gc;>i la lc;>c.
Nhung van d~ tren th~ hi~n nhung anh huc1ng,
nhG'ng can trd cho vi~c thong tin co hi~u qua va giup
giai thich t?i sao thong tin la phuc t?p hon nhung di~u
ta thuang nghI.
- , ., -
4.11. HIED QUA CUA THONG TIN
Chat lu<Jng thong tin la m()t chi tieu quan trc;>ng, tuy
nhien duoi giac d(> v~ quan ttj thi hi~u qua v~ thong tin
l?i con quan trc;>ng hem nhi~u. Xet v~ m~t ban ch:lt thi
hi~u qua thong tin trong quan ttj phan anh m6i quan h~
giua chi phi v~ thong tin va k€t qua ma no mang l?i cho
cac ho?t d{mg v~ qua~ tr!. D~ danh gia hi~u qua thong
tin trong quan ttj ngu'di ta thtfdng Slt d1,mg cac chi'. tieu
va cac dau hi~u phan anh cua n6. Vi~'c sli d1,mg cac chi
tieu d~ danh gia hi~u qua thong tin trong tling truang
h<Jp c1,1 th~ con tuy thu9c vao phuang phap danh gia nao
ma ngttai ta sli d1,1ng. 1 hong thuang nguai ta sli d1,1ng
hai phuang phap danh gia cd ban sau:
- Danh gia theo ket qua thuang m?i cu6i cung;
- Danh gia theo qua trinh truy~n thong.

138
 Danh gia hi~u qua cua thong tin trong quan ttj la
m(lt cong vi~c quan tr<.:mg, tuy nhien phan tich cac
nguyen nhan da t~w ra hi~u qua leµ la m('>t cong vi~c cGng
c6 t§.m quan tr<;mg khong kem. E>~ giup cho vi~c phan
tich nguyen nhan tac d('>ng den hi~u qua ngt.ioi ta c§.n xac
djnh ro nhftng yeu t6 anh hu'emg den qua trlnh thong tin
trong quan ttj. Nhin chung cac yeu t6 chinh anh hu&ng
d~n hi~u qua cua thong tin trong quan ttj thu'ong fa cac
yeu to anh hu&ng den cac m?t hi~u qua nhu' tinh nhanh
ch6ng, kjp thoi, chinh xac, quan tr9ng, chi phi thap v.v...
E>~ nang cao hi~u qua cua thong tin trong quan ttj
ngay nay ngt.ioi ta thuang t~p trung tht,:c hi~n cac bi~n
phap nh~m:
- Hi~n d~i h6a cong ngh~ cong ngh~ thong tin;
- Ap di.,mg cac thanh tt,tu khoa h9c mcri;
- SU' di.,mg t6t cac trang thiet bj ca s& v~t chfit ph1,1c
Vl,l thong tin;
- Nang cao tay nghe, trlnh d(> cua can b(> cong nhan
vien trong linh vl,fc thong tin;
- Tc> chuc cac ho:;it dQng thong tin m()t each khoa
h<;>c v.v....

~ . - -
4.12. TO CHO'C Ht; THONG THONG TIN
-

Lao d('>ng trong xa h()i hi~n d:;ii mang tinh chuyen

139
mon h6a, ~6 la m(>t _g_uy_}~?t tfft y~u. C~inh_v} v~y vi~c
t6 chuc h~ thong thong tin trQng quan ttj cung_c§.n_phiii
t~an ~heo doi-hoi ct'ia qJ.!y lu?t khach quan nay. Co nhi~u
each to chuc h~ thong thong tin, nhung to chuc h~ thong
thong tin trong quiin ttj (J m(>t doanh nghi~p hay m(>t
do'n tj Cl;! th~ nao do doi hoi ca m(>t ngh~ thu~t sang t~o
khoa h<;>c va sang t~o.
N ghien CUu each to chuc h~ thong thong tin trong
quan ttj (J m(>t doanh nghi~p se giup cho vi~c s~p xep
cac cong vi~c va con ngtJai trong h~ thong thong tin m(>t
each hqp ly, giup cho vi~c thvc hi~n cac ho~t d(>ng thong
tin d~ dang, nhanh ch6ng va c6 hi~u qua ho'n.
Ca sli
khoa hpc cua VifC t6 chuc hf theing
thong tin trong quan ttj la cac quy lu~t v~ t6 chuc n6i
chung v No chuc h~ thong /ong tin n6i rieng cung
hoan c Cl;! th~ (J moi d tj. N ghien cliu va v~n dl;lng
h c ' quy lu?t trong vi~c t5 chuc h~
tin a uy~n thong trong quan ttj la m(>t
thie . rem thµc te ngu'ai ta thuang v~ dµng
A. chuc h~ th6ng thong tin trong quan ttj
bilng v~c d! ra cac nguyen t~c xay d1,mg h~ th6ng nay.
Nh - g nguyen t&c ph6 bien v~ VifC xay df!,ng
h~ th A, g thong tin trong_ quan ttj la:

- Hi~u qua;
140
 - Linh ho~t;

- Bi m?t;
- Hi~n d~i;

v.v...
Ccic loc;ii mo hinh td chitc hf th6ng thong tin
quan trf: Tren phuong di~n ly thuyet cung nhu' thlfc te
c6 rat nhi~u lo~i mo t5 chuc h~ thong thong tin quan
ttj. Nhfing mo hinh ph5 bien thu'etng hay du'Q'C ap d1,mg
la: mo hinh t?p trung, mo hinh phan tan; mo hinh ket
hgp, mo hinh theo chuc nang, mo hinh theo nguyen Hie
th! truetng v.v... C~n can cu vao hoan canh thlfc tien, vao
hi~u qua cua mlii mo hinh va vao kha nang cua cac
doanh nghi~p ngu'C1i ta phai Iva ch~m nhung mo hinh t6
chuc h~ tho'ng thong tin th:ich hgp nhat cho don vi cua
minh.

4.13. QUAN LY He THONG THONG TIN

Cha:t lugng va hi~u qua cua thong tin trong quan tr;
phl;l thu{>c rat Ian vao cac bi~n phap quan ly va di~u
hanh h~ thong thong tin. V~y quan ly va di~u hanh h~
thong thong tin la gi? N6i m{>t each ·vi'.i.n tilt d6 la qua
trlnh ho~ch djnh, Hinh d~o, t5 chuc va ki~m soat ho~t
d{>ng cua h~ thong thong tin. N ghien CUu m{>t each khoa
h9c each quan ly h~ thong thong tin trong quan ttj se

141
 I
g1up cho. ho~t d<?ng thong tin duqc thong suo't, chinh
I xac, dffy du va c6 hi~u qua hem.
Nh-ftng n(>i dung chinh cua cong tac quan. ly h~
thong thong tin trong quan ttj la quan ly n(>i dung, quan
ly phuong phap, quan ly hinh thuc, quan ly cac bu<k ct!a
quy trinh thong tin v.v...
Ciic hinh thitc quan thong tin va h~ tho'ng
ly
thong tin trong quan ttj V~ Cd ban fa quan ly thco Cong
vi~c, quan ly theo chuc nang, quan ly theo thO'i gian,
quan ly theo d6i tugng v.v...
Nh-ftng phztung phap chu ye'u d~ quan ly thong tin
va h~ th6ng. thong tin trong quan ttj la cac phuong
phap sau:
- Hanh chinh;
. - Kinh te'·,
- Xii h<?i;
- Phuof\g phap tv d(mg h6a;
- Phuong phap t~p trung;
- Phuong phap phi t?p trung;
- Phuong phap gicin tie'p;
- Phuong phap trvc tie'p; ;. .
v.v...

142
 ,(, \ < Jl'1 (.t...lii~)
f&J),, -)='V
, ci$1~ ~ .J
TOM TAT p ,, ~-V\Ml ·~ v\)c-\-·".
'-""
. .,.1ll L ~ o.
0
Thong tin trong quiin tr('ffi tdt ca nhilng tin tlZc nay
sinh trong qua trinh cung nhu trong moi trl.timg quiin trt ua
c6n thiit cho ui~c ra quyit dtnh hotj.c de' gidi quyit m9t udn
d~ nao d6 trong hoq,t d9ng quiin trt a m9t t6 chlZc nao d6.
Thong tin c6 vai tro hit slZc qua'n trr,mg trong ra quyit dtnh,
hoq,ch dinh, t6 chlZc, liinh dq,o, di~u hanh, kie'm soal, phan
tich, d1f b<io va phong ngita rili ro. Dci'i u6i m(;t doanh nghi~p
nhilng df/i tlf{lng chink czla thong tin thliflng la: s6 li~u, tu
li~u xay xa trong qua trinh llinh doanh va trong moi trl.timg
kinh doanh; cac nha quiin tri, khach hang, d6i tlul cq,nh
tra17:.h, CQc c6 dong, Cac C<J quan Va bQ ph¢n tham m!LU giup
ui~c; cci.c van bdn, tai li~u v.v .. Nglifli"ta c6 thiphan loq,i thong
tin trong quiin theo ccic c<ich sau: theo ngu6n g6c; theo u¢t
mang; theo t&m quan tr9ng; theo phq,m vi; theo d6i tlf{lng su
df!,ng; theo gia tri v. v ...
Co rdt nhi~u ngu6n thong tin, tuy nhien de' khai th<ic va
szl df:lng c<ic ngu6n tin c6 hi~u qua nglifli ta thl.timg t¢p trung
khai th<ic va SU df:lng nhilng ngu6n co s<in, kinh ti re ti~n kit
h<;!P b6 sung, tham khdo, khai th<ic nhftng ngu6n kh<ic v~ tinh
thCli slj, tinh kh<ich quan, tinh toan di~n, tinh ktp thCli u.v ...
M f:lC tieu clla h~ thong thong tin trong qudn trt rdt ph(Lc
tg,p, da dq,ng va phong phu. C<ic nhd qudn tri c&n biit each
phdn loq,i va quy trinh x<ic dinh mf:LC tieu. Nhilng chlZc nang
ca ban chil y~u cila h~ th6ng thong tin trong qudn trt la: thu
th¢p thong tin; xu ly thong tin; ph6 biin thong tin; phf:Lc Vl:l
thong tin; kiim soat ua danh gia c<ic hoq,t d9ng v~ quiin trj;
lam C<J sa cho ui~c ra c<ic quyit djnh. N9i dung thong tin la
mQt trong nhftng khdu C<J bdn Va quan tr<)ng nhfit CUa qua

143
trinh thljc hi~n thong tin trong qudn trj. Nhitng n9i dung
thong tin chil yiu trong quan tri kinh doanh thllimg la v~ ccic
vdn cl~: thong tin ddu vao; thong tin d&u ra; thong tin phdn
h6i; thong tin v~ moi trllimg qudn tr?; thong tin v~ ccic d6i
tuqng qudn tr?; thong tin v~ kit qud qudn tri; thong tin v~
hog,t d9ng qudn tr?. Quy trinh xdy df!.ng n9i dung thong tin
trong qudn trj tlu.timg dl/J;lc thljc hi~n theo nhitng bliilc sau:
xcic djnh mf!.C tieu; xcic djnh nhitng yeu cdu ca ban v~ n9i
dung; chufin bi tu li~u; phcic thdo sa b9 n9i dung; xem xet
d<inh gi<i; szla chila va hoan chlnh.
Chdt luqng thong tin thi hi~n a ccic mQ,t sau: mU<: d9
thai slj, mU<: d(J hfp thai, mU<: d9 chinh xcic, mU<: d9 quan
trQng v.v .. .Di d<inh gia chdt luqng thong tin nguX!i ta thllimg
d1Ja vao ccic tieu chudn la nhanh, chinh xcic, kfp thai, bi m<J,t,
d&y du v.v ... Flu.tang phap nang cao chrit llb:Jng thong tin la:
EJ<iu tu cong ngh~ ky thu<J,t mm, dao tg,o va sit df!.ng con
nguX!i, t6 chU<: h~ th6ng khoa h9c, co c; chi quy~n l<Ji va trcich
nhi~m thich /u;p v.v ... Nhitng hinh thU<: thong tin clul yiu
trong qudn trj thllimg la bling lai n6i, chft viit, kj am hi~u,
van ban, di~n thog,i, thu tin v.v ... Tren thljc ti ccic nha qudn
trj phdi l1ja clu;m ditt;1_c cac hinh thUc thong tin c6 hi~u qud
nhdt trong ccic hog,t d9ng cua minh.
Ngzti!i ta thuang sit df!.ng ccic phztang phap thu th<J,p
thong tin sau: phztang pluip quan sat; phztang phap thljc
nghi~m; phztang phap tlulm do du luQ,n; phztang ph<ip thu
th<J,p thong tin tg,i ban; phztang ph<ip thu th<J,p thong tin tg,i
hi~n trllimg; v.v ... Nhftng phi.tang ph<ip xu ly thong tin ph6
biin la: phi.tang ph<ip thu cong, phztang pluip dung may tinh
di~n tit, phztang ph<ip so. sanh, phztang ph<ip tdng h<;Jp,
phuang phap toan xcic surit th6ng ke, phuang ph<ip giam dJnh

144
v. v... Ccic phliClng phcip xu ly them.f! tin dri<Jc llf,a ch<;m c&n
thoa man nhitng yeu c&u sau: khoa h9c, kinh ti, hi~zi qud,
ph~ h<;Jp vai di~l;l ki~n thl;lC ti a m6i dan vj v.v ...
Ccic phliClng phcip ph6 biin thong tin thliimg dri<Jc su
d11-ng la: bdng cong van, bting baa caa, bting d~ an, bdng
truy~n mi~ng, bdng each thong baa, bdng ccic cu9c h9i h9p
v. v... Bl ch9n dri<Jc nhitng phUang phap pho' bi in thong tin
nhanh va c6 hi~u qud nhdt nguai ta thliimg phdi dcinh gici ztu
nhri<Jc dilm CUa tung phliClng phcip, r6i tren ca sa do tlf,a ch9n
nhitng phliClng phcip c6 nhi~u uu dilm va thich h<;Jp nhdt v&i
dan vj minh.
Qua trlnh thong tin dztqc xet tu phliClng di~n to'ng tld c6
dg,ng nhzt sau: thong di~p bdt d&u dri<Jc glti di tu nguai gui
dztdi dg,ng ma h6a. Kenh thong tin la phliClng ti~n qua d6
thOng di~p di chuyln tu nguai glti din nguai ~h¢n. Nguai
nh¢n thong tin c6 trcich nhi~m gidi mii. Sau khi nhg,n va gidi
ma dri<Jc thong tin nguai nh¢n se c6 sf! phan h&i. Trang vi~c
truy~n thong di~p va nh¢n phdn h&i, thong di~p c6 thl bj phci
hog,i bai nhi~u. 7 Can cu vao thong tin phdn h&i nguai glti c6
thl danh gici dri<Jc mzZc d9 hi~u qud trong ccic hog,t d9ng
thong tin clla h9.
C6 hai phitang phap d<inh gia hi~u qud thong tin ca ban
sau: danh gia theo kit qud thliClng mg,i czi6i cung; dcinh gia
theo qua trinh truy~n thong. Bl nfing cao hi~u qud clla thong
tin trong qudn trj ngay nay nguai ta thliimg t¢p trung thl;lC
hi~n ccic bi~n phcip nhdm: hi~n-~j__1J,6a~'J.KM~eng-Agh~
th~g tin: sU: du'!g_l1_t c~ tra~it bl ca ~e
Vlf thor;J! tin.·Jl-~lJg cao t~gM_,~c_rla ccin b<l cong
nhfin:___vj}J!:~g linh VlfC thong tin; t6 chzZc ~~hg
th6ng t~h__khP1!1!_,9c v.v ....
145
 Co nhi~u each t6 ch(t,c h~ tllifng thong tin. Ca sa khoa
h9c czla vi~c to' ch(t,c h~ th6ng thong tin trong qudn tri la c<ic
quy lu¢t v~ ta' ch(t,c n6i chung va t6 ch(t,c h~ th6ng thong tiTJ,
n6i rieng cung !wan cdnh Cl! thi a m6i dan vj. Nhitng nguyen
tdc pho' bi~n v~ vi~c xay d11-ng h~ th6ng thong tin trong qudn
tr? la: khoa h9c; hi~u qud; Linh hog,t; bi mg,t; hi~n dq,i v.v ...
Nhilng mo hinh t6 ch(t,c thong- tin pho' bi~n thuimg hay dUqc
ap d11-ng la: mo hinh tqp trung, mo hinh phan tan; mo hinh .
. k~t h<!JJ, mo hinh theo ch(t,c mlng, m"o hinh theo nguyen tdc
th? truimg u.v ... Cdn can cit vao hoan cdnh thl!C ti~n nglli1i ta
phdi llfa, ch9n nhung mo hinh to' ch(t,c h~ th6ng thong tin
thich h<!P nheit cho dan uj czla minh.
Nhitng n9i dung chinh cua ·qua trinh qudn ly ua di~u
hanh h~ th6ng thong tin la: qudn ly n9i dung, qudn ly
phuang phap, qudn ly hinh th(t,c, qudn ly cac buac czla quy
trinh thong tin u.v. Nhitng hinh thzic qudn ly va di~u hank
h~ theing thong tin la: qudn ly theo cong vi~c, qudn 'zy theo
ch(t,c ming, qudn ly theo thili gian v.v, Xet v~ bdn cheit thi day
chinh ta vi~c ddm bdo duy tri cac hog,t d9ng thong tin di
phl!C Vf! . kinh doanh c6 hi~u qud. Nhitng phuang ph<ip chil
yiu di quan l:f va di~u hanh h~ thdng th6ng tin la: hanh
chinh, kinh ti, xa h9i, ti! d9ng h6a, phuang pluip t{j,p trung;
phuang phap phi t<J,p trung; phuang phap gi<in tiip; phuang ·
phap trl!C ti~p; v.u ...

146
cAu HOI oN' T!P
1- Thong tin trong quan ttj la gi va n6 vai tro nhu'
the' nao trong cac ho~t d{mg v~ quan ttj?
2- DBi tu'<Jng va cac ngu5n thong tin Cd. ban trong
quan ttj la gi, va cho vi d1:1 minh h<;>a c1:1 th~?
3- Cac giai do~n th\fc hi~n thong tin trong quan tri
g5m nhltng buck nao va n(>i dung cua n6 la gi?
4- Hay cho bie't m1:1c tieu va Cd SCJ khoa h<;>c cua vi~c
tc> chuc h~ th6ng thong tin trong quan tri,?
5- Hay cho bie't n(>i dung nhi1ng phudng phap thu
th~p thong tin chti ye'u trong quan ttj?

147
v.
RA QUYET DINH

R~ quyet dinh - I>6 la nhi~m V1:1 quan tr9ng nhS:t

cua ngu'ai giam doc._ Thuang thi nhii'ng quyet djnh cua
giam doc la nhung van d~ anh hu<1ng nhi~u den lgi
nhu~n, uy tin va ca so ph?n cua Cong ty. Lee Lacocca -
giam doc hang xe hai Chrysler n6i: "Neu phai t6ng hgp
thanh m9t tu de n6i len ph.dm chat cua m{>t giam d6c
gioi, toi se n6i d'mg do la "Tinh quyet dinh". B:;m co thg
sli d\lng nhung may tinh tuy~t vai nhat the giai, b~n c6
the thu th?p m9i so li~u va bieu d&, nhung sau cung
phai ket hqp m9i thong tin l~i vai nhau, v~ch ra m9t
thai kh6a bieu chung va hanh d9ng".

5.1. KHAI Nl~M, BAN CHAT VA VAi TRO CUA QUYET DINH
-~

THONG QUAN TRI

5.1.1. Khai ni~m

Trong m9i t6 chuc luon luon t&n t?i nhu d.u giai
quyet cac van d~ nay sinh trong qua trinh quan ttj. Be
giai quyet cac van d~ nay ngu'O'i ta thuang phai xay d1;mg
va lµa ch9n cac phuang an t6i ttu. Vi~c nay tat yeu doi
148
hoi cac nha quan ttj can. nhiic, llfa chc;m va di den quyet
dtnh. V~y quyet dtnh la gi?

5.1.2. Ban cha't

Quyet djnh quan ttj la hanh vi sang t~o cua nha

quiin ttj nh[im dtnh ra chuang trlnh va tinh chat ho~t
d()ng cua t5 chuc de giai quyet m()t van d~ da chin mu6i,
tren Co' Sd SI/ hieu biet cac quy lu~t V~n d()ng khach
quan cua h~ tho'ng b! quiin ttj va vi~c phan tich cac
thong tin v~ hi~n tugng cua h~ tho'ng d6.

5.1.3. Vai tro

Cac quyet djnh v~ quiin tr! c6 vai tro clfc ky quan

tr9ng trong cac ho~t d()ng v~ quan ttj la b&i vi:
- Cac quy~t d!nh luon luon la san phffm chu yeu va
la trung tam cua m9i ho~t d()ng v~ quan ttj. Khong the
n6i den ho?t d()ng v~ quan ttj ma thieu vi~c ra cac
quyet d!nh, cGng nhu khong the n6i den vi~c kinh
doanh ma thieu dtch V'=1 va hang h6a.
- St,i thanh cong hay that b:;ti trong cac t5 chuc ph1,1
thu()c rat nhi~u vao cac quyet djnh cua cac nha quan ttj.
- Xet v~ m~t t6ng the thi khong the thay the cac
quyet d!nh V~ quan ttj biing ti~n b:;tc, VOn lieng, St! tt,t
phat, st,t tt,t di~u chi'.nh ho~c bat cu thu tt,t d()ng h6a biing

149
may m6c tinh xao nao.
- MM quye't djnh v~ quan ttj la m<)t m~t xich trong
toan b9 h~ thong cac quye't d!nh cua m<)t tc> chuc nen
muc dQ tuo'ng tac anh htiCtng gifia chung v6'i nhau la Ct!C
ky phuc tl;lp va he't sue quan tr<;mg. Khong th?n tr<;mg
trong vi~c ra cac quye't djnh, thuang c6 th~ dftn t6'i
nhfing h?u qua khon luang.

5.2. CHUC NANG CUA cAc QUYET DINH

Quye't djnh la trai tim cua m9i ho~t d('mg v~ quan
ttj n6 d.n phai thl,l'c hi~n du<Jc nhfing chuc nang chu ye'u
sau:
- Lt!a ch9n phuang an toi uu;
- Dinh hu&ng,
- Bao dam cac ye'u to thl,l'c hi~n;
- Phoi hqp hanh dong.
- Chuc nang d9ng vien, cuang hue;
- Bao dam tinh thong nha:t trong thl,l'c hi~n;

- Bao dam tinh hi~u qua trong kinh doanh;

- Bao dam tinh hi~u ltfc;

150
 - Bao m~t (1>.
. -
., , _,
5.3. M\)C TIEU CUA CAC QUYET DINH
Khac voi cac loai d()ng v?t trong tv
nhien m<;>i ho~t
d()ng cua con ngtiC1i (binh thuong chli khong phai la
nhftng ngtiO'i mat tri) d~u can nh~m vao m()t hay m()t so
m\lc tieu nao do. Cac ho~t d()ng v~ quyet dinh trong
quan ttj ciing v?y, muon khong bi l~c duong, mat
phtictng hti6'ng d~u can phru xac djnh ro m\)C tieu nh~m
giai quyet nhftng van d~ gi. V?y m\)C tieu cua cac quyet
djnh la gi?. Thong thuong m1;1c tieu dugc hieu la cai dich
de nhiim vao hay can d~t toi de hoan thanh nhi~m v1;1.
Nhu v?y m1,1c tieu cua cac quyet dinh la nhftng dich can
den (hay can d~t dugc) trong cac quyet djnh v~ quan ttj.
Trang thvc te chung ta oong thuong g~p thu?t ngft "m1,1c
dich" cua cac quyet dinh? V?y m1,1c dich la gi? va quan
h~ no voi m1,1c tieu ra sao. Chung toi d6ng y voi nhftng
quan diem cho r~ng m\)C dfch la Cai dich CUOi cung can
phai d~t dugc trong cac quy~t dtnh V~ quan ttj Va ffil,IC
tieu la nhii'ng cai dich Cl,l. the can d~t de d~t dtiCJC m1,1c
di~h cuoi cung. v oi each hieu nhu the chung toi khong
thay can thiet phai trinh bay them va rieng cho vai tro
Cua m\)C dfch trong CclC quyet djnh V~ quan ttj, b~n· d<;>c.

1
( ) Giao trlnh khoa h9c quan ly; Khoa khoa h9c quiin ly; BHKTQD - Ha
Noi; NXB Khoa H9c va Ky thu~t; 1999; Tr.235

151
c6 th~ tv
minh danh gia va nh~n thuc dugc n9i dung
Cung vai tro cua ml,IC dich cua cac quyet djnh quan ttj
sau khi d9c xong phlin nay.
Srj c&.n thitt khach quan cua m"(lC tieu la (Jcho
khong th~ ra quyet djnh quan ttj ma khong c6 m\}C tieu,
vi ml,IC tieu la m{>t linh Vl;fC ho?t d{>ng tat yeu, la CC1 Sd, la
di~m xuat phat cua m9i ho?t d{>ng quan ttj khac.

Vai tro quan tr9ng cua m\}C tieu trong vi~c ra quyet
djnh quan ttj Ia (J cho n6 c6 tinh djnh hu6'ng cho cac ho?t
d{>ng, la CC1 Sd d~ danh gia cac phti<1ng an, cac quyet djnh,
va la can cu d~ d~ ra cac quyet djnh v~ quan ttj.
Vi~cxac djnh dung diin ml,IC tieu trong vi~c ra
quyet djnh quan ttj la m{>t yeu cliu het sue quan tr9ng.
Nhli v~ c§n phai giai quyet van d~ xac djnh ml,IC tieu
nhu the nao la khoa h9c nhat. Muo'n lam duqc vi~c nay
phai xuat phat tu nhii'ng c<I si!J khoa hpc cua n6. Sau
day la nhG'ng CC1 Sd khoa hQC chu ye'°u:
- Nhung van d~ co't loi cdn giai quyet khi phai ra
quyet djnh la gi?
- Roan canh Cl,I thg (J ben trong va hen ngoai cua
mfii dan vj trong khi giai quyet cac tinh huo'ng
phai ra quyet njnh;
- Tinh the tru6'c milt cGng nhu lau dai doi v6'i mfii
t5 chuc mfii dcm vt khi thl;fc hi~n cac quyet djnh
da duqc Iva ch9n;

152
 - Doi hoi cua vi~c sli dt,mg cac quy lu~t khach quan
trong linh _Ytf.C ra quyet dinh Va tht,tc hi~n cac
quyet djnh v~ quan ttj.
- Kha nang t6 chuc tht,tc hi~n cac quye't djnh cua
nhung ngttC1i thua hanh;
v.v ...
Vi~c t6n t~i cua cac co sd khoa hQC la khach quan,
tuy nhien vi~c nh~n thuc churig cho dung khong phai la
chuy~n d~ dang, do do cftn phai nang cao trinh d9 va
cung cgp di~u ki~n cung nhftng phuong ti~n hi~n d~i cho
nhG'ng ngttoi tham gia vi~c lt,ta ch9n va quyet djnh m1,1c
tieu trong vi~c ra quyet dtnh la di~u het sue cftn thiet.
D~ xac djnh m1,1c tieu trong vi~c ra quyet d!nh thi
nguoi ta phai xac dtnh dugc nhilng yeu cdu gi cftn phai
c6 d6i vai cac m1,1c tieu do. Nhftng yeu cftu co ban doi vdi
cac ffit,IC tieu d day thu'ong la:
- Phai ro rang;
- C6 tfnh kha thi;

- Co thg kigm soat dugc;

- Phai phu hgp vai doi hoi cua cac quy lu~t khach
quan;
- Phai nh~m giai quye't nhG'ng vgn d~ then cho't,
quan tr9ng;

153
 - Phai phu hgp vai hoan canh cung kha nang (J
moi ddn tj.
Cac m1.,1c tieu trong vi~c ra quye't dtnh c6 th~ dugc
phfm log,i theo linh vlfc, theo ca:p d(), theo gia ttj, theo
quy mo cua cac quye't d!nh v.v...
Hf th6ng mJ;lc tieu: Cac m1.,1c tieu trong qua trlnh
ho~t d(mg trong m9t t5 chltc, m()t ddn tj, m9t doanh
nghi~p thuC1ng dan xen va anh huc1ng Ian nhau. Ke't qua
cua moi ho?t d()ng quan ttj thuC1ng ciing la nguyen nhan
cho cac quyet d!nh khac v.v...
Chfnh vi v~y m1.,1c tieu cua moi y thuc van de
quyet dinh thuC1ng la ca m9t h~
thong. Xem xet toan di~n
nhG'ng v~n d~ co lien quan d~
d~ ra cac m1.,1c tieu CO tfnh h~
,.
Thu th~p thong tin
thong khoa h<;>c la m9t doi hoi
khach quan doi v6'i cac nha
quan ttj khi dtia ra cac quyet
dinh v~ quan ttj. \I

Xac d!nh nhung mvc tieu

Cac buac xac dinh ml;lC dv kien
tieu trong vi~c ra quyet dinh
dti<JC mo ta theo Sd dfi ben:
\/
Xac dinh m1.,1c tieu trong
Ll,la chon va quyet d!nh
cac quye't dinh la m()t cong vi~c mt,Jc Mu
h~ tr9ng. Thong thucmg ngttO'i

154
nao c6 quy~n ra quye't dinh thi nguai d6 c6 quy~n xac
dinh m1:1c tieu cho cac quye't dinh. Trang nhii'ng quye't
d!nh quan tr9ng va phuc t~p van d~ xac d!nh ml,IC tieu
la m<)t van d~ Ian c§.n c6 nhi~u nguoi tham gia ho:;ich
d!nh, th§'.m d!nh va phe chulln. Trong nhung tntong hgp
nhu' v?y c§.n c6 phan cong, phan cap khoa hc;ic giai quye't
titng cong do~n trong qua trinh xac d!nh m1:1c tieu ..

5.4. MDI TRUONG RA QUYET DINH

Mai truong ra quye't d!nh la nhii'ng llfc lugng va ye'u
t6 ben ngoai h~ th6ng ra quye't dtnh nhu'ng l:;ii c6 anh
huC1ng sau s~c tai vi~c ra quye't d!nh.
Moi truang c6 anh hu'C1ng rat Ian de'n -vi~c ra quye't
dtnh. Vi d1:1: ch~ng h~n m9t nha quan tr! trong nhung
tinh hu6ng gay can ma l~i khong thoai mai v~ di~u ki~n
lam vi~c, khong yen c>n v~ gia dinh, n<)i b9 thi "xao xao"
nhau v.v... thi khong the nao l:;ii binh tinh dua ra dugc
cac quye't djnh sang suot. Chinh vi the' vi~c nh?n thuc
dung dan anh hu'<1ng cua moi tru'ang de cai t~o, thich
nghi va de t:;io ra nhling di~u ki~n thu?n lqi cho vi~c
dua ra dugc nhling quye't djnh dung diin va khoa h9c la
m9t vi~c cfrn quan tam.
Cac ye'u to cau thanh moi trucmg ra quye't d!nh la:
- Moi truC1ng ben ngoai doanh nghi~p: Xa h9i, kinh
te', phap lu~t, tt,t nhien, gia dinh v.v...

155
 - Moi trucfng hen trong doanh nghi~p: van h6a
Cong ty, Cd cau tB chuc, Cd Sd V~t chat, quan h~
v.v...
£>~ t?o ra "bftu khong khi" ra quyet dinh du'<Jc
thu~n lgi va thoai mai nguoi ta phai bie't each phan tich
anh hu'dng cua moi tru'ong tai qua trlnh ra quye't dinh.
N9i dung cua nhftng CUQC phan tich nay la nh~m vao
vi~c phan tf ch Cd che', quy lu~t anh hu'fJng cua tltng ye'°u
to moi truong de'n cac khau, cac m~t cua ho:;it d('mg ra
quye't djnh. Tren cd.sd nhftng ke't lu~n v~ phan tich moi
truong ra quyet djnh nguoi ta se tim ra cac giai phap
thich hgp d~ cai t:;io, bie'n dfii, thich nghi va t&n t:;ii
chung v6'i chung m(>t each c6 lgi nhat.

5.5. CU SO KHOA H~C CUA Vl~C RA QUYET DINH

Tu lau nguoi ta da kh~ng djnh giam doc la m9t
ngh~. va mot trong nhftng cong vi~c quan tr<;mg nhat
cua cac giam doc la ra cac quyet djnh. Khong phai chi
c6 cac giam do'c m6'i ra cac quye't djnh ma m9i nha quan
tri tu quan ttj cap cao de'°n quan trj vien cap Cd SfJ d~u
phai ra cac quyet djnh. V~y Cd Sd khoa h9C cua vi~c ra
cac quyet d!nh C1 nhftng con nguoi nay la gi? Thl;lc te tu
1§.u Cung da chung to rllng cac quyet djnh thieu Cd sC'J
khoa h9c thuong phai ganh chju h~u qua n~ng n~.
Nghien cliu nhftng cd sC1 cua vi~c ra quye't djnh m9t

156
each khoa h9c se gmp chung ta nh?n thuc dung diin
nhftng cd sc1 khoa h9c, nhftng quy lu?t chi phoi va htC1ng
tru6'c dttqc nhftng h?u qua tat yeu se xay ra neu nhu' cac
quyet djnh dttqc chap nh?n. Xet tu phttdng di~n t5ng th~
thi Cd Sd khoa h9c Cua vi~c d~ ra cac quyet djnh la
nhftng can cu sau:
• Nhu c&u: Khong phai luc nao va vi~c gi trong linh
vt,tc quan ttj ding phai ra quyet djnh. Quyet djnh chi
thtfc stf c§.n thiet khi cac ho1:lt d{mg v~ quan ttj c6 nhu
c§.u. Nhu c§.u ra quyet d!nh thttC1ng la d~ giai quyet m()t
van d~ quan tr9ng nao d6. Phai thttC1ng xuyen niim vung
nhu c§.u va hi~u ro cac. nhu c§.u. Khong n:1m vung nhu
c§.u thi ra quyet djnh khong dung ho~c khong kjp thC1i.
Nhftng nha quan ttj om d&m tham lam la nhftng nguC1i
khoai ra quyet d!nh, khoai hanh chinh h6a cac van de.
• Hoan canh thl!C ti: Ia nhung hfc lttqng va yeu to
t&n tliti hen trong va hen ngoai doanh nghi~p c6 anh
ht.tang tnfc tiep va gian tiep tOi vi~c ra quyet dtnh, thtfc
hi~n cac quye't d!nh, va ke't qua cua cac quye't djnh nay
mang lliti. Hoa~ canh hen trong hao g&m: Con ngttC1i, ca
sc1 v?t chat, t5 chuc, van h6a Cong ty v.v... Roan canh
hen ngohl: Bat nttoc, xa h9i, con nguai, chinh tr!, kinh
te, phap lu?t, van h6a, doi thu Clitnh tranh, stf tien h9
cua khoa .h9c ky thu~t v.v...
• Kha n<lng cila dan vt: N gt.tC1i ta thttC1ng n6i m~;mh

157
v~ g~o, b~o v~ ti~n d~ chi sue m~nh cua cac quyet d!nh.
Cung tuang tµ nhu' v~y cac ngu5n ti~m nang (con ngu'oi,
tai chfnh, von, cong ngh~, quan h~) va khii nang slt
.
d1;1ng cac ngu5n ti~m nang d6 chinh la kha nang va sue
m:;mh cua vi~c ra quyet d!nh (J m<)t doanh nghi~p .
• M7J,Ctieu va chien llt<;lc kinh doanh: Trong kinh
doanh vi~c xac d!nh m1,1c tieu cho tttng thoi k)' ban than
n6 von da la nhftng quyet d!nh quan tr?ng. Khi m1;1c tieu
da dugc quyet d!nh thi n6 se la ca sCI cho m9i quyet d!nh
kinh doanh n6i chung va trong ltnh vljc quan ttj n6i
rieng. Chien luge kinh doanh la phuang thuc c1,1 th~ h6a
each tht,tc hi~n m1,1c tieu kinh doanh, va le di nhien n6
cGng la nhung ca sCI quan tr9ng trong linh vt,tc ra quyet
d!nh khoa h9C.
• Thai ca va rui ro: tren thµc te (J mili dan tj, nhat
la Cl cac doanh nghi~p vi~c kinh doanh c6 luc thang luc
td.m. Ca h()i trong kinh doanh luc c6 luc khong. Cac
quyet dinh quan tr! muon c6 hi~u qua phai can cu vao
thai di~m va thm ca trong kinh doanh.
Cac tinh. huong trong kinh doanh thuang la khong
ch~c chiin. Muc d() thanh cong hay that b:;ii ciing nhu
kha nang rui ro nhi~u hay it ph1,1 thu()c rat nhi~u vao cai
each ma ngu'O'i ta g<;>i la m~o hi~m trong kinh doanh.
Thong thuong (J dau lai suat cang nhi~u, thi (J d6 rui ro
ciing cang 16'n. Van d~ la cung m()t quyet d!nh nhu' nhau

158
nhu'ng d6i voi Cong ty :r;iay thi g9i la mi;t0 hi~m va doi
voi Cong ty kia la khong. Biet each m~o hi~m va phong
tranh rui ro khoa h9c la mQt yeu cdu tat yeu khach quan
trong vi~c ra cac quyet djnh v~ quan ttj
• Tinh quy lu¢t va ngh~ thu{j,t sang tq,o: Theo cac
nha kinh di~n cua chu nghia Mac thi m9i quyet djnh
thttang chi rai vao ba kha nang sau: 1- Phu hQ'p v6'i quy.
lu~t v~n d9ng khach quan; 2- Bi ngu'<Jc l~i sµ v~n d9ng
cua cac quy lu~t va 3- Khong phu hQ'p ciing ch&ng di
ngu'<JC l~i Slf v~n d9ng cua quy lu?t. Rieng tru'O'ng hgp
thu 3 khong s6'm thi mu9n sv vi~c l~i dien ra nhtt m9t
trong hai truang h<Jp ddu. Han nfta chung ta biet ding,
di ngu'Q'C l~i Slf v?n dQng Cua cac quy lu~t khach quan thl
that b~i la di~u ch~c ch~n_ va thanh ~ong chi den voi cac
quy~t djnh phu hQ'p v6'i doi hoi cua cac quy lu?t khach
quan. Nhtt v?y vi~c nh~n thuc dung d~n cac quy lu~t
khach quan va sU' dt,mg chung khoa h9c la CC1 sCI quyet
djnh Slf thanh b~i Cua vi~C ra quyet djnh.
Vi~c v?n di,mg cac quy lu~t khong co nghia la khong
cdn den sµ sang t~o cua nhung ngttai ra quyet djnh. Ban
than cac ho:;tt d9ng trong qua trinh quan ttj bi sµ chi
phoi cua nhi~u quy lu?t. N gh~ thu?t sang t~o cho phep
nha quan ttj kheo Ieo v?n d1,mg slf v?n d9ng cua tung
quy lu?t va tc>ng h<Jp chung trong m9t th~ thong nhat,
co dinh htt6'ng, co lQ'i nhat cho cong vi~c cua mlnh d6 la
tai ngh~ cua tling ngttai. Nang lµc sang t~o ph1,1 thu9c

159
vao nhung ye'u to gi? Chiic chiin do la stJ hi~u biet. Tuy
nhien khong phai ai ding c6 kha nang sang t~o nhu
nhau. Co ngttC1i rai gioi thvc hi~n, c6 ngttC1i c6 6c nhin xa
trong r{mg, c6 ngttC1i nang d(mg sang t~o v.v... N6i m(>t
each khac, muon CO dtiCJC nhftng quye't d!J1h dung diin Va
khoa h9c thi cac nha quan ttj khong nhftng cftn phai
gioi v~ vi~c nh?n thuc va sl't d\lng cac quy lu?t khach
quan ma con c§.n phai c6 ngh~ thu?t va sang t~o trong
vi~c ap dt,mg Chung VaO tltng tntetng hCJp Cl,l th~.

-
. ~ ., .. , _,
5.6. NGUYEN TAC CUA Vl~C RA CAC QUYET DINH
C1,1 thg h6a nhfing quy lu?t co ban trong v1~c ra
quye't d!nh chinh la. nhftng nguyen tiic cd ban phai tuan
th.ea. N6i each khac, nguyen tile c§.n phai chl d?o m9i
ho?t d(>ng ra quyet d!nh, c§.n la khuon mau d~ ki~m
ch ling va danh gia cac quye't d!nh. N gtteti ta thuoog n6i
"quye't d!nh vo nguyen tiic" la d~ chl m(>t sv tuy ti~n
trong vi~c ra quyet d!nh ma khong theo quy lu~t, khong
thu9c thffm quy~n hay khong dva tren cd sd khoa h9c
nao. Do v?y ".'i~c ra quye't d!nh phai tuan theo nhung
nguyen tiic nhat djnh la sv c§.n thie't tat ye'u khach
quan.
Nhung nguyen t~c chung v~ quan ttj ding la nhfing
nguyen t~c v~ vi~c ra quyet djnh, tuy nhien trong vi~c
ra quye't djnh ngttai ta thuC1ng d~c bi~t chu tr9ng · thvc
hi~n cac nguyen tiic sau:

160
 - Quyet doan;
- Khoa h9c;
- Khach quan;
- Th6ng nhat;
- GAn ch~t quy~n lgi, quy~n h~n va trach nhi~m;
- T?O ra sv nang;r.d(>ng sang t?O trong t5 chU'c;
- Khong ch6ng cheo;
- iqp thai;
- Hi~u qua.
· Ap d1,mg cac nguyen tAc vao titng tn.tang h<Jp ra
quyet d!nh Cl,l th~ doi hoi cac nha quan ttj phai v?n
d1,1ng, phai sang t~o, khong du<Jc cttng nhAc, phai phu
h<Jp voi hoan canh thvc te (J mfii dcm v!-
- ., , _, .
5.7. NOi DUNG CUA CAC QUYET DINH
Cac quyet dinh rat khac nhau v~ nhfing noi dung Cl,I
th~ ma no d.n giai quyet. Tuy nhien Ci day chung ta
quan tam t6'i van d~ nhftng quy lu?t chung nao v~ n(>i
dung cftn dap ttng trong khi ra cac quyet d!nh. Giai
quyet dti<JC van d~ nay Se giup chung ta thay ro nhung
vi~c cgn lam, nhftng bi~n phap, nhung quyet d!nh c1,1
th~, nhftng ngLiC1i tht,tc hi~n va trach nhi~m cua h9 trong
vi~c so?n thao va th1,1c thi cac quyet d!nh v~ n(>i dung.

161
 Xet ve m~t ban chat thi n91 dung la nai thg hi~n t~p
trung c6t loi cac quyet dinh ve quan tri. -Nhu vf}.y ban
chat cua n(>i dung cac quyet dinh v~ ca ban cilng chinh
. la ban chat cua cac quyet dinh, n6 th~ hi~n y chi, giai
phap, cong Cl,.l va m1,1c tieu can d?t duqc cua nhung nguai
ra quyet dinh.
• Phan lo{Li: N9i dung cua cac quyet dinh c6 the
duqc phan lo?i theo chl!c nang (ke ho?ch, Hinh d?o, t6
chl!c v.v ... ): theo linh vt,tc: san xuat, kinh doanh, thi
truang v.v... theo cap d9 (chien luqc, tac nghi~p v.v... )
theo kigu ra quyet dinh (ca nhan, hay t~p the v.v ... ).
• Yeu cdu: N9i dung cua cac quyet dinh phai the
hi~n duqc nhung vi~c can lam, ai lam, lam nhu the nao,
lam trong bao lau, ket qua gi can d?t dtiQ'C v.v... Han the
nua n9i dung cac quyet d!nh khong duqc ch6ng cheo, bat
nhat, phai ro rang, kha thi, thl,l'c te va hqp ly.
• Nhilng yeu to anh hztitng: N9i dung cua cac
quyet dinh chiu anh huO'ng cua cac nh6m yeu to chinh
sau: trinh d(> cua nguai ra quyet dinh, moi trliong ra
quyet d!nh, hoan canh va dieu ki~n ra quyet d!nh v.v...
• Nhilng ni)i dung chinh tro-.ig mi)t quyet dinh :·
Thong thucmg m6i m(>t quyet d!nh c6 m<;>t n<;>i dung c1,1
thg. Tuy nhien a day ctiung ta nghien cuu chu yeu tren
phuang di~n nhung thanh phan ca ban nao d.n phai c6
trong tU'ng n<;>i dung cua moi quyet d!nh. Xuat phat tu

162
phuong di~n nay chung ta thay rAng n()i dung cua m()t
quyet djnh thuang bao g6m nhfing yeu t6 sau:
- Can cu r3: quyet djnh;
- Quyet djnh v~ van d~ gi, v~ ai hay v~ vi~c gi;
- Hi~u h,tc cua- quyet djnh d6i v6'i ai, d6i v6'i cai gi,
(J dau va trong khoiing thai gian nao;
- Trach nhi~m, quy~n h?n, quy~n lgi, khen thu(Jng,
xli ph~t (neu thay cdn thiet phai quy dinh ro).

5.8. HiNH THUC CUA cAc QUYET DINH

Cung m()t n()i dung, nhttng vi~c ra cac quyet dinh c6

th~ du6'i nhi~u hinh thuc khac nhau: biing mi~ng, biing
van ban, biing thong bao n()i be), bAng cac quyet dinh
chfnh thuc v.v...
Hinh thuc la cong C\l d~ chuy~n tai n()i d1;1ng, vi the
hinh thuc cua cac quyet djnh c6 vai tro rat quan tr<;mg
trong vi~c truy~n d~t n()i dung y tu, tinh th~n cua m<:li
quye't d!nh. Hinh thuc ra quye't d!nh bf:ing van ban se la
cdn thiet khi n()i dung cua cac quyet djnh la quan tn;mg.
Hon the nua cilng la bfuig van ban, nhttng quyet dinh
nao du'CJC ra (J ca'.'p Hinh d;;i.o cang cao, thi hi~u h,tc cua
quyet djnh cang m:~mh v.v, ..
• Nhitng hinh thuc ra quytt dinh chu ytu: bilng
. mi~ng, bAng van ban, thong bao, nghj quyet, quyet dinh

163
chinh thuc v.v ...
• Yeu cau: Hinh thuc cua cac quyet d!nh phai dan
gian de hieu, gay an tuqng, phu hqp v6'i n(>i dung, phu
hqp v6'i doi tvqng tht,tc hi~n quyet d!nh.
• Llja ch9n hinh thitc thich h<Jp: cung m(>t n(>i
dung ngVO'i ta c6 the ra quyet d~nh bilng nhieu hinh
thuc khac nhau, do d6 c1in lt,ta ch9n hinh thU'c phu hqp
va c6 hi~u qua nhat.

5.9. PHUONG PHAP VA NGHE. THUAT

. RA QUYET DINH
.
5.9.1. Phudng phap ra quyet d!nh

Quyet d!nh la san ph§'.m ct.la nha quan tr! trong

ho~t d9ng tht,tc tien. Cung nhv m9i san pha'.m hang h6a
Va d!ch Vl,l khac, CclC quyet d!nh deu CO the dVQ'C "san
xuat" theo cac phuang phap khac nhau cho nen c1in
nghien CUu de biet each ltja ch9n phVO'ng phap ra quyet
d!nh toi vu. Tren phuang di~n ly thuyet cling nhu thi,rc
te ngVO'i ta thay rll.ng, chat lv9·ng. hi~u qua va hi~u li,rc
cua cac quyet d!nh ph1,1 thu(>c rftt 16'n vao phV<Jng phap ra
quyet d!nh nao duqc sl:l d1,1ng. Khong the c6 m(>t quyet
d!nh tot neu nhV khong Slr d1,1ng cac phliO'ng phap khoa
h9c de t~o ra n6.
Nhi11W phliang phap ra quyet d?nh chu yeu
Thong thuO'ng. moi nha quan tr! deu ua thich m(>t so

164
phu'<1ng phap ra quye't djnh nao d6, nhung nhin chung,
c6 mQt sci phu'dng phap ra quyet djnh ph6 bien sau:
- Phuo'ng phap ca nhan ra quyet dinh;
- Phuo'ng phap quyet dinh t~p th~: (PhuO'ng phap
dQng nao t~p th~, ky thu~t Delphi), quyet djnh
theo nh6m danh nghia U>;
- Phu'O'ng phap so sanh;
- Phu'o'ng phap kinh nghi~m;

- PhuO'ng phap toan h<;>c;

- Phu<>'ng phap thll' nghi~m - that b~i;

- Phu<>'ng phap cay quyet djnh;

- Phu'O'ng phap cay m1,1c tieu va nhi~m v1,1;
v.v ...
D~ lt!a -ch<;m duqc nhftng phu'o'ng phap ra quyet dinh
tot nhat chung ta c6 th~ tht,ic hi~n theo cac buC1c trong
quy trlnh sau:
Buac 1: Xac djnh yeu cciu v~ vi~c sll' d1,1ng phu<1ng
phap ra quye't dinh.
Buac· 2: xac djnh hoan canh va cac yeu to ra quyet
dinh.

m Quan ttj h<;>c, NXB Th5ng Ke, Nguy~n Tan Phuac, tr. 79

165
 Ell/Jc 3: Phan tich m~.t m~mh va yeu cua tung
phlio'ng phap khi ap dyng.
Ell/Jc 4: Ly'a ch1;m phuang phap ra quyet dtnh hqp
ly.

5.9.2. Ngh~ thu~t ra quye't djnh

Ra quyet d!nh la m()t ngh~ thu~t vi .n6 chua dy'ng va

doi hoi tf nh sang t?O CU,a nhltng nha quan tr! rat lon.
Ngh~
thu?t ra quyet d!nh dong vai tro eve ky quan
tr9ng trong Vi~c sang t?O ra cac quyet d!nh OQC dao, t<,W
nen hi~u ly'c va hi~u qua cua cac quyet djnh.
Ngh~ thu?t ra quyet dtnh the hi~n (J nhung m(lt
sau:
• Tinh sang t~: E>oi v6'i cung m()t van de can giai
quyet, nhung nguai c6 ngh~ thu?t dieu luy(m la nhung
ngu'ai luon sang t~o duqc cac quyet dinh giai quyet van
de d()c dao chua tung g(lp, it nga toi hay het sue dan
gian ma hi~u qua b~i cao v.v... Thong thu'O'ng C?nh tranh
ve gia, nguai ta hay he;t gia san ph§'.m cua mlnh, nhu'ng
ng1J{fi sang t?O CO the khong lam nhu' the ma hi~u qua
l?i cao ho'n. Tinh sang t?o theo Don Hellriegel la kha
nang tuang tuqng, dt! doan, phat hi(m va thy'c hi~n
nhCtng y tuO-ng m6'i c6 ich 'u. Be tang kha nang sang tc;w

(1) Quan tri h<;ic: Nguyen Hai San, NXB Th6ng Ke - 1998; Tr 178 - 179

166
dn tranh nhung di~u sau:
- Dung co tim m9t cau hoi dung;
- Dung co g~ng tuan theo logic;
- Dung tuan theo nguyen t~c cling nh~c;
- Dung qua l~ thu(>c vao hi~n thi,tc;
- Dung co tninh nhung sl,l' khong r6 rang;
- Dung qua lo sq va co tranh that b(;li;
- Dung de mat khii nang hoi tu6'ng;
- Tranh tinh tr(;lng bi~t l~p thai qua;
- Dung qua quan tr9ng van d~;
- Dung nghi rang minh khong biet sang t(;lo.<1l
• Tinh can doi: Cac quyet dinh muon "d~p" thi
phai can doi. Tinh can doi thg hi~n (J nang 11,l'c vil quyet
tam c§.n d(;lt, can doi a ngttC1i ra quyet dinh va ngttC1i
thtjc hi~n quyet dinh.
• Tinh hai hoa: The hi~n (J sv hai hoa quy~n lqi va
trach nhi~m, hai hoa giua hoan canh va quyet tam, hai
hoa giua cap tren va cap duO'i v.v ...
• Tinh hi~u qua: D(;lt duqc hi~u qua cao khong
phai la m(>t vi~c de dang, Tuy nhien ngh~ thu~t ra

1
( ) Quan tzi h9c: Nguy~n Hai San, NXB TMng Ke - 1998; Tr 182

167
quyet d!nh cang cao thi cung d&ng nghla vai kha ·nang
d?t hi~u suat (hay hi~u qui:l) cang cao cua cac quyet
d!nh.
Cac yeu to iinh huang: ·
- Phclm chat ca nhan: D?o due, tai nang, 6c sang
t?o, kinh nghi~m, quan h~ v.v ... ;
~ Moi tn.tcmg lam vi~c;

- Ca s& v?t chat ky thu?t;

- Che d9 dai ngq;
- v.v...
Phuong phap haem thi~n:

- Nang cao trinh d9 nh?n thuc, kinh nghi~m va hi~u

biet cua ngu'C1i ra quyet djnh;
- H9c t?p kinh nghi~m tien tien;
•
- Cai thi~n moi tn1C1ng lam vi~c;

- Hoan thi~n h~ thong dai ng<?;

v.v...

5.10. QUY TRiNH VA MO HiNH RA QUYET DINH

Qua trinh ra quye't d!nh la m(>t qua trinh khoa h9c.
Van d~ d(lt ra la trinh tt,t khoa h<;>c ay la nhu the nao?
Nhi~u cong trinh nghien CUu cua cac nha quan tr! h<;>c

168
n6i tieng tren the gicri d~ xuat m{lt so quy trlnh (mo
hinh) ra quyet d!nh sau:
Buuc 1: Xcic dinh vdn d~
xac d!nh van d~ c§.n phai ra quyet djnh - day la
bucrc dllu tien va luon c6 m<)t v! tri d~c bi~t quan tr<;mg
trong toan b9 tien trlnh ra quyet d!nh. Neu van d~ duqc
xac djnh la sai thi m9i quyet d!nh duqc dua ra sau d6 se
khong th~ nao dung diin du'Q'C. B~ xac d!nh du'Q'C van d~
dung d§.n chung ta clin can cu vao cac tin hi~u canh
bao(l). nhung tin hi~u canh bao thu'ang la:
1. · Nhflng sai l~ch so um thanh tich cu da dg,t
dztqc. Doanh s6 ban hang cl.ta cong ty s1:1t
giam hon nam tru'crc, nang suat lao d¢ng cua
cong nh8:n ngay cang giam sut so vcri truac
day v.v. d~u la nhling dau hi~u canh bao m9t
van d~ gi d6 ma nha quan ttj c§.n phai ra
tay d~ cai thi~n tinh the.
2. Sl,l sai l~ch so um ki hoq,ch. Viec d~ dai cung
nhu th~t sµ kh6 khan d~ hoan thanh cac ke
ho?Ch san xuat, kinh doanh, nhan Slj, tai
chfnh v.v. cling la nhling tin hi~u canh bao
tot d~ cac nha quan ttj xem xet l?i vi~c so;~m

( 1) James H.Donnelly, JR., James L.Gibson va John M.lvancevich; "Qua~

tri h9c can bd.nn - NXB THONG KE - 2001; Tr. 153-154

169
 thao va tc> chuc thl;fc hi~n cac ke ho~ch cua .
· minh va d~ ra nhfing giai phap d~ khii.c phl,lc
nhfing tinh tri;mg vlta neu.
3. S'f! phe phan tit ben ngoai. Khach hang to y
khong hai long vai cung each pht,Jc vt,I (J m(>t
so bq ph?n nao d6, du lu~n cho ding cong ty
lam an kem nang dqng, can b(> thi quan lieu,
hach d!ch v.v. ding la nhftng dau hi~u dang
d~ cac nha quan ttj phai xem xet va dua ra
nhftng quyet dtnh ltjp thoi.
Nhftng kh6 khan trCt ng(:li chinh trong vi~c xac
d!nh van d~ thuang g~p· phai trong thl;fc te d6 la: b~nh
tt,t cao ttJ d~i, chu quan, khong muon "!Ang nghe ngt.tai
khac, kh6 chtu truac y kien thimg thiin phe binh, dot
nat, thich pho tru'c1ng, nhan vien tham mu'u giup vi~c
yeu kem, tr9ng d1,mg nhftng ke xu ntnh, cd h9i v.v ...
Ngu'ai xua thuang n6i biet minh, biet ngu'ai tram tr?n
tram th~ng. Trong kinh doanh ciing v~y biet dung
nhftng van d~ cua minh va cua doi phtidng ciing la
nhftng di~u ki~n khong th~ coi nhE;! neu muon kinh
doanh thanh cong. Xet cho cung nhftng van d~ CC1 ban
trong quan tr! kinh doanh thuO'ng n~m (J m(>t trong ha
d(,'lng sau: CC1 h()i, khung hoang va thu'O'ng l~. Nhftng
van d~ v~ khung hoang va thuang l~ tt,t n6 b9c 19 ra va
nha quan tr! phai chu tam den. ngu'gc l~i cac van d~

170
thu9c cd h9i, thi cac nha quan tr! cdn phai phat hi~n
ra 1. Cac nha quan ttj cdn tranh t~p trung qua nhi€u
thoi gio dE! giai quye't cac van d~ v€ khung hoang va
thu'ang l~, va cdn t~p trung sue llfc, tri tu~ d~ giai
quye't cac van d~ V~ Cd hQi thi Se CO hi~u qua hdn.
Bzti1c 2: Xem xet cac y€u tii anh hztC!ng d€n
quy€t dfnh
£)~
giai' quye't bat ky van d~ gi chung ta ding cdn
xem xet th~n trc,mg va toan di~n cac ye'u to c6 lien quan.
Nang suat lao d9ng thap so vai cac nha may cung loi;ti
c6 th~ la do trinh d9 tay ngh~ cong nhan thap kem,
ciing c6 th~ do may m6c li;tc h?u va ding c6 th~ la do t5
chuc lao d(mg kem coi, va ding c6 th~ la do nhi~u
nguyen nhan khac nua. Nhu v~y, d~ giai quye't van d~
nang cao nang suat lao d{mg trong vi d1,1 nay chftng hi;tn,
chung ta cdn xem xet m9t each toan di~n nhftng ye'u to
nao la Cd ban da gay nen nhilng van d~ ma Chung ta
cdn phai giai quye't va th?m chi cung cdn phai xem xet
ca nhung kha nang nao ma chung ta CO dtf<JC d~ giai
quye't van d~ d6. Trong buac nay di~u quan trc;mg la cac
nha quan ttj phai binh tinh, sang suot dlfa vao ly lu~n
Va kinh nghi~m tht,lc te' d~ V?Ch ra du'<JC nhftng nguyen
nhan, nhilng ye'u t6 nao c6 th~ hay c6 kha nang lam nay

1
James H.Donnelly,JR, James L.Gibson va John ~Uvancevich; "Quan tr?
h9c can bcin" - NXB THONG KE-2001;Tr. 155

171
sinh van d~ ma chung ta c§.n giai quyet. Di~u nay ciing
tuang tt! nhu cac bac sI kham b~nh cho b~nh nhan, cfin
phai xem xet toan b(> nhung yeu t6, nhftng nguyen nhan
c6 th~ da gay ra can b~nh, nhi1ng phuang ti~n thuoc
men gi c6 th~ duqc dung trong tru'O'ng hqp cgn thiet v.v ..
M9t bac sI gioi la m(>t bac sI tien doan hay dt,t bao chinh
xac ngay du'<JC nhung nguyen nhan CC1 ban nao da gay ra
om dau cho ngu'b'i b~nh nhan cua mlnh. Nha quiin ttj
gioi cung the, bilng ly ·lu?n, bilng trt,tc giac, bfmg kinh
nghi~m, bilng st,t quan sat ban dgu cgn phiii phan doan
ngay ra nhung yeu t6 nao la chu yeu da gay ra van d~
cgn phai giai quyet a buck m(>t. Chi tren ca sa nhanh
ch6ng xac djnh, xem _xet chinh xac nhftng yeu to anh
huc1ng quyet d!nh chung ta m6'i c6 ca s(J d~ ket lu?n
dttqc nguyen nhan CC1 ban nao da t~o ra van d~ Va b~ng
each gi d~ giai quyet van d~ d6. f)~ lam duqc vi~c nay
chung ta cfrn tien sang buck tiep theo la thu th?p va
ch9n 19c thong tin
BufJc 3: Thu thQ,p va chpn lpc thong tin co lien
quan.
Neu nhu vi~c xem xet cac yeu ta anh huc1ng den
quyet dinh chi c6 tac dt,mg d!nh huang trong vi~c
nghien cuu va tlm giai phap, thl van d~ ket lu?n chinh
xac thuO'ng kh6ng th~ chi dt!a vao kinh nghi~m va ly
lu?n la du. Van d~ la phai c6 bftng chung, co ca sc1 thl
chung ta mai ke lu?n dtrqc Van d~ m{)t each Cl;! th~ Va

172
chinh xac. Thu th?p thong tin la m9t cong vi~c phuc t?p
va to'n kem. Chat lugng cua vi~c ra quyet djnh ph1:1
thUQC rat nhieu vao vi~c nhftng thong tin thu th~p du'<JC
co d§.y du chinh xac va kip thai khong. Trong nhieu
tru'ang hgp cac nha quan ttj khong th~ thu th?p thong
tin dlly du va chinh xac dugc, the nhu'ng dieu nay ding
khong co nghia la khong c§.n thu th?p va chc;m 19c thong
tin. Van de la b~ng mc;>i each phai thu th?p thong tin
cang nhanli, cang d§y du, cang chinh xac, ma v~n c6
hi~u qua thi cang t6t.

Co rat nhieu ngu6n thong tin va co rat nhieu each

thu th?p thong tin, nha quan ttj phai biet each chc;>n 19c,
danh gia va biet each t6 chuc thu th?p thong tin m9t
each khoa hc;>c. Mu6n lam dugc dieu nay xin xem them
chu'ang thong tin trong quan ttj cua cu6n sach nay. a
day c§n phiii lu'U y ding, nhieu khi nhung thong tin ma
chung ta thu th?p dugc l?i khong ket lu?n dugc nguyen
nhan va each giai quyet van de. Trong truang hgp nay
chung ta bu9c phai xem xet l?i tu d§u, c6 nghia la chung
ta can xem l~i, chllng h~;m van de da du'CJC xac d!nh CO
dung khong hay nhG'ng yeu t6 anh hu'c1ng den quyet
d!nh. nao nua ma chung ta chu'a nghi t6'i. Sau do l?i thu
th?p thong tin b6 sung cho den khi co d§y du ca s& d~
giai quyet Van de, hay noi mc)t each khac la da hQi du CC1
S<1 d~ du'a ra cac giai phap giai quy~t van de.

173
 Buiic 4: Xay df:tn~ vii quj tt dfnh giai phap
1

M9t khi van d~ da du'Q'C xac d!nh va da xem xet

toan di~n nhung yeu to chu yeu c6 anh huO'ng toi vi~c ra
quyet d!nh, thi vi~c len cac phucmg an hay con g<,>i la d~
ra cac giai phap la m9t cfmg vi~c het sue quan tr<,>ng.
Thong thucmg buoc nay g5m c6 3 buoc nho:
1) Bua ra nhi~u phztnng an khac nhau d~ ch9n.
Day la buck rat quan trc;mg va c6 anh huO'ng toi chat
lugng cua quyet dinh. ;Khi so
lt1Q'ng giai phap qua it thi
kha nang llf~ ch<,>n duqc phucmg an t6i t1U la kh6 khan.
Tuy nhien danh qua nhi~u thoi gian cho vi~c xay d1;1ng
cac phuong an nhi~u khi cpn,g khong phai la m9t di~u
tot lanh. Hign nhien Ia c6 mQ.t gioi h~n v~ thoi gian va
chi phi cho vi~c xay d\lng cac phuong an °>. C6 m9t s6
khong it cac nha quan ttj ho~c la chu quan ho~c la non
kem V~ trinh dQ Va OC sang ·t~O da khong d~ xuat du'Q'C
nhUn.g phu'ong an d9c dao c6 gia tri vao dung luc c~n
thiet. Nha quan ttj gioi la ngt..toi luon c6 kha nang de
xuat dt1Q'C nhfrng.giai phap d(_)c dao, CO hi~u qua cao ma
l~ kha don gian va rat kiP thcri.

. 2) Banh gia cac phztnng an da xay d11-ng.

Ml>i m9t phuong an dugc d~ ra la m9t each sll' d\lng

(1) James H.Donnelly,JR., James L.Gibson va John M.Ivancevich; "Quiin

tri h9c ctin bdn" - NXB Theing ke- 2001;Tr. 155

174
cac ngu5n tai nguyen khac nhau d~ di toi m()t cai dich
cuO'i cimg la giiii quye't van d~. Cai "gia" d~ giai quyet
van d~ va ke't qua d~t du'<JC trong moi phu'ong an moi
khac. La nha kinh te chung ta phai ch<;>n duqc phuong
an nao c6 hi~u qua cao nhat. Nhftng phuong an c6 hi~u
qua cao thucrng la nhftng phu'ong an d~t dugc ke't qua
cao nhat ma chi phi 11;1i thap. Tuy nhien van d~ l\fa ch<;m
cung khong don gian la nhu v~y. Van d~ la C1 cha ne'u
nhu' nhfing chi phi, nhftng cong vi~c chung ta c6 th~ chu
d()ng XUC. d!nh tu truoc, thi ket qua d1;1t dti<JC l~i CO th~
roi vao m()t trong ha tinh hufing sau: chlic chAn, rui ro
va that thucrng (1). Chfnh cac giai phap hay ca~ phuong
an du'a ra cGng rat khac nhau ve m~t nay. Th~t may
mlin neu nhu' cac phu'ong an du'a ra deu mang l~i m()t
ket qua chAc chAn, con neu khong (la truang hgp rat
ph6 bien) thi cac nha quan ttj phai h<;>c each lt,ta chc;m
phu'C1ng an vai m()t Slf m1;10 hi~m va rui ro nhat d!nh.
D~ danh gia cac phuong an ngttai ta thu'ang d\fa
vao cac chi tieu, tieu chua'.n, cac thong sfi v~ kinh te, ky
thu~t, moi tnrcmg va xa h(>i. Cac chi tieu hay dugc sli
d1=1ng nhat thuang la lgi nhu~ chi phi, thai gian, nang
suat, chat lugng hi~u qua v.v ... Xac d!nh dung cac chi
tieu chinh yeu c§.n dugc sl't dl,mg d~ danh gia cac dl,i an
la mC)t vi~c lam het sue quan tr9ng. xac d!nh sai h~

(1) Sach da dan a tren; Tr. 156

175
tho'ng chi tieu, tieu chulln va cac m?t chinh yeu c~n
danh gia la m9t vi~c lam khong th~ chap nh~n dugc do'i
v6'i m<;>i nha quan tri. Nhttng neu h~ tho'ng nay dttgc
xem xet la dung thi van de l~ la danh gia theo cac chi
tieu ay nhtt the nao?. Hgu nhtt chftng co m9t giai phap
nao la chi co uu ma khong co khuyet. Tuy· theo hoan
canh cua m6i nai m6i luc chung ta ·phai dlfa vao cac
cong ct,1 h6 trg ra quyet dinh khoa h<;>c (may tinh, mo
hinh toan h9c, ly thuyet m?o hi~m v.v ... ) d~ danh gia
chart thlfc, chinh xac va co' g:ing chi ra dugc phttang an
nay se hay hon phttang an kia hay ngtiQ'C l?i. Bay la
m9t cong vi~c phuc t?p, doi hoi nha quan ttj phai co
trinh d9, kinh nghi~m va kha nang xet doan to't'.
3) Llja ch9n phliang an t6t nhrit.

Th~t la may mii11 neu nhtt qua trinh danh gia 11;1i
chi ra dttgc mQt phttang an tot nhat tren m<;>i khi C?nh
cgn xem xet. Trong trttb'ng hgp nay vi~c ltfa chc;m
phucmg an t6i t1U hay t6t nha:t se ch~ng c6 gi kh6 khan.
Van de thttb'ng g(lp la m9t so giai phap tot (J m(lt nay (vi
dt,1 lgi nhu~n se cao) nhttng l?i xau (J m~t kia (vi dt,1 rui
ro cao chftng h1;1n). Co nhieu ki~u llfa ch<;>n trong tinh
huong nay. M(>t so nha quan ttj ch<;>n theo kigu l?c
quan, so khac - theo kigu bi quan, so khac nua 11;1i theo
ki~u giam den mltc toi thi~u S\f an h~n va m('>t sfi nha

176
quan ttj khac ciing c6 th~ theo ki~u thieu ly le.< 0 v.v ...
Cach ma chuPg toi khuyen cao la nha quan tr! can phai
xac d!nh xem nhilng chi tieu va nhilng m~t nao la quan
trc;mg thu nhat, thu nhi thu hai va v.v. doi v&i h9. Vi~c
ltfa ch9n tie'°p theo du'<JC xae d!nh tren C<i Sd chc;m phu'o'ng
an nao c6 kha nang gial quye't thanh cong nhi~u nhat
v~ cac phu'o'ng di~n ma he;> da cho la quan tr9ng nhat d6.
Phuong an dugc Iva ch9n thuang la nhl'!ng phuang an
thich hgp v&i tinh huong ra quyet d!nh, c6 nhi~u U\.J the
v~ cac m~t quan tr9ng ·nhllt, c6 kha nang thvc hi~n tot,
khong c6 nhG'ng h~u qua gian tiep tieu eve n?ng n~.
Bu:<ic 5: To chuc thlfc hifn quy€t dinh.
T6 chuc thVc hi~n quyet d!nh cling rat quan trc;mg.
MC)t quye't d!nh khong dugc thlfc hi~n thi n6 cling ch~ng
khac gi m()t y tu&ng hao huy~n. C6 quyet d!nh dung
nhttng t6 chuc thµc hi~n kem thi cling khong th~ d~t
dugc ket qua mong muon. f)~ thµc hi~n quyet d!nh dung
can phai l~p ke ho~ch Ct.J th~, trong d6 can neu ro:
- Cai gi can d~t dugc?
- Ai thvc hi~n?

- ThVc hi~n (J dau va v&i ai?

(1) James H.Donnelly,JR., James L.Gibson va John M.Ivancevich; "Qudn

tr? h9c can bdn" - NXB TH6NG KE-2001;Tr. 158

177
 - Bao gicr b~t ddu; bao gicr ket thuc; tien d9 thl,l'c
hi~n nhu the nao?

- Thlfc hi~n btlng phuang ti~n nao?

Buac 6: Kiim tra vu danh gia ke't qua thl!c
hi~n quye't dinh

Di~ucot tU' cua m<;>i quyet d~nh la giai quyet duqc

van d~ da duqc xac d!nh. Tren thl,l'c te vi nhi~u ly do
khac nhau vi~c tht,tc hi~n cac quyet d!nh khong phai luc
nao cung nhu mong muon. Nhi~u vi~c da qua thi khong
th€ lam l.;ii dugc va chinh vi the phai ki€m tra toan bQ
qua trinh tht,tc hi~n quyet d!nh d~ chan chinh nhung sai
sot m(>t each k!p thO'i. M(>t khi da tht,tc hi~n quyet d{nh
xong thi cdn phai xem xet danh gia l.;ii nhung gi da di;i.t
duqc, nhung gi cdn lam tiep va nhung gi la bai h<;>c phai
rut ra tu do. D€ lam dugc nhung vi~c nay chung ta. cdn
phai dugc danh gia d'.n th?n ve cac m~t sau:
- Ket qua thl,l'c hi~n m1,1c tieu cua quyet d!nh;
- Cac sai l~ch va nguyen nhan cua cac sai l~ch;

- Cac tiem nang chua duQ'c sU' dt.mg trong qua trinh
tht,tc hi~n quyet d!nh;
- C~c kinh nghi~m va bai h9c thu duy:!.

178
 5.11. NHO'NG YEU TO VA PHAM CHAT CA NHAN CAN THIET
CHO Vl~C RA QUYET DINH
De ra m9t quyet djnh dung d8:n va hQ'p ly, cac nha
quan tr! d.n c6 cac yeu t6 va pham chat ca nhan sau:
1- Thong tin:
Neu nhtt san pham cua ngttO'i cong nhan la nhung
San pham Cl;! the, thi san pham cua nhung nha quan ttj
l~i la cac quyet djnh. Nguyen li~u chinh de cac nha
.quan tr!." san xuat" ra cac quyet djnh d~c thu nay chinh
la thong tin. Cung nhtt cac lo~i nguyen li~u khac, thong
tin phl;JC Vl;J cho vi~c ra cac quyet djnh la yeu t6 song con
lam nen san pham. Thong tin cang d§.y du ~ang chinh
xac cang kip thC1i va cang c6 gia ttj thi nha quan ttj
· cang c6 ca h9i ra dttQ'c nhG'ng quyet dinh dung da:n han.
Thu th~p th~t nhi~u thong tin va d~c bi~t la nhG'ng
thong tin it c6 gia tr! chtta hcin la t6t. Qua thua thong
tin c6 the lam roi them qua trinh ra quyet djnh. Dan
gian la phai c6 giing thu th:%p nhi~u, k!p thoi va tOi ~uc
toi da nhung thong tin c6 gia ttj trtt(1c luc phfil di den
quyet djnh. Di~u quan tr9ng han ca la nha quan ttj phai
co kha nang phan tich va xii ly nhG'ng thong tin de dtta
ra cac quyet dinh dung da:n.
2- Triet ly kinh doanh va chien lzt~c cong ty:
NgttO'i ta thuC1ng hay nghI ding, Slf ton t~i va ho~t

179·
d(mg cua cac doanh nghi~p la d~ kiem ti~n. S\f th~t thi
khong phai de1n gian va hoan toan la nhu v~y. Trong xa
h(>i loai ngu'Cfi dong tien khong phai la tren het Va Cung
khong phai la thu trai cho, ma no la mo hoi, nu'ac m~t
va th~m chi ca xliang mau cua nhung ngu'O'i lam ra no.
Cua dau con sot, ch~ng ai cho khong ai. bao giO'. Doanh
nghi~p muon kiem duqc tien chinh dang va lau dai thl
phai biet each ph1,mg SI/ xung dang cho nhung ngu'ai la
chu chan chinh cua chung. Vi~c ph1,mg SI/ khach hang
khong phai la m9t sam hay m9t chi~u, khong phcli b[ing
lai n6i ma b~ng vi~c lam c1:1 th~.
Lam. vi~c trong doanh nghi~p khong phai chi c6 m(>t
nguai. Lam sao dg ca "tram nguai" cung biet each ph1:1ng
sv khach hang va doanh nghi~p d?t duqc m1:1c tieu kiem
tien Cung cac ml,JC tieu khac cua minh' thi phai CO triet
ly kinh doanh. Triet ly kinh doanh cua m(>t Cong ty la
nhG'ng tu tuO'ng, quan digm chu d?o nhfft, thong thuang
n6 c§n phai chi ro cho moi nguai thffy r~ng, cong ty lam
cai gi, lam vi cai gi, lam nhu' the nao va lam cho ai?.
M(>t Cong ty ma khong co triet ly kinh doanh va
chien luqc phat trlgn ro rang thi nhung quyet d!nh cua
hQ se mfft phu<1ng hu6'ng. Muo'n doanh nghi~p tan t?i,
thanh d?t, phat trign trong SI/ c~mh tranh khf>'c li~t va
nhG'ng doi hoi cang ngay cang kh~t khe cua khach hang
thi dieu tat yeu la cac nha quan ttj phai ra duqc nhung
quyet d!nh tu Ian den nho, tru6'c m~t ct:ing nhu lau dai

180
theo m<)t triet ly kinh doanh dung dlin vlia ich mtac vua
lqi nha.
Tren thtjc te cac nha quan ttj Ia nhG'ng ngu'O'i dung
mGi chiu sac> (J moi doanh nghi~p. H9 hon ai het phai
xac dtnh cho dung va thau suo't cho ky nhung triet ly
kinh doanh da du'Q'c doanh nghi~p Iva ch9n trong m<;>i
ho?t d9ng va nhat la trong vi~c ra cac quyet dtnh cua
minh.
3- Kien thitc
Tren m9t phuong di~n nao d6 cac nha quan trt c6
the duqc xem nhu nhG'ng co may cai c6 nhi~in Vl,l xli ly
thong tin de dua ,ra cac quyet d!nh. E>e hoan thanh
nhi~m Vl,l n~ng n~ nay h<;> phai C~ kien thuc. Khong the
c6 chuy~n cac nha quan ttj ra quyet d!nh ma l?i khong
can den kien thuc. Cang c6 nhi~u kien thuc khoa h<;>c,
kien thuc cang uyen tham thi nha quan tr! cang c6 kha
nang nhin xa trong rQng va cang ra du'<;J'C cac quyet dtnh
dung diin. Kien thuc cua cac nha quan tr! c6 duqc la nha
h<;>c t~p (h<;>c d tru'ang chinh quy va bj h<;>c), nhd kinh
nghi~m song v.v ... Th~t dang bu6n c6 khong it cac nha
quan trt l?i lo "mua" ho~c lay bflng cap "rom" de loe
thien h:;t, de h<Jp phap h6a chiec ghe ng6i cua minh. Thli
hoi nhG'ng quyet djnh du<Jc cac nha quan ttj nay dua ra
se mang l?i ket qua gi cho doanh nghi~p va cho dat
nuoc?. La nha quan ttj chan chinh khong c6 con duO'ng

181
nao tot han la phai thlfc slf khiem t6n, cfru th!, h<;>c hoi
khong ngitng d~ nang cao trinh dQ hieu bi~t, von song,
kien thuc va tri. tu~ cua minh. Chi c6 nhu v?y nhung
quyet djnh ·ma h9 dua ra se ngay cang dung diin va c6
hi~u qua hem, se cang c6 ich cho h9 va cho x~f h9i, cho
horn nay va cho ngay mai to't d~p hon.
4- Kha nang tzt duy
Kha nang tu duy la m9t kha nang tuy~t vai nhat
cua con ngtioi ma nho d6 loai nguoi mdi la "chua te" cua
ca muon loai. M~c d§.u quy gia nhu v?y, nhu'ng khong
phai m9i nguoi d~u c6 kha nang tu duy nhu nhau. C6
nguoi c6 kha nang tu duy sieu pham, he;> duang nhu biet
truck di~u gi se xay ra cung cai gi se den· va (hay ho?c)
c6 kha nang ung ph6 nhu th§.n. Nhu'ng cung c6 ngtioi
thu9c lo?i "mit d~c", dfru 6c toi mo. :Ui~u hien nhien la
cac nha quan trj d.n phai c6 kha nang tu duy tot. Chuc
Vt} cang cao· thi doi. hoi kha nang tu duy cang Wn. Tu
duy khfing phai la thu trO'i cho do'n thucin, ma n6 la slf
h9i t9 cl'1a nhung to chat ca nhan cung vdi m9t ket qua
ren luy~n, h<;>c t?p, lam vi~c khong ngting va dung
phuo'ng phap, trong nhung di~u ki~n ljch sli' va xa h9i
nhat djnh.
Th?t dang bu6n la c6 khong ft ngtioi thu9c d:,mg
kien thuc d§.y minh, nhu'ng phuang phap tu duy l:;ii cvc
ky bao thu, hay thu9c lo:;ii "nglfa non hau da/' v.v ... Mu6n

182
c6 nhung quyet d!nh dung diin doi _hoi cac nha quan tr!
thuC1ng xuyen ren luy~n va xem xet l~i kha nang tu duy
cua chinh minh. Nang cap va hoan thi~n kha nang tu
duy la m(>t doi hoi khach quan dg nang cao chat luqng
cua qua trlnh ra quyet d!nh do'i voi moi nha quan ttj
trong thC1i d~i hi~n nay
MQ°t trong nhftng ph§'.m chat quan tr1;mg v~ kha
nang tu duy (J moi nha quan ttj d6 la kha nang xet
doan. Xet doan la kha nang danh gia va dlf doan slf
ki~n, st,t vi~c, tin tile m9t each khon ngoan. Muo'n c6 kha
nang xet doan to't cac nha quan ttj phai c6 c6 luang tri,
sv chin, chAn, am higu ly lu~n sau sAc va kinh nghi~m
tht,tc te phong phu. ·N gt1C1i ta thuC1ng thay ri:lng, nang lt,tc
xet doan tang len cung voi tu6i tac, trlnh di) h9c van va
kinh nghi~m. Tuy nhien khong phai ai h<;>c nhi~u, tu6i
cao ho~c c6 nhi~u kinh nghi~m la c6 kha nang xet doan
t6t. Tinh each va kha nang tri giac c6 anh hui1ng rat lon
toi vi~~ xet doan cua moi ngt.iC1i. M()t nguC1i n6ng nay, h6
do ho?c hay c6 d~nh kien, thien tj, thi ch~c chAn kha
nang xet doan trong nhi~u truang hqp la se c6 van d~.
N gttC1i c6 tri xet doan tot c6 th~ suy xet van d~ m('>t
each khach quan, nhanh ch6ng, tim ra 1C1i giai dap
thong minh, dt! bao duqc cac st,t vi~c voi dQ chinh xac
cao va ra duqc cac quyet d!nh sang suo't ngay ca trong
nhftng tinh huang xau, higm ngheo, khong c6 cau true
ho?c cau true yeu v.v.

183
 5- DQng cu ra quyet dinh
Con nguO'i la m(>t thtjc th~ xa h(>i; h9 song, lam vi~c
va c6 nhung nhu d.u cung quy~n lgi cua rieng minh. Cac
nha quan ttj cGng la nhung con ngtJO'i hQ c6 nhung lQ'i
ich va dQng Cd lam vi~c rieng cua h9. Thtfc tien (J nu'6'c
ta dang chi ra r~ng, c6 khong it cac nha quan ttj da va
dang lqi d1;1ng chuc v1,1 va quy~n hanh d~ ra cac quyet
d!nh c6 lgi cho ca nhan va gia dinh nha minh. Lam
vi~c n6i chung va ra quyet d!nh n6i rieng d~ mang l~i
lgi ich cho minh tt,t than 'no khong c6 gi la xau. Tuy
nhien d('mg cd ra quyet dinh chi vi ban than va gia dinh
cua nha quiin tri, bat chap l<Ji ich cua doanh nghi~p va
cua ca xa h9i thi th~t la m9t di~u tai hQa. Nhung hanh
vi tham nhung, h6i 19, tham o, thieu tinh thfrn trach
nhi~m, tham quyen co tj, IOi be keo canh, tru d?p, co
l?p nhG'ng nguC1i chan chinh phgn nhieu chlnh la d~ng
th~ hi~n cua nhung quyet d!nh (J nhung nha quiin ttj c6
dong cd khong dung diin.
D~ ngan ch?n nhung nguC1i c6 d(mg ca khong dung
diin khi ra cac quyet d!nh trong cac doanh nghi~p nguO'i
ta phai xay d1;1ng mQt CcJ che tuy~n d1;1ng, de b~t, quyen
lQ'i, trach nhi~m, ki~m soat mQt each khoa h9C, khen
thu&ng va ky lu~t mc;>t each nghiem minh. NhLtng th~t
dang tiec trong moi truC1ng kinh doanh (J nu'6'c ta hi~n
nay vi~c xay d1,mg duqc m(>t cd che nhu v~y (J nhieu
doanh nghi~p khong phai la m9t dieu d€i.

184
 6 - Phdm chfit nha kinh doanh
•
Trong kinh doanh thucmg c6 rat nhieu nguai muon
trd tha_nh ong chu hoc'[ic nha quan tri trong cac doanh
nghi~p, song th?t dang bu&n la khong phai ai ci:ing lam
dugc dieu d6. M9t trong nhG'ng yeu to clfc ky quan tn;mg
va dn thiet de trO' thanh cac nha quan trt do la nhung
ph§'.m chat thu9c ve kinh doanh. Ph§'.m chat kinh doanh
Cua mf>i ngt.tai thliang dµgc danh gia qua cac khfa C?nh
-ca ban sau: trl,ic giac nh?Y cam, nh?Y hen, nang d()ng,
quyet doan, CO ban linh, dam m?O hiem, dam me kinh
doanh cung nhieu to chat can thiet kh~fo nua. Ph§'.m
chat kinh doanh rat can thiet cho cac nha quan tr!
trong qua trinh ra quyet djnh la vi nha n6 ma ngt.tai ta
binh tinh sang st.iot, sang t?O, tl,i tin, dung cam va quyet
doan. Bieu nay cling la Cl/C ky can thiet de hQ dua ra
dugc cac quyet djnh dung diin th?m chi ngay ca trong
-nhung tinh huong hiem ngheo ma nhG'ng ngt.tai binh
thuang kh6 c6 the lam n6i. Trong thl,ic ti~n c6 nhieu
tinh huong kinh doanh doi hoi phai giai quyet m9t each
khii'.n cap. Trong nhung tinh huong nhu v~y, tnfc giac
nh?Y hen dong m9t vai tro het sue quan tr9ng, bO'i vi
nha no ma cac nha quan tr! se dua ra dugc quyet d!nh
dung diin- va vao thai diem hgp ly nhat.
Nhieu nha quan ttj thuang mong muon phai c6 day
du du ki~n mdi ra quyet djnh. Nhung thl,ic te khong
phai bao gia cling lam d1tgc nhu the. Trong m9t moi

- 185
truahg kinh doanh c~mh tranh khoc li~t, bi~n h6a khon
luO'ng, nhi~u khi m(>t quyet djnh blnh thuO'ng se la dung
d§.n l~i h6a ra sai lfim chi vi ch~m tr~.
D~ra duqc quyet dinh dung d§.n cac nha quan tri
cfrn phai c6 ban linh va c6 tinh quyet doan kinh doanh
tren m(>t phucrng di~n nao d6 cGng duqc xem nhu m9t
CUQC chien. Thucrng dau, mat mat, nhut nhat, ban lui
thub'ng lam cho nguO'i ta dung tru<5'c tlnh hu6ng kh6 xii'.
Trong nhung tlnh hu6ng khffn cap, gay can, kh6 xl't
thu'etng doi hoi cac nha quan ttj phai CO 'ban linh va Sl,i
quyet doan cgn thiet. Lee Lacocca n6i: "Chinh sach cua
toi la luon to ra dan chu tren con duang di den quyet
djnh. Nhttng r6i cu6i cung toi trO' nen d(>c tai"; "Duqc r6i,
toi da 1§.ng nghe tat ca m9i ngttai. Bay gic{la di~u ma
ch(mg ta phai lam !"
Mc Cormack thl n6i ding tru&c khi di den quyet
djnh, ong nghien cuu va phan tich, can nh§.c rat ky
cang, nhung khi da quye't d!nh r5i thi ong khong con
d§.n do va ban khoan nua, ong doc het kha nang va sue
life cua mlnh d~ th!fc hi~n quyet djnh d6.
7- D<;ro due
D~o
due trong kinh doanh la m(>t van d~ khong
phai ai cGng hi~u nhu nhau m. Tuy nhien thieu d~o due

I James H.Donnelly,JR., James L.Gibson va John M.lvancevich; "Quan trj

h9c can ban" - NXB Thong ke - 2001; Tr. 113-140

186
ma l:;ii c6 quy€n ra quyet dinh thi h?u qua l:;ii la di€u ai
ding thay. Nhling ki~u lam an IUa g:;it, kiem ti~n b[ing
m<;>i gia, buon gian ban l?n, treo dgu de ban thit ch6, mi
dan, khau ph~t tam xa, co h9i tq1c lgi, dfii tren Uta duc1i
khong phai la hiem. D~ lam an lau dai, c6 ich cho xa
ht)i, cho m<;>i ngu'b'i va cho chinh minh hon ai het cac
nha quan tr! kinh doanh thb'i nay phai c6 d:;io due va
phai thuong xuyen xem xet l:;ii vi~c ra cac quyet d!nh
cua minh la CO d?O due va trach nhi~m hay khong.
8- Y thuc trach nhifm
Th?t khong th~ hinh dung n6i neu m(>t nha quan ttj
nao d6 c6 "quy~n sinh, quy~n sat" trong vi~c ra quyet dinh
ma l~ thieu trach nhi~m. Trong thµc te c6 khong it ke vi
thieu tinh thftn trach nhi~m da gay h?u qua nghiem tr<;>ng
cho doanh nghi~p va cho xa h9i. Vi le nay cac nha quan
ttj cftfi phili c6 y thuc trach nhi~m rat cao doi mM vi~c
lam n6i chung va vi~c ra quyet djnh n6i rieng.
9- Sue khoe
Quye't d!nh la san pham ~ua tri tu~ va vi the chung
ta thay ngay r[ing, mt)t co th~ 6m yeu b~nh ho?n thi
kh6 ma c6 th~ ra dugc cac quyet dinh kinh doanh dung
d~n. Khi ngu'b'i ta khoe ffi?Ilh ca v~ th~ chat 1§.n tinh
thiln thi kha nang ra quyet dinh ch~c ch~n se thu?n lgn
hem rat nhi~u so vc1i nhG'ng ngu'b'i 6m yeu. N 6i m(lt each
khac cac nha quan ttj phai thuang xuyen cham s6c va

187
giu gin sue khoe cua chinh ml.nh va cua ca nhung ngu'oi
khac. Bo chinh la nhilng yeu to hef. sue can thiet d~ ban
than he;> co th~ "san sinh" ra dtNc nhilng quyet dtnh
"lanh m:;mh, khoe kho~n" va sang suot.
10- Kinh nghifm
M()t trong nhung linh vt,tc ma con ngu'eti hem hiim
mc;>i lo?i sinh v?t va cac lo?i may m6c thong minh la (J
ch6, ngu'eti ta co kha nang rut kinh nghi~m, tich luy,
ph6 bien va ap dt,mg sang- b,w nhung kinh nghi~m da
trai qua. Be ra m9t quyet dinh nao do trong kinh doanh
khong chi don thu§.n doi hoi cac nha quan ttj phai co
hc;>c, co hieu biet ly lu?n ma he;> c<in phai co cang nhi~u
kinh nghi~m cang. tot. Trong tht,tc te khong thieu nhung
ngub'i c6 h9c hanh c6 hi~u biet song l?i rat thieu nhG"'ng
kien thuc thu()c v~ kinh nghi~m, v~ CUQC song. Nhilng
ngub'i nay muon lam nha quan ttj t6t phai "lao vao CUQC
song"' ket hqp h9c v6'i hanh, h<;>c kinh nghi~m cua
nhilng ngu'O'i di tru'ac, h<;>c b~n be, h<;>c rut kinh nghi~m
ca di~u hay va di~u dC!.
M6i Ian nga la m()t Ian bat d?i, ai "nen khon ma
ch~ng d?i doi 1§.n". Nhb' h9c hoi kinh nghi~m tli ly
thuye't va thljc te cac nha quan trj se bat di nhung sai
lam khong dang co, nhanh nh?y, de
dang va quyet doan
han trong cac tinh huong ra quyet d!nh trong kinh
doanh. SU' d1.,mg kinh nghi~m se Ia d(lc bi~t hG'u ich

188
trong cac trtJong hQ'p ra quyet d!nh qua quen thu(>c ho~c
la thieu thong tin. Tuy nhien l~m dt,mg sli <ll.}ng kinh
nghi~m khi tinh the, di~u ki~n da thay d6i co the miic
phai nhung sai I:im nghi~m tn;mg. Chinh vi the sang
SUOt Slt dl.}ng nhung kinh nghi~m trong qua trinh ra
quyet d!nh la m(>t dbi hoi tat yeu khach quan doi voi cac
nha quan tr!.
11- Kha niing dfnh lzt{fng
Ra quyet dtnh la m9t cong vi~c dbi hoi cac nha quan
trt phai biet xay d~ng, h,ta ch<;m va quyet dtnh cac giai
ph6.p .. E>e lam duqc vi~c nay. doi hoi cac nha quan tr!
phai co kha nang "tfnh toan". Phffm chat nay co lien
quan t6'i kha nang ap d1,1ng nhung phu'o'ng phap d!nh
luqng nhtJ quy ho~ch tuyen tinh, xac suat thong ke, ly
thuyet nh~n d~ng, mo hinh toan h9c, SU d1,mg may tinh
di~n ti'.t v.v ... M9t thl,l'c te khong the choi cai la: nha
doanh nghi~p nao cang c6 nhi~u kha nang "tinh toan"
thi cang ra duqc nhung quyet d!nh nhanh ch6ng, chinh
xac, dung d:in va c6 hi~u qua hem.

. HIEN
5.12. TO CHUC THU'C . VA KIEM SOAT cAc QUYET DINH
.
MQt nh£i kinh te
nguai My da n6i rang: Nguai My
suy nghI trong hai gia thi ra duqc m(>t quyet dtnh
nhung de .thvc hi~n chung l~i can den ca nam, trong
khi d6 nguai Nh?t suy nghI ca nam moi ra dugc m('.>t

189
quyet d1nh, nhu'ng de th1:fc hi~n thi chi can c6 m()t gib'.
Tfft nhien day la m9t nh?n xet mang ti'.nh hinh tttQ'ng,
nhting c6 m9t thvc te la qua trinh thlfc hi~n va kiem
soat cac quyet dtnh ci}ng quan trc;mg khong kem phan
dua ra duqc m9t quyet dtnh dung. Tren thlfc te a m9t so
doanh nghi~p va m9t s6 to chuc c6 hi~n tuQ'ng quyet
djnh dtiQ'C ban hanh rat nhi~u nhttng thl;fc . hi~n l?i
ch~ng duqc bao nhieu. Nhu v~y (J day chung ta can
nghien cuu la t?i sao va lam each nao de thlfc hi~n v~
kiem soat thanh cong cac quyet dtnh. Thlfc chat cua vi~c
thlfc hi~n cac quyet djnh la nhung cong vi~c c6 lien
quan ch~t che v6'i vi~c thvc hi~n cac chuc nang: ho?ch
djnh, lanh d?o to chuc va kiem soat. Nhilng ri9i dung
rieng bi~t nay se du<Jc trinh bay (J cac chttang sau, tuy
nhien (J day chung ta xem xet vi~c to chuc thlfc hi~n cac
quyet djnh la m9t qua trinh thlfc hi~n t6ng hqp cac linh
VlfC tren, vai tro Cua ta chuc Va kiem soat cac quyet djnh
la bien y do cua cac quyet djnh thanh hi~n thvc, hay
n6i m(?t each khac to chuc thlfc hi~n cac quyet djnh c6
vai tro ClfC ky quan trc;mg doi VOi m9i hO?t d(mg Va
thanh b?i cua m9t ta chuc. Do do khi t6 chuc thlfc hi~n
va kiem soat CUC quyet djnh c§n co ke hO?Ch, Cl,l the,
sang t?O, khoa h<;>c, phu hQ'p voi kha nang, dap ung
quy~n lQ'i cua nguO'i thlfc hi~n' thang nhat, dong b9, ket
hqp quy~n lqi va trach nhi~m, khcln tnto'ng, kien
quyet, linh ho~t, kiem soat ch~t che, thuO'ng ph~t
nghiem minh, ket hQ'p giao d1,1c, thuyet ph1,1c va cti6'ng
190
hue khi c~n thiet.

TOM TAT

Quyet dinh qudn tr? la hanh vi sang tgo ell.a nha qudn
tri nhlim djnh ra chuang trinh ua tinh chat hoq,t d¢ng ell.a ta'
chUc nhdm de gidi quyet m9t van d~ da chin mu6i, tren ca sa
Slf hdu biet c<ic quy lu¢t v¢n d9ng kh<ich quan ell.a h~ th6ng
bi qudn tri ua vi~c phan tich c<ic thong tin v~ hi~n tw;ng ell.a
h~ thong do.

M6i quyet dinh v~ qudn tri la m9t mdt xich trong loan
b9 h~ th6ng c<ic quyet dinh ell.a mf)t ta' ch1£c nen m1£c df) tuang
tac anh hztang giaa chung vCJi nhau la Clfc ky phUc tq,p Va het
sUc quan tr9ng. Nhilng chU:C n<'ing chu yeu ell.a c<ic quyet djnh
la: lzja ch9n phuang an t6i ztu. djnh hzt<Yng; bdo ddm c<ic yeu
t6 thljc- hi~n; ph6i h<!P hanh df)ng; ch1£c n<'ing df)ng uien,
clfflng b1£c; bdo ddm tinh th6ng nhat trong thljc hi~n; bdo
ddm tinh hi~u qud trong kinh doanh; bdo ddm tinh hi~u life
va bdo m¢t.
C<ic nguyen tdc ra quyet dinh chu yeu la: quyet doan;
khoa h9c; kh<ich quan; th6ng nhdt; gdn chq,t quy~n lc;li,
quy~n hq,n Va trach nhi~m; tgo ra Slf n<'ing d(mg sang tq,o
trong to' ch1£c; khong ch6ng cheo; kip thili; hi~u qud.
X<ic dinh m1JC tieu, phan tich dnh huang moi truimg va
x<ic djnh . nhung ca sa khoa lu;ic cua ui~c ra quyet dinh la
nhilng cong vi~c hit sUc quan tr9ng trong qua trinh dzta ra
c<ic quyet dinh qudn tri. Nf)i dung ell.a c<ic quyet djnh phdi.
the hi~n dw;c nhung ui~c c&n lam, ai lam, lam nhzt the nao,
lam trong baa tau, ket qud gi ctin dq,t dw;c u.u ... Han the nita
n9i dung c<ic quyet dinh khong dw;c ch6ng cheo, bat nhat,
191
phdi ro rang, khd thi, thlfe te va h<;JP lY. FJ€ lam duqc di~u
nay cdn phdi xac d?nh ro trong n9i dung czla m9t quyit dinh:
ml!c tieu va can cu ra quyet d?nh; quyet d?nh v~ vfin d~ gi, v~
ai hay v~ vi~c gi; hi~u llfe cila quyet dfnh d6i vm ai, d6i v6i
cdi gi, (J dau va trong khodng thili gian nao; trach nhi~m,
quy~n hg,n, quy~n lqi, khen tluJ.ang, xil phg,t (neu thdy cdn
thiet phdi quy djnh ro). Ngoai ra trong khi xay dl!ng n9i
dung cila cac quyet dtnh cung cdn tinh t&i dnh hllimg clla c<ic
yeu t6 nhu trinh d(J cila ngztili ra quyet d?nh, moi trzLimg ra
quyit dinh, /wan cdnh va di~u ki~n ra quyit d?nh v.v ...
Nlulng hinh thtJc ra quyet dfnh chu yeu la: bling mi~ng,
biing van ban, thong baa, nghf quyet, quyet djnh chinh thtJc
v.v ... hinh thz:tc cila cac quyet djnh phdi dcm gian d~ hiiu, gay
dn tuqng, phit h<;JP lftYi n9i dung, phit hqp v(Ji d6i tuqng thlfe
hi~n. cac nha qudn trj c&n llf,a ch9n nhilng hinh thUc ra
quyet d?nh phit hqp va c6 hi~u qua nluu.
Mu6n ra dlL<;lc cac quyet d?nh dung ddn cac nha qudn tr?
cung cdn phdi biet each sll d1,mg cac phzamg phap va quy
trinh ra quyit dfnh m9t each hhoa h9c. Nhilng phzamg pluip
ra quyet dinh chil yeu thuimg la: phTJ.ong phap cci nhan ra
quyet d?nh; phucmg phap quyet d?nh t¢p thi; phuang phap
so sanh; phuang phap llinh nghi~m; phuang phap toan lu?c;
phuang phap tlul nghi~m. - thrit bg,i; phuang phap cay quyet
djnh; phitan.g phap cay ntl/-C tieu Va nhi~m Vl/-.
Ra qu_yet dj.nh la m~t cong vi~c khong chl doi ./u3i nhilng
n(Ji dung Va SI/ hiiu biet m9t cac/~ khoa fu?C, ma con cdn phai
biet each sang tg,o va c6 tinh ngh~ thu¢t. Ngh~ thu¢t ra quyet
djnh thi hi~n a n.hitng m(i,t sau: tinh sang tg,o; tinh can d6i;
tinh hai hoa; tinh hi~u qua. Nhitng yeu t6 chil yeu c6 dnh
huang den tinh ngh~ thu¢t ?rong vi~c ra c<ic quyet dinh la:
192
phdm chrit ca nhan; moi trUitng lam vi~c; ca sa v<Ji chrit ky
thu¢t; chi d9 diii ng9 v.v ... Mu6n ndng cao khd nang sang t<µJ
va tinh ngh~ thu¢t trong vi~c ra quyit djnh ccic nha qudn tri
c&n: nang cao trinh d9 nh"'n thlic, kinh nghi~m va hiiu biit
czla riglii1i ra quyit djnh; hqc tgp kinh nghi~m tien tiin; cai
thi~n moi trUitng lam virc; hoan thi~n h~ thtfng diii ng9; v.v ...
Thong thUitng quy trinh ra quyit djnh dlt<fc thljc hi~n
theo sau buac sau: xcic djnh vrin d~; xem xet ccic yiu teJ dnh
hlllmg; thu th<l,p va ch<;m l<;>c thong tin co lien quan; x{ty dlfng
va quyit dinh giai phap; t6 chlic thlfe hi~n; kUm tra va danh
gia kit qud thl/C hi~n.
Nhilng yiu ttf va phdm chdt ca nhdn c&n thiit cho vi~c
ra quyit djnh la: tMng tin; triit ly kinh doanh va chiin lU{lc
cong ty; kiin thlic; khd nang tu duy; phdm chrit czla nha
doanh nghi~p; d<µJ dlic; d9ng ca; y thlic trcich nhi~m; kinh
nghi~m; slic klu3e va kha nang djnh lw;mg.

Ra quyit djnh la m9t vi~c da kh6, nhung to' chlic thljc

hi~n ccic quyit djnh lc;ti con kh6 hem nhi~u. Ccic nha qudn tri
c&n phai biit each t6 chlic thljc hi~n va kiim soat ccic quyit
djnh m9t each c6 hi~u qud.

193
C.AU HOI ON T~P
1. Hay cho biet khai ni~m, ban chat va vai tro cua cac
quyet dinh trong quan ttj.
2. M1,1c tieu va cac chuc nang cua cac quyet djnh quan ttj
la gi? Hay cho cho vi d1,1 minh h9a c1,1 th~.
3. Hay cho biet n9i dung va cac phuong phap co ban ra
quyet djnh trong quan trj?
4. Quy trinh ra quyet djnh g5m nhung buac nao va n()i
dung cua chung la gi?
5. Nhung yeu t6 va ph§'.m chat ca nhan nao ccin thiet
cho vi~c ra quyet djnh?

194
VI.
HOACH
•
DINH
•

. VA VAi TRO CUA HOACH

6.1. KHAI NIEM . DINH
.
6.1.1. Khai ni~m

Tren phttong di~n kien true m<;>i ngttC1i d~u biet r~ng
con ong xay tc> cua minh la rat tuy~t vC1i. Tuy nhien m9t
ngttoi thg xay dt,mg t&i nhat ciing hon con ong CJ ch6 h<;>.
biet hinh dung ra cong trinh nhu' the nao tru'oc khi hQ
hiit tay vao xay dt,mg, con con ong khong lam nhu' v~y,
n6 lam theo ban nang. Nhtt v~y nhin chung ph~n Ion
cac hoi;it d{mg cua con nguoi d~ tht,rc hi~n mQt vi~c gi d6
d~u khac loai v~t CJ cho con ngu'oi biet tu duy, suy nghI,
hinh dung, lt,ra ch<;m each lam truck khi con ngttOi blit
tay vao thtJc hien n6. Nhung ho:;it d9ng nay khong gi
khac hon la cac ho1:1t dQng c6 ke ho1:1ch cua con ngttoi.
Hay n6i each khac ke ho?ch h6a hay ho?ch d!nh la m9t
vi~c cfin thiet va rat d?c tru'ng trong cac ho1:1t d{mg cua
con ngttoi. Ho<;lt d9ng quan trj la m9t trong nhG'ng d~mg
hoi;it dQng cua con ngu'ai va chinh vi v~y n6 cung rat c~n
dugc ke ho?ch h6a. Tren phttong di¢n khoa h9c ke
ho<;ich dttgc xem la inQt chttcmg trinh hanh d9ng Cl} th~,
195
con ho?ch djnh la qua trinh t6 chuc so~n thiio va thl;fc
hi~n cac ke ho?ch c1.,1 th~ da dugc d~ ra. Hay n6i m<?t
each khac ho?ch djnh dugc xem la m{>t qua trinh xac
djnh m1.,1c tieu, xay d1.,1ng chien luge t5ng th~ d~ thl;fc
hi~n m1.,1c tieu va phat tri~n m{>t h~ th6ng ke hO?Ch toan
di~n d~ ph6i h<Jp va th6ng nhat cac ho?t d<?ng voi
nhau.m
Theo Harold Koontz, Cyril Odonnel va Heinz
Weihrich thi ho?ch d!nh la "quyet djnh truoc xem phiii
lam cai gi, lam nhu' the nao, khi nao lam va ai' lam cai
d6"< 2>. Theo James H.Donnelly, JR., James L.Gibson va
John M.I vancevich thi "chuc nang ho?ch djnh bao g6m
nhii'ng ho?t d{>ng quan ttj nh~m xac djnh m1.,1c tieu trong
tucmg lai va nhung phu'ong ti~n thich hqp d~ d~t t6'i cac
m1.,1c tieu do. Ke't qua cua chuc nang hO?Ch djnh la m(>t
ban ke ho?ch, m{>t van ban xac djnh nhftng phuong
huong hanh d{>z;i.g ma cong ty se tht,tc hi~n" (al. Nhu v?y
ho~ch djnh chlnh la phuong th(tc xll' ly va giai quye"t cac
van ·d~ c6 ke ho?Ch Cl,l thg tu tru'oc. Tuy nhien khi tinh
hu6ng xay ra c6 thg (m~c du rat h?n che) lam dao l{>n ca

<1> Management; Stephen P.Robbins, Prentice-Hall International;,

tr. 191
( ) Nhftng van d~ c6t yeu cua quiin ly, NXB Khoa h9c va Ky thu~t, ·
2

1993-tr. 102
(3) James H.Donnelly,JR., James L.Gibson va John M.lvancevich;
"Quan trt h9c can ban" - NXB Th6ng ke - 2001; Tr. 178

196
ke hoi;ich. Nhu'ng du sao nguO'i ta chi c6 th~ d?t du'<Jc
ffi\)C tieu trong ho?t d{mg cua tfi chuc khong phai chu
y~u bAng St! cha d<Ji may rui, ma phai biit ngu6n tu vi~c
vi;tch ra y_a thl,fc hi~n cac ke hoi;tch mang tinh .khoa h<;>c
va tinh thl,fc te cao.
Hoi;ich d!nh c6 th~ la chinh thuc va khong chinh
thuc. Cac nha quan ttj d~u phai tien hanh hoi;tch d!nh,
tuy nhien c6 th~ chi la ho?ch d!nh khong chinh thuc.
Trong hoi;tch dtnh khong chinh thuc m<;>i thu khong du<Jc
Viet ra, it CO ho~C khong CO S\J chia Se cac ffil}C tieu voi
nhii'ng nguC1i khac trong t6 chuc. Lo?i hoi;tch dtnh nay
hay dll'<Jc ap d\]ng (J cac doanh nghi~p vua va nho, (J d6,
nguai chu doanh nghi~p "inuon "nhin" thay h<;> se "di toi
dau'' va cai. gi dang d<Ji h<;> (J d6. Cach ho?Ch dtnh nay
thu:ang chung chung v~ thieu tinh lien tl}c. Tat nhien
ho?Ch d!nh khong chinh thuc ci:ing du'CJC ap d\]ng (J ffiQt
so doanh nghi~p lon va m(>t so nho ciing co nhung ke
hO?Ch chinh thuc rat cong phu (1). Trong nhung phan
tiep theo thu?t ngG' ho?ch dinh du'<Jc hieu theo tinh than
fa lO?i hO?Ch dtnh chinh thuc, chi khi nao can CO SlJ
phan bi~t C\J th~ chung toi se ghi ro do la lo?i ho?ch
d!nh nao.
Dfii tliflng, phc;im vi cua hoc;ich d~nh: Co m9t
thai CJ cac doanh nghi~p ngtiai ta coi m<;>i thu deu can
(1) Management; Stephen p. Robbinns, tr. 191-192

197
duQ'c ke ho?ch h6a, hem nua h~ th6ng ke ho?ch h6a luc
d6 la t?p trung bao cap va c(tng nhiic tu tren xu6ng. R6i
ding c6 luc ngu'C1i ta l?i coi la ke ho?ch h6a la m9t vi~c
lam da IM thC1i. Th?t ra hoi;ich djnh va cac ke ho?ch
khong bao giC1 IOi thC1i ma chi c6 d6i tugng, ph?m vi, n9i
dung, hinh thuc va phu'ang phap hO?Ch djnh CO thg bj
IOi thC1i trong tling di~u ki~n Cl,l thg ma thoi. Nhu' v?y
chung ta khong nen tuy~t d6i h6a Cong tac hO?Ch djnh,
ma cfin xem n6 nhu' m9t chuc nang ca ban cua quan tr!
va cfin dugc phat trign, ap d1.,1ng cho phu hgp voi hoan
canh thlfc te. Tren phuang di~n ph?m vi va d6i tugng
chung ta thay ngay ding khong nen coi ho?ch dinh nhu
mQt Cong Cl,l V?n nang dg lO?i tru cac tinh huong thay
d5i, dg lam quyet djnh cho tuang lai ding nhu khong
nen xem m9i ho?t d9ng cua quan ttj d~u la doi tugng
Cua hO?Ch djnh. E>oi tu'c;tng CUa hO?Ch djnh chfnh la
nhung ho?t d9ng, la nhung hi~n tugng, la nhung llfc
lu'g;.,g v.v.... c6 anh hu'dng try'c tie'p de'n vi~c xac dinh va
t5 chuc thvc hi~n cho dugc cac m1.,1c tieu cua ho?ch dtnh.
Yeu cdu: Muon cho cong tac ho?ch dtnh d?t dugc
ket qua mong muon thi n6 phai dap ung dugc nhung doi
hoi sau: ~.} _kl]:ach quan,-h~ ~g~nhdt quan,
kha thi, Cl!- th€, linh hog,t, phu hCJp uai hoctn cafi/i -thiµ:.
ti~n.

Phan lot;zi ho<;zeh dtnh: Ho?ch d!nh c6 nhi~u lo?i

khac nhau, chung thuC1ng dugc phan bi~t tren nhftng ca

198
sC1 sau:
• ThO'i gian: ho~ch d!nh ng~n h~;m, ho~ch djnh dai
. h~n va hoi;ich djnh tr.ung hi;in;
•Cap d(>: hoi;ich djnh vi mo, ho~ch djnh vi mo;
• Muc d{>: ho~ch djnh chi€n luge, ho~ch djnh tac
nghi~p;

• Ph~m vi: hoi;ich djnh toan di~n, hoi;ich djnh tung

phan;
. .
• Linh vt,tc: kinh doanh, djch v1:1, tai chinh, nhan st,t
v.v ... ;..

6.1.2. Vai tro cua ho~ch djnh

Tat ca cac nha· qu~n ttj du(1i hirih thuc nay hay
hinh thuc khac d~u phai lam cong vi~c ho~ch djnh, bC1i
vi n6 c6 tac d1:1ng sau day:
Moi tc> chuc la m(>t h~ thong cua cac b{> ph~n
rieng re, chinh vi di~u nay ma can phai c6 slj
lien ket phoi hgp no lt,tc cua cac b(> ph~n li;ii vcri
nhau. Hoi;ich dinh se la m{>t phu'dng ti~n quan
tr9ng d~ th\!c !~n nhilng nhu cau tat yeu nay.

- MiH mi)t t6 ch(lc d - n g den m(>t s6 tieu

ID\IC
nao d6 trong tu'dng l dng lai luon la di~u chu'a
tai. f)~ t6n t?i va phat trign cac t6 chuc cGng can
c6 s\,l' thay d6i nhat djnh, va trong tru'O'ng hqp d6,

199
 ho?ch djnh la nhjp c~u n6i c~n thiet giUa hi~n t?i
va tttcrng lai. Ho?ch dtnh cling lam cho chung ta
luon si\n sang doi ph6 v6'i mQi tinh huong thay
dfli c6 the xay ra". NhC1 hO?Ch dtnh chung ta se
lam tang kha nang d:;tt du'<JC cac m\JC tieu va ke't
qua mong mu6n cua t5 chuc.

- Ho:;ich d!nh _co anh huang rift 16'n de'n hi~u qua
cua moi ca nhan va ca t5 chuc. Nhcr ~O?Ch djnh tlt
tru6'c ma m{>t tc> chuc co the nh?n ra va t?n d1.,mg
du'Q"C cac Cd h_Qi va_gi(lp_~~C nha quan trfcni'.J-d{)ng
ung pho vai sv bilt tr~c v~ rtii. ro.Tu ~ac -sv ki~n
frong qua-khu v~ hi~n t~i, ngucii "ta se dv doan va
l?p ra cac ke' ho?ch cho tucrng lai. Thong qua
ho?ch djnh ngu'cri ta de ra cac nhi~m Vl;J, thiet l?p
cac ffit}C tieu, xay dl,Ing cac djnh muc, tieu chu~n,
chi tieu, di.! doan CaC bien CO cung XU hu'6'ng trong
tucrng lai va h,ta chc;m cac chien luqc d~ thvc hi~n
cac ffit}C tieu da du'<JC xac djnh.
- Huang dan cac nha quan tr! lam each nao de d?t
ml;JC tieu va ket qua mong dQ'i cuai CUJlg. M~t
khac, nhC1 co ho?ch dtnh, cac nha quan ttj co 'the
biet t?p trung chu y vao vi~c thvc hi~n cac m1:1c
" tieu trc,mg diem trong nhung khoang thai gian
khac nhau.
- Nhcr c6 hO?Ch djnh m()t t5 chuc c6 the phat trien
tinh th~n lam vi~c t?p the. Khi m6i ngu'cri trong

200
 t?p th~ cung nhau hanh d{mg va d~u bie't r~ng
minh muon d?t cai gi, thi ke't qua d?t du<;tc se cao
hem. Va di~u quan tr9ng la (J chC>, khi thvc hi~n
nhung cong vi~c ·da dt.t<;tc ho~ch djnh c§'.n th?n,
khoa h<;>c, chu dao tli tru'ac nguoi ta cam thay
suqn se, tinh th§.n lam. vi~c thoai mai, hang hai
va m<;>i ngt.toi gAn b6 v6'i nhau. Chinh nho· n6 ma
nang suat lao dQng se cao hem, t?p th~ doan ke't
giln b6 hem.-
. .
- Ho?ch djnh giup t6 chuc c6 th~ thich nghi dt.t<;tc
v6'i S\f thay doi cua moi trt1ong hen ngoai, do d6
c6 th~ djnh hu6'ng dt1CJC so ph?n cua n6. Cac to
c~uc~nh cong thuong co gilng ki~m soat tucrng
lai .cu'!_ h<;> hcrn la chi phan ung v6'i nhfing anh
huO'ng ~~ b.ien co hen ngoai khi chung xay ra.
Thong th~&~g-to chac nao khong thich nghi duqc
vcri S\f thay doi cua moi trt1ong thi se bi tan VO.
Ngay nay, sv thich nghi nhanh cn~·ng UC<:-§.ntliiet
hem . bao ., gio". he't do nhung thay d6i trong moi
tru'crng kinh doanh the' gi6'i dang xay ra nhanh.
hon.
- Ho?ch df n.h se giup cac nha quan ttj thlfc hi~n
vi~c ki~m. tra tinh hinh thvc hien cac ml:lc tieu
thu?n lqi va d~ dang.

201
 /
I

. TIEU
6.2. MOC
.
VA CO SO KHOA HOC
. CUA·HOAC.H
. DINH
.
6.2.1. M~c tieu ho:;ich dinh I
l
Khai ni~m: M1,1c tieu la cai dich hay ke:t qua ~u6i
cung ·ma cong tac ho:;tch d!nh c~n d:;tt. dugc. Khong c6
m1,1c tieu ho~c m1,1c tieu khong ro rang thi ke: ho?ch se
mat phttong httang. Cac doanh nghi~p thong thticmg
khong phai chi httang tai m<.>t m1,1c tieu, ma thuang la
m(}t h~ th6ng cac ml,IC tieu phl,l thu(}c Va rang bUQC rnn
nhau.
Trang tht,tc te cac doanh nghi~p thub'ng g?p phai
van d~ d?t dli<JC ml,IC tieu nay thi l?i lam hong hay chf ft
ding lam phuong h~i den mt;ic tieu khac. Nhtt vfJ.y van
d~ lt,ta ch9n m1,1c tieu khong don gian chut nao. Van d~
la ai c6 quy~n xac djnh m1,1c tieu va xac djnh m1,1c tieu
nhu the' nao cho dung cung la m9t chuy~n c~n phai ·lam
m9t each nghiem tuc. D~ hi~u ro van d~ nay duai day
chung ta se xem xet 1§.n luqt tling van d~ c6 lien quan.
Nhi~m v~: Trang cong tac hO?Ch djnh, m1,1c tieu
d.n phai lam n~n tang de giai quye't cac van d~ sau:'
• Djnh httcrng;
• La tieu chuftn de danh gia, thftm djnh va kiem·
soat;

202
 Yeu · c&u: Ml;lc. tieu ho?ch dfnh phai ro rang, kha
thi, mang tinh thua ke, co th~ ki~m soat dttgc, ph~i phu
hc;p voi m1,1c. tieu cua cac quyet dfnh da dttgc xac d!nh,
phai phu hgp voi doi hoi cua cac quy lu~t khach quan,
ph~i· nhiim giro quyet nhung van d~ then chot, quan
tr9ng va phai phu hgp v6'i hoan canh cung kha nang (J
moi t5 chuc, m5i do'n yt.
Phan lo{li m~c tieu_: Ml;lc tieu cua cong tac ho~ch
djnh va ffil,lC tieu Cua cac·ke ho~ch la het SUC phong phu,
chung co· ~h~ .dttgc phan thanh nhung lo?i sau:
- Ml,lC tieu ngan h~n va IDl,lC tieu dai hi~m;

/ . - Ml;IC tieu chu yeu va m1,1c tieu thu yeu;

- Ml;IC tieu SC1 cap va ffil:IC tieu· thu cap;
,, ... Mt.IC tieu tuyen bo va IDt.IC tieu khong tuyen bo;
/

/'/ · "''Mt.IC tieu -::uoi cung va ffit.IC tieu trong tung giai
do?n;
- v.v....
C<J Sd khoa hpc: Muon xac d!nh ffil:IC tieu ho;;i.ch
d!nh m9t each dung d~n va co hi~u qua thi ciin phai can
cu.y}10 nhung CC1 SCJ khoa h9c chl'Yyeu Sau:
- M1,1c tieu kinh doanh;
- Chien ltiQ'C va sach luge kinh doanh da h,ta ch9n;
- Mµc tieu cUa. cac quyet dµ1h kinh doanh cln thµc hi~n;

203
 - Kha nang cua moi to chuc;
- Hoan canh khach quan ben ngoai t6 chuc;
Doi hoi cua cac quy lu~t (kinh te, chinh trL xa
h(>i: v.v ... ) khach quan.
Phuang phap xcic dinh ml;lc tieu: Co nhieu
phuang phap xac d~nh m1,1c tieu. 0 day cc1n phai giai
quyet it nhat la hai van de: ai xac d~nh va xac d~nh nht.i
the nao.
• D~ tra lai cau hoi thu nhat chung ta thay rang,
doi v6'i nhung ke hO?Ch Chien lt.tqc Va ke hO<;!Ch dai h<;ln
thi m1,1c tieu thub'ng dt.tqc ngub'i lanh d?o cao nhat, hay
ban lanh d~w cao nhat (nht.t,. h9i d6ng quan tr~ chcing
h?n) quyet d~nh, con nhung ke ho?ch ngiin h?n, ke
hO?Ch tung phan, ho~c ke hO?Ch cua moi ca nhan
thub'ng thi m1,1c tieu do chinh Hinh d?O cua moi b9 ph~n
(ho~c ca nhari) ch~u trach nhi¢m (hay dt.tqc phan cong)
ho~ch dinh so~n thao va quyet d!nh lay. Va'n d~ nay
sinh la Ci cho c6 nhat thiet phai duy¢t va thong qua m1,1c
tieu CUa mbi ke hO?Ch do cap dt.ioi V?Ch ra hay khong?
Chung tOi cho rang chi'. nhung m1,1c tieu cua ke ho?Ch
nao c6 anh ht.tang nghiem tn;mg tai toan bi,'> ho?t di,'>ng
Cua IDQt to chuc thi moi can thiet thl,fc hi¢n Co' che nay.
Ngub'i lanh d?O nao doi hoi thai qua ve vi~ duy~t cac
ffil,)C tieu n6i rieng Va cac ke hO?Ch n6i Chung Se gay ra

sl,! c6ng kenh, nhieu khe, y l?i, th6i vo trach nhi¢m,

204
 thieu y thuc d<)c l?p sang t~lO trong cong vi~c (1 nai cap
du6'i cua minh.
/ -. Tra lai cau hoi xac dinh m1,1c tieu nhu the nao,
chung ta thay c6 may phuang phap chu ye'u sau:
- Phuang phap can cu vao nhi~m Vt,I duqc giao;
- Phuang phap t~p the thong qua quye't dinh m1,1c
tieu;
- Phuang phap logic;
- Phuang phap xac dinh theo thu tl,l' uu tien;
- ~ang phap kinh nghi~m;

v.v...
Quy trinh Xac dinh ml;lC tieu h0<;ich dinh
Co nhieu each xac dinh m1,1c tieu: nhung nhin chung
quy trinh xac dinh m1,1c tieu trong cong tac ho~ch djnh
thuang tuan theo cac bu6'c ca ban sau:
1. Xac djnh nhi~m v1,1;
2. Nghien cuu va thu th?p thong tin;
3. Xac d!nh m1:1c tieu;
4. Tha'.m d!nh, danh gia va s.img 19c nhung m1,1c
tieu duqc lt,ta ch~m;
5. Quyet dinh m1:1c tieu.

205
 T5 chitc thljc hifn va kiim soat m¥-C tieu da d~
ra: E>~ tht,tc hi~n m1=1c tieu cua cong tac ho.~ch djnh va
CUa tung ke. hO?Ch C'=1 th~, thi dieu C~n thiet la phai xay
d1=1ng cac ke ho~ch v6'i n()i dung, hinh thuc va tung ht.tac
di cho phu hqp v6'i m1=1c tieu da dttgc lt,ta ch9n.
M()t trong nhung cong C'=1 quan tr9ng d~ giup cong
· tac hO?Ch d!nh d?t dtiCJC cac m\JC tieu de ra, do la van d~
xac d!nh h~ th6ng cac chi tieu. Trong tht,tc te khi l~p cac
ke hoach san xuat, kinh doanh, tai chinh v.v... cac doanh
nghi~p d~u phai xay d1=1ng va xac d!nh cho minh m()t h~
thfing chi tieu Cgn d?t dtiqc trong cac lo?i ke hO?Ch nay.
Van de xac d!nh nhung chi tieu nao cgn phai dtta vao
cac ke hO?Ch la m()t van de het sue quan tr9ng. Cac chi
tieu khong khoa h9c c6 th~ lam cho toan b9 tien trlnh
ho?ch d!nh ph?m phai sai Mm nghiem tr9ng. Nhtt v?y
vi~c ch9n h~ th6ng chi tieu vua phai kha thi, vll'a phai
khoa h9c d~ dam bao khi tht,tc hi~n chung se d§.n dAt va
bao dam cho vi~c tht,tc hi~n dung ht.tong, dung ke't qua
mong dqi cuo'i cung.
Trong qua trlnh tht,tc hi~n ciing cgn ki~m soat vi~c
tht,tc hi~n cac m1;1c tieu da de ra b~ng each danh gia
chieu httong va cac ket qua da d?t dti<JC SO voi 1() trinh
ke ho?ch da dti<Jc v?ch ra. Trong tht,tc te ciing c6 khi b~t
g~p tru'O'ng h<Jp khong thg tht,tc hi~n dti<JC tat ca cac m1;1c
tieu ho?c m()t phgn m1;1c tieu da de ra. Trong nhung
trttang hqp nhti v?y cgn phai xem xet va rut kinh

206
nghi~m ·m9t each nghiem tuc va clin c6 nhftng slf dieu
chinh k!p thoi cho phu hgp vai hoan canh mai.

6.2.2. Cd sCJ khoa h9c cua ho~ch d!nh

Xac d!nh dung d~n nhftng ca sCi khach quan cfrn

thiet va tat yeu la m()t doi hoi khach quan trong cong
tac hm;1ch d!nh. Ngt.toi xua thuong n6i hiet minh hiet
ngucri thi tram tr~n tram th~ng. Trong cong tac ho?Ch
d!nh cfing v~y nh~n thuc va higu hiet d:iy du cac ca sc1
khach quan la dieu clin thiet dg dam hao ch~ th~ng lgi
cua cong tac hoi;ich d!nh.
Ca Sd khoa h<;>c cua hO?Ch d!nh la nhung tien de
phiii c6 tu truac ma thieu chung cong tac ho?ch d!nh se
khong khoa h<;>c va se la trc1 ng~i cho vi~c t5 chuc va
thljc hi~n cua cong tac nay.
®Nhi1ng ca sa khoa h<;>c chu yeu:
• M1:1c tieu va quyet tam tht,tc hi~n m1:1c tieu da de
ra;
• Phan cap ve quyen h?n va trach nhi~m trong to
chuc;
• Doi hoi cua cac quy lu~t khach quan chi phoi
ho?t d<)ng quan ttj trong linh vlfc hoi;ich d!nh;
• Roan canh khach quan thuQC ve hen trong va
hen ngoai t5 chuc;

207
 - Hoan canh n(>i b(> trong t5 chuc;
I
- Hoan canh cac yeu t6 hen ngoai t5 chac.
• H~ thong d!nh muc kinh te, ky thu~t tien tie'n;
• Dt! bao khoa h<;>c.

6.3. CHUC NANG, NGUYEN TAC, NOi DUNG VA PHUl1NG PHAP

HO~CH DINH

6.3.1. Chuc nang

Tren phttang di~n quan ttj h<;>c thi ho?ch djnh la

m()t trong nhG'ng chuc nang can ban khong thg phu
nh~n cua n6. Tuy nhien khi chung ta xem ho?Ch djnh
nhu m(>t qua trlnh, m(>t ho?t d{mg thi ho?ch djnh d1ng
c6 nhG'ng chuc nang rieng cua minh. Muon hO?Ch djnh
c6 hi~u qua thi di~u c~n thiet va tat nhien la phai nlim
vung nhung chuc nang ma n6 phai dam nhi~m.
Chuc nang cua hol;lch djnh giu m{>t vai tro he't sue
quan tr9ng trong vi~c xac d!nh nhG'ng nhi~m v1=1 c1=1 thg
cua cong tac nay. Ngoai ra n6 con giup cho vi~c danh
gia, thgm d!nh cac ke ho?ch da dttgc so?n thao m()t each
khoa h<;>c va d~ dang hon. HO?Ch d!nh c6 nhµng chuc
nang sau:
- Bjnh httang dung d:in m<;>i ho?t d()ng chien luge
cua t5 chuc;

208
 - Barn bao chu d()ng trong cac ho?t d()ng cua dan vi;
- Llfa ch9n phucmg thuc t6i ttu d~ hoan tha:nh cac
nhi~rn vt,1 da dugc xac d!nh;

- Barn bao huy d9ng va Slt d1=1ng tot nhat nhung

ngu&n ti~rn nang hi~n c6 d~ thlfc hi~n c6 hi~u qua
nhung quye't djnh quan tr! da duqc xac djnh;
- Barn bao phan ling linh ho?t, nang d9ng va c6
hi~u qua do'i v6'i rn9i ye'u to tac d9ng tu hen ngoai,
d?c bi~t la tu phfa doi thu c~nh tranh trong
truang hgp cua cac doanh nghi~p;
- Barn bao ph1:JC V1:1 tot nhat nhu cftu cua khach
hang ve lau dai;
- Phoi hgp cac rn?t ho~t d9ng cua t6 chuc sao cho
cac ho?t dt)ng nay an kh6'p, d6ng hQ, nh!p nhang
va c6 hi~u qua;
v.v...
Thlfc hifn chitc niing: Khong phai m9i lo?i ho?ch
dinh cGng nhu' m9i lo=iti ke' ho~ch d~u phai nha:t thie't
thlfc hi~n d§.y du tat ca cac chuc nang (J tren. Van de la
fJ chf> xet Ve rn?t tfing th€ Cong tac hO?Ch djnh phai
hu'6'ng t6'i va th1.;ic hi~n cho duqc nhi1'ng chuc nang ca
ban nay. Trong tling tru'ang hqp c1=1 th€ c6 linh ho?t v~n
dl;lng d~ d?t du'c,1C rn1:JC tieu cuoi Cung d6.

209
6.3.2. Nguyen tiic ho~ch dinh

HOl;;lCh djnh la m{>t cong vi~c khoa h<;>c va chinh vi

vfj.y ciing nhu m<;>i hol;;lt d{mg khoa h<;>c khac ve quan ttj
n6 c§.n phai tuan theo nhetng quy lufj.t khach quan nhat
djnh. M{>t trong nhung cong Cl,l quan tr9ng nhat de dam
bao cho cong tac hOl;;lCh djnh luon tuan theo cac quy lu?t
khach quan, d6 la vi~c dinh ra nhung nguyen tile. Hi~n
nhien m{>t khi ho?ch djnh khong theo nguyen tile nao
ca thi dieu that b?i la tat y~u. Thtfc hi~n nguyen tile
cling nhilc ding la dieu tai h:;ii khong kem.
Nguyen tile khong phai hoan toan la quy lu~t khach
quan, ma n6 la cai the hi~n va vfj.n dl,lng quy lu~t, va
chinh vi vfj.y nguyen tile phai dung diln, khoa h<;>c. Vi~c
v~n dl,lng nguyen tile phai linh ho:;it cho phu h<;tp vai
tling hoan canh Cl,l the.
Cac nguyen t~c hoc;ich djnh c6 m9t vai tro ctfc ky
quan tr9ng trong nhftng van de sau:
- Dam bao tfnh khoa h<;>c, tinh h~ thong cua cac ke
ho?ch du<;1c soc;in thao;
- Giup th§'.m djnh, danh gia va l\fa ·ch9n cac ke'
ho:;ich c~1 the.
Cu sd khoa hpc: Vi~c d~t ra cac nguyen tile ho?ch
djnh nhu da trinh bay ?1 tren khong phai la m{>t vi~c
lam tuy ti~n, ma la m{>t doi hoi khach quan. C<J s& khoa

210
hQC de xac dtnh .nhung nguyen tiic CO ban Cua ho~ch
dtnh do la doi hoi cua cac quy lu~t khach quan.
Cac nguyen tdc .chu yeu: Tren phuang di~n ly
thuyet cung nhu tht,tc hanh nguai ta thuang tien hanh
cong tac ho~ch dtnh theo nhung nguyen tac sau:
;x:. Nguyen tac h~ thong;
- Nguyen tac khoa h9c;
- Nguyen tac t?p trung vao mat xich chu yeu;
- Nguyen t:ic thua ke;
~Nguyen tiic xuat phat tu nhu cau cua khach hang;
~ Nguyen tac ket hqp quyen h~n, quyen lqi va trach
nhi~m;

}- Nguyen tac hi~u qua; ·

r'{. Nguyen tac nang d(mg, linh ho<;J.t va t?n d1,mg
thai ca;
- Nguyen tac chuyen mon h6a;
- Nguyen tcic phat huy toi da tinh nang dQng va tt,t
chu cua cac cap thua hanh;
- Nguyen tac bi m?t trong kinh doanh~

- Nguyen tac m~w hiem khoa h9c.

6.3.3. N(.)i dung ho~ch dlnh

211
 chuc kinh doanh, tuy nhien khong phai m<;>i thu c~n va
c6 th~ la ho?ch djnh dugc. Nhu' v~y vffn d~ d~t ra .la
nhffng n9i dung nao cua ho?t d()ng quan ttj c§.n du'gc
dua vao trong cac ke ho?Ch. Vffn d~ nay hoan toan tuy
thu(>c vao nhung m1=1c tieu nao ma Cong tac hO?Ch djnh
c§.n d?t du'<JC va phu'ong each ciing nhu' ngu5n Ive nao
·ma cac t6 chuc dinh Iva ch9n. d day chung ta khong
xem xet nhung nQi dung Cl,l th~ cua tltng lo?i hO?Ch
dinh, ma chi nghien CUu nhffng yeu c§.u, nguyen t:ic,
nhffng thanh phfrn Va phu'ong phap Cd ban V~ xay d1,1ng
nQi dung hO?Ch d!nh ma thoi.
xay d1,mg nQi dung hO?Ch djnh dung d~n la di~u
ki~n c§.n thiet khach quan d~ dam bao cong tac ho~ch
djnh trd thanh kha thi Va d?t du'Q'C m1=1c tieu Cua minh.
Hay n6i each khac n6 giup cho vi~c t5 chuc thVc hi~n
cac quyet djnh quan ttj thanh cong va c6 hi~u qua.
Yeu cdu: Nhin chung nQi dung cua cong tac hO?Ch
dinh c§.n phai thoa man cac yeu c~u duai day:
- N(li dung hO?Ch d!nh phiii ro rang;
- Phai t~p trung vao giai quye·t vffn d~ chu ye'u;
~ N9i dung ho?ch dinh phai khoa hQc;
0

- N()i dung hol;lch djnh phai kha thi;

- N9i dung ho?ch djnh phai chi ro ai lam, lam gi,
lam nhu the nao, cai gi c§.n d?t duqc;

212
 - N ()i dung ho? ch din~ phai phu hqp v&i thlfc te;
- Nqi dung ho?ch d!nh phai thiet thlfc, kh6ng ch?Y
theo b~nh hinh thuc;
-· Nqi dung ho?ch djnh phai hqp ly;
- N(>i dung ho?ch d!nh kh6ng qua v1,m v<flt, qua chi
ti et;
Nguyen tiic xay dl;tng n(>i dung
Be xay dtfng n(>i dung ho?ch d!nh m(>t each dung
d:in ngu'eti ta thuang thtfc hi~n theo cac nguyen t:ic sau:
- Phai hieu r6 myc tieu va con duang di den myc
tieu cua ho?ch d!nh;
- Phai hieu biet hoan canh thu?n lqi va kh6 khan
cua nhung nguai tham gia va thtfc hi~n c6ng tac
hO?Ch d!nh;
- Phai sli dyng tot nhat nhung ngu6n tiem nang
hi~n c6 trong t6 chuc;

- Noi dung hoq.ch dinh phai c1,1 th~, phai c6 dia ch!
nguai thy'c hi~n, thai gian thy'c hi~n, ket qua can
·d?t duqc v.v... ;
- Phai g:in ch<flt quyen lqi trach nhi~m va quyen
h?n;
- Nhung nguoi tham gia ho?ch d!nh phai la nhung
ngu'O'i c6 chuyen m6n va nang ly'c trong van de
nay;
213
 - Nguyen tiic xay d1:1ng n()i dung d6ng bQ.
Nhung thanh phdn cd ban
M~cdu n()i dung cua m6i tnJC1ng h<Jp hO?Ch dinh
mQt khac, nht.tng xet V~ m~t CCI cau thanh phftn thi
chung d~u c6 chung ft nhat la bo'n phftn ca ban sau:
- Mt,Ic tieu;
- Bi~n phap;
- N gu6n tai nguyen;
- Vi~c thtJc hi~n.

Moi nhin chung ta thay c6 hon phftn n()i dung ho?ch

d!nh rieng re neu tren, tuy nhien trong thtJc te n9i dung
cua mfii phftn d~u dti<JC xac d!nh trong mQt th~ thong
nhat, hoan chinh· va c6 lien quan ch~t che voi nhau.
Thong thuO'ng ffil}C tieu phai dugc xac d!nh phu hgp voi
kha nang thl}'c hi~n va phgn tai nguyen c6 thg sU' d'=1ng
de d?t ffil}C tieu da de ra. N{>i dung cua cac bi~n phap
phai dugc can cu vao .m1:1c tieu va phai phu hgp voi cac
ngubn tai nguyen dli<JC siJ' d1:1ng Cung trinh dQ, nang ltJC
cua nhftng ngtiO'i thtJc hi~n v.v.
Khi xac d!nh nQi dung Cua hO?Ch djnh Chung ta
khong thg xem nh~ bat cu m<?t phftn n9i dung nao trong
hon phfrn kg tren. Nhung sai lfim yeu kem t:i:-ong vi~c
xay d1.,mg n9i dung ho?ch djnh thuO'ng hilt nguon tu stJ
xem nh~ hay ho qua Cua mQt hay ffiQt sfS khfa C?nh

214
trong nhting n9i dung chu yeu nay.
Nhitng phu<fng phap va quy trinh xay d1:1ng
n(>i dung ho{J.Ch dfnh chu yiu.
£)~ xay dt!ng nQi dung cua m9t ke' ho~ch nao do
ngtib'i ta co th~ co sli dt,mg nhi~u phuo'llg phap khac .
nhau. Khong th~ co m9t phuong phap v~n nang d~ l~p
ra n9i dung cua m9i ke' ho~ch. Nhu v~y se nay sinh van
d~ ffiQt phl.iong phap xay dt,mg nQi dung ho~ch dinh Ct,I
th~ co th~ phu hgp .voi m9t so lo~i hinh va cong tac
ho~ch djnh nao do nhu'ng l~i khong phu hgp voi di~u
ki~n va hoan canh cua m()t so lo~i va cong tac ho~ch
djnh khac. Van d~ la i1 cha phai bi~t lµa ch<;m nhung
phuong phap xay d1,1ng n'Qi dung thich hgp va khoa h<;>c
nhat. Duoi day la m9t s6 phuong phap xay d1,1ng n9i
dung ho~ch dinh chu yeu:
- Phuong phap logic;
- Phuong phap kinh nghi~m;

- Phuong phap theo ffil;IC tieu va nhi~m Vl,l;

v.v...

6.3.4. Phudng phap ho~ch djnh

Phuong phap ho~ch dinh khoa h9c se dong gop m()t

ph§.n khong nho vao vi~c: so~n thao va tc> chuc thµc hi~n
cac ke.. ho~ch. Phuong phap ho~ch dinh khong khoa hQc

215
Sed§.n t6'i hJng cung 1 mau thu§.n, bat nhat, thie'°u Cd Sd
khoa h9c trong cac ke' ho~ch dugc v~ch ra.
Y:eu cdu: Boi vai nhfing ngu'C1i lam cong tac ho~ch
dinh phai am hieu nhfing phttdng phap tien tien hi~n c6
d~ nang cao chat lugng trong cong tac ho~ch djnh cua
minh.
Nhilng phrtung phap ho(reh dinh chit ytu hi~n
dang dugc ap d1,mg la:
)( - Phttdng phap ho~ch d!nh theo m1,1c tieu va nhi~m
v1,1;
X- - Phuo'ng phap ho~ch djnh theo kinh nghi~m;

- Phudng phap ho?ch dinh thu corig;

- Phu'dng p~ap ho?ch djnh toi u'U bAng cac phu'dng
phap toan h9c;
- Phudng phap.ho?ch djnh bAng ky thu~t may tinh;·
- Phttdng phap ho?ch dinh b~ng sd d5 m?ng;
- Phttdng phap ho?ch dinh b~ng, cac chuan mlfc
dugc xac d!nh tu truac;
- Phudng phap ho?ch dinh tli du6'i Ien;
- Phudng phap ho~ch dinh tu tren xuong;
><'-Phuo'ng phap ho~ch djnh theo cac chi tieu; L'--..._
1- Phttdng phap ho~ch dinh d!nh huang;
216
 .- Phuong phap ho;;ich d!nh ket hqp;
v.v ...
Llja ch9n phztung phitp ho<JCh dinh toi ztu
Tren thtjc te ngttcri ta c6 the ap d1,mg nhi~u phuong
phap ho;;ich d!nh khac nhau. Tuy nhien doi v6'i m6i m(>t
( don tj Cl,l the va vao tung thcri diem Cl,l the, thi vi~c ltja
ch9n nhung phuong phap ho;;ich d!nh thich hqp va toi
u'U luon la inQt va'n d~ quan tr9ng. E>e lam duqc vi~c nay
nguoi ta thuong can cu vao m(>t so nguyen tlic va tieu
chmln nha't d!nh. Du6'i day la nhung nguyen tlic ltja
ch9n phuong phap hm;1ch d!nh toi uu ma chung ta co the
ap d1,1ng:
- Khoa h9c;
.:... H~ thong;
- Logic;
- Mang tinh thua ke;
- Phu h<?'p v6"i ho'an canh thlfc te';
- Phat huy duqc tinh chu d(>ng sang t;;io cua nhung
ngu'oi tham gia;
- Nang cao duqc hi~u qua va cha't luqng cua cong tac
ho;;ich dinh;
v.v ...
6.4. HINH THUC HO~CH DINH

6.4.1. Khai ni~m

,

Quan trt la m<;>t qua trinh. Ho?ch dtnh giup cho qua
trinh quan tr! thl,l'c hi~n dvqc m1,1c tieu cua minh. Thl,fc
te chi ra rang khong the ap d1,1ng cling n.hac m<;>t hinh
thuc hol;lch d!nh cho m9i hol;lt d<;>rig quan trt. V<ln de di~.t
ra la chung ta phai nghien cuu nhung hinh thuc hol;lch
d~nh cung nhung quy lu~t sl'.t dt,mg chung sao cho c6 hi~u
qua.
Yeu c6u: C§.n hieu ro dieu ki~n va nhung Vu nhuqc
diem Cua mbi lO<:li hinh thuc hOl;lCh d!nh, tren CCI SCJ do
Iva ch9n hinh thuc ho?ch dtnh cho phu hqp.
Nhilng hinh thitc ho<;reh _dtnh chu yeu hif n nay
hay dliflc ap d1J,ng la:
- Ho?ch d!nh ngan hl;ln;
- Hoc;ich dtnh trung hc;in;

- Ho?ch dinh dai h<:ln;

- Hol;lch dtnh chien luqc;
- Ho?ch dtnh chien thu~t;
: Ho<:lch d!nh tac nghi~p;

- Ho<:lch d!nh d!nh hu6'ng;

- Hol;lch d!nh t~p trung;

218
 - Ho:;ich dinh phan tan;
- Ho~ch djnh djnh ky;
- Ho~ch djnh d9t xuat;
- Hinh thuc ho~ch djnh thu cong;
- Hinh thuc ho~ch djnh di~n tll' h6a;
- v.v ...
Nguyen tiic l"lfa ch9n hinh thuc hot;reh dfnh.
-
D~ llfa ch<;m dttQ'c hinh thuc hoi;ich djnh thich h<Jp,
ngttoi ta thuong dµa vao m9t s6 chu§'.n mµc va nhG'ng
nguyen tii'c khoa h<;>c. Sau day la m9t so
nguyen t~c
thuQC lo~i nay:
- Phu hqp vai di€u ki~n va hoan canh khach quan
hen ngoai t5 chuc;
- Phu hqp v(1i Cd cau t5 chllc c1 doanh nghi~p;

- Phu hqp vai kha nang va trinh d9 cua t5 chuc;

- Phu h<;tp voi n9i dung c~n hol';lch dinh;
- Phai don gian, d~ thvc hi~n.

6.4.2. Ho:;ich dinh chi~n luge

Truac nhung nam 70 cua the ky 20 di~u ki~n kinh

doanh a nhi~u doanh nghi~p la tuong doi 5n djnh,
nhung sang th?p ky 80 di~u ki~n va moi truang kinh

219
doanh trc1 nen phuc t~p, kh6 lucrng tru6'c. Sµ thang trdm
cua. cac linh vµc nganh ngh~ va mi[tt hang kinh doanh
trc1 nen du d9i hdn. Chinh trong boi canh d6 vi~c thanh
d?t cua m6i doanh nghi~p ph\) thu()c rat nhi~u vao vi~c
xac djnh dung diin chien luge chien thu~t kinh doanh
cua minh. M()t trong nhling cong cv quan trc;mg d~ xay
di,mg va thµc hi~n cac chien luge kinh doanh d6 la
ho~ch djnh chien luge. Trang XU hu(mg toan cau h6a va
quoc te h6a cac ho~t d()ng kinh doanh thi c~nh tranh
ngay cang tr<1 r&n gay gilt. Chinh yeu to quan trc,mg nay
cang lam cha cac nha doanh nghi~p cang can hO?Ch
djnh chien luqc dg gianh the chu d(mg, t~n dvng mc;>i ca
h()i trong kinh doanh. Cac cong ty thanh d~t <1 khiip
m<;>i nai tren the giai dang chU:ng to ding kinh doanh
phai co tam nhin xa trong r()ng, phai co tinh toan Iau
dai. Con duang an x6i <1 thi khong giup ich gi nhi~u, neu
khong muon n6i la tai h?i cha qua trinh lam an b~n
vling lau dai <1 m6i cong ty. Bae H6 kinh yeu cua chung
ta da tUn.g vi et: "Lq,c nzti!c hai xe danh bo phi. G(ip thCri
m9t tot cilng thank cong"' va cau ng?n ngli: "Sai m9t ly
di m9t d¢m" da cha chung ta thay khong co gi tai h?i
bftng vi~c sai Mm v~ m?t chu truang chien luQ'c trong
kinh doanh n6i chung va ho?ch djnh n6i rieng c6 th~
dan ten thiim hc;>a cha. m9t cong ty dau rat hung m~nh.
Va ngli<Jc l~i neu biet xac dinh chien luQ'c kinh doanh
dung diin, ho~ch djnh chie'n luQ'c tUn.g bu&c di khon
ngoan nhi~u cong ty VO danh ti~u tot luc dau, ch~ng
220
may ch6c da tra thanh nhii'ng t~p doan kinh doanh
hung m;~mh. Dr nhien vi~c thanh d?t i1 moi cong ty con
ph1=J thu()c vao nhi~u ye'u t6 khac nua nhu ngttai xua da
n6i la thien thC1i, d!a lgi, nhan hoa. Nhu'ng vai tro ct,tc
ky quan tn;mg CUa hO?Ch dinh chien luge trong qua
trlnh hinh thanh phat tri~n i1 mfii t5 chuc la di~u khong
th~ khong phu nh?n dugc.

M~c du thu~t ngi1 chien luge, sach luge va chien

thu~t khong co gi moi me nhu'ng ho?ch dinh chien luge
la gi ciing khong phai ai ci:ing hi~u nhu nhau. Hi~n nay
trong kha nhi~u giao trlnh v~ quan ttj h<;>c ho?ch dinh
chien luge dugc xem nhu m(>t dieu ai ciing da hi~u. Tht,tc
te khong don gian nhu v~y, van de la d cho cac van de
ve chien luge, chinh sach, sach luge trong llnh vt,tc quan
tr! chien luge va chien luge v~ quan ttj chua hoan toan
co m()t each hi~u thong nhat. Cho nen i1 day chung tOi
eho rang, ho?eh dinh ehien luge la mi)t lo?i ho~eh d!nh
c6 nhi~m V1=J v?eh ra va tht,te hi~n cae ke ho~eh ho~t
d(>ng chien luge ve quan tr!.
Ho~eh d!nh chien luge giu vai tro chu d~o va d!nh
huong trong tie'n trinh ho?ch d!nh. N6 la chiec c:lu n6i
giua tuong lai va tru'oe m~t, no lien ke't m9i ngu6n life
d~ tht,tc hi~n· nhieu ho?t d(mg het sue quan tr9ng (J moi
doanh nghi~p, ehclng h?n nhu quan ttj chien luge, chie'n
luc;tc va sach luge kinh doanh va nhieu ho?t d(>ng khac.

221
 Ro~ch d!nh chien luqc nhfim ml;IC tieu xay dt,tng 19
trlnh va tri~n khai d~ t5 chuc tht,ic hi~n nhung ml;lc tieu,
chu truang phuang cham chien luqc da duqc h,ta chc.m.
Chuc n<1ng czla hoq,ch d?nh chien litr;c la:
- Djnh ht.tang chien luqc cho ho?t dc;mg cua t6 chuc;
- Dam bao the chu d(>ng chien Iuqc khi tien cong
cling nhu phong thu trong kinh doanh;
- Ht.;y d()ng, khai thac va t<Ttp trung si'.t dl;lng nhung
the m?nh chien luqc trong t6 chuc;
- Dam bao tinh thich nghi chien luqc vai m<;>i di~u
ki~n va thay d6i cua thj truong n6i rieng va moi
truong n6i chung trong tuang lai dai h?n;
- Phong ngua chien luge mqi rui ro va nguy CO' neu
n6 CO kha nang xuat hi~n va t?n dl;lng m9i CO'
h()i, thoi v?n trong tuang lai;
- Xay dt,ing va phat trien the va ltJc mqi ngu6n tai
nguyen trong to chuc.

Nhi~m Vif,:

- Xay dt,ing cac ke hOl;lCh dai h?n, ho?c mang tinh

quan tr9ng va quyet djnh lam n~n tang de trien
khai cac ho?t dong thucrng xuyen Iau dai (J mot
to chuc;
V~ch ke ho~ch va to chuc tht,tc hi~n cac lo~i

222
 ehien luge va saeh luge nhu ehien luge kinh
doanh, dfru tu, marketing, nhan stJ v.v... ;
- Phoi hgp ho~t d9ng ehien luge giua cae b9 ph?n
voi nhau.
N9i dung Cl} th€ eua ho~eh djnh ehien luc;te ph\}
thUQC vao m\le tieu va n9i dung eua eac quyet dinh, cac
ehien luge va saeh luge ma t5 ehue phai thµe hi~n. Tuy
nhien tren phudng di~n ehien luge, n9i dung cua ho::ich
djnh khong qua t~p trung vao vi~c giai quyet nhii'ng van
d~ nho nh~t, thu yeu khong c6 y nghia quyet djnh song
con voi t5 chuc. N{>i dung ho~ch djnh ehien luge tuy
khong c§.n d?t muc d{> tuy~t d6i chfnh xac, nhu'ng di~u
quan tr9ng nhat la n6 phai mang tfnh logic, ti nh khoa
hc;>e cao. N6 phiii t~p trung vao giai quyet nhii'ng m~t
xfch ehien lu<;tc chu yeu.
N9i dung ho~ch dinh chien luge co m()t vai tro het
sue to Ian doi voi thanh h?i cua mc;>i t6 ehuc, cho nen
h~n ehe den muc t6i da nhung mm Ian, sai sot v~ n9i
dung la me>t doi hoi nghiem ng~t va he't slic khach quan.
N 6i nhu v~y khong c6 nghia la n{>i dung cua ho?ch dinh
chien luge luc nao cung phai dung hay chfnh xac, ma
. van d~ la (J cha n{>i dung ho~ch dinh ehie'n luge c~n phai
linh ho?t, phai dugc tru li~u d~ di~u chinh ltjp thoi khi
tinh hu6ng chie'n luge thay d6i. I>~ thfch Ung voi hoan
eanh khaeh quan hen ngoru va hen trong to chuc m{>t
each lau dai, doi hoi n()i dung cua ho~ch dinh ehien luge
223
phai th~t SIJ khoa h9c, phai tinh t6'i tac d(>ng va anh
huang cua nhG'ng quy lu~t khach quan.
Ho?ch d!nh chien luge 'thub'ng dugc thtJc hi~n bilng
nhilng hinh thitc ca ban sau:
- Ke ho?ch dai h?n 10 - 15 nam;
- Ke hO?Ch thtjc hi~n m<)t chien luge hay sach luge
nao do trong to chuc;
- Cac lo?i chucmg trinh ho?t d<)ng chien luqc trong
m(>t doanh nghi~p.
Ttl chitc hog,ch d?nh chien lU:CJc:
Ho?ch d!nh chien luge giU m(>t vai tro cljc ky quan
tr9ng trong cac ho?t d(>ng lau dai ve quan tr!. Chat
luqng Va hi~u qua Cua hO?Ch d!nh chien lu'<JC phl,l thUQC
rat nhieu vao each thuc to chuc thtjc hi~n cong vi~c quan
tr9ng nay. Nhung van de chu yeu can phai giai quyet (J
day la cap nao phai ch!u trach nhi~m ve to chuc ho?Ch
d~nh. Phan cap to chuc hoc:ich dinh cac loc:ii hinh chien
lu9·c ra sao. Them nua loc:ii hinh ho<;i.t d(mg nao cc1n phai
ho?ch d!nh chien luqc. Qua trinh to chuc giua ·c;lc b<)
ph~n trong vi~c to chlic ho~ch d!nh chien luqc nao la
hgp ly v. v... Degiai quyet nhung van d~ nay ve nguycn
tiic chung ta dn nghien cuu khoa h9c va ngh9 thu~t to
chuc trong quan tr! (duqc trlnh bay (J nhung chuang
sau). d day chung toi chi luu y r~ng, vi~c ap d1,mg nhung
nguyen tcic, nhung phu'O'ng phap khoa hQC ve to chlic doi
224
hoi chup.g ta phai v?n dyng sang t<:Io cho phu hgp v6'i
hoan canh tht!c te cua ho?ch d!nh chien luge (J m8i
doanh nghi~p thi n6 m6'i c6 hi~u qua.

6.4.3. Hm;tch djnh chie'n thu~t va ho~ch d!nh tac

nghi~p

M?c du ho<:Ich d!nh chien luge giu m<)t v~i tro ct,tc ky
quan tn;mg trong m6i t6 chuc. Tuy nhien khong c6 ·m<;>t
ke hO<:ICh chien luge nao l<:Ii bien thanh hi~n thy'c neu
thieu di cong tac to chuc thy'c hi~n thong qua cac, ke
ho~ch trien khai cy the. Be trien khai tht,tc hi~n cac ke
ho~ch chien luqc ngvb'i ta thub'ng t6 chuc so?n thao cac
ke hO<:ICh chien thu~t (ke hO<:ICh nam, ke hO<:ICh quy) Va
cac ke hO<:ICh tac nghi¢p (ke hO<:ICh thang, ke hO?Ch dieu
d9 san xuat ch:ing h?n). Xet ve m?t thyc chat cac ke
hO?Ch Chien thu?t va ke hO?Ch tac nghi¢p deu clln phai
la nhung bi~n phap t6 chuc thvc hi¢n ke hoq.ch chien
luqc trong tung giai doq.n cy the, trong tung die-~ ki¢n va
ho:?m canh Cl;J the. Chinh tU: phuong di¢n d~c tru'ng nay
ma cac nha quan tr! can luu y m<;>t so van de co ban sau:
Xac dfnh 1nf.!c tieu
Myc tieu cua 'cong tac ho?Ch d!nh chien thu~t va ke
hO?Ch tac nghi¢p la trien khai de to chuc thljc hi¢n
nhung myc tieu, chu truong phuang cham chien luqc da
dugc ltja chc;m. Myc tieu cua tung ke ho?Ch chien thu~t,
..
225
ke ho~ch tac nghi~p la d~ giai quyet nhung van d~ v~
thvc hi~n cac ke ho~ch dai h~n, ke ho~ch chien lt.t<Jc da
dti<JC thong qua trong tling hoan canh Va di~U ki~n Cung
thoi di~m C\1 th~. Cung thl}'c hi~n m<)t m\IC tieu cua
ho~ch djnh chien lu<Jc ngu'C1i ta c6 th~ thl}'c hi~n biing
nhi~u con duC1ng khac nhau. Chiing h~n d~ gia tang
doanh so ban hang len trong nh~g nam t6'i 20% ngtiC1i
ta c6 th~ thl}'c hi~n biing each nhu: mc1 r9ng them th!
truang hay md r(mg them nang life san xuat ho?c du'a
vao san xuat them cac m?t hang m6'i v.v ... Nhu v~y van
d~ cot yeu cua vi~c xac djnh m\IC tieu ho~ch djnh chien
thu~t c1 day la phai chc;m du'<Jc con duang nglin nhat, co
hi~u qua nhat trong tling di~u ki~n va hoan ciinh C\1 th~
d~ thtfc hi~n du'CJC nhung m\IC tieu cua ke ho~ch chien
luge da Iva ch9n.
V 6'i tinh chat la m\IC tieu Cua cac ke ho~ch chien
thu~t thi di~u_ du'ong nhien la ffi\JC tieu cua cac ke hOl;lCh
nay phai C\J the. Neu nhu' m\IC tieu cua cac ke hoi;ich
chien luge mang n~ng tinh chu truong, phuong hu6'ng,
djnh tinh, ban chat thi m1:1c tieu cua cac ke hoi;ich chie'n
thu~t phai la tling cai dfch du'CJC djnh lu'CJtlg C\l th~ tren
con duang di den mtfc tieu chien lu<Jc cuo'i cung do .. So
v6'i ke hoi;tch Chien thu~t thi m\IC tieu cua ke hoi;tch tac
nghi~p l~i cang c~n pl tai C\l th~ va chi ti et hon. Xet v~
ban chat thi m\IC tieu Cua Cong tac ho~ch djnh tac
nghi~p la t6 chuc thtfc hi~n n<)i dung cua cac ke ho~ch

226
chien thu?t da duqc de ra.
Xay d1fng n9i dung
M()t khi m1,1c tieu cua hO?Ch dinh chien thu$.t va
hO?Ch dinh tac nghi~p da duqc xac d!nh, thi van de ke
tiep Se la xay dyng n()i dung Cua tung ke hO?Ch chien
thu$.t Va tac nghi~p Cl,l the. Khac v6'i n()i dung cua ke
hO?Ch chien luqc, n(?i dung cua cac ke hO?Ch chien thu~t
Va ke hO?Ch tac nghi~p la nhung -bi~n phap trien khai
Cl,l the Ve nhung van de sau:
- Lam cai gi?
- Ai (ho?c b9 ph?n nao) lam?
- Lam v6'i ai (ho~c b9 ph?n nao )?
- Lam Cl dau?
- Lam trong bao lau?
- Cai gi dn phai d?t duqc?
- Nhung ngu6n tai nguyen nao duqc. sU' d1,1ng?
- Trach nhi~m va quyen h?n Cl,l the cua nhG'ng nguO'i
c6 lien quan la gi?
- v.v ...
Khac v6'i cac ke ho?Ch chien ll.t<JC, IlQi dung cua cac
ke hO?Ch Chien thu?t Va ke hO?Ch tac nghi~p thuang .
du'Q'C trien khai Cl,l the thong qua cac chi tieu du'Q'C d!nh

227
luqng ro rang, vi d1,1 nhu' san xuat bao nhieu san phffm,
ban thanh pham,, tieu th1,1 het bao nhieu nguyen v?t li~u
v.v. Chinh vi~c xac d!nh ro rang va khoa h<;>c nhung chi
tieu d.n phai d?t duqc trong cac lo?i hinh ho?ch djnh
chien thu?t va ho?ch djnh tac nghi~p da lam cho tinh
chiic chiin, chinh xac, sv d&ng b9 va an nhjp tr& thanh
nhi1ng yeu c§.u khong the thieu trong vi~c thl,fc hi~n
thanh Cong cac lo?i ke hO?Ch nay.
T6' chzic thljc hi~n

Neu nhu ho?ch djnh chien luqc mang tinh d~nh

hti6'ng la chfnh, thi hO?Ch d!nh chien thu$t va hO?Ch
d!nh tac nghi~p l?i t~p trung vao van de to chuc thl,l'c
hi~n la ca ban. Vi~c so?n thao m(>t h¢ thong cac ke
hO?Ch lien hoan, hoan chinh tu cap chien lu'<JC den cap
chien thu~t va tac nghi¢p, tu cap cao den cap dan vj ca
s& luon la m<;it doi h6i c:ln thiet va khach quan nham
bao dam cho cong tac to ch& thl,fc hi¢n cac ke ho?ch
thanh c6ng.
M<;it k}:li h~ thong cac ke hO?Ch hoan chinh va khoa
h<;>c da du'<JC .SO?Il thao thi van d~ tiep theo Se la to chuc
thvc hi~n. Vi~c to chuc thvc hi¢n doi h6i phai c6 sv
phan c6ng phan nhi~m va sv phoi hqp hqp ly va ro
rang. a nhieu dan v! do vi~c phan c6ng phan nhi~m
khong ro rang, sv hqp tac va phoi hqp thieu ch~t che
cho nen c6 hi~n tuqng dun day' de lam kh6 bo va sv tuy

228
ti~n long Ieo a khau tht,tc hi~n ke ho;;i.ch.
M9t van d~ het sue quan trc;mg trong khau t5 chuc
thlfc hi~n cac ke ho;;i.ch chien thu~t va tac nghi~p do la
van d~ thoa man quy~n lqi, lqi ich cua nhling ngu'ai
tham gia tht,tc hi~n. M9t ke ho?ch du co hay ho den dau,
neu nhu nhung ngu'O'i tht,tc hi~n n6 khong quan tam ho~c
khong dugc lgi l<;>c gi, thi that h?i se la di~u ch~c ch~n
trong khau tc> chuc tht,tc hi~n no. M9t doi hoi mang tfnh
quy lu~t phai luon ghi nh6' la muO'n tht,tc hi~n thanh
cong cac ke ho~ch chien thu?t va tac nghi~p thi can
phai dap ling tru6'c tien va thong qua lgi ich cua nhung
ngu'ai tht,tc hi~n chung.

. DINH
6.5. QUY TRINH HOACH .
De cong tac ho~ch dtnh tht,tc hi~n co hi~u qua cao,
doi hoi phai tht,tc hi~n nhling buck di hgp ly. Nh~m dam
bao SlJ hqp ly nay, Cong tac hO?Ch dinh can thlfc hi~n
quy trinh g&m thu tl;i cac buck nhu sau: (xem sa d& so'
6.1)
BztfJc 1: Tim hie?u vii nhgn thitc v6n d~
Tim hieu va nh~n thuc van d~ la diem b~t dau cua
hO?Ch d!nh. Trong bat ky t5 chuc nao ding luon c6 van
d~. Van d~ co the thu(>c v~ hi~n t;;i.i ho~c tuang lai. Khi
xem xet chung, _dbi hoi phai co each nhin to~m di~n,
chf nh xac V~ nhung van d~ n5i CQm, gay can, hue XUC Va

229
/

nm hi~u va "'
/

Danh gia va so sanh

nh~n thuc van r---+ cac phudng an (5)
de (1)
\
' ,

1
Thiet l~p cac
Ll,ta chQn phVdng an toi uu (6)
ml)c tieu (2)
\. ,
l
/

Xem xet nhung

.....
..
tien de Va Cd
sa khach L~p ke ho~ch h9 trQ (7)
quan (3)
\. ,

/
l ......
-.,
Xac dinh cac
L~p ngan quy va
phudng an c6
kha niing thl,lc cac chi phi thl,lc hi~n (8)
hi~n (4) ,
\. ,

l
SCI d6 6.1. Cac bLloc cua quy trinh hO{ICh djnh

cap thiet nhat. Nhling van d~ gay can va c§.n thiet phfil
giai quyet thuC1ng la nhling vS:n d~ v~ c~nh tranh th!
tru'C1ng, v~ thc>a man nhu cgu cua khach hang, v~ cac
di~m m1;mh Va di~m yeu Cua minh, Va V~ ffil,JC dich phai
d~t dugc tron·g tu'ong lai v.v ... Vi~c ho~ch d!nh doi hoi
phai thtJc hi~n dtJ doan V~ kha nang xuat hi~n CC1 hQi Va
cac nguy co. Ca. h9i co th~ 1C1n ho~c nho, co th~ dang gia

230
v6'i doanh nghi~p nay ma khong dang gia v6'i doanh
nghi~p kia. vgn. d~ quan trc;mg la phai sdm dt,t doan,
phat hi~n, nh?n thuc du<Jc ca h9i 16'n va quan tr9ng v6'i
to chuc hay v6'i doanh nghi~p minh.
Bu:uc 2: Thiet lQ,p cac m~c tieu
Bl16'c nay doi hOi phai xac dinh duqc cac m1,1c tieu
v6'i cac ket qua Cl,l the c§.n d~t dl.i<;>'C t~i tung thai diem
nhat d!nh. Ttt d6 ccin xac d!nh cac cong vi~c dn lam;
khi nao se biit d~u thµc hi~n va luc nao se hoan thanh,
nai nao can phai chu tn;mg Liu tien.
BU:{Jc 3: Xem xet nhung ti~n d-~ vii ca sd khach
quan.
Do la cac dt,t baa, dieu ki~n khach quan ve moi
truang, cac chinh sach ca ban c6 the ap d1,1ng, cac ke
hoc;i.ch hi~n c6 cua Cong ty... Dieu quan tr9ng doi v6'i nha
quan tr! la danh gia chinh xac nhung anh ht.tang c6 the
c6 cua cac dieu ki~n tien de tren va dl;l' doan dugc nhung
bien d()ng cung sµ phat trien cua n6. Trong thµc te, neu
ngu'oi l?p ke ho~ch cang hieu biet ve cac tien de Cung
CaC ca SCJ khach quan Va cang danh gia dung IlO, thi vi~c
hoc;i.ch dtnh n6i chung va ho~ch dinh chien luge n6i
rieng, cua to chuc se cang duqc thµc hi~n va phoi hqp
ch~t che han.

De nhung nguai l?p ke hoc;i.ch hieu va danh gia dung

cac dieu ki~n tien de Va cac ca SCJ khach quan cua hoc;tch
dinh, doi h6i cac nha quan ttj tu cap cao nhat trong to
231
chuc phai c6 trach nhi~m giai thich va t~w di~u ki~n cho
nhttng ngu'C1i duc1i quy~n hieu ro chung. Vc1i y nghia d6,
vi~c ban b<;ic ky luang trong t~p the de nh~n thuc cho
dung nhung ti~n d~ cung ca'c ca sa tat yeu khach quan
c§.n thiet cho ho<;ich djnh la rat c§.n thiet.
Buuc 4: Xac dinh cac phu<1ng an co kha nang
thljc hifn
Thuang de giai quyet bat ky van d~ nao trong tucrng
lai ciing c6 nhi~u phu'crng an khac nhau. Mai tinh huo'ng
dt,t kien c6 the doi- hoi m(>t phu'crng an giai quyet thich
h9'P· Chinh vi le nay doi vai nhung van d~ va tinh
hu6ng phuc t?p, quan trc;mg hay gay can (J moi t6 chuc
doi hoi cac nha quan ttj "phai c6 nhi~u phu'crng an ke
hO?Ch de tu do CO the lt,ta chc;m du'<JC CaC phu'crng an toi
u'U. N ghien CUu va xay d1,mg cac phu'crng an la Sl:l' tim toi
va sang t?O cua cac nha hO?Ch d!nh. St,t tim toi nghien
CUu cang Cong phu, cang sang t<;io, cang khoa h<;>c bao
nhieu thl cang co kha nang xay d1,mg du<Jc nhieu phucrng
an hO?Ch djnh dung d~n va hi~U qua bay nhieu.
Khi cac ke ho?ch cang lc1n, cang quan tr<;>ng thi
vi~c tim kiem va xay d1,mg cang nhi~u phu'crng an ke
hO?Ch cang t6t. Cac nha quan ttj khong nen v(>i vang,
ho~c d<jli khai qua loa trong khau xay d1,mg cac phu'crng
an. St,t khinh suat trong khau xay d1,mg phucrng an co
the phai tra gia rat diit trong khau lt,ta ch9n va tht,tc

232
hi~n cac phu'c1ng an do thieu SIJ th~n tr9ng nay.
Buac 5: Danh gia va so sanh cite phuang an
Sau khi xay dl,mg dugc cac phucmg an thvc hi~n ffil,IC
tieu khac nhau, chung ta can phai xem xet nhang digm
m:~mh (ztu diim) va yeu (nhztqc diim) cua tl.tng phu'o'ng
an tren Cd SfJ cac ti~n d~ Va ffil,IC tieu phai thtJC hi~n.
Trang trucrng hgp c6 m9t ml,lc tieu duy nhat, va hau
het cac yeu to dg so sanh c6 th~ lugng h6a dugc, thi vi~c
danh gia va so sanh cua cac phu'ong an se tu'ong doi de
dang. Nhu'ng tren thvc te l?i thuC1ng gi).p nhang phuong
an hO?Ch djnh CO chua nhieu bien dQng, nhi~u ffil,IC tieu .
va nhieu yeu to so sanh khong lugng h6a dugc. Trang
nhang tru'C1ng hgp nhu' v~y vi~c danh gia va so sanh cac
phu'o'ng an thu'C1ng gi{l.p nhieu kh6 khan.
C6 nhieu each dg danh gia va so sanh cac phuong
an, tuy nhien ngu'cri ta thucrng lam nhu sau:
1. Lva ch9n cac chi tieu, cac m?t hoi).c khia C?nh
quan tn;mg nha'.'t d~ so sanh va danh gia;

2. Xem xet va danh gia muc d9 qu~n tr9ng cua

nhang chi tieu ho?c m(lt ( khia c?nh) nao la nhat,
nhi, hai, ba v.v ... ;
3. Tien hanh danh gia cac chi tieu va khia C?Ilh
theo hu'6'ng dg c6 th~ so sanh giua chung cang
chinh xac cang tot;

233
 4. Tflng hqp danh gia chung xem phuong an nao
giai quyet di~u nhi~u vffn d~ quan tr<;mg va c6t
yeu nhS:t.
Bztuc 6: Llja chpn phztung an tfii r.tu
/

Sa.u khi so sanh cac phuong an, ngu'cri ta se ch<;>n

phuong an toi u'u. E>oi khi, vi~c phan tich va danh gia
cac phuong an cho thffy rAng, c6 hai ho~c nhi~u phuong
an thich hgp va nha quan ttj c6 th~ quyet d!nh tht,tc
hi~n m9t so phuong an, chU' khong chi dung m(>t phuong
an toi u'u. Tren thl,fc te, d~ ch<,m duqc phuong an toi u'u,
ngu'C1i ta thucmg dl,fa vao cac phuong phap co ban sau
day:
a) Dl,fa vao kinh nghi~m;

b) Phuong phap thl,!c nghi~m;

c) Phuong phap nghien cliu va phan tich;

d) Dlfa vao cac phuong phap mo hl.nh h6a;
v.v ...
Bztuc 7: LQ,p ke horµJh h6 trfl
Tren thl,!c te ph§.n Ian cac ke ho?ch chinh d~u c§.n
cac ke hO?Ch phl;J (bfl' sung) d€ dam bao ke hO?Ch dti<JC
tht,tc hi~n tot. Vi dl;l: khi m()t hang hang khong quyet
d!nh mua m()t so may bay mai, se c§.n phai xay d1;mg
m(lt lo?t CaC ke hO?Ch ph1:J tr<J khac nhau nhu': thue Va

234
huan luy~n cac loi;ii nhan vien; mua siim va cat giu ph\)
tung dµ phong; tri~n khai cac phucmg ti~n bao dllo'ng;
thiet l?p ljch trinh, quang cao, cap phat tai chinh va
b ao h'"'
?
1em ..
BztfJc 8: Lgp ngan quy, cac chi phi thl!c hifn
Sau khi ke hO?Ch da dugc xay dl;lng xong, doi hoi
cac ml;lc tieu, cac thong so c§.n dugc lugng h6a nhu: t5ng
hgp thu nh?p; chi phi; lgi nhu?n... Cac khoiin ml;lC nay
nay se la C~C tieu chu§'.n quan trc;mg d~ tfi chuc thl/C hi~n
va danh gia ili~u qua kinh te cung chat lu'gng cua cac kc
ho~ch da xay dl;lng.

6.6. TO CHffC, DIEU HANH VA KIEM SDAT THONG CONG TAC

HO~CH DINH

HO?Ch djnh la mQt d?ng ho?t d(mg rat d~c trt..ing

Cua quan trl, va vi the no c§.n du'<JC tfi chuc khoa h<;>c thi
mai thµc hi~n dugc SU m~nh cua minh. T5 chuc cac ho?t •
d(mg hO?Ch djnh c§.n t?p trung giai quyet nhfing van de
ca ban sau: To chuc guong may ho~ch djnh ra sao?
Nhftng cap nao trong t5 chuc phai thVc hi~n ho:jlch djnh
va thVc hi~n nhfing cong vi~c gi? Cach thuc ph6i hgp
cac ho?t dQng ho?Ch djnh giua cac bi) ph?n ra sao?
Ho?ch djnh hilt d§.u tu dau? T5 chuc thvc hi~n, di~u
hanh va ki~m soat vi~c thvc hi~n cac ke ho?ch da d~ ra
nhu the nao? Nhii'ng ngtJoi Hinh d?o cffn lam gi dg

235
ho?ch dinh c6 hi~u qua? v.v ...
Cung nhu m<;>i ho?t d<)ng quan ttj khac, du n9i dung
CO hay den dau, ml;IC tieu CO chfnh xac den CO nao ma tfi
chuc thl}'c hi¢n kem coi la dieu khong th~ cha:p nh?n
du'Q'C, neu nhu' khong mufin n6i rflng vi¢c l?p ra cac ke
.· hO?Ch khong phai de ma vi¢c tfi chuc thl}'c hi¢n th:ing
lgi ke ho:;ich con kh6 hdn nhieu. C6 thg vi t6 chuc ho~ch
d!nh nhu' m()t hoC;tt · d()ng dg khai d(mg va lien ket m<;>i
hO?t d()ng Ve hO?Ch dinh theo m()t trinh tl,f logic Slj vi¢c,
logic khong gian k.hoa h<;>c nhflm thtjc hi¢n du'<JC CaC m1;IC
tieu da d~ ra. Thieu di cac ho?t d(mg nay ch:ic ch.in vi~c
ho?ch d!nh se khong khoa h<;>c, chiip va, khong h¢ th6ng
va thieu tfnh nha:t quan, mau thufrn.
TfJ chuc hor;ich d~nh muon co hifU qua thi cdn
tuan thu nhilng nguyen t&c ca ban sau
- Khoa h<;>c;
- G~n ch~t quy~n lgi v6'i trach nhi~m;

- ChQn dung nguai, giao dung vi~c;

- Khong chbng cheo, mau thu§n l§n nhau;

- Phoi hQ'P nhip nhang va can doi .. giua cac b(>
ph~n va cac linh vi,tc.

Ca sa khoa h9c cua til chuc hog,ch dfnh:

- Ml;lc tieu, nhi~m vt,i.;

236
 - H~ thong dtnh muc khoa hQc; .
- Trinh dQ va nang 11,tc cua nhung nguai thi,tc hi~n;

- Kha nang v~ tai chinh;

- Hoan canh thtjc ti~n v~ ben trong va ben ngoai
cua t6. chuc;
v.v ...
Cac yeu to anh hztdrig den. cong tac to chitc,
thljc hi~n va kie'm soat h0<µ~h d~nh
a) Yeu to con nguai
• N gum liinh dr;w
Trong cong tac hO?Ch dtnh vai tro cua ngu'oi Hinh
d~o la het sue quan tr9ng. H9 c6 nhung vai tro chu yeu
sau:
- Sang l?p;
- Quyet dtnh;
- Ch! d?O va Hinh d?o;
- T6 chuc;
- C6 vU;

- B(mg vien;
- Kigm soat.
Nhung yeu c~u ·ca ban doi vai nhung nguai lanh
d?O trong Cong tac hO?Ch. dtnh la:
237
 - Lam vi~c co khoa hQC, co nguyen t:ic va co ke
hO<;lCh;
- Quyet doan;
- Dam ch~u trach nhi¢m;
- Co kha nang nhin xa trong r(mg;
- Co nang ll,fc;
- Doan ket, dong vien va khai d?y duqc tri tu~,
nhi~t tinh, trach nhi~m cua d(>i ngG nhan vien;

- Biet l:ing nghe y kien cua ngl.iai khac;

- C6 ban linh va kien thuc vung vang ve chuyen
man va nghi~p Vt} hO<;lCh d!nh.
• Can b(> tham muu
Ng110'i ta thuang n6i di.ia: "Thfrn thieng nha ho h?"·
Dieu nay cling dung v6'i cac ho<;lt d(mg ve hO<;lCh d!nh.
Khong co m9t nha Hinh dlilo nao ma llili am hieu het m<;:Ji
van de trong thai d<;li bung n6 thong tin nhu hi~n nay.
MQi quyet djnh ve hO<;lCh d!nh th?t st,t c6 Co' si1 khoa h<;>c
khi n6 khach quan, toan di~n. Nhu v?y c6 nghia la cong
tac ho?ch d!nh cang quan tr9ng thi vai tro tham muu
giup vi~c cua nhung ca nhan va ho ph?n tham muu giup
vi~c cang tr& thanh cap thiet.

b) Ti~n b(> khoa h9c ky thu¢t ~

Cach m?ng khoa h<;>c ky thu~t la m(>t ycu to thuc

238
d§'.y phat tri~n xa hQi rat m~,mh trong thC1i d~i hi~n nay.
Th?t hiem c6 m(>t linh vl,l'c nao trong xa h(>i loai ngu'C1i
l~i khong ch!u Slf tac d(>ng cua yeu to nay. Trong linh
Vl,l'C ho~ch d!nh ciing v?y, tien bQ Cua khoa h9C ky thu?t
c6 anh httang rat 1<1n den toan b{> tien trlnh t5 chuc
ho~ch d!nh CJ m9i tfl chuc. V oi Slf ti en bQ vtf<Jt b?c CUa
nganh di~n tU', tin h9C va truy~n thong, CO th~ noi
khong CO linh VlfC 'ho:;tch d!nh nao ma khong ch!u anh
huang cua nhung yeu to phat tri~n nhli vii bao nay.
Khong .chi c6 v?y tien b<? khoa h9c ky thu~t con lam
thay d5i t~ goc r~ cac qua trlnh t5 chuc va thl,l'c hi~n
cong tac ho:;ich d!nh. N ghien CUu va tim ra phlidng phap
ltng dµng khoa h9C ky thu~t d~ hoan thi~n Cong tac t{)
chuc, thl,l'c hi~n va ki~m soat ho:;ich d!nh la m{>t trong
nhltn.g nhi~m Vl,l quan tr9ng (J m9i t5 chuc trong giai
do:;in hi~n nay.
c) Yiu t6 ca sa v¢t chfit
Cha ong ta c6 cau "C6 bqt mai g<)t nen h&". Trong
cong tac ho:;ich dtnh cOng v~y, thi~u di nhung trang
thiet bi V~ Cd Sd V~t chat (chu yeu la V~ Cong Cl,l lao
dQng Va di~U ki~n pht,IC Vl,l lao d{)ng trong Cong tac
ho:;ich d!nh) ngu'C1i ta khong th~ tc> chuc, so:;in thao,
thl,l'c hi~n va ki~m soat ho:;ich djnh co hi~u qua. M<)t
trong nhung con duC1ng hoan thi~n va nang cao chat
lti<Jng cua Cong tac ho:;tch dinh d6 la hoan thi~n Cd sa
v~t chat-· ky thu~t eua no. -

239
 d) Yeu to tel chitc qudn ly
Ho?Ch djnh la m()t cong Ct.I rat quan trc;mg cua quan
ly, nhung chfnh nhung ho?t d()ng v~ ho:;tch djnh de'n
lugt n6 cGng d.n phai dugc quan ttj. C6 th~ n6i khong
qua r~ng, chat lu'<Jng va hi~U qua Cua Cong tac hO?Ch
djnh ph1,1 thu()c rat nhi~u vao trinh dQ t6 chuc va quan
ly·cua chfnh CaC Cong tac V~ SO?Il thao, tfi Chuc Va thtjc
hi~n cac ke' ho?ch da dugc d~ ra. D~ hoan thi~n nhung
cong tac nay, thl cfrn th1e't la trong m6i t5 chuc phai
xay d\mg dugc cho mlnh m()t be) ·may t6 chuc ho:;tch
djnh m:;tnh va m()t d()i ngii nhan vien c6 du nang ltjc,
trlnh dQ nghi~p Vl;l chuyen man C~Il thie't.
e) Yeu to m6i trliimg

Ne'u coi ho?ch djnh la m()t h~ th6ng thl nhung ye'u

t6 n~m ngoai h~ th6ng nay la cac ye'u t6 moi tru'ang (tai
chinh, marketing, ke' toan, nhan slj, xa h(>i, van h6a,
phap lu~t, thien nhien v.v ... ). Tuy cac yeu to nay khong
n~m trong h~ th6ng ho?ch djnh (theo m(>t nghia tu'o'ng
d6i) nhu'ng chung c6 nhG'ng anh huang sau siic tai qua
trlnh t{) chuc, thtjc hi~n va ki~m soat Cua Cong tac hOl;l.Ch
d!nh. Chinh vi vf}.y d.n phai phan tich nhG'ng anh hu&ng
cua cac ye'u tc> moi tru'ang va d~ ra nhG'ng bi~n phap
thich hgp d~ Cai tl;IO Va thich nghi vai chung sao cho CO
hi~u qua nhat trong cac Cong tac V~ hO?Ch djnh.

240
 Mo htnh to' chitc ho{lch djnh
C6 5 mo hinh to chuc ho;;ich djnh nhu sauYJ
- Khong c6 to chuc chinh thu~;
- B9 ph~n ho<;ich dinh nflm trong m<)t b9 ph?n tac
nghi~p chu yeu;
- B9 ph?n ho?ch dtnh nflm trong cac b9 phifm tac
nghi¢p;
- B9 ph?n ho?ch dtnh a ca'p Hinh d?o chung;
- BQ ph~n hO?Ch dtnh (J c~p lanh d<;iO chung va a
cac b9 ph?n tac nghi~p.
Phan quy~n ho{lch dinh (2 l.
Ngh~thu?t quan trt la ngh¢ thu?t huy d()ng tai v?t
lt,tc d~ hoan thanh nhi¢m v1,1, m1,1c tieu, kc ho? ch v. v... da
dugc xac djnh. Trong COf'g tac hO<;iCh dtnh cung v?y, can
phiii huy d(_)ng sue ffi?nh toi da cua m9i b9 ph?n trong
to chuc cung la dieu de
hieu. Dieu nay khong c6 nghia la
m9i hO?t •d{)ng quan trt trong linh VlfC hO?Ch dtnh can
phai chia deu cho m9i nguai hay b9 ph~n tham gia. Nhu
v~y phan quy~n ho~ch dinh khoa h9c la m9t doi h6i tflt
yeu khach quan. Muon lam vi~c nay chung ta can xem

(I) Yvcr Enregle; Raymond-Alain Thietart; Khui lu(;.11 ue LU.11/i dq.o uci quc.i.11
tri - Cu11g !Uc ltu(,lcl1 d?nh. - NX13 TP. HCM; 1990 - tr. 108.

1
( ) Yver Enregle; Haymond-Alain Thietart; Khui lu{j,11 ue
la.11h dq..o va quc.i.11
lri ·- Cu11g tac hog.cit di11!1. - NXB TP. HCM; 1990 - tr. 111.

241
xet cac cau hoi sau:
1) Kien thuc v~ cac cong tac nghi~p Vl,I c6 n~m (J
cac cap cac dan vi tac nghi~p khong?
2) Ai c6 th~ phan tich va t6ng hQ'p nhanh ch6ng
cac cong tac nghi~p Vl,I?
3) Trang t6 chuc c6 ai ngoai cac dan vi tac nghi~p
c6 th~ co thi giC1 d~ dam nh~n them cac nhi~m
v1:1 hoi;tch d!nh?
4) Ke' hoi;tch co tgm quan tr9ng nhu the' nao dO'i vdi
t6 chuc?
5) St! tham gia ngay cang nhi~u vao tien trinh
hoi;tch d!nh c6 anh hudng gi den stJ hai long cua
nhan vien?
6) Ho?t d(?ng cua cac dan vi tac nghi~p c6 khac
nhau nhi~u khong?
7) Phan quy~n cho cap du6'i c6 huy d9ng dugc t6i
da tinh chu dQng sang ti;to cua cap dtrd'i khong?
8) Tinli d(?c l~p tuang d6i cua cac dan vi trong
hoi;tch djnh c6 th~ pha vfJ tinh th6ng nhat cua
hoi;tch djnh khong?
Tra 1C1i cho cac cau hoi tren ciing la hk chung ta cgn
can nhAc m~t tich cvc va m~t h?n che c•}a tang phuang
an phan quy~n. Phuang an phan quy~n trong hoi;ich
d!nh phai la m()t phuang an khai thac dugc toi da

242
 Sau khi cac k~ hocµ:h da duqc l¢p xong thi udn d~ t6'
chltc tlu,tc hi~n ua hi~m soat qua trinh tlu,tc hi~n la m9t udn
dk ~hong kem pluin quan trc;mg ua trong cac doanh nghi~p
day la m{)t khau luon danh duqc slj quan tam hang d&u cua
cac nha quan trt.

cAu HOI ON TAP'

1. Ho?ch dinh la gi va t?i sao l?i d.n tien hanh
hO?Ch d!nh trong cac ho?t d{)ng ve quan tr!?
2. B~ hO?Ch d!nh can dl,ia tren nhung Cd sd khoa
hQC nao?
3. C6 may lo?i hO?Ch dinh?
.4. HO?Ch d!nh c6 can tucin thu theo nhung nguyen
t~c khoa hQC nao khong?

5. Quy trinh ho?ch d!nh gom ma'y bu6'c va trinh t1:1'

thvc hi~n n6 nhu'the nao?
6. Ho?ch d!nh chien luge khac ho?ch dtnh chien
thuat va ho~ch djnh tac nghi~p (j cho nao?
7. Nhung van de nao la quan tr9ng nhat trong vi~c
xac d!nh nQi dung Va phu'dng phap hO?Ch d!nh?

245
VII.
~ , ?

TO CHUC THONG QUAN TRI

7.1. KHAI Nl~M, M~C TIEU VA NGUYEN TAC CUA CONG TAC
TO CHUC

7.1.1. Khai ni~m, vai tro va Cd ca:u t6 chuc

Trong cac ho?t d9ng ve quan ttj thi cac quyet dinh
Ia trung tam, cac ho?t d9ng ve
ho~ch dinh la d~ thiet
l~p mt.JC tieu va ke ho?ch thvc hi~n n6. Tuy nhien lien
ket cac b9 ph~n, cac ngu6n Ive trong m9t th~ thO'ng
nhat dg thvc hi~n cac chien luge sach luge, cac ke hoi;tch
da de ra khong gi khac hdn do la cong tac t5 chuc.
M~t khac muon cho cong vi~c hang ngay dien ra
thu~n bu6m xuoi gi6, dugc chuyen mon h6a va c6 hi~u
qua cao chung ta cfrn c6 m9t t5 chuc m?nh. Nhu v~y t6
chuc la mQt ho?t dQng cfrn thiet tat yeu d~ xay dt,mg Cd
cS:u, gu6ng may nhilm dam bao cho cac ho~t d9ng quan
tri d~t dugc ml,JC tieu cua minh.
T5 chuc cGng con la vi~c Iva ch<;m nhG'ng cong vi~c,
nhG'ng nh6m va giao ph6 mfii nh6m c6 m9t nguai chi

246
huy v&i chuc nang, nhi~m V\J, quy~n h?n, trach nhi~m
c§.n thiet d~ thl,l'c hi~n ml,lC tieu cua t() chuc da V?Ch ra.
v di each hi~u tren, cfmg tac to chuc trong mQt don
vj thu'Ctng du'<JC xem xet tren ba khfa C?nh: t6 chuc
gu6ng may, t5 chuc cong vi~c va to chuc nhan SlJ. Cung
nhu' m9i lrnh VlJC quan ttj khac Cong tac t5 chuc cling
thuC1ng c6 hai m~t: nQi dung va hinh thuc cua n6. £)~
nghien CUu va .thtJc hi~n cong tac to chuc khoa h9C
Chung ta khong th~ bo qua nhting khfa C?nh VUa neu.
a) Bein chrit cua to chuc la g'i?
Tra loi duqc cau hoi nay se giup cha chung ta hi~u
du'<JC nhung chuc nang Cd ban ma n6 phai ganh vac, n6
giup cha cac nha q~an ttj hi~u duqc ban chat cong vi~c
miph c§.n phai lam v~ m~.t tc> chuc. Trang nhi~u cong
trinh nghien cilu khoa h9c da chi ra rAng den 70 - 80o/l
nhftng khiem khuyet trong vi~c thtJc hi~n cac m"=1c tieu
la do yeu kem cua cong tac t5 chuc (1). Nhu v~y t5 chuc
la m9t trong nhung hoi;tt d9ng quan tr9ng nhat cua quan
ttj. Tuy nhien tren thvc te c6 nhieu each hieu khac
nhau v~ thu~t ngft nay. Theo tu di~n tieng Vi~t cua Vi~n
ngon ngft thi "t5 chuc" c6 cac nghia sau day:
- Lam cha thanh m9t chinh th~, c6 mQt cau t?O,
m9t cau true va nhung chuc nang nhat djnh.

m Quan ttj h9c: TS Nguyen Th! Lien Di~p - NXB TK- ,1997 - tr. 149

247
 Lam nhung gi can thiet d~ tien hanh m(>t ho?t
d(mg nao d6 nhilm c6 dugc m9t hi¢u qua 16'n
nhat.
- Lam cong tac to chuc can b(>.
- v.v...(1)
"T6 chuc" theo tLi goc Hy L~p "Organon" nghia la "hai
hoa", tu "to chuc" n6i Ien m<)t quan digm rat tong quat
"d6 la cai dem l?i ban chat thich nghi v6'i sv song''< 2 J.
Theo Chester I. Barnard thi t6 chuc la m<)t h¢ thong
nhung ho?t d(>ng hay no 11,l'c cua hai hay nhi~u ngub'i
dugc ket h<Jp v6'i nhau m(>t each c6 y thuc. Theo Harold
Koontz; Cyril Odonnell va Heinz Weihrich thi "Cong tac
t6 chuc la vi~c nh6m g()p cac .ho?t d<)ng cftn thiet de d?t
du'<JC CaC m1:1c tieu, la vi~c giao ph6 moi nh6m cho m(>t
ngub'i quan ly v6'i quy~n h?n can thiet d~ giam sat n6,
Va la vi~c t?O di~u ki~n cho Sl,f lien ket ngang va d9c
trong Cd cau Cua doanh nghi~p"( 3 J. CJ day CO the d§.n ra
nhi~u quan ni¢m cua cac tac gia khac nua nhu'ng di~u
quan tr9ng la van d~ chung ta can xem xet to chuc tu
g6c d9 cua khoa hc,>c quan tr!, c6 nghia la chung ta t~p

1
( ) Tit die'n tie11g ViN: Hoang Phe chu bien - NXB Ela Nang - 1997 - Tr. 973
(2) Van h6a va nguyen l_y qudn tr{. TS. Nguyen Vc'in E>ang, Vu Xuan Huong
- NXB Thong ke Ha N(li, 1996 - tr.199
(3) Nhung van d~ d:it yeu cua qudn Ly: Harold Koontz: Cyril O'donnell,
Heinz Weihrich; NXB KH&KT, 1993 - tr.267

248
trung nghien CUu nhfing ph?m tru, nhftng quy lu?t va
tinh chat quy lu?t v~ t6 chU'c va each ap d1:1ng chung vao
hoan canh thtfc ti~n (J mfii doanh nghi~p. Tren phuang
di~n nay chung ta c~n chia t6 chuc thanh ha linh vtfc,
d6 la nhung ho?t dong chuyen v~ xay d1:1ng gu6ng may,
Cd che cua mot .tc> chuc. Linh yVC thli hai la v~ t6 chlic
nhan sv va linh vl,fc thli ha la t6 chlic cong vi~c, vi d1:1
nhu t5 chlic thtfc hi~n ke hO?Ch san xuat. Linh Vt/C thli
nhat thuang giai quyet cac van d~ V~ Cd Cau t6 chlic,
linh vl,fc thli hai la v~ t6 chuc can h{> va linh vtfc thli ha
thuang la tc> chlic giai quyet cac van d~ cong vi~c, vi~c
lam (J mOi ddn tj. Trong chuang nay chung ta se lgn
lti<;ft nghien CUU Ca ba linh Vt/C tren.
b) Vai tro:
N gttai ta thuang n6i ding xac dinh dLigc van d~ la
quan tn;mg, nhttng t6 chlic giai quyet van d~ con quan
tr<;mg hdn nhi~u. Bi~u nay l?i cang dung khi ma con
ngttai khong phai la may m6c va ho?t d{>ng c6 t6 chlic
cua h<;> la ye'u to quye't d!nh cho m9i st,t thanh cong. Co
th~ n6i khong ngoa ding m<;>i quyet djnh, m<;>i ke ho?ch,
m<;>i qua trinh lanh d?O va kigm soat Se khong trfJ thanh
hi~n thtfc ho~c khong c6 hi~u qua neu khong biet each
t6 chuc khoa h<;>c vi~c tht!c hi~n n6. T6 chuc khoa h<;>c
trong vi~c xay d1,mg gu6ng may se bao dam n~ nep, quy
cu, ky cudng, tinh tc> chuc, tinh ky lu~t, tinh khoa h<;>c,
tac phong cong tac, sv qoan ket nhat tri, phat huy dugc

249
het nang ltjc Sd tru'ang cua meJi Ca nhan va meJi hQ ph~n
trong don vt. Ngu'<JC l~i khi bQ may t6 chuc khong khoa
h9c, khong mang tinh h~ thong, khong du nang h,tc
chuyen mon c6 th€ lam cho cac ho?t d(mg quan ·ttj kem
hi~u qua, bat nhat, dun d§y trach nhi~m, tranh cong d5
15i, thieu ban linh, khong quyet doan, khong t?n d\}ng
du'<JC CC1 hQi Va thoi CC1 k.hi no xuat hi~n va lung tung bi
d(>ng khi phai d6i ph6 v6'i cac nguy ca. Khong biet each
tfi chuc giru quyet cac Cong vi~c mQt each k.hoa h9C CO th€
lam hong cong vi~c, Hing phi cac ngu5n tru nguyen (nhan
tai, v~t lt,tc v.v... ), danh mat ca h<)i, lam cho t5 chuc bi suy
yeu v.v...
FJ(j,c tinh chung czla cong tac t6 ch{tc la:
- Phoi h<Jp cac n6 life;
- Cung c6 m\}c dich hay m1:1c tieu chung;
- Phan chia cong vi~c;

- Thu b~c cua quy~n lt,rc;

- Lien ket sue m?nh cua tat ca cac b(> ph?n.
Chae n<ing t6 chz:tc
T5 chuc la m<)t ho~t d<)ng quan tr9ng va n6 c6
nhung chuc nang chu yeu sau:
- Xay dtjng va ho~m thi~n gu6ng may cung CC1 c§u
quan tr!;

250
- Lien ket ho?t d<)ng cua cac ca nhan, bq ph~n va
linh vtf.c ho?t d()ng thanh m()t thg thong nha't
hanh d<)ng d~t m1=1c tieu quan tr! da dttgc d~ ra;
- Thiet ke va thlf.c hi~n cong vi~c;
- Xay dt/ng m<)t d()i ngG can b() quan t~i gioi v~
chuyen mori, nhi~t tinh va trach nhi~m trong
Cong tac, doan ket g~n b6 Va giup da nhau Cung
hoan t!ianh nhi~m v9 dttQ'c giao;
Nhung yeu c&u chinh trong cong tac t6 chuc la:
- Khoa hoc··. '
. ;_ Hieu
. qua:'
..:. Ket hQ'p quy~n lQ'i, lgi ich va quy~n h?n cung
trach nhi~m;
- C9 th~;
- Sang t?o;
- Ket hQ'p lgi ich trttac milt va lQ'i ich Iau dai;
-.v.v...
Dffi tw;mg czla cong tac t6 chitc la:
- Ca ca'u b() may t6 chuc;
- Can hQ quan tr!;
- Cac cong vi~c c9 thg;
·- Van h6a t6 chuc;
- v.v...

251
 Phan loq,i cong tac t6' chuc:
- T6 chlic ca cau.
- To chuc cong vi~c.

- To chi.le can b(l.

- Ttl chuc chinh thuc va phi chinh thlic.
- T6 chlic chie'n luqc va to chuc tac nghi¢p.
- T6 chlic ng:in h?n va t6 chuc dai h?n.
- To ch& nhat thai va to ch& co dinh thuang
xuyen.
Thµc hi~n cong tac 'to chuc, trong dan v! to chuc se
hinh thanh b(> khung, bao dam cho ca che quan tr~ v?n
hanh trong d6 va c6 tac dyng tich cy'c doi v6'i vi¢c d~t
myc tieu.
c) Ca criu to chitc quan tri
Ca cau t6 chlic quan tri: la ttlng hqp cac b9 phifm
(ho~c la cac khau) khac nhau, duqc chuyen mon h6a va
co nhung trach nhi¢m, quyen h?n nhat d!nh, duqc ho tri
theo nhung cap nham bao dam thy'c hi¢n cac chlic nang
quan tr! Va phyc Vl,l ffit,IC tieu Chung da xac d!nh.
Ca cau ttl chuc quan tr! cang hoan thi~n thi quan trt
cang tac d<)ng m9t each .hi¢u qua den san xuat, kinh
doanh, dich vy lam gia tang lqi nhu~n. Nguqc l?i, neu CO'
cau t6 chuc cong kenh, nhi~u cap, nhieu khau, thiet ke
cong vi~c khong tuang quan quyen hanh, xep d?t nhan

252
vien khong dung th1 n6 se trc1 thanh nhan to kim ham
San xuat, kinh doanh, dich Vl,l Va giam l<Ji nhu~n.
Vl v?y, vi~c luon luon phat tri~n va hoan thi~n
nhftng Cd CaU t() chuc quan ttj Se bao dam cho doanh
nghi~p phan ttng nhanh ch6ng tn..t6'c nhftng bien d(mg
xay ra trong san xuat kinh doanh, t~l.O dieu ki~n nang
cao hi~u qua SU d\lng cac ngu5n tai chinh, nang ltjc san
xuat, lao d9ng v.v...
Ai cung biet rfing m9i hol:lt dc)ng quan trt c6 nhieu
ngti?fi tham gia deu c~n c6 stJ quan ly. Han nua d~ quan
ly ll:li c~n phai c6 tc> chuc. Qua trinh thiet ke va xay
d\lng t6 chuc tu nhung b9 ph{m nho hon la m9t hinh
thuc th~ hi~n cua quy lu?t khach quan ve chuyen mon
h6a lao d9ng trong quan trt. Chinh sv
t5n t~i cua cac b9
ph?n ho~t d9ng tuang doi d9c l~p va lien quan giua
chung trong m9t tc> chuc da t~o nen Cd cau cua n6. Nhu
V~Y Cd cau tf> chuc bQ may la tfing h<Jp CaC bQ ph~n (do'n
tj va ca nhan) khac nhau, c6 moi lien h~ va quan h~
phtX thuQC rn.n nhau, dti~C chuyen mf>n h6a Va CO nhung
trach nhi~m, quyen h;;in nhat d!nh, duc;tc bo tri thzo
nhftng cap, nhltn.g khau khac nhau nh~m dam bao thvc
hi~n cac chuc nang quan ttj va ph\IC V\l m1,1c dich chung
da xac dinh cua t6 chuc (1).

1
( ) Ly thuye't v~ quan ttj kinh doanh: NXB KH&KT- Ha N(li 1997- tr. 239

253
Vai tro cua ca cei.u t6 chltc th€ hi~n anhung m(j,t sau:
.
- Hi~u qua va hi~u ltJc cua t5 chuc;
- Tinh chuyen man va chuyen nghi~p;

- Bien che, n~ nep va quy che lam vi~c;

- Trach nhi~m va quy~n h~n cua m8i b9 ph~n;
- St! phoi hgp hanh d9ng;
- Tinh t~p trung va phan tan;
- Phan quy~n va uy quy~n;
v.v...
Nhang yeu c&u chink d6i vm m9i ca cfiu ~6 chltc la:
- Khoa h9c;
- Can doi;
- Hgp ly;
- Linh ho~t;

- Dem gian ma hi~u qua;

- Phu hgp vai hoan canh thtfc tien;
- Phu hqp vai doi hoi cua cac quy lu~t khach qu~n
trong linh vtJc cc:J cau. va tel chuc;
,:/

- On d!nh va tin c?y;

v.v...

254
Nhimg yeu c&u khi thi~t k~ va xay drjhg ca cdu t6 chUc
- Thiet ke va xay d~ng dugc m{>t Cd cau tien tien
va co hi~u qua (J m6i t5 chuc .
.- Haan thi~n Cd cau t6 chuc cha phu hgp vai m1:1c
tieu, nhi~m v1:1 va haan canh thvc ti~n trang m6i
giai da~n phat trien cua t6 chuc.
- Phat huy dugc tinh nang d{>ng nh~y hen va tinh
thgn trach nhi~m cua m6i ca nhan.
Co 4 yeu to quan tr9ng chi phoi vi~c xay d~g CCJ
cau t6 Chuc cua m(_)t Xi nghi~p hay Cd quan ma nha quan
ttj phai quan tam. Hay n6i m9t each c1:1 the trang tien
trinh xay d\ing ca cau t5 chuc cua xi nghi~p hay ca
quan, nha quan ttj phai can cu vaa 4 yeu t6 sau day: (1)
M1:1c tieu va chien luge ho:;it d()ng cua xi nghi~p; (2) Bai
canh kinh daanh hay b6i canh xa h9i; (3) Cong ngh~
san xuat ho~c ky thu~t kinh daanh cua xi nghi~p, va (4)
Nang life, trinh d9 cua con nguai trong xi nghi~p do.
- Truac het nguai ta thay rling, ca cau t6 chrlc cua
m(Jt xi nghi~p tuy thu(Jc vao chien lll{Jc hay nhilng
nhi~m Vlf, Vcl mlj,C tieu ma Xi nghi~p phai hoan thanh.

Chien luge cua m9t xi nghi~p c6 anh hu&ng den h9

may t5 chuc cua xi nghi~p theo 3 ly do sau day:
1) Chien luge xac d!nh cac nhi~m v1:1 cua xi nghi~p
Va can CU vaa cac nhi~m Vl} do ma xay dl}ng bQ
may.
255·
 2) Chien luge quyet dtnh lo:;ii cong ngh~ ky thw~t
va con nguoi phu hqp v6'i vi~c hoan thanh cac
nhi~m Vl.,l va CO CaU t6 chuc Se phai dLiCJC thiet ke
theo lo:;ii cong ngh~ duqc SU d1.,1ng cGng nhu theo
nhung d<)c diem cua con ngLiO'i trong xf nghi~p
d6.
3) Chien luqc xac d!nh hoan canh moi truong trong
d6 xi nghi~p se ho:;it d()ng va hoan canh moi
tn.iong nay se anh hudng den vi~c thiet ke bQ
may t6 chuc.
- Yeu to thu hai c6 anh hlilmg den vi~c thiet ke b(J
may t6 chuc cua xi nghi~p la hocm canh ben ngoai.
Hoan canh ben ngoai cua m()t Cong ty c6 the la m9t
trong 3 lo:;ii hinh: 6n d!nh, thay dfli va xao tr()n. M9t
ho an canh 6n djnh la m9t ho an canh khong c6 hay ft c6
nhii'ng thay dfli d()t bi en ft c6 san ph§'.m m6'i, nhu c~u th!
tn.iO'ng ft thang tnim, lu?t phap lien quan den ho:;it d()ng
kinh doanh it thay d6i, khoa h<;>c ky thu~t m6'i it xua't
hi~n v.v... Tinh hinh kinh te xa h9i tren toan the gi6'i
v6'i st,t thay dfli nhanh ch6ng v~. khoa h9c ky thu~.t cho
thay hi~n nay kh6 de c6 m(>t ho~m canh 6n d!nh cho cac
cong ty. Tuy nhien khong phai la khong c6 nhung cong
ty, xi nghi~p da giu nguyen b9 may t6 chuc cua h<;> trai
qua ca tram nam (nhu Cong ty E.E. Dickinson) v6'i san
phgm d?c bi~t truy~n thong cua hy. Trai l:;ii, mqt hoan
canh thay dBi la m(}t hoan canh trong do CO S1:f thay dBi

256
thub'ng xuyen xay ra d6i v6'i cac y€u t6 da k~ a tren (san
ph§'.m, thi trucrng, lu~t phap v.v... ). Trong ho~m canh nay,
cac nha quan ttj thuang phai thay d6i b9 may t6 chuc
cua he;> theo cac thay d6i d6. N6i chung, d6' la nhung
thay dtli c6 th~ dµ bao tru6'c va khong gay bS:t nga. Cac
van phong lu~.t SU, cac cong ty tu vS:n phap lu~t thuC1ng
phai luon luon bQ' trf C<1 cau t6 chuc d€ thfch nghi v6'i cac
thay d6i thuC1ng xuyen cua phap lu?t, la m9t vi d1,1. Khi
cac dfii thu C?nh tranh du'a ra san ph§'.m m6'i m('>t each
bat ngC1, khi lu~.t phap bat ngC1 thay d6i, khi nhfing khoa
h<;>c ky thu?t m6'i t~o ra nhung thay d6i each m~ng
trong phuang phap san xuat, d6 la luc ma hoan canh
cua xf nghi~p CO th€ du<JC g<;>i la hoan canh xao trqn.
D€ thich nghi "voi cac hoan canh khac nhau d6, C<1
cau t6 chltc cua cac cong ty se phai thay d6i d~ phu h<Jp.
Burn va Stalker cho thS:y r~ng m9t b9 may t6 chuc c6
tinh chat cling nhi:ic tuc la trong d6, nhi~m v1,1 du<Jc
phan chia ro rang, quan h~ quy~n hanh ch~t che tu tren
xu6ng du6'i, phi.I hqp vai hoan canh 6n dinh. Trai l~i,
trong mqt hoan canh xao tr9n, m()t bq may t6 chuc c6
tinh chat linh hoc;it tuc la trong d6, con ngliai lam vi~c
theo tinh than h<Jp tac, trao d6i thoai mai v6'i tat ca m<;>i
nguai, khong phan Chia ro nhi~m Vt,I, cap b~c thi l?i phu
hgp v6'i hoan canh xao trQn.

257
 - Ca cdu v.a cong ngh~ sdn xudt
Nhieu cong trinh nghien cliu da chling minh rftng
cong ngh~ san xuat cua xi nghi~p la m()t yeu to quan
trc;mg c6 anh huang den vi~c thiet ke b9 may t6 chlic.
Cong trinh nghien CUu n6i tieng nhat xac d!nh moi
quan h~ giG'a Cd cau va cong ngh~, la nghien cliu Cua
Joan Woodward t?i South Essex trong th?p nien 60.
Khai thuy, CUQC nghien cliu nhftm tim moi quan h~ giua
thanh qua quan ttj vai vi~c ling di,mg cac nguyen tiic t6
chlic (vi di/,, tcim h?n quan ttj): Cac cu()c dieu tra cho
thay khong c6 moi quan h~ nao giaa hai. yeu t6 tren,
nhu'ng l?i tim thay m6i quan h~ giua cd cau t5 chlic cua
xi nghi~p vai cong ngh~ ling d1;mg. Wo.odward da cho
thay ding nhung xi nghi~p c6 cong ngh~ san ·xuat quy
trinh ho?t d9ng phlic t?P thuC1ng c6 Cd cau t6 chlic nhieu
cap b~c, vai d?c di~m la mlic d9 giam sat va ph6i hqp
cong vi~c duqc thtJc hi~n vai cuC1ng d9 cao. Woodward
cung cho thay rking tgm h~n quan ttj thuong la h~p (1
cac xi nghi~p san xuat thu cong~ cung nhu' (J xi nghi~p
c6 cong ngh~ tinh vi hi~n d?i. Trai l?i, trong xi nghi~p
lam vi~c theo 16i day chuyen, vi cong ngh~ da tra thanh
ddn gian, tcim h?n quan ttj l?i kha r9ng, nghia la m9t
nha quan ttj co th~ giam sat cong vi~c cua m9t s6 dong
cong nhan. M(>t d?c di~m thu ba cua moi quan h~ giua
cong ngh~ Va C(J CaU tfi chlic la khi Cong ngh~ trong Xl
nghi~p cang tinh vi va hi~n d?i, thi s6 luqng vien chuc

258
thu ky van phong l~i cang _tang de giai quye't cac cong
vi~c gieiy ta, cac cong vi~c bao tri v.v...

- Cuoi cung con ngum t~ong xi nghi~p cilng la m(Jt

yeu to CO dnh hlicmg den C<J cau tc/ chitc.
Nhung ca nhan c6 anh huang truck het doi v6'i c6ng
tac xay dl;(ng h9 may t5 chuc la nha quan tr! ceip cao. Sa
thich, th6i quen, quan ni~m rieng cua h9 thuang de deiu
ein tren each thuc to chuc cua xi nghi~p ma h<;> ph1,1
trach. Ngoai cac nha quan tr!, C<1 cau to chuc thuang
ciing phai phu hqp v6'i cac d~c diem ve trinh de), ve tac
phong lam vi~c cua nhan vien trong xi nghi~p. Nhu da
trinh bay, t§.m h?ri quan tr!, m9t yeu to quyet d!nh h9
may t5 chuc c6 nhieu hay it cap b~'tc, hoan toan la m()t
bien so ph1,1 thu()c vao cac d~c trung cua con ngttO'i trong
mbi xi nghi~p.

7.1.2. Mt;tc tieu cua t6 chuc

Khi chung ta thanh l~p m('>t cong ty, thi m('>t trong
nhung vein de c§.n giai quyet, d6 la vein de t6 chuc. Khi
chung ta ccin thiet ke m()t san pham m6'i, chung ta c~ng,
dn phai biet each to chuc de giai quyet c6ng vi~c n:aY,.
Nhu v~y m1,1c tieu cua c6ng tac ttl chuc trong cac vi d1,1
tren la de giaj quyet nhftng nhi~m Vl,l cJ the nhti de
thanh l~p c6ng ty va dua n6 vao ho?t d()Ii.g c6 to chuc,
hay la de thiet ke san pha'.m m6'i. N6i mqt ·each khac to

259
chuc la nhG'ng ho:;it d(mg cua cac. nha quan tr!, va vi v~y
chung cfin co ID\JC dich C\J th~ ro rang, dung diin, kha thi
va thiet tht,tc. Ban than cong tac t6 chuc thuang khong
phai la cai dich cu6i cung trong ho:;it d9ng cua m9t to
chuc, chfnh vi v~y t6 chuc cling la doi hoi ta't yeu khach
quan ~rong khi tht,tc hanh cac ho:;it d9ng khac v~ quan
ttj, VI dl;l nhu' ra quyet dinh, Hinh d?O, ki~m soat Va
ho:;ich d!nh.
M1,1c tieu cua c6ng tac t6 chuc co m9t vai tro het sue
quan tr<;mg trong vi~c d!nh huang, ho:;ich djnh, lci~m
soat va ra quyet djnh trong linh vt,tc nay. Trong kinh
doanh chung ta thu'ang phai tra lai nhung cau hoi nhu':
Ml;lC tieu cua vi~c tc> chuc m()t h~· th6ng kenh phan phoi
tren thj tru'ang mdi ho~c ml,IC tieu cua vi~c t(} chuc xay
dl,lng h~ thong quan tr! cha't luqng la gi? M9t di~u ro
rang la khong xac djnh du'c;1C nhG'ng ffil,IC tieu CC1 ban cua
cong tac to chuc thi khong th~ danh gia duqc- cha't
htQ'ng, ket qua va hi~u qua cua cong tac nay.
Ml,IC tieu cua t5 chuc la nhung cai dich c§.n d:;it duqc
trong cac ho?t d()ng thu()c v~ chuc nang nay. Nhin
Chung nhung ml,IC tieu CC1 ban V~ m~t to chuc ma cac don
vi thu'ang hay nh~m tai la:
- Xay dl,lng m()t b() may quan tr! g<;m nh~ va c6
hi~u lt,tc;

- Xay dl,lng n~ nep van h6a cua t6 chuc lanh m:;inh;

260
 - T6 chuc cflng vi~c khoa h9c;
- Phat hi~n, uon nlin va dieu ehlnh k!p thoi m<;>i
ho~t dong yeu kem trong tc> ehue; .

- Phat huy het du<;te sue m?nh eua eae ng~6n tai
nguyen von e6;
- T~o the va life eho t6 ehue thich ung vai m<;>i
hoan eanh thu?n l<;ti cfing nhu kh6 khan a hen
trong va ben ngoai. dan v!;
v.v ...
Cung nhu m<;>i lo?i mt,Ie tieu quan tr! khae, m1,1e tieu
eua eong tac t6 ehue phai khoa h<;>c, kha thi, phai phu
hgp vai hoan eanh thl}'e ti~n. Khae vai yeu eau ve eac
lo?i m1,1c tieu quan tr! khac, yeu c§.u doi vai eae mt,IC tieu
ve tc> ehue la phai tuan thu.nhung quy lu?t khach quan
diflc thu cua cong tac t6 chdc. Vi d1,1 nhu quy lu?t ve tam
h?n quan trL quy lu?t ve eau true gu6ng may, quy Iu?t
ve phan chia quyen h:~m, b6 nhi~m, de cu, de b?t, thang
chU'c v.v ...
Ca so khoa h9c czla vi~c xac d?nh cdc m'f:lc tieu czla
cong tac to? chr:tc.
- Nhu cau ve cong tac t6 ehuc.
- Haan canh Cl,l thg a m6i dan vt.
Hi~u biet va kha nang v?n d1,1ng cac quy lu?t
khach quan ve quan tr! n6i chung va ve t5 chuc

261
 n6i rieng.
v.v...
Quy trinh xac dtnh mlf,c tieu to' chltc nhu sau:
- Xac d!nh nhi~m v1:1;
- Nghien cuu va thu th?p thong tin;
- Xac d!nh m1:1c tieu;
- Thffm d!nh, danh gia va bao v~ nhung ffilJC tieu
du<Jc ll!a ch9n;
- Quye't d!nh myc .tieu.

7.1.3. Nguyen t:ic t6 chuc

Trong thl!c tien khong hie'rn khi chung ta hilt g~p

tru'O'ng hgp nhan vien cua m()t co quan n9 m()t luc h9
nh?n du<Jc hai nhi~m v1:1 khac nhau: m9t tu nguoi thu
truO'ng trvc tie'p, m9t tu ngu'oi trq ly cua thu truO'ng cap
tren. Hien nhien chung ta thay nguai nhan vien nay se
khong bie't nghe ai?. Vi~c khong tuan thu nguyen t<ic
m6i can b9, cong nhan vien trong m(>t t5 chuc ch_i_?iu
Slf Hinh d?O tn,tc tie'p cua m9t thu truc1ng da df1 t6'i
truong hgp da kh6c dO' cub'i nay. Ci day xuS:t hi~n m(>t
van d~ la trong cong tac tc> chuc chung ta phai tuan thu
nhung nguycn t§.c nao va vi~c v?n d1:1ng chung ra sao d~
d?t hi~u qua t6t nhat. Giai quye't nhung van d~ vua neu
c6 tgm quan tr<;mg rat Ian (J m6i don v!.

262
 Thiet ke va hoan thi~n CC1 cau gu6ng may, phong
ban, cong vi~c v.v... la nhftng cong vi~c thttcmg c6 tfrm
quan trc;mg chien luge. Sai s6t trong cong tac tc> chuc
nhtt da biet c6 anh huc1ng sau s~c t6'i tat ca cac m?t ho~t
d(mg quan ttj khac. Xay dt,mg va tuan thu m(lt h~ th6ng
cac nguyen t~c t6 chuc khoa hc;ic se g6p phfrn h~n che
nhftng sai lfrm k€ tren. M~t khac cong tac t6 chuc la
nhftng ho~t d(mg quan tr! sang ti;w, n6 c§.n dttgc sµ nhat
tri d5ng tinh va ung hQ cua nhftng ngttC1i c6 lien quan.
M()t trong nhung co sO' khoa hc;>c cua Slf nha:t tri d6 hi€n
nhien la vi~c tuan thu nhftng doi hoi khach quan cua cac
nguyen t~c t6 chuc khoa hc;>c. Tien hanh cac ho~t d()ng
ve t6 chuc ma khong theo m()t nguyen t~c nao ca hay
con g9i la VO nguyen t~c se d§.n den S\J tuy ti~n va "vo
chinh phu" ma h~u qua cua n6 kh6 c6 th€ n6i la t6t d~p
dugc. Tinh tat yeu khach quan trong vi~c xay d1:1ng va
tuan thu cac nguyen t~c khoa hc;ic ve tc> chuc quan tr!
nftm (J ngay trong tinh quy lu~t cua chinh nhung nguyen
t~c da dugc de ra. E>ieu nay c6 nghia la cac nguyen t§:c
to chuc khong the dugc d~t ra m9t each tuy ti~n. No
chinh la hi~n than cua cac doi hoi khach quan va sv v~n
d1,mg sang t~o cua cac quy lu?t ve t6 chuc quan trj.
Nhilng nguyen tdc to chac chink thuang dlLf!c ap
dl:lng tren thl!c te
Th6ng nhat.
- C6t lay chat lugng lam tr9ng chu khong lay so
263
 dong la chu yeu.
' - GAn voi ml,JC tieu va chuc nang.
- Can doi.
- Hi~u qua.
- Linh ho~t.

- Tam quy~n phan l?p.

- Chuyen mon h6a.
- Khoa h9c.
- Hqp ly.
- Phu hqp voi hoan canh thlfc ti~n.
- Ket hQ'p quyen lqi, quyen h~;m va trach nhi~m.
- T6 chuc theo cong vi~c, theo nhi~m Vl;l chu khong
theo nhu c§u cua m6i ca nhan, m6i con nguO'i.
- Dap ling doi hoi cua c;ac quy lu~.t khach quan v~
to
chuc: nhu tam h~n quan trL ap d'-:lng tie'n he?
khoa h9c ky thu?t trong quan ly.
- Khong ch6ng cheo.
- Ket hqp nh6m chinh thuc va nh6m phi chinh
thuc.
- Thua ke.
v.v...

264
7.2. PHU'IJ'NG PHAP PHAN CHIA B@ PH~N TRONG CU CAO
TO CHUC

7.2.1. Phan chia theo tftm h~n quan tri

T§m h?n quan tr!, hay con g<;>i la t§m h?n ki~m
soat, la khai ni~m dung dg chi s6 luqng nhan vien cap
duai ma m9t nha quan ttj c6 thg di~u khi~n m9t each
tot d~p nhat. Khi n6i "di~u khi~n m(>t each tot d~p
nhat" chung ta muo'n n6i · den vi~c quan ttj, giao vi~c,
kigm tra, hu6'ng dan, Hinh d?o nhan vien du6'i quy~n
m9t each thoa dang, c6 ket qua. Theo kinh nghi~m quan
ttj, tftm h?n quan tr~ tot nhat cho m9t nha quan ttj
binh thuO'ng, la khoang 4 - 8 nhan vien thu9c cap. Tuy

GIAM EJOC

N N N N N N N N
v v v v v v v v

So do' 7.1. To, chuc co 2 cap

265
nhien, con so nay c6 the tang len den 12 hay 15 trong ·
tn«mg hqp nhan vien du6'i quy~n chi lam nhung ho?t
d()ng dan gian, va rut xu6ng con 2 - 3 nguai khi cong
vi~c ma cap du6'i tnfc tiep cua nha quan ttj phai thlfc
hi~n la phuc t?P·

v~ m?t t5 chuc, tam h?n quan tr! c6 lien quan m~t

thi.et den so lugng cac tang nae trung gian trong m()t xi
nghi~p. Vi d1:1: neu xi nghi~p c6 20 nhan vien, va t§.m
h?n quan tr! la 20, thi xi nghi~p d6 chi c6 2 cap: la
giam doc va nhan vien (hinh 7.1). Nguqc l?i neu tam
h~n quan ttj trong xi nghi~p ci6 duqc xac d!nh la 3 (tuc la
moi nha quan ttj chi c6 thg quan ttj 3 ngub'i), thi t5 chuc
cua xi nghi~p se g6m den 4 cap (hinh 7.2). B9 may t5 chuc
it tang nae trung gian du'<JC g<;>i Ia b9 may t6 chuc thap. B9
may c6 nhi~u tang nae Ia b9 may tc> chuc cao(*).
Qua vi d1:1 vua n6i, chung ta thay" rilng cung v6'i m9t
so luqng can b9 nhan vien bilng nhau, neu xi nghi~p
chc;m tcim h~n quan ttj r(mg (tuc la mOi nha quan tr!
phai di~u khi€n m9t so dong ngu'O'i) thi xi nghi~p se c6
it tang nae trung gian giua giam doc va cong nhan, va
b9 may t6 chuc cua xi nghi~p se co d:;mg thap. Nguqc l?i
neu xi nghi~p ch9n tam h?Il quan tr! h~p (tuc la m6i

c<l Thu~t ngft "cao" va "thap" a day hieu theo nghia dai, ngiin theo chi~u
cao tuang dOi cua ca cau t6 chuc. Khong nen hi~u nhfim Ia trlnh d(l t6
chuc cao-thap va cac nghia khac c6 th~ c6 cua cac w nay.

266
 B I
I
Pho giam doc Pho giam doc

QTV QTV QTV QTV QTV QTV

I
N N N N N N
v v v v v v
~

So d6 7.2. So d6 to chuc 4 cap

nha quan tr~ se chi di~u khign m9t s6 it nguai), xi
nghi~p se c6 nhi~u cap trung gian, va b9 may t6 chuc
cua xi nghi~p se c6 d?ng cao.
Thong thuang, chung ta khong thich nhung b9 may

267
t5 chuc c6 nhi~u bing nae trung gian, vi lam ch~m tre
va l~ch l~c SIJ thong d?t, cting nhli tien trinh giai quyet
cong vi~c trong xi nghi~p. Ai cl.mg muon bo b6t cac bing
nae trung gian de c6 dugc nhUn.g b9 may t6 chuc g~m nh~.
Tuy nhien, nhu Sl,i trinh bay tren day cho thay, van
d~ cac tang nae trung gian lien quan den tam h?n quan
tri. Neu tam h?n quan tr! r9ng, se c6 it t<ing nae; nguqc
l?i, neu tam h?n quan tr! h~p, se c6 nhieu tang nae. Do
d6, muo'n giai quyet van d~ cac t§.ng nae trung gian
trong m9t b9 may to chuc, can phai xac d!nh tam h?n
quan ttj nen r9ng hay nen h~p.
Can llfu y rang, Slf xac d!nh nay khong the chu
quan. Tam h~n quan tr! r(mg chi thu?n lgi khi nha quan
ttj c6 day du nang li,tc; khi cap du6'i c6 trinh d(_) lam vi~c
kha, khi Cong vi~c Cua Cap du6'i 6n d!nh, CO ke hO?Ch, it
thay d5i; va cap du6'i da duqc nglfb'i quan tr! cap tren uy
quy~n hanh d9ng kha nhieu. Trai l?i, neu nang 11,fc cua
nha quan tr! c6 h?n che, trlnh d9 cua cap du6'i cung
khong cao, ho~c khi cong vi~c cua cap du6'i thub'ng
xuyen thay d6i, cong vi~c khonis c6 ke ho?ch, thi tam
h?n quan tr! h~p l?i thich hqp hem. Trong trub'ng hqp
d6 hi~n tuqng c6 nhieu. t<ing nae trung gian trong b9
may t6 chuc la khong tranh duqc. Va neu muon bo bot
cac tang nae trung gian, tuc la mO' r(mg tam h?n quan
tr!, phai giai quyet nhieu van d~ can ban khac, chu
khong chi do'n gian bo b6't m9t vai cap.

268
 Vi~c tang tfun h~ quan ttj c6 y nghia quan tqmg d6i
voi t5 chuc. Ch~g h?Jl, theo tac gia Stephen P. Robbins,
n~u m9t doanh nghii;!p co 4096 cong nhan vien thua hanh
va tam h?Jl quan ttj cua toan doanh nghi~p la 4 thl cap
quan ttj va 86 lu'gng cac nha quan ttj cua t6 chuc la:
Cap quan ttj
Tam h:;m quan ttj =4
1 So lu<;f11g quan ttj vien = 1365
2
3
4
5 256
6 1024
4096

Con khi nang t§.m-hl;ln len 8 ngu'ai, thi so cap quan

tri va s5 luqng quan tri vien se la:

Cap quan trj T§.m h1p1 quan ttj = 8

1 So h.rqng quan trj vien = 585
2
3
4 512
4096

269
 Nhu v?y, neu ma r9ng t§m h?n tu 4 len 8 thi co the
tiet ki~m duqc s6 quan tr! vien la: 1365 nguO'i -- 585
ngu'O'i = 780 ngu'O'i.
Trong dieu ki~n (J My, neu luong binh quan cua m9t
nha quan tr! la: 30.000USD/nam thi so tien tiet ki~m
duqc nhO' ma r9ng t§m h?n quan tr! se la: 780 ngu'O'i x
30.000USD/nam = 23.400.000USD/nam.

7.2.2. Phan chia theo thoi gian

M9t trong nhung hinh thuc phan chia h9 ph?n lau

a
dO'i nhat thu'O'ng duqc sll' d1,mg cap thap trong t6 chuc,
la vi~c nh6m gQp cac ho?t d9ng theo thO'i gian (theo ca,
theo kip). Hinh thuc phan chia nay thuO'ng ap d1,mg (J
nhung don vi phai ho?t d9ng lien t1,1c de khai thac cong
suat may vai hi~u qua cao hon.

· 7,2.3. Phan chia theo chuc nang

Vi~c nh6m g()p cac ho?t d<;mg. cung chuyen mon

thanh cac ch(tc nang dt1<JC Slt d1,1ng kha rQng rai trong
thvc te, vi d1:1: trong m9t xi nghi~p co the thanh l?p 4 h9
ph~n de lam nhi~m vv 4 chuc nang: Marheting, sdn
xuat, ky thu¢t va tai chrinh. Trong moi h9 ph?n d6 l?i
tiep t1,1c va phan cong va thanh l?p nhling don v! nho lo
Vi~C nghien CUu tiep th!, don v! Pho lo Vi~C tuyen truyen
quang cao, don vi nho lo vi~c quan tri ke ho?ch tiep tht

270
v.v... Vu di5m cua each thuc nay la bao dam SI/ thi hanh
cac chuc. nang chu yeu va Slt d1,mg du'Q'C kien thuc chuyen
mon. Tuy nhien, each thuc nay c6 nhu'Q'C di~m la thuang
cac do'n vi mai me theo d~6i chuc nang rieng cua minh,
va quen m1:1c tieu chung cua toan xi nghi~p.

7 .2.4. Phan chi a theo Hinh th6

La m9t each thuc dugc ap d1:1ng khi xi nghi~p ho~t

d(?ng tren m9t dta ban kha r9ng va thucrng thi kinh
doanh nhung san phclm giong nhau. Cach tbl'c nay ciing
du'Q'C ap d1:1ng trong vi~c thanh l?p cac bQ ph?n hanh
chanh sv nghi~p theo Hinh .th6, vi d1:1 cac Phong Thuo'ng
nghi~p (J Qu?n, Huy~n. Nha quan ttj ch<;>n each thuc nay
khi nhung d~c digm cua dia phu'o'ng la quan tr<;>ng doi
v6'i d~u vao cua san xufft, ho~c doi v6'i sv tieu th1:1 san
phclm. Tuy nhien each thuc nay c6 nhu'Q'C di~m la t~o
nen _tinh tr~ng trung Hip trong t6 chuc cua cac don vi .
theo liinh the> (vi d1:1, dcm vi (J dia phuo'ng nao ciing c6 b9.
ph~n nghien cuu tiep thi), lam phat sinh nhi~u chi phi
cho xi nghi~p.

7.2.5. Phan chia theo san phdm

La each thuc t5 chuc trong d6 xi nghi~p san xu§t

ho~c kinh doanh nhi~u san phclm, thanh l?p nen nhG'ng
don vi chuyen doanh theo tttng lo~i san phffm. Cach thLic

271
nay duqc ap d1;mg khi cac san phffm c6 quy trinh cong
ngh~ san xuat va chien luge tiep thi khac nhau. Cac cong
ty xe hai (J My thuO'ng thanh l?p cac nha may theo tU'ng
lo~li xe hai, la m9t vi d1:1 v~ each thuc nay. Vu diem cua
each thuc nay la nang cao trinh d9 chtiyen mon h6a
trong san xuat kinh doanh, nhu'ng d&ng. thcri cung c6
nhG'ng nhli<JC diem nhu each thuc phan chia theo Hinh
tho.

7.2.6. Phan chia theo khach hang

Phan anh Slf quan tam cua xi nghi~p doi v6'i Vl~C
thoa man cac yeu cfru khac bi~t nhau cua tung lo?i
khach hang. Cach thuc t6 chuc nay du'<JC ap d1:1ng r()ng
rai trong cac ca sd kinh doanh, va cang ngay cang duqc
ap d1;1ng nhi~U trong cac CO Sd hanh chanh Slj nghi~p.
Chuang trinh dao t?o tu xa cua D?i h<;>c M(J - Ban Cong
danh cho cac sinh vien khong the thuang xuyen den
tru'O'ng la mot vi dl,l cua each thuc t5 chuc nay.

7.2.7. Phan chia theo quy trinh hay thie't b!

Cach thuc phan chia nay c6 the. du<Jc minh h<;>a

b[i.ng vi d1;1 xi nghi~p tc> chuc nen b9 ph?n ph1:1 trach vi~c
xi m?, h9 ph?n phl;l trach son phu, ho;Tlc b() ph?n vi tinh ..
T6m lq,i: Khong c6 each phan chia b9 ph?n nao la
tot nhat cho mQ1 t6 chuc va cho m<;n ho~m canh. Nha

272
quan tr! phai li,ta ch9n cha phu hqp nhat v6'i hoan canh
d?c di~m tinh huong Cl,l th~ CUa t(} chuc minh.
, _, _, _, , .,
7.3. CAC KIEU CO CAU TO CHO'C QUAN TRI
Trang thi,tc ti€!n quan ttj da xuat hi~n nhieu ki~u ca
cau t6 chuc quan ttj khac nhau. Trang d6 c6 m9t s6 mo
hinh ph6 bien sau:

7.3.1. Cd c~u t6 chuc quan fr! tnfc tuye'n

• Ca cfiu nay duflc xay dl;lng tren nguyen ly sau:

- M6i cap chi c6 m9t thu truang cap tren tri,tc tiep;
- Moi quan h¢ trong ca cau t6 chuc nay duqc thiet
1$.p chu yeu theo chi~u d9c;
- Cong vi¢c quan tr! duqc tien hanh theo tuyen .

• rfu, nhuflc die?m cua c<J cfiu nay la:

'
- u'u d iem:
·~

+ Tuan thu nguyen ta:c m()t thu truang.

+ T~H) ra slf thong nhat, t~p trung cao d(>.
+ Che d('> tn;ich nhi~m ro rang.
- Nhuqc digm:
+ FJ1ong chuyen mon h6a. Do d6. doi hoi nha quan

273
 tr! phai c6 kien thuc to~m di~n.
+ H;;tn che vi~c sli di:mg ca_c chuyen gia c6 trinh d(>.
+ D~ dan den each quan ly gia tn1<1ng.
Tuy nhien, ca cau nay l;;ti rat phu h<Jp vai nhung xi
nghi~p c6 quy mo nho, san phffm khong phuc t~p va tinh
chat san xuat lien ti.,1c.

GIAM f)QC

I
! +
Ph6 giam doc san xuat Ph6 giam doc Mu thv

• ,,
• ,,
... 1• ...
Phan Phan Phan Cua Cua Ciia
xuang xuang xubng hang hang hang
I II Ill s6 I so II so Ill

Sa c1o 7.3. Ca cau t6 chU'c quan tr/ tr(fc tuyen

7.3.2. Cd ca:u t& chuc quan trj theo chuc nang

• Cu cfiu nay duflc thtjc hi~n ,~ren nguyen ly liL:

- C6 stJ t6n t~i cac don vi chuc nang.

274
 - Khong theo tuyen.
- Cac dcm tj chltc nang c6 quy~n chi d?o cac don tj
bye tuyen, do d6 moi ngu'cri cap du6'i c6 the c6
nhi~u cap' tren trJ!c tiep cua minh .

• Mo hinh nay co cac llu, nhll<JC dfim sau:

- Vu diem:
+ Ca cau nay dt.iQ'C sv giup sue cua cac chuyen gia
. hang d§.u.
+ Khong doi hoi ngu'cri quan ttj phai c6 kie'n thuc
toan di~n.

+ D~ dao t?o va d~ tim nha quan tr!.

- Nhuqc diem:
.+ Vi ph?m che d9 mqt thu truO'ng.
+ Che' d(> trach nhi~m khong ro rang.
+ Sv phoi hgp giUa liinh d?o va cac phong ban chuc
nang va giua cac phong ban chuc nang g~p
nhi~u kh6 khan.

+ Kho xac · d!nh trach nhi~m va: hay do trach

nhi~m cho nhau.

9.75
 Pho giam doc Ph6 giam doc
san xuat (Gae ddn vi htlc nang) kinh doanh

Phong Phong Phong Phong Phong

KH TC KT NS KCS

Phan Phan Phan Cl/a Cl/a

Cl/a
xuong xuong xuong hang hang hang
I II Ill s6 II s6 Ill
, '
s6 J

Sa do 7.4. ca cfiu to' chuc quan trj theo chuc nang

7.3.3. Co cfiu tc> chuc quan tr! tr.tfc tuyen-chuc nang

0
• Day la kie u Cd cfiu hl>n h(fp cua hai lo{Li Cd ..
cfiu: trtjc tuyen va chuc nang. Ki~u ca cau nay c6 d~c
diem ca ban la vlin ton t~i cac don vj chuc nang nhung

276
chi do'n thu~n v~ chuyen man, khong c6 quy~n chi d<;io
cac do'n vi tnfc tuyen. Nhung nglioi .Hinh d~o tnfc tuyen
chiu trach nhi~m v~ ket qua ho~t d(mg va duqc toan
quy~n quyet d!nh. trong don vt minh ph1:1 trach.

GIAM DOC

Pho giam doc Pho giam d6c

san xuat kinh doanh

Phong Phong Phong Phong Phong

KH TC KT NS KCS

(Ccic dan vi chlZc ming)

I I I I·
Phan Phan Phftn Ciia Ciia Ciia
xlfong xlfong xlfong hang hang hang
I II Ill so' I so II· so III

Sei diJ 7.,5. Cd cfiu tei chi.le quan tri tr1,1c tuyen - chi.le nang

• l.fu, nhllf/C diim cua Cd cfiu nay la:

- Vu di~m:

+ C6 duqc uu di~m cua Co' cau tn.Jc tuyen va co' cau

chuc nang.

277
 + T?O dieu ki~n cho cac giam doc tre.
- Nhuqc di~m:
+ Nhieu tranh lu~n xay ra. Do d6 nha quan tr!
thucmg xuyen phai giai quyet.
+ H?n che sll' dl;lng kien thuc chuyen man.
+ V~n c6. XU hu6'ng can thi~p cua cac don vi chuc
nang.

7.3.4. Cd c~u t6 chuc theo ma tr~n

• Day la mo hinh rfit hfip dlin hi~n nay. Ca ca'u
nay c6 nhieu each g<;>i khac nhau, nhu' t6 chuc chia theo
ma tr~n, ban Cd, t?m thdi, hay quan tr! theo de an, San
ph§'.m.
+ Ca ca'u ma tr~n cho phep cung luc thtfc hi~n
nhieu dtf an.
+ San xuat nhieu lo~i san phgm khac nhau.
+ Ca ca'u nay ngoai ngudi lanh d~o theo tuyen va
theo chuc nang COn du'Q'C Slf gidp dB Cua ngu'ai
Hinh d~lO theo de an.
+ Trang ca ca'u nay moi thanh vien cua h9 ph<%n
tn,tc tuyen v6'i h9 ph~n chuc nang duqc giin lien
v6'i vi~c thljc hi~n m(>t de an tren m(>t khu vtfc
nha't dinh.

278
+ Sau khi d~ an ho~m thanh, nhung thanh vien
trong d~ an trd v~ v! tri, don v! cu.

BAN
GIAM D6C

Phong Phang Phong Phong

Phang·
NghiCn cU'u Nghien cU'u Nghien cU'u Nghien cU'u
Thie"t ke
Thi tn.tClng Cong ngh~ Tai chlnh Nhan s\(

5<1 do 7.6. Cd cau to chuc theo ma tr?n

• lfu, nhu(lc didm cua mo hinh nay lii:

- Vu diem:
+ Bay la hinh thuc to chuc linh d{?ng.
+ft ton kem, sli dl,mg nhan hJc co hi~u quffi..
+ E>ap ling du<;tc tinh hinh san xuat kinh doanh
nhieu bie'n d()ng.
279
 + Vi~c hinh thanh va giai th~ de dang, nhanh
ch6ng.
- Nhuc;rc di~m:
+ De xay ra tranh chfrp anh huc1ng giua nguO'i Hinh
d~l.O va cac b9 ph?n.

+ Ca cau nay doi hoi nha quan tri phai c6 anh

huc1ng Ian.
+ Ph?m vi su d1;mg con .h~;m che vi doi hoi m9t
trinh d9 nhat djnh.

7.3.5. Cd ca'u tc3 chuc phan theo d~a du

M1;1c dich cua vi~c phan chia la d~ khuyen khich

sµ tham gia cua cac d!a phuong va khai thac nhung the
m~nh trong cac ho~t d(mg a dia phuong. Bay la phuong
phap duqc su d1;1ng kha ph6 bien c1 cac doanh nghi~p
ho?t d()ng tren m()t ph?m vi dja ly r(mg 16'n. Phuong
phap nay CO d?c di~m la CaC hoq.t dong V~ quan tri du'Q'C
gQp nh6m theo tung d!a phtiong (khu VlfC) va giao cho
m9t ngucii quan ly Ianh d?o khu vtfc d6.

• Uu, nhufic di~m cua mo hinh:

- Cac uu diem: ·
+ Giao trach nhi~m cho cap thap hon.
+ Chu y cac th! truO'ng va nhung vfrn d~ dja phuong.

280
 Tong
Giam 8oc

I I I
Phong Phong Phong Phong
Marketing Nhan sv Kinh Doanh Tai Chlnh

I I I I
Vung Vung I Vung
Vung Vung
Trung Tam 86ng Nam Mien Tay
Phla Bae Mien Trung
TP.HCM Bo Nam Bo

I I I I
Ky thu~t San xuat Nhansv I~ i Ban hang
Sa do 7. 7. Phan chia theo dfa du

+ Tang ct.rang stJ ket hqp theo vung.

+ T~n d1,mg duqc tinh hi~u qua cua cac ho~t d(mg t?i
d!a phuang.
+ C6 st,t thong tin tn,tc tiep tot han v6'i nhung d?i
di~n cho lqi ich d!a phuang.

+.Cung cap ca s& dao t;;io. c6 gia tr! cho cap t6ng
quan ly.
281
 - Cac nhuqc diem:
+ C§.n nhi8u nguai c6 the lam cong vi~c t6ng quan ly.
+ C6 khuynh hu6'ng lam cho vi~c duy tri cac d!ch Vt,J
trung tam ve kinh te kh6 khan hem va c6 the con
can den nhung d!ch Vl,l nhti la nhan SI,{ ho:flc mua
si'im a cap vi.mg.
+ Van de kiem soat. cua cap quan ly cao nhat kh6
khan hem.
7.3.6. Ca cfiu US chuc theo scin phcim
• Vi~c nh6m cac ho?t d(mg theo san pham ho~c
tuyen san pham da tu lau c6 vai tro ngay cang gia tang
trong cac doanh nghi~p quy mo 16'n v6'i nhieu day chuyen
cong ngh~. Cung da tu lau n6 la m9t qua trinh ngay
cang phat trien. Nhung cong ty dien hinh ap dl,lng hinh
thuc nay deu dugc to chuc theo cac chuc nang cua doanh
nghi~p. Cung v6'i sl,( phat trien cua doanh nghi¢p, nguO'i
quan ly san xua't, quan ly ban hang va d!ch vy, uy vien
quan tr! ky thu?t phai tinh den cac van de ve quy mo.
Quy mo doanh nghi~p ma r9ng, cong vi~c quan ly tr&
nen ngay cang phuc t?P va tam quan ly da h?n che kha
nang tang them so ngtiO'i quan ly thu9c cap trl,(c tiep cua
h<;>. Khi d6, vi¢c to chuc dl,ia vao cac b9 ·ph?n san pham
da duqc dua ra. Chien luge nay da cho phep ban. quan
tr! cao nhat trao cac quy~n h?n 16'n hem cho ban quan ly
bQ ph?n theo cac chuc nang san xuat, ban hang, d!ch VI}

282
va ky thu~t lien quan den m9t san phffm hay day
chuy~n siin phdm cho tru'6'c va chi ro muc trach nhi~m
chinh v~ lqi nhu~n cua ngu'Cti quan ly m&i hQ ph~n nay.

• Mo hinh nay co cac Uu, nhliffc di€m sau:

- Cac uu di€m:
I

+ Hu6'ng St! chu y va n6 lt,tc vao tuyen si[m phffm.

Giam Doc

Phbng PhOng Phbng Phbng

Marketing Nhan S\f Kinh Doanh Tai Chfnh

Khu V\fC Khu V\fC Khu VlfC Khu V\fC

Kinh Doanh Hang b6a D1,mg C\l Hang
Tong hgp Tre em Cong nghi~p Di~n tti

Ky thu~t Ke toan Ky thu~t Ke toaii

San xuat Ban hang san xuat Ban hang

. SCI do 7.8. Phan chia

,
b9 .ph~n theo san phain

283
 + B?t trach nhi~m v~ lqi nhu?n cha ca cap khu vtjc
+ Cai thi~n vi~c ph5i hqp cac ho:;it d(mg chuc nang.
+ T:;io ra nhung ca si1 dao t:;io c6 y nghia d5i v6'i
nha tflng quiin tr!.
+ Cho phep phat trien va da di;mg h6a siin phffm
Va d!ch Vl,l.
- Cac nhuqc diem:
+ Ci1n c6 nhi~u nguoi c6 nang llfc quan ly chung.
+ C6 XU the lam cho vi~c duy tri cac d!ch Vt.I kinh
te t~p trung trc1 nen kh6 khan.
+ Lam nay sinh nhung van d~ kh6 khan d5i v6'i
vi~c kigm soat cua cap quan ly cao nhat.

7 .3. 7. Cd ca:u tc> chuc theo khach hang

• Be phl,lc Vt.I khach hang m(>t each huu hi~n, ngtiO'i

ta chia khach hang thanh tung nh6m nho (Small group)
c6 nhung van d~ nhu ci1u giong nhau: va duqc giai quyet
b&i chuyen vien cua nganh d6.
• Nhilng liu, nhli!fc diim:
- Cac uu diem:
+ Khuyen khich st}' chu y den doi hoi cua khach
hang.
+ T:;io cho khach hang cam giac h<;> c6 nhung ng110'i

284
 cung ung (ngan hang) hieu biet.
+ Phat trien Stf chuyen sau v~ khu vtfc khach hang.
- Cac nhuqc diem:
+ C6 the kh6 ket hqp ho~t d()ng giua cac nhu cau
khach hang trai nguqc nhau.
+ Can c6 nguoi quan ly va chuyen gia tham muu v~
cac van d~ cua khach hang.
+ Cac nh6m khach hang c6 the khong phai lu6n
xac dtnh r6 rang (vi d1,1 cac c6ng ty lien ket l6'n
va cac doanh nghi~p lien ket khac).

T6ng Giam 06.c

I
I I I
Ng~nMng Db thi Ng~n hang Ngan hang
Cong c¢ng Hop tac xa Sv nghi~p

..
Cho vay b~t Ng5n hang
d¢ng san va thua kc Nang nghiep
- -

Sd do 7.9. Sd d6 cd cfiu to' chuc theo khach hang ii ngan hang Ian.

7.4. THIET l<E TO CHUC CONG VIEC,

. TO CHUC CAN BO. VA
VAN HOA TO CHUC
7.4.1. T6 chuc va thie't ke' cong vi~c

M(>t doanh nghi~p dang an len lam ra thi xay ra

285
mt)t chuy~n khong hay, san phfim cP.inh cua h<;> xu'a nay
dang ban ch~i.y da bi doi thu C?nh tranh cho ra dO'i San
phllm m<li hem, tot hem ma gia l?i phai chang. Tinh
huong nay da bu(>c giam d6c dua ra quyet d!nh phai s6'm
ung d1,mg nhung thanh tlfu khoa h<;>c ky thu~t d~ cho ra
dO'i mt)t San phfim m6'i kha di C?nh tranh du'<JC v6'i dQ'i
thu C?Jlh tranh va giU vung du'<;>'C tj the cua minh tren
thuang truO'ng. Van d~ nhu the la da ro, nhung chua
phai la xong. Cai chinh (J day l:;ii la van d~ t6 chuc thlfc
hi~n cai quyet d!nh t6i quan tr9ng kia cua giam d6c nhu'
the nao?. Nhung van d~ v~ t6 chuc thiet ke va giai
quyet nhung cong vi~c nhu v~y (J m6i tc> chuc la vi~c lam
thuang xuyen cua cac nha quan tr!. d day chung ta dn
xem xet nhung nguyen tiic, nhung phuang phap nao c6
th~ giup cho cac nha quan ttj c6 th~ giai quyet nhung
van d~ vua neu.
Xet tren phuang di~n t5ng th~, t5 chuc thiet ke
cong vi~c khoa h<;>c se giup cho cac nha quan tr! tie't
ki~m thO'i gian, cong sue, nhan hjc, nang cao nang suat
lao d(>ng, tranh nhung lao d9ng, nhling vi~c lam vo b5
khong c~n thiet, tranh slf nham chan ch&ng cheo va
nhat la lam cho cac Cong vi~C VOn phuc t:;ip trCt thanh Slf
ph6i hqp chu yeu cua cac cong vi~c don gian, nh~ nhang,
hap dcln va thich thu han.Cac cong trinh cua cac nha
khoa h<;>c tren the gi6'i d~u khiing d!nh r{ing, tc> chuc
lam vi~c khoa h<;>c la mt)t phu'o'ng phap tang nang suat

286
lao d(mg rat c6 hi~u qua, n6 ding chinh la m9t phu'o'ng
each Slt dt,mg CO hi~u qua von, vfJ,t tu' va cac ngufin tai
nguyen khac.
Ngi.tO'i ta thuO'ng n6i hang ngan con song tuy khac
nhau nhung chung cung do nuC1c ra bien, hay c6 ca tram
con duO'ng cung dan den thanh La Ma. Cung giong nhu
vfJ,y de hoan thanh cung m9t cong vi~c thuang c6 rat
nhi~u each giai quyet, each tiep cfJ.n, each to chlic khac
nhau. Van d~ la Ci cha to chuc thiet ke cong vi~c phai
nh[im vao nhung cai dich nao de lam Co' sd cho vi~c Iva
chc;m con duO'ng thtJc hi~n toi uu nhat. Tren ca hai
phu'o'ng di~n ly thuyet va thvc te thi nhung m1,1c tieu chu.
yeu cua thiet ke cong vi~c thuO'ng la:
- Thl;ic hi~n du'Q'C nhung nhi~m· Vl,l ma chinh ban -
than cong vi~c nhflm Wi;
- Toi uu h6a quy trinh s~p xep va giai quyet cong
vi~c;

- Phat huy duqc tinh nang d(mg tV chu va sang t~o

cua moi ca nhan tham gia vao qua trinh nay;.
- T~o nen sv nhat tri, d6ng tam hi~p lt!c, co giing
khiic ph1,1c kh6 khan, tfJ,n d1,1ng thC1i ca thO'i diem
de hoan thanh cong vi~c c6 hi~u qua hi~u suat
cao nhat;
De thµc hi~n duqc nhung m1,1c tieu da ch~m, qua

287
trinh to chuc thiet ke cong vi~c thuang can phai thoa
man nhung yeu du sau:
- Chia cong viQc ra thanh nhung vi~c lam don gian
han;
- C6 kha nang ca gi6'i h6a, di~n tu h6a, ti! d(mg h6a
ViQC hoan thanh cac vi~c lam nay;
- T~o cho nguO'i lao dC)ng c6 thg hoan thanh cong
vi~c nh~ nhang, thu vL hap dan va can it ky
nang ky xao hon;
- Nang cao duqc chat luqng cong vi~c va tiet kiQm
d119·c chi phi lao dC)ng;
Tren thlfc te nguO'i ta thuO'ng sU' dyng cac nguyen
ti1c to chuc thiet ke cong vi~c du6'i day:
- Chuyen man h6a ccing ViQc;
- Phu hqp v6'i nang ltjc va kha nang cua con nguO'i
va cong ngh~ may m6c, thie't bi, ccJ s6 v~t cha't
hiQn c6 hi~n_c6;
- HiQu qua;
Khong dan diQu;
- Phat huy duqc tinh d9c l~p, tt,i chu va sang t<?-O
cua ngu'O'i lao d9ng;
- \.'.V ...

288
 Nhilng phztung phap phfi bien dztflc dung d€ tfi
chuc thiet ke cong vifc lii:
1- Chuyen man h6a c6ng vi~c: Vao nU'a dgu the ky
truck ~hiet ke cong vi~c cGng dong nghia v6'i vi~c chia
nho va chuyen m6n h6a lao d(mg. Khi Slt dl,mg phu'o'ng
cham, chi d~o nay cua Adam Smith Va-Frederik Taylo
c·ac nha quan trt tlm kiem vi~c tht,tc hi~n cong vi~c
trong vi~c to chuc n6 do'n gian va c6 th~ thl,l'c hi~n duqc.
Vi~c chia nho c6ng vi~c dg chuyen m6n h6a marig l;;i.i
m(>t h~ qua Ia tang duqc nang suat lao d(>ng Ien nhieu
lftn, thai gian hoan thanh c6ng vi~c duqc rut ngifo dang
k~. Tuy nhien vi~c chia c6ng vi~c thanh nhung phan
cang nho bao nhieu thi cang c6 kha nang lam cho c6ng
vi~c dc:m di~u bay nhieu. H~u. qua cua vi~c chuyen mon
h6a c6ng vi~c den muc cao d9 thai qua da lam cho nguai
lao d(mg nham chan, khong hung thu, th~m chi la
chong l~i. Tuy nhien vi~c chuyen mon h6a cong vi~c den
muc hqp ly da va v~n se la m(>t phu'o'ng phap to chuc
c6ng vi~c c6 hi~u qua.
2- Xoay uong c6ng vi~c: M9t trong nhung phucmg
phap kh<ic ph1,1c st,t nham chan do'n di~u cua phu'o'ng
phap chuyen mon h6a thai qua d6 la thiet ke con~ vi~c
xoay vong. Dieu nay c6 nghia la c6ng vi~c dugc chia ra

(1) Management; Stephen P.Robbins, Prentice-Hall International; Tr .. 320-

Tr.340

289
lam nhi~u ph~n · vi~c d~ ti~n chuyen man h6a. Nhung
ngub'i thua hanh se Mn lu<;tt lam vi~c theo m9t chu ky
thai gian nhat dtnh (thucrng la hai hay ba thang) d~
hoan · thanh tung lo~i cong vi~c rn{>t. C6 hai lo~i xoay
vong cong vi~c. d6 la xoay vong theo chi~u d9c va xoay
vong theo chi~u ngang. Xoay vong theo chi~u d9c c6 thg
gay ra cam giac thang va giang cap. Thong thuang
nguai ta xoay vong cong vi~c theo chi~u ngang. Vi~c
ioay vong thai qua cung c6 th~ gay ra vi~c khong chu
tam vao m9t vi~c c1:1 th~ nao va khong nang cao du<;tc
trinh dQ chuyen mon h6a trong mQt linh VlfC nao Ca.
Vi~c thiet ke cong vi~c xoay vong thuang thich hQ'p v6'i
nhung cong vi~c khong khac bi~t qua xa v~ m~t nang
life chuyen mon nghi~p v1:1, nhun.g du slf khac bi~t dg t~o
nen Slf phong phu va hap dai1 cua cong vi~c m6'i.
3- Ma r9ng cong vi~c: M{>t khi .nh~n thay cong vi~c
la dan di~u va nham .chan thl nha t5 chuc thiett ke cong
vi~c quan ttj can phai ma r(mg ph~m vi de lam cho cong
vi~c da d~ng, hap dan va lOi cuO'n han. Tuy nhien m9t
cong vi~c toi t~ ma l~i ma r9ng them thl l~i cang lam
cho cong vi~c toi t~ han. Nhu v~y quan ni~m thiet ke
b{ing each ma r9ng cong vi~c chi la h<;tp ly khi t?n d1;1ng
du<;tc nang 11,fc, sa truang, hi~u qua lam vi~c cua nhung
ngub'i thua hanh va tranh cho h<;> ht m~t moi, nham
chan, dan di~u trong cong vi~c.
4- Lam phong phu cong vi~c: Khac v6'i ma r9ng, lam
290
phong phu cong vi~c la each tang them v~ chi~u sau cua
cong vi~c. Lam phong phu cong vi~c cho phep nhung
ngu'O'i lao d9ng ki€m soat nhi~u hon chfnh nhung cong
vi~c cua minh. Di~u nay cho phep nhung ngttb'i thua
hanh dugc giam sat m9t s6 cong vi~c dien hinh cua h<;>
(nhti hO?Ch d!nh chi tiet Va danh gia vi~c lam Cua chinh
minh). Nhung vi~c lam theo kieu thiet ke lam phong
phu cong vi~c se cho phep ngu'cri lao d9ng hoan thanh
tr<;>n V~n nhung ho~t dQng Cua h<;> cung vc1i Slf tt,t do, dQC
l~p va trach nghi~m. Chfnh di~u nay ciing se cung ca'p
nhung thong tin phan h6i den muc moi ca the c6 the
danh gia va di~u chinh vi~c thtjc hi~n cong vi~c cua
chinh minh. Quan trt nhung "vi~c lam phong phu"
khong phai la de dang. N6 se la thich hgp d6i v6'i nhG'ng
cong vi~c tuong dO'i d(>c l?p va hoan chinh. Di~u mftu
ch6t de quan ly nhung cong vi~c nay la ket qua cu6i
cimg cua nhung cong vi~c fty phai danh gia va kiem soat
dugc.
5- T6 d(>i lao d(>ng: Khi cong vi~c du'<JC thiet ke cho
t5 d(>i hon. la cho moi ca nhan thi luc d6 xua't hi~n khai
ni~m tc> d(>i lao d(>ng. T5 d(>i la·o d(>ng se la phu hqp vc1i
cac cong vi~c cftn slf ph6i hgp chung hon la sµ thµc hi~n
rieng re cua moi ngu'O'i. C6 hai lo?i tc> d(>i lao d(>ng: tc>ng
hgp va tt! quan. Trong each thiet ke t5 d(>i lao d(mg t5ng
hgp thi m(lt so lc1n cac thao tac (task) dugc hgp l?i
thanh m(>t nh6m, va nh6m se giai quyet vi~c phan d!nh

291
giao vi~c ro rang cho cac thanh vien va trach nhi~m cua
h9 de xoay vong cong vi~c nhu' cac thao tac doi hoi. T6
d9i se tv giam sat cac ho?t d9ng cua ca nh6m. T6 d9i lao
d(mg t6ng hgp thtiO'ng hay du'qc slt di,mg trong linh vl,l'c
kien true, xay dyng va d9n d~p bao quan nha hang
khach s~;m.
T6 d9i tv quan duqc h9i nh~p theo chieu d9c nhieu
hem va c6 m9t sv lva ch9n theo y minh r(mg rai hon so
v6'i t6 d9i t6ng hqp. T6 d9i tv quan duqc giao myc tieu
de d?t t6'i va khi d6 h9 se tv do xac d!nh vi~c giao vi~c,
ngh1 ngoi, thu tyc thanh tra va v. v .... Th?m chi (J nhung
d9i tV quan ho~m toan h9 con c6 ca quyen llfa ch9n
thanh vien va c6 nhung thanh vien danh gia vi~c hoan
thanh cong vi~c cua m9t thanh vien khac. H~ qua la
nhung vi~c thanh tra, giam sat trC1 nen ft quan tr<;mg
hon va th~m chi doi khi c6 the la khong d.n thiet.
Nhieu xi nghi~p cong ty ap d1,mg each thuc t6 chuc cong
vi~c nay da phat huy cao d9 duqc tinh d(lc l~p tv chu
sang t~o cua nhung ngu'Cti lam vi~c va t:;lO ra S\f thi dua
giua cac t6 d9i v6'i nhau.
De t6 chuc thiet ke nguO'i ta d.n c6 m9t khuon kh6
quan ·ni~m de phan tich hay de hu6'ng d§.n nha quan tr~
thiet ke cong vi~c. Mo hinh diftc tinh cong vi~c (JCM) la
m9t cong Cl,l huu hi~u de giai quyet vB:n de nay. Mo hinh
d?c tfnh Cong Vi~C du'<JC d?c trling b~ng nam diflc tfnh
cong vi~c can ban, nhung m6i quan h~ giua chung va tac

292
 d(mg cua nhung d~c tinh nay den nang suat, d()ng cd va
Sl,f thoa man cua ngttC:fi lao d(_)ng.

Mo hinh sau day se trinh bay ca<: d~c tinh cong vi~c
va quan h~ giua chung<1).

Nhung di[lc tfnh can Tri,rng thai tam ly Ket qua cua ca nhan
. ban cua cong vi$c toi hc;in va cong vi$c

finh da dc;ing cua ----+ Ynghi'a cua cong 89ng cd thuc day
ky nang, ky xao
} vi$c thl,lc te lam vi$c ben trong cao
Nh~n biet thao tac
y nghi'a cua thao tac Thl,lc hi$n cong vi$c voi
_ _ _ _.., Trach nhi$m doi
chat IUQng cao
rinh tl,I quan voi ket qua cong
viec thl,lc te Sl,I thoa man cao
d6i voi cong vi$c
Hieu biet ve ket qua
M6i lien h$ mi;lt va
hi$n tc;ii cua di;>ng
tac lam vi$c

Nhu cau phat trien ca~

cua nguoi lao di;>ng

Hinh 7.10. Mo hinh d~c tlnh cong vi~c.

Trang mo hinh vua neu nhung chieu d?c tinh can

1
( ) Management; Stephen P.Robbins, Prentice-Hall International; tr.335.

293
ban cua c6ng vi~c la:
+ Tinh da dq,ng czla ky m1ng, ky xao: Chi muc d9
c6ng vi~c bao ham tinh da d?ng cua cac d9ng tac, ma
cac d(>ng tac nay sinh ra phan 16'n st,t khac bi~t v~ ky
nang, ky xao va tai nang, nang khie'u. .
+ Nhtj,n biet thao tac, tac Chi muc d~ ma c6ng
Vl;l:
vi~c doi hoi hoan thanh tn;m v~n va kha nang nh?n bie't
m9t phan c6ng vi~c.
+ Y nghia czla thao tar:: Chi muc d9 c6ng vi~c tac
d9ng thi,tc chat Ien dai song hay vi~c lam cua nhung
ngu'O'i khac
+ Tinh tl! qudn: Chi muc d9 ma c6ng vi~c mang l~i
St,i tt,t do, dQC l?p thtfc St,i Va St,i suy xet khon ngoan cho
moi ca nhan trong chu'o'ng trinh lam vi~c ciing nhu' thtfc
hi~n n6 hay c6ng vi~c cua he;>.

+ Mai lien h~ nguqc: Chi muc d9 thtfc hi~n cac d<;mg

tac lam vi~c duqc doi hoi bang ket qua cua cong vi~c ma
ca nhan he;> hu'6'ng t6'i thtjc hi~n va thong tin dily du v~
hi~u ltfc eua n6 hay c6ng vi~c cua h<;>.

Cung theo mo hinh nay chung ta thay ngay rfmg 3

~hi~u dau tien (tinh da dq,ng czla ky n<'ing, ky xdo; nh{j,n
biet thao tac, tac Vl;l,' y nghia CUa tac Vl;l) da k~t h<Jp d~
t~o ra y nghia cua c6ng vi~c. Di~u ff.y c6 nghia la, neu
nhu' ha d?c tinh dau tien t6n t?i trong cong vi~c, thi

294
chung ta dn thay r~ng khi ay m6i ngu'ai' se muon nhin
h9 hay cong vi~c cua h9 la quan tr<;mg, c6 gia va dang
gia. Di~u ghi nh?n thu hai la nhung cong vi~c duqc tt!'
quan se cha phep nhffng ngu'C1i dugc giu trach nhi~m v~
n6 cam thay trach nhi~m ca nhan do'i vdi ket qua va
neu nhu' c6 thong tin phan h6i v~ cong vi~c thi ngu'ai lao
d()ng se biet h9 thl,fc hi~n vi~c do co hi~u qua nhu the
nao?
Tu quan di~m d(mg co thuc day thi mo hinh nay
n6i len rilng, phftn thuc1ng mong muon nh~n dugc tu ben
trong se d::;i.t dtiqc khi m6i nguai duqc hieu biet v~ ket
qua, va khi d6 ban than moi ngu'Cti vai trach nhi~m th\fc
tien se thvc hi~n tot hon doi vai cac thao tac ma nhung
thao tac d6 mang l~i y nghfa day du cho cong vi~c.
DZ! doan tu mo hznh:
Cac chi~u d~c tinh can ban
c6 th~ dugc ket hqp li;i.i theo cong thuc sau:
Di~m Da di;tng ky nang + •
dong ca nh~ biet thao tac +
thuc dti'.y y nghia cua thao tac Tl,f Lien h~
= x x
ti em 3
quan ngu'<;1C

nang

Nhung cong vi~c c6 ti~m nang v~ d()ng co thuc dcly

cao can phai cao chi it dai voi m(>t trong ba yeu to" anh
ht.tang chu dc:io tai y nghia d@.y du cua cong vi~c tht,tc te.
. 295
 Chung c~n phai c6 ti~m nang cao ca v~ tinh tvquan-va
m6i lien h~ ngu'<JC. Neu di~m so cua cong vi~c v~ ti~m
nang d{mg ca thuc d§'.y la cao thl mo hlnh nay dtJ bao
ding d{mg C<1, vi~C thl}'C hi~n Va St}' thoa man Se CO anh
huO'ng thuc d§'.y 1§.n nhau rat nhi~u la di~u chac chan va
'Jilli d6 hi~n tuqng vang m:Ttt va nghi vi~c se giam xuong.
Chi ddn cha cac nha qudn tr?: Mo hinh JCM cung
cap cho cac nha qmln tr~ nhung htt6'ng d§.n d:Ttc thu
trong vi~c thiet ke cong vi~c. Nhung d~ xuat du6'i day
xuat phat ta mo hinh JCM chi ro cac lo?i thay doi cong
vi~c c6 nhi~u kha nang nhat d§.n .t6'i cai thi~n m6i m<;>t
trong nam chrnu d~c tinh can ban:
- Ket h<;IP cac thao tcif:: Nha quan ttj se sap d?t
nhung thao tac. da dti<JC phan dO?Il cung nhau t?O ra
m()t d?ng cong vi~c 16'n han va m6'i han. Chir.h nhung
Vi~c nay se lam tang tfnh da d?ng Cua ky nang Va Slf
nh~n biet cac tha~ tac; ·
- Tg,o ra ml)t dan v? lam vi~c tlj nhien: Nha quan ttj
se thiet ke cac thao tac ma d?ng tang th~ cua chung c6
th~ nh~n biet va co y nghia d~y du. Chinh nhung di~u
nay lam tang tinh "sa hG'u" cua ngu'b'i lao d<;>ng doi v6'i
cong vi~c va khuyen khich h<;> nhin nh~n cong vi~c m6'i
quan tr<;>ng va mang d§.y du y nghia h<Jn la bu6n te va
khong hqp ly
- Thiet l¢p quan h~ bg,n hang: Khach hang la nguO'i

296
Slt d1,mg San ph§'.m hay d!ch Vt} do ngtiai lao d(}ng lam
ra. d m<;>i no'i neu c6 the, nha quan trt se thiet ke cac
moi quan h~ trvc tiep giua nhung nguai lao d(>ng va 1
khach hang cua h~). E>ieu nay se lam tang tinh da d~;mg
Cua ky nang, ky xao, tinJ:i tlf quan, St,i nh?n biet thao tac
va m6i lien h~ d6i v6'i nguai lao d(>ng.·-
- Phat tri€n cong vi~c theo chi~u d9c: Phat trien
theo chieu d9c se cho phep nguai lao d(>ng ganh vac
nhung trach nhi~m Va Slf kiem soat ma v6n tru'6'c day
danh cho nha quan ttj. Thtfc te la n6 khep l?i khoang
trong giua khia C:;lnh lam va kiem soat Cua cong vi~c va
lam tang tinh tv quan cua ngtiO'i lao d(>ng.
- Ma ra nhrtng kenh thong tin phan h8i: Bfing each
gia tang ·nhG'ng m6i lien h~ nguqc, ngtiai lao d(>ng khong
chi h<;>c duqc each lam the nao de hoan thanh t6t cac
cong vi~c, ma con giup h<;> biet duqc. vi~c th~fc hi~n
chung la duqc cai thi~n, toi t~ ho'n hay giu nguyen (J
muc dq cu. Mqt each ly tuang la ngtiai lao dqng se nh?n
duqc thong tin phan h6i v~ vi~c h<;> lam m<)t each tn,tc
tiep nhu chinh h<;> da thvc hi~n nhG'ng vi~c nay hon la
tu nha quan tr! tren Co' SCJ khong thuang xuyen lam vi~c
d6.
Qua trlnh t6 chuc thiet ke cong vi~c khoa h<;>c
khong chi doi hoi phai biet thiet ke khoa h<;>c tung c6ng
vi~c Cl} the ma con doi hoi nha quan tr! phai biet each

297
t6 chUc thiet ke s~p xep, noi ket c6ng vi~c l?i v6'i nhau
thanh chu<ing tdnh lam vi~c. Thong thuong nguoi ta
thuong thict ke chuang trinh lam vi¢c tucln, thang v.v.
va tuan lam vi9c tu 40 den 48 gio, hay 5, 6 ngay lam
vi¢c tam tieng. C6 nhieu so nai dang ap d1,mg tuan lam
vi¢c 5 ngay. CJ nhieu dan vi thuang t6 chuc lao d(mg hai
ca, th~m chi ba ca ho?c hon kip thay d6i luan phien
thai gian lam vi¢c cho nguai lao d(_)ng. Ngoai ra chung
ta con thay nha quan tri c6 the to chuc cac d~mg lam
vi9c nhu nhung gia lao d(_)ng linh ho?t, hay m(>t phan
c6ng vi9c; sU' di,mg nh6m nho lao d(>ng hay lao d9ng
nhat thoi, ho?c cho phep nguai lao d9ng lam vi¢c t?i
nha thong qua giao tiep truyen hinh (telecommuting).
Va'n de h,ta ch9n d?ng lam vi¢c la tuy thu(_)c vao tUng
hoan canh, dieu ki9n Cl,l the va y muon Cua ngu'Gi lao
d(>r.g. Dieu can ban la phai dam bao khai thac va sU'
d1,1ng hqp ly, khoa hQC va dung phap lu~t cac ngu6n tai
nguyen nhv v~t tv, may m6c thict bt, c6ng ngh9, lao
d9ng, chat xam v.v de d?t hi9u qua lam vi9c cao nhat.
Q~y tdnh to' chitc thiet he cong vi~c.
Quy trinh thiet ke cong vi¢c thvang dvqc thl,l'c hi¢n
~heo nhung bu<Jc ca ban sau:

1) Xac dinh n(>i dung cua nhung cong vi¢c d.n lam
va m1,1c tieu can d?t dvqc cua nhung c6ng vi9c d6;

298
 : 2) Thu th?p thong tin va phan tich kha nang thvc
hi~n cong vi~c tu cac g6c d9: May m6c, thiet bL
m~t b§.ng, cong ngh~, von lieng, thai ca, thai
gian, quan h~, con ngub'i va Dang Ive chuyen mon,
SCI trub'ng va nhi~t tinh trach nhi~m cua h<;>;
: 3) Thiet ke va phan chia cong vi~c m9t each khoa
h<;>c, hqp ly va toi u'u thanh nhung ph§n vi~c lam
c1=1 th~;
. 4) Xay <l1=1ng cac phuong an t6 chuc bo tri siip xep va
thvc hi¢n cong vi~c;
5) Lt,ta ch9n phuong an t6i uu;
· 6) T6 chuc thvc hi¢n va dieu chinh cong vi~c cho
phu hqp v6'i hoan canh thvc tien;
· 7) T6 chuc rut kinh nghi~m va hoan thi¢n cong tac
thiet ke va t6 chuc thvc hi~n cong vi~c.

7.4.2. T6 chuc can be)

. M6i so d6 t6 chuc s~ la m9t buc tr.anh Ci m6i doanh

ngh.i~p, nhung n6 se VO h6n neu n6 khong la b9 may
ho?t d(mg c1,1 thi? do chinh con ngu'O'i t~o nen. Van de
can b9 la van de quyet d!nh doi v6'i thanh b?i CJ mc;>i t6
chuc. Lam the nao d~ c6 m(lt d(li ngG can b9 m~mh ve
chuyen mon, gioi v6 nghi~p v1=1, tinh thong ve nghe
nghi~p, du ve s6 luqng, san sang d6ng tam hi¢p h,tc va

299
 vai m9t tinh than trach rihi~m cao de hoan thanh m<;>i
nhi~m Vl,l du'Q'C giao v.v. B6 chinl·. la nhung gi ma cong
tac can b9 phai xay d1=1ng .va giai quyet (J moi t6 chuc.
Khong co d9i ngii can b9 gioi khong the n6i den chuy~n
quan tr! to't. Co d9i ngii can b9 gioi nht.tng khong biet sli
d1=1ng, b&i dt.t6'ng, chieu hi~n dai sI thi ciing coi nht.t ch&ng
. phat huy dt.tgc n9i hjc cua chinh d9i ngii nay.
Nht.t v?y cong tac to chuc can b9' can phai khong de
ai 16' thcri, khong de ai co tai nang bi thui ch9t, khong
de ai b! tru d?p, khong de ke ca h9i xu njnh lung do~m,
khong de nhung ke tham quy~n.co' vi lqi d1,mg cong vi~c
chung de tu lQ'i ca nhan, loi be keo canh chi co v?y t6
chuc mai vung m~mh.
Khoa h<;>c quan tr! luon chi ro rfmg, muo'n xay d1=1ng
va slt d1=1ng m(>t d/?i ngG can bQ gioi th1 tru'Ctc tien phai
biet xac d!nh m1=1c tieu cua chinh cong tac nay.
Tuy vao hoan canh Cl} th~ ma m1:1c tieu cua cong tac
can b9 (J vao tung thai diem c6 khac nhau, nhu'ng nhin
chung chung tht.tang nhfim vao nhung va'n d~ chinh nht.t:
Xay d1=1ng m9t d9i ngii can b9 du v~ so' lt.tqng, gioi v~
chuyen man, c6 ban linh vung vang trong m<;>i hoan
canh, doan ket giup d6' Ian nhau, quyet tam hoan thanh
m<;>i nhi~m Vl,l dt.tQ'c giao.
Boi vai m<;>i to chuc khi co dt.tcrng lo'i ho~t d(mg dung
dl'in la het sue can thiet. Tuy nhien thieu m(>t d(>i ngG

300
 can b9 c6 du nang lvc va nhi~t tlnh thl m9i chu tru'cmg
duang lo'i chi la m9t ma gia'y li;>n. Con ngu'O'i la yeu to
quyet dinh trong mQi ho?t di;>ng ve quan tri. N gay nay
tien bi;> khoa h9c ky thu?t c6 th~ trang bi cho con ngu'O'i
nhling phu'ong ti~n lao d(mg eve ky hi~n d?i, eve ky
thong minh, nhung yeu to' con nguai, yeu to can b9
khong he mat di vt tri quyet dinh cua n6. Kinh nghi~m
6 cac nuC1c c6 nen kinh te xa hi;>i phat tri~n nhat hi~n
nay ci1ng dang chi ra ding co sCJ v?t chat la quan tr9ng,
nhu'ng yeu to con nguai l?i con quan tr<;mg hon. ThVc te
ci1ng ngay cang chi ro r{ing khoa h9c ky thu?t cang hi~n
d?i thi doi hoi ve chat luqng d9i ngu can b9 ngay cang
cao. Khoa h9C cang hi~n d?i thi cang CO hi~n tu'qng "sai
mi;>t ly di mi;>t d~m" chinh vi the nhung yeu kem ve can
b9 tuy nho nhu'ng c6 thg gay ra sv thi~t h?i ve tai san
rat 1C1n. d nhung don tj khong lam to't cong tac can bi;>
thi t6 chuc d6 se yeu kem ve nang ivc, n9i bi;> lung cung
mat doan ket, chia be keo canh, nhfing ke XU ninh, CO
hi;>i li;>ng quyen, nhung ngu'ai dung d~n, chinh trvc bi tru
- d?p v.v... H?u qua tat yeu cua tlnh tn;mg d6 se la SI! tan
va ve m~t to chuc la dieu khong tranh khoi.
Cong tac ti/ chitc can b9 phdi dc;it duqc nhung yeu
cciu sau:
- flap ling day du m<;>i nhu cau ve can b9 cua to
chuc;
- Xay dl}ng, chwln b!, dao t?o va b6i duang mi;>t d9i·
301
 ngG can bQ m~nh v~ nang life chuyen man, du v~
so luqng, thich ung vai mQi hoan canh thay d6i
trong t6 chuc;
- Bao dam tinh lieµ t1,1c, tinh thua ke' v~ d9i ngu
can b9;
- Phat huy duqc tinh nang d9ng, d9c l~p, ttf chu
sang t?o, tinh th:in hqp tac, y thuc trach nhi~m
va tinh hi~u qua cua nhung ngu'O'i lam cong tac
quan trj.
Muon c6ng tac US chuc can b(J hocm thanh dlt<Jc
nhi~m Vfj, CUa minh thi can tw'ln thu nhilng nguyen tdc
khoa h9c sau:
- Tuyen ch9n, dao t?O va bo tri can bQ la theo nhu
c:iu khach quan cua cong vi~c; .
- Bo tri ngu'oi dung vi~c va phu hqp vai nguy~n
v9ng, SCJ thich va kha nang CUa m6i ngu'O'i;
- Ke't hqp h6 trq nhau giaa nhung m~ t m:~mh va
ye'u cua m6i can b9;
- Bao dam tinh thua ke;
- Ke't hqp quy~n lqi quy~n h~n va trach nhi~m cua
can b() trong t6 chuc;
- T?o di~u ki~n thu~n I~·i d~ phat huy duqc toi da
kha nang, rn:lng Ive sa truO'ng s& doan cua m6i
nguO'i can b9;

302
- Ngan ch~n m9i bigu hi~n tru d?p, be phai, q1c
hQ, n!nh hot, ca hQi, xu hu6'ng ch~y theo thanh
tich ca nhan, mat doan ket trong nQi bQ hang
ngG can be);
v.v ...
Ca sa khoa h9c czla cong tac trJ chuc la:
- Chuc nang quyen h~n va nhi~m V'-:J cua cac bQ
ph~n;

- Nhu cliu cua cong vi~c, cua be) may va tu st,t phat
trien cua t5 chuc;
- Trinh de) nang lt,tc, phclm chat, tinh each, hoan
canh cua moi nguO'i, m6i ung vien;
- Kieu each quan trt (phuong phap, l~ loi v.v ... );
- So d6 co cau to chuc;·
- Vi~c ap d1;mg cac thanh tt,tu cua tien be) khoa hQC
ky thu~t;

- Hoan canh khach quan ve hen trong va hen

ngoai cua t6 chuc;
v.v...
Nf)i·dung czla cfmg tac ta' chltc can b9 la:
- Tinh toa~ va dt,t bao nhu cliu ve can be) quan trt;
- Ho~ch dtnh vfi. tuyen ch<;m can be);
- .E>ao t~o, ,huan luy~n cac nha quan trt;

303
 - Lt,ta chc;m, d~ b~t va sli d1,mg cac nha quan tr!;
- Banh gia can b9 quan tri;
- Cac cong vi~c khac c6 lien quan den can b9 quan
tri.
Phlidng phap t6 chetc can b¢:
- Phuang phap hanh chinh;
- Phuang phap kinh te;
- Phuang phap tam ly xa h9i;
- Ph.uang phap dtnh bien;
,.... Phuang pha p khoan;
- Phuang phap t6 d9i;
- Phuong phap ket h<Jp;
-.Phuong phap thi tuygn;
- Phuong phap tr~c nghi~m;
- Phuong phap thl'.t;
- PhuO'ng phap tuyen truy~n;
- Phuang phap giao d1:1c;
- Phuang phap cuang che;
v.v...
7.4.3. Van h6a t6 ·chuc

Khai ni~m: Van h6a t6 chuc duqc hinh thanh tu t?p

hqp cua Ccfr ni~m tin, gia ttj,· rn nghi, Call chuy~n, huy~n
tho?i va cac ngon ngu d~c thu, la noi nuoi d~O'ng slf cam
304
nh?n tinh c(mg d6ng giua cac thanh vien trong t6 chuc.
Van h6a la nhung yeu to vo hinh nhung n6 bi~u hi~n ra
hen ngoai bling nhung anh ht.tang rfft lan t6'i hanh Vl
cua moi ca nhan trong to chuc.
Van h6a t6 chitc c6 nhilng dQ,c tinh ca bdn sau:
- Tinh t~p thg;
- Gay xuc d()ng, truyen cam;
- Truyen thong;
- Dau hi~u d~c trt.tng;
- Nang d()ng.
Ml;lC tieu cua xay dl;lng van h6a t6 chitc la:
- Barn bao st,t phat trign toan di~n cua moi ca
nhan trong to chuc;
- Xay d1,mg m()t ne nep van h6a lanh m?nh tien b()
' trong to chuc;
- T?O ra m()t moi tru'crng van h6a c6 to chuc dg moi
ca nhan moi dcm tj c6 the cong hien nhieu nhat
cho to chuc, cho dat nu6'c va cho xa h()i.
- Thay duqc tfim quan trc;mg va v! tri 61a n6 trong
cong tac quan tri.
- Xay d~mg duqc m9t to chuc c6 van h6a.
E>()ng vi en__duqc st,t tham gia nhi~t tinh va c6

305
 trach nhi~m cua m6i ca nhan trong t6 chuc.
- C6 bi~n phap C1,l thg phat trign van h6a cua to
chU"c.
Chuc nc'ing:
- Xay d1,l'ng cac ni~m tin, gia tri, triet ly, 18 nghi,.
truy~n tho'ng ."t~p quan" lanh ID?nh Va tien bQ
trong to chU"c;
- Khai d~y, d9ng vien va bien sltc m?nh v~ van
h6a thanh SltC ID?nh Cua tb chltc;
- Dau tranh cho'ng l?i m9i bigu hi~n phi van h6a,
phan van h6a trong t6 chU"c.
Nhilng hinh thuc cua van h6a to' chuc ca bdn la:
- Bigu tuqng (cua cac gia tr!, ffil.}C tieu, nhan v~t
anh hung);
- Ngon ngu (tieng long, kh§'u hi~u, hai hucl'c);
- Cau chuy~n (truy~n thuye't, huy~n tho?i);
- Tht,tc hanh (nghi le, le l?C, va cac hoq.t d9ng
mang tinh van h6a khac).
Nhilng ket qua (hi~u qua) cua van h6a to' chuc la:
- y thU"c v~ tinh each cua m6i ca thg;

- sv rang bu9c cua m5i ca nhan v6"i slt ffi?Ilg cua to

chU"c;

306
 - T?O ray thuc ve to chuc cho m6i ca the.
Qua trinh xii h(Ji h6a to, chitc:
Xa h(>i hoa t6 chuc la m(>t qua trinh ma thong qua
do the gi6'i ben ngoai du'<JC chuyen the vao SI/ chap nh~n
cua the gi&i "hen trong''. Trong tht!c te qua trinh xa h9i
hoa t~o ra khuon m~u cho nhung nguoi m6'i thich hqp
v6'i van hoa cua t6 chuc.
Nhung cau chuy~n xung dang nh~n du'<JC SI/ chu y
d<Ttc bi~t, b6'i vi (J day chung la diem d<Ttc tntng, la trung
tam cua van h6a va xa h()i h6a t6 chuc. Nhung cau
chuy~n cua to chifc ve nhii"ng ngu'oi hung hay nhii"ng hanh
vi truyen cam cho phep nhii"ng ngu'oi m6'i den biet cai gi
la "st! tinh toan tht!c te" doi v6'i h<;>.

7.5. QUYEN H~N, QUYEN Ll/C VA UY QUYEN TRONG QUAN TRI

Ly lu~n cling nhu tht,rc tien luon chi ra rang, hiE;!u

qua cua qua trinh ra quyet d!nh va to chuc tht!c hi~n
quyet dtnh trong quan trt ph1;1 thu(>c rat uhieu vao vi~c
phan quyen, uy quyert, cung vi~c xac dtnh quyen h(;ln va
quyen llfc cho m6i ca nhan, b9 ph~n trong m(>t to chuc.
Nghien CUu each slt d1,mg khoa h<;>c ve quyen h?n, quyen
h,tc va trach nhi~m co y nghia rat to Ian trong vi~c nang
cao hi~u qua cua vi~c to chuc va tht!c hi~n cac quyet

307
d!nh trong quan tr!.
Theo Tu dien tieng Vi~t cua Vi~n ngon ngu thi_
"quy~n h~n co nghia la quy~n dugc xac d!nh v~ n(>i
dung, ph~m vi va muc d9"< 1). Quy~n life c6 nghia la
• quy~n dtiQ'C d!nh do~t va SUC m~nh de bao dam vi~C thtJc
hi~n quy~n ay.

Chung ta khong the hinh dung noi trong m(>t to

chuc neu ai ding c6 quy~n ho~c ch~ng c6 ai c6 quy~n gi
ca. Trong tru'O'ng hgp dftu tien se dan Wi vi~c VO chinh
phu, trong truang hgp thu hai se dan tai · vo trach sv
nhi~m. Nhti v~y va'n d~ la (J chb dn phai phan d!nh va
· xac d!nh ro quy~n h~n trong t6 chuc de quan tr!. Neu
khong giai quyet thoa dang van d~ nay thi h.?u qua th?t
kh6 ma luang du'Q'C.
Ban chat cua quy~n h~n trong cac quyet d!nh v~
quan ttj la ai dugc (hay c6) quy~n gi d6i v6'i ai; Ci dau
ciing nhu vao luc nao va n6 ci:ing c6 nghia la ai phai
pht,ic tung quan ly va di~u hanh cua ai.
Quy~n h~n khong phai la thu trai cho ma n6 sinh
ra tu nhu cfru Va Slf phan Cong Cua t6 chuc, ph1;1c Vt,I tti
chuc va tuan thu phap lu?t. M(>t s6 tac gia quan tr!

(1) Tit dien Ti€ng- Vi~t - NXB Ba N~ng - 1997 - Tr. 786

308
phan bi~t quy~n h,tc va quy~n h?n:
- Quyen hr;m (authorithy) la cai ma nha quan ttj c6
the giao pho cho nguO'i khac thay m~t minh de
tht,tc hi~n. Doi v6'i quyen h?n, no dugc bi~u hi~n
heh kich thuoc hai chieu; di~n tich niim ngang
bigu hi~n cac chuc nang. Anh huang ma m9t
nguai co duqc trong m9t to chuc duqc quy d!nh
bang chieu cao trong ca cau, cang Ien cao chung
nao, quyen h?n cang cao chttng nay.
- Nguqc l?i, quyen lljc trong to chU'c la muc d9 d()c
l?p trong ho?t d9ng dung cho nha quan ttj de
t?O ra kha nang Slt dt,mg nhung quyet d!nh CUa
h<;> thong qua vi~c trao cho h9 quyen ra quyet
d!nh hay dua ra cac chi th!. Quyen lt,tc duqc bieu
hi~n bang kich thu6'c 3 chieu, chieu thling ·dang
tuqng trung cho d§.ng cgp, chieu ngang tu<;rng
tru'ng chuc nang Va chieu thU' 3 du'<JC gQi la trung
tam quyen lt,tc.

-Tuy nhien, st,t phan bi~t nay chi co gia ttj tuang doi
b&i vi tren thl}'c te ap dt,mg vi~c uy quyen trong cac t6
. ch(tc quan tr! hi~n nay, hai tu van thuang dti<JC Slt dt,mg
thay the bin nhau trong cac van han.

309
 Trung tam
D¢ ga'n
quyen 11/c
Trung tam
quyen11,1c

Mlle d¢
quyen h~in

I
Tai c/iinh
'

San xuar '

'
'
.,_..,.._________ Cac Chtic nang

S<Y do· 7. 11. Quyen h?n va quytln It.re.

310
7.5.2. Uy quy~n trong quan tri

Khai ni~m: Uy quyen (delegati~n) la giao ph6 quyen

h?n va trach nhi~m cho ngu'oi khac Cle hQ thay quyen
th\,fc hi~n m9t nhi~m Vt,I rieng bi~t.
Quy trinh uy quy~n: Quy trinh uy quyen bao g6m
nhC'tng bu6'c c<J ban sau:
- Xac dtnh ket qua mong muon. Vi~c giao quyen la
nh~m t~o cho ngu'oi khac co kha nang th1:l'c hi~n
du<;tc cong vi~c. Neu vi~c giao quyen ma nguoi
du<;tc giao khong thg th\,fc hi~n duqc thi cong vi~c
uy quyen nay la VO nghfa. Do d6 clin phai uy
quyen tu<Jng xung v6'i cong vi~c va t~lO dieu ki~n
cho h9 th\,fc hi~n cong tac duqc giao;
~

- Chc;m nguoi va giao nhi~m Vt,I;

- Giao quyen h~n dg thvc hi~n cac nhi~m vt,I do;
- Yeu cliu nguoi duqc uy quyen phai ch!u trach
nhi~m.

Nguyen tdc uy quy~n: Be vi~c uy quy~n th?t S¥' c6

gia ttj va mang l~i hi~u qua, khi uy quyen clin phai tuan
theo cac nguyen tiic sau:
1) Trong h~ thong t6 chuc, vi~c uy quyen thuong la
uy quyen cho cap du6'i tr1:l'c tiep, nghia la cap
tren uy quyen cho c:fp duoi tr1:l'C tiep ma khong
duqc vuqt cap theo sa d6 sau:
311
 So do 7.12. So do uy quyen thu¢c cap.

Ghi chu: + Mui ten thAng: Duqc phep uy quyen

+ Mui ten vong cung: Khong duqc phep uy quyen

2) St! uy quy~n khong lam mat di hay thu nho

trach nhi~m cua ngu'O'i duqc uy quy~n;
3) Quyen lqi, nghia v1:1 trach nhi~m cua ngucri uy
quyen va ngucri duqc uy quyen phai bao dam va
g~n b6 v6'i nhau;

Nguyen ti:ic nay doi hoi phai dam bao, St! tlio'ng
'xung giUa nghfa Vl,l, quyen lqi Va trach nhi~m;
4) N(>i dung, ranh gi6'i cua nhi~m v1:1 duqc uy quyen
phai xac dinh r6 rang;
5) Uy quyen phai tt! giac khong ap d?t;
6) Ngucri duqc uy quyen phai c6 dcly du thong tin
truck khi b:it tay vao vi~c;
7) Luon luon phai c6 stj kiem tra trong qua trinh
tht!c hi~n S1f uy quyen.

312
Trach nhi$m

NghTa Vl,J

So do 7.13. Mal quan h~ tuong xung gilJa nghia vv,

quyen l</i va trach nhi~m.

Trong nhieu cong trinh nghien cuu ve nhung that

b~i cua cong tac quan tr! hau nhu deu chi ra nguyen
nhan la giao quyen khong dung muc hoi;'lc tho thien. N6i
each khac, ve phtio'ng di¢n nao d6, uy quyen la ngh~
thu?t cua quan tr!. Uy quyen Ia tc;i.o duqc cho cap duai
du'<;J'C ren luy~n trong nhi¢m Vt) m6'i, do la Co' s(J de h/a
ch9n, de bc;i.t nhung nguC1i c6 nang h,tc vao nhung v! tri
can thie't trong b(> may quan tr!.
sv uy quyen phai duqc tie'n hanh m(>t each c6 y thuc
W ca hai phia. Do v~y nha Hinh dc:to phai tin c~y vao
cap du6'i, san sang hu6'ng dan, chia se va cho phep cap
duai c6 nhung sai sot a muc d9 nhat d!nh, d6ng thai
phai c6 slf kiem tra don doc thuong xuyen. Cap duai khi
duqc uy quyen phai thay duqc trach nhi¢m va nhung
giai h?n trong quyen llfc de kh6ng tra thanh nguai l?m
quyen gay thi~t h~i cho to chuc.

313
TOM TAT
Trang r:ac hoq,t d¢ng v~ qudn tr? thi vi~c lien ldt cac b9
ph¢n, cac ngu6n lijc trong m9t thi tho'ng nlu1t di thljc hi~n
cac chi~n lrtqc, sach luc;c, cac k~ hog,ch da d~ ra khong gi
khac lwn d6 la cong tac trJ chltc. Cong tac t6 chitc trong m¢t
don vt thlfimg drtqc xem xet tren ba linh Vlfe: xay dlfng gucJng
may; CO ch~ cua m¢t t6' chltc; trJ chltc nhan Slj Va trJ chltc Cong
vi~c.

T6 chitc khoa h9c trong qudn tr? se bdo ddm n~ n~p,

quy cu, kj cztang, tinh to? chltc, tinh hj lu¢t, tinh khoa h9c,
tac phong cong tac, slj doan ldt nhrit tri, phat huy drtqc h~t
n<lng life sa trz.tang cua m6i ca nhan va m6i b9 ph¢n trong
don vt.
Dq,c tinh chung cua t6 chltc la: pho'i hqp cac n6 l1fe; cung
c6 mlfc dich hay mlfc tieu chung; phan chia cong vi~c; thu
b¢c cua quy~n bfc va lien l?~t sue m<;mh cua trit cd cac b(>
ph¢n. C6 b6n Chuc nang to? cltitc sau: 1- Xay dlfng va !wan
thi~n gu6ng may cung ca criu qudn trt; 2- Lien ldt hog,t d¢ng
CUa Cac Ca nhan, bQ ph¢n Va linh Vlfe hog,t d¢ng thanh JnQt
the th6ng nhat hiinh d<)ng dq,t m1J,c tieu qudn trt da dw;c de
ra; 3- Thi~t k~ va thifc hi~n cong vi~c; 4- Xay dlfng m9t d(>i
ngii can bf) qudn tri gioi v~ chuyen nion, nhi~t tinh va trach
nhi~m trong cong tac, doan k~t gdn b6 va giup da nhau cung
!wan thanh nhi~m Vlf drtqc giao. Nhilng yeu cdu chinh trong
cong tac t6' chuc la: khoa h9c, hi~u qua; ldt lu;p quyfo lqi, l9'i
fch Va quy~n hg,n cung trach nhi~m; Clf t/d; sang tg,o; /dt fu;p
lqi ich truac mdt va lqi ich lau dai; v.v ... Do'i tuqng czla cong
tac t6 chuc la: ca ceiu b9 may t6 chltc; can b9 qudn trt; cac
cong ui~c cµ, th€; van h6a t6 chuc.

314
 Ca cdu t6 chr:tc qudn trj: la t{/ng lu;p cdc b(J ph¢n (ho(j,c
la cdc hhau) hhdc nhau, du<;c chuyen man h6a ua c6 nhilng
trdch nhi~m, quy~n lu,m nhdt d?nh, dztqc b6 tri theo nhrlng
cdp nhlim bdo ddm thljc hi~n cdc chr:tc n<'ing qudn tr? ua phl!c
Uf;l m11-c tieu chung dii xdc djnh.

Ca criu t6 clu:tc qudn tr? cang /wan thi~n c6 dnh lutlmg

rrit l6n den hi~u qud hog,t d(Jng cua cdc doanh nghi~p. Phat
trifo ua /wan thi~n ca cau t6 chltc qudn tri se bdo ddm cho
doanh nghi~p phdn U:ng nhanh ch6ng truac nhilng bien d(Jng
xdy ro. trong sdn xudt kinh doanh, tg,o di~u ki~n nang cao
hi~u qud szl d1;tng cdc ngu6n tai chinh, n<'ing lljc sdn xudt, lao
·d(Jng u.u ...
Nhilng yeu etiu chinh d6i um m9i ca cau t6 chr:tc la: ldwa
lu;>c; can d6i, h<!JJ ly, linh hog,t; dan gidn ma hi~u qud; phil
h<J]J um /wan cdnh thlje ti~n, phil h<J]J um doi hoi cua cdc quy
lu¢t /?.hach quan trong Linh UlfC ca cau UCL to? chUc; 6?n djnh ua
tin c¢y.
Di xay dl!ng ca cau ta? chU:c cua m(Jt xi nghi~p
hay ca
quan, nha qudn tr? phdi can cu uao ml!c tieu, nguyen tdc ua
cdc yeu t6 dnh huang. Nhilng phuang phap phan chia b(J
ph¢n trong ca criu to? chU:c chu yeu la: theo t&m hg,n qudn tr?;
phan chia theo thai gian; phan chia theo chuc nang; phan
chia theo liinh th6; phcm chia theo sdn phdm; phan chia theo
ldidch hang; phan chia theo quy tr£nh hay thiet b?. Tren tlu;tc
te hhong c6 each phan chia b(J ph¢n nao la t6t nhat cho m9i
t6 chlLc ua cho m9i !wan cdnh. Nha qudn tr? phdi ll,ta ch9n
cho phu /UJp nhdt vai /wan canh d(ic diem. tlnh hu6ng Cl;l the
cua t6 chU:c minh.
Nhilng hdu ca cdu t6 chlLc qudn tr? phtl bien la: ca criu t6'

315
chltc qudn tr? tn,tc tuyen; ca cdu t6 chitc qudn tr? theo chitc
nang; ca cdu t6 chltc ·qudn tri trlfC tuyen - chltc nang; ca cdu t6
chuc theo ma trQ,n; . ca cdu t6 chltc phan theo dja dzt; ca cdu
to' chltc theo sdn phdm; ca cdu t6 chU:c theo lduich hang v. v.
M¢t trong nhung Linh vlfC hogt d¢ng v~ qudn tr? ldui
quan tr9ng d6 la thiet Id va t6 chitc c6ng vi~c. Di !wan thanh
cung m9t cong vi~c thltimg c6 rdt nhifo each gidi quyit, each
tiep c<l,n, each t6 chlk hhac nhau. M u6n to' chU:c va thiet Id
cong vi~c c6 hi~u qua ngztiJi ta c&n xac djnh dung ddn 1nl!c
tieu, SU dwig nhilng phztang phap thiit Id va t6 chltc cong
vi~c hhoa h9c. Nhilng phuang phap t6 chitc thiet Id c6ng vi~c
chinh la: chuyen man h6a, ma r¢ng cong vi~c, lam phong phu
cong vi~c, xoay vong, phuang pluip to' chitc lam vi~c theo
nh6ni, t6' d9i v. v.
Tren phztang di~n cac hog,t d¢ng v~ t6 chltc nguOi ta cilng
het SUc quan tam tai vdn d~ to' chltc can b9. NhQ,n thU:c dung
ddn, biet each xay dl!ng m9t d9i ngil can b9 mq,nh v~ chuyen
man, gioi v~ nghi~p Vl!, tinh t,'iong v~ ngh~ nghi~p, du v~ so'
luc;ng, sdn sang d6ng tam hi~p b,tc va v{Ji m9t tinh th&n trach
nhi~m cao d! !wan thanh mQi nhi~m Vlf. dzt<Jc giao v.v ... la
m9t doi hoi tCit ye'u hhach quan trong cac hog,t d¢ng v~ to'
chu·c qudn tr?
Muon cha t6 chltc vung mg,nh va hog,t d(mg c6 hi~u qud
ngay nay nguOi ta cilng het sU:c quan tam tai vcf.n d~ phdt
tri~n van h6a t6 chuc. Van h6a t6 chltc duc;c Mnh thanh tu
tQ,p luJp ell.a cac ni&m tin, gi<i tr?, rn nghi, cau chuy~n, huyfo
thog,i va cac ngon ngif dQ,c thu, la nai nu6i dcffmg Slf cdm
nh<J,n tinh c¢ng d6ng giUa cac thanh vien trong t6 chltc. Van
h6a la nhilng yeu ta' vo hinh nhling n6 bie'u hi~n ra ben ngoai
bli.ng nhung dnh hulmg rdt lan tai hanh vi ell.a m6i c<i nhan

316
trong to? chltc.
Hi~u
quii cua qua trlnh ra quy~t djnh va to' chltc tlu,tc
hi~n quy~t djnh trong qudn tri cilng phij, thu9c rdt nhieu vao
vi~c phan quyen, uy quyfo, cung vi~c xac d?nh quyen han va
quyen ll!C cha m6i ca nhan, b<? pluj,n trong m<?t to? clu:tc.
Nghien cuu each sit dl;lng hhoa !U?C ve quyen lu;m, quyen l1fe,
trach nhi~m ua uy quyen c6 y nghia rdt to l6n trong vi~c
nang Cao hi~U qua cua Vi~c to? chuc ra Va th1fe hi~n cac quy~t
djnh trong quan trj.
A ? A A

CAU HOI ON T~P

1. To chuc la gi. va nhung nguyen tac to chuc ·ca ban

nao la chu yeu?
2. C6 nhung phuang phap phan chia b9 ph?n nao la
ca ban?
3. Co may lo~i co cau to chuc va u'U nhuqc di~m cua
m8i lo~i co cau d6 la nhti the nao?
4. Vi sao l?i phai biet-<::ach to chuc cong vi~c va to
chuc can ho?
5. Quy tdnh ho:;ich d!nh gbm may buC1c va trinh tv
thvc hi~n n6 nhu the nao?
6. Hay cho biet khai ni~m v~ quy~n h?n, quy~n ltJc
va each uy quy~n trong t6 chuc quan tr1?
7. Nhung van d~ nao la quan tn;mg nhat trong cong
tac to chuc?

317
 VIII.
--- 7 ~ .....

QUAN TRI. NGUON NHAN LUC

.

Lam the nao d~ quan tr! ngu6n nhan lt,tc c6 hi~u

qua la van de kh6 khan va thlt thach 16'n nhat doi v6'i
cac doanh nghi~p trong nen kinh te chuyen doi nhu
hi~n nay. 81,t bi en d(mg m~nh me cua moi truC1ng kinh
doanh, tinh chat khoc li~t cua cc;mh tranh va yeu cau
phai dap ung ngay cang cao cua nhan vien trong n~n
kinh te th! truC1ng da va dang t~o ra sue ep 16'n, doi hoi
cac nha quan tri phai c6 quan di€m m6'i, linh hqi dugc
cac phu'ong phap m6'i va niim vung dugc cac ky nang
m6'i v~ quan trj.
Ho<;it d(mg chu yeu cua quan tr~ nguon nhan lµc g6m
3 nh6m chuc nang chinh:
- Thu hut: Hoc;tch dinh ngu6n nhan 11,tc, phan tich
cong vi~c, tuyen d1,mg sa thai.
- EJao tr,w phat trdn: B!nh hu6'ng va phat trien
nghe nghi~p, dao tc;w va phat trien.
- Duy tri: Banh gia nang 11,tc, tra cong lao dqng.

318
8.1. HOACH . NGUDN NHAN LUC
. DINH .
Ho?ch d!nh nguon nhan lt,tc la m9t qua trinh quan
tr! bao gom vi~c phan tich cac nhu d.u nhan st,t cua m9t
to chuc du6'i nhung di~u ki~n thay doi sau d6 tri~n khai
cac chinh sach, bi~n phap tht,tc hi~n d~ dap ling nhu d.u
d6.
Ho:;ich d!nh nguon nhan h,tc c6 m6i lien h~ m?t
thiet v6'i qua trinh hO?Ch d!nh. Va tht,tc hi~n cac chi en
luge, chinh sach kinh doanh cua doanh nghi~p, n6 bien
doi nhung m1,1c tieu cua doanh nghi~p thanh nhung du
ki~n v~ nhan lt,tc nh§.m dap ling st,t hoan thanh nhung
m1,1e tieu ay. Ho?eh d!nh nguon nhan lt,tc dugc tht,tc hi~n
qua cac bu6'c.
1. Phan tich moi truang kinh doanh, xac dfnh mlf,C
tieu va chien lli<Jc czla doanh nghi~p (so do 8.1).
• Phan tich moi truO'ng la co si1 cho vi~c xac d!nh
m1,1c tieu, chien luqc cho doanh nghi~p n6i chung
va ho?ch dtnh nguon nhan h,tc n6i rieng.
• M1,1c tieu la tieu dich ma doanh nghi~p phan dau
de d?t den, la d!nh hu6'ng cho vi~c SO?n thao cac
ehien luge. Tu m1,1c tieu, ehien ltrgc chung eua toan
doanh nghi~p se e6 cac m1,1c tieu chien luge ehuc
nang nhu chien luge tai chinh, chien luge
Marketing, chi en luqc nguon nhan lt,tc ....

319
 MCI TRUONG Vi MO

1. cac yeu t6 kinh te.

2. Cac yeu t6 chinh tr!, chinh sach NM nude.

3. Cac yeu t6 van h6a, xa h(li.

4. Cac yeu t6 w nhien.

5. Cac yeu t6 ky thu?t c6ng ngh~.

MCI TRUONG VI MO

1. 86i thu cc;inh tranh.

2. Khach hang.

3. Nglloi cung cap nguyen v?t li~u.

4. cac a6i thu tiem gn.

5. Hang h6a thay the.

6. Gae yeu t6 mOI truong thu(>c cOng ty

- Nguen nhan h,tc.

- Tai chanh, quan tri san xuat, marketing.

- Trinh d(l ky thu?t c6ng ngh~.

- Kha nang R & D.

So do 8.1. Meii quan h~ g/Cta cac cap df) moi truang trong quan trj

320
 2. Phan tich danh gia tai nguyen nhan ll!c la xac
d?nh di~m mr;mh, yeu, thu¢n ·zr;i, kh6 khan nhan ll!c ve
czla doanh nghi~p. N6 duqc xem xet tren 2 phucmg di~n:
• Phuang di~n h~ th6ng:
- N gu6n nhan lt,tc: s6 luqng, ca cau, trinh di), ky
nang, kinh nghi~m nghe nghi~p ... ;
- Ca cau to chuc: lo<;ii hinh to chuc;
- Cac chi~h sach: chinh sach dao t<;io, tuy~n d1.,mg,
·khen thuang...
• Phuang di~n quy trinh:
Quan tr! ngu&n nhan lt,tc la mt)t qua trinh thu hut,
dao t<;io, phat tri~n va duy tri.
3. Dlf baa nhu cdu ngu6n nhan ll!c dlja tre1i cac dl/
baa ve:
- Kh6i luqng cong vi~c se tht,tc hi~n;

-sv thay doi ve cong ngh~ ky thu~t;

-sv thay doi ve to chuc, ca cau nganh nghe;
- Ty I~ nghi vi~c;

- Kha nang tai chinh d~ thu hut nhan lt,tc chat luqng
cao tren th! truong.
4. Dl/ baa bling cac phuang phap.
- Phuang phap phan tich xu the.
32.1
 - Phuong phap phan tich tuong quan; ·
- Phuong phap danh gia cua chuyen gia;
- SU' d1,mg may tinh.
5. Kiim tra danh gia tinh hinh thljc hi~n d€ xac
dfnh sai l~ch giila ke hoq,ch va thljc hi~n di dieu chlnh,
huang den mµ,c tieu. Cac linh vljc danh gia la:
- So luqng va chat luqng nhan vien.
- Nang suat lao d<)ng;
- Ty I~ thuyen chuygn nhan vien;
- Stj hai long cua nhan vien doi v6'i cong vi~c.

Xac djnh sai l~ch bi'tng djnh lugng se cho ra thong

tin khach quan hon.

8.2. PHAN TiCH CONG Vl~C

Phan tich cong vi~c la m()t cong c1;1 ca ban cho cac
nha quan tr! ngu6n nhan ltjc, la mQt tien trinh xac djnh
c6 h~ thong cac di~u ki~n tien hfinh, nhi~m v1;1, trach
nhi~m, quy~n h:;m khi thtjc hi~n c6ng vi~c va cac phdm
chat, ky nang can thiet ma nhan vien phai c6 dg thtfc
hi~n tat cong vi~c. Nha n6, nha quan tr! t?o ra duqc slj
phoi nQ'p d6ng b<) giua cac b<) ph?n trong doanh nghi~p,
danh gia dung yeu cau cua c6ng vi~c dg tuygn d1;1ng dung
ngudi, dung vi~c, danh gia dung nang life thtjc hi~n cong

322
vi~c, d~ tra luang kich thich k!p thO'i chinh xac.

Phan tich cong vi~c la tai li~u Co' ban dg xay d1;mg
bang mo ta cong vi~c (Job Description) va bang tieu
chuffn cong vi~c CJ ob Specification).
- Bang mo ta cong vi~c li~t ke cac nhi~m v1,1, chuc
nang, cac moi quan h~ trong cong vi~c, cac di~u
ki~n lam vi~c, yeu cau kigm tra, giam sat va cac
tieu chu<in ccin d?t duqc khi thtJc hi~n cong vi~c.
- Bang tieu chucln cong vi~c li~t ke nhung yeu cau
V~ nang }tJc ca nhan nhli trinh dQ hQC van, kinh
nghi~m cong tac, kha nang giai quyet van d~, cac
ky nang va d~c digm ca nhan thich hqp cho cong
vi~c.

_, 7

8.3. TUYEN DUNG, SA THAI: 111

8.3.1. Tuy~n d~ng (Recruitment)

Tuygn d1,1ng la m(>t tien trinh nh~m thtjc hi~n. chuc

nang thu hut nhan ltJc cho doanh nghi~p. Vi v~y n6 la
m9t ho~t d(>ng thiet yeu va phuc t?P· Tien trinh nay
dliQ'C xay dl,mg tren Cr:J SCJ ho~ch djnh ngu6n nhan llfc va
phan tich cong vi~c.

tuy~n ch9n ·"Quan ttj nhan sif' cua PTS.

<1> Xem chuang 5: Cac giai do<;m
Nguyen Thanh H9i. NXB Thong Ke - Ha N9i - 1998

323
 Nhung giai phap t?m thb'i, dva vao Vl~C danh gia
nguon nhan lt,tc va ke hO?Ch ngcin h?n Cua doanh
nghi~p. Doanh nghi~p c6 the sU' dt,mg giai phap t?m
thai trong tuyen di,mg nh~:
• Gia ph1,1 td)i (Overtime);
• .Hqp dong gia cong (Subcontracting);
• Thue tuyen nhan cong nhan t?m thai (Temporary
Employees).
Gae giai phap chinh thlic, quy mo duqc tht,tc hi~n
kct bgp v6'i giai phap t?m thai ho~c thay the giai phap
t<;:i.m thai. Neu to chlic doanh nghi~p c6 nhu cau dt,ta tren
m1,1c ~ieu chieri luqc dai h?n. Nguon tuyen d1,1ng tu:
.-N9i b9 doanh nghi~p.

:.... Nhan vien hi~n huu.

- Nhan vien cu.
•-Ben ngoai doanh nghi~p.

- B~n be,.gia dinh cua nhan vien .

.
- Quang cao.
- Tt! y xin vi~c.

- Tn.tO'ng h<;>c, van phong d!ch v1:1 lao d1;mg.

Danh gia hi~u qud tuyin d[!ng:
M9t quyet dinh tuyen d1,mg nao cCmg dem l?i 4 kha

324
nang, 2 quyet d!nh chinh xac va 2 quyet djnh sai Mm
(sa d6 8.2).

Thanh qua cua cong Quyet djnh ve tuyen d1,mg

vi$c sau nay Truong hQp loc;ii bo Truong hQp tuyen d1,mg
Ling vien Ling vien

Sai lam
Tot Chinh xac
(danh gia qua thap )

Sai lam
Khong tot Chinh xac
(danh gia cao)

Sd d6 8.2. Kfft qua quyet djnh tuye'n d1,mg

Khi phan tich hi~u qua, H9i dong tuyen d1p~g c:in
thu th~p thong tin ve:
- Chi phi cho cac ho~t d<;mg tuyen d1,mg va chi phi
cho m9t l§n tuyen di,mg;
- So luqng ung vien chap thu?n va so luqng ung
vien tu ch6i c6ng vi~c (cong vi~c c1 m(>t muc
luang nhat d!nh);
Ket qua thµc hi~n c6ng vi~c cua nhan vien m6'i
tuyen;
-So luqng nhan vien mD'i bo vi~c.
8.3.2. Sa thai (Decruitment)
Sa thai khong ph8.i la mong muon cua nha quan tr!.

"325
Tuy nhien, cac tfi chuc doanh nghi~p phai doi dau voi
moi tntc1ng thay d6i, bu9c phai thich nghi b{lng each
giam kich ca ngu6n nhan life, nen sa thai la m{)t phan
vi~c quan tr9ng cua cong tac quan tr! ngu6n nhan ltJc.
Bi~n phap giam kich ca con c6 cac hinh thuc khac:

- Cho nghi vi~c t~m thO'i;

- Cho thue;
- Giam bot giO' lam ho~c lam chung vi~c;

- Nghi hu'U s6'm.

Sli d1,mg cac bi~n ,Phap tren, cac t6 chuc doanh
nghi~p can c6 nhung chinh sach thljc hi~n. giam thieu
nhung tac d9ng tieu eve v~ tam ly xa h(>i, nhung kh6
khan v~ kinh te cua nhan vicn thu(>c di~n neu tren.
Di~u d6 con c6 tac d~mg tich eye den nhan vien khac
trong doanh nghi~p.

8.4. fJ)NH HUONG VA PHAT TRIEN NGHE NGHl~P

Nghien cuu djnh huong va phat trien ngh~ nghi~p

nh{lm giup cho ca nhan phat hi~n ra kha nang ngh~
nghi~p, c6 quyet djnh llfa ch9n dung ngh~. Nghien cuu
djnh hu6'ng ngh~ nghi~p, giup nha quan tr! tuyen d1,mg
nhan vien c6 nang khieu phu hqp voi cong vi~c, khai
thac dung kha nang cua nhan vien.
- Cu9c dO'i ngh~ nghi~p cua m6i con ngu'O'i trai qua
nhi~u giai do~n thay d6i khac nhau, b<it dau la

32<:f
 giai do~m kham pha.. - tham do; giai do~n phat
trign; thiet l?p; duy tri va cuoi cung la giai do~n
suy tan (So d6 8.3)
- V~ dtnh hu'6'ng ngh~ nghi~p Ca nhan, tuy thUQC
vao nhu cau quan digm, hung thu, cac gia tr~
d9ng vien, ca nhan c6 nhung d!nh hu6'ng ngh~
nghi~p sau day:

- D!nh hu6'ng tht,tc ti~n;

- Dinh ht.tang nghien cliu kham pha;
- Dinh hu6'ng xa h9i;
- Dinh ht.tang cac ngh~ c6 truyen, thong thuC1ng;
- Dinh huang kinh doanh;
- Dinh hu6'ng ngh~ thu?t.
Nhung di~m then chot trong nghe nghi~p la nhung
quan tam hay gia tr! ma m{>t ngu'Cti khong muon tu bo
m<;>t khi h9 da c6 slJ lt,ta ch9n. C6 8 lo~i then chat trong
nghe nghi¢p:
- Duqc lam vi~c trong lanh vt,tc ky thu~t chuyen
mon;
- Duqc lam cong vi¢c quan tr!;
- Duqc lam vi¢c s~ng t~o;

- Duqc lam vi¢c doc l?p;

327
 - Bu<Jc lam vi~c c6 tinh an toan, 6n djnh;
- Bugc ph'=1c V1:1 nguC1i khac;
- Bu'CJC c6 quy~n hanh, St! anh huang va kiem soat
nguai khac;
- Bu'Q'C lam cac cong vi~c da d1;mg phong phu.

Ol
c:
•O·
'O
ro·
0
.r:.
·til··
::i
0-
.r:.
c:
-til
.r:.
I-

Thap
Tuai
15 25 30 45 60 65
Sa do 8.3. Cac giai do(ln phat tr/en nghe nghi~p
ChU thich:
CD Kham pha - Thamj do ©Duy tri
0 Phat trign @ Suy tan
a> Thiet l~p (3a) Th ii thach; (3b) On dinh;
(3c) Khi'.mg hoang.

328
 N ghien cuu cac d?c trung neu tren nha quan tr! c6
the tiep c~n vi~c quan tri nguon nhan lµc m9t each sau
sat hem tren moi ca nhan, dong thai c6 the de ra cac
chuo'ng trinh hoi;i.t d(mg ve d!nh hu6'ng va phat trien
nghe nghi~p cha nhan vien trong doanh nghi~p qua cac
CUQC hQi thao, CO van, Cung Cap thong tin Ve. tinh hinh
thl,J'c hi~n Cong vi~c, de ra cac tieu chw1'.n cao Va Co' hQi ·
cha nhan vien phan dau.

8.5. DAO T~O VA PHAY TRIEN

Kinh nghi~m cac cong ty thanh d(;lt d~u chung to
rfing nha h9 chu tr9ng vao Cong tac dao t?O va phat
trien nguon nhan ltJc. Chat lugng con nguoi duqc xem la
UU the C?nh tranh trong moi trliong kinh doanh hi~n
nay. Vl v?y dao ti;i.o va phat trien dugc xem la mui d(>t
pha cua phat trien kinh te xa h()i n6i chung va hi~u qua
kinh doanh trong tung doanh nghi~p n6i rieng.
Khai ni~m dao ti;i.o nhan m:~mh den vi~c huan luy¢n
c6 d!nh hu6'ng vao hi¢n t?i, chu tr9ng cong vi~c hi¢n
thoi cua ca nhan, giup ca nhan ky nang d.n thiet de
thvc hi~n tot cong tac hi~n nay. Khai ni~m phat trien
chu tr9ng den vi~c huan luy~n nhan vien, cha tuang lai
cua doanh nghi~p.
C6 nhieu lo(;li hinh dao ti;i.o, vi~c ch9n h,ta hinh thuc
dao ti;i.o tuy thu()c vao nhu cau, nang h,tc, quy mo, d!nh
hi.fang cua doanh nghi~p.

329
 De xac dtnh nhu cau dao tc;to cua m()t doanh nghi~p,
quan tri gia d1:fa tr~n phan tich v~ nhu c§.u dao t~o.
Phan tich ve nhu cau dao t~o l?i can cu vao tinh hinh
doanh nghi$p phan tich tac nghi$p va danh gia nhan
vien. Tli d6 xac djnh nhu cau dao t~o cong nhan ky
thm}t, nhu cau phat trien can b() quan tr! cac cap.
Sau khi xem xet chien luc;tc dao tc;to, xac d!nh duc;tc
nhu cau dao tc;to, loc;ti hinh dao tc;to, doanh nghi$p xac
djnh duc;tc n(>i dung chu'Clng trinh va phucmg phap dao
t?O. Co 2 phu'o'ng phap dtic;tc ap dt,mg la phuo'ng phap
dao t?O t?i no'i lam vi$c Va dao t~O ngoai no'i lam vi$c.
Dao t?O huan luy$n la m(>t hinh thuc dau tu, vi v?y
vi$c danh gia hi$u qua dem l?i la cong vi¢c thiet thvc
cua nha quan tr! nh~m tranh Hing phi d6ng thO'i nang
cao hi$u qua cho cac chuang trinh dao t?o sau nay.

8.6. DANH GIA NANG LIJ'C NHAN VIEN

Danh gia nang h,tc th1:fc hi$n cong vi$c cua nhan
vien duc;tc sti dyng cho nhung ml}c dich:
- Giup nhan vicn so sanh thanh qua cua minh v6'i
tieu chuan doa:r:ih nghi$p d6 ra, va so sanh v6'i
nhan vien khac. Tit d6, dieu chinh stia chua, duy
tri phat trien nang lye cua minh.
- Cung cap thong tin de xay d1:fng chien luc;tc dao
t?o, huan luy¢n, luang, khen thuO'ng, thuyen

330
 chuygn bo tri cong tac.
Danh gia tht,rc hi~n cong vi~c theo nhG'ng trinh tt,r sau:
1. Xac dinh yeu cciu danh gia;
2. LIJa ch~m phuang phap danh gia thich hqp;
3. Huan luy~n ky nang danh gia cho can b9 lam
cong tac danh gia;
4. Thao h.:i~n v6'i nhan vien ve n9i dung va phi;i.m vi
danh gia;
5. Danh gia theo tieu chuan mciu;
6. Thao luc~n v6'i nhan vien ve ket qua danh gia;
7. Vi;i.ch ra phuang hu6'ng cai tien cong vi¢c dtja
tren danh gia.
C6 nhieu phuang phap danh gia nhu: phuang phap
bang digm; so sanh c~p; phe blnh lu'u giu; quan sat
hanh vi; dtnh luqng. Trong d6 phuang phap d~nh luqng
la m(>t phuang phap c6 kha nang danh gia duqc nang
lt,ic cua cac nhan vien hanh chanh van phong, cac nhan
vien hu6'ng luang theo thoi gian. Phuang phap nay c6
trlnh ttj sau day:

1. Xac d!nh duqc cac yeu cciu chu yeu khi thtjc hi~n
cong vi~c;

2. Phari loi;i.i cac muc d9 yeu c~u khi thµc hi~n cong
vi~c;

331
 3. E>anh gia tam quan trc;mg cua moi nh6m yeu cau
do'i v6'i hi~u qua tht!c hi~n;
4. E>anh gia t5ng hqp.
E>e nang cao hi~u qua danh gia, doanh nghi~p luu y
cac va'n d~ v~ sau can tranh:
• Xay dl,fng tieu chuan kh6ng ro rang;
• Thien kien;
• Xu hu6'ng thai qua;
• Xu hu6'ng trung binh chu nghia;
• E>!nh kien.
Nha quan tr! can lam cho nhan vien tin vao tinh
c6ng bfi.ng, tinh xay dt,tng cua danh gia. Doanh nghi~p
nen thvc hi~n c6ng tac danh gia c6 tinh d!nh ky.
Thuang xuyen ncim ro nang lt,tc cua nhan vien, quan tam
va hieu biet v~ c6ng vi~c cua h<;>, khuyen khich, d('mg
vien, hu6'ng dan h<;> chu dqng slia chua khuyet diem.

8.7. LUONG, THU NHAP

Ti~n It.tang la gia ca slic lao d<;mg, duqc hinh thanh

qua th6a thucfm giua nguai SU d1,mg lao d('mg va nguai lao
dqng phu hqp v6'i quan h~ cung c§.u sltc lao dqng trong
n~n kinh te th~ trub'ng. Ngoai ti~n luang con c6 cac che d9
ph1,1 cap, ti~n thu6'ng, nang b?c luo'ng, che d9 khuyen

332
khich khac dugc thoa thu~n trong hgp dong lao di)ng,
trong thoa uc1c t?p th~ ho~c dugc quy d!nh trong quy che
cua doanh nghi~p.
Thu nh~p cua nguO'i lao d('mg bao gom ·cac khoan
luang, phy cap, tien thuang, phuc lqi. Ngay nay, ngoai
ltio'ng va yeu ..to v?t chat, nguO'i lao d('mg con c6 nhung
mong muon ve cac yeu to phi v?t chat khac nhu' ca h<)i
thang tien, cong vi~c mang tinh thu vL si,t phu hqp v6'i
quan diem ca nhan, ciing nhu' dieu ki~n lam vi~c tot ho'n
(SO' do 8.4).

Luong co ban
~·

Phu cap
Thu lao
vat chat
Thu6ng

Cd CALI Phuc IQi

H~ THONG
TRA LVdNG,
THU NHAP
co h¢i thang tien

Thu lao phi

Cong vi~c thu vi
v~t chat

Mu ki~n lam vi~c

Sa do 8.4: Ca c;fu h~ thong tra cong trong doanh nghi~p

H¢ thong tien luang trong m<)t doanh nghi¢p nhin
333
 chung de tac d(mg t6'i nhan vien CJ 4 ffi\.lC tieu: thu hut,
duy tri, kich thich va dap ung yeu d.u cua phap lu?t.
Ti~n luang de tra cho nguai lao d(mg qua cac hinh thuc:
tra luang theo thai gian; tra luO'ng theo trinh d(> nang
11,l'c va tra luang theo ket qua thl,l'c hi~n cong vi~c.
Con ngtiai la m(>t yeu to CO' ban trong qua trinh ho~t
d(>ng cua m9i tc> chuc n6i chung va ho?t d(>ng san xuat
kinh doanh n6i rieng. Trong suot qua trinh phat trien
kinh te xa h9i cua loai nguai, da c6 nhi~u quan di~m
khac nhau v~ van d~ quan tri ngu6n ltfc nay. Tit the ky
16 den the ky 18, nha cac phat minh khoa h<;>c xuat
hi~n, cac ho?t d()ng thudng m;;ii, ho~t d()ng sari xuat
· dugc dffy m?nh, quy mo phat trien ngay cang 16'n tu
ph?m vi gia dinh, quO'c gia mc1 r9ng ra tam ca khu vlfc,
the gi6'i. Tu d6, cac ho?t d<)ng hu6'ng v~ vi~c s~dl,ing con
ngub'i dan hinh thanh c6 tinh h~ thong ·qua cac quan
diem, ly thuyet, h9c thuyet v~ quan tr! con ngub'i khac
nhau.
Tit nhung th~p nien 70, sv bung n5 khoa h9c ky
thu;%t, cac cong ngh~ m6'i ra db'i lam thay d6i t?n goc r~
11,l'c luqng san xua't 'tren the gi6'i va ciing lam thay d6i
quan diem v~ nhan llfc. Ngay nay, quan diem quan tr!
xem nhan ltfc la m(>t yeu to quan tr9ng thiet yeu trong
qua trinh san xuat va la m9t ngu5n -tai nguyen quy de
dau tu va khai thac toi u'U.

334
 Trong XU the m6'i, d~ g6p phan da'.y m:;mh cong CUQC
cong nghi~p h6a, hi~n dl:li h6a, phat tri~n kinh te xa h(>i
dat nu6'c nh~m duoi kip v6'i cac nu6'c tren the gi6'i. M(>t
trong nhung lanh Vl,J'C Can quan tam la Vi~C nghien CUU
v?n d1,mg cac ly thuyet ve quan tr! "nguon nhan lµc.
Banh gia dung muc tam quan tn;mg cua vai tro nhan lµc
trong cac to
chuc doanh nghi~p, thljc hi~n va phat trie'n
cac chuc nang quan ly ct.la no. Bay la cong vi~c ct.la cac
nha quan tr! cac cap trong m9i to chuc.

TOM TAT

Lc11n the nao de qudn tr? ngu6n nhan llf,C c6 hi~u qua la·
van de hh6 lduln va thil tluich Lan nhat d6i v<Yi cac doanh
ngh·i~p trong nen hinh te chuyen d6i nhu hi~n nay. Ho(ll d9ng
chu yfo czla quiin tr? ngu6n nhan llf,C g6ni 3 nh6m chl/,c nang
chinh: thu hut; dao t?O phat trien va duy trl.. Be !wan thanh
nhilng chl/,c nang ca ban nay cac nha qudn trj thuang thlf,C
hi~n nhung c6ng vi~c quan tr9ng sau: hog.ch dfnh ngu6n nhan
llf,C; phan tich cong ui~c; tuyen dlf,ng sa thiii; djnh huimg ua
pluit trien nghe nghi~p; dao tr;w va phat trien; danh gia nang
llf,C nhan uien; lwmg btSng ua diii ngi).
Ho?ch dinh ngu6n nhan h,tc la mi)t qua trinh qudn trj bao
g6m ui~c phan tich cac nhu c&u nhan sl,t ciia mi)t ttS chl/,c u<Yi
nhilng dieu hi~n thay d6i sau d6 trien hhai cac chinh sach,
bi~n phap thlfC hi~n de dap i:tng nhu c&u d6. Hog.ch djnh
ngu6n nhan llf,C dztqc thlf,C hi~n qua cac buac:
1. Phan tich moi truimg hinh doanh, xac djnh mlf,C tieu
ua chien luqc czla doanh nghi~p

335
 2. Phan tich danh gia tai nguyen nhan lrµ: la xac d?nh
ddni mc;mh, yeu, thut'),n l<;Ji, ldi6 hhan v~ nhan Zrµ: cua daanh
nghi~p.

3. Dlj baa nhu c&u ngu6n nhan Zrµ:.

4. Dlj baa bling cac phuang phap.
5. Kiem tra danh gia ttnh htnh thrµ: hi~n de xac dinh sai
[~ch giila he /wc;,ch Va thl/C hi~n de difo chlnh, hUcmg den 11llfC
tieu.
Phan tich cong vi~c la m(Jt cong Cl! C(J ban cha cac nha
qu.dn tri hac;,ch d?nh ngu6n nhan Zrµ: va la tai li~u C(J ban de
xay dljng bang mo ta cong vi~c va bang tieu chudn cong vi~c
Tuy~n dt,mgla m.(Jt tien trtnh nhlim thlf.c hi~n chltc nang
thu hut nhan lljc cha daanh nghi~p. Tien trtnh nay dl.UJc xay
dljng tren C(J SO hac;,ch dfnh ngu6n nhan f l/C Va phan tich Cong
vi~c. Nhung giai phrip tc;im thai v~ tuyen dlfng la: gia phlf tr(Ji,
lu:;p d6ng gia cong, thue tuy~n nhan cong nhan tc;im thai. Neu
c&n tuyen dzpig lau dai thi. cac ngu6n tuyen dr,mg ca ban la a
n(Ji b(J va a ben ngoai doanh nghi~p.
Sa thru hhong phai la mong muffn czla nha qudn trj. Tuy
nhien, cac t6 chltc daanh nghi~p phai d6i d&u v6i moi trlfimg
thay d&, bu(Jc phdi thich nghi bling each giam quy mo v~
nhan llf,C. Bi~n phap giam quy mo v~ nhan ll!C ca ban la: cho
nghl vi~c tc;un thai, cho thoi vi~c, cho thue, giam bat gia lam
ho(),c lam chung vi~c, nghl hztu s6m v.v ... Khi su dljng nhilng
bi~n phap tren, cac to chltc doanh nghi~p c&n c6 nhitng chinh
sach giam thieu nfulng tac d(Jng tieu Cl/C V~ tam [y xci h(Ji,
nhung hh6 hhan v~ hinh te cua nhitng nhan vien thu(Jc di~n
neu tren.
Nghien citu d!nh huong va phat tri~n ngh~ nghi~p nhlim
336
giup cha ca nhan phat hi~n ra lzhd ruing ngh~ nghi~p, c6 quy~t
d?nh l!JO, ch9n dung ngh~. N6 cung giup cha cac nha quan tr?
tuyen dl!ng dut;c nhan uien c6 nang ldiieu phit lu;rp v6i cong
ui~c, lzhai thac dung hha n<lng cua lw

Dao t~o va phat trien hguon nhan h,tc la mf)t nhi~m Ulj
het si£c quan tr9ng doi u6i cac nha doanh nghi~p. N6 dut;c xem
la mili nh9n d9t plui czla phat trien hinh te xa h9i n6i chung
ua hi~u qua hinh doanh trong titng doanh nghi~p. C6 nhi~u
loc;ii hinh dao tc;io ua phat trien, vi~c ch9n l!JO, hlnh thUc dao
tc;io va phat trdn tity thu(Jc vao nhu cdu, n<'ing llfc, quy mo,
dfnh huang cua titng doanh nghi~p.
Danh gia nang h,tc nhan vien nif)t mt;U se giup nhan vien
tl! danh gia duac mlnh, giup h9 difo chlnh sila chila, duy trl
phat trie'n rulng lf./C sdn c6 cua h9, mQ.,t hhac n6 cung cap thong
tin de xay drpig chdn f lt{JC dao tc;zo, /wan luy~n, luang, lzhen
thuimg, thuyen chuyen bo tri cong tac trong doanh nghi~p.
Banh gia thl!c hi~n cong vi~c theo nhilng trinh tlj sau: xac
I

djnh yeu cdu danh gia, l!Ja ch9n phuong phap danh gia thich
lu!JJ; huan luy~n hy nang danh gia cho can bf) lam cong tac
danh gia; danh gia theo tieu chu6n m&u; thdo luQ,n u&i nhan
uien v~ nf)i dung ua phc;im vi danh gia; danh gia theo tieu
chudn 111.cfo: thdo lu(ln uai nhan uien u~ ket qua danh gia; uc;ich
ra phuong huang cai tien cong ui~c d!JO, tren danh gia.
C6 nhieu phuong phap danh gia nhu: phuang pluip biing
ddm; so sanh c<'j,p; phe blnh luu girl; quan sat hanh ui; djnh .
lut;ng. Be nang cao hi~u qua danh gia, doanh nghi~p luu y cac
van de cdn tranh sau: xay dlfng tieu chuan hhong ro rang;
thien hien; xu huang tluii qua; xu huang trung blnh chu nghia
va djnh hien.

337
 Ti~n h.tdng la gia ca SUc lao d(mg, dlfqc hinh thanh qua
thoa thu¢,n giil:a nglfili szl df!,ng lao d9ng va nglfili lao d9ng
phu h<!JJ um quan h~ cung c&u sU:C lao d9ng trong n~n hinh te
th? trll(mg. Ngoai ra c6 cac che d9 phlf cdp, ti~n thu1!ng, nang
b¢,c llimlg, che d9 hhuyen khich hhac dlfqc thoa thu<!,n trong
h<!JJ d6ng lao d9ng, trong thoa li!Jc t<!,p th~ hoiJ,c dlfqc quy d?nh
trong quy che czla doanh nghi~p. .
Hf th6ng ti~n llimlg trong m9t doanh nghi~p nhin chung
d~ tac d9ng t&i nhan uien va nhlim vao cac mf!-c tieu sau: tliu
hut, duy tri, hich thich ua dap ung yeu cdu CUa phap luq,t. Ti~n
llimlg d~ trd cha nglfili lao d9ng qua cac hinh thU:C: trd luang
theo th(Ji gian, tra llimlg theo trinh d¢ n<'ing lljc va tra llimlg
theo liet qud thljc hi~n cong vi~c.

GAU HOI ON T.t).P

1- Ho?ch d!nh ngu5n nhan h,tc la gi va no du<Jc tht,fc
hi~n qua nhung buac nao? Cho vi d1,1 minh h<;>a C1:J
th~.

2- Trinh bay n(>i dung va phuang phap tuy~n dt,mg

nhan stf?
3- T?i sao phai dao t?o va phat tri~n ngu5n nhan 11,ic?
4- Danh gia nang 11,fc nhan vien giup fch gi cho h<;> va
cho cac nha quan ttj?
5- H~ th6ng ti~n luong va dai ng9 giu vai tro gi trong
cac ho?t dl)ng v~ quan ttj nhan stf?

338
IX.
-
LANH DAO
•

9.1. U\NH 01,\0 VA YEU TO CON NGU'O'I THONG QUAN TRI

9.1.1. Ban chilt cua Hinh d~o va nglioi Hinh d~o

trong quan trj

Quan ly va Hinh d?o thuO'ng duqc coi la nhung ho?t

d()ng c6 quan h~ ch?t che vai nhau. Theo Keith Davis,
"Lanh d?O la m(>t phan cua quan ttj, nhu'ng khong phai
la toan b9 vi~c quan tri ... Lanh d?o la nang h,tc thuyet
ph1,1c nhung- nguO'i khac hang hai phan dau cho nhung
ffil,JC tieu da xac dinh. Chinh yeu to con ngu'O'i mai gan
ket m9t nh6m l?i vai nhau va thuc dfty n6 huang den
cac m1,1c tieu. Cac hoc;it d(mg quan tri nhu' l~p ke hO<;lCh,
to chuc va ra quyet dinh chi la nhG'ng cai ken n~m im
cho den khi ngu'O'i lanh d<;iO khai d<,iy mot d{)ng h,tc trqpg
con ngu'O'i va dftn dat h9 hu6'ng den cac m1,1c tieu"< 1>.
Theo George R.Terry, "Hinh d<;io la mot ho<;lt d9ng ·gay
anh huang den con nguO'i nh~m phan dau m{lt each tv
(1) Keith Davis, Human Relations at Worh (New York: McGraw-Hill,
1967), pp.96-97.

339
nguy~n cho nhung m1:1c tieu cua nh6m". Robert .
Tannenbaum, Irving R.Weschler va Fred Massarik l?i
djnh nghia Hinh d?O la "anh huang lien nhan each dti<JC
thl/C hi~n trong 'inh huflng Va du'Q'C djnh hu'6'ng thong
qua qua trinh giao tiep nhfim d?t du<Jc m1:1c dich ho?c
nhung m1:1c di ch chuyen bi~t". Harold Koontz va Cyril
O'Donnell thi cho rflng, "Hinh d?O la Slf gay anh huang
den con ngttai nh~m theo du5i vi~c d?t dugc m9t m1:1c
dich chung''m.
Theo Paul Hersey va Ken Blanc Hard thi ph§.n 16'n
cac nha nghien cw v~ ·quan ttj d~u cho r~ng: "lfinh dc;w
la m(Jt qua trinh gay anh huang den cac hog,t d(mg czla
m(Jt ca nhan hay m(Jt nh6m nhlim dg,t dli<Jc mlfc dich
trong tinh hu6ng nhat dtnh'12J.
Qua nhG'ng djnh nghia tren chung ta thay r~ng;
liinh d~w la mi)t d?ng hoc;tt d(mg cua co_n ngu'di nhflm
gay tac d9ng, anh huO'ng den nhung nguoi khac. Tuy
z:ihien . khac v6'i cac holil.t d9ng cua nhung ngttai thoi
mien, cua nhung nha ngo?i cam ma chung ta biet, cac
ho?t d9ng v~ Hinh d?O cua cac nha quan trj chu yeu tac
di)ng t6'i nh?n thac cua nhung ngttai bj quan ly. Nha

(1) Paul Hersey, Ken Blanc Hard; Quan ly ngu6n nMn llfC, NXB Chfnh Tri
Quoc Gia,1995, Tr .. 120
2
( ) Paul Hersey, Ken Blanc Hard; Quan ly ngu6n nhan llfC, NXB Chfnh Tri
Quoc Gia,1995, Tr .. 120

340
nhung tac d9ng va gay anh hti&ng nay ma cac nha quan
tr! dieu hanh dtiQ'C hanh vi va ho?t d()ng Cua nhung
ngtib'i khac nhi!m d?t dtiQ'C mt,JC dich Cua minh .
. De tim hieu sau s:ic han ve ban chat cua Hinh d?o
chung ta khong the khong nghien cuu van de: bilng each
nao ma nha quan tri c6 the gay anh huang den nhung
ngtiC1i khac duqc?' cau tra lai dgy du ve van de nay c6
the la rat kh6, song chung ta c6 the d~ dang nh~n thay
nhung phtiO'ng each chu yeu ma cac nha quan tri gay
anh huang tai ngtiC1i khac la:
Bilng quyen h,tc;
B[ing nhung tac d()ng anh huO'ng den quyen lqi
cua ngub'i khac;
Bilng uy tin;
Bilng st,t thuyet ph1,1c;
Bilng st,t guang mau;
B~ng st,t d9ng vicn;

BAng thu do?n;

v.v ...
co the li~t ke ra nhieu phuang each gay anh hu&ng
tai nhung ngtiC1i b! quan ly nua, tuy nhien moi ngtib'i .
Hinh d?O l?i dung chung m9t each khac nhau va ph1,1

341
thuC)c rfrt nhieu vao tinh each ca nhan cua m6i ngu'ai.
V~y nguai Hinh d?o la ai va di~u gi cgn c6 i1 h9?

Tren thlfc te chung ta thucmg thay nguai lanh d?o

la nguO'i dung dgu mqt t6 chuc, hay mqt nh6m, c6 kha
nang dieu khien mQi ho?t dqng cua m9t t6 chuc (hay
m(>t nh6m) va du'a Ca tfi chuc ay den Slf nghi~p da du'Q'C
giao ph6. NguO'i lanh d?O va quan ly nhu' h~ thftn kinh
trung u'o"ng trong mqt Co" the, CO nhi~m Vt} cam nh~n
duqc cac phan ung ben ngoai, thay du'Q'C va nghI ra du'Q'C
nhung giai phap toi u'u de dieu khien cac b9 ph:fm khac
trong ca the, de ca the d6 t6n t?i va phat trien.
Nguai Hinh d~w va quan ly phai la nguai c6 kinh
nghi~m, c6 y chi, c6 kha nang thlfc hi~n, biet hu6'ng
d§.n, d9ng vien va giup do· nguO'i khac hoan thanh c6ng
vi~c.

Nguai lanh d~w va quan ly kh6ng phai chi c6 kha

nang phan cong cho m9t nh6m, m9t t6 chuc nao d6, ma
con c§.n phai c6 ban linh, c6 hoai bao de ho~m thanh SU
m~;mg cua minh, bat chap m9i kh6 khan, gian kho.

Quyet dtnh m9t van d~ la quan tn;mg. Bi~u con

quan tr9ng hon la quyet d~nh d6 c6 duqc thi hanh hay
kh6ng?. Vi the, nguai lanh d?o va quan ly kh6ng nhung
dieu khicn ma con phai ch9n ll}'a nhung vi~c gi cgn thl}'c
hi~n, vi~c nao tru6'c, vi~c nao sau, phai djnh hu'6'ng, bao
v~, hf> trq va kiem tra nhung vi~c ay.

342
 N gu'ai Hinh d?o va quan ly phai bi et lam cho nguai
khac vua tuan ph1,1c, VUa men m(> minh.
N guai Hinh d?o va quan ly khong nhung phai c6
kha nang hoan thanh m(>t cong trinh, m9t sl;! nghi~p,
ma con cgn phai c6 kha nang giao tiep vc1i cap du6'i cua
minh. Phai biet chinh ph1,1c h~>, yeu men h9 va dugc h9
yeu men. Trong tac ph§'m "Terre des hommes", Saint
Exupery da n6i: "Muo'n tra thanh nguai lanh dc;w, truoc
het phdi c6 hhd nang t<'),p trung nhan llfc". Bay la m9t
chan ly ma nguai lanh d?O Va quan ly c§.n ghi nh6'.
B:::in c6 muon biet ai la nguai lanh d?O th~t Slf cua
mot xi nghi~p khong?. B?n hay hoi nguai nao dam dung
ra chju trach nhi¢m khi xi nghi~p cua h9 g~p that b?i.
N guai lanh d?o phai la ngu'ai dling mui ch!u sao truc1c
mQi van de cua t6 chlic.
Nguai Hinh d?o va quan ly khong nhung th~ hi~n slJ
d.n roi, tai hung bi~n, tinh tao b?O, St,i kheo leo, kh~mg
chi t~p hQp duqc nhan 11,fc, ma con phai c6 nhung dlic
tinh chu yeu nhu: biet lam cho m9i ngu<'fi h9'P tac voi
nhau d~ lam vi~c, biet nh?n ra va biet khai thac, sU'
d1,1ng kha nang cua hQ, biet giup h9 doan ket va y thltc
duqc trach nhi~m rieng cua minh, cl.Ing nhau hoan
thanh SU m?ng, nhi~m Vl,l chung cua t6 chlic, cila nh6m.
N guai ta nh?n ra nguai lanh dq.o khong chi qua tac
phong diem d?m, k.hiem t6n, ma con qua each chi d?O

343
cong vi~c. Tnt6'c nhung tr& ng?i kh6 -khan, ngtib'i lanh
d?o fi.y c6 dam nghI, dam lam hay khong?.
Thong thucmg, tnt6'c m~t ngtib'i lanh d~w, cac thui;>c
cap thuO'ng hay to ra hang hai, -nhi~t tinh trong cong
vi~c. Vi the ngtiai lanh d~w phai c6 doi m~t tinh tuang,
sau s§.c. Phai thay duqc dau la di;>ng lt,tc chinh cua ho~t
di;>ng d6, do ban chat tich ct!c, t?n t1,1y hay chi la m9t
hi~n tuqng nhat thO'i de lay long cap tren. Tu d6 ngub'i
Hinh d?O CO the danh gia dung thljc chat thUQC Cap CUa
minh, d6ng thO'i c6 nhling bi~n phap c1,1 the d~ u6n n§.n
k!p thb'i.
Thay vi lanh d?m v6'i thui;>c cap, ngtib'i _lanh d?O nen
c&i m& va an can v6'i h<;>, lam cho h<;> tuan ph1,1c minh
m<:>t each vui ve, thoai mai, chu khong go ep, mien
cu6'ng. Bung de xay ra tinh tr?ng "ph1,1c di~n, bat ph1,1c
tam".
Con ngtiO'i la mi;>t ban the xa hi;>i, ai ciing c6 quy~n
tt,t do ca nhan, nhll'ng n6 phai duqc hu6'ng vao m9t n~n
nep, m9t ky lu?t. La ngub'i thi hanh n~n nep, ky lu?t ay,
ngtiO'i Ianh d~o phai to ra th?t xling dang la m9t tam
guang de mQi nguO'i noi theo·.
NguO'i Ianh d?O va quan ly la nguO'i duqc SI/ uy
nhi~m cua t?p the, c6 hon ph?n phai giai thich, bao v~,
thvc hi~n cho ky duqc nhung cong vi~c vi lqi ich toi cao
cua ca t?p the.

344
 N guO'i ta se nh~n ra h?n la nguO'i Hinh d?O va quan
ly C! nhung bi~u hi~n sau: S!J c6 m~.t cua h?n la m9t
nguon dong vien de thu()c cap cua b:~m them hang hai
Vl.i<;>'t qua mQi trC! ng?i trong c6ng vi~c. Neu mot luc nao
d6 h?n kh6ng xuat hi~n, nhung ca t~p th~ van tien
hanh tot c6ng vi~c, khi d6 b?n la ngl.iO'i Hinh d?o va
quan ly gioi roi day.
Mot gia dinh, m9t t~p th~, m9t t6 chuc, m9t quoc
gia ma khong c6 nguO'i Hinh d?o, quan ly thi ch~ng khac
· nao nhu mot than the khong c6 dciu. Gia dinh, t~p the,
to cht1c, quoc gia ay kh6ng the t6n tai va phat trien
duqc.
M~c du c6 rat nhi~u ly thuyet v~ stf binh d~ng,
nhung rat nhi~u ngl.iO'i d.n den mot nguO'i. Hinh d?O c6
du nang lvc de hQ tin ti.fang va dan d~t hQ vuqt qua mQi
ch6ng gai trong c6ng vi~c. Khi khfmg c6 mot ai am hieu
ve vi~c lam va dc'.mg vien hQ, hQ cam thay hon chon, lo
l~ng. St,i xuat hi~n cua nguO'i Hinh d?O trong luc nay rat
phu h<;fp v6'i nhu d.u tam ly cua hQ. NguO'i Hinh d;;i.o se la
cha dt,ia, la SltC m?nh Va la ngufin an ui CUa moi nguQ'i.
M(Jt cu(Jc h(Ji nght g6m cdc dq,i bdu xuat scic nhat se
khong lam dli<Jc gt, th¢m chi khong chudn b? dzt<Jc m(Jt
bita an trzta, neu khong c6 ngliOi chu trt cu(Jc h(Ji ngh?
ay (MAUROIS). N gtrO'i Hinh d?o dong vai tro rat quan
tr9ng va dn thiet doi v6'i mot to chuc, m9t quoc gia,

345
nhu cai dgu doi vai m9t ca the. Cai dciu dieu khien va
quyet doan mQi ca che ho?t d9ng trong ca the. Neu
chftng may h~ thgn kinh trung uang h! suy yeu den muc
khong con phat huy tac dt,mg duqc nua, thll' hoi cac b9
ph~n con l~i cua ca the c6 ho?t d9ng va phat trien binh
thtrcmg duqc khong?.
Tuong ttj, tinh tr?ng VO t6 chuc se xuat hi~n khi
thieu ngu'O'i Hinh d?O va quan ly. Tinh tr?ng nay se d§.n
den sl,l' tan ra cua to chuc.
N gl10'i Ianh d?o va quan ly la bieu tuqng ro r~t nhat
cua quyen ltjc, cua sl,l' d6ng nhat. Vua di~u khien, vua
phoi hqp cac cong vi~c, cac quan h~ cua thu('>c cap. Ngtib'i
Hinh d~o va quan ly k!p thO'i ngan ch~n nhung nh6m
chong doi ho~c c6 y chia re.
Trong m('>t tc> chuc, m9t don v! ngub'i lanh d?O va
quan ly qua yeu kem thl sau m9t thb'i gian, nhung y chi
tot d~p se b! phan h6a, nhung nang Ive: da duqc t6i
luy~n se b~ thui ch9t. Va sau cung la sv d1,mg ch?m, sv
mau thu§.n xuat hi~n. Dieu nay dut khoat se dua m9t t6
chuc, m('>t dcm v~ den cho di~t vong.
f)~
t?p trung nhan lt,tc m9t each c6 hi~u qua, nha't
thiet phai c6 m9t nguO'i lanh d?o lam vi~c tren nguyen
tiic d6ng nhat, c6 kha nang htt6'ng dan va khich l~ cac
thu9c cap theo du5i den cung stl' m?ng duqc giao.
Bat ky m9t t6 chuc nao ding c6 nhung mau thu§.n,

346
bfft d6ng. Neu ai ding hanh di;ing theo y rieng, theo s!J
h~p hoi CUa minh thi nhung CUQC xung d{)t, Slf hieu lam
Va Sl,f chenh mang Se gay ra m9i phi~n phuc, trci' ng?i,
anh huang den sv doan ket va giam hi~u qua cong vi~c.
Vi v{J.y, m6i t6 chuc phai c6 nguC1i Hinh d?o va quan ly.
Nha Hinh d?o la ng11C1i ch!u trach nhi~m dieu khien
m9i ho?t d<;mg cua to chuc. Cho du moi ca nhan trong t6
chuc c6 tinh VO tu, long de) luqng va Sl,l' t~n tam den dau
di chang nua ma thieu s!J Hinh d?o, quan ly dieu khien
cua nguC1i dung dau thi to chuc d6 cung b! that h?i.
Be hoan thanh mt)t cong trinh, mt)t sµ nghi~p 16'n,
ngu(fi lanh d?O Va quan ly phai biet thu hut m9i kha
nang tiem §'.n cua tung ca nhan. Vi khong phai chi nguC1i
lanh d?O va quan ly m6'i CO nhung d!nh hu6'ng, nhung
kha nang sang t?O trong Cong Vi~C . .86i khi nhung sang
kien c6 ich b'1t nguon tu qu<in chung, W nhung nguC1i
thu<)c cap, nhung nguC1i lao dt)ng.
Mt)t nh6m, nang 11,l'c rat xoang, khong c6 · gi dang
ch(I y, co the linh ho<;it va trt)i hem ngay thuong nho sv
dieu khien cua nguC1i lanh d~o. Nh6m khac, v6'i nang lµc
xuat s'1c l?i c6 the suy sut, tan ra theo bu6'c hu6'ng d:ln
cua nglioi lanh d?O, ma chinh thai de), each lam vi~c cua
ong ta lam cho nhung nguai c6 y chi nhat cung phai nan
long va mat di tinh tich CljC, long hang hai.
C6 m<)t vai quan diem rat thien c$.n ve vai tro cua

347
nguai lanh d~o va quan ly cho rAng: N guai lanh d:;w va
quan ly chlmg cfrn 1:1ng nghe m(>t y kie'n nao cua nhung
nguai c()ng tac, cua nhang thu(>c d~·p. Nguai Hinh d~o va
quan ly luon luon la nguai tuy~t doi va hoan hao v~ m9i
m~t. Cac quan ni~m do da phu nh?n vai tro cua t?p thg
va nhung nguO-i quan ni~m nhu v?y da quen rflng:
"Tinh than dong d(Ji la yeu t6 rat quan tr9ng, mqt
nguOi lanh dr,w va qudn ly cho du dliqc thien phu den
dau cung khong th€ am tuang het tat cd ccic ngo ngach
czla cong vi~c. Neu ngliiYi lank dq,o va quan ly biet khai
thac a nhitng ngum c(Jng tac, a thuqc cap czla mi.nh, cac
n<'ing lljc va thi~n cam czla h9 thi. ong ta dii thanh cong
50% roi day. Long nhi~t ti.nh va kh6i 6c czla h9 se khong
ngung phat sinh nhitng sang kien quy bau. Bay khong
phdi la nhitng di~u ki~n t6t d€ nguai lanh dr,w va qudn
ly dlia slj nghi~p czla mi.nh mau den thanh cong ·hay
sao?".
Khong nen cho rang Hinh d~o va quan ly la mQt
c6ng vi~c tfrm thuang, ai cCing lam duqc: Chi d.n m9t
glidng m~lt dam dam kh6 ch~u, ra gi9ng ke ca, thai dQ
trjch thuqng la du. Muon tra thanh nguO'i Hinh d~o va
quan ly gioi, c:1n c6 long thuang yeu doi v6'i nhung nguO'i
CQng Slf va thu()c cap cua minh. Chinh due tinh nay cho
phep ta thau higu duqc nhung tam tu .nguy~n v9ng va
kha nang cua moi nguai. Day la m(>t trong nhung
nguyen tiic Cd ban dg thu hut dtio'C nhan tam.

348
 Ngliai Hinh d~w va quan ly cGng ccin c6 y thuc phi.,mg
sl.f, ph1,mg sl.f het minh sl.f nghi~p ma chinh minh va m<;>i
nguO'i trong t6 chuc dang deo duoi. Trong cong vi~c
khong Vl,l lqi, CO tinh than dung cam, CO niem phan khO'i
luon luon xuat phat tu m(>t niem tin manh li~t vao sv
nghi~p duqc giao.

9.1.2. Nhung quan di~rn khac nhau v~ ban cha:t

cua con nglioi va rn6i quan h~ rn~t thie't cua
chung d6i vdi cong tac quan tri

9.1.2.1. Quan ni~m v~ con nguili cua Edgar H.

Schein
Ong Schein da dua ra 4 mo h'inh quan ni~m ve con
ngub'i (ll.
a) FJau tien ong dua ra mo hinh d!.!a trcn gia thiet
ve lqi fch kinh te (Z) dt,ia tren tu tuang cho ding,
con ng1;1'6'i truoc het ht thuc d§'.y bO'i d(>ng co kinh
te'. Vl nhung d{mg Cd nay bi chi Q~O, giam sat
bO'i xi nghi~p ncn c-on nguai tht,ic chat la thl;l
d(>ng, bt slt dl;lng, bt thuc dlly va b! giam sat theo
huang xi nghi~p mong muO'n.

1
( ) Nhiing vein de co't y~u er.la qudn Ly: Harold Koontz: Cyril O'donnell,
Heinz Weihrich; NXB KH&KT, 1993 - tr.537
( 2) Organization Psylchology, xuat ban Ian thu ba (Englewood Cliffs, N.J.
Prentice- Hall,Inc.,1980 tr.52-101

349
b) Mo hinh thu hai g~n li~n v6'i nhung gia thiet v~ m~t
xa h<;>i, n6 dt,ta tren quan di€m cua Elton Mayo cha
ri:l.ng, v~ ca ban con nguoi b! thuc day bO'i nhung nhu
c~u xa h{>i.

c) Mo h'tnh thu ba gan li~n v6'i cac gia thiet v~ ty' than
v~n d{>ng. a day, cac d<?ng ca duqc chia thanh 5
nh6m trong m{>t h¢ thong cap b~c tu nhung nhu du
dcm gian dg t6n tc;ii cha t6'i nhung nhu d.u cao nhat
v~ ty' than v~n d<;>ng v6'i st,t t~n d1,mg t6i da ti~m
nang cua con ngub'i. Theo quan di€m nay thl con
ngub'i tt,t thuc d§'.y mlnh. H9 mu5n duqc va c6 th~
duqc hoan thi~n.
dJ Mo hinh thu tu dt,ta tren nhung gia thiet phuc hqp,
th~ hi~n quan diE~m rieng cua Schein v~ con nguai.
Nhung gia thiet ca ban cua ong la, con nguai la m{>t
thy-c thg phuc hqp va c6 kha nang thay d6i, c6 nhi~u
dQng ca ket hQ'p thanh IDQt mau V~n dQng phuc hQ'p.
Con nguai con co kha nang h9c hoi nhung each v?n ·
d(mg moi va CO kha nang dap ung l~i cac chien }u'<JC
quan tr! khac nhau.

9.1.2.2. Cac gia thitt v~ ban chat con ngztiJi

cua/ Mc. Gregor w
Trang khi si't dt,mg nhung yeu to san xuat c6 tinh

(1) Nhrtng vein d~ c6t y€u cua quan ly: Harold Koontz: Cyril O'donnell,
Heinz Weihrich; NXB KH&KT, 1993 - tr.537

350
 each khach quan va VO tri, v6 giac nhu dat dai, tu ban.
Cac nha quan tr! khong phai la kh6 khan 1§.m trong
vi~c xac d!nh moi tuang quan giua phi t6n va san xuat.
Nhung yeu to con nguO'i trong san xuat kinh doanh v§.n
la m(>t bi an cho cac nha quan tr!. Tim hi€u v~ ban chat
con nguai trong san xuat kinh doanh lu6n la m(>t van de
ha'p d§.n va thu vi. M(>t trong nhung ngtiai di tien phong
va CO Cong 16'n trong linh V\fC nay la m{)t nha khoa h9C
noi tieng nguai My, ten la Douglas Mc Gregor. Trong
tac phclm Human Side of Enterprise (phuang di~n con
ngtiai trong doanh nghi~p) viet nam 1960 Ong da t6ng
hqp va dua ra hai lo?i gia thuyet ve con nguai ma Ong
coi la ngam chua trong nhung hanh d(>ng cua nhung
_ quan tr! vien chuyen quyen va mem deo. Lo?i quan tr!
vien chuyen quyen ho?c lo?i Thuyet ."X" duqc coi la
nhltn.g nguai se d?t gia thuyet nhu' sau ve nhung ngtiai
lam cong v6'i minh(1 1.
1) Cong vi~c kh6ng c6 gi thich thu doi v6'i phan 16'n
mQi nguai;
2) Hau het m<;>i nguai khong co khat vc;mg, it mong
muon trach nhi~m va thich dli<;Jc chi bao;
3) Hau het m9i nguai it c6 kha nang sang tC;lO
trong vi~c giai quyet cac van de t6 chuc;

1
( ) Paul Hersey, Ken Blanc Hard; Quan ly ngu6n nhan h,tc, NXB Chinh Tri
Qu6c Gia, 1995, Tr .. 79.

351
 4) £>(mg ca thuc d§'.y chi phat sinh (J cffp sinh ly va
an to~m;
5) Hgu het m<;>i nguO'i phai dugc kigm soat ch~t che
Va thu'O'ng bi bUQC phai d?t nhung ml}C tieu cua
t6 chuc.
M9t triet ly nhu v~y duqc bigu thj b~ng Thuyet "X",
xac nh~n khai ni~m v~ ban chfft luai bieng va thieu tinh
thgn trach nhi~m cua con ngtiO'i. Nhung nha quan ly chu
truong theo Thuyet ''X" deu tin ding phai gianh dugc
quy~n h!c tuy~t doi doi v6'i nhung c(mg St! cua minh. Doi
v6'i h9, vi~c dieu khign tu ben ngoai thong qua giam sat
ch?t che la thich hqp nhfft de doi ph6 v6'i nhung nguai
khong dang tin, VO trach nhi~m va thieu kinh nghi~m.
Chi co tien bc;tc, lqi nhu~n va b~ng de d9a hinh phc;it
m6'i thuc dciy dugc nguO'i ta lam vi~c. Do d6, Thuyet ''X"
tan thanh each tiep c~n nghiem kh~c va ung h9 each
quan tr~ bilng Hinh dc;io va kiem tra.
Ngu'qc lc;i.i, thuyet quan tr! vien m~m deo, ho?c
Thuyet ''Y" cho ding 0 >:
1) Lam vi~c la m(>t ho;;tt d(>ng b§'.m sinh, ci:ing giong
nhu nghi ngoi hay giai tri;
2) Moi nguoi deu c6 kha nang tt! dieu khien va
kiem soat ban than, neu nhu' nhu' ho ch.toe uy

01
Ma,•agement- Robert Kreiitner, Houghton Mifflin Co., Boston; 1995, p.52.

352
 nhi~m de d<;lt dugc cac m1,1c tieu;

3) N gu'oi ta se trc1 nen t?n t1,1y gcln b6 voi cac ffil;IC

tieu Cua t6 chuc, neu h<,) du'CJC khen thu'O'ng kip
theti va dung luc;
4) M9t con nguoi binh thuetng c6 the h9c ca each
chap nh<%n va tv
nh?n trach nhi~m;
5) Trang da:ri chung n6i chung c6 rat nhi~u ngu'O'i c6
tri tuc1ng tuqng phong phu, kheo leo va sang t~lO.
Thuyet "Y" la mi)t khoa h9c quail tr! thong qua tlf
giac va tl! chu. Mc Gregor keu g9i stt d1,mg bi~n phap tv
chu thay cho each lanh d<;lo va di~u khien thong thuC1ng.
Theo each moi nay thi " nhung gi ma m9t nha quan ttj
trong dqi c1 nhung ngu'C1i du'di quy~n cua minh va each
ngu'oi do cu' xlt voi h9 c6 tac d1,mg quyet dinh. to ian den
thanh tich ~a sv tien b9 tren con duong sv nghi~p cua
h9"m. Thong qua sv thich ttng c6 lVa ch9n doi voi ban
chat cua con ngu'oi, nha quan tri phai sang t~lO ra nhG'ng
di~u ki~n phu hgp de cho cac th~nh vien trong t5 chuc
c6 the d~t duqc m1,1c tieu cua chinh minh m9t each tot
nhat bang each co g~ng het sue vi thanh cong cua xi
nghi~p. Miftc du, khong the co duqc quy~n tv
chu hoan
toan de di;tt du'<;J'C cac m1,1c tieu cua t6 chuc cGng nhu' nhu
c<iu ca nhan, song ngu'oi ta c6 the tim each de gianh

I James H.Donnclly, JR., James L.Gibson va John M.Ivancevich; "Quan tr?

h9c can ban" - NXB ThOng-ke - 2001; Tr. 435-436

353
duqc quy~n ttj chu ·(J muc cao nha't. E>i~u nay ph\J thu9c
vao ca ngub'i quan tr! lfrn cac nha!1 vien. Cac m\)C tieu
cua to chuc cang duqc giao ph6 cho cac nhan vien nhi~u
bao nhi~u thi tinh than ttJ giac cang cao ba'y nhieu. Dieu
d6 se d§.n den quyen ttj chu cao hem do anh hudng tu
ben ngoai giam di dang k~. Nhung vi~c cua ng11b'i quan
tr! la giao ph6 cong vi~c cho nhung ngub'i dang tin c?y
va thuc d§'.y h<;> lam vi~c.
Theo Mc Gregor, chi khi quan tam den m:]'lt nhan
van cua xi nghi~p thi m<;>i co gling m6'i d?t duqc ket qua.
Tam hon va kha nang linh h9i da giup con ngl.ib'i t?O
nen m9t the gi6'i sang t/i10, dg d?t duqc m9t muc d9 tien-
doan, va d?t duqc ni~m tin r[ing nhung nhu cau va ban
tinh cua con nguai c6 th~ bien doi duqc va hu6'ng dfrn
duqc t6'i muc d9 c6 th~ giup con ngub'i tr(J nen ho~m
thi~n. Quan di~m nay v~ ban cha't con ngub'i khien ta c6
th~ di den m(>t so ket lu~n c6 tinh each c1:fc ky quan
tr<;mg dO'i v&i cong tac quan tri.
1J Ca nhan la moi quan tam nhdt cua con ngl.tiJi.
Con ngl.ib'i ttj lo lling cho minh ca trong CUQC song cilng
nhl.i.trong S1:f Chet va trong mQt xa hQi phon th!nh hi~m d~
ai mu6n d:;it duqc tien b9 la ng11b'i mu6n chien thling.
2) Ca nhan §e co gdng thoa man nhung nhu c&u can
ban cua bdr:i tinh neu cai l<Ji lan han phi tf/n.
Co nh~n d!nh r~ng: "Con ngl.ioi thich lam vi~c. Di~u

354
nay rat dung khi con ngu'O'i lam vi~c d~ thoa man nhung
nhu c<iu cua ban chat phuc ti;tp cua n6. Ngay ca khi lam
vi~c va viu n6 ciing co g~ng. Nhung khi di;tt toi muc thc>a
man, n6 khong con du ly tri ya hang hai de n6 h,rc vi
cung m(>t m1:1c tieu" (Koontz va O'Donnell).
3) Ca nhan c6 th~ chtu dzt<;Jc s1f liinh dc;w.
Con ngu'ai huO'ng ling sl,l' Hinh di;to. N gu'ai ta c6 the
dung nhi~u phuang phap de thuyet phµc con ngu'ai di theo
mot con duang da dtnh, nhu'ng nhU'ng phu'ang phap nay
phai dugc h,ta ch9n, v?n dµng va slip d~t tru6'c sao cha hgp
v6'i nhu du ca nhan de th6a man ban chat cua n6.
4) Ca nhan mu6n s6ng va lam vi~c trong m(Jt khung
cdnh xa h()i.
E>ieu nay c6 the dung trong h<iu het cac truang hgp.
Tuy vf}.y van c6 m()t nhu c<iu r6 r~t khien cha m(>t s6
nguai ua song ftn d?t. Chling hi;tn, m9t so nha khoa h<;>c
16i li;tc van lam vi~c my man nhat khi song m9t minh.
5) Ca nhan g6p ph&n tg,o lgp nhung ca ch& d€ phlfc
Vl;l nhung nhu c&.u chung czla t¢p th~.

C6 nhieu nhu du m()t con ngu'O'i le loi khong the

thc>a man dugc. H9 chi c6 the thoa man neu h<;> hqp tac
lam vi~c. Neu cai lqi lan hon phi t5n, con nguO'i d~ chap
nh?n h?n che quyen lqi ca nhan.

355
 6) Khong c6 con ngztiJi trung binh.
Ai ding mong mu6n tien b(), mu6n chU'ng minh kha
nang cua minh tn.toc nhii'ng con nguO'i khac. Do v~y, ban
chat cua con ngu'O'i la khong may khi b[tng long voi hi~n
t?i cua minh. Nhu cgu Vu'o'n Ien cao hon nua la ban
nang tuy~t d6i Ci moi con nguai.
7) Ca nhan n6 lf!c cao nheit khi du<Jc tr9ng dlµlg.
"Con ngucri n6ng nay mu6n dem het kha nang dg
lam vi~c. No bt!c minh khi khemg c6 ca h()i d~ ap di:mg
kien thuc va .tai nang dg ganh trach nhi~m nham d?t
ket qua. N 6 chan nan khi phai lam vi~c nU'a vO'i, lam
vi~c d~u d~u theo th6i quen. N6 to mo muon biet muc
kha nang t6i da cua minh va muon hanh d(?ng (J muc
d6" (Koontz va O"Donnell).

9.2. cAc LY THUYET VE DQNG co VA DQNG VIEN TINH THAN

' - ., - -
lAM Vl~C CUA NHAN VIEN
9.2.1. Khai ni~rn va vai tro cua d()ng cd va d(mg
vien trong Hinh d:;to va quan trj (l)

Nha quan tr! c6 trach nhi~m thl;fc hi~n th'1ng lqi

(1) Management; Sixth edition, Robert Kreitner; Houghton Mifilin

Company, 1995; tr.395-430

356
nhUn.g ml;IC tieu chf nh yeu cua ti) chuc ma h<;> du'Q'C (hay
phai) Hinh d?O. H<;> thljc hi~n nhi~m Vl;l nay thong qua
no lljc lam vi~c cua nhung nhan vien ma h<;> ph1:1 trach.
V1 v?y m<;>i nha quan tr! d~u phai biet each d(mg vi~n va
liinh d?O nhan vien. Co the n6i rang, thanh cong cua
nha quan tri tuy thu(>c chu yeu vao nang 11,l'c Hinh d~o
nhan vien duai quy~n. M(>t each vein tcit, nang llfc Hinh
dC;lO tuc la nang llfc d(mg vien, tac d(>ng, di~u khien, va
thong di;it t6'i nhan vien duai quy~n de thlfc hi~n duqc
nhftng nhi~m Vl;l CUa t{) Chuc giao pho.
Ve ly lu?n ci:ing nhu' v~ thvc te, cac nha quan tr!
lam vi~c v6'i con nguai, va thong qua no ltfc cua con
ngtiai de thanh di;it m1:1c tieu. Bay la m(>t cong vi~c kh6
khan vi con ngtiO'i thuang phuc tC;lp va khong phai luc
nao cung ung xii m(>t each hqp ly. E>?c bi~t rat kh6 de
hieu m(>t each chinh xac t?i sao con ngu'ai hang hai lam
vi~c. Chung ta con nha ding cac ly thuyet quan ttj deu
danh nhi~u Cong SUC de giai thich cac d(mg Cd ben trong
da thuc day con ngu'ai lam vi~c, va tuy theo Slf giai thich
cac d(>ng ca do ma ly thuyet quan tr! da co nhung y kien
khac nhau ve nhung bi~n phap ma nha quan tr! nen ap
d1:1ng de nham d?t du'Q'C Slf dong g6p toi da Cua con ngtiai
vao slj nghi~p chung.
Tren phuang di~n kh~a h<;>c thu?t ngG' d(mg ca thuc
day duqc djch tu tieng Anh la Motivation. Thu?t ngG'
nay l~i bcit nguon tu chu Latinh Movere c6 nghia la de

357
"chuy~n d()ng". N6 gfin nhu khong th~ xac d!nh d()ng ca
thuc dcly ca nhan cho den hanh vi ca nhan hay ho?t
d9ng theo nghia den cua no. Thu?t ngli d9ng ca thuc
d§'.y ( motivation) mieu ta m9t qua trinh tam ly sinh ra
mt,JC dich va chi d~n cua hanh vi. Nha quan ttj phai co
g:ing thtjc hi~n dtiQ'c nhG'ng qua trinh ma i1 d6 h<;> c6 th<3
d?t dtiQ'C Sl,l' hai long cua m6i Ca nhan thong qua vi~c
thl,l'c hi~n mt,JC tieu cua t5 chuc. Nhln chung ly thuyet v~
sv
. d<)ng ca thuc d§'.y la khai quat h6a v~ "ai" va "nhu the
nao" cua nhung hanh vi c6 chu dich.
Ngttai ta nh?n thay rfmg vi~c ,thl,l'c hi~n cong v1~c
cua mf>i ngtiai la ket qua cua sv
ket hQ'p giua d()ng ca
thuc d§'.y ca nhan va nang 11,l'c cua chinh h9. Nang lt!c,
ky nang, ky x~o co du<Jc la nha huan luy~n, h<;>c hoi va/
hay kinh nghi~m tht!c te. NhG'ng yeu to cua d9ng: ca
thuc dcly Ca nhan (nhu cfiu, SI/ thoa man, ky v<;mg va
mt,IC tieu) l?i ch!u anh huang cua Stj thach thuc, tinh hap
d§.n Cua Cong vi9c, ph:1n thu'dng mong muo'n Va Cd h{>i dtl
tham gia va tl,l' quan ly. Mo hlnh t6ng quat cua nhung
moi quan h~ nay co th~ dtiQ'c trinh bay theo so d6 sauY>

m Management; Six th edition, Robert Kreitner; Houghton Miffiin

Company, 1995; tr.399

358
 thvong
mong

Nhvng yeu t6 cua

d¢ng cd thuc day ca nhan: Kha nang de Thl,/c
- Nhu cau x thl,/c hi$n cong hi$n
-sv thoa man vi$c cong
- Ky VQng vi$c
- M1,Jc tieu

Sd do 9. 1. Quan h~ ve d9ng cd thuc day va vi~c

thl/C hi~n Cong Vi~C

Giua nhu cau va d{mg ca

luon c6 m()t moi .quan h~
d~c bi~t. Theo Philip Kotler thi d{mg co chinh la nhu
cau hue xuc den n6i bu{lc ngttO'i ta phai tim con duang va
cac bi~n phap thoa man n6. Theo m{lt s6 tac gia khac
thl nhu cau Se trd thanh d{)ng Cd khi CO 3 yeu to:
- St! mong mu6n, st,t cha dqi;
- Tinh hi~n thµc cua mong mu6n;
- Hoan canh cua moi truang xung quanh.
'
Theo each ly giai nay se la khong horm toan thoa
dang de c~t nghia trong hai vi d1,1 sau:
Vi dT} 1: M9t ngttai b! om (dau, b!nh) thong thuang
359
thi h<;> khiic c6 d9ng cd tim each chua b~nh cha minh.
Vi dlf 2: Giam d6c m9t doanh nghi~p dang dung
tren bO' vt,tc cuasvpha san, cit him trong he;> se sinh ra
dQng C(j tim each CUu nguy doanh nghi~p CUa minh.
Nhu v?y vffn de chf nh la (J cho chung ta phai tim ra
ca che tac d<;mg nao d~ sinh ra nhu du hue xuc va bu9c
nguO'i ta phai nhanh ch6ng tim each thoa man n6. Nh?n
thuc dung dcin co che sinh ra va each tac d9ng vao n6
cGng nhu sli d1,mg chung cha c6 hi~u qua luon la m9t vffn
de ct,tc ky quan trc;mg trong cong tac Hinh d~t0 va dieu
khi~n. Chung ta hay hinh dung cai gi sc xay ra doi v6'i
mQt nha lanh d:;lO ma l?i khong biet ho?c biet khong
day du ve d9ng ca lam vi~c Ct nhung nhan vien lam vi~c
v6'i minh. Tht,tc te cGng chi ra ding khong ph8.i mc;>i
d9ng ca lam vi~c deu la thf ch h<;>'p voi m9t to chuc va sli
d1,mg d<;mg ca lam vi~c nhu the nao cha khoa hc;>c ciing
nhu' c6 hi~u qua v.v ... chfnh la m9t cong vi~c het sue
quan trc;mg ca v~ ly thuye't rnn thtfc hanh trong quan tr!.
£)g higu ro hon ve vffn de nay chung ta se lffn lu'<;>'t
nghien CUU nhung ly thuyet Ve d(mg Cd va d(>ng vien
dang du'<;>'C nghien CUU Va ap d1,mg rQng rai du'oi day.

9.2.2. Ly thuye't c& di~n

Ve st,t d9ng vien duqc Taylor va cac tac gia trong

tniO'ng phai ly thuyet quan tri m<;>t each khoa h9c neu

360
len vao dciu the' ky 20. Taylor cho ding m9t trong nhung
cong vi~c quan tr~mg ma cac nha quan ttj phai lam la
phai bao dam cong nhan se thtJc hi~n nhG'ng cong vi~c
thttcmg xuyen l(lp di l(lp ll;li m(>t each nham chan nhung
v6'i hi~u qua cao nhat. ug bao dam dieu d6, nha quan trt
phai tim ra each lam tot nhat de dl;ly cho cong nhan, va
dung cac kich thich ve kinh te' nhu' tien ltto'ng va tien
thucrng dg d9ng vien cong nhan lam vi~c.
Quan diem nay du'9°C xay dl}ng tren nh~n thuc la
ban chat chu ye'u cua ngu'O'i lao d(>ng trong xi nghi~p la
lu'O'i bieng, va cac nha quan ttj ranh re ve c6ng vi~c hon
cong nhan, ngtiOi lao dQng chi CO the du'9"C d(mg vien
bang cac ph:in thu'O'ng kinh te, va ban than h9 ci:ing
khong c6 gi de dong g6p cho xi nghi~p ngoai sue lao d9ng
cua h9. Thl,fc tien quan trt t?i nhieu xi nghi~p cho thay
quan diem nay khong phai la khong dung, Va StJ kich
thich bang tien b?c thuong cung dtta l<?-i sl,f lam vi~c tich
eve.

9.2.3. Ly thuyet tam ly xa hqi hay quan h~ con

ngu'oi

Tuy nhien, quan diem c6 dien ve st,r d9ng vien da

dti9°C chung minh la khong phai luc nao cung chinh xac.
Ly thuyet ve quan h~ con ngu'O'i da cho thay ding nhung
quan h~ xa h<;>i trong luc lam vi~c da c6 tac dt,mg thuc
dgy ho(lc kiem ham stJ hang hai lam vi~c cua cong
361
nhan. Ly thuyet nay ciing cho thay con nguai cling kem
S\J. hang hai khi phai thuang xuyen thl,fc hi~n nhftng
cong vi~c nham chan va don di~u. Tu nh?n thuc d6, cac
nha ly thuyet tam ly xa h9i cho rfing cac nha quan trj
co the d(lng vien con nguai bfing each thua nh?n nhu
cfru xa h9i cua h<;>, va tc~o dieu ki~n cho ngu'ai lao d()ng
cam th8:y hanh di~n Ve S\J hG'u ich va quan tr9ng cua h<;>
trong cemg vi~c chung. Nhung bi~n phap ma nha quan
trj c6 th~ lam d~ d(mg vien ngu'ai lao d()ng theo ly
thuyet tam ly xa h9i la cho ngttai lao d9ng nhieu ttf do
hon d~ lam cac quyet djnh lien quan den cong vi~c duqc
giao, quan tam nhieu hon den cac nh6m khong chinh
thuc trong xi nghi~p, thong tin nhi~u hon cho nguai lao
d9ng biet cac ke hm;1ch va ho:;i.t d()ng cua xi nghi~p.

9.2.4. Ly thuye't hi~n d~i v~ d{>ng cd va d{>ng vien

Cung giong nhu truang hgp cua ly thuyet cc> dign, ly

thuyet tam ly xa h<)i tr!nh bay kha chinh xac nhu cclu
xii hQi ve tam ly Cua con ngu'O'i, tren Co' SCJ do, da de ra
nhung bi~n phap huu hi~u de d()ng vien ngu'O'i lao d9ng.
Tuy nhien, slf nhan m:;i.nh nhu c~u tam ly xii h9i va bo
quen cac nhu du v<fit chat cung khong hoan toan dung
d~n. D~ c6 the lanh d~10 va d()ng vien con nguai, nha
quan tri phai hieu biet d§y du cac d()ng co' lam vi~c cua
con nguO'i, va c6 nhung bi~n phap d(lng vien huu hi~u.
Hi~n nay, ngu'ai ta n6i nhieu den cac ly thuyet ve d(mg

362
CC1 Va SI,{ d<)ng vien Cua cac tac gia:

9.2.4.1. Thuyet cap b~ nhu cdu cua Maslow

Trong h~ thong ly thuyet v~ quan tri va d(mg vien:
thuyet cap b?c nhu c:iu cua Abraham Maslow la thuyet
c6 dugc m()t slJ ph5 bien r()ng Ian.
Maslow cho rilng hanh vi cua con ngtiai bkit ngu6n
tu nhu c:iu va nhung nhu cau cua con ngliai dugc skip xep
theo m9t thu ttJ tiu tien tu thap tai cao. Theo t:im quan
tr9ng, CaiJ b~c nhu cfiu dt.iCJC slip xep thanh nam b?c sau:

Nhu cau xa h(li

Nhu cau an toan

Nhu cau sinh ly

Sd do 9.2: SI/ phan cap nhu ca'u ciia Maslow.

1) Nhung nhu cdu ca ban hay nhu cdu sinh ly: la

nhung nhu c:iu dam bao cho con nguO'i t6n t?i
363
 nhli: an, uong, m(lc, t6n t~i va phat tri~n noi
gio'ng va cac nhu cau cua co th~ khac.
2) Nhang nhu cdu ve an toan va an ninh: la cac
nhu cau nhu': an i!J, sinh s6ng an toant khong b~
de d9a, an ninh, chua'.n mlfc, lu?t l~ ...
3) Nhang nhu cdu xii h(Ji: la cac nhu cau v~ tinh
yeu, duqc chap nh?n, b~n be, xa h9i ...
4) Nhang nhu cdu duc;c ton tr9ng: Ia cac nhu du v~
ti! tn;mg, ton tn;mg ngub'i khac, duqc nguai khac
ton tn;mg, d~a v~ ...
5) Nhang nhu cdu tl/ th€ hi~n minh: la cac nhu cau
nhu chan, thi~n, my, tv chu, sang t~o, hai hu6'c...
Maslow da chia cac nhu cau thanh hai cap: cap cao
va cap thap. Nhu cau cap thap la cac nhu cau sinh ly va
an toan, an ninh. Nhu cau cap cao bao g6m cac nhu cau
xa h9i, tv tn;mg, va ti! th~ hi~n. St! khac bi~t giua hai
lo:;:ti nay la CaC nhu CaU cap thap dti<;>'C thoa man chu ye'u
w hen ngoai (1) trong khi d6 cac nhu cau cap cao l:;:ti
duqc thoa man chu yeu la tu n{>i t:;:ii (2 ) cua con ngu'O'i.
Maslow cho rllng lam thoa man cac nhu cau (J cap
thap lad~ lam hon so v6'i vi~c lam thoa man nhung nhu
a
cau cap cao vi nhu cau cap thap la c6 gi6'i h:;:tn va c6

1
( ) Extrinsic needs
<2J Intrinsic needs

364
th~ dugc thoa man tu ben ngoai. Ong con cho ding dau
tien cac nhu cau (J cap thap nhat ho?t d9ng, n6 doi hoi
dugc thoa man va nhti v~y n6 la d9ng h,tc thuc dgy con
ngu'ai - n6 la nhan to d9ng ca. Khi cac nhu cau nay
duqc th6a. man thi n6 khong con la ye'u to d(mg ca nua,
luc d6 cac nhu cau (J cap d9 cao han se xuat hi~n.
Thuye't cap b~c nhu cau cua Maslow da c6 m9t :1n y
quan tr<;mg doi v&i cac nha quan ttj, d6 la muon Hinh
d?o nhan vien thi di~u quan tr<;mg la h?n phai higu
nguai lao d9ng cua h?n dang (J cap d9 nhu cau nao. Tu
sv hieu biet d6 cho phep b?n dua ra cac giai phap phu
hgp cho vi~c th6a man nhu cau cua ngu'O'i lao d9ng d6ng
thai bao dam d:;tt de'n CaC ml}C tieu tfi chUc.

9.2.4.2. Thuyet cua David Mc. Cleland

David Mc. Cleland cho rang con ngu'ai c6 ha nhu cau
ca ban: nhu cau "thanh tl/u, nhu cau lien minh, va nhu
cau quyen ll;fc.
1) Nhu cau thanh tl/u: Ng11ai c6 nhu d.u thanh tl;l'u
cao la nguai luon theo du6i vi~c giai quye't cong vi~c tot
han. H9 muon vuqt qua cac kh6 khan, tra ng?i. H9
muon cam thay rang thanh cong hay that h?i cua hQ la
do ke't qua cua nhung hanh d9ng cua hQ. E>i~u nay c6
nghia la hQ thich cac cong vi~c mang tinh thach thuc.
Nhu11:g ngttO'i c6 nhu cau thanh tl}'u cao dti<JC d9ng vien
lam vi~c tot han.
365
 B?c tinh chung cua nhung ngu'ai c6 nhu cfru thanh
tt,tu cao.
•
- Long mong muon tht!C hi~n cac trach nhi~m ca
nhan.
- Xu ht.rang di)t ra cac mt,ic tieu cao cho chinh h<;>.
- Nhu cau cao v~ St! phan h6i Cl,l th~, ngay 1;%p tuc.
- Nhanh ch6ng, s6'm lam chu c6ng vi~c cua h<;>.
2) Nhu c6u lien minh: Cung giong nhu nhu cau xa
.
h9i Maslow, d6 la duqc chap nh;%n tinh yeu, b~n be ...
N gu'O'i lao d(>ng c6 nhu c§u nay m~nh se lam vi~c tot (J
nhung lo~i Cong vi~C t~O ra St! than thi~n Va CaC quan
h~ xa h(>i.

3) Nhu c6u quy~n lrµ:: La nhu cau kigm soat va anh

huO'ng den m6i . trucrng lam vi~c cua ngu'cri khac, kigm
soat va anh hu(Jng t6'i ngu'cri khac. Cac nha nghien cuu
chi ra r~ng ngu'cri c6 ~hu ·cfru quy~n ltjc m;;mh va nhu du
thanh ti.ju c6 xu hu6'ng tr& thanh cac nha quan trj. M(>t
so ngu'O'i con cho ding nha quan trj thanh cong la ngucri
c6 nhu cau quy~n h;c m~nh nhat, ke den la nhu du
th8,nh tt,tu va sau cung la nhu cau c§.n lien minh.

9.2.4.3. Thuy€t E.R.G

Clayton Alderfer giao su d~i h9c Yale da tien hanh

slip xep l~i nghien CUu cua "Maslow va dua ra ket lu;%n

366
cua minh .. Ong cho d1ng: hanh d9ng cua con ngu'b'i b~t
ngu6n tu nhu c§.u - ciing giong nhu cac nha nghien cU'u
khac - song ong cho r~ng con ngl1b'i cung m()t luc theo
du6i vi$c thoa man ba nhu d.u ca ban: nhu cau t6n t~i (1),
nhu cau quan h$ (2 ) va nhu cau phat tri~n (3 ).
Nhu cau t6n tq,i (Existence needs) bao g6m nhung
doi hoi v?t chat toi can thiet cho Sy' tbn t~i cua con
nguai, nh6m nhu cau ·nay c6 n9i dung giong nhu nhu cau
sinh ly va nhu d.u an toan cua Maslow.
Nhu cau quan h~ (Relatedness needs) la nhung doi
hoi v~. quan h~ va tuang tac qua l~i giua cac ca nhan.
Nhu cau quan h~ bao gom nhu cau xa h(>i va m(>t ph:in
nhu cau ttj tr9ng (duqc ton tr9ng).
Nhu cau phat tri€n (Growth needs) la doi hoi hen
trong moi con ngub'i cho Slf phat tri~n ca nhan, n6 bao
gom nhu cau tt,r thg "hi~n va m(>t phan nhu cau wtrc;mg
(hf tn;mg va ton tr9ng ngub'i khac).

E>i~u khac bi~t (J thuyet nay la Alderfer cho ding

con ngub'i cung m()t luc theo duoi vi~c thoa man tat ca
cac nhu cciu chv khong phai chi m(>t nhu cau nhu quan
di~m Maslow. Han nua, thuyet nay con cho r~ng khi
m()t nhu cau nao d6 bl can tra va khong duqc thoa man

1
( ) Existence needs
(2) Relatedness needs
1
( ) Growth nedds

367
thi con ngu'ai CO XU hticfng d5n nfi lljc Cua minh Sang
thoa man cac nhu d.u khac. Tue la neu nhu c§.u ton tai
bi can tra, con ngu'ai se don n6 h,tc cua minh sang vi~c
theo du6i nhu du quan h~ va nhu c§.u phat tri€n. Di§u
nay giai thfch khi CUQC song kh6 khan con nguai CO XU
hu6"ng glin b6 v6"i nhau hon, quan h~ giUa h<;> tot hon va
h<;> don n6 h,tc d§.u tu cho tuong lai nhi~u hon.

9.2.4.4. Thuyet hai nhiin to cua Herzberg

Herzberg da phat tri€n thuyet d9ng vien cua ong ta
b§.ng each d§ nghj cac chuyen gia lam vi~c trong cac xi
nghi~p cong nghi~p li~t ke cac nhan to lam h<;> thoa
man va cac nhan to lam cho h<;> duqc d9ng vien cao dQ.
Dong thai yeu c§.u h<;> li~t ke cac truang hqp (nhan to)
ma h<;> khong duqc d(mg vien va bat man. Phat hi~n cua
Herzberg da t~10 ra m()t sl,1' ng?c nhien 16"n vi n6 lam dao
l()n nh~n thuc thong thuang cua chung ta. Chung ta
thuang cho ding doi nguc;rc voi thc>a man la bat man va
nguqc l?i. Tue la chi c6 hai tinh tr?ng ho~c la tho a man
ho?c la bat man. Herzberg cho ding c6 m9.t s6 nhan to
lien quan t6"i sl,1' thoa man doi v6"i cong tac - con duqc
g<;>i la cac nhan t6 d()ng vien va cac nhan t6 nay la khac
bi~t v6"i cac yeu t6 lien quan t6"i siJ bat man - con duCJc
g<;>i la cac nhan to duy tri hay luang tinh. D6i v6'i cac
nhan to d{)ng Vien neu giai quyet tot Se t?O ra SIJ thoa
man va tu d6 se d()ng vien nguai lao d9ng lam vi9c tich

368
Cl/C va cham chi hdn. Nhung neu giai quyet khong tot
thi t~o ra tinh tr~ng khong thoa man cha chua ch~c da
bat man. Trong khi d6 doi voi cac nhan to'· duy tri, neu
giai quyet khong tot Se t?O ra S\,f bat man, nhung neu
giiii quyet tot thi t~o ra tinh tr~ng khong bat man cha
chua ch~c da c6 ·tinh tr?ng tho a man. Vi d1:1 nhu h~
thong phan ph6'i thu nh~p a ddn vt b?n neu duqc xay
d1:1ng khong tot se t?O cho b?n S\,f bat man, song neu n6
duqc xay d1,mg dung thi chua ch~c t?o ra cho b?n sl,I'
thoa man.
Cac nhan to dti'gc Herzberg li~t ke nhu sau:
Cac nhan to duy tri Cac nhan to dong vien
1. Phlidng phap giam sat. 1. Sl,I' thach thuc cua cong vii;!c.

2. H$ thong phan phoi thu nh$p. 2. cac cd h¢i thang tien.

3. Quan h$ voi dong nghi$p. 3. Ynghla cua cac lhanh 11/U.

4. E>ieu ki$n lam vi$c. 4. Sl,I' nh~n di;ing khi cong vi$c dl.IQc
lhl,!C hi$n.
5. Chinh sach cua Cong ty.

6. Cuoc song ca nhan.

5. Y nghia cua cac trach nhi$m

7. E>ja vj.

8. Quan h$ qua l9i giua ca nhan.

369
 Anh huc1ng cua cac nhan t6:
. .· ... ~--.
.. , (;ac nhan l6duy trl Cac nhan to d{mg vien
J
Khi dung . Khl sa/ Khi dung Khi sa/ '
Khong c6 s1,1 bat Khong thoa
Bat man Thea man
man man

Anh hllong tieu £>(>ng vien dL/qc Khong c6 Sl,I bat

Khong d(>ng vien
Cl,IC tang cuong
man

Thuyet hai nhan t6 cua Herzberg co y nghia rat

quan tn;mg doi v6'i cac nha quan tr! tren cac phi.tang
di~n sau:

1. Nhung nhan to lam thoa man nguai lao d()ng la

khac v6'i cac nhan to t?O ra Sl,i bat man. Vi v~y,
b?n khong thg mong dgi sv
thoa man cua nguai
lao d()ng b~ng each dan gian la x6a bo cac
nguyen nhan gay ra Stf bat man;
2. Vi~c d{mg vien nhan vien doi hoi phai giai quye't
thoa dang, d6ng thO'i ca hai nh6m nhan to duy
tri va d()ng vien, khong th~ chi chu tr<;mg m()t
nh6m nao ca.

9.2.4.5. Thuytt mong dfli

')

Thuyet mong dg: da duc;rc giai thi~u 1:1n d~u tien vao
nam 1964 qua quan di~m cua nha tam ly h9c Vichtor
Vroom. 'l'huyet nay cho r~ng dqng CC1 la ket qua cua

370
nhung mong dqi cua m9t ca nhan. B9ng ca cua con
nguO'i ph1,1 thu(>c vao hai nhan to:
- Muc d9 mong muon tht,tc st,t cua ca nhan doi vai
vi~c giai quyet cong vi~c;

- Ca nhan d6 ngh1 ve cong vi~c the nao va se d?t

den n6 nhti the nao.
Vi the, de d9ng vien nhan vien chung ta can quan
tam den nh?n thlic va mong dqi cua ca nhan ve cac m~t:
- Tinh the;
- Cac phan thuO'ng:
81,f. d~ dang thl,ic hi~n theo each ma se d?t den
ph:in thuO'ng;
81,f bao dam la phan thu&ng duqc trii.
Thuyet mong dqi doi hoi cac nha quan ly phai hieu
biet nhung mong dgi cua ngu<1i lao d(mg va giin nhung
mong dqi nay vai nhung m1,1c tieu cua t5 chlic. Muon v~y
nha quan tri nen:
1. T?o ra cac ket c1,1c ma ngu<1i lao dc)ng mong
muon.
2. T?o ra sv c:in thiet tht,tc hi~n de d?t m1,1c tieu to
chuc.
3. Bao dam muc d(> thl,l'c hi~n mong muon la c6 the
d?t Wi.

371
 4. G~n ch~t ket qua mong dQ'i vai vi~c thtjc hi~n
d.n thiet.
5. Danh gia tinh the doi vai nhung mong dQ'i khac
nhau.
6. Bao dam ph<in thuang la du sue hap d:ln c<in
thie't.
7. Bao dam h~ thong la c6ng b[ing doi vai tat ca
mQi nguO'i.

Sue mQnh dong vien:

T6i nen no l~c baa nhieu?

Kha nang cua Gia tri dllc;lc nh~n Kha nang nh~n
no h,tc thl,lc hi$n thuc dllc;1c phan thllang

Cd h(li hoan Kha nang'd9t

thanh nhi$m Vl.J Phan thllang nao den phan thllang
cua toi the nao la c6 gia trj voi toi? the nao neu toi
neu toi dlla ra hoanthanh
cac no ll,lc can thiet nhi$m v1,1?

Sci do 9.3 - Sci do ve thuyet mong df/i 1

9.2.4.6. Thuytt v~ s"f! cong bling

Ly thuyet v~ SI/ ci.'mg b~ng da tra nen ph6 bien nh6'

372
cong trinh cua giao SU J. Stacy Adams thu(>c truC1ng E>?i
H9c Biic Carolina a My m. Th~o thuyet nay .nguO'i lao
d(>ng trong t5 chuc muon duqc doi xii' m(>t each cong
bang, 'h<;> CO XU htf6'ng SO Sanh nhung dong gop Va phan
thu&ng cua h<;> v6'i nhung nguO'i khac. Khi so sanh, danh
gia c6 th~ c6 ba truC1ng hqp xay ra:
1. Neu nguO'i lao d(>ng cho rang h<;> duqc doi xl!
khong tot, phan thttang la khong xung dang v6'i
cong sue h9 da bo ra thi h<;> se ba't man va ta do
h<;> se lam vi~c khong het kha nang va th?m chi
h<;> se bo vi~c;
2. Neu nguC1i lao dong tin rang h<;> duqc doi xti
dung, phan thuang va dai ng9 la tuang xung v6'i
cong sue cua h<;> da b6 ra thi h<;> se duy tri muc
nang sua't nhu cu;
3. Neu nguO'i lao d(>ng nh~n thuc rang phan thuang
va dai ngQ la cao han' so v6'i dieu ma h<;> mong
muon h<;> se lam vi~c tich eve hem, cham chi han.
Song trong tnidng hqp nay, h<;> co XU hu'ong giam
gia trt cua phan thuang.
M(>t dieu kh6 khan la nguai lao dong thuang c6 xu
hu6'ng danh gia cao cong hien cua minh va danh gia cao
phan thuO'ng ma nguai khac nh~n du<;tc.

(1) Management; James H. Donnnelly, Jr.; James L.Gibson; John

M.Ivancecevich. McGraw_hill; 1998; Tr .. 279

373
 Khi doi m~t v6'i slf khong cong b~ng ngliai lao d(mg
thu'ang c6 XU hu6'ng cha'p nh?n, chtu dlfng. Song neu h<,>
phai doi m?t v6'i Slf khong Cong b§.J)g lau dai thi h9 Se
ba't man, phan ling l~i va th?m chi h<,> se bo vi~c. Do d?c
diem nay nha quan tr! phai luon luon quan tam t6'i
nh?n thuc cua ngliai lao dQng V~ S\f Cong b§.ng, khong
the ·ng6i cha ho?c yen tam khi nguoi lao d9ng khong c6
y kien. 0 day cau n6i "Con kh6c thi m<? m6'i cho bu" trO'
nen khong phu hqp VI khi d6 da la qua IDUQn.
Chung ta hieu r§.ng se khong c6 S\f cong b§.ng tuy~t
doi. Cong b§.ng O' day khong phai la nguoi lao d9ng
nh?n duqc bao nhieu ma la cong bling duqc nh?n thuc.
Thuyet v~ SI/ cong b§.ng doi ~oi cac nha quan tr! phai
quan tam t6'i cac nhan to chi phoi den nh?n thuc cua
ngu'ai lao dQng V~ Slf cong b§.ng Va tu do tac dQng de t~o
cho ngu'ai lao d9ng c6 duqc m(>t nh?n thuc v~ s1:f cong
b[ing.

9.3. HANH 111 CA NHAN VA HANH VI NHOM m

De Hinh d~o nhan vien du6'i quy~n c6 hi~u qua cac
nha quan tr! khong chi can biet dong ca lam vi~c cua
h9, ma con can phai am hiifo tu'ang t?n sau s§.c v~
nhung hanh vi cung nhung quy lu?t chi phoi hanh vi

(1) Management; Stephen P.Robbins-Prentice-Hall International Editions;

Third Edition. Tr.400-424 · ·

374
cua nhung ngu'ai thu(>c quy~.n va nhftng ngtiai c6 lien
quan.
Hanh vi c6 lien quan ch<Itt che den nhling ho?t
d(mg cua con ngttO'i c6 thg quan sat duqc. Tuy nhien
khong phai tflt ca hanh d()ng quan sat dti<Jc cua con
ngub'i la hanh vi. Hanh vi cua con nguoi bao trum m(>t
ph~m vi rflt r()ng, tuy nhien chung ta t~p trung sl,l' quan
tam t6'i hanh vi t6 'chuc (OB) tuc la hanh vi cua con
nguoi trong lam vi~c.

Die?m tr9ng tam cua hanh vi to? chitc

Diem tn;mg tam tru6'c het cua hanh vi to chuc la (J
trong hai llnh vvc chu yeu. Thu nhflt, hanh vi t6 chuc
chu y dc'n hanh vi ca nhan. Nhung hanh vi nay l~i duqc
nghien cuu dt,ia tren ca sd dong g6p ph§.n 16'n cua cac
nha tam ly hQC thUQC linh Vt,iC nay baa g6m: thai d<\
nhan each, tri giac, llnh h(>i va d9ng ca. Thu hai, hanh
vi ca nhan c6 lien quan t6'i hanh vi cua nh6m nhti cac
chuan mi,tc, t1,1c 19, vai tro va d9ng thai nh6m. Hi~u biet
cua chung ta ve nh6m CO dtiQ'C ve can ban fa nha tu CaC
cong trinh nghien cuu cua cac nha xa h()i hQC va cac nha
tam ly xa h91. Rat dang tiec, hanh vi cua nh6m ngtiO'i
lao d9ng kh6ng duqc hieu chi b~ng ttlng hanh d(mg cua
m6i ca nhan don thu§.n. TruO-c day nhung ca nhan trong
nh6m c6 hanh vi khac bi~t duqc xem nhu tu nhung ca
nhan hanh d()ng don d(>c. Chung ta c6 thg xem d?c tinh

375
 cua m9t dam dong (J m9t thanh pho 16'n quay roi nhung
cong dan VO t(?i. Luc d6 neu ho?t d(?ng m(?t each ca nhan
cac thanh vien cua dam dong nay c6 thg khong bao gia
. c6 nhung hanh vi nhu v?y. Tuy nhien h<;> da cung nhau
va h<;> da hanh d9ng khac bi~t v6'i hQ khi khong cung
nhau. Cung y h~t nhu v?y doi v6'i cong vi~c. Vi the tu
day nhung nguai lao d(?ng trong m9t t6 chuc vua la ca
nhan va vua la thanh vien cua m(>t nh6m. Chung ta dn
nghien cuu chung tren ca hai phuang di~n nay.

M1:tc tieu cua nghien cuu han?i vi t6 chuc:

tieu cua nghien cuu hanh vi t6 chuc la d~ giai
Ml;IC
thich va dlf bao hanh vi. Vi sao ma cac nha quan trt l?i
dn nhilng ky nang nay. Rat dan giiin la dg quan ttj
hanh vi cua nguai lao d(?ng cho dung each. Chung ta
biet r~ng thanh cong cua nha quan trt pht,1 thu(>c vao
.vi~c thong qua nhung nguai khac thµc hi~n duqc nhung
cong vi~c ct.la m!nh. Nhiirn rn1:1c die}]. nay nha quan tr!
ccln c6 kha nang giai thf ch vi sao nhung nguai lao d(?ng
tien hanh m(?t so hanh vi the nay ma khong the khac
va dµ doan ngub'i lao d()ng se phan ling khac v6'i nhung
hanh demg ma nha quan trt c6 thg nghI t6'i nhu the
nao?
Hanh vi t6 chuc cling la m(>t linh vµc mo ta cua
nghien CUu. N6 cung cap cho nha quan trt each mo ta
chinh xac nguO'i lao d9ng va nh6m cua nguO'i lao demg c6

376
hanh vi nhu the nao trong cong vi~c. Nha quan tr! luc
ay c6 the sU' d1,mg nhG'ng thong tin nay de ra l~nh (quy
d!nh) hanh d(?ng. Nghia la, khi cac nha quan tr! c6 kha
nang mo ta c1:1 the va dlf doan hanh vi cua ngtJO'i lao
d9ng, h9 c6 the hanh d(?ng thich hqp de dieu khien va
kiem soat hanh vi. Vi d1:1 ch~ng h?n, neu chung ta biet .
chac chan d9ng co cua ngliO'i lao d(?ng la cai gi, thi
chung ta c6 the sU' d1,mg thong tin d6 de thiet l~p m9t
chuong trinh d<;mg ca thuc da'.y c6 hi¢u qua cho ngu"O'i lao
d<;mg nay.

Tri;tc giac doi vm nghien citu co h~ thong v~

hanh vi
M9t diem cuoi cung la het sue can thiet de nh~n
thuc trti6'c khi chung ta xem xet linh vlfc tong quat cua
hanh vi to chuc va chung minh quan h~ m~t thiet cua
no doi v6'i cac nha quan tr!: Hanh vi t6 chuc hu6'ng t6'i
vi~c thay the trlfc giac b~ng nghien cuu c6 h~ thong.

H<iu he't chl'mg ta d~u thich nghi chung ta c6 tn,tc

giac kha tot - dieu d6 c6 nghia la hieu thau vao ben
trong hanh vi cua con nguO'i. Xet cho cung, li¢u chung ta
c6 the giai thich va di,!' doan hanh vi cua tat ca cha m~,
anh ch! em, thay CO giao, b?n be va ke thu trong CUQC
song cua chung ta khong? Cau tra lO'i la chung ta c6 the.
Tuy nhien dieu nay c6 duqc la nha phan 16'n dt,ia
vao cam giac "ru(>t" va hieu biet tu kinh nghi~m cua

377
rieng moi ca nhan chung ta. Trong m(>t so trucmg hqp
try'c giac cua chung ta la dung, tuy nhien thuO'ng thi
khong phai nhu v?y. B~ ket lu?n dieu nay chung ta
nghien cuu trong chu'o'ng nay cai gi se t6'i tu nghien cuu
c6 h~ thong con ngttai trong t6 chuc. Cac nha nghien
cuu hanh vi to chuc da thu th?p cac du li~u cua h9 du6'i
cac dieu ki~n du'Q'C ki~m soat va no du'<;>'C do luang trong
cac m1,1c tieu hqp ly va thai d9 nghiem tuc, duqc co g~ng
d~ quy cho nguyen nhan Va ket qua, va d~t Co' SCJ cho cac
ket lu~n nhti c6 kha nang nhieu den the nao dy'a tren
tren cac bling chung khoa h<;>c. Hanh vi t6 chuc la m(>t
phuc h~ (J muc d9 cao, tuy nhien cac nguyen li~u dtiqc
hi~n di~n Ci day se giup chung ta quan sat c1,1 th6 han.

9.3.1-Hanh vi ca nhan

Hanh vi to chuc la ;m9t ph?m tru c6 lien quan ch~t

che va khong thg tach rO'i doi v6'i ca nhan nguoi lao
d()ng. Chung ta, neu muon hi~u biet ve hanh vi to cli.uc
thi khong th~ khong xem xet thai d(>, nhan each, tri
giac va qua trinh linh hoi anh huang den nguO'i lao dong
va hanh vi cua h9 nhu the nao?
Thai di'). 'I'hai d9 la each ngttoi ta bay to vi~c danh
gia (mot trong hai kha nang tan thanh va khong tan
thanh) ve m1,1c tieu, dQ'i ttiQ'ng, COil nguO'i hay SI/ ki~n,
ket qua. Neu mot nguai lao d(>ng nao d6 n6i rling: "Toi
rat thfch Cong vi~c Cua toi", thi do la m(>t SI/ bay to thai
378
d9 cua hQ doi v6'i cong vi~c. Nhung thai d9 ph6 bien ve
quan h~ VOi Cong Vi~C bao g6m I:
- Thoa man cong vi~c: B6 la m9t thai do chung cua
nguai laa dong doi v6'i cong vi~c cua h<;>. Khi ngtiO'i ta n6i
ve thai d(> cua nguai laa d(>ng thi ph§.n nhieu khong c6
nghia la h<;> luon luon th6a man v6'i nhung cong vi~c cua
minh.
- Dinh liu, lien quan din cong vi~c: MU'c d9 ma doi
v6'i muc d(> ay mc)t nguai laa d9ng d6ng nhat v6'i cong
vi~c Cua h<;>, tha m gia ti ch ClfC trang n6 Va xem xet vi~c
thl,fc hi¢n cua hQ CO quan tr9ng doi v6'i Sl,f CO g:ing rang
sue cua hQ hay khong?
- Sl/ rang bu(Jc v~ to
ch-Ltc: M9t sl,1 d!nh ht.t6'ng cua
nguai laa dong ht.tong tai to chuc duoi d?ng trung thanh,
d6ng nhat cu.ng voi n6 va dinh liu trang ta chuc cua
minh.
Nghien citu each lam giam mau thulin. Trang
CUQC Sclng chung ta thu'dng g~p hi~n tuqng lO'i n6i Va
vi~c lam kh6ng di d6i v6'i nhau. C6 baa gia chung ta dg
y xem ngu'ai ta bien dieu hQ n6i de cha n6 khong mau
thuan v6'i cai ma h<;> lam nht.t the naa khong?. Nhung
bfing chung nghien cuu khoa hQc cha thay rfing, ngt.tai

1
Management; Stephen P.Robbins-Prentice-Hall International Editions;
Third Edition. Tr.401

379
ta luon cfi g~ng de giam bot sv ba't hoa, hay mau thuan
trong nhung thai de) cua h<;> va (J gifta thai de) voi hanh
vi cua h<;>. M6i ca nhan d~u c6 g~ng hoa giai nhung thai
de) ba't d6ng va s~p xep thai de) cung hanh vi cua minh
de gay a'n tuqng phu hqp va hqp ly.
Dfii voi nguC1i lao d()ng, khi ngu'C1i ta khong thich
cong vi~c hay nhung ngu'O'i cung lam vi~c ma l?i phai di
den lam vi~c thub'ng xuyen, dung giO' va phai rang sue
minh de lam vi~c, thi d6 la m()t va'n d~ kh6 khan dfii voi
h<;>. Cung tuang tl,l' nhu v?y, neu m9t nguai nao d6 tin
r~ng, ru'qu va thufic la la nguyen nhan chu yeu gay b~nh
ung thu' se ch~c ch~n kh6 ma thanh cong trong vai tro
la ngub'i d?i di~n ban hang cho m(>t hang thufic la ho?c
ru'Q'U. DI nhien di~u nay khong c6 nghia rfmg, ta't ca m<;>i
ngu'O'i khi khong thfch cong vi~c cua minh thi h<;> se xin
thoi vi~c hay h9 khong the tr& thanh m9t nguO'i ban
ru'Q'U va thuoc ia thanh cong neu l?i nghI ding thufic la
cung ruqu va b~nh ung thu c6 moi lien ket ch?t che voi
nhau. Da'u hi~u mau thuan, ba't hoa cho chung ta tha'y
r~ng, (J dau c6 mau thuan, <1 d6 c6 sl,l' khai dgu de m6i ca
nhan tra l?i tr?ng thai can bil.ng. Trang tn,mg thai nay
thai d(> va hanh vi l?i cfrn c6 sl,l' phu hqp tiep I§.n nua.
Bi~u nay c6 the thvc hi~n duqc brtng nhung each sau:

- Thay d6i thai d(> (cong vi~c nay xet cho cung la
khong den n6i t6i nhu' the);

380
 - Thay doi hanh vi (hi~n tuqng vang m?t tang, tim
cong vi~c khac, nghi lam);
- Phat trien tinh hqp ly cua nhilng dieu doJ ch9i
nhau (thuO'c la va ruqu c6 the la nguyen nhan ung thu,
tuy nhien cong vi~c la kh6 bo va toi con la tr1,1 cot cua
gia dihh)
Tht,tc te chi ra ding, khong mot ai c6 the hoan to~m
tranh khoi st,t mau thu'an, thieu nhat quan, khong hoa
hqp. Neu cac yeu to t:;w nen sv mau thuan, bat hoa c6
moi lien quan khong quan tr9ng, thi ml}C dich Cua vi~c
dieu chinh khong can bflng se khong 16'n. Tuy nhien n~u
chung la quan tn;mg, thi nhung nguoi lao dong se tim
each can b~ng. Them nua dieu nay c6 the bi tac dong
bai muc do anh huang tu vi~c nguoi lao dong ch~y theo
nhilng yeu to ve phan thuang mong muon ma h<;> c6 the
nh~n duqc tu st,t bat nhat, mau thuan hay khong hoa
hqp. Neu st,t mau thuan, bat hoa duqc nh~n ra nhu mot
cai gi d6, ma tren cai d6 ngu'eti lao dong c6 kiem soat
chut it CHinh dli10 n6i v6'i tOi d6 lam di~u d6) va hanh vi
duqc tht,tc hi~n mot each tt,t nguy~n, thi sue ep de giam
st,t mal1 thuan~ __ bat boa se it hem. Mau thuan se "nin
li[mg"a nhung ndi ma Ci d6 c6 the la hqp ly va chung
minh duqc la dung. Phan thuong mong muon ci1ng anh
hu'ctng den dong Cd thuc d§'.y ngu'oi lao dong de giam Slf
mau thuan, bat hoa. Phan thuO'ng mong muon 16'n c6 the
lam cho sv mau thuan, bat hoa it quan tr9ng hem. Vi

381
trong m9t t6 chuc nguai ta thuang nh?n duc;tc m9t so
lo?i ph§.n thudng hay thu lao ve nhung dich V1,1 hay Cong
vi~c cua hQ, cha nen nguai lao d<;mg c6 the thuetng c6
quan h~ v6'i nhieu dieu mau thuan, bat hoa tren c6ng
vi~c nhieu hon la vi~c tu b6 c6ng vi~c cua hQ.

Nhilng ngztiJi lao d9ng dltflc thoa miin

Co m9t thai ky rat dai trong Itch Stl nguai ta rn:)c

nhien coi la chan ly ding nguai lao d9ng h?nh phuc la
nhung nguoi lao d9ng san xuat. Nhu ket qua cua cac
cong trl.nh nghien CUu t?i Hawthorne (J My, cac nha
quan tr! da khai quat h6a r§.ng, neu nguoi lao de)ng du'c;tc
thoa man trong Cong vi~c, luc do .hQ Se chuyen Slf hai
long thcia man nay vao nang suat lao d9ng cao hon. N 6
la m<;>t di~u tot, tuy nhien nhung nghien cuu thli i;ighi~m
ve nhung moi quan h~ nay l?i hiem khi d?t du'c;tc ket
qua c6 y nghia. Phcin 16'n nhung kham pha deu chi ra S\l
phu h<Jp (nhung khong 16'n Him) ve moi quan he tich eve
nay.
Rat nhieu Slf phan tich can th?n tu cac cong trl.nh
r.ighien cuu nay da du'a ra m9t each mo ta khac. Moi
quan h~ nhan qua la Slf dao nghtch Cua y nghia khdi dclu
ay. Bieu nay c6 nghia r§.r g, ngu'O'i lao d(mg san xuat
hu6'ng t6'i nguoi lam vi~c sung su6'ng. Quan diem nay
xuat hi~n Va chiem du'Q'C Slf tin nhi~m 16'n nhat hi~n
nay. Chung ta c6 th~ c6 tr(;lng thai thoa man va nang

182
suat tht,tc hi~n thap nhung m6i lien h~ l?i nhat quan.
Tuy nhien dieu nay ci1ng khong phu nh?n nhieu kha
nang rang, nang suat lao d('mg cao se dan den st,t thoa
man cao
Nhan each: M('>t s6 ngu'O'i c6 the duqc mo ta la
tnim tinh va th1,1 d('mg, ·nguqc b,1i c6 nhung nguO'i thu('>c
d:;mg nao nhi~t on ao, x6ng xao va nang no. Khi chung
ta m6 ~a con nguO'i theo nhung d?c digm nhu trgm tlnh,
th1,1 d('>ng, nao nhi~t, x6ng xao, tham v9ng, vt tha, nhan
h?u, trung nghia, n6ng tinh hay hoa dong, chung ta c6
st,t phan lo?i con nguai theo d?c diem nhan each. Moi
nhan caCb cua mot ca nhan la m('>t st,t ket hqp cua
nhung d?c diem tam ly ma chung ta Slt di,mg de phan
lo?i con nguO'i.
C6 rat nhieu d?c tinh nhan each, tuy nhien nguai ta
thuO'ng hay chu y t61 m('>t s6 d~c tinh nhan each trong
qua trinh nghien cuu st,t n6i ket giua thu9c tinh nhan
each va hanh vi trong to chuc. Chung nllm (J vt tri kdm
soat, tinh d(>c tai, thu dog,n XaO quy~t Va XU hucmg- mq,o
hi~m. M9t so ngu'oi tin ding h9 la chu nhan so ph?n
cua chinh ban than h9. M('>t so khac l?i xem minh nhu
con t6t den cua so ph~n va tin r§.ng nhung gi xay ra voi
h9 trong CUQC song la do may rui hay tinh CO'. Vt tri
kiem soat trong tru'O'ng hqp thu nhat la tu ben trong;
bai vi h9 tin ding h9 kiem soat du'qc v~n mQnh cua
minh. Trong truO'ng hqp thu hai tj tri kiern. soat l?i tU

383
ben ngoai; b(ji vl h<;> tin rfmg CUQC s6ng Cua hQ dliQ'C
ki~m soat tu nhung life luqng hen ngoai. Biing chung ve
nguai lao d(mg nao v9ng ngoc;ii la chi'.nh th~ hi~n a ch6
so vai nhung nguai ht.tang n9i h<;> thc>a man it hem ve
cong vi~c cua h~>, khong bflng long nhieu hO'n ve vi~c
xe'p d~t cong vi~c Cl;l th~, Va it d~ tam hO'n vao Cong vi~c
cua mlnh. M(>t nha quan tr! ki~u nay ding c6 th~ mong
dqi d~ tlm thay trach nhi~m tu hen ngoai ve vi~c thtJc
hi~n t6i la do da duqc danh gia trong di~h kien cua
lanh dc;io, nhung nguai cung lam vi~c cua h<;>, hay nhung
sv ki~n ngoai tam kigm soat. Nhung ngugc l?i each giai
thich tu nhung nguai ht.tang n(>i thuang duqc danh gia
tren phu'O'ng di~n ve hanh d(>ng cua chinh ban than h<;>.
Tinh d9c doan am chi niem tin rflng (J d6 se c6 s1:f
khac bi~t ve tlnh tr?ng va sue ltfc giua moi nguai trong
m(>t t6 chU'c. Nhan each qua d(>c doan la sv cCtng nhcic
cua tri tu~, tinh thich phan xli nguai khac, kinh tr9ng
be tren, tran ap ke duoi, Va ch6ng l:;i.i Sy' thay d6i.
Tru6'c m9t s6 it nguai het sue d9c doan, nhung ket lu~m
cua chung ta can phai th~n tn;mg. E>ieu nay du'O'ng nhu'
hqp ly d6i v6'i nguyen ly cO' ban. Tuy nhien ngu'ai c6
nhan each d(>c doan nhieu se c6 quan h~ xau doi v6'i vi~c
thtjc hi0n nhung cong vi~c, ma (J d6 yeu cau tinh nh~y
cam doi v6'i cam giac Cua nhung ngt.tai l).hac, Slf te nhi
cling kha nang thich nghi v6'i nhling tinh huong phuc
t~p va thay d6i. M~t khac trong nhung cong vi~c c6 ket

384
CaU ch?t Che Va trang nhG'ng Cong Vl~C ma Sl,l' thanh
cong ph1,1 thu9c vaa slj khep kin cua cac quy trinh. quy
dinh va quy t§.c, thi nhG'ng ngu'di c6 tinh d9c daan cao se
tht!c hi~n hoim taan -t5t.
Tinh manh kh6e xdo quy~t c6 h<;> hang gfin glii vc1i
tinh d(>c daan la ·d?c tinh nham hi€m xaa quy~t. M9t ca
nhan c6 tinh xaa quy~t nhi~u - tuang phan vc1i m(>t s5 it
c6 tinh xaa quy~t thap - lake thl,l'c dl,mg, luon gift vung
khaang each v~ cam xuc va luon c6 niem tin r~ng cu6i
cung c6 th~ bi~n h9 dung cha nhung y nghl cua minh.
"Neu d~t m1,1c dich thi hay Slt d1,1ng n6" La rat phu h<;>'p
vc1i nhung ngu'di Cl,l'C ky manh kh6e xaa quy~t. Nguoi laa
d(>ng st".t dl,mg tinh manh kh6e xaa quy~t nhi~u c6 t6t
khong? Cau tra loi la ph1,1 thu(>c vaa la~i cong vi~c va
anh ta c6 xem xet moi lien can den d~a due trang vi~c
danh gia vi~c thµc hi~n cong vi~c hay khong. Trang
nhung cong vi~c doi hoi ky nang m?c ca (vi d1,1 nhu' cong
vi~c cua nhung ngu'oi thu'ong thuyet ) hay ij nhG'ng noi
c6 phfin thuang c6 gia tri. cha ngu'oi th~ng cu(>c (nhu haa
h6ng cho ngu'ai ban hang) t:inh manh kh6e cao la c6
hi~u qua. Trang nhung cong vi~c ma m1,1c dich khong
bi~n h9 duqc cho phuong ti~n hay iJ d6 hoan taan khong
h~ c6 nhung chuffn mµc cua vi~c thvc hi~n, thi rat kh6
n6i truck cho vi~c thl,fc hi~n cac thu da~n dung nhi~u
manh kh6e la t6t hay xfru (ph~il nhi~u ia khong hay).
Nguoi ta nhin chung, khac nhau v~ sv b~ng long vc1i
385
so ph?n may rui cua minh. So voi nhung ngt.tai c6 XU
huong it m?o hiem, nhung ngt.tC1i c6 xu huang mq,o hi~m
nhi~u thuC1ng dua ra cac quyet d!nh m9t each ra:t nhanh
ch6ng va dn it thong tin hem trong khi llfa ch9n cac
phuang an. Cac nha quan ttj c~n SU d1,mg nhung yeu to
nay de S~p xep nhan Vien theo XU htiong m?O hiem de
phu hQ'p VOi nhung yeu cfiu cua cac_: Cong vi~c Cl,J th~.
Tri giac. Tri giac la m9t qua trinh ma b§.ng qua
trinh nay moi ca nhan t6 chuc va hieu nhG'ng cam giac
thu nh~n dtiQ'C theo m(>t tr~t tlj de mang l?i m(>t y nghia
nao d6 doi voi mOi tru{fng, hoan canh xung quanh cua
h<;>. N ghien cuu v& tri gia~ da chung minh duqc ding khi
nguC1i ta cung nhin thay ·m9t st,t v?t m(lt hi~n tuqng nhu
nhau, nhung h<;> l?i c6 the nh?n thuc khac nhau v~ n6.
Vi d1,1.: m(lt nha quan tr! c6 the hieu slf vi~c ma ngt.tC1i trq
ly giup vi~c thuang ch9n m9t so ngay de lam nhung
quyet d!nh quan tr9ng nhu m9t bilng chung v~ stJ ch?m
ch:;tp, tuy ti~n va S(1 phai ra quyet dinh. Ngu'(1c l:;!i mot
nha quan tr! khac cGng v6'i m9t stJ vi~c nhu the l?i c6
the hieu ngt.tb'i trq ly nay la di~m tinh, ky lu6'ng va th?n
tr9ng. Nhu vfJ,y doi voi Cung m(lt. St! vi~c nhung nha
quan tr! dciu tien se c6 kha nang danh gia xau v~ vien .
trq ly giup vi~c, can· nha quan tr! thu hai l?i c6 the danh
a
gia tot v~ ngt.tC1i nay. Van d~ la cho khong c6 m(lt ai
tht,tc te nhin thay hay hieu dtiQ'C thlfc chat chi'.nh xac Cua
st,t vi~c. Chung ta hieu c~i gi chung ta nhin thay va g<;>i

386
n6 la thtjc chat. Va tat nhien nhu vi d1,1 minh h<;>a tren
chung ta hanh dong theo tri giac cua chung ta.
Nhung yeu to anh hu<mg den tri giitc. Chung
ta phai giai thich hi~n tuqng nguO'i ta c6 the nh?n thuc
khac nhau ve Cung m(>t Stj ki~n, hi~n tu'qng ~hu'. the ·
nao? C6 mot so yeu to tac dong den tinh tr?ng va mot
so tac d9ng vao thO'i diem b6p meo cua tri giac. Cac yeu
to d(> c6 the thu(>c ve ngu'O'i nh~n thuc, doi tuqng hay
m1,1c tieu, ban chat duqc nh?n thuc, hay thu9c ve khung
canh, ph<;im vi cua tinh huong ma trong tinh huong d6
tri giac duqc thtjc hi~n.
Khi m<)t ca nhan nhin vao m<)t cai gi d6 va co
gcing de giai thich cai gi h<;> nhin thay, thi nhung diftc
diem ve ca nhan cua h<;> c6 anh huO'ng rat Ian tai Slf ly
giiii nay. Nhung d?c diem ca nhan ay la thai d9, nhan
each, d('mg c.d, Sd thich, kinh nghi~m tltng trai, va Slf
mong cha.
Nhung diftc diem ve ban chat m1,1c tieu duqc quan
sat Cung CO the anh htrang den Sl.f Vi~C dUQ'C nh~n thlrC.
Ch:ing h?n nhung ngu'oi thu9c tip 6n ao nao nhi~t c6
kha nang duqc ghi nh?n, duqc chu y nhieu hem nhung
ngub'i thu<)c tip tr:im tinh. Nhung ngub'i rat c6 duyen va
nhLtng ngu'b'i th?t kh6 ua cGng rai vao trub'ng hqp tuang
tl,l'. BO'i vi ml.,lC tieu quan sat khong duqc nhin nh?n
trong Sl.f bi~t l?p Va XU hU~ng Cua Chung ta muon hqp

387
thanh nh6m nhung thu g~n gui va tu'ang ty' cung nhau
cho nen moi quan h~ cua m1,1c tieu v6'i n~n cua n6 ding
anh ht.tang de'n tri giac,
Khung canh ma trong khung canh ay ngu'C1i ta
nhin thay doi tuqng hay Sl,l' vi~c, Sl,l' ki~n ciing rat la
quan tr9ng. Thai digm ding nhu vi tri, anh sang, nhi~t
d9 va mqt so ye'u to tinh huong khac (J no'i xay ra vi~c
quan sat, hay Slf ki~n, Sl,l' vi~c Cung CO thg anh hu'ang
de'n sv
chu y.
L6i di tiit trong vi~c phan xll' danh gia ngliili
khac. Thong thuang m6i nguai lam vi~c trorig .m9t to
chuc se phan xli va danh gia nguai khac. Vi d1,1 nhu cac
nha quan tri to chll'c n6i chuy~n, phong van v.v ... dg
thµc hi~n vi~c danh gia va co tac d1,1ng d~ xem nhung
nguai cimg lam vi~c v6'i minh co co g~fog lam vi~c het
m:nh khong? Thµc hi~n vi~c danh gia nguai khac la m9t
cong vi~c kh6 khan. Danh gia cong vi~c la de dang,
nhu'ng danh gia con nguai l~i c§.n each khac c6 hi~u qua
hon. M9t so each lam hi~u qua khac la rat quan tr9ng
bai vi chung cho phep chung ta thµc hi~n vi~c phan xet
nhanh ch6ng, ch inh xac va cung cap nhung du li~u dung
0

diin dg dlf doan. Tuy nhien chung ciing c6 thg lam sai
l~ch y nghia cua nhung ket lu~n.

M<;>i ca nhan d~u khong thg "ti"eu h6a" het duqc

nhG'ng di~u h9 trong thay. Tuy nhien h9 tien hanh ly'a

388
chc;m nhimg gi trong thay dg xti ly. H9 ghi nh~n nhftng
phan, nhung do~n cua sv vi~c. Nhung nhftng phan,
nhftng do:;tn nay khong ·phai la sv ch<;m Iva ng§.u nhien.
Bung hem chung la svIva ch<;m duqc phat trign tren
nhftng moi quan tam, lqi ich·~ kien thuc, kinh nghi~m va
thai d9, quan di~m cua ngl.iO'i quan sat. Tri giac co ch9n
19c cho phep chung ta "d9c nhanh" dugc ngl.iO'i khac, tu~
nhien no khong lo~i tru duqc rui ro cua vi~c hinh dung
sv
ra rri9t buc tranh sai . th~t ve nhung nguO'i ma chung
ta phan xet.
Se la d~ dang dg phan xet ngl.iO'i khac neu chung ta
gia thiet r~ng he;> la tucmg tV nhu chung ta. Trong gia
thiet tuo'ng tv hay tac d1.,mg "giong ta"' thi tri giac cua
ngub'i quan sat nhung ngub'i khac bj anh huang bai cac
d~c tinh cua chinh nguai quan sat nhieu hon la cua
nhftng nguai bj quan sat. Vi d1,1 neu anh muon yeu d.u
va chju trach nhi~m trong cong vi~c cua minh, thi anh
se gia thie't ding ng110'i khac ci:ing muo'n tuang tv. N guai
ma gia thiet ding, ngu'b'i khac ci:ing giong he;> se phan xet
dung trong mi)t so thai di~m, tuy nhien chi trong nhung
trub'ng hqp 'khi he;> phan xet m9t nguai nao d6 hi~n t:;ti
la giong h9. Con trong nhung thO'i digm khac thi phan
xet cua he;> l(:li la sai lam.
Khi chung ta phan xet ffiQt ngub'i nao do tren Co' SCJ
tri giac cua chung ta ve m(>t nh6m ma ngu'ai ta thu(>c
nh6m d6, thi chung ta sli d1,1ng m(>t each khac dliQ'c gc;>i

389
la theo ban mciu r{j,p khuon (stereotyping ). "Ngliai c6
gia dinh la nhung nhan vien 6n dtnh, ch:1c ch:1n hem
ngu'ai con d9c than "va" hi~p h9i cua nhung ngliai trong
dqi m(>t cai gi d6 va vi m(?t ~ai gi day la nhung vi d1:1 cua
each theo ban m§.u r?p khuon. E>?t de'n muc ma (J muc
do ban mfru r?p khuon la ca sa cua ~If th?t thi n6 c6 'th~
t?O ra nhftng phan xet dung, tuy nhien rat nhi~u ban
m§.u r?p khuon khong c6 s& cua Slf th?t. Trong nhung
truang hqp nhu viTty ban m§.u rlitp khuon se lam sai l~ch
cac phan xet.
Khi chung ta hlnh thanh an tuqng chung v~ m9t ca
nhan dlfa tren nhung d?c tinh rieng don le nhu kien
thuc, sl,l' uyen bac, tinh hoa d5ng hay tu6'ng m:;io, thi khi
ay chung ta b:1t dgu bi anh hu&ng cua hi~u itng hi:w
quang (halo effect). Hi~u ung nay thuang xuat hi~n
khi sinh vien danh gia thgy giao cua hy. Sinh vien c6
the tach nhung d?c diem rieng le chling h?n nhu tinh
hang hai, nhi~t tinh va de cho toan bQ danh gia cua
min}:i b! hu hong b&i tri giac v~ m9t so di[ic diem ay.
Nguai thay giao c6 the tdm tinh, ch:1c ch:1n, am tuang
va c6 chuyen mon tay ngh~ cao, tuy nhien neu phong
each cua ong ta khong duqc hang hai nhi~t tinh ong ta
se b! danh gia thap hon (J m9t so cac di[ic diem khac.
Linh hf>i: Nha tam ly c6 d!nh nghia v~ linh h(>i v6'i
nghia r(>ng 16'n hem ngub'i ta thuang xac dinh n6 nhu
"Toi se lam gi khi tOi muon den trub'ng?". Trong thtfc

390
chat m8i chung ta la tiep t1:1c '~den truang". Linh h9i la
m(>t qua trlnh drnn ra trong ca dai nguC1L M9t d!nh
nghia con phuc t~p hon ve linh h(li chinh la bat cu m(>t
Sl,l' thay dbi tu'ong doi CO d~nh nao trong hanh vi ma
hanh vi d6 xuat hi~n nhu mQt ket qua cua kinh nghi~m
da kinh qua.
Chung ta linh h9i nhu the nao? Hinh 9.4 trlnh bay
t6ng hqp qua trlnh linh h(>i.

8jnh huong
Lu~t
Moi
hi{lu Hanh vi
·truong
ung · Btlt chu<'.lc mo
hinh

Hinh 9.4 Oua trinh lfnh ht)/.

Thu nhat, linh hQi giup chung ta thich ung vc1i va

lam chu moi truC1ng cua chung ta. Bilng each thay d6i
hanh vi doi vc1i hoan canh thay d6i, chung ta trC1 thanh
mot c6ng dan c6 trach nhi~m va m<?t nhan vien hftu ich.
Tuy nhien linh h9i duqc hinli thanh theo luQ,t hi~u ling
(law of effect ). Theo lu~t nay thi hanh vi la chuc nang
h?u qua cua n6. C6 nhung hanh vi ma hanh vi nay dugc
sinh ra bC1i nhung xu huc1ng h?u qua c6 trien v<;mg l?p·
l(;li, nguqc l<;li ding c6 hanh vi ma hanh vi duqc sinh ra
bai nhung xu huc1ng h~u qua khong c6 trign v<;mg duqc
l?p l(;li. H~u qua trong nghia thu~t ngl! cua n6 la bat cu

391
m9t cai gi con ngu'O'i coi nhtt phan thttO'ng, vi dl;I ti~n
b~c, sv ca ngQ'i, khuye'n khich hay nhung th(t tttong tµ.
Neu Hinh d~o khen b~n v~ phttong phap ban hang, thi
b~n se thich l~p l~i hanh vi nay. NgtiQ'C l~i neu b~n bi
qua trach v~ phttong phap ban hang, thl b~n chilc se
khong thich liftp l~i di~u nay. NhG'ng van d~ then ch6t
doi v6'i' qua trlnh lrnh h9i .la hai h<;>c thuyet haysvgiai
thich vi~c chung ta Irnh h(>i nhtt the nao? M9t la d!nh
htt6'ng va cai kia la biit chtt6'c miJ hinh.
Khi Irnh h9i xay ra theo tung btt6'c chuygn dan dan
len, thi no dttqc gqi la djnh huiJng. Cac nha quan tr!
d!nh htt6'ng hanh vi cua . nhan vien b~ng each nhan
m~nh c6 h~ th6ng, thong qua phan thttcmg, mbi btt6'c ke
tiep l~i d§'.y ngub'i nhan vien den gan hanh vi mong
muon hem. Hau nhti lrnh h9i ~ua chung ta dtiQ'C sinh ra
b&ng d!nh h116'ng. Khi chung ta n6i lrnh h9i bai sai lam,
thi chung ta da quy vi~c nay vao d!nh httcrng. Chung ta
lam thi't, chung ta m~c sai I:im, chung ta l~i thtr 1'1n nua.
Thong qua chu6i thll' nghi~m va sai lam nhu v~y, phan
Ian chung ta lam chu dugc rat nhi~u ky nang nhu di xe
d~p, xe may, thvc hi~n nhung tinh toan gan dung, gianh
lay SI/ chu y Cua khach hang Va tra lb'i CaC CUQC sat h~ch
ch9n ~va phuc t~p v.v ...
Ngoai phuong phap d!nh hu6'ng, phan nhi~u nhung
gl Chung ta h<;>c dtiQ'C la nhb' quan sat ngttb'i khac Va
hanh vi cua chung ta phong blit chuck theo. mo hinh

392
'ianh vi cua h9. Trong khi qua trinh thl't nghi~m-va sai
.frm thub'ng dien ra ch~m ch?p, thi biit chu6'c mo· hinh
;6 th~ t?o ra nhung thay d5i hanh vi phuc t?P hoan
;oan nhanh ch6ng. Vi d1,1 ch~ng h:;m, luc nay hay luc
\:hac khi chung ta .g~p r~c roi (J tru'c>'ng hay (J 16'p trong
uc thlfc t~p, phan 16'n chung ta nhin quanh d~ tim m9t
1gu'ai nao d6 ducmg nhu' c6. b9 d?ng chan nan that vc;mg
lung luc d6. Khi d6, chung ta quan sat thay rang ngu'ai
;a nh!n cai gi ma h<;> hanh d()ng khac chung ta. Neu
~hung ta tim thay m{)t SO. Slf khac bi~t, luc d6 chung ta
;e sap nh~p chung trong hanh vi cua chung ta. Neu
;hung ta cai thi~n duqc vi~c th\}'c hanh cua chung ta (ket
iua c6 trign vc;mg ), chung ta c6 thg thay d6i hanh vi cua
ninh m9t each lau dai dg phan anh cai gi chung ta da
1hin thay trong cong vi~c danh cho ngu'ai khac. Cung
~iong nhu trong truang h<;>c, qua trinh nay cling dien ra
'/ nhu v~y a nai lam vi.~c. M9t nhan vien moi muon
;hanh cong trong cong vi~c cua minh, c6 kha nang anh
;a tim m()t ngu'ai nao d6 trong t5 chuc ma nguO'i d6 rat
iuqc kfnh tn;mg va thanh cong, khi d6 anh ta co gang
:heo guO'ng hanh vi cua con ngu'ai nay.
Mo hinh hanh vi ca nhiin. Hinh 9.5 trinh bay
t6ng quat nhung yeu to chu yeu anh huang den hanh vi
::a nhan. Trong nhung dieu ki~n het sue don gian chung
ta c6 th~ n6i r~ng, con ngu'ai gia nh~p m(?t t6 chuc cung
v6'i m<?t t~p hqp thai d9 va m9t lo:;ti nhan each ve th\}'c

393
 ch~t da dugc thiet l?p tu tru<1c. H9 xem xet v?n v?t (tr:
giac) tac d9ng tdi d9ng co thuc d§'.y cua h<;> den muc nht
the nao, cai gi h<;> linh h9i trong cong vi~c va cuoi cun~
la hanh vi lam vi~c ca nhan cua hQ la gi?

Thai d¢ Hanh vi
ca nhan

Nhan
each

Hinh 9.5 - Nhung ye'u to' chii yeu anh hllong den himh vi ca nhan

Hanh vi cua con nguO'i ta ,ding b! anh hu&ng b&i

nang h,tc, kha nang - d6 la tai nang va cac ky nang ky
. xao ma h<;> c6 du'Q'C, khi h9 ket hgp v6'i t6 chuc. Linh h()i
tat nhien se lam thay d6i nhung yeu to nay qua thO'i
gian.

M{Jt so kien nghi cho cac nha quan tri

I>6i v6'i cac nha quan tr!, di~u cfrn thiet la sl! d1,mg
nhftng higu biet vua dugc trinh bay v~ hanh vi ca nhan
nhu the nao d~ c6 hi~u qua hon?. Sau day la m9t vai

394
kien nghi danh cho cac nha quan tri.
Thai di). Chung ta biet rilng, ngttb'i nhan vien c6
thg hy v<;mg dg CO giing lam giam thigu Slf mau thuftn,
bat hoa. Chinh vi v~y, se khong la ng~c nhien khi thay
co nhung bAng chung ve moi lien quan ben vG'ng giua
nhG'ng ngu'O'i n han vi en du<Jc thoa man, t?n tam, t?n tl)y
se c6 m(>t muc d9 bo vi~c va viing mi;lt thap. Vi phfin 16'n
cac nha quan ttj l~i muon giam thigu toi da so lu'<Jng
ngu'O'i xin nghi vi~c va v~ng mi;lt (di;ic bi~t la trong so
nhG'ng nhan vien tich ctfc nhat cua h9), cho nen h<;> se
thvc hi~n nhilng vi~c dg lam phat sinh thai d9 lam vi~c
tich clfc. Tuy nhien, St}' maU' thuftn, bat hoa la c6 th€
quan ly duqc. Neu nhung ngttoi nhan vien doi hoi m(>t
sv cam ket ve nhung ho~t d(>ng ma n6 lam xuat hi~n
mau thuc1n doi v6'i h<;> hay ch(mg la nhung thu ky qui[lc
v6'i thai d9 CU2 h<;>, thi cac nha· quan tr~ can phai nho
r~ng, sue ep dg giam thigu sv mau thu§,n, bat hoa se
giam xuong, khi nhung ngtioi nhan vien nh~n thay
r~ng, slj bat hoa la duc;fc ap d?t tu ben ngoai va khong
c6 kha nang kigm soat dugc. Sue ep ci1ng se giam xuong
neu ph§.n thu6'ng hay thu lao la du c6 y nghia quan
tr9ng de bu l~i sv mau thuc1n, bat hoa.
Nhung kham pha ve moi quan h~ thoa man-hi~u
qua c6 m(>t st,t lien quan quan tr9ng doi v6'i cac nha quan
tr~. Chung ggi y rAn,g, ml)C tieu cua viec lam cho ngu'oi
nhan vien h<~mh phuc, sung st.tang v6'i gia thiet r~ng,

395
 nhG'ng cai nay se d~n d€n nang suat cao la m9t d!nh
huang ch:ic chftn sai lam. Cac nha quan ttj theo du6i
. chien luqc nay co . thE~ ket thuc rat may ml1n, nhung
nh6m nhan vien .thtjc hi~n c6 th~ l?i rat t6i. Cac nha
quan ttj se nh?n du<Jc k€t qua tot nhat bfing stf chu y
tn.tac tien cua hq ·tren nhG'ng gi se giup da cho nhG'ng
nguai nhan vien tr6' nen lam vi~c c6 hi~u qua hem. Thtjc
hi~n thanh cong c0ng· vi~c, luc d6 se cho phep c6 du<Jc
cam giac hoan thanh tr9n V~n, tang dtiQ'C thu nh<%p,
thang chuc va nhung ph§.n thu6'ng thu lao khac - m<;>i
ket qua mong muon - nhG'ng di~u nay luc d6 l<;li cho
phep them man v6'i cong vi~c.
Nhan each. Hi~u bi€t v~ nhung stf khac bi~t v~
nhan each se giup da cac nha quan tr! ltja. ch<;>n nhan
vi en. Cac nha quan ttj nao c6. gAng lam cho cac ki~u
nhan each phu hqp vai cong vi~c, thi se c6 kha nang d?t
dti<JC nang suat cao hem Va CO nhO'ng nhan vien dtiQ'C
thoa man nhi~u hdn. Cac nha quan tr! ciing c6 th~ d1;1
doan dtiQ'C nhG'ng ngt1Cti lao d{mg C\.l th~ nhu the nao la
c6 kha nang thtjc hi~n duQ'C nhG'ng cong vi~c cua he_). Vi
d1:1: chitng h9-n, nhung ca nhan hu6'ng ngo<;li v~ stj kigm
soat se h'1u nhu chl1c chAn thoa man it hem vai nhung
cong vi~c va bang long it hem d~ chap nh<%n trach
nhi~m doi v6'i cac ho9-t d9ng cua hq so v6'i nhung ca
nhan hu6'ng n(}i V~ Stj kigm soat.
Tri giac. Cac nha quan tr! ci1n nh?ri tha'y ding, h<;>

396
va nhan vi en cua h<;> anh ht.tang tr& l?i doi v6'i tri. giac la
khong chinh xac. Du m(>t cong vi~c thtJc st! hap dan hay
thach thuc la khong co lien quan. Dir nha quan ttj thtJc
sv giup dcr nhung nhan vien cap du6'i cua h<;> d~ ca ca'u,
slip xep l?i cong vi~c cua minh sao. cho c6 hi~u nghi~m
va hi~u qua hon cfmg la khong thich hqp. Chia kh6a la
cai gi ma cai do nh?n thuc duqc. Cung tuong tV nhu v?y,
d6 la van de thanh toan song ph:ing d6i v6'i cong vi~c
duqc hoan thanh, tinh chat hqp l~ cua vi~c danh gia
thy'C hi~n va Sy' tu'ang xung cua dieu ki~n lam vi~C Se
anh huang t6'i vi~C thy'c hi~n cong vi~C Va StJ th(>a man
cua can b(> cong nhan vien nhu the nao?. £)~ hieu duqc
thy'c chat, chfnh XaC va chan thy'c van de, tnt6'c tien Sy'
vi~c c~n phai duqc to chuc va duqc giai thich, va dieu d6
cho phep ti nh den kha nang bop meo cua tri giac.
Linh hf)i. Van de khong phai la c6 hay khong vi~c
nhan vien linh h(>i lien tl,lc trong cong vi~c. Vang h9
linh h(>i lien tl,lc. Van de la co hay khong nhung nha
quan tri cho phep xay ra .vi~c lmh hoi cua ngu'ai nhan
vien m(>t each ngau nhien hay quan ly vi~c linh h(>i
thong qua nhftng ph~n thuc1ng thu lao ma hQ phan phat
va nhung tam gtJang ma hQ d~t ra. Neu nguai nhan yien
nh?n duqc m9t khoan ph§.n thuc1ng, thu lao hay khuyen
khich it oi, thi h<;> se c6 it ly do de thay doi hanh vi cua
minh. Neu nha quan tr! muon hanh vi A, nhung hanh vi
B l?i duqc tht.tc1ng, h<;> se khong ng?c nhien khi ngt.tO'i

397
nhan vien tien hanh hanh vi B. Cung tuang tv nhu v?y,
cac nha quan tr! se hy v<;mg nhii'ng ngttoi nhan vien
nhin vao h9 nhu nhii'ng mo hinh m§.u. Cac nha quan tr!
thuong hay di lam muqn ho~c danh den vai gio de an
trua, hay tt,t dung khoan chi phi hanh chfnh van phong
cua cong ty d~ tieu dung ca nhan se thay nhan vien cua
h9 "h9c" thong di~p ma h9 gll'i t6'i la nhti the nao va mo
hinh hanh vi cua h<;> dti<;tc nhii'ng ngtioi nhan vien du6'i
quyen biit chu6'c ra sao?

9.3.2-Hanh vi nh6m

Hanh vi cua nhung ca nhan trong cac nh6m la mqt

cai gi d6 rqng l6'n hO'n t5ng cqng dO'n thucin hanh vi tren
phuO'ng di~n rieng le cua m6i nguoi. Trong nh6m cac ca
nhfm hanh dqng m9t each khac him, d6 la net d~c thu
khac bi~t nhieu han so v6'i luc h<;> hanh d9ng m9t minh.
Chinh vi the neu chung ta muon hi~u biet d§y du ve
hanh vi t6 chuc, chung ta ciln nghien cuu v~ nh6m.

Khai ni~m va phan lo(li

Nh6m duqc xac d!nh nhu hai hay nhieu han cac ca
nhan ma h<;> cung di t6'i vi~C d?t dtiQ'C nhii'ng m1:JC tieu
thijc te va h<;> c6 anh hu&ng ciing nhti ph1,1 thuqc rnn
nhau. Nh6m c6 the la chfnh thli'c ho~c khong chinh
thuc. Khi n6i den nhom chi nh thuc la chung ta muo'n
n6i den nhung nh6m da dtiQ'C XaC dinh b&i mqt CO' cau t6

398
:!hue chinh thuc nao d6. Han the nua, trong cac nh6m
lo?i nay nguoi ta thu'ong xac dinh cac cong vi~c m9t each
ro rang va phan chung thanh nhling thao tac du'qc chinh
thlic h6a. Trong nh6m chinh thuc thi hanh vi cua cac
thanh vien se duqc dinh u'6'c va duqc quy d!nh tn}'c tiep
theo hu'6'ng nhung ~m1,1c dich cua tc> chuc, trai l~i trong
nh6m khong chinh thuc chung duqc lien minh, ma st,t
lien minh nay la khong nhung .khong du'Q'C C<1 cau ma
::Cmg khong duqc quy d!nh ve m~.t t5 chuc. ·cac nh6m khong
::hinh thuc nay duqc hinh thanh m9t each ti;t nhien va st,t
hinh thanh nay xuat hi~n trong mOi tn.rb'ng lam vi~c nham
:lap ling l~ nhling nhu cau giao tiep xa h(>i.
N guO'i ta cling c6 the phan nh6m thanh nhung kieu
nhu: nh6m dieu khi~n, nh6m theo nhi~m Vl,l cong vi~c,
nh6m cung sa thich hay lqi ich va nh6m tinh b~n.
Nh6m dieu khien va nh6m theo nhi~m Vl,l cong vi~c
:1uqc quy d!nh bai t6 chuc chinh thuc, ngu'qc l<;ti nh6m
tinh b~;m bftng huu va nh6m cling sd thich hay lqi ich la
nhling khoi lien minh khong chinh thuc.
Nh6m dieu khien duqc quy d!nh bai so do t5 chuc.
N6 duqc bao. gom tu nhung ngu'c1i du6'i quyen ma nhung
ngu'b'i nay phai bao cao trt,tc tie'p cho ngu'O'i quan ly da
duqc quy d!nh. M9t ong cil'a hang truang cua m9t cil'a
hang va 12 nhan vien ban hang cua ong ta hqp thanh
m9t nh6m dieu khi~n, m9t tn.tO'ng phong ki~m tra chat
luqng san pham va 5 kiem tra vien cua ong ta ci1ng

399
hinh thanh m<?t nh6m nhu v?y.
Nham theo nhi~m Vl! cong vi~c cGng· duqc xac dinl
v~ phuo'ng di~n to chuc, va n6 la ket qua cua nhuni
nguai cung lam vi~c v6'i nhau dg hoan thanh m9t nhi~n
Vl} cong vi~c .. Diem d?c thu trong St! hinh thanh Cllc
nh6m nay la khong bi h?n che b6'i ranh gi6'i to chu
chinh thuc va khong bi h?n che doi v6'i nhung nguai 1:
cap tren theo thu b?c tnfc tiep cua n6. N6 c6 th~ xuye1
qua moi quan h~ di~u khi~n. Vi dl}: ch&ng h?n, khi m9
sinh vien Cua m(>t tru'ang d?i h9C bi ket t(>i Vi ph?m qu:
che ky tuc xa, luc nay c6 the doi hoi vi~~ thong tin v;
phoi hqp giua nhung ngtiai nhu: chu nhi~m khoa cun:
giao vien chu nhi~m lap anh ta h9C, can bQ phong con.
tac chinh trt sinh vien, phl} trach bao v~ va vi co van d
. d<iu cua sinh vien. Nhu trong vi d':I nay, m<?t h~ thon.
to chuc se hinh thanh m(>t nh6m theo nhi~m Vl}. Chun
ta d~ dang nh?n thay ding, tat ca cac nh6m di~u khi~J
Cung ch:inh la CaC nhom theo.nhi~m V\); tuy nhien bdi ~
nh6m theo nhi~m Vl} c6 th~ xuyen ngang qua m9t t
chuc, nen nguqc l?i thuang la khong dung.
M?c du m6i con ngtiai c6 the hay khong c6 the duq
sep .vao. nh6m di~u khien hay nh6m theo nhi~m v
thong ·thuang, h9 c6 th~ lien ket dg d?t duqc m(>t my
tieu Cl} the, ma vai ml}C tieu do IlgUGi ta gan b6 l:,i.i VC
nhau. Nhung ngtiai gan b6 l:,i.i vai nhau theo kieu nay 1
m(>t nh6m theo sa thick hay lc;i ich. Nhung can b9 con

400
1han vien ttJ nguy~n hqp le:ii thanh m(>t h(>i cung nhau
ii du l~ch hay' Cung nhau huy d(mg von dau tu de mua
;§.m dfft dai nhl:im cling hc;tp sue kie'm lO'i, d6 chinh la
<::et qua cua slJ hinh thanh m(>t lien minh nh6m. Vi~c ra
lO'i cua cac lien minh nay la de xuc tien thtJc hi~n moi
:iuan tam chung cua h9.
Nhung nh6m thuO'ng duqc hinh thanh va phat trien
a do cac thanh vien rieng le deu c6 m(>t hay nhieu diem
l~c tinh chung. Chung ta gQi nh6m hinh thanh theo
{.i§u nay la nh6m tinh bc;in bling hrtu. Cac lien minh co
~ung chung nhung d~c tinh xa h9i, c6 the duqc ma r(lng
~a ben ngoai noi va vt tri lam vi¢c, c6 the duqc d?t co sci"
xen st,t giong nhau ve tu6i tac, cung ung h9 m(>t d(>i
)ong, cung c6 song d(>c than, cung giong nhau ve quan
:iiem chinh trL cung que huong, cung h9, cung di h9c a
n.u6'c ngoai ve v.v... .

Vi sao ngztdi ta h<fp thanh nh6m?

Ly do giai thich vi sao cac ca nhan le:ii tham gia vao
nh6m th~t khong don gian. Vi le phan 16'n m9i nguO'i
deu thu9c ve m9t so nh6m nao d6, cho nen, hien nhien
rang, nhung nh6m khac nhau se cung cap nhung l<;ii ich
khac nhau doi v6'i cac thanh vien cua chung. Phan 16n
m9i ngu'O'i tham gia va~ nh6m vi nhung nhu cau nhu': an
toan, d?a v?, tlj tr9ng, hf)i nh{j,p, SrlC mg,nh UCL m1j,C tieu
thanh dc;it.

40)
 An toan. "Noi d6 la sue m~nh v~ s6 dong''. Voi vi~c
th~m gia vao nh6m ngu'ai ta c6 the giam bat st,t khong
an to~m so v6'i khi "dung m9t minh" - ngu'ai ta cam thay
m?nh hon, c6 it st,t nga vt,tc hon va c6 kha nang ch.6!1g
l?i nhi~u moi hiem nguy hon. Nhung nhan vien m6'i
tht,tc te la rat de b! t6n thu''J'ng bai cam giac b! co l?p, hQ
c6 khuynh hu'6'ng tham gia vao nh6m de du'gc bao v~ va
duqc ling h9. Tuy nhien, du chung ta n6i v~ nhung nhan
vien m6'i hay nhung ngu'ai lam vi~c v6'i nhi~u tu6i ngh~
trong cong vi~c, chung ta c6 the g?p tinh tr?ng la rat it
ca nhan thich "dung m9t minh". Con nguai nh?n duqc
st,t yen long vung d? ta anh hu'ang tu'ong tac v6'i nhung
ngu'ai khac va vi the h<;> se la m9t thanh phan cua
nh6m. Di~u nay ciing giai thich cho st,t hap dan IOi cuon
Cua cac lien minh, neu nha quan tr! t?O ra mQt bau
khong khi, ma (J d6 nhling ngu'O'i nhan vien cam thay
khong an toan, h<;> se c6 khuynh hu6'ng thlch t6 chuc
thanh h9i, nh6m, (a cac nu'oc tu' ban la cong doan) de
giam thieu nhung cam giac khong an to~m cua hQ.
Dia v#. "Toi la thanh vien trong m9t d(>i di~n kinh
cua. cong ty chung toi. Thang sau trong m(>t CUQC ch?Y
dua Maratong cua ca nu'oc, chung toi da th~ng CUQC va
gianh chuc vo d!ch quoc gia. Anh co nhln tha'.'y khong buc
hinh cua chung toi trong nhung tb' bao moi dang g~n
day?". Lai dan giai (J day gi6ng nhu' vi~c chung minh
nang lt,tc cua m9t nh6m c6 khan nang lam nay sinh ra uy

402
Jn. Bi~u nay cung n6i len r§.ng, khi tham gia vao nh6m
1gt1b'i ta CO the tim va nhan. duoc
. SU. thua nhan
. tao
. ra the
lfc va d?a v? doi v6'i cac thanh vien cua n6.
Ttj tr9ng. "Trude day toi dugc yeu cau phai cam ket
chong xa rac ra duang, toi cam thay giong nhli m(>t
1gt1b'i tam thuang. Khi tham gia vao h(>i nhung sinh'
rien tinh nguy~n giu cho moi trub'ng sc;ich va xanh lam
:ho toi cam thay quan tr<;mg hon rat nh1~u". Boc;in trich
rn.n nay n6i len ding, cac nh6m c6 the lam tang them
1hi1ng cam giac Cua con ngtioi V~ Slf tlj dang gia cua h9.
E>i~u d6 c6 nghia la khi ngttai ta gia nh?p vao nh6m thi
~u' each h9i vien cung c6 the lam tang them nhung cam
5iac ctia long tv tr.c;mg. Vi d1:1, chung ta se tang cuC1J!g
:!Lige long tv tn;mg cua minh, khi dugc chap nh~n gia
nh?p vao m9t nh6m n6i tieng hay c6 tieng. tam. Vi~c
phan ·cong .ngttb'i C6 trinh d9 vao m(>t nh6m d~c hi~t d~
xem xet, th§'.m d!nh va tu van cho vi~c xac d!nh vi tri co
quan dau nao hgp thanh m6'i cua t6ng cong ty c6 the
dap ung nhung I\hU cau cua h9 V~ kha nang Va phat
trien. Bi~u nay khong chi lam tang lbng tlJ tr9ng ma
cung rat c6 lgi cho the lJ!c va dja vt cua nguai d6.
H9i nh{j,p. Trong CUQC song chung ~a thay c6 rat
nhi~u nglib'i giau c6 nhung h9 khong tu bo cong vi~c
binh thttb'ng. M9t ngttai s& huu hai ha can nha dang gia ·
hang ch1:1~ .ngan cay ".ang, con cai tn.t&ng tha~h nhung
h9 vfrn di lam (J m9t co quan nQ v6'i d6ng luo'ng ha c9c

403
~m dong. H9 la nhung nguai d9c l?p va giau co, nhung
h<;> khong tli bo cong vi~c ct.la minh. Vl sao v?y? . Bai v1
h<;> c6 th~ tht,tc st,t thich moi quan h~ v6'i nhung nguai
dang lam vi~c vai h9 hay c6 the la h<;> muon c6 nhung
quan h¢ b?n be vui ve ngoai quan h¢ gia dinh v.v .. Dieu
quan tr9ng a day la i!J cho, cac nh6m c6 th€ dap ung
nhilng nhu cfiu xa h(>i cua nhung ngub'i tham gia vao cac
nh6m d6. Khi tham gia vao nh6m, ngub'i ta se tham gia
vao cac anh hu&ng tu«mg tac Ian nhau m(>t each deu
d~fm. Doi vai nhieu nguai vi~c giao tiep tuang tac tren
c6ng vi~c la y nghia chinh cua h<;> trong vi~c tht,tc hi¢n
nhilng nhu cau cua minh ve h9i nh?p. Doi v6'i hau nhu
tat ca m<;>i nguai, thi nh6m lam vi~c dong g6p m9t phan
dang ke vao vi9c thljc hi¢n nhu cfiu ·cua h<;> ve tinh h?n
va cac quan h~ xa h(>i.
Sue m(lnh. "TOi co g<ing trong hai nam de xin ban
lanh d?O nha may gia tang nha . v¢ sinh nu tren moi
phan xu'dng san xuat voi s6 luqng gi6ng nhu' nhung
nguai dan ong trong nha may hi~n c6. Dieu nay cung
giong nhti n6i v6'i m(>t bU'c tuO'ng. Tuy nhien toi c6 duqc
khoang 15 nguO'i dan ba khac cung lam vi9c ach6 toi va
chung toi lien doanh tham gia bay to yeu du cua minh
v6'i ban lanh d<;lO. Ket qua, la cac d9i xay dljng da den
day de xay dt,tng them nhung nha v¢ sinh nu chi trong
vong muai ngay".
· Tinh huong vtra neu da n6i Ien r~ng, m(>t trong

404
1hung khia c:~mh quyen rG cua nh6m la (J ch8, chung c6
;he t?O ra sue m?nh. Nhung cai gi thu'O'ng khong d?t
1uqc v6'i tu each ca nhan thi l?i c6 !<.ha nang d?t duqc
;hong qua hanh d()ng cua nh6m?. Di nhien sue m?nh
1ay trong thljc te khong chi duqc sli d1,mg de tim each
;hljc hi~n cac lo?i yeu cau khac nhau. N 6 c6 the du'Q'C
ngu'O'i ta mong muon chi vi dcm thuan nhu' la m()t bi9n
phap doi ph6. Trong th!Jc te de bao v9 minh tru6'c
nhung doi hoi qua gi6'i h?n cua ban Hinh d?O, cac ca
nhan c6 the lien minh v6'i nhung nguO'i khac.
Cac nh6m khong chinh thuc cung cap them nhung
ca h()i cho cac ca nhan de slf d1,mg sue m?nh c()ng them
vao cua nhung nguO'i khac. Doi v6'i nhung ca nhan ma
h9 mu6n chi ph6i nhung rtguai khac, cac nh6m c6 the
cung cap sue m?nh ma khong can den m9t vi tri chinh
thuc cua quyen l!Jc trong m()t to
chuc. Neu la m()t Hinh
d?o nh6m, chung ta c6 the c6 du tu each de diiit ra yeu
cau cho cac thanh vien cua nh6m va gianh du'Q'C S\j ph1,1c
tung ma khong can bat cu trach nhi~m nao. Han the
nua nhu chting ta da bie't, trach nhi~m vo'n di da thanh
truyen thong di kem trong m6i vi tri, chuc v1,1 quan tr!
chinh thuc. Doi v6'i nhung ng110'i c6 nhu cau nhieu ve sue
ID?nh, thi cac nh6m CO the trd thanh m9t phu'ang ti9n
de tht_ic hiQn nhu cau nay.
Ml,lC tieu thanh dt;it. "Toi la m()t thanh vien cua
IDQt to ba nguO'i CO nhi9m Vl,l nghien CUU lam the nao de
405
 co the c§.t bot nhung chi phi v?n chuyen cua cong t)
. chung toi. Do trong nhling nam gftn day chung toi da st
dt;mg tren 30% quy thoi gian lam vi~c trong m()t narr
vao vi~c v~n chuyen, di l?i. T6 kiem soat cua cong t)
dtiQ'C thanh l~p tit nhling ngu'oi du'qc uy nhi~m d?i di~r
cho cac b9 ph~n: ke toan chi phi, v~n tai bling tau v~
marketing de nghien CUu va'n d~ Va dtia ra cac kien
nghf'. Tinh huong nay n6i len m()t di~u la: du tai gioi
den dau con ngt.toi ta nhi~u khi v§.n cftn phai hqp thanh
nh6m de. chung sue chung long giai quyet nhling van d~
ma m6i ca nhan khong lam n5i hay khong hi~u qua
bling. N6i ~9t each khac nh6m theo nhi~m Vl;J da dt.tqc
thanh l~p de d?t ffil;JC tieu, ma vi~c tht,tc hi~n mt,JC tiei.;
nay se kh6 khan hon rat nhi~u neu duqc theo du6i dan
thufrn bai m6i ca nhan. Khi hqp thanh nh6m thfoh hqp
cac ca nhan c6 kha nang phoi h<Jp v6'i nhau phat huy tai
nang, hieu biet, sue lt,tc, trf tu~, kinh nghi~m v.v .. d@
tht,tc hi~n du<Jc nhung nhi~m v1;1 phuc t?P hay d?t dt.tqc
m1,1c tieu kh6 khan m9t each nhanh ch6ng. Trang nhilng
tinh hu6ng nhti the, ban Hinh d~o se dtja vao vi~c SU
d1,1ng nh6m chinh thuc la chu yeu.

Cite giai do{ln phat trie?n nhomm

Si! phat trien cua nh6m la m()t qua trinh nang

(1) Management; Stephen P.Robbins, Prentice-Hall International; tr.413

406
d(mg. Phftn 16'n cac nh6m la nam tro_ng giai do<;in tiep
t9c cua Slf chuy~n bien. Tuy nhien du cho cac nh6m
khong bao gia CO kha nang d~t du'Q'C S\f on d!nh hoan.
toan, thJ. van t6n t<;ii m9t mo hlnh tong quat v~ si,t tien
h6a cua chung la nhu the nao. C6 bang chung day du de
ket lu~n rang cac nh6m chuy~n d!ch di qua m(>t chuoi
chuan gom 5 giai do<;in. HJ.nh 9.6 gi6'i thi~u 5 giai do?n
nay v6'i ten g9i lftn luqt la: hinh thanh, song gi6, chucln
h6a, thi,tc hi~n va ngung l<;ii.

Tien giai Giai do?n 1 Giai d~n 2 Giai do?n 3 Giai do?n 4 Giai do?n 5
clo?n 1 hinh thanh song gi6 chuan h6a th\lc hien ngl!ng l?i

Hinh 9.6- Cac giai do{ln cua SI/ phat trien nhom

Giai do<;in dau tien la h~nh thanh, giai do~m nay

duqc d?c tn.tng b&i m9t so
luqng rat 16'n cac thoa thu~n
khong chac chan V~ ffi1:JC tieu, CC1 cau, cau true va thu
linh cua nh6m. Cac thanh vien la "nhung gic;it nu6'c duQ'c
thu' de xac d!nh lo<;ii hanh vi gl Se du'Q'C chap nh?n.
Buac nay duqc horm thanh khi cac thanh vien ti,t nghI
rfmg mJ.nh la m(>t phan cua nh6m.
Giai do?n s6ng gi6 la m(>t giai do?n mau thuan
trong n9i b9 nh6m. Cac thanh vien chap nh?n sv ton t?i
hi~n hull CUa nh6m, nhu'ng CO S\}' Chong doi l?i Slf kiem

407
soat ma nh6m ap. d~t Ien cac ca nhan. Han nua d6 la st,I
mau thufrn va eh:,im doi v6'i ngt.tO'i nao se kiem soat
nh6m. Khi giai do(;ln hai .hoan thanh thi se c6 m9t moi
quan h~ tr?t ti,r ro rang v~ Hinh d:;w ~rong n9i b9 nh6m...

Giai do:;in thu ba hay con g<;>i la giai do:,in chwin

h6a. Day la m9t giai doc;in ma trong nh6m phat trien
cac moi quan h~ ben ch~t Va nhom' the hi~n Slf lien ket
ch?t che, ben vung nhat. Luc nay trong nh6m cGng c6
m()t y thUc rat m:,inh Ve Slf dong h6a va xay d1,mg tinh
bc;in than thie't. Giai do:;in chu§'.n h6a se ket th(1c •khi Co'
cau cua nh6m tra nen vung chiic va nh6m duqc ci6ng h6a
bflng m{)t ky v9ng chung vao Cai ma n6 XaC dinh Glf dieu.
chlnh hanh vi cua cae thanh vien.
Giai do:,in thu tu la giai do:,in thl:{C hi~n. Cau true a
giai do:,in nay la cau true chuc nang d~y du va duqe thua
nh?n. Nhung hoc;it d9ng tich eve cua nh6m duqc chuyen
dieh tu lam de biet va hieu biet 1§.n nhau t6'i vi~e thtje
hi~n nhi~m v1,1 slip tai.
Doi v6'i eac nh6m ho:,it d()ng co d!nh lau dai thi thljc
hi~n la giai do(;ln CUOi Cung trong Slf phat trien cua
chung. Tuy nhien, doi v6'i nhung uy ban, life lu9·ng d<Itc
nhi~m, cac d9i lam thO'i va cac nh6m tuang tv
nhu v?y,
vl chung c6 m(?t nhi~m vy h?n che deg thtjc hi~n, cho
nen a d6 con c6 them m9t giai doc;in ngitng lq,i nua. a
giai doc;in nay nh6m niim trong trc;mg thai ehu§'.n bi de

408
giai tan. Quyen Liu tien hang dau cua nh6m khong phai
a
la vi~c thljc hi~n nhi~m Vl,l muc cao nha't nua. Thay
the vao d6 la Slj chu y Chu yeu dtiQ'C nhfi.m ve hti6'ng
hoan thanh cac ho9-t d(mg. Phan ung cua cac thanh vien
trong nh6m la khac nhau trong giai do?n nay. M(>t so
th) VUi VC, ph6'n pho' VI da thljc hi~n XOng nhi~m Vl,l CUa
nh6m. M(>t so khac c6 the se chan nan v6'i Slj mat mat,
ton tha't ve tinh than huu va tinh b?n be da c6 duqc
trong thoi gian t6n t?i cua nh6m.
Phan 16'n m9i nguoi trong CUQC song cua minh hau
. nhu chcic chcin se ho~c da trai qua m9t ho?c m9t so giai
do?n hinh thanh va phat trien cua m(>t dlj an nh6m nao
d6. Cac thanh vien cua nh6m la duqc llfa ch<;m va sau d6
la CUQC g?p go lam quen doi v6'i thoi ky dau tien. C6 m9t
giai do?n "ngoai cam giac" d~ danh gia nh6m di den
thtjc hi~n cai g1 va thtjc hi~n n6 nhu the nao?. Bieu nay
thuong nhanh ch6ng <lien ra va tiep theo la m(>t cu(>c
chien dau de kiem soat: Ai se trO' thanh nglioi lanh d9-0
cua chung ta? M<)t khi dieu nay dugc quyet d!nh va m<)t.
tr?t tt,t la duqc d6ng y tu tren xuo'ng, thi nh6m se d6ng
nh§.'t nhung phtio'ng di~n. Cl,l the Cua nhi~m Vl,l nhti: ai. Se
thljc hi9n n6, Va bcit dau bfi.ng cai gl ma cac nhi~m Vl,l
can de duqc hoan thanh. Mong dqi chung nhat duqc
thiet l?p va du'Q'C dbng y tu tren xuong doi v6'i moi
thanh vien. Bieu nay t?O nen nen tang cho cai ma b?n
hy v9ng se phoi hqp dt;i.t dugc ket qua cua nh6m CJ muc

409
cao nha't va tot nha't trong cong vi~c. M9t khi dt! an
nh6m da ho~m thanh SU m~nh cua minh va du\>'C khep
l?i, thi nh6m se giai th~. Ta't nhien, cac nh6m doi khi
t6n t?i khong lau hem giai do?n thu nha't va giai dO?n
thu hai. Bieu nay thuO'ng xay ra trong cac dt! an va cac
giai do?n bi tha't b?i l~ chinh.
Se c6 m(>t gia thiet tu nhung dieu da n6i (J tren
ding, m(>t nh6m se tra nen c6 hi~u qua nhieu hem neu
nhu n6 phat tri~n qua hon giai do?n d§.u tien? M9t s6
ngu'O'i rut ra ket lu~n rftng, hi~u sua't cua cac don vt lam
vi~c Se tang them tren cac giai do?n da du'<JC phat tri~n,
tuy nhien dieu nay khong don gian nhu v?y. Trong khi
gia thiet nay c6 th~ n6i chung la dung, thi cai gi lam
nen hi9u qua cua m(>t nh6m la m(>t va'n de phuc t?P·
Trong m(>t s6 dieu ki~n nha't d!nh muc d9 va ch?m,
xung d(>t nhieu se d~n t6'i m9t muc cao ve thanh tich
cua nh6m. Chung ta c6 thg hy v<;mg tim du'Q'C nhung tinh
huong ma trong nhung t1nh huO'ng do cac nh6m d giai
dO?n hai tht!c hi~n Ca nhG"ng thu CJ giai do?n ba va bfiri.
Cung nhu v?y, cac nh6m cung thuang khong duqc tiep
di~n m9t each ro rang tu m9t giai do~m nay t6'i m(>t giai
do?J1 ke tiep. Bai khi tren tht!c te mot so giai do?n xay
ra d6ng thO'i cung m(>t luc, chltng h?n nhti khi cac nh6m
la (J ca hai giai do?n song gi6 va thljc hi~n trong cung
mot khoang thb'i gian. Cac nh6m th?m chi thinh thoang
l?i thoai lui ve 'cac giai do?n tntcrc d6. Chinh vi the se

410
 luon luon khong chi c6 m()t gia thiet ding, tat ca cac
nh6m deu di theo m()t each chinh xac qua trinh phat
trien 4 giai do?n la thuang thich hqp nhat. Tot hem ca
la nen xem mo hinh nay nhu m()t mau khuon hinh t5ng
quat ma thoi. Bieu nay lam chung ta nh6' l?i r~ng, cac
nhom la nhung tht,fc the nang d(mg va co th~ giup da
chung ta hi5u tot hem nhung van de va nhung ket qua
ma n6 c6 nhieu kha nang xuat hi~n trong m()t vong dai
cua nh6m.

Khai nif m can ban v~ nhom

Trang phan nay chung toi se gi6'i thi~u nhung quan

ni~m co ban ma dtja tren nhCTng quan diem d6 chung ta
c6 the hieu biet ve hanh vi nhom. NhCTng quan ni~m ca
ban d6 la uai tro, chudn mljc Va Slj tuan theo, h~ thrJng
chu<in mljc va tin!; c6 ket ben vung cua nh6m.
Vai tro. Chung ta da nghien cuu· ve vai tro cua cac
nha quan tr! trong phan dau cua cuon sach nay. Tat
nhien cac nha quan tn khong chi la nhung ca nhan
trong m(>t t5 chuc ma h9 co vai tro. Quan ni~m ve vai
tro cGng c6 the thich hqp v6'i m9i nhan vien trong m()t
to Chuc Va doi VOi CUQC song ben ngoai to Chuc CUa h9.
Vai tro la am chi m()t 't?p hqp cac mau hanh vi
mong dqi duqc cho la cua m()t ngliai nao d6 ma nglib'i ay
giu m9t vi tri nhat d!nh trong m()t to chuc xa h(>i. Cac
. ca nhan thuO'ng dong nhieu vai tro va dieu chinh nhung
411
vai tro cua he;> trong nh6m d~ chung thich hgp vao dung
m('>t luc dn thiet nao d6. Trong m('>t t6 chuc, moi nhan
vien deu co gc1ng xac d!nh nhung hanh vi gi cua he;> la
du'Q'C mong dqi. H9 se tim hieu cong vi~c, mo ta va nh~n
dtiQ'C Sl,J' gQ'i y tu cac Hinh d?O cua he;> Va quan sat Vi~C
tht,tc hi~n Ci nhung nguoi cung lam v6'i minQ.. M9t ca
nhan ma phai doi m~t v6'i nhung vai tro bflt dong doi
nghich nhau, thi nguai d6 se phai d6n cha m('>t thl}'c te
xung d<;>t, mau thuan ve vai tro. Nhi~u nhan vien trong
m<;>t t6 chlic thuang doi m~t v6'i nhung mau thuan xung
d9t ve vai tro nhu v~y. Du6'i day la nhung vi dl,l n~u' the.
M<;>t quan doc phan xuO'ng duqc ca'p tren yeu du
phai nang cao nang suat lao d<;>ng trong phan xu'O'ng cua
minh d~ d?t chi tieu moi nguoi cong nhan phai lam ra
ha mu'ai san phffm trong m9t ca lam vi~c, nhu'ng nh6m
cong nhan du6'i quyen do muon ai ding c6 vi~c lam va
khong ai phai nghi vi~c, cho. nen he;> l?i ep cac thanh
vien khong duqc lam qua hai mu'di lam san phgm trong
m()t ca ma thoi. Ket qua la vien quan doc n9 phai doi
m~.t v6'i m()t lo?i mau thu§.n ve vai tro ki~u tren de du6'i
bua. Cac h?n dbng nghi~p cua m(>t th§y giao tre trong
m9t truang d:,:i.i h9c muon anh ta cho ra't it di6m kha
gioi de giu vung danh tieng "chu§'.n mt,tc kh:it khe" cua
khoa, nhu'ng ngti<;>'C l?i sinh Vien l?i muon an·a ta cho rat
nhieu die;m kha gioi d~ nang cao di~m trung binh trong
16'p cua he;>. Nhu v~y m9t nguoi thay giao ngay th~t ma

412
muon lam vua long ca cac b~n d6ng nghi~p va ca sinh
vien · cua anh ta, thi anh ta phai doi mi'[lt v6'i stJ xung
d(>t, mau thuftn ve vai tro.
Chuan mf!c va sf! twin theo. Tat ca cac nh6m d~u
c6 nhung .chuan · mtJc 6n dinh, hay chap nh?n nhung
chm1n mljc ma IlO dti<;>'C cac thanh Vien Cua nh6m dong
g6p nen. Cac chu~n mljc quy dinh nhung thu giong nhu
nhUn.g muc so lugng san pham lam ra (xuat lugng), ty l~
v~ng mi[lt, stJ nhanh nhau h~y ch?m ch?p, y nghia thtJc
chat dflng sau cl.ta "st! vui Qµa tieu lam" va m(>t cai gi d6
se dugc xa h9i h6a cling v6'i ai?.
Cac chuan mlfc se bu(>c hanh vi cua m9t ngu·ai cong
nhan trong m9t nha may c~n phai nhu the nao? Tuy
thu(>c vao b~u khong khi do cac cap Hinh d<;lO trong nha
may t<;lO nen ma cac chuan mljc nay CO thf; ung hQ vi~c
c6nG nhan dugc hoi l?i, hay de nghi thay d6i nhung vi~c
lam ma h<;> khong thich, khong muon v.v ... , hay ngugc
l<;ti ngub'i cong nhan phai lam dung nhung gi cap tren
yeu d.u chu khong phai nhung vi~c ma mJ.nh muon.
Trong ph~n 16'n nhung tinh huong a cac nha may thi cac
chuan mtJc deu bue)c khong m(>t ai duqc lam be mi'[lt
ngub'i Hinh d?O cua minh hay an mi'[lc loi thoi, n6i nang
m(>t each tuy ti~n. tranh cai <im i V.V. Se c6 m9t so
ngub'i trong cac nh6m cl.ta nha may muon xam ph<;lm
nhung chuan -mt,tc nay, luc do Se xuat Jii~m SUC ep buQC
nhung ngub'i nay phai kiem che trong vi~c tht,rc hi~n

413
hanh vi cua minh d~ thich hqp voi cac chu§'.n rove cua
nh6m duqc 6n djnh.
H~ thong dia v;. D?a v? la thu b?c uy tin, vj tri,
hay h~ng trong ph~m vi m(?t nh6m. N gay nay cac nha
khoa h<;>c da phat hi~n thay dau vet ve vi~c l?p thanh
nh6m cua con nguai tu qua khu xa xua, h<;> da tim thay
thu b?c dja tj, cac thu linh cua b9 l;;i.c va npung nguai
hfiu ke h;;i. cua h<;>, quy t9c va ngliai nha que, ngu'ai giau
va nguai ngheo. H~ th6ng dja tj la m9t ye'u to quan
tr9ng trong vi~c hi~u bie't ve hanh vi. Dja tj la m9t
d9ng lVc rat c6 y nghia va .c6 m9t h?u qua quan tr9ng ve
hanh vi, khi cac ca nhan nhin thay sv khac bi~t giua
nhung cai gi ma h<;> nh~n thay dia tj cua h<;> mang l;;i.i va
nhltng cai gi mang den la dja vj cua ngliai khac.
Dja vj c6 th~ duqc phong khong chinh thuc bilng cac
di;'lc tinh nhu trinh d9 h<;>c van, tu6i tac, gioi tinh, ky
nang hay kinh nghi~m tht,fc te'. Bat cu m{>t thu gi ciing
co gia tr! dja .vi ne'u nhltng n~Oi khac trong nh6m nh?n
thay la nhu the.. DI nhien, chinh vi dja vi la khong
chinh thuc, nen khong c6 nghia la n6 it quan tr9ng han
hay it phu hqp han voi nhling ai c6 hay la khong c6 dja
vj. Thong thuang, cac thanh vien trong nh6m khong c6
van de kh6 xti ve tj tri cua minh trong cac van de ve
ph?m tru dja vi va h<;> thucrng thoa thu?n rat chi;lt che
ve dja vj ai d b?c cao, thap, hay trung binh.

414
 Doi v6'i cac nha quan trt, thl dieu quan tr9ng la lam
sao dg nhung nguai du6'i quyen tin dmg, h~ tho'ng dja v!
chinh thuc cua mgt t6 chuc la thich hgp. E>ieu d6 c6
nghia la Cl d6 se c6 stJ tuang d&ng giua thu b~c thtjc stJ
cua moi ca nhan va "chiec ao khoac" dja tj ma m9t t6
chuc ban cho h9. Vi dt,I chfmg h?n st,t khong thich hgp
xay ra khi m{)t ngu'cri thu tru'CJng CJ cap dan vj CC1 SfJ l?i
kiem duqc it tien han nhung ngu'cri thu()c quyen quan ly
cua anh ta, m9t so ghe trt.tdng phong quan tr9ng l?i
duqc chiem giu b&i nhung ca nhan c6 trln.h d() thap, hay
. vi~c trao ph§.n tht.tO'ng cho cac thanh vien cua m()t cau
l?c b() th~ thao ngoai trai l?i dugc giao cho nhii'ng nha
quan ly nha tre cua nha may thtjc hi~n, chu khong phai
la Hinh d~o cua nha may hay cua cau l:;i.c bQ thg thao.
Trong thtjc te m9i ngu'cri nhan vien thucrng nghI va
trong dgi r~ng, m()t ca nhan se c6 va nh~n duqc st,t phu
hgp v6'i dja tj cua minh. Khi h(,) khong c6 va khong
nh~n dti<Jc stJ phu h<Jp nay, thi nhii'ng ngu'cri nhan vien
d6 c6 kha nang khong chap nh~n quyen ltfc (J nhung
ngu'cri cap tren cua' h<;>, tiem nang ve d('mg lJ/c k.huyen
khich c6 chieu giam xuong va tlnh hinh t6ng quat ve
tr~t tlj va on djnh cua m()t to chuc se bj roi lo~m.

Tinh vilng ch&c cua nhom. Bfing trt,tc giac co thg

thay rfing, nhung nh6m c6 st,t bat d5ng n()i b9 va thieu
St,i hqp tac thi vi~C thJ/C hi~n CaC nhi~m Vl;J Cua IlO Se
kem hi~u qua han cac nh6m ma (J d6 cac thanh vien n6i
Chung la CO Slf doan ket, hqp tac va muon ngu'b'i nhu'
m()t. Nghien cuu tinh co ket, vung chac cua nh6m se
giup cho chung ta hieu bie't nguyen nhan nao ti;i.o ra
hi~n tuqng nay va lam the nao d~ sli' di,mg duqc n6 c6
hi~u qua trong hoi;i.t d()ng cua cac nha quan trj. Bieu
quan tr9ng trong cac CUQC nghien CUU tren phu'O'ng di~n
nay can phai la t~p trung vao vi~c xem xet tinh vung
chdc cua nh6m hay muc d9 ma cac thanh vien cua n6
thu hut. ha'p d~n !fin nhau va tham gia dong g6p chung
vao cac ffil,IC tieu cua nh6m nhu the nao?. Thtfc te chi ra
rfing, khi ma phan l6'n cac thanh vien cua nh6m than
thi~n, quy men, ton tr9ng 1§.n nhau va nhung m1,1c tieu
chung cua nh6m duqc ket noi v6'i cac m1,1c tieu cua cac ca
nhan thi tinh vung chac, b~n ch?t cua nh6m la ·rat 16'n.
Qua cac cong trinh nghien cuu nhin chung nguO'i ta
thay (J nhung nh6m c6 slf co ket ben vung cao thl tinh
lam vi~c c6 hi~u qua se cao hO'n (J nhung nh6m c6 stj b~n
vung co ke't tha'p hon, tuy nhien moi quan h~ nay la rat
phuc t?p. Chia kh6a cua nhung moi quan h~ nay la muc
d9 ga~ ket, phu hqp giua thai d9 quan diem cua nh6m
v6"i nhung m1,1c tieu chinh thuc cua n6 hay cua m9t t6
chuc 16"n ma n6 la m9t phan. Thtjc ti~n chi ra rfing,
phan 16'n SI/ ben ch?t va phcln dong cac thanh vien cua
m()t nh6m SC xuat hi~n theo sau nhung m1,1c tieu dung
diin cua n6. Neu nhung m1,1c tieu nay la thu~n hqp va co
hua h~n trien v9ng tot (vi d1,1 ch:ing hi;i.n, nang suat cao,

416
C:Ong Vl~C CO chat ltiQ'ng, hqp tac VOi CclC Ca nhan hen
ngoai nh6m), thi m9t nh6m co ket hen vung se mang l?i
nang suat, hi~u qua cao ho'n so vai nh6m it co ket hen
vung hon. Tuy nhien, neu nhu tinh hen vang co ket
trong nh6m la cao, nhung thai d9 l?i thien ve huang
khong tan thanh hay chong d6i thi nang suat va hi~u
:iua cua nh6m se giam. Neu nhu tinh hen vung c6 ket la
thap v~r cac myc tieu l?i duqc ung h9 thi nang suat va
hi~u qua se tang, tuy nhien truO'ng hqp nay se kh6ng t6t
b~ng ca tinh co ket ben vung cua nh6m va st,t ung h9 d6i
vai cac myc tieu cua n6 deu (J muc cao. Khi tinh co ket
ben vung cua nh6m la thap va cac myc tieu l?i khong
nh~ri duqc st,t ung h9 thi tinh co ket hen vung cua nh6m
se khong c6 anh hui!Jng quan tr~mg gi tai nang suat va
hi~u qua lam vi~c. Nhung tinh huong neu tren duqc.
minh h9a tren hinh 9.7 duai day.

·t1l
Tfnh co ket ben vung
> u
E :::i
:g -5 Cao Cao Thap
c ··o
ro ;
·:::l •::l
u u Tang nangc-suat va Tang nang suat va hi$u
;Ci) :J
.><: •Ql
c :;: hi$u qua nhanh qua vua phai
•Qlu
= :.»
•O· E Nang suat va hi$u qua Khong anh hVong dang ke
'O u
u ·!1l giam toi nang suat va hi$u qua
:::i u
~

Hinh 9. 7- Mo/ quan h~ gitJa tinh cei ke't be vii'ng va ming sufit

417
 Tit khai ni~m can ban dtn thl;ic tt: Tc;ro ra hi~u
qua cua nh6m
D!!a vao nhung quan ni~m ve nh6m da trinh bay
tren day chung ta se co m9t y nghI dmg, cac nha quan
tr! c6 thg muO'n xem xet dg xay d1,mg nen cac nh6m
(chinh thuc va khong chinh thuc) lam vi~c cho hQ. E>€
lam du\>'C vi~c nay cac nha quan tri Se phai lam ro vai
trb cua nhung ngtib'i nhan vien trong nh6m cua hQ. H)
v9ng hQ se lam sang to duqc dieu do. Vai tro cua nhunE
mau thuan se du'CJC toi thi€u hoa bifng each lam re
nhung moi quan h~ ve quy~n 11,tc (nhu'ng trong m9t cc
cau t6 chuc nhat dinh, chclng h?n nhu' d?ng Cd Call m::
tr~n, cac nha quan tri se phai chb' dqi vai tro mau thuar
cao giUa nhung ngub'i lam vi~c). T6m l?i cac nha quar
ttj se sl! d1,mg nhung hi~u biet cua hQ ve vai tro dg d~
bao v~ cac hanh vi. Higu biet v~ vai tro cua m9t cor
ngtib'i co th~ lam cho no d~ dang dO'i v6'i cac nha quar
tri d~ do'i xii voi con nguC11 do. Vl sao? bc1i vi vai tro ch<
phep chung ta nhin Sau vao n(}i tam (vao ben trong) ClH
nhung mau hinh hanh vi duqc mong dqi (ky v~mg). v
d1,1 chclng h?n, khi m9t ngub'i cong nhan dong vai tro u
thanh Vien Cua mQt nhom b! Sl nh1,1c th2m gia vao IDQ
nhom dg thu'C>'ng lu'<;)'ng Ve lao d{)ng, thi ngu'b'i Cong nhaI
d6 se hang hai, hung , i5, tranh lu~n nhi~u hC>'n khi d6n1
vai tro la m()t ngtib'i ."co' van" cho m()t ngtib'i thq mo
trong · b9 ph~n lam vi~c cua minh. Cac nha quan tri si

418
>ha1 giam sat ky lu6'ng cac chuan mvc ct.la nh6m, bai vi
hung c6 the lam cho ket qua tht,tc hi~n cua nh6m tang
en hay giam xuong. Hieu biet cac chuan mt,tc cua m9t
th6m c6 thg giup cho nha quan tr! giai thich va .dt,t bao
tanh vi cua cac thanh vien trong nh6m d6. Vf d1,1 ch&ng
L?n, khi CaC chuan mt,tc ung hQ ket qua lam vi~C th~t
thieu, thl nha quan ttj c6 th~ mong d<;ti kfit qua cua m6i
a nhan se cao h<Jn nhi6u so v6'i tntcrng hgp cac chuan
o.t,tc c6 xu huang h~n che ket qua lam vi~c.
Uja vj kh6ng thich h<;tp se t?o ra tam tr~ng that
~mg doi v6'i ngu'O'i lao d(mg va c6 anh huang xau t6'i kit
ua lam vi~c va st,t thoa man cua h9. f)e
toi thi~u hoa
1uc dQ kh6ng thich h<;tp ve d!a v!, cac nha quan tr! se
1
hai can nh~c xem xet thu h?ng d!a v! trong nh6m
hinh thuc va kh6ng chinh thuc de sap diflt cho thieh
,qp.
Cac nha quan tr! se phai co giing khuyen khich tinh
oan ket, nhat tri ben vung cua cac nh6m trong d<Jn v!
ua minh va phan dau d~ myc tieu cua t6 chuc va myc
teu cua cac nh6m la trung hgp v6'i nhau. Cac nha quan
ri d.n phai luu y rfmg, sv doan ket, nhat tri b~n vung
rong cac nh6m chi tht,tc st,t la mong muon khi n6 di
em theo si,t phu hgp giua nhung m1,1c tieu cua cac nh6m
a cua t6 chuc.

419
 Ml;lC dich cua hiiu bitt hanh vi nhom
Vi sao m{)t s5 nh6m l?i c6 thanh ti'.ch va hi~u qu
cao han cac nh6m khac?. Cau tra lai cho cau hoi nay 1
m(>t va:n d~ phuc t<;lp, tuy nhien n6 se phl,l thu{)c vao ca
yeu to nhu: kha nang cua cac thanh vien trong nh6n
quy mo cua nh6m, tinh tr~mg xung d9t mau thu§.n v
sue ep tu phfa ben trong d5i v6'i cac thanh vien tron
vi~c tuan thu cac chmln m\[c cua nh6m. Hinh 9.8 se gic
thi~u cac thanh ph§.n chu yeu xac djnh vi~c thlfc hi~
cua nh6m va stj hai long thoa mart.

Nhiem
CUa
Vl,J
Nhllng Ti em
nh6m
dieu nang l Vi$c
ki$n r+ ,___
cua cac thl,fc
ho an thanh hi$n
Dien
canh vi en ' va sl,f
- f-+ trinh
~
~

ben hai
ngoai nh6m
long,
,___
tac d(lng Cau true thoa
vao 4 cua man
nh6m nh6m

Hinh 9.8- Mo hinh himh vi nhom

Mo hinh nay c6 th~ giup cho chling ta lµa ch9n het c:

yeu t5 then chcit va cac mcii quan h~ tuang tac cua chling.
Nhung di~u ki~n du nh¢p tit ben ngoai vao nh6m
D~ b~t d§.u hi~u ro hanh vi cua m{)t nh6m tror

420
ong vi~c, chung ta cfrn xem xet n6 nhu la mi)t h~ thong
ho gi:in trong m(>t h~ thong 16'n hem. Khi chung ta hlnh
~ng r~ng, nh6m la m(>t b9 ph?n cua m(>t h~ thong to
hue 16'n hon, thl chung ta rut ra m<?t ph~n nao lai giai
e hanh vi cua nh6m tu mi)t lai giai cua ca m(>t to chuc
1a .cac nh6m thu(>c ve to chuc d6.
Cac nh6m trong lam vi~c khong t6n t?i m9t each
i~t l~p. Chung la m(>t ph~n cau thanh cua m(>t to chuc
1n hon. Vi d1:1 chiing h?n, khi thiet ke cac nh6m trong
1Qt phan xtiO'ng chung ta phai can cu vao cac chinh
ach, quy d!nh va mo hlnh ca cau hm;it d(>ng chung cua
a cong ty. Moi nh6m lam vi~c deu ch!u si,t anh huang tu
ac dieu ki~n hoan canh tac d(>ng tu ben ngoai vao n6.
Nhung dieu ki~n ho~n canh tac d(mg chu yeu tu ben
goai thuang la: chien luqc kinh doanh tong th~ cua to
hue, ca cau quyen h?n, nhung quy dinh chinh thuc,
lnh tr?ng (m?nh h~y yeu) ve cac ngu6n tai nguyen cua
) chuc, tieu chuc1n li,ta ch9n nhan si,t, h~ thong danh gia
i~c thi,tc hi~n c6ng vi~c va khen thuang cha cac ca
han va b9 ph~n, van h6a to chuc va each slip xep bo tri
hong gian lam vi¢c cua nh6m duqc thiet ke bai cac
hong thiet ke, ky thu~t va c6ng ngh¢ cua to chuc.
Ti~m ncing cila cac thanh uien tham gia nh6m
Ket qua lam vi¢c trong m6i nh6m phl:l thu<;>c rat
.hieu tiem nang cua cac thanh vien tham gia vao cac

421
. nh6m do. Nhung ngu&n ti~m nang ca ban cua cac than]
vien tham gia nh6m th~ hi~n a: kha nang va nhung d~
tinh ve nhan each cua cac thanh vien.
Chung ta biet ra't ro ding, ket qua cong vi~c tron:
mi)t nh6m se ph1:J thuQC rat nhi~u vao moi tu'ong quai
giua nhi~m V1:J va kha nang cua moi thanh vien. Tu.
nhien, kha nang thl,fc hi~n cong vi~c cua ca m9t nh6r
khong don thu§.n la t6ng kha nang cua cac thanh vie:
rieng re. Chung ta doi khi dQc bao thay m9t d9i th
thao g&m nhung v?n d()ng vien ca trung binh nhu'n
du'<JC luy~n t?p va huftn luy~n ky cang, du6'i Slf dan d~
cua m(>t hu%n luy~n vien tai nang, c6 y chi va quyet tar
cao, c6 sl,f h<Jp tac an y chinh xac l?i chai hem hiin m~
d(>i cua cac ngoi sao. Nhung truang hgp tuang ttJ nh
the da lam nen nhung "dieu ky di~u". Dieu can ban
day khong phai vi kha nang tuy~t vai cua moi than
vien hay h9 la nhung nguai khac thuang. Cai chinh I
h9 da h<Jp tac lam vi~c an y v6'i nhau trong m9t nh61
c6 t6 chuc chi[lt che. ThtJc te luon chi ra r§.ng, nhung kh
nang rieng re cua nhieu ngu'ai trong m(>t nh6m neu du'~
hoa tr(m, phoi h<Jp, b5 khuyet cho nhau m(>t each thic
hqp, thi se mang l;;i.i ket qua va hi~u qua thtJc hi~n con
vi~c cua ca nh6m va cua m6i ca nhan cao hon nhi6u.

Tru6'c day va hi~n nay da c6 ra't nhieu cong trin

nghien cuu ve m6i quan h~ giua nhung di[ic tinh nha
each v6'i thai d9 va hanh vi nh6m. Ket lu?n chung tu c~

422
:ong trinh nay c.ho ta bie't r~ng, c6 m9t xu huc1ng c6 y
1ghfa ro rang trong th{)'i d?i CUa Chung ta, do la XU
utong v~ moi quan h~ chcic ch.in tot d~p giua nang suflt
ra hi~u qua ct.la ca nh6m voi cac yeu to d~o due, tinh
:ach lanh ffi~;mh nhlt: tinh d~ hoa dong, Sl,i n6 11,iC Cua
)an than va tinh d9c l?p. Trai l?i nhung tinh each duqc
1anh gia la xau nhu: tinh d9c doan, tinh cho'i trQi va
;inh khac ngtiai CO XU hti<Jng dfrn t6'i moi quan h~ khong
;ot giua nang suat, hi~u qua va d~,rn due. Vfln de cot loi (J
1§.y la: Sl,f ttio'ng tac anh huang 1§.n nhau giua cac thanh
;ien trong nh6m tren phuo'ng di~n cac d~c tinh nhan
~a.ch c6 anh hu&ng rat m:::inh den nang suat, chat luqng
;a hi~u qua cua nh6m.
Cau true cua nh6m
Cac nhom lam vi~c khong phai la nhung dam dong
khong c6 t5 chuc. Chung co m()t cau true ma cau true d6
1!nh hinh hanh vi cua cac thanh vi~n va lam cho n6 co
the hieu duqc va dt,t bao m9t ph:in 16'n hanh vi ca nhan
ben trong nh6m cling nhu vi~c thl,1'c hi~n cua ban than
nh6m. Cac ye'u to t:::io nen cau true cua nh6m la: cac vai
trb, chuan mt,tc, Hinh d~w chinh thuc. Trang cac ph:1n (J
tren chung ta da nghien CUu ve vai tro, chuan mljc Va
ngub'i Hinh d:::io, cho nen a day se khong c:in thiet phai
trinh bay chi tiet ty my hon ve cac yeu to d6. Tuy nhien
chung ta c:in luu y r[ing, m8i nh6m lam vi~c c6 mc)t cau
true W ben trong. Han the' nua cau true nay xac dinh ro

423
vai tro Cua cac thanh Vien, cac chuffn mljc Va CaC Chuc VI.,]
Hinh d?o chf nh thuc.
Di~n trinh nh6m. Thanh phan tiep theo du<;>'c chung
ta xem xet trong mo hinh hanh vi nh6m d6 la dien
trinh nh6m. Bay la mi)t qua trinh tiep dien nhung van
d~ xay ra trong nh6m nhu' khuan mau giao tiep du'<;f C
dung trong khi trao d5i thong tin giua cac thanh vi en;
qua trinh du'a ra quyet d!nh cua nh6m; hanh vi Hinh
d?O; d<)ng life SUC ID?nh (quy~n lt,tc), tu'o'ng tac va Ch?m;
va s& thich.
Vi sao dien trinh nh6m l?i quan trc;mg doi v6'i st,i
hieu biet v~ hanh vi nh6m trong cong vi~c. B&i vi m<)t
va m<)t khong phai luc nao cCmg la haL Moi nh6m d~u
b§.t d§.u vai m<)t ti~m nang nhat d!nh du<Jc iln chua
trong n6 v~ sue ep trong nh6m, cac ngu&n ti~m nang va
cau true. Khi do chung ta can phai biet phat huy nhung
m~.t m:;mh va h:;m c.he' nhung m~.t khong c6 19·i do hi~n
tuqng hgp nh6m gay ra. Vi dy; hon nguai trong m<;>t
nh6m nghien cuu c6 the de ra rat nhi~u y tuO'ng ho'n
m<;>t nh6m cua nhung ngttai lam vi~c rieng re. Vi dy vua
neu la m9t the m~mh ma cac nha quan ttj dn phai biet
each khai thac. N6 cCmg la m<;>t ket qua t5ng hgp c6 l<;>'i
rat ro rang cua dien trinh nh6m. Tuy· nhien, dien trinh
nh6m khong chi'. c6 lgi ma chung ta cCmg c6 the g~p
phep tru tu st,t mat mat. Muc de) mau thuan cao, vi dy
ch~ng h?n, c6 the gay tr& ng?i cho vi~c d?t duqc nang

424
sugt va hi~u qua cua ca nh6m. Tu hai vi dl,l nay chung ta
cgn luu y r§.ng, dg xac dtnh hi~u qua thvc te cua m9t
nh6m ngu'oi ta phai tinh toan can nh:ic ca hai m?t c6 lqi
va mat mat tU dien trlnh ho~t d()ng cua nh6m ff.y gay
ra.
Nhling c6ng vi~c cua nh6m
Hinh h()p chu nh?t cu6i cung'trong mo hinh 9.8 cua
chung ta chi ra d'mg, muc d9 tac d<;mg cua dien trinh
nh6m len ke't qua lam vi~c cua nh6m Va S\f hai long
thoa man cua cac thanh vien ph1=1 thu()c vao nhung cong
vi~c ma nh6m se thµc hi~n. M()t each c1,1 the hon, thi d6
chinh la tinh phttc t~p va sv ph1,1 thu()c 18.n nhau cua cac
cong vi~c c6 anh hu&ng rat 16'n t6'i nang suat va hi~u
qua cua nh6m.
Nhin chung xet ve ban chat cac cong vi~c c6 th~
duqc quy vao m()t trong 'hai kha nang: don gian hay
phuc t9-P· Nhung cong vi~c phttc t9-P la nhG'ng cong vi~c
chua trong n6 sl,f m6'i l~ ho~c khong theo m()t le thong
thuO'ng nao ca. Nhung cong vi~c don gian la nhung cong
vi~c thong thuong hay da duqc chu§'.n h6a. Chung ta se
. c6 m()t gia thuyet r~ng, cong vi~c cang phuc t~p, thi
nh6m cang CO lqi tu S\f tranh lu?n giua CaC thanh Vien
ve 11,ia ch9n phuong phap lam vi~c. Ne'u cong vi~c la don
gian, cac thanh vien trong nh6m se khong c§n phai
tranh lu:;m ve SlJ Iva ch9n. H9 c6 the dµa vao qua trinh

425
xli ly da duqc chu£n h6a. Cung ti.fang tv nhu the, n~u
qua trlnh thµc hi~n cac cfmg vi~c trong nh6m doi hoi c6
sµ lien quan ch~t che v6'i nhau nhieu hon, thl tat yeu se
lam nay sinh nhu c§u ve phbi hqp giup dO' rnn nhau giii'a
cac thanh vien trong nh6m cling 16'n hon. Khi cac cong
vi~c c6 anh hu&ng Hin nhau, thl vi~c truyen thong, giao
tiep c6 hi~u qua va muc d9 mau thuiin toi thi~u se la
hqp ly hon d~ nh6m thvc hi~n nhG'ng cong vi~c cua
mlnh.
Trang qua trinh thvc hi~n cac cong vi~c cua nh6m
thi kha nang cua qua trinh thong tin va dieu ki~n
khong chiic chiin c6 m9t vai tro het sue quan tn;mg.
Nhung cong vi~c c6 d9 rui ro, khong ch~c ch~n 16'n
(thucmg d6 la nhung cong vi~c phuc t?P va phl;J thu9c,
Ian nhau) doi hoi qua trlnh thong tin nhieu hon. Ben
luq:; mlnh, qua trlnh nay l?i d~t ra nhieu van de nghiem
tr9ng hon trong di~n trinh xlt ly nh6m. Thµc v?y, b&i vl
m9t nh6m du'Q'c di;ic trung bc1i truy~n thong toi, lanh d~lO
yeu kem, muc d9 mau thu§.n cao, va nhung dieu tu'o'ng
tv, thi dieu chiic ch~n la n6 se thvc hi~n cong vi~c kem.
Cac cong vi~c cua nh6m la don gian va doi hoi St! phl;J
thu9c Ian nhau giua cac thanh vien la it, thl nh6m v§.n
.c6 th~ la c6 hi~u qua.

426
9.4. L~A CHON PHU'l1NG PHAP LANH D~O VA SU D~NG NHAN
VIEN THfCH aqp

Trong m9t cong ty, khi nha quan tr! c6 du nang hfc
cCmg nhu nhling ph~m chat can thiet duqc neu (J cac
ml,IC tren, nha quan trt nhat thiet phai higu dti<JC tam ly
cua nhan vien ciing nhu nhung nhu d.u ma hQ doi hoi tu
Cong ty, tu nha quan trt. Nha quan tr! phai ch9n nhung
each thuc quan ly phu hqp, khuyen khich thich hqp d€
lam hQ phan khai, tu d6 tang nang suat lam vi~c. Neu
thl,fc hi~n duqc dieu d6 thi nha quan tri da thanh cong.
Sli d1,mg nhan vien la m9t ph~m tru phuc t?p, do
vf}.y nha quan ttj phai .ch9n nhung phuong phap Hinh
d?o dg d?t hi~u qua t6t nhat tu nhung ca tinh, tinh each
phuc t~p cua nhung ngtiO'i thu()c cap.
Khi ch9n m(Jt phuang phap lanh dq,o, sil d11-ng nhan
vien thich h<;Jp thi nha qudn trt cdn phdi quan tam d~n
nh ung di~u duai day:
1. Ca nhan nhan vien: Khong bao gia c6 hai nguai
giong h~t nhau ve tam ly, tinh each ding nhu'
voe dang. Chinh nhung di~m khac bi~t nhau d6
ma nha quan tri can CO phucmg phap lanh d?O,
ngh~ thu~t str d1,mg h9 khac nhau.

2. T¢p th~ nhan vien: E><:ic tinh chung cua nhung

ngU'C1i trong m9t nh6m anh hu<Jng den phuong

427
 phap va ngh~ thu<%t sti' d1:1ng nhan vien. Nhung
ngu'O'i trong m(>t nh6m c6 thg khac nhau v~ quan
digm s6ng, V~ van hoa Cua t?p th~ ... chfnh SI/
khac nhau do ma riha quan tr! ch<;m phucmg
phap lanh d~o va slt d9ng khac nhau cho phu
hqp.
3. T"tnh huong liinh dq,o va sit dq,ng: Cu{>c s6ng ct.la
t?p th~ va ct.la tung nhan vien co nhung ni~m
vui, n6i bu6n nhung luc lam vi~c cang thclng. Vi
V~Y ma phtfc1Ilg thuc lanh d?O Va Slt d9ng h<;>
theo m6i tinh huong cung khac nhau.
4. Ca tinh cua nha quiin trf: Nha quan tr! thu(>c
lo~i nguO'i nhtf the nao, cai do ph1,1 thu9c ra't
nhi~u vao ca tinh cua h<;>. Ca tinh cua nha quan
tr! day la nhung nhan t6 quyet d!nh den phuO'ng
thuc lanh d~o cGng nhu vi~c slt d1,mg, bo tri va
phan cong nhan vien lam vi~c.
M6i lo~i ca tfnh se c6 phucrng thuc va ngh~ thuc;tt sti
d1,1ng nhan vien khac nhau. Tren tht!c te ngttO'i ta c6 th~
sit d1,mg nhi~u phuO'ng phap la11h d~o khac nhau. Sau
day la nhung phu'O'ng phap Hinh d?O chu yeu hay du'Q'C
Slr d1,1ng:
- PhuO'ng phap lanh d~o b[ing cong C1:J hanh chinh,
m~nh l~nh;

- PhuO'ng phap lanh d:;w bilng cong c9 kinh te;

428
 - Phuang phap Hinh d?o bang tam ly, giao d1,1c,
thuyet ph1,1c, d9ng vien;
- Phuang phap lanh d?o trvc tiep;
- Phuang phap lanh d~;w gian tiep;
- Phuang phap Hinh d?o bang each neu guang;
- Phuang phap Hinh d?o t?p trung;
- Phuang phap Hinh d?o d9c doan~

- Phuang phap lanh d?o dan chu;

- Phuong phap Hinh d?o tV do;
- Phuang phap lanh d?o lay d(>c tri d(>c;
- Phuang phap lanh d?o vi hoa vi quy;
- Phuang phap Hinh d?o theo kigu cay g?y va cu ca
rot·'
- Phuang phap lanh d?O theo ki~u ran de;
- Phuang phap lanh d?o theo ki~u thu do~n;
- Phtidng phap Hinh d~w b~ng v~t cha't;
~ Phuang phap lanJ: d?o ket hqp;
v.v ...

M(>t nha quan tr! c6 th~ sli dµng bat ky m()t ho?c
m9t so trong nhung phuang phap tren. Nhin chung
ngay nay ngttoi ta thuong hay sli d1,1ng phuang phap
Hinh d?o dan chu, vi phuang phap nay hqp long nguai

429
va vi the n6 de thanh cong hO'n, mang l?i ket qua kha
quan hO'n. E>ieu nay khong c6 nghia la m9i nha quan
ttj deu phai luon luon slt d1.,mg m(>t phuO'ng phap nay
trong su6t qua trinh Hinh d?O cua minh. Ngh~ thu~t
Hinh d?o va ngh~ thu?t su d1.,mg con nguO'i doi hoi m(>t
sv uyen chuyen, biet each sU' d1,mg cac phtlO'ng phap
lanh d<;w m(>t each dung. luc, dung tinh tr?ng va dung
tinh huo'ng.
Nhi~m VI,!cua nha quan tr! la slt d1,1ng linh hoc;i.t
cac phtlO'ng phap cung ngh~ thu?t lanh d?O de Slt dl}ng
con nguO'i m(>t each hqp ly v6'i nhung dieu ki~n cua
cong vi~c ding nhu vi~c bo tri cho phu hqp v6'i chuc
nang, nang life va trinh d9 cua h<;>. Tren ca sci' d6 se
dua b?n den ngt16'ng cU'a cua thanh cong trong cong tac
quan tr! nhan Slf CJ m(>t cong ty.
Trong vi~c sli d1,1ng va Hinh d(;lo con ngua('& --m(>t
dO'n vL nha quan tr! thuO'ng trvc tiep lam vi~c v6'i tling
ca nhan rieng le. Vi v~y each thuc do'i Xlt v6'i tung
nguO'i cling la m9t yeu to quan tr9ng quyet djnh sv
thanh cong cua nha quan tr!. Do d6 nha quan tr! khi
quyet d!nh phuang phap va ngh~ thu?t sli dl}ng con
nguO'i cua minh can nghien cuu den nhung yeu to sau:
1. Tue/i tac: nha quan t·! thuO'ng slt d1:mg phuang
phap lanh d?o ti.}' do doi v6'i nhung nguO'i tt:.ao tuoi
va kinh nghi~m han h<;>. Nguqc l?i doi v6'i nhung
ng~ai nho tu6i han thi nha quan tr! l?i sli dl}ng
430
 phuong phap d('>c doan.
2. Giai hq,n: mi;ic du tat ca ph1,1 nu deu phan khang
slf thong tri nhung thuO'ng thi h<;> se lam vi~c tot
hon du6'i st,t lanh d~;10 d9c doan, d9c tai, con
phuong phap dan chu va tt,t do c6 le thich hqp
v6'i nhung b~c cha m~ va anh, chi cua h<;>.
3. Kinh nghi~m: Neu nhan vien cua h?n c6 nhieu
kinh nghi~m nghe nghi~p hon thi nha quan tr!
nen sll' d1,1ng phuong phap dan chu hay tl,i do.
Nha quan tri d.n biet ca tinh cua con ngttO'i h§.u nhu
kh6ng c6 gi6'i h?n. Moi ca tinh se c6 each suy nghI va
hanh d9ng khac nhau do st,t muon rriau muon ve cua tri
tuang tuqng con nguai. Do d6 moi ca tinh va hanh vi
cua h<;> dieu phai c6 phu'ong phap sll' dl;lng cho phu hCJp
nhu sau:
• C&n su df:lng phztang phap d(Jc doan, d(Jc tai vai
nhftng loq,i nglti.li sau:
1. Nhung nguai hay c6 thai d(J ch6ng do'i:
H9 khong thich quyen ltJc. H9 la nguO'i ngang tang,
hay gay go. Do d6 phuong phap d9c tai se duqc ap d1,1ng
de che ngt,t tinh khi d6, hu6'ng nang life cua ·n9 vao
nhO'ng ml.}C tieu mong muon.
2. Nhung nguai kh6ng tl;{ chil:
Lo?i ngttO'i nay lu6n cam thay thi~u o/ 't-hi va nghi

431
ltjc. VJ. v~y doi v&i he;> can phai c6 nhung quy d~nh cung
riin. H9 thuC1ng thay au lo va bat djnh nen can c6 nha
Hinh d<;!O d§.y uy quy~n va giau nang ltjc tu d6 t?O ni~m
tin cho hQ.
• Ccin sil dl!-ng phuang phap dan chu d6i vai nhung
log,i nguai sau:
1. Nhung nguai c6 tinh than hc;p tac
H9 siin long c(mg tac v&i ngub'i khac khong c6 nghia
la phu nh~n tai nang, ca tinh cua ml.nh. Tuy nhien m(>t
nhan vien c6 ca tinh nhu' the se phat huy nang l!Jc cao
nhat neu du'Q'C Hinh d<;!O theo phucmg phap dan chu, va
hQ rat it c§.n SIJ lanh d?O.
2. Nhung nguai thich l6i s6ng t¢p th~

Nhung ngu'O'i nay thub'ng thich du'Q'C lam vi~c trong

t~p the anh em b<;in d6ng nghi~p. Phucmg phap dan chu
la diic sach nhat de Hinh d<;iO hQ. H9 can rat it St! giam
sat ma v§.n phat huy duqc nang ltfc to'i da va h9 lam
vi~c vi mt,1c dich cua t?p the la chu yeu. H9 se cam thay
thoai mai neu lam vi~c trong moi tru'O'ng t~p the doan
ket, giln b6 va hG'u ngh! .
• FJ6i uai nhung log,i ngztai sau nen de? cho h9 tlj do
hog,t d9ng:
1. Nhung ngum hay c6 ddu 6c ca nhan
Nhung nguai nay thuO'ng du'Q'C phat huy nang ltJc

432
3.oinhat neu•1dugc11anht d~osbilng:Jphtrong Ip~ap-:t(t do
o~t d(H].g,I rhi~nnHl->h<;)' hhan'1huc:dLiCJC congrvi~c :h9 lairi:1
l9 th1:fb'rigithich nhung lai..khen va dugc'.m9i n~C1irch1r
:deri,riangilt!c3cua·'.ininh/;{l .nuirJ rhid) r:·>LJ r1;,ri1 ·1rri:r.
'i.IT2.' Nhiihg n~llin 1Jlh6ng;'ih1ich 'gl.q,D U~j} vn6i'xti1h¢'i; ·.:~~
r;1i'l t.Wp 1n1d u; 1..:m1b k!~ "HI 1 c.'J ·)~ uUl <1r.:--> rlm,! L'rin
. 1:•.•11
lf
Phuong u
·phap nay· se
!.·J111 l.r.J'·
tao ra b~u khong ·khi thich hop
;,;·ti.;·.; u-; ·.HlJ UJ '-l.~·1Lt e.111uu1n{ ~·i.J
~?, 1~~~r~,~q1 ,1,~~:~i ~t~..,1}; ~P.9fl~?cFVn fY1i~RfY~:Pl1~~1PH:Y 1~2'~
.ang luc cua ho.·
.t.; •• ·:1 ,u\ 1_i.;· 1~.1
• · .J
!.;'/ 'Jnl
I · J •• - r.
SU'.) ~fl0'11 Hi!lq '-}:..'/ Hl.J fl;_,,: '..f'l

Tu ,hhling,.ikinh [nghi~m .•thtjc Jted:ho:~phep f ngu'cfr ~ta

ut ra nhung.nhan xet sau:
.' J IJ J , 'J ,.f;ll!J. •,(Jd .11:.JI v
' . .
rJ:,fO ;f!"tl~' lt)"/
·.
!Ub f!L'
r)

a)JTrong cac ph~an·g;phapilanh•d$o~~Se\CO rilQt ho~c

.. mot so .phu'ong·;phap. i'tv:-nhien'iLd~i ~v6'i 1nha·Jquah
tr! ·h_an. npung 1.phuong ;phap!;khac. Nhin rehung,.
· · ·ca?.hi ap .dl,Jng-t phu'ang: p~~p .-J1aY;:~ot 1 ~o!_l :~h.U:i:ig
phuong phap.c;:ol)]?i; :r> ." 1 ;.·._ :·,,~.·; •'. ···:

.,_. b) pu t}:li_~h~ph,uq~g P,hap n~? ~~.~a~h.1?-P.a. ,q~_a_n tr!

. cu~g. c6 luc jJ~ng -~Qt ~.o.ph~uon~ .P.hap 1 k~~,.c .n~~-1;1
anhung ~~c d?' k.h.~~ n~~u; . :1; .. ' "' - ! '
}) ~:~u nh~. 1 qua.~ !t:! .t~i~~.JI\?t. P~t!fH? ~h~p. lan_h
r dao nao d6 thi dieu nay anh huang rat Ian den
, : : . . ... ~,, r .. I,, :· . ·, •• ; - ·... . , ,: -. .~ ~ ?.

SU lua chon cua· ho .. Neu tinh huong thay dOi,

h~y .c6 nhung yeu. to .dhl. hot "sl't. ·al,)ng - ~hu&ng
L.·1 -phap thich :hqp ."nha( thi:-:f1ha. quan tr~:nen· ki€m
:1 • 'tra .ca: tinh cua ·rriinh truck· ·khi sli ·d~ng;.nhan·

433
 Nha quan tri ki~m tra ca tinh cua minh, xem ba1
chat cua minh la d()c tai, d()c doan, dan chu hay tµ do
Th~t kh6 nh~n ra ltii lam cua minh va danh gia v4
minh m9t each khach quan. Day se la m9t di~u het SUI
gay go, nhung nha quan tr! can phai biet minh la m§.1
nha Hinh d?o nao d~ c6 th~ si't d1,mg c6 hi~u qua nha
cac phuang phap c6 th~ si't d1,mg. Neu hi~u ro han vi
ban than va c6 th~ nhin l?i, hi~u dugc nhftng kh6 kha1
ma b~n da vap phai trong qua khu va tu d6 rut ra kin}
nghi~m cho tu'ang lai, thi thanh cong se den vai b~n.

Con do'i vai nh6m nhan vien, nha quan tr! c6 thi
danh gia m9t each ro rang. Nha quan tr! phai tra lo
nhftng cau hoi quan tn;mg: Nh6m nhan vien cua toi Ian
vi~c nhu the nao d~ d?t den m1;1c tieu?. Cau tra lo
kh6ng dugc ng1in g<;m chung chung nhu "t6t" hay "kh6n!
to't", ma phai chi tiet, Cl;! thg nhu' Sau:
"Nh6m nhan vien cua t6i lam vi~c het sue minh, tu3
nhien c6 m(?t hc:tn che' la tay nghe cua h<;> con non n6'1
bO'i thieu kinh nghi~m va thieu huan luy~n";
"Nh6m nhan vien cua toi duO'ng nhu khong quar
tam den cong vi~c. Phai dung quy~n li,tc cung r~n thi h<;
m6'i c6 thg lam xong cong vi~c".
Neu nha quan trj thay doi n(>i dung cling nhu hinh
t.huc cau hoi m<)t chut thi CO th~ d?t du"<JC nhung thong
tin can thiet dg. ch<;>n phuang phap Hinh d~o va ngh~

434
thu~tsU' dt,mg phu hqp v6'i d?c tinh cua nh6m, cua tung
thanh vien. Sau day la m9t each tµ hoi:
"Nh6m cua toi d.n nhung g1 d~ giup toi hoan thanh
cong vi~c cua nh6m, cling nhu hoan thanh cong tac quan
tr1 cua toi?".
£)~ tra lO'i, can nghi den hai di~u:

a) Cac yeu t6 lien quan den stJ higu biet v~ m1,1c

dich cua cong vi~c va trinh d9 hua'n luy~n;

b) Cac phucmg phap Hinh d?o va ngh~ thu~t sU'

d1,1ng d~ phu hgp nha't nh§.m ho trq t6i da nhung
m?t con yeu kem, ho trq nhu~g yeu t6 ma nh6m,
con nguO'i dang can.
Do v?y, mu6n sli' d1,mg thanh cong con nguO'i va Hinh
d?o cong ty m(>t each d?t hi~u qua thi nha quan tr! phai
danh gia duqc ca tinh cua minh, ca tinh cua nhan vien
va tu d6 chc.m phtrang phap Hinh d?O phu hqp.
V6'i nhung yeu t6 ca ban tren da gap ph§.n giup nha
quan tr! SU d1,1ng Cun ngt!O'i thanh cong a muc d(> tucmg
doi cao. Phari con l?i thu(>c v~ each cu xU', each quan h~
cua nha quan tr! doi v6'i nhan vien, c6 nghia la vi~c giao
te nhan stJ phai tot d~p giua hai hen.

435
 ~~n}JJ f;u:~ .mcrlri ru:i dnrt :>cb it'1'1 q·yd ud~1 :ifluh ·u<. J(:u;l J
TOM TAT ·wrl l~j rl:>J.;'J 11;rn .;J ·n~ ! , w,~ . n9r1 d ru· ff·

r! m~rf,,fi.n/i... 4.qp; _cl~(,4<!:0j!J/i;~i~lf.-!~4rA .~Cf-1 n/iqn~)!O.C?-,~)?.~~ het

. SUc dac.thu va hiLslZc quan trong cua _.111tTll{
h...,;Jt-' · '>-JJ r-''lu / tl1;~~1.1 J ! ... \1 \11.·i1 .. ':U.'
t 1
cac nhat-'.1·J qudn .tri. Xet
'J'H·1·;_f!O'l
1

v~ ban ch6t, l<inh dg.o la m(>t df!,ng ho(!,t d(>ng cua con nguai
nhiim gay dnh hlllmg din nhilng nguai hhac di di~il' idi:i~li J<l
1

lliim soat h9 theo hT.l(mg, thrp:rlii~n;cac mlf,c tieupla,1minh.

Nha lij,nh q,g.o la b9 niio, la trung tdm suy nghi, ra quyet djnh
v~•ru '<:iuic 'if;,,tC' 1it~ntcac !(idyei-"d(nJi: 1 NglliR zalih /J!iai ca aid
tdm nhin?xaJtr6iig' r~hg}f'c(> 1/dnh- 'nghi~m~ J c6Jy ~hiJ) c6 hhd
nang thuc hi~n, co ban Jinh, co hoai btio di !wan .thanh su
~a/ig ·~ tl:Z ;;;,_iii:Ji: b~ 1~lidp TA~l: ldi% lli~'an; }1}lk 'idid~; Nh d1 liinh
1 1 1

. . I 1 'l 1 ir n I• • u ~ I . '( , r' I rlt .. ,., r

•• '.) '~, I . 'fl \; \ ·1 . 'l
dc;i.o cung c&n phai biet 'Huan!i 'a&n,' 'q9riiJ vien 1va' giup do
. ni'.'':.J/; (JJ ,. I~,., 1 ~,..1 1 rti~ 1r• t .'~.'~ ""';'"'.;. · .. , ,,, .·· -, ,, ,
nglidl hhac !wan thanh cong vz~c, bzet thu'phlf,C nhdn tam va
lam cho ngltili llluic vita tuan phz/.c:-vita fn~n in,9· ininh!
r1n1:: Di lanh 1dg.o> c61 hi~u-:-qua nha·.qudn, tr:t: .c&n; hi~u bi~t
nhilng,con ngltlJi1ma:mtnh,d?bl_c,ltJ,'!h- dg,o_ /iQ .. /!ng Scl~e!": ..<:fa
41:41. ra 11.mo .~ii,n?i qupripi~m·~~ c,9,n, n¥_Uili. !fglf.1~·.,ZC!-~J}~l!-(Jl~
Mc Gregor khi nghien cuu v~ ban ch6t con nguai lai dzta ra
.1 l ' / 1 < • I • 1) r• .• · 1
~ • > ·, • '"" ,
• , ' I • • 1 ,

thuyit ''X" va thuyet "Y" va tiinng" i:tng v6i 'no la ·1ici.i h'inli' thuc
chuyen quy~n; Va m~rn . ded trong qudn tr? n6i cluing :va· lanlz
dc;i.o.noi rierig:i . ··· , r:r.n1 ,.. :': . 1 ·
1
. i; l•'·· I'

'·
1
·Bi: l<inlr dg.o con·; nguili 1cdn.phdi. 'bi~t. d(>ng· ca .va bi~t
each d9ng vien·h9.la7Ji vi~~. Cac.l:Y thuy((v~ ¢9ng.ca l!fl,<19.'!-&
vien tinh thcfo lam vi~c cua nhtln:. vi.~n da di tit t.rztiJ;ig,. P.luii
; · t 1 I I\ J• ' I ., !_.. • ' , ~ , , 1I , , • t

co' diin clla Taylor, sang truimg phai ttlm ly xii h9i den cac ly
thuyet hi~n df!,i cua Abraham Maslow, David Mc. Cl~lland,
Clayton Alderfer, Herzberg, thuyet mong d<:Ji va thuyit c6ng
bdng. M6i h9c thuyet se giup cho cac nha qudn tr? hdu sau
~ci.c !um bdn chfit ciia nhung d<?ng ca ua each d<?ng uien con
iguili lam ui~c · trong nhitng di~u hi~n ua /wan. cdnh nhfit
~- ~
· · • el.tl~
Di liinh dg,o c<ic nha qudn trt hhong chl cdn biet d<?ng ca,
t¢ng vien nia con cdn phdi biet nhung quy l1Mfts;I,nhqn/f;Jf.<'f!f:
.i.I!Jb nlJfLnEJ_i~ to cjii_12l.:1J_Jif!-!J:fJ:_JJJ_~~itl~.liJ~ hhh1i1r6[
ih61n ct.la m6i nguai. Tren ca so hi~u bi~t u~ con ng_uili cung
i¢ng ca,. tluii d¢, hanh vi trong Lani vi~c, trong nh6m u. v. c<ic
ihajq•Yu~n, •tr.i! cil:ngJ'Ctin
·~-> ~r . . . .!} ..... rj•.i.·
nhni. ,'J..iet- cac/J.,.,lua JJJ·J·
... v~ ~lJ"1"':.1.JV.!.t.Jiv
._;,,1.n>-
.r./wn, 'Va"\xrU dung
.ul~1~t
..'..>.I. .
ihung Rhitang phap .liinh_dao-.va sJ: dung ,nhan ,vien thich
~no0N·f1£1~D 11 '..l~on ::>()}JP s,1r rJar_p ~rr}·-HJ:n )bv.l ,1irrn2 oa 1rrs n
U!P·, tii.lng ,P1utqng pl~ap ..}anh fU:µt c w y_eu a: lian 1i. c i~n1i;
unti t;t~;f.l
;)oub e, tum .r,15 sttt'iuye
giaomalj-c,
...::;Q1l",y,_oBo, 1n2 gra··,1rf !i n!:Arb ttl°!J.? l·,).~J
m.el! µltf!-C, 91i5 Vi.en, r zµ: tel-',
?iiiN)tfep;llrci~ig·tftifViPn'.&~':Jg?hn~ rfW'Yf '5x rJrlf! oarU u5rj :)r~m
.Hi §JJ
A ? ,.. A .

li~\lJ~,.PJ,1q~i~r:\.F:) ,rb1~orI '9;-I jQm isrb! ~§ii:J irD.I

~rrj:~ £i/i:'J{j !Ji& ya!1R~C1i~~Jii {tf<fikiV~h+ rrWfurfCf dl~BP ntlo pb
grro-1T .')urlqT:).Srb! qsrfq nt)id .B"I bb fsv rl:rnorl 'fof i&rf.t!
?. Edgar r:i, Schein va Mc. Gregor. quari niem nht.C the
'.ll!Ci'l. t.)i vU fl~!X Lit.HD p.ip Bi.JV BlJ al9Lll. q·ylf '3.ffl))!'!J lJ8IrlIT
'~ --nao ve~con nglfot trong linh.vu'c g.uan tn? .. , ~·
u.1 u.i>J oJ n~uiJ u;;; ,rnm n J.t,Wn sn ·nrr.oflJ rirrHi .tom usrJ
orl3.rfili;ri;.;sa'6·ih;1.it(cM1t R:Nairbiat id9ngsG~<1 .Y.a ~9b~1fng~:g~g
nhung ly thuye't chu ye'u n6i v~ d9ng cd l~ip.r ~i~.c;
. ct1a con .nguoi la nhu the n8.o?. ~ .. _
'{j gnuun .Lll p ... nEIJp ;_,ino·u GTT m9i:J LP ~ifiO:) -gn·urH1
y2 4'.shlanh<i:ii ~c;acnhah~ va):h~r.h,rY.ir !]..h'6x-n'.Ja...1fil? -gY~JP.h;ugg
i~of ~bi·)chi1jphod36'i rihung;-iy.eu~t0.ma_o~ ·)i;:"f;J n£<.i D:) n~i,;-f

n~!b~ t;'6 '1/{Rfhg :t~Wu~1fgtpB~prrfkf1b. r~odcri?Jryiurfh&8 \,rar-~i

sao phai Slt d1,1ng nflCTtig1pffo~ntgrr~if{8_~DfartliJ cffo
rr:frg khoaih<;)c va:JC6-J}?.i~u;_quaR1!;iJ! qi~riq n?id -gniirn-:
x.
_,
KIEM IRA

Kiem tra la mqt tien trinh do It.tong ket qua thljc

hi~n so sanh vai nhung di~u da duqc ho$ch dtnh, d6ng
thoi sll'a chua nhung sai I§.m de dam bao vi~c d?t duqc
mµc tieu theo nhu ke ho?ch hoific cac quyet dtnh da du<Jc
d~ ra.

Khi trien khai mqt ke hO?Ch, c§.n phai CO kiem tra

de dtJ doan nhung tien b9 de phat hi~n stJ ch~ch ht.tang
khoi ke ho?Ch va d~ ra bi~n phap khiic ph1:1c. Trong
nhi~u truang hqp kiem tra vua t?o di~u ·ki~n d~ ra mµc
tieu mai, hinh thanh ke hO?Ch mai, ·cai thi~-n CcJ cau ta
chuc nhan _st! va thay d6i trong ky thu.?t di~u khien cha
phu hqp. ~

Nhung cfmg cµ kiem tra trong quan trt la nhi1ng ty

I~, nhung tieu chuffn, nhung con so
th~ng ke va cac St;
ki~n C(J ban khac, CO the dti<JC bieu di~n bflng cac loc;ti
hinh d6 tht, bieu bang nh[tm lam noi b~t nhung du ki~Il
ma cac nha quan ttj quan tam.
Nhung bi~n phap kiem tra hi~u qua phai don gian

438
cang it dau moi kigm tra cang tot) can t:;w Slf tlf do va
a h9i toi da cho nguai duai quyen chu d(>ng su dl,mg
jnh nghi~m, kha nang va tai nang quan trj ct.la minh
le d:;tt ket qua cuoi cung mong muon ve nhCtng cong vi~c
luge giao.
Nhu v?y, ki~m tra la chuc nang cua m<;>i nha quan
ri, tu nha quan tri cao cap den cac nha quan trj cap ca
:a trong m9t xi nghi~p. M?c du quy mo cua doi tuqng
>.i~m tra va tfim quan tr9ng cua SlJ ki~m tra thay d6i
.uy theo cap b?c cua cac nha quan ttj, tat ca m<;>i nha
luan tr! deu co trach nhi~m thµc hi~n cac myc tieu da
le ra, do do chuc nang ki~m tra la m()t chuc n~ng ca
>an doi vC1i m<;>i cap quan trj.
..... ' _.,
10.1. TIEN TRINH KIEM TRA

L0.1.1. Xay d\lng cac tieu chuffn va ch9n phlidng

phap do lliong vi~c thlfc hi~n

Tieu chuan la nhung chi tieu cua nhi~m vy can duqc

;ht.Jc hi~n. Trong ho:;tt d(>ng cua m()t t6 chuc, c6 th~ co
1hieu loc;ti tieu chuan. Do do tot nhat cho vi~c ki~m tra,
~ac tieu chuan de ra phai hgp ly va co kha nang thµc
1i~n duqc tren thtJc te. Xay dyng m9t h~ thong tieu
~huan vuqt qua kha nang thµc hi~n r6i sau do phai dieu
::hinh hc;t thap bat cac tieu chuan nay la m9t dieu nen

439
 tranh ·ngay tu- :d~u:i C~c~ p·hti1:1ng1 phap acf luang; vi~c-!tht;t
.hi'~ri d:n ·phai chinhrxatpdU>"H1 t\:tdng; d0.1:1M9t tfi· chuc ti
d?tr,ra1.itwc1tieu1.')Jhai .-za,~hang~ ddu'!»nhung-•khong• hi
~h9n;m'9t ~phuang ·.ph°ap;rdo~!lt.i'c1tlg rvi~c lthl,fc lhi~n .;n:ad) ca
thi chi la xay d1,mg tieu chuffn suong (noi su0ng)Jl:m:
Fl:?..\· {, n H:rr. etr) ;:.;Hi;n :.AirtJ 1':! n I 111.-,iA . 1 ~·1 wi%.
., i·:· iN.ear nha Iquad rtrFbi~tJXac·-d!nh'Jtieu 'chu·a'.rt, tr1Qt1 ca~l
thich' hqp, :d6ng ·thO'iini3::th vuirg ky)thu?t: nh?ti~ d-!·n:h·ixe·n
th\tc.:stf .c~p t ducrii.:dang £J.am~gi.ridang •dung· r(J i·cha:·ifaorth
si;i1vi~:crdanht;g'ia rkebqua ti1't!c :Hi~rt:icon:gcvi~fr.itt:tdtig 'dt>
d~ tlartgH.1Tuy. i.nlrrerd tforlg 1di~o' <ki~n~·H9i·~:n'l·i~p ikinh~>t<
the:?gi6i-, curig vO'·irrst;f ~ph·at tri~ti co·n.grngh~i kll-Ong ngung
sv da d<~mg hoa cac m§.u lo~i~·sani.ph§'.:tii. la!·ffhtlngr~§n1di
thach thuc ki~m tra.
'~- ... ·- ... i' JOT,.,":., .. t -
10.1.2. Do h.iong vi~c thl.fc hi~~' l.c.j :i:Jl.n' 'i: 1 :; • .u

-::• ·•:J~~\.1 ~~.Ji~u.~~chy~:n 1<l~qq 1v~ch;r~ 11.1;Qt_;cffi_c~:tl:ii~h, h<?'f

Va neu CO cac phtidng :t!~:n ~~~; x~c.:d!~h.-:rp.Qt(c?cP.Lch~nl
xac rang cap dtrcri dang lam gi, cac nha quan tr! co th€
daiih :~ia 1thanh'. 4ua·~thi!c 1tericua ·nhang' rtnaii\+en:!·aua1
quyeti· c'ua hi;>:i\;fuy_dh.r~n;~s1/'danh ·gia 'do khong'ph~i-liac
gi& cling 'tht,ic' hi~n tlti"efC. ··.bo. nhi~~ -hoc)lt i a(>ng Uho: co \n€
~e~- ~a:_·c~c ti~u :~~·~~ ,~~3}~~-- !~~. ·n~i·~~ ~o:~,~ ! ~()~'~
Rho cHo 'st! do· luang. ,..Vz-1ai;t,'" neu ngu'0'1 ta co the do luahg
So· san ::ph~nl-' CUa'. l inQt~iphani xuang Sa~ 'xuat. tnQt' 1each
. ·· • '- r ... . • f

H.i'C1ng-d-6i ·a~ darig, ·thi ·ngugc 1~r1 ~iat ·kh6··d~ ki~ffi:"fra

440
· ~on~Ivi~u·1c4,at;Eh9ng1Giao lte3cori.g.7c9ng~tf.ong:~1~ rtghi~p. ·
&~Ji:>;bm'gngdh¢p~Inay:; rcacd:nh~tirqti:ar.i.1 ttt tt;nuafigp duilirg
<f;lhltrlg ti,€u7=_,chuftn: fgi§;nt ~i'.gp1,-go;£ a~;·3th'ai dgtu"l.ia16ab:i k:h11 .~a
.c~ong ~Gh.V!ngJI<foim7.<J~t xi!=>nghi~-p~i,hay;fli:Y tfri cc~h oiihng.n\~p
.tr~rig x~.oh'.(>iqr!
rfrrlrfo .su::> oE;;b rf nBI -gnodq ::.i.f:;t iob '{.DriJ
.u'HJ '.)yffI rlnfrb u[iib ibdq ~r{j O'.l hb
10.1.3. Di~u chinh cac sai 1«$nh (Take Corective
Active) Afff f;;1'5m HifilH i~fJJ :lfi.3 .S.01'

rrhl rJ 1 •?. t'.v irhf tlnnrl rr1d :roiJtJ i:;-.f ~-.d UBUP rinhJ F.,fj ~I

Xay dl!ng ca~~J =orl 9.tJ fu1}h~ t1&c'.}~ iv I:jnc J '.).$:.> n(>id J·1,irl-
rrBb E>ieu chinh
tie u ch uan va .
. thl,/c hi$n va
chon phuang " ,.
~a.1~~cr g ,
. doi::c91$°tAiv~-in: ;'ul fl'J · mrM~u col ·0·-
phap do luang tieu chuan
[!.'gjj ~~:ub r-;·rj mh!:J i901 151 :rulni g.rr'C•'ti ! mj mJ ~/i

~tj'!;.n~ FtifeL cmh1t1oftat fus '.l\lJ u -g w)b P..h"'ah' fhcWA '.lD.U'1, drr{;r{

~41
 St;t khiic phl,lc nhung sai 1§.m trong cong vi~c la cac
nha quan ttj c6 the di~u chinh sai l~ch bfing each t6
chuc l?i b9 may trong xi nghi~p, phan cong l?i cac b9
ph?n, dao t~o l?i nhan vien, tuyen them lao d9ng m6'i,
thay d6i tac phong Hinh d?O cua chinh h<;>, ho~C th?m
chi co the phai di~u chinh ml,lc tieu.
' • .:I
10.2. CAC LO~I HINH KIEM TRA

Kiem tra c6 vai tro quan trc;mg, bao trum toan bq

qua trinh quan tr! va du'Q'C tien hanh khi Va sau khi
tht;tc hi~n cac cong vi~c da du'Q'C Jen kehO?Ch.

10.2.1. l{i~m tra htong truoc

Kiem tra lub'ng tru6'c la lo?i kiem tra duqc tien

hanh tnt6'c khi ho?t d9ng tht;tc sl,l'. Kiem tra lub'ng tru'6'c
theo ten g<;>i cua no la tien li~u cac van d~ co th~ phat
sinh d~ tlm each ngan ngila tru6'c. Ch~ng h~n. phong
b~nh hem chua b~nh la m9t each kiem tra lub'ng tru'6'c.
Cac nha quan trt h<;>c hi~n d?i rat chu tn;mg den lo?i
hinh kiem tra nay. Harold Koontz phan tfch r[ing: thb'i
gian tr~ nai trong qua trinh kiem tra quan tr! chi ra
r[ing cong vi~c kiem tra c<in phai hu6'ng y~ phfa tu'O'ng
lai neu nhu no c~n co hi~u qua. Sau day la mt)t so cac ky
thu?t kiem tra hu6'ng t6'i tuang lai:
+ Dt! bao m?i Vl,l ket hqp v6'i ke ho?ch xuc tien ban

442
 hang (sales promotion) nh~m tang cuO'ng doanh
so ky v<;mg cua Cong ty doi v6'i m(lt san ph~m
hay m9t dcm v! kinh doanh chien luge (SBU:
strategic business unit) nao d6;
+ Phuong phap ~a d6 mi;mg lu6'i, con g<;>i la ky
thu~t duy~t xet va danh gia chuong trinh
(PERT: Program Evaluation and Review
Technique), giup nha quan tr! luO'ng tru6'c cac
van d~ phat sinh trong cac Hinh v1:fc chi phi ho~c
phan bci thai . gian, va c6 bi~n phap ngan ch?n
ngay tu dau cac hao phi ve tai chanh ho?c ve
thO'i gian.
+ H~ thong cac dau vao dg kigm tra lLtang tru6'c v~
ti~n m:Itt, ho~c v~ muc d1:f tru hang h6a;
+ Kiem tra luO'ng tru6'c trong ky thu~t cong trinh.
Thi dij kiem tra nhi~t d(> tru6'c khi lu6ng nu6'c
chay ra voi;
+ Kiem tra hJO'ng tru6'c trong cac h~ thong phan
ung cua con ngttai. Thi di.t nguC:ri th<J san se luon
luon ngAm doan truac duang bay cua chu vtt trai
de dieu chinh thai gian giua luc bAn va luc vien
di;m trung dich.

10.2.2. Ki€m tra d6ng thoi

Kiem tra d6ng thai la lo~i kiem tra duqc tie'n hanh

443
trong'.·,khi1 tho~t: od~mg•~cfa'ng'. di~n .ran~o~i thinh rki~m tra
n:~y:-.:Corf! co rlhU'nf-Oari.Hl xU'hg1 k·nacr:Kiem .tra·.<l?t1.;khong
d~{:I'(~es/No ·torttrol)trrH1nh' rtnuc :ki"€m trar dbng thb'i
thong di,mg nha'tolta.: R'giatn·'-1 §at;· ·1tnjc 1·.tiep .''{direct
~~p~~yi!~:J):r~i ,:m9.t C!}!~~rFtj:,xi~!l x_~E].;~ebtrv.~1tjep cac
ho;,tt!dQng :cu~ t.~9c 1 ~i~I}. ~P.i o_ng. ta.:~<21th~f;P~~h gia
(ho?c.5~hclm'.1dinh} 0yi~q\·JA:tn cu.act~~Qc. vi~r_y;._r~6"Q.g thb'i
dieu ·chinh }~ga~ cac ~~·iL~6td·ne'uqcJ'.)){ cµa<tru9(l)~(en d6.
Neui c6~ctriihoan .cua:Idi~n 2tien1 no~t d{>ng :do ftac d(>ng
di~{iJchinli.~ (cpri~ctive-Jaction~ •.thirmuera9!_fri rhoa:i;i ho?c
ch?m:1r~ ithtrerhg diiem th'Cii gi'ah ft.nhgt~) ·u1 '(/.:gn
Cac thiet bt ky thu?t thub'ng duqc· [~fe'l'->Uk theo
0

pliuati.g Jthuc·1;ki€iri. £ft~; 1tiMrgJtttcri'.Ur111·-0zy:1(H.'fiu)Het cac

may vi tirih 0 ci~u •c·oi tfi~ ib].o11ctt.o} fa') fbie't· i'igay,, lihi m(>t
phep ti.l}h:.hay,iniQt~~h l;l~~t:.J<>a·µ·.itYV<Jt~ ngQai =-k!'ia::;1J~11g+tht,tc
hi~n ho?c~chofta biet n}?.~ p1~uili~l:l-:la sai r :M~y tinh se tu
choi thu'c . hien . lenh . cua ta va bao cho~taJ bietntai '"" . sao
lenh do sai-.. ·
,,.,.,.: ,;·Pl·· .... '.-'· · '.H~J ~no·r
J :Ji•in
.· . T ~in.·-··
.· · · ·• 1
£'rJ trr:..>:t +

,' ;u; ii~ ti~~· rr1; i1j1·;~r- ~!~) lu·r r·1.':JH. m:.•:::> r;u~, :·:1'i.J
10 2 3 K. A.
.. · · ... .,~~~ ;~~a,_B.h.~~~:h. .JP
~·
. .'L ""! t <:;:, :1.' ; 1~.; c n"iuI
1

·' -··Ki~h{tra' 'ph~rl 1 li6i ru/foi?1 }{r~m: tra'·dag~: th'gc hi~n

sau khi ho?t d<)ng da xay ra. Nhuqdidi~rrrd1ih1F2ta lo?i
ki€m tra nay la dQ fre v~ t~O'i gia~. thu'ong kp~ 16'n tu
o (•' r
luc sv
co th?t sv • .,.. ;>""T, • - · ...... "" ·p
xay ra va.'-der("luc "pha't 'lii~·n~ s~i-sot
4o.~c; s.ai. J_~~h;..cµa. KeLqua d~ 1 ~l!'O'.ng. ~~n ..~U. t¥a_q ,ti.e~. ~l)uan
hay ke ho?Ch da d~ ra. Thi d1,1: ket qua kigm toan phat
444
hi~n vao thang 12 cong ty da thua 10 vao thang 10 do
rihii'ng .h~nhj d()hgc~sai~l<im'jtu1 thang 1 ·~71 ... c~a: ~aps·qµan trj
COI!g;·.tyrd6. Cat11n6ii.vi{~von.//Mat :ho: mai)•lo ~~03chuong"
c6 ;th_e:.phan·Jahn tinhf tr?ng:nay:-, .Tuy11nhien~cki.em tra
phan rhc)i:c6 •liai .11u:the hdn:hiin kiem 1tra·'Juang:tntac Ian
kiein tra'aong·thoi:.n ·,:: u::;1 ·~ '_• rf'.{;f r H~q l:J;r!J
+ Thu·'~li!zf~·b6 1 °c~1fl!~¥if ~~~· riii~b~ti~Jl t:frnhung
thong tin can thie~rn~~~.1,~~\ ~~fji;i~2p 1d§t\L?P~.15f
. ho~ch hu~ hi~u
trong giai do~m hoi;ich djnh cua
);(·; tn qua"trinhriqUiih 'fr{~ N6ulK.iem ft~a phanchoft~hi ra
,·)['! :·rrrftng''Rlio.rig 26·
iihi~ui11~i f-l~ch,.,rgiti'a~ 1 iCeF'qu·ar-«ia
r - r::·~thl,tc'!hi~n1·~Ar.ti6\t1:h.t'.ia'.rih(no~clri\l}cct{eu) ;cari d~t

., ":r(1ugc thir d1eu·;n~y chung:t()·.1con·g1fac· :ho~ch·!dinh

- . 'huu 'hi¢u: 1 rN gugc :..'l~ifJ s1/~ phat ·)hi~n! c6 nhieu sai
·,.}~ch 'se .giup. nha ~·quan ~trj rut ;kinh nghi~mJ.de
·_: ·1 -dua~ra·nhung ke·ho~ch-mai tot'hcm:-:.--:(•:J .;•1 ,1 .1.·
1 I :t 1 "ft l, , ' • ~' I I!.•

Nh~n di~n So sanh thl,lc

;. r .. · .•
Do luang
• . J. ., _ •
c.ong rac . , ....__
· i; :nhung sai ~ ··tevd1t1eu · ~ congtac 1~'· . , , "'• •
~ thJct~ ·
1$ch ~ chuan de·ra . , thl,lc te rl I ,. ..; (1 , .. ; , , 1· ,

\ ~ . r '--
__.-,.--.-
• ...._
..'---,........ J JI

r.

' Ptian lich~' · •1 ~ ·.:. Chudrig.J; r Ll t. • ·: r .1 • ·• · -,. ; ~. · · · ·}

L • L____., Thuc hien • H 'Cong tac·· · · ' -
nguyen _nh~n•
,...,
.
t · h • g • ..----...
• ffn ~q_n '; l ~ ·sua· d6in
· (), I ·
~:fmo'ng rTitJQO (l 1
sai 1$ch tac sua doi . . . ·~ ' • ~
~ '. ·~ ;· :1 lJ, .,,_-,.;rd Jfl l ;J') ')1.U f'i, J

.1 1 . : :.~1;. :sd·do-1i:JJ2::vongphilnh6ikierritra·1~~ t~ }

445
 + ThzZ hai, kigm tra phan h6i c6 thg giup cai tien
d(mg co thuc day nhan v1en (employee
motivation) lam vi~c tot hon. N6 cung cap cho
m9i ngu'ai trong cong ty ~hung thong tin can
thiet phai lam the nao dg' nang cao chat lu'c;mg
cac ho~t d(mg cua minh trong tu'ong lai.
, - ~ ,.,
10.3. CAC NGUYEN TAC KIEM TRA
Tat ca cac nha quan ttj deu muon c6 m9t co che
kigm tra thich hc;>'p va huu hi~u dg giup h<;> trong vi~c
duy trl cac ho~t d(>ng trong t5 chuc dien ra theo dung ke
ho~ch Va di;tt du'c;>'C m1,1c tieu da de ra. Vi moi tB chuc deu
CO nhG'ng m1,1c tieu ho~t d(>ng, nhftng Cong vi~C, Va
nhG'ng con ngu'O'i c1,1 thg rieng bi~t, cho nen cac bi~n
phap Va Cong Cl,l ki~m tra CUa moi Xi nghi~p deu phai
duqc xay dl,l'ng theo nhung yeu cau rieng.
Giao SU Koontz va O'Donnell cua f>?i h<;>c California,
trong tac pham ((Nhung van de cot yeu cua quan lf' da
li~t ke 7 nguyen tc1c ma cac nha quan tri phai tuan theo
khi xay dl;[ng co che kigm tra. £)6 la cac nguyen t~c:

10.3.1. Ki~m tra phai dugc thie't ke' can cu tren ke'
ho:;ich ho:;it d{>ng cua tc3 chuc va can cu theo
cap b~c cua d6i tu'gng dugc ki~m tra

Ca sa d~ tien hanh ki~m tra thuang la dt,ta vao ke

446
ho~ch. Do v~y, n'6 phai d'tf<JC thiet ke theo ke hol:lch hol:lt
d(mg to chuc. M~t khac, kiem tra con cftn dugc thiet ke
can cu theo cap b?c cua doi tuqng duqc kiem tra.
Thi dl!-: Cong tac kiem tra cac ho~t dong va n(>i
dung ho~t d(mg cua Ph6 Giam doc tai chanh se khac voi
cong tac kiem tra thanh qua cua m<)t Clia hang truetng.
sv kiem tra ho~t d<)ng ban hang cling se khac vai sv
ki~m tra b9 ph?n tai chanh. M(}t doanh nghi~p nho doi
hoi each thuc kiem tra khac vcri Sl,i kiem tra cac XI
nghi~p Wn.

10.3:2. Cong vi~c ki~m tra phai du<jc thie't ke' theo
d~c di~m ca nhan cac nha quan tr!

VI le ding kiem tra la nhfim giup nha quiin tr! n&m

duqc nhG'ng gi dang xay ra, cho nen di~u quan tn;mg la
nhG'ng thong tin thu th~p duqc trong qua trinh kiem tra
phai duqc nha quan tr! thong hieu. Nhung thong tin hay
nhG'ng each di~n d~t thong tin kiem tra ma nha quan
tri khong hieu duo·c, thi ho se khong the sli dt,mg, va do
d6 svkiem tra se khong con y nghia.

10.3.3. Slf ki~m tra phai du<jc thlfc hi~n t~i nhung
di~m tr9ng ye'u

Khi xac d!nh r6 du'<JC ffil,IC dich cua Sl,i kiem tra,
chung ta cfrn phai xac d!nh nen kiem tra C1 dau? Tren
thl,lc te cac nha. quan tr! phiii l1:fa chc;m va xac d!nh
447
.ph~mf .vi· d.nllki~m "tra:f,Neu -:khorigrx~c 1dinh-1duQ'c :chi~
·,xac ··kliu vvc·tr9i}g1 di~mpnhu rki~m ·tra tten :in9t khu 1v\fc
qua r(>ng;: se -:lamrton ;kem' thC1it;gian, :lang •phir v~ 1v?t 1

~r~t:r.i~21~A~~. tr.~ 15P.g~~:P~~1jilf~ci}:}~~19u~ c~9. \NY

.. )'/ ..Tuy' nhien; neu.-:chii:do'ri ithu~ii' dtJa ~vao nhilrig~.cho
I I

khac·bi~t1 thi chliat du. M()trso> sai' ·l~ch·;so v6'iLtieti :chu§'.n

CO y, nghia·.'ttfdng·.doi 'hhof Va>rm(}t'ig() khac COft~nitqtiari
tr9ng danjhan·. Ch£iig1hlfn,rfnha·:qtian- ttjqdn •phaiilu'U
tam·:neu•chi1phi v~ lao d()ngltrong. doanh':..n'ghi~p,·~tang
5% so v6'i ke ho~ch nhung se khong dang quan ta1fr Him
neu cI?-i. ph~ v~ ti~n ~i.~n tho~i tang_ 20_~ so v~~- muc0 dt,t
"' .. ~ ,, ....... ,, -t-4 ~l·'lro· ~·r'lf"'" r. .... -. .......... , ·, ., ., .. ··r:;··· "> •" 1

tru. ·H?u qua ~la trong'\7i~c ·Ri~m 'tra, i:iha quan tF! ~iien
,... ,..., ~. . -· ': d!j,,.,/;fj r",. r, ·),!r,~r· "..: '•': f"j.9i<l ')f~lJ ,......
quan tam den nhung yeu to co y nghia quan tr9ng do1
voi ,ho~t: d(>ng .c~a. ~~a~h_f~gh~~p. va .nhung .y~u,.t6 d6
~uqc g9.i l~ cac .4i~m. tr9n,g yeu. trqng: d~~nl:i _ngJ:ii~p_. ·Jc,:.i

Qua trinh quan ttj. di nhien la bao gomye'u to nhi~u

chu quan cua nha quan tr!; nhung vi~c xem'.xet.'cac b(>
ph?n cap duai CO darig lam t6t Cong vi~C hay khong; thi
khong phai la ~t! pha~ doan chu quan.
. . .: . .
, . .. ~ .. ~ ,, " . .. . .. . . . .... ' .....
Neu nhu thl,l'c hi~n k1~m tra v6'i nhG'ng ~!nh kien c6
san se khong cho chung ta duqc nhung nh?n xet va
danh· gia· dung niuc v~ doi'tuqn·g ·dt.fqc kigin tr~, ket qua
ki~in tra· se b! 1 sai' l~ch'1va s~rfam.' cho t6: chuc g?p phai
nhG'ng-t6n!that-16'h.·'.\'. .u:q t:J 11•,uu ';.":'. - ; "

448
 Vi v~y, kiem tra dm phai duqc tht!c hi~n v6'i thai d9
khach quan tFOng qua trinh thtfc hi~n n6. Bay la m(>t
yeu cau rat can thiet de dam bao ket qua va cac ket
lu$n kiem tra duqc chinh xac.

10.3.5. H~ tho'ng ki~m tra phai phu hgp voi b~u

khong khi cua doanh nghi~p

E>e cho vi~c kiem tra c6 hi~u qua cao can xay dt,mg
m(>t quy trinh va cac nguyen tiic ki6m tra phu hqp v6'i
net van h6a cua doanh nghi~p. Neu doanh nghi~p c6
phong each Hinh d~o dan chu, nhan vien duqc d(>c l~p
trong cong vi~c, du'Q'C phat huy Stf sang t~O Cua minh thi
vi~c kiem tra khong nen thiet l~p m9t each trtjc tiep va
qua ch?t che. Nguqc l~i, neu cac nhan vien cap duoi
quen lam vi~c v6'i cac nha quan trt c6 phong each d9c
doan, thuang xuyen ch1 d~o ch?t che, chi tiet va nhan
vien cap du6'i c6 tinh y l~i, kh6ng c6 kha niing linh ho~t
thi khong the ap d1,mg each kiem tra, trong d6 nhan
m~nh den Slf tl,f giac hay tt,t di~u chinh cua moi ngu'oi.

10.3.6. Vi~c ki~m tra cfin phai tie't ki~m va bao

dam tinh hi~u qua kinh te'

M?c du nguyen tiic nay la dan gian nhung thuang

kh6 trong tht,tc hanh. Thong thuang cac nha quan tr!
ton kem rat nhi~u cho cong tac kiem tra, nhung ket qua
thu hO?Ch du'Q'C do Vi~C kiem tra i?i khong tu'O'ng xung.

449
 10.3.7. Vi~c ki~m tra phai dua de'n hanh d(mg

Vi~c ki~m
tra chi du<;tc coi la dung dcin neu nhung
sai l~ch so v6'i ke hm;1ch du<;tc tien hanh dieu chinh,
thong qua vi~c lam l?i ke hO?Ch, Sap xep l?i to chuc,
dieu d(mg va dao t?O l?i nhan vien, ho?c thay doi phong
each Hinh d?O. Ne'u tien hanh ki6m tra, nh?n ra cai sai
l~ch ma khong thvc hi~n vi~c dieu chinh, thi vi~c ki~m
tra la hoan toan vo ich.

TOM TAT

Kiem, tra liL_Jn(Jt tien trinh do luang het qua thljc hi~n so
sanh u6i nhilng difo da duqc hogch d?nh, d6ng thai szla chita
nhilng sai l&m de dam bdo ui~c dq.t du<;tc 1nl!-c tieu theo nhu
Id hogch hoCJ,c cac quyet d?nh da duqc df. ra. Kiem. tra la chuc
nang cii.a 1n9i nha qudn tr?, cho nen 1n9i nha qudn tr? d~u c6
trach nhi~ni thl!C hi~n hiem tra. De hiem tra c6 hi~u qud
ngztai ta c&n xay dlj,ng cac tieu chutfn ua ch9n phi.Lang pluip
do lliitng vi~c tlu/c hi~n.w:eu nl:._a quan tri biet xcic dinh tieu
ch.!!:.§_n m(>t_ each thich u;p_, 4._6ng thai ndm. vilng hy thuq,t
~ d?nh xem thl!c sl! ~(fp du6i dang lam gi, dang dung a
"-!:}ifJ )t(Lp_ thi Sf! ui¢c danh gia flet qua thlfC hi¢n cac cong ui~c
se__d~ .!f:._anfilian.-K.hi !~ham pha ra sf! sai l~ch, nguai qudn tr?
~~c&n phdi _t<J,p ~rung phan tich slj h~n, tim nguyen nhan sai
0/.~_Eh. /Neu da bdt ro nguyen nhan thl ngztai ta hhong ld1.6
k~_g'i Jhi/c hi~;'/, cac bi~n phap thich hqp de di~u chlnh.
Nhilng hinh thuc hdm tra ph6 bien la: hieni tra luang
truac; hie?m tra d6ng thai ua hiem tra phdn h6i. Tren thl!c te

450
tglliYi ta thuang <ip d:_l:lng t6ng hflP ca ba phuang ph<ip tren
ao cho c6 hi~u qua nhdt. Bi to? chltc va tluJc hi~n cong vi~c
:dm tra nguai ta cilng cdn tht!C hi~n theo bay nguyen tdc
:hoa h9c ca ban sau:l-hiem tra phdi d11qc thiet he can cli tren
!e horµ:h hor;i,t d(Jng cua t<S ch(tc -va cd;;- ~li theo cdp brj,c cua
r.6i flic;Jng duac hdm tra; 2- Cong vi~c hiiim tra phdi dlic;Jc
hiet Id theo dQ,c diem ca nhan c<ic nha qudn tr?; 3- SI! hiem
ra phdi dw;c thl!c hi~n tQ-i nhilng die?ni tr9ng yeu; 4- Kiem
ra phdi hh<ich quan; 5- H~ thong hiem tra phdi phu hflP vai
>du hhong hhi cua doanh nghi~p; 6 - Vi~c hiem tra c&n phdi
iet ki~m va bdo ddm tinh hi~u qua hinh te; 7- Vi~c lliem tra
Jhai dua den hanh d(mg.
Xet v~ th~tc chat hiem tra la m(Jt h~ th6ng phdn h6i, la
ntilc sau cung cua tien trinh qudn tr( V6i quan ni~ni- q~dn
~? h9c hi~n dQ,i, vai tro cua hdm tra- bao- trum loan b(J tien
rinh nay.

CAU HOI ON T~P

L- Tip sao lip phfil kiem tra trong cac ho?t d(lng v~ qufui ttj

2- Tien trinh kiem tra bao gom nhung nc)i dung nao la
chu yeu?
3- C6 nhung hinh thuc kigm tra nao la co ban va n(>i
dung cua n6 la gi?
i- Nhung nguyen tac ki~m tra nao la chinh va n(h dung
cua n6 la gi?

451
 ' A ?
TAI LI~U THAM KHAO
1. Charles-Henri Besseyre des Hors: Gerer le.
ressources humaines dans I'entreprise Les edition
d'organisation. 1992.
2. Richard P. CalHoon. Managing personnel.
3. James A.F Stoner and Chardles Wanker
Managenient (third Edition) Prentice Hall Internationa
Edition '1986.
4. Michael J.Jucius Personnel Managenient (Fiftl
Edition) Richard D. Irwin, Inc Homwood, Illinois 1963.
5. Gary Dessler Personnel Managenient (Fourth Edition
Prentice Hall International Editions.
6. N.A. Labonova D?nh muc ua t6' chuc lao d(nig hhoa h9,
(S6 tay tra cuu - tieng Nga) Leningrad - 1978.
7. X.X. NovogiulOva To? chuc lao d()ng hhoa h9c trong con~
nghi~p (tieng Nga) MaxcO'Va - Kinh te - 1978.
8. Masaaki Imai-Kaizen - Chia ldi6a thanh cong u& qud.1
ly cila NhQ,t Bdn. NXB TP. H6 Chi Minh - 1994.
9. Richard S.Sloma. De nha qudn ly thanh cong. NXI
Thong tin - 1989.
10. William Berand - Jules Leopold - Trdc nghi~m ta
niing. NXB T6ng hgp D6ng Thap - 1990.
11. Harold Koontz, Cyril O'donnell, Heinr Weihricl
Nhitng vein d& co't yiu cua qudn ly - NXB Khoa h9c K~
thu~t - HN. 1992.

12. Tr~n Kim Dung - Quan tr? nhan uien - Truong £)~
h9c Kinh te - 1992.

452
3. Nguy~n Hie'n Le - T6' cluic cong ui~c theo hhoa h9c.
NXB Bong Thap - 1989.
4. Tc;w l(lp - To' chuc - V(ln hanh doanh nghi~p - NXB
Trung Tam Thong Tin - UBKH Nha nu&c - Ha N9i.
1992.
5. Vii The Phu - Quan tri h9c - B~i h9c M& Ban Cong -
1994.
6. Vii Vi~t Hilng - Qudn tri nhan slf - NXB Thong Ke -
1994 .
.7. Nguy~n TB:n Phuoc - Quan tri h9c - NXB Thong Ke
- 1995 .
.8. Nguy~n Huu Than - Quan trj nhan uien - Vi~n B~i
h<;Jc Ma r9ng - 1992 .
.9. Hoang Minh Hung - Tri tam thu(lt - Phuong pluip
hhoa h9c hhdo sat tam tzt con nguai de tien t6·i thanh
cong. NXB Tre - 1994.
m. Hai Minh - Quan trj nhan Slf theo cung each Nh(Lt
Ban. Trung tam Xa h9i va Nhan van - Vi~n khoa h<;Jc xa
h9i TP. H6 Chi Minh - 1993.
H. Tr~n Anh Tu3:n - Quan trj h9c - Vi~n Bao t~o Mc1
r<)ng - TP. H6 Chi Minh - 1995.
22. Nguy~n Thanh Hc)i - Quan t.rj nhan slf - B~i hQc
T6ng hqp - TP. H6 Chi Minh - 1995. •
23. Huynh Van Tam - To' chuc lao d¢ng theo hlwa h9c -
B~i hQC Kinh te - TP. Ho Chi Minh.
24. Gary-D.Smit. Chien lzt<;JC ua sach lli<;JC llinh doanh -
NXB TP. H6 Chi Minh.

453
25. Trfin Kim Dung - Quan tri ngu6n nhan life - NXJ
Giao d1,1c - Ha N(>i - 1997.
26. Pau Hersey - Ken Blanc Hard - Quan ly ngu61
nhan slf - NXB Chinh Trt quoc gia - Ha N(>i - 1995.
27. D~ng Van Minh va Bui Van Bay - Nhrj,p man qua1
tr? h9c - NXB TP. H6 Chi Minh - 1997.
28. Quan trf h9c-Tniemg D?i hQc Kinh tfr-NXB Tre - 1996.
29. Nguy~n Van Dang - Van h6a va nguyen ly qui'11
trf - NXB Thong Ke.
30. Ph~m Dinh Phudng - Qudn tr? h9c nh¢p mon -
NXB - TP. HCM - 1997.
31. Nguy~n Thanh Hc)i - Qudn tr? nhan sl;t - NXI
Thong Ke - Ha N9i - 1998.
32. Le Dinh Vi~n - D!ch va bien so~n: Qucm tr? x
nghi~p hi~n dg,i - NXB Tre - 1994.
33. Tr~n Anh Tuffn - Dao Duy Huan - Qudn tr
h9c -1.994.
34 .. Nguy~n Lien Di4$p - Quan tr? h9c - NXB Tho'n!
Ke - Ha N9i - 1997.
35. Hoang Phe - Tii ditn Ti~ng Vi~t - NXB Da Nan!
- 1997.
36. Nguy~n Hai San - Quan trt h9c - NXB Thong Kc
- Ha NC)i - 1998.

454
 Ml}C Ll}C

I. D~I Cu'dNG vE QUAN TRl .................................................. 9

1.1. QUAN TRl LA Gi? .................................................. :.............. 9
1.1.1. Khai ni~m v~ quan tri .................................................. 9
1.1.2. Quan tri la ni(Jt hhoa h9c hay la m(Jt ngh~ thu¢t? ... 13
1.1.2. l. Quan tr~ la m(>t khoa hc;>c .................................. 13
1.1.2.2. Quan tri la m(?t ngh~ thu~t.. ............................. 18
1.1.3. Cac chuc nang qud.n tr? .............................................. 21
1.1.4. Vai tro va y nghia czla hoc;it d(Jng qudn trt ................ 25
1.2. NHA QUAN TRJ ................................................................... 28
1.2.1. The nao la nlui qudn tr?? ........................................... 28
1.2.1.1. Quan ttj vien cao cap ....................................... 30
1.2.1.2. Quan ttj vien cap giua hay cap trung gian ..... 30
1.2.1.3. Cac quan tr~ vien cap ca s& .............................. 31
1.2.2. Vai tro va fly n<ing cua nha quan tr? ......................... 32
1.2.2.1. Vai tro cua nha quan ttj .................................... 32
1.2.2.2. Cac ky nang quan ttj ........................................... 36
TOM TAT .............................................................................. 39
c.Au ROI 6N TAP ............................................................... 41
II. QUA TRINH PRAT TRIBN CUA LY THVYET
QUAN TRl ................................................................................. 42
2.i. cAc LY THUYET co DIEN v.E QUAN TRJ ..................... 44
2.1.1. Ly thuyet quan tri lzhoa h9c ....................................... 45
2.1.2. Truing phai qudn trt hanh chanh ............................. 50

455
 2.2. LY THUYET TAM LY xA HQI TRONG QU.AN TR~ ........ 54
2.3. LY THUYET Hit THONG vA DlNH LVQNG vE
QUAN TRl ............................................................................ 59
2.4. TRUONG PHAI TiCH HQP TRONG QUAN TRI .............. 63
2.4.1. Phuong phap quiin tr? qua trinh ................................... 64
2.4.2. Phuang phap tlnh hu6ng ngdu nhien ........................ 65
2.4.3. Truang phai quiin tr? NhQ,t Ban ................................ 66
TOM TAT .............................................................................. 67
c.Au HOI 6N TAP ................................................................ 10
'
III. MOI TRu'""
A
vNG QUAN TRf .............................. ~ ................. 71
?

3.1. KHAI NIJtM MOI TRUONG ................................................ 72

3.1.1. Khai ni¢11i .................................................................... 72
3.1.2. Phan log,i ...................................................................... 74
3.2. ANH HUONG CUA MOI TRVONG DOI VOI TO
CHUC .................................................................................... 76
3.2.1. Nhi'lng yeu t6 moi tntang vi mo ................................. 76
3.2. l. l. Yeu to moi trvang kinh te vi mo ...................... 76
3.2.1.2. Yeu to moi trvcmg xa hQi ........ :.......................... 81
3.2.1.3. Cac yeu to thu9c ve M thong chinh tri, phap
lul'.lt, ve Slf lanh d~l.O va quan ly cua Nha nv6'c ...... 89
3.2.1.4. Yeu to tien b9 khoa h9c-ky thu~t va cong
ngh$ ......................................................................... 91
3.2.1.5. Yeu to thien nhien ............................................. 94
3.2.2. Nhilng yeu t6 m6i truang vi mo ...... .,.......................... 97
3.2.2.1. Cac nha cung iing ............................................... 97
3.2.2.2. Khach hang ........................................................ 98
3.2.2.3. Doi thu q.nh tranh ........................................... 98
3.2.2.4. Nh6m cac nha moi giai .................................... 100

456
 3.2.2.5. Cac gidi chuc c6 quan h~ tnfc tiep .................. 101
3.2.2.6. Cac yeu to moi trub'ng n9i b9 cua mbi t6 chuc .. 104
TOM TAT ............................................................................ 105
CAU HO! ON TA.P ............................................................. 109
V. THONG TIN TRONG QUAN TRJ .................................. 110
4.1. THONG TIN VA VAi TRO CUA NO TRONG QUAN
TR~ KINH DOANH .......................................................... 113

4.1.1. Kluii ni¢m thong tin q udn tr? ................ .......... ." ....... 113
4.1.2. Vai tro cua th6ng tin qudn tr? .................................. 116
4.2. DOI TVQNG CUA THONG TIN ....................................... 118
4.3. PHAN LOA.I THONG TIN TRONG QUAN TR~ KINH
DOANH ............................................................................... 119
4.4. cAc NGUON THONG TIN ............................................... 121
4.5. MUC TIEU CUA THONG TIN .......................................... 122
4.6. CHUC NANG CUA THONG TIN ...................................... 124
4.7. NOI DUNG vA CHAT LVQNG THONG TIN ................. 126
4. 7.1. N¢i dung th6ng tin ................................................... 126
4. 7.2. Chat lzt!Jng czia th6ng tin .......................................... 128
4.8. HINH THUC THONG TIN ................................................ 129
4.9. PHUONG PHAP THU THA,P, XU LY VA PHO BIEN
THONG TIN ..... . ..... ························· .. 130
4.9.1. Phuang phap thu th¢p .............................................. 130
4.9.2. Phztong phap xii ly .................................................... 131
4.9.3. Phuang phap ph6' bicn thong tin ............................. 132
4.10. cAc \'Eu TO ca
BAN vA cAc GIAI DOAN cuA
QUA TRINH THONG TIN ................................................ 133
4.11. HI¢U QUA CUA THONG TIN ........................................ 138
4.12. TO CH(fC H¢ THONG THONG TIN ............................ 139

457
 4.13. QUAN LY H:¢ THONG THONG TIN ............................. 141
TOM TAT ............................................................................ 14:
cAu HOI ON TA.P .............................................................. 14:
v. RA QUYET D~ ................................................................. 14f
5.1. imAI NI:¢M. BAN CHAT vA VAI TRO cuA QUYET
DINH TRONG QUAN TRI ................................................ 141
5.1.1. Khai ni?1n .................................................................. 141
5.1.2. Ban chtit ..................................................................... 14!
5.1.3. Vaitro ........................................................................ 14!
5.2. CHUC NANG CUA cAc QUYET DINH .......................... 15(
5.3. MLJC TIEU CUA cAc QUYET DTNH .............................. 15
5.4. MOI TRUONG RA QUYET DINH .................................... 15i
5.5. C0 sd KHOA HQC CUA vr:¢c RA QUYET DTNH ........ 15(
5.6. NGUYEN TAC cuA vr:¢c RA cAc QDYET DTNH ....... 16(
5.7. NQI DUNG CUA cAc QUYET DTNH .............................. 16
5.8. HINH THUC CUA cAc QUYET DTNH ........................... 16:
5.9. PHu'0NG PHAP VA NGH:¢ THUA,T RA QUYET DTNH16·
5.9.1. Phuang pluip ra quy~t dinh ...................................... 16·
5.9.2. NgM thuQ,t ra quyet dinh ......................................... 161
5.10. QUY TRINH vA MO HINH RA QUYET DINH ............ 16:
5.11. NHUNG YEU TO VA PHAM CHAT CA NH.AN CAN
THIET CHO VIEC RA QUYET DINH ............................. 17!
5.12. TO CHUC TH1jc HI:¢N vA KIEM soAT cAc
QUYET DINH .................................................................... 18!
TOM TAT ............................................................. ;.............. 19.
cAu HOI ON TAP .............................................................. 19·

458
VI. HO~CH DJNJI ..................................................................... 195
6.1. KHAI NieM VA VAI TRO CUA HOA CH DlNH ............. 195
6.1.1. Kluii ni{!m .................................................................. 195
6.1.2. Vai tro cua hogdi dfnh ............................................. 199
6.2. Ml)C TIEU VA C0 Sd KHOA HQC CTJA HOACH
DJNH .................................................................................. 202
6.2.1. M1.J-c tieu hogch dfnh ................................................. 202
6.2.2. Ca so ldwa h9c cua hogch dfnli .......... ..................... 207
6.3. CHUC NANG, NGUYEN TAC, NQI DUNG VA
PHV01'-l"G PHAP HOACH D~NH .................................... 208
6.3.1. Chuc nang. ................................................................. 208
6.3.2. Nguyen tdc hogch dinh .............. ............................... 210
6.3.3. N¢i dung hogch d?nh ................................................ 211
6.3.4. Phi.Lang pluip hogch d?nh ......................................... 215
6.4. HINH THUC HOACH DJNH ............................................. 218
6.4.1. Kluii ni{!ni ........................................................ :......... 218
6.4.2. Hogch dfnh chien lu<;tc .............................................. 219
6.4.3. Hogch dfnh chien thu¢,t va hogch dfnh tac nghi{!p 225
6.5. QUY TRINH HOACH D~H ............................................. 229
6.6. TO CHUC, DIEU HANH VA KLEM SOAT TRONG
CONG TAC HOACH DJNH ............................................. 235
TOM TAT ............................................................................ 243
cAu HO! ON TAP ............................................................. 245
VII. TO CHUC TRONG QUAN TRJ ..................................... 246
7.1. KHAI NieM, Ml)C TIEU VA NGUYEN TAC CUA
CONG TAC TO CHUC ..................................................... 246
7.1. l. Khai niem, vai tro va ca cau to' chuc ....................... 246
@M !.!C tie~ cua to chuc ................................................. 259
459
 7.1.3. Nguyen tdc to chzic .................................................... 262
7.2. PHUONG PHAP PHAN CHIA BO PHAN TRONG co
CAU TO CHUC ................................................................. 265
7.2.1. Phan chia theo t&m lu;m qudn tr? ............................ 265
7.2.2. Phan chia thco thai gian .......................................... 270 ~

7.2.3. Phan chia thco chuc nang ........................................ 270

...
7.2.4. Phan chia thco liinh tho' ........................................... 271
7.2.5. Phan chia theo sdn pham ......................................... 271
7.2.6. Phan chia theo hhdch hang ...................................... 272
7.2. 7. Phan chia theo q uy tri.nh hay thitt b? ............... :..... 272
7.3. cAc KIEV co c.Au To CHUC QUAN TRI .................... 273
7.3.1. Ca cau to' chuc qudn tr? tn/c tuyin ........................... 273
7.3.2. Ca cau t6 clizic quan tr? theo chzic nang .................. 274
7.3.3. Ca cau to chill· qudn trf tqtc tuycn-cluic nang .... .......... 276
7.3.4. Cu cau t6 chzic theo ma tr(m ...................................... 278
73.5. Ca c:au t6 chuc phan theo d?a du ............................. 280
7.3.6. C<1 cau t6' chuc theo sdn pham .................................. 282
7. 3. 7. Ca cau to chzic tlieo lduich hang .............................. 284
7.4. THIET KE To cHuc c6NG v11tc, To CHUC cAN
BO vA vAN H6A To CHUC .......................................... 285
7.4.1. To chzic ua thiet !?e cong ui{!c ................................... 285
7.4.2. T6' chuc can b¢ ........................................................... 299
7.4.3. Van h6a t6' chuc ......................................................... 304
7.5. QUYEN HAN, QUYEN LljC VA UY QUYEN TRONG
QUAN TR~ .......................................................................... 307
7.5.1. Quyen h(!n vii quyen l!Jc trong qudn tr? .................. 307
7.5.2. Uy quyen trongqudn tr? ........................................... 311
TOM TAT ............................................................................ 314
cA.u H616N TA.P .............................................................. 317

460
VIII. QUAN TRJ NGUON NHAN Ll,J'C ............................... 318
8.1. HOACH DlNH NGUON NHAN LlJC ............................... 319
8.2. PHAN Ti CH CONG vutc .................................... ············· 322
8.3. TUYEN DlJNG, SA THAI ················································· 323
8.3.1. Tuy<in d1.pig ...................................... :....................... 323
8.3.2. Sa th di ..................................................................... 325
8.4. DlNH HUONG VA PHAT TRIEN NGHE NGHif!;P ........ 326
8.5. DAO TAO vA PHAT TRIEN ............................................. 329
8.6. DANH GIA NANG LlJC NHAN VIEN ............................. 330
8.7. LUdNG, THU NHAP ......................................................... 332
T6M TAT ............................................................................ 335
cAu H61 6N TAP ............................................................. 338
IX. IANlI D~O ........................................................................... 339
9.1. LANH DAO VA YEU TO CON NGUGI TRONG QUfu'\J'
TRl ...................................................................................... 339
9.1.1. Ban ch6t di.a Lanh dr;w ua ngitai Lanh dQ.o trung
qudn trj ...... .................................................................. 339
9.1.2. Nhilng quan di~'m lduic nhau ue ban ch6t cua con
rigl.Lai ua m6i quan h¢ m¢t thict cua chung d6i uai
c6ng tac qudn tr? .......................................... ,.............. 349
9.1.2.1. Quan ni~m v4 con nguoi ci.ia Edgar H.
Schein .................................................................... 349
t
9.1.2.2. Cac gia thiet v~ ban chat con nguoi cua/ Mc.
Gregor ................................................................... 350
9.2. cAc LY THUYET v-E DONG Cd vA DONG VIEN
TINH THAN LA.l\1 VIf!;C CUA ~HAN VIEN ................. 356
9.2. l. Khrii ni¢m ua uai tro cii.a ··a<;Jng cu ua dong vien
trung tu.nit d<;iu ua 4;-;a!l tri 0
..................................... 356

461
 L) LI I { (f)'o(}

9.2.2. Ly thuyet ctf diin ....................................................... 360

9.2.3. Ly thuyet tam ly xii h<)i hay quan h~ con ngum ...... 361
9.2.4. Ly thuyet hirn dg,i v& d¢ng ca va d¢ng vien ........... 362
9.2.4.1. Thuye't cap b?c nhu cfiu cua Maslow .............. 363
9.2.4.2. Thuye't cua David Mc. Cleland ........................ 365
9.2.4.3. Thuye't E.R.G .................................................... 366
9.2.4.4. Thuye't hai nhan t6 cua Herzberg ................... 368
9.2.4.5. Thuye't mong dgi .............................................. 370
9.2.4.6. Thuye't v~ sv cong b~ng ................................... 372
9.3. HANH VI cA NHAN vA HANH VI NHOM .................... 374
9.3.1-Hanh vi ca nhan ........................................................ 378
9.3.2-Hanh vi nh6m ............................................................ 398
9.4. UJA CHON PHUONG PHAP LANH DAO VA SU
DlJNG NHAN VIEN THI CH H</P .................................. .427
T6!1f TAT ............................................................................ 436
cAu H616N rA,P .............................................................. 437
:x. KIEM TRA .............................................................................. 438
10.1. TIEN TRINH KIEM TRA ............................................... .439
10.1.1. Xay dlfng cdc tieu chudn va ch9n phztang phap
do luang vi~c thljc hi~n ... ............................................ 439

10.1.2. Bo luang vi~c thl!C hi~n .......................................... 440

10.1.3. Di&u chinh cdc sai l~nh ........................................ .441
10.2. cAc LOAI HiNH KIEM TRA ......................................... 442
10.2.1. Kiem tra lui:mg truac .............................................. .412
10.2 2. Kiem tra d611g thai ................................................. .443
10.2.3. Kic'm tra phdn h6i ................................................... 444
10.3. cAc NGUYEN TAC KIEM TRA .................................... .446
10.3.1. Kiem tra phdi duqc thiet !ze can c1£ trcn Id! hog,ch

462
 hoqi d9ng cua to' chltc va can ~u theo cri.p bt;,c cua
d6i tu(fng duc;c hi~m tra .................................... .'.' ........ 446
10.3.2. Cong vi¢c hdm tra phdi d1.Lqc thiet he tlieo dij,c
ddm ca nhan cac nha qudn tri .................................. 447
10.3.3. SI/ hiem tra pluii duCJc thljc hi¢n tai nlulng diem
tr9ng yeu ............................... :...................................... 447
10.3.4. Kii'lm tra phdi hhach quan ..................................... 448
10.3.5. H¢ th6ng hie'm tra phdi phu h<!P v6i b6.u hhong
ldii czta doanh nghi¢p ...... ........................................... 449
10.3.6. Vi¢c hic'm tra ccin phdi tiet hi¢m va bdo dam tinh
hi~u qud hinh te ..........................................................
449
10.3. 7. Vi¢c hiem tra phai dua den hanh d9ng ..........·....... 450
TOM TAT ............................................................................ 450
cAu H6I 6N rA.P ............................................................. 451

463
 ?
QpANTRJHQC
Bien sot;in :
TS. NGUYJlN THANH m)l-TS.PllAN THANG

. Chiu trach nhi¢m xuat ban

CAT VAN THANH
Bien t?p : PHAN BlNH
Sli'a han in : THANH THAO
ma : PHAN LE THANG

NHA XUA T BAN THONG Kf~

98 Tht.•y Khuc , Ba E>lnh Ha N9i - 1-)T :8257290

In WOO cu6n kho 14 x 20 t~i Xi Nghi~p In Bc'n Thanh. Sf) giify

phep xuift ban: 99/CXB-QLXB. C~1c Xua't hiin citp ngay 17-01-2001
Jn xong va n(>p lttu chitiu thang 11-2001