8/19/2018 Chương 6 - Dòng chảy thực 1

Những sai lệch so với moâ hình lyù tưởng coù theå laø:
 Doøng chaûy taét cuûa löu chaát
 Söï tuaàn hoøan cuûa löu chaát
 Caùc vuøng tuø ñoïng trong thieát bò
 Trong taát caû caùc loïai thieát bò thöïc hieän quaù trình
truyeàn nhieät, truyeàn khoái, phaûn öùng… neáu coù caùc
hieän töôïng treân seõ laøm giaûm khaû naêng hoïat ñoäng
(hieäu suaát) cuûa thieát bò.
 Muïc ñích cuûa chöông naøy laø ñaùnh giaù ñònh löôïng
aûnh höôûng cuûa caùc sai soá treân leân ñoä chuyeån hoùa.

8/19/2018 Chương 6 - Dòng chảy thực 2

 Nhöõng sai leäch so vôùi moâ hình lyù töôûng

8/19/2018 Chương 6 - Dòng chảy thực 3

 1. KHAÙI NIEÄM VEÀ KHUAÁY TROÄN VAØ MOÂ HÌNH
3 phöông phaùp öôùc tính caùc sai soá so vôùi lyù
töôûng:
1) Xác định sự phân phối thời gian lưu thực
tế từ số liệu thí nghiệm đáp ứng và tính độ
chuyển hóa bằng cách xem dòng chảy hoàn
toàn không khuấy trộn. thích hôïp cho thieát
bò phaûn öng daïng oáng, chaûy doøng vaø phaûn
öùng baäc moät

8/19/2018 Chương 6 - Dòng chảy thực 4

 1. KHAÙI NIEÄM VEÀ KHUAÁY TROÄN VAØ MOÂ HÌNH
2) Mô hình phân tán theo phương trục xem
như trong thiết bị phản ứng dạng ống có sự
khuếch tán theo phương trục, khi đó sự phân
phối thời gian lưu thực tế trong thiết bị được
dùng để tính hệ số khuếch tán theo phương
trục và sau đó dùng giá trị này để tiên đoán
độ chuyển hóa, thích hôïp cho thieát bò phaûn
öùng coù cheá ñoä chaûy roái

8/19/2018 Chương 6 - Dòng chảy thực 5

 1. KHAÙI NIEÄM VEÀ KHUAÁY TROÄN VAØ MOÂ HÌNH
3) Mô hình hệ nhiều bình khuấy lý tưởng
bằng nhau mắc nối tiếp. Số liệu thí
nghiệm đáp ứng được dùng để xác định số
bình khuấy trong hệ từ đó tính được độ
chuyển hóa

* Moät moâ hình khaùc laø thieát bò phaûn öùng daïng

oáng coù doøng hoøan löu.

8/19/2018 Chương 6 - Dòng chảy thực 6

 Thieát bò phaûn öùng daïng oáng coù doøng
hoøan löu

8/19/2018 Chương 6 - Dòng chảy thực 7

 2. SÖÏ PHAÂN BOÁ THÔØI GIAN LÖU CUÛA LÖU
CHAÁT TRONG BÌNH
Xét dòng chảy ổn định, không có phản ứng và sự biến đổi khối
lượng riêng của phân tố lưu chất qua thiết bị. Thời gian thu gọn
là một biến số không thứ nguyên được định nghĩa như sau:

t t vt
  
t  V
với :
t - là thời gian phân tố lưu chất đi qua thiết bị.

t - thời gian lưu trung bình

τ - thời gian thể tích

8/19/2018 Chương 6 - Dòng chảy thực 8

a) Haøm phaân boá thôøi gian löu cuûa löu chaát ôû
trong bình (đường cong I)
Ký hiệu I được dùng để chỉ độ đo sự phân bố thời gian
lưu của lưu chất trong bình: là phần lưu chất có thời
gian lưu trong bình từ θ đến θ+dθ.
Vì tổng tất cả các phần lưu chất bằng một nên tổng này
bằng tổng diện tích bên dưới đường cong I theo θ.

  1

 I d
0
 1;   I d  1 
1
 I d
0

8/19/2018 Chương 6 - Dòng chảy thực 9

b) haøm phaân boá thôøi gian löu trong bình
cuûa löu chaát trong doøng ra (đường cong E)

E là độ đo sự phân bố thời gian lưu trong bình của tất

cả các phân tố của dòng lưu chất rời khỏi bình: là
phần lưu chất trong dòng ra có thời gian lưu trong
bình từ θ đến θ+dθ.

  2

 E d
0
 1;   E d  1 
2
 E d
0

8/19/2018 Chương 6 - Dòng chảy thực 10

Haøm phaân boá thôøi gian löu cuûa löu chaát ôû trong
bình

8/19/2018 Chương 6 - Dòng chảy thực 11

 3. CAÙC PHÖÔNG PHAÙP THÖÏC NGHIEÄM
Caùc daïng tín hieäu kích thích (stimulation) – ñaùp öùng (response)
thöôøng söû duïng

8/19/2018 Chương 6 - Dòng chảy thực 12

 Đường cong F

Hình 6.5. Đường cong

F biểu diễn đáp ứng tại
dòng ra cho tín hiệu
bậc tại đầu vào

Đường cong C
Hình 6.6. Đường cong C
biểu diễn đáp ứng tại
dòng ra cho tín hiệu
xung tại đầu vào

8/19/2018 Chương 6 - Dòng chảy thực 13

 Quan hệ giữa các đường cong F, C, I và E
Giả sử rằng tín hiệu được đưa vào tại thời điểm t = 0 thì tại thời điểm t bất kỳ
cân bằng vật chất cho bình là:
 lûu lûún å g   lûu lûún
å g chêtë chó   lûu lûún å g chêët 
     
 chêtë chó thõ   thõ ra khoãi    chó thõ tñch luäy 
 vaâo bònh   bònh   trong bònh 
     

và tại thời điểm θ

 phêìn chêtë chó thõ   phêìn lûu chêtë trong donâ g ra coá 
  
 trong don
â g ra   thúi
â gian lûu trong bònh nho ã hún  

 
F  I 1 F  1  I  Ed  Cd
 
o o

dF dI
CE CE 
d d

8/19/2018 Chương 6 - Dòng chảy thực 14

 4. SÖÛ DUÏNG CAÙC THOÂNG TIN PHAÂN
PHOÁI THÔØI GIAN LÖU
1) Heä phi tuyeán khoâng coù moâ hình doøng
chaûy
2) Heä phi tuyeán vôùi moâ hình doøng chaûy
3) Heä tuyeán tính vôùi moâ hình doøng
chaûy: Moâ hình doøng chaûy ñöôïc söû
duïng ñeå tieân ñoùan ñoä chuyeån hoùa
cho heä tuyeán tính

8/19/2018 Chương 6 - Dòng chảy thực 15

Caû hai moâ hình cho tín hieäu ñaùp öùng gioáng
nhau vaø taùc ñoäng töông töï cho phaûn öùng baäc 1,
nhöng coù taùc ñoäng khaùc nhau vôùi phaûn öùng coù
toác ñoä khoâng tuyeán tính theo noàng ñoä

8/19/2018 Chương 6 - Dòng chảy thực 16

Ví dụ 6.1. Số liệu cho ở bảng 6.1 trình bày kết quả đáp
ứng của tín hiệu xung cho một bình làm thiết bị phản
ứng. Tính E(t) và E, sau đó vẽ hàm phân phối E.

Thôøi gian t, ph Noàng ñoä chaát chæ thò, g/lít

0 0
5 3
10 5
15 5
20 4
25 2
30 1
35 0

8/19/2018 Chương 6 - Dòng chảy thực 17

 Diện tích bên dưới đường cong nồng độ theo thời gian

Q=  Ct  (3  5  5  4  2  1)5  100g.ph / l

C 1 C C C
E(t)  E(t)  C(t)   =
Ct t C0  Ct Q
t, ph 0 5 10 15 20 25 30

0 0,03 0,05 0,05 0,04 0,02 0,01

C
E(t) = , ph1
Q

tC (5  3)  (10  5)  ...  (1  30) 300

Để nhận được E, đổi t thành t   t   15ph
3  5 5  4  21 20
C
t t 15C
  E  tE(t)  15E(t) 
t 15 Ct 
8/19/2018 Chương 6 - Dòng chảy thực 18
Ñöôøng bieåu dieãn E theo t (traùi) vaø theo è (phaûi)

8/19/2018 Chương 6 - Dòng chảy thực 19

 Thí duï 6.2
Lập bảng và vẽ hàm phân phối I cho thí nghiệm trong ví dụ 6.1

I  1  Ed  1 
  E.
0
i i Ei Ei  Ei1 E I  1   E
Ei  (i  i1)
2
0 0 0 0 0 1
1 0, 45  0 1
1 3 0,45 .  0, 075 0,075 0,925
2 3
2 0, 75  0, 45 1
2 3 0,75 .  0, 200 0,275 0,725
2 3
0, 75  0, 75 1
3 1 0,75 .  0, 250 0,525 0,475
2 3
4 0, 60  0, 75 1
4 3 0,60 .  0, 225 0,750 0,250
2 3
5 0, 30  0, 60 1
5 3 0,30 .  0,150 0,900 0,100
2 3
0,15  0, 30 1
6 2 0,15 .  0, 075 0,975 0,025
2 3
7 0  0,15 1
7 3 0 .  0, 025 1,000 0
2 3

8/19/2018 Chương 6 - Dòng chảy thực 20

 Hình 6.10. Ví dụ 6.2

8/19/2018 Chương 6 - Dòng chảy thực 21

 6. XÁC ĐỊNH ĐỘ CHUYỂN HÓA TRỰC TIẾP TỪ
THỰC NGHIỆM
Quá trình tuyến tính

t 
CA  t0 CA E t  dt
Với phản ứng bậc một có –rA=kCA và có khối lượng riêng không đổi


CA CA
ln  kt hay CA  CAo e kt  e kt E  t  dt
CAo CAo 
0

8/19/2018 Chương 6 - Dòng chảy thực 22

 Thí duï 6.3
Bình phản ứng trong ví dụ 6.1 được dùng để thực hiện phản ứng phân hủy
-1
pha lỏng có phương trình vận tốc : rA  kCA vúiá k  0,307 ph
Tìm tỉ lệ tác chất không chuyển hóa trong dòng ra khỏi bình phản ứng thực
và so sánh với tỉ lệ tác chất không chuyển hóa trong thiết bị phản ứng
dạng ống có cùng thể tích. Thời gian thể tích cho cả hai bình như trong ví
dụ 6.1
Với thiết bị phản ứng dạng ống có  A  0
XA CA
dXA 1 dCA 1 CAo CA
  CAo     ln  e k  e0,307.15  e-4,6  0, 01
( rA ) k CA k CA CAo
o CAo

Với bình phản ứng thực


CA
 e kt E  t  dt
  e  kt E( t ) t  0,0469
CAo
0

8/19/2018 Chương 6 - Dòng chảy thực 23

ekt

Thí duï 6.3

Với bình phản ứng thực

CA  kt
 e
 E  t  dt
CAo
0
t E(t) kt ekt .E( t).t
5 0,03 1,53 0,2154 (0,2154).(0,03).5 = 0,0323
10 0,05 3,07 0,0464 0,0116
15 0,05 4,60 0,0100 0,0025
20 0,04 6,14 0,0021 0,0004
25 0,02 7,68 0,0005 0,0001
30 0,01 9,21 0,0001 0

 kt
 e  kt E( t ) t  0,0469
e E( t ) t  0,0469

8/19/2018 Chương 6 - Dòng chảy thực 24

 5. MÔ HÌNH DÒNG CHẢY THỰC
Dòng chảy trong thiết bị dạng ống và tại đầu dòng chảy có mức độ
khuấy trộn nhất định mà độ lớn của nó độc lập với vị trí trong bình
→ không có vùng tù, dòng chảy tắt hoặc vượt dòng ở trong bình
→ mô hình phân tán cho dòng chảy trong ống.
Sự biến đổi cường độ khuấy trộn hoặc chảy rối → mô hình này nằm giữa
hai cực: bình ống và bình khuấy → thể tích của bình phản ứng theo mô
hình này sẽ nằm giữa hai giá trị được tính cho bình ống và bình khuấy.

Hình 6.11. Biểu diễn mô hình phân tán

8/19/2018 Chương 6 - Dòng chảy thực 25
 5. MÔ HÌNH DÒNG CHẢY THỰC
 C 2C
Phương trình vi phân cho khuếch tán phân tử theo phương x = D*
 t x2
D* là hệ số khuếch tán phân tử, là thông số duy nhất đặc trưng cho quá trình.
2
C  C D được gọi là hệ số phân tán theo phương trục
= D
t x 2
Với dòng chảy trong ống, khuấy trộn theo phương trục chủ yếu do gradient vận
tốc # khuấy trộn theo phương bán kính chủ yếu do khuếch tán phân tử.
2
C  D   C C
=   –
  uL  z2 z
 D 
  được gọi là số phân tán, là thông số dùng để đo mức độ phân tán theo phương trục.
 uL 
D
0 : phân tán không đáng kể, như vậy dòng chảy ống.
uL
D
  : phân tán hoàn toàn, như vậy dòng khuấy trộn.
uL

8/19/2018 Chương 6 - Dòng chảy thực 26

Moái quan heä giöõa D/uL vaø ñöôøng cong C voâ thöù
nguyeân cho möùc ñoä phaân taùn nhoû (D/uL nhỏ)

Hình 6.12. Mô hình phân tán tiên đoán sự phân bố tín hiệu xung tại thời điểm bất kỳ

2
1  1    
C = . exp 

2   D / uL   4  D / uL  
 

8/19/2018 Chương 6 - Dòng chảy thực 27

Moái quan heä giöõa D/uL vaø ñöôøng cong C voâ thöù
nguyeân cho möùc ñoä phaân taùn nhoû, ph.tr (6.15)

8/19/2018 Chương 6 - Dòng chảy thực 28

Mô hình phân tán cho mức độ phân tán lớn

(i) Bình kín : đường cong C cho bình kín

được tính bằng phương pháp số học. Giá
trị D/uL càng tăng, đường cong càng
nghiêng. Trung bình và phương sai của họ
đường cong này là:

8/19/2018 Chương 6 - Dòng chảy thực 29

Mô hình phân tán cho mức độ phân tán lớn
(ii) Bình hở: Đây là trường hợp duy nhất đường cong C có thể rút ra bằng giải tích

 1  2 
C =
1
exp  
   (6.20)
2   D / uL   4  D / uL  
 
vúái trung bònh vaâ phûúng sai (H.6.12)
t D
c = c = 1 + 2 (6.21)
t uL
2
2 D  D 
2 = =2 +8   (6.22)
t 2 uL  uL 

2 2ra  2vaâo D

vaâ 2 = = =2 (6.23)
t 2
t 2 uL

Vñ duå 6.3. Giaã sûã bònh kñn cho vñ duå 6.1 àûúåc biïíu diïîn theo mö hònh phên taán, tñnh söë

8/19/2018 Chương 6 - Dòng chảy thực 30

Ví dụ 6.3. Giả sử bình kín cho ví dụ 6.1 được biểu diễn theo mô hình phân tán,
tính số phân tán D/uL cho bình.
Giải
Vì đường cong C cho bình này là rộng và không đối xứng do đó ta có thể đoán là sự
phân tán trong bình là lớn nên không dùng được (H.6.13). Phương sai của phân bố liên
tục đo trong các khoảng cách bằng nhau được tính theo phương trình sau:

2
 t2iCi t2iCi  t i Ci 

2 = – t2 = –  
 Ci  Ci  Ci 

Duâng söë liïåu trong vñ duå 6.1

 Ci = 3 + 5 + 5 + 4 + 2 + 1 = 20
 tiCi = (5 x 3) + (10 x 5) ... + (30 x 1) = 300 ph
 t2iCi = (25  3) + (100  5) + ...+ (900  1) = 5450 ph 2
2
2 5450  300 
Do àoá      = 47,5 ph
2
20  20 
2
2
47,5
vaâ = = = 0,211
2 152
t

8/19/2018 Chương 6 - Dòng chảy thực 31

Vúái bònh kñn (6.19) liïn hïå phûúng sai vúái D/uL. Vêåy:
D  D   uL / D
2 = 0,211 = 2 – 2  (1 - e )
uL  uL 

Bằng dò dẫm ta xác định được D/uL = 0,120 . Kết quả này vượt quá xa giới
hạn cho phép sử dụng phân bố Gauss.

8/19/2018 Chương 6 - Dòng chảy thực 32

 Ñöôøng cong C trong bình kín cho caùc möùc ñoä
khuaáy troän khaùc nhau theo moâ hình phaân taùn

8/19/2018 Chương 6 - Dòng chảy thực 33

 Keát quaû thöïc nghieäm söï phaân taùn cuûa löu chaát cuûa
doøng chaûy qua thaùp cheâm vôùi vaän toác trung bình
theo phöông truïc u

8/19/2018 Chương 6 - Dòng chảy thực 34

 Phản ứng hóa học và phân tán
Ảnh hưởng của số phân tán D/uL lên độ chuyển hóa trong thiết bị phản ứng.
Xét một thiết bị phản ứng ổn định có chiều dài L qua đó lưu chất chuyển
động với vận tốc không đổi u và vật liệu bị khuấy trộn theo phương trục với
hệ số phân tán D, phản ứng bậc n

Hình 6.20. Các biến số cho bình kín trong đó xảy ra phân tán và phản ứng.

8/19/2018 Chương 6 - Dòng chảy thực 35

 Phản ứng hóa học và phân tán

cân bằng vật chất cho tác chất

 Vaoâ  Ra donâg   Vaâo  Ra phên taná + Tiêu thụ do phản ứng + Tích tụ = 0
theo truåc

Vaâo theo doâng = (mol A/ thïí tñch) (lûu lûúång)

= (mol A/thïí tñch) (vêån töëc lûu chêët) (tiïët diïån)
= CA , l . u . S
Ra theo doâng = CA.ll u . S
dNA dC
   DS A
 
Vaâo do phên taán theo truåc = 
dt  dl l
dN A dC 
   DS A 

Ra do phên taán theo truåc =
dt  dl l l
Tiïu thuå do phaãn ûáng =  rA  V   rA  S . l

8/19/2018 Chương 6 - Dòng chảy thực 36

Phản ứng hóa học và phân tán

 CAl l  CA,l   dCA / dt   dCA / dt l 

 l l 
u D   rA   0
l l
dCA d 2C A
Giới hạn khi l  0, ta được u D  kCnA  0
dl dl2

Dạng khôngthûá
thứnguyïn
nguyên Z = l/L vaâ   t  L / u  V / v

D d2CA dCA
  kCnA  0
uL dZ2 dZ
Theo độ chuyển hóa
D d2 X A dX A n
  kCnA1 1  X A   0
uL dZ2 dZ o

8/19/2018 Chương 6 - Dòng chảy thực 37

(i) Phản ứng bậc một
 1 uL 
4a exp  
CA  2 D 
 1  XA 
CA o 2  a uL  2  a uL 
1  a  exp   
 1  a  exp  
2 D   2 D 
D/uL nhỏ, đường cong E đạt đến dạng Gauss

CA 2 D 
 k 2 2 

 exp   k   k  = exp   k  
CA o  uL 

 2 

So sánh tỉ số kích thước để đạt cùng độ chuyển hóa cho các bình phản ứng tương tự
bình ống.
L V D
  1  (k) ; với cùng CA,ra
Lö Vö uL
tỉ số nồng độ dòng ra cho cùng cỡ bình:
CA 2 D
 1   k  ; với cùng V
CA ö uL
8/19/2018 Chương 6 - Dòng chảy thực 38
(i) Phản ứng bậc một

Hình 6.21. So sánh giữa bình phản ứng thực và bình ống cho phản ứng bậc một.

8/19/2018 Chương 6 - Dòng chảy thực 39

(ii) Phản ứng bậc hai

Hình 6.22. So sánh giữa bình phản ứng thực và bình ống cho phản ứng bậc hai

8/19/2018 Chương 6 - Dòng chảy thực 40

(iii) Phản ứng bậc không

Sự khuấy trộn không ảnh hưởng lên

khả năng hoạt động của bình với
phản ứng bậc không.

8/19/2018 Chương 6 - Dòng chảy thực 41

Ví dụ 6.4. Sử dụng mô hình phân tán cho dòng chảy trong
hình phản ứng. So sánh độ chuyển hóa tính được bởi hai
phương pháp và bàn luận.
Giải
Từ ví dụ 6.3 phương sai được xác định theo thực nghiệm.
D
 0,12
uL
Àöå chuyïín hoáa trong bònh phaãn ûáng thûåc àûúåc xaác àõnh tûâ H.6.21. Di chuyïín doåc theo
àûúâng k = (0,307) (15) = 4,6 tûâ C/C0 = 0,01 àïën D/uL = 0,12, ta xaác àõnh àûúåc tó lïå taác chêët
chûa chuyïín hoáa.
C
 0, 035 hay 3,5%
Co
Tûâ H.6.23 cho thêëy:
 C   C 
   4, 7%     3, 5%
 Co  thûåc  Co mö hònh phên taán

8/19/2018 Chương 6 - Dòng chảy thực 42

Ví dụ 6.4. Sử dụng mô hình phân tán cho dòng chảy trong
hình phản ứng. So sánh độ chuyển hóa tính được bởi hai
phương pháp và bàn luận.

8/19/2018 Chương 6 - Dòng chảy thực 43

 Mô hình bình khuấy mắc nối tiếp
Là mô hình một thông số được sử dụng rộng rãi để biểu diễn
dòng chảy thực.
-Lưu chất chảy qua một loạt các bình khuấy lý tưởng bằng nhau
mắc nối tiếp;
- Một thông số của mô hình là số bình khuấy có trong hệ.
N bình mắc nối tiếp :
N1
 t 1
t i E    e t / t i (6.34a)
 ti  (N  1)!
N
i
1
(6.34b)
Ei  ti E  ei
(N  1)!
N1 N1
N  N  N (6.34c)
E  Nti E 
  e
(N  1)!
8/19/2018 Chương 6 - Dòng chảy thực 44
Mô hình bình khuấy mắc nối tiếp

Hình 6.24. Đường cong phân bố thời gian lưu theo mô hình nhiều bình khuấy mắc nối
tiếp, phương trình (6.34)
8/19/2018 Chương 6 - Dòng chảy thực 45
 Ñaùnh giaù hoïat ñoäng cuûa bình phaûn öùng oáng
bằøng ñöôøng cong C:

Moät soá daïng sai soá cuûa bình oáng: (a) khoâng sai leäch; (b) coù doøng chaûy taét vaø vuøng
tuø; (c) coù hieän töôïng tuaàn hoøan; (d) löu löôïng ño sai, theå tích chaát loûng, tín hieäu
khoâng thöïc sö laø trô; (e) hai doøng chaûy song song trong thieát bò
8/19/2018 Chương 6 - Dòng chảy thực 46
 Ñaùnh giaù hoïat ñoäng cuûa bình phaûn öùng khuaáy troän
baøng ñöôøng cong C:
Moät soá daïng sai soá cuûa bình khuaáy

8/19/2018 Chương 6 - Dòng chảy thực 47

 Một số phương pháp để tạo dòng chảy gần đạt
đến dòng chảy ống trong thiết bị

Hình 6.31. Các phương pháp cải thiện dòng chảy để đạt đến dạng ống.

8/19/2018 Chương 6 - Dòng chảy thực 48