Book Keeping and Accounting (Both English and Nepali)

सुरुमा अङ्रेजी र त्यसपछि नेपालीमा छिइएको ि, फाइल हेिै नहेरी नेपालीमा छिएन नभन्नुहोला । -Krishna Niraula (CA)
Book Keeping and Accounting
1. Explain the concept of Book Keeping and differentiate it with accounting. (5+5)
Bookkeeping is the recording, on a day-to-day basis, of the financial transactions and information
pertaining to a business. It ensures that records of the individual financial transactions are correct,
up-to-date and comprehensive.
There may be several transactions in any business, like:
• Expense payments to suppliers
• Loan payments
• Customer payments for invoices
• Monitoring asset depreciation
• Generating financial reports, etc.

The importance of book keeping can be listed below

a. Planning for major expenses

b. Tracking of expenses
c. Keeping the track of invoice dates and amounts
d. Provides idea on profit earned by the business
e. Helps to evaluate the growth of business
f. Keeps the account of financial condition of the company
g. Calculation of Tax
h. Study of Cash Flow
i. Help in Audit Trail
j. Helps in decision making, etc.

The differences of book keeping with accounting can be explained below:

Parameter of Bookkeeping Accounting

Comparison

Definition Bookkeeping is related to the Accounting is the process wherein the

recording, measuring, and company’s financial data is summarized,
identifying the financial data of a and a report is prepared for the same.
company.

Management Management doesn’t take any Management decides upon financial

financial decisions by analyzing decisions after reading the summary
the records of bookkeeping. report obtained by accounting.

Purpose To store and organize the To analyze the financial data and make
financial data of a company future financial decisions accordingly.
 Financial The financial statement is not The financial statement is prepared
statement prepared using the information using accounting information.
obtained from bookkeeping.

Skills Bookkeeping doesn’t need the An accountant needs special skills to

bookkeeper to have any special record, interpret, and analyze the
skill set to handle and manage the financial data to prepare reports.
financial records.

Analysis No analysis is carried. Accounting uses the record from

bookkeeping to analyze the financial
data to prepare reports.

Types Single entry and double entry. There are different accounting types
apart from Cost accounting and
managerial accounting.

Employee An accountant oversees the work An accountant that is certified doesn’t

of a bookkeeper. need guidance.

Entry A bookkeeper records the The accountant prepares the financial

financial data on a daily basis. summary at the end of the month or on a
yearly basis, depending on the type of
report and demands of the company.

2. Explain Double Entry System and differentiate it with Single Entry System. (5+5)
Double entry system refers to such an accounting system under which every financial transaction
is recorded into two separate accounts with equal amounts to determine the true profit or loss and
financial position of the business.
Lewis and Gillespie explain that "The specific technique which reflects the concept of duality is
known as double entry book- keeping."
The fundamental principles of double entry system are as follows:
a. Every transaction involves two parties – debit and credit.
b. Every transaction must have one giver and one receiver.
c. The amount of money of a transaction the party gives is equal to the amount the party
receives.
d. Business is treated as a separate entity from the owner. Here the business is considered
as a separate entity.
e. Every transaction is divided into two aspects. The left side of the transaction debit and the
right side is credit.
f. Totality of debit is equal to the totality of credit.
g. It is a scientific and complete accounting system.
The process of keeping accounts under the double-entry system is given below:
1. At first, transactions are recorded in the primary book of accounting called a journal.
2. In the second phase, transactions are classified and recorded permanently in the ledger
in brief.
3. In the third phase, the arithmetical accuracy of the account is verified through the
preparation of the trial balance.
4. In the fourth or final stage through financial statements, the results of all the financial
activities of a year are determined.
Hence, the double entry system is a complete, comprehensive and the most scientific method of
accounting.
The differences of double entry system with single entry system are:

Basis for Single Entry System Double Entry System

Comparison

Meaning The system of accounting in which The accounting system, in which

only one sided entry is required to every transaction affects two
record financial transactions is accounts simultaneously is known as
Single Entry System. the Double Entry System.

Nature Simple Complex

Type of recording Incomplete Complete

Errors Hard to identify Easy to locate

Ledger Personal and Cash Account Personal, Real and Nominal Account

Preferable for Small Enterprises Big Enterprises

Preparation of Difficult Easy

Financial
Statement

Suitable for tax No Yes

purposes

Financial position Cannot be ascertained easily. Can be ascertained easily.

Thus, single entry system records transactions on the basis of cash flows, whereas double
entry system follows “DEAD CLIC” rule, i.e., Debit Expenses Assets & Drawings and Credit
Liabilities, Incomes and Capital.

3. Explain the accounting cycle and the importances of double entry system. (4+6)
Accounting cycle means the overall steps involved in accounting of transactions and records. It
involves the following main steps:
a. Identifying and Recording
b. Classifying
c. Summarizing
d. Analysis & Interpretation, and
e. Communication
The major steps mentioned above involve following accounting process as given in the diagram
below:

Hence as per accounting cycle, we

a. Identify transactions and record them in journal
b. Prepare ledger from journal entries
c. Summarize ledger balances and prepare trial balance
d. Pass adjustment entries, if any.
e. Prepare financial statements
f. Present reports to owners and regulatory bodies.

The importances of double entry system are as follows:

a. It keeps a complete record of transactions.
b. This system checks upon the arithmetical accuracy of transactions.
c. It helps to determine the financial position of business
d. It is a scientific system, and thus helps in systematic record keeping.
e. Determination of profit or loss position of business is easier from this system.
f. It helps to ascertain the cash and bank balance of any entity.
g. It helps in the prevention of fraud in accounting transactions.
h. It is a better control mechanism in accounting and helps in decision making
i. Comparison of present achievement with past performance is easier.
j. It helps in projection of future programmes and budget, too.
k. It helps in the valuation of any business.
l. This system provides complete evidence in legal cases.
Hence, we can say that double entry system replaces human memory through proper
documentation.

4. Explain the basic principles of accounting with examples. (10)

The basic or fundamental principles of accounting are explained below.
1. Going Concern : This concept assumes that a business firm would continue to carry out its
operations indefinitely and would not be liquidated in the near future. Eg: there are many companies
having existence of more than 100 years.
2. Consistency : It states that accounting policies and practices followed by enterprises should be
uniform and consistent one the period of time so that results are comparable. Eg: Depreciation
charged on SLM basis shouldn’t be changed to WDV basis until and unless the change improves
presentation.
3. Accrual: As per this concept, income and expense must be recognized in the accounting periods
to which they relate rather than on cash basis. Eg: Rent for the month of Magh should be recorded
in Magh as expense, whether paid or not.
4.Business Entity : This concept assumes that business has a distinct and separate entity from its
owners. Eg: owner’s deposit or withdrawal is recorded in the Capital portion of financial statements.
5. Money Measurement : As per this concept, only those transactions which can be expressed in
terms of money are to be recorded in the book of accounts. Eg: talency of an employee can’t be
recorded.
6.Accounting Period : Accounting period refers to the span of time at the end of which the financial
statements of an enterprise are prepared to ascertain profit/loss and financial position. Eg: financial
statements are prepared on annual basis and quarterly basis.
5. Cost Concept : It requires that all assets are recorded in the book of accounts at their cost
price, which includes cost of acquisition, transportation, installation and making the asset ready for
the use. Eg: Machinery cost includes all expenses to be capitalized before put to use.
6. Fair Value Concept: It states that assets and liabilities should be recorded at fair value. Eg:
Fixed Assets should be revalued and recorded at fair value, and not on the basis of historical cost.
7.Dual Aspect : This concept states that every transaction has a dual or two- fold effect on various
accounts and should therefore be recorded at two places. Eg: Business started with cash Rs. 10,000
should be recorded in Assets and Capital.
8.Revenue Recognition : The concept of revenue recognition requires that the revenue for a business
transaction should be considered realised when a legal right to receive it arises. Eg: on sale of goods,
revenue can be recognized when goods are delivered along with invoice.
9.Matching Concept: The concept of matching emphasizes that expenses incurred in an accounting
period should be matched with revenues during that period. Eg: Salary expenses of a year are matched
with total sales or turnover.
10. Full Disclosure : It requires that all material and relevant facts concerning financial
performance of an enterprise must be fully disclosed in the financial statements. Eg: share capital
should be fully disclosed in notes to accounts as authorized, issued, subscribed and paid up capital
along with bonus shares, if any.
11. Conservatism : This concept requires that business transactions should be recorded in such a
manner that profits are not overstated. All anticipated losses should be accounted for but all
unrealized gains should be ignored. Eg: Provision for doubtful debts are recorded but contingent gains
are ignored.
Hence, the above concepts provide a basis for recording transactions in accounting.

5. Explain the rules of debit and credit with suitable examples. (10)
The principles of debit and credit are based on Traditional Approach and Modern Approach.
A. Traditional Approach
There are mainly three types of accounts in accounting: Real, Personal and Nominal accounts,
personal accounts are classified into three subcategories: Artificial, Natural, and Representative.

1. Real Accounts

All assets of a firm, which are tangible or intangible, fall under the category “Real Accounts“.

Tangible real accounts are related to things that can be touched and felt physically. Eg: building,
machinery, stock, land, etc.

Intangible real accounts are related to things that can’t be touched and felt physically. Eg: goodwill,
patents, trademarks, etc.

Golden rule for real accounts

Debit what comes in

Credit what goes out

Example Purchased furniture for 10,000 in cash

Accounts Involved Debit/Credit Rule Applied

Furniture A/C Debit Real A/C – Dr. what comes in

To Cash A/C Credit Real A/C – Cr. what goes out

2. Personal Accounts

These accounts are related to individuals, firms, companies, etc. Eg: include debtors, creditors, banks,
outstanding/prepaid accounts, accounts of credit customers, accounts of goods suppliers, capital,
drawings, etc.

a. Natural personal accounts: This type of personal accounts is the simplest to understand out
of all and includes all natural people. E.g. Kumar’s A/C, Adam’s A/C, etc.
b. Artificial personal accounts: Personal accounts which are created artificially by law, such as
corporate bodies and institutions, are called Artificial personal accounts. E.g. Pvt Ltd companies, LLCs,
LLPs, clubs, schools, etc.
c. Representative personal accounts: Accounts which represent a certain person or a group
directly or indirectly. E.g. wages outstanding, prepaid expenses, advance income, etc.
Golden rule for personal accounts

Debit the receiver

Credit the giver

Example

• Paid Unreal Pvt Ltd. 24,000 by cheque

Accounts Involved Debit/Credit Rule Applied

Unreal Pvt Ltd. A/C Debit Artificial Personal – Dr. the receiver

To Bank A/C Credit Artificial Personal – Cr. the giver

3. Nominal Accounts

Accounts which are related to expenses, losses, incomes or gains are called Nominal accounts. E.g.
Purchase A/C, Salary A/C, Sales A/C, Commission received A/C, etc.

The final result of all nominal accounts is either profit or loss which is then transferred to the capital
account.

Golden rule for nominal accounts

Debit all expenses & losses

Credit all incomes & gains

Example

• Purchased good for 15,000 in cash

Accounts Involved Debit/Credit Rule Applied

Purchase A/C Debit Nominal A/C – Dr. all expenses

To Cash A/C Credit Real A/C – Cr. what goes out

B. Modern Approach

Modern approach states following rules of accounting for posting in journal.

a. Increase in assets, losses and expenses is debited and decrease is credited.

b. Increase in capital, liabilities, incomes and gains is credited and decrease is debited.
Eg: Purchased good for 15,000 in cash. Here, purchase has increased expenses, and cash has been
decreased.
Thus,
Purchase A/C Dr. 15,000

To Cash A/C 15,000

Thus, by understanding the above rules of debit and credit, any transaction becomes simple and easy
to understand.
लेखा अभिलेखन तथा लेखाांकन (Book Keeping and Accounting)
1. Book Keeping को अवधारणाको व्याख्या गननह
ु ोस ् र यसको Accounting सँगको भिन्नता
छनट्याउननहोस ्। (५+५)
लेखा अभिलेखन िनेको दै ननक रुपमा हुने कारोबारसँग सम्बन्धित वित्तीय कारोबार र जानकारीको अभिलेखन
हो। यसले व्यन्ततगत िा संस्थागत वित्तीय कारोबारको रे कर्ड सही, अप-टु-र्ेट र व्यापक छ िधने कुरा
सुननन्चित गदड छ ।
कुनै पनन व्यिसाय मा िेरै कारोबारहरु हुन सतदछन ्, जस्तै:
• आपूनतडकताडहरुलाई खिड िुततान
• ऋण िुततानी
• ग्राहकबाट हुने बबलका लागग ित
ु तानीहरू
• सम्पवत्तको ह्रासकट्टी
• वित्तीय ररपोटड हरू उत्पधन गने, आदद ।
लेखा अभिलेखनको महत्त्ि दे हायबमोन्जम सि
ू ीबद्ि गनड सककधछः
१. प्रमुख खिडहरूको लागग योजना गदै लैजाने
२. खिड ट्र्याककं ग हुने
३. बबलको भमनत र रकमको ट्रयाक राख्ने
४. व्यिसाय द्िारा कमाईएको लािको बारे मा अध्ययन गनड सककने
५. व्यिसायको िद्
ृ गि मल
ू यांकन गनड मद्दत गदड छ
६. कम्पनीको वित्तीय अिस्था को खाता राख्छ
७. करको दहसाब ननकालन मद्दत गदड छ
८. नगद प्रिाहको अध्ययन गनड सककधछ
९. अडर्ट ट्रे लमा मद्दत गदड छ
१०. ननणडय भलनमा मद्दत गदड छ, आदद ।
Book Keeping र Accounting को भिधनता दे हायबमोन्जम हे नड सककधछ ।

तुलनाको Book Keeping Accounting

प्याराभमटर

पररिाषा कुनै पनन व्यिसायको वित्तीय र्ेटा रे कडर्डङ, लेखा त्यस्तो प्रकिया हो जसमा कम्पनीको
मापन, र पदहिान गनड सम्बन्धित छ। वित्तीय र्ेटा सारांभित छ, र यसको लागग
एक ररपोटड तयार गररधछ।

व्यिस्थापन Book keeping को विचलेषण गरे र लेखांकन द्िारा प्राप्त सारांि ररपोटड
व्यिस्थापनले कुनै वित्तीय ननणडय भलदै न। पढे पनछ व्यिस्थापनले वित्तीय
ननणडयहरूमा ननणडय भलधछ।
 उद्दे चय कम्पनीको वित्तीय र्ेटा िण्र्ारण र व्यिन्स्थत वित्तीय र्ेटाको विचलेषण गने र िविष्यमा
गने वित्तीय ननणडयहरू सोही अनुसार गने।

वित्तीय वित्तीय वििरण तयार गनड Book Keeping बाट वित्तीय वििरण Accounting बाट प्राप्त
वििरण प्राप्त जानकारी प्रयोग गररँदैन । जानकारी प्रयोग गरे र तयार गररधछ।

कौिलता Book keeping मा Book Keeper ले वित्तीय Accounting मा लेखापाललाई रे कर्ड गनड,
रे कर्डहरू handle गनड र व्यिन्स्थत गनड कुनै व्याख्या गनड र ररपोटड गनड वित्तीय र्ेटा
पनन वििेष कौिलताकोआिचयक पदै न । विचलेषण गनड वििेष कौिल आिचयक
पदड छ।

विचलेषण कुनै पनन विचलेषण गररँदैन । लेखांकनले बुक ककपुङको रे कर्ड प्रयोग गरी
विचलेषण गदै प्रनतिेदनहरु तयार गदड छ ।

प्रकारहरु एकोहोरो लेखा प्रणाली र दोहोरो लेखा प्रणाली लागत लेखांकन र व्यिस्थापकीय
लेखांकन लगायत अधय थुप्रै प्रकार
हुधछन ्

कमडिारी एक लेखापालले एक Book keeper को कामको प्रमाणणत लेखाकारलाई मागडदिडन

रे खदे ख गछड । आिचयक पदै न।

प्रविष्टी एक बुकककपरले दै ननक आिारमा वित्तीय र्ेटा लेखाकारले ररपोटड को प्रकार र कम्पनीको
रे कर्ड गदड छ। मागहरूको आिारमा मदहनाको अधत्यमा
िा िावषडक आिारमा वित्तीय सारांि तयार
गदड छ, ।

२. दोहोरो प्रववष्टी प्रणालीको व्याख्या गननह

ु ोस ् र एकल प्रववष्टी प्रणालीसँगको यसको भिन्नता छनट्याउननहोस ्।
(५+ ५)
दोहोरो प्रविन्ष्ट प्रणालीले त्यस्तो लेखा प्रणालीलाई जनाउँ छ जस अधतगडत प्रत्येक वित्तीय कारोबार दई
ु बराबर
खातामा बराबर रकमको साथ व्यिसायको सही नाफा िा घाटा र वित्तीय न्स्थनत ननिाडरण गनड रे कर्ड गररधछ।
लनइस र गगल्स्पी िधछन ् कक "विभिष्ट प्रविगि जसले द्िैिको अििारणालाई दिाडउँदछ, त्यसलाई दोहोरो
प्रविष्टी प्रणाली िनेर गिननधछ।"
दोहोरो प्रविष्टी प्रणालीको मौभलक भसद्िाधतहरू ननम्न अनस
ु ार छन ्:
क. प्रत्येक कारोबारमा दई
ु पाटीहरू - र्ेबबट र िेडर्ट िाभमल हुधछन ्।
ख. प्रत्येक कारोबारको एक ददनेिाला र एउटा भलनेिाला हुनै पछड ।
ग. पाटीले ददने कारोबारको पैसा रकम पाटीले प्राप्त गरे को रकम बराबर हुधछ ।
घ. व्यिसायलाई माभलकबाट अलग इकाईको रूपमा व्यिहार गररधछ।
ङ. प्रत्येक कारोबार दई
ु पक्षहरूमा वििान्जत हुधछ। कारोबार र्ेबबटको बाँया पक्ष र दादहने पक्ष िेडर्ट हो।
ि. र्ेबबटको कुल रकम िेडर्टको कुल रकमसँग बराबर हुधछ।
छ. यो एक िैज्ञाननक र पूणड लेखा प्रणाली हो।

दोहोरो-प्रविष्टी प्रणाली अधतगडत खाताहरू राख्ने प्रकिया दे हाय अनुसारको हुधछ:

१. पदहलो, कारोबार लेखा को एक जनुल िननने को प्राथभिक पनस्तक मा रे कर्ड गररधछ।

२. दोस्रो िरणमा, कारोबारहरू िमबद्ि गरी संक्षक्षप्त रूपमा बहीखातािा ्थायी रूपमा रे कर्ड गररधछ।
३. तेस्रो िरणमा, खाताको अंकगणणतीय िुद्िता सन्तनलन परीक्षणको तयार गरी प्रमाणणत गररधछ ।
४. िौथो िा अन्धतम िरणमा ववत्तीय वववरणहरू माफडत एक बषडको सबै वित्तीय गनतविगिको ननतजा ननिाडरण
गररधछ।
तसथड, दोहोरो प्रविष्टी प्रणाली एक पण
ू ,ड व्यापक र लेखा को सबै िधदा िैज्ञाननक तरीका हो ।

एकल प्रविन्ष्ट प्रणालीको साथ दोहोरो प्रविन्ष्ट प्रणालीको भिधनताहरू दे हायबमोन्जम छन ् ।

तनलनाको लागग एकल प्रववष्टी प्रणाली दोहोरो प्रववष्टी प्रणाली

आधार

अथड लेखा प्रणाली जसमा वित्तीय कारोबार रे कर्ड लेखा प्रणाली, जसमा प्रत्येक कारोबारले दई
ु
गनड केिल एकतफी प्रविष्टी आिचयक खाताहरूलाई एक साथ प्रिावित गदड छ,
हुधछ, त्सयलाई एकल प्रविष्टी प्रणाली त्यसलाई दोहोरो प्रविष्टी प्रणाली िननधछ।
िननधछ ।

प्रकृनत सरल जदटल

प्रविष्टीका अपूणड पूणड

तररका

गलतीहरू पदहिान गनड कदिन पदहिान गनड सहज

बदहखाता ननजी तथा नगद खाता व्यन्ततगत, िास्तविक र नोभमनल खाता

उपयत
ु तता स-साना व्यिसाय िूला व्यिसाय

वित्तीय वििरण कदिन सरल

तयार गनड

कर प्रयोजन अमाधय माधय

 वित्तीय सजीलै पत्ता लगाउन सककदै न । सजीलै पत्ता लगाउन सककधछ।
अिस्था

यसैले, एकल प्रविष्टी प्रणालीले नगद प्रिाहको आिारमा कारोबार रे कर्ड गदड छ, जबकक दोहोरो प्रविन्ष्ट प्रणाली
"DEAD CLIC" ननयम पछ्याउँ दछ, अथाडत ् र्ेबबटमा व्यय (Expenses) सम्पवत्त (Assets) र ड्रइङ (Drawing)
र िेडर्टमा दानयत्ि (Liabilities), आय (Income) र पँज
ू ी (Capital) ।

३. लेखा चक्र िनेको के हो ? दोहोरो प्रववष्ष्ट प्रणालीको िहत्व वणुन गननह

ु ोस ्। (४+६)
लेखा िि िनेको कारोबार र रे कर्ड को लेखा मा संलग्न समग्र िरणहरु। यसले ननम्न मुख्य िरणहरू
समािेि गदड छ:
• पदहिान र रे कडर्िंग
• िगीकरण
• सारांि
• विचलेषण र व्याख्या, र
• सञ्िार
मागथ उललेणखत प्रमुख िरणहरूमा तलको रे खागित्रमा ददइएको अनुसार ननम्न खाता प्रकिया समािेि हुधछः

यसैले लेखा िि अनुसार, दे हाय अनुसारको कायड गररधछ ।

1. कारोबार को पदहिान र जनडलमा रे कर्ड गररधछ
2. जनडल प्रविन्ष्टहरूबाट बदहखाता तयार गररधछ
3. बदहखाताको िेष रकमलाई संक्षेपीकरण गरी सधतुलन परीक्षण तयार गररधछ
4. यदद कुनै समायोजन प्रविन्ष्टहरू छन ् िने पास गररधछ।
 5. वित्तीय वििरण तयार गररधछ ।
6. िेयरिनी/स्िाभमत्ििाला र ननयामक ननकायहरु लाई प्रनतिेदन पेि गररधछ ।

दोहोरो प्रविष्टी प्रणालीको आयातहरू ननम्नानुसार छन ्:

a. यसले कारोबारको पूणड रे कर्ड राख्दछ।
b. यस प्रणालीले कारोबारको गणणतीय िुद्िता जाँि गदड छ।
c. यसले व्यापारको वित्तीय न्स्थनत ननिाडरण गनड मद्दत गदड छ ।
d. यो एक िैज्ञाननक प्रणाली िएकाले व्यिन्स्थत अभिलेख राख्न सहयोग गदड छ।
e. नाफा िा व्यापारको घाटा न्स्थनत ननिाडरण यस प्रणालीबाट सन्जलो छ।
f. यसले कुनै पनन संस्थाको नगद र बैंक ब्यालेधस पत्ता लगाउन मद्दत गदड छ।
g. यसले लेखा कारोबारमा िगी रोतन मद्दत गदड छ।
h. यो लेखा मा एक उत्तम ननयधत्रण संयधत्र हो र ननणडय भलन मद्दत गदड छ
i. यसको मद्दतले विगतको प्रदिडनको साथ ितडमान उपलन्ब्िको तुलना सन्जलो हुधछ।
j. यसले िविष्यका कायडिम र बजेटको पनन प्रक्षेपणमा मद्दत गदड छ।
k. यसले कुनै पनन व्यिसायको मल
ू यांकन गनड मद्दत गदड छ।
l. यस प्रणालीले कानुनी माभमलाहरूमा पूणड प्रमाण प्रदान गदड छ।
तसथड, हामी िधन सतदछौं कक दोहोरो लेखा प्रणालीले उगित दस्तािेजको माध्यमबाट मानि स्मनृ तमै कारोबार
याद राख्नप
ु ने झधझदटलो प्रकृयालाई विस्थापन गदड छ।

४. उदाहरणका साथ लेखाका आधारित

ू भसद्धान्तहरू वणुन गनह
नु ोस ्। (१०)
लेखाको आिारिूत भसद्िाधतहरू दे हायबमोन्जम िणडन गररएका छन ्।
१. ननरन्तरताको भसद्धान्त: यस अििारणा अनुसार कुनै पनन व्यिसाय दीघड र अननन्चित कालका लागग
संिालन हुधछ र ननकट िविष्यमा यसलाई हटाइने छै न। जस्तैः िेरै कम्पनीहरू यस्ता छन ् जसको १०० बषड
िधदा बढीको अन्स्तत्ि रहे को छ।
२. एकरुपता: लेखा नीनत र व्यिसायहरूले अनस
ु रण गने अभ्यासहरू समयको अिगिमा एक समान र सस
ु ंगत
हुनुपदड छ ताकक पररणामहरू तुलना गनड सककधछ। जस्तैः SLM आिारमा गररएको ह्रासकट्टीलाई WDV आिार
मा पररितडन गनुड हुँदैन जब सम्म पररितडनले प्रस्तुतीकरण सुिार गदै न।
३.प्रोद्िावी भसद्धान्त : यस अििारणा अनस
ु ार लेखा अिगिमा गररएका आय र खिडलाई ित
ु तानी नहे री
कारोबारका आिारमा माधयता ददइनेछ । जस्तैः माघ मदहनाको िार्ा खिड िुततानी िए पनन िा निए पनन
माघमै खिडमा दताड गररनु पछड ।
४. व्यावसानयक अष््तत्वको भसद्धान्त: यो अििारणा अनुसार व्यिसाय र व्यिसायका स्िाभमत्िकताडहरु
छुट्टाछुट्टै इकाई हुन ् । जस्तैः माभलकबाट प्राप्त रकम िा माभलकले लगेको ननकासीलाई वित्तीय वििरणको
पँज
ू ी अंिमा रे कर्ड गररधछ ।
५. िनद्रा िापनको भसद्धान्तः यस अनुसार पैसामा मोल गनड सककने कारोबार मात्र लेखांकन गररधछ। जस्तैः
एक कमडिारी को प्रनतिा रे कर्ड गनड सककदै न।
६. लेखा अवगधको भसद्धान्तः यस भसद्िाधत अनुसार कुनै ननन्चित अिगिको आिारमा नाफा/घाटा र वित्तीय
वििरण तयार गररधछ । जस्तैः वित्तीय वििरणहरू िावषडक आिारमा र त्रैमाभसक आिारमा तयार गररधछ।
७. लागत अवधारणा: यस अनुसार सम्पवत्त/दानयत्िहरू लागत मूलयमा खाताको पुस्तकमा रे कर्ड गररनुपछड
जसमा अगिग्रहण, यातायात, स्थापना आदद समािेि हुधछन ् । जस्तैः मेभसनरीलाई कायडमा लगाउनु अनघका
सम्पूणड खिडहरु पँज
ु ीकरण गररधछन ् ।
८. परल िूल्सयको भसद्धान्तः यस अनुसार सम्पवत्त र दानयत्िलाई लागत िधदा पनन परल मूलयमा रे कर्ड
गररनुपछड । जस्तैः न्स्थर सम्पवत्तलाई ऐनतहाभसक लागतको आिारमा निई पुनमल
ूड यांlकन गरी परल मूलयमा
रे कर्ड गररनु पछड ।
९.दोहोरो पक्षको भसद्धान्त: यो अििारणा अनुसार हरे क कारोबारको विभिधन खातामा दोहोरो प्रिाि हुधछ र
त्यसैले दई
ु स्थानमा रे कर्ड गररनु पछड । जस्तैः रु. १०,००० बाट व्यिसाय सरु
ु गदाड एसेटमा र तयावपटल
दि
ु ैमा रू. १०,००० रे कर्ड गररनुपदड छ।
१०. आय प्राष्ततको भसद्धान्त: यस अनुसार कुनै कारोबारमा आम्दानी बाँध्नका लागी कानूनी अगिकार प्राप्त
हुनैपने हुधछ । जस्तैः सामानहरूको बबिीमा, बबलका साथ सामानहरू र्ेभलिर गररसकेपनछ आय बाँध्न
सककधछ ।
११. भिलानको अवधारणा: यस बमोन्जम कुनै एक लेखा अिगिमा िएको खिड सोदह अिगिमा राजस्ि संग
भमलनु पछड । जस्तैः एक िषडको तलब खिड ददँ दा सो तलब खिडले कुल बबिीसँग सामधजस्यता कायम गरे को
हुधछ ।
१०. पण
ू ु प्रकटीकरण: व्यिसायको वित्तीय प्रनतिेदनसँग सम्बन्धित सबै सामग्री र साधदभिडक तथ्यहरू वित्तीय
वििरणहरूमा पूणड रूपमा प्रकट हुनुपदड छ। जस्तैः सेयर पँज
ू ीलाई अगिकृत, जारी, समगथडत र ित
ु ता पूंजी गरी
दे खाइ सोमा ददइएका बोनस सेयरहरु समेत स्पष्ट खुलाउनुपछड ।
११. परम्परागत भसद्धान्त: यस अनस
ु ार व्यािसानयक कारोबार रे कर्ड गदाड सम्िावित मन
ु ाफालाई नभलने तर
सम्िावित घाट िा खिडलाई िने लेखांकन गनुप
ड छड । जस्तैः िंकास्पद आसामीको लागग नोतसानी व्यिस्था
रे कर्ड गरधछ तर आकन्स्मक लािलाई रे कर्ड गररँदैन ।
तसथड, मागथका अििारणाले लेखांकन कामाड कारोबारको लागी एक आिार प्रदान गदड छन ् ।

५. डेबबट र क्रेडडटको ननयिलाई उपयनक्त उदाहरणका साथ वणुन गनह

नु ोस ्। (१०)
र्ेबबट र िेडर्ट को भसद्िाधत परम्परागत दृन्ष्टकोण र आिुननक दृन्ष्टकोण मा आिाररत छ।
क. परम्परागत दृष्ष्टकोण
लेखामा मुख्यतया तीन प्रकारका खाताहरू छन ्:
• िास्तविक,
• व्यन्ततगत र
• नोभमनल खाताहरू ।
व्यन्ततगत खाताहरू तीन उपश्रेणीहरूमा िगीकृत गररएको छ: कृबत्रम, प्राकृनतक, र प्रनतननगि।
१. वा्तववक खाताहरू
फमडको सबै सम्पवत्त, जो मूतड िा अमूतड हुधछन ्, "िास्तविक खाताहरू" कोदट अधतगडत पदड छन ् ।
मूतड िास्तविक खाताहरू त्यस्ता िीजहरूसँग सम्बन्धित छ जुन िारीररक रूपमा छुन र महसुस गनड सककधछ।
जस्तैः ििन, मेभसनरी, स्टक, जग्गा आदद।
अमूतड िास्तविक खाताहरू त्यस्ता िीजहरूसँग सम्बन्धित छ जुन िारीररक रूपमा स्पिड हुन सतदै न। जस्तैः
ख्यानत, प्याटे धट, ट्रे र्माकड, आदद।
वा्तववक खाताहरूको लागग गोल्सडन ननयि
“भित्र आउने र्ेबबट, बादहर जाने िेडर्ट”
जस्तैः १०,००० नगदमा फननडिर खररद गररयो
Accounts Involved Debit/Credit Rule Applied

Furniture A/C Debit Real A/C – Dr. what comes in

To Cash A/C Credit Real A/C – Cr. what goes out

२. व्यष्क्तगत खाताहरू
यी खाताहरू व्यन्तत, फमडहरू, कम्पनीहरू, इत्याददसँग सम्बन्धित छन ्। उदाहरण: आसामी, लेनदार, बैंक, बाँकी/
अगग्रम िुततानी खाताहरू, िेडर्ट ग्राहकहरूको खाताहरू, सामान आपनू तडकताडको खाताहरू, पूंजी, ड्रइङ, आदद।
a. प्राकृनतक व्यष्क्तगत खाताहरू: यस प्रकारको व्यन्ततगत खाताहरू सबैलाई बुझ्नको लागग सबैिधदा
सरल हो र यी खाताहरुमा मानि जानत पदड छन ् । जस्तै Kumar’s A/c, Adam’s A/c, आदद।
b. कृबिि व्यष्क्तगत खाताहरू: कानन
ू द्िारा कृबत्रम रूपमा भसजडना गररने जस्तै कपोरे ट ननकायहरू र
संस्थाहरूलाई, कृबत्रम व्यन्ततगत खाताहरू िननधछ। जस्तै प्रा.भल. कम्पनीहरू, LLCs, LLPs, तलबहरू,
स्कूलहरू, आदद।
c. प्रनतननगध व्यष्क्तगत खाताहरू: खाताहरू जसले ननन्चित व्यन्तत िा समह
ू प्रत्यक्ष िा अप्रत्यक्ष रूपमा
प्रनतननगित्ि गदड छ। जस्तै बाँकी ज्याला, अगग्रम िुततानी खिड, अगग्रम आय, आदद।
व्यष्क्तगत खाताहरूको लागग गोल्सडन ननयि
ररसीिरलाई र्ेबबट गने, ददनेलाई िेडर्ट गने
उदाहरणः

• Paid Unreal Pvt Ltd. 24,000 by cheque

Accounts Involved Debit/Credit Rule Applied

Unreal Pvt Ltd. A/C Debit Artificial Personal – Dr. the receiver

To Bank A/C Credit Artificial Personal – Cr. the giver

३. नाि िािको खाता (नोभिनल खाता)

खाताहरू जुन खिड, घाटा, आय िा लािसँग सम्बन्धित छन ्, नतनलाई नोभमनम खाताहरू िननधछ। जस्तै
खरीद खाता, तलब खाता, बबिी खाता, कभमसन प्रान्प्त खाता, आदद ।
सबै नोभमनल खाताहरूको अन्धतम पररणाम या त नाफा िा घाटा हो जुन त्यसपनछ पँज
ू ी खातामा हस्ताधतरण
हुधछ।
नोभिनल खाताहरूको लागग गोल्सडन ननयि
सबै खिड र घाटा र्ेबबट गनुह
ड ोस ्, सबै आय र लािहरू िेडर्ट गनह
ुड ोस ्
उदाहरण

• Purchased good for 15,000 in cash

Accounts Involved Debit/Credit Rule Applied

Purchase A/C Debit Nominal A/C – Dr. all expenses

To Cash A/C Credit Real A/C – Cr. what goes out

ख. आधनननक दृष्ष्टकोण
परम्परागत ढाँिाका अलािा कारोबार प्रविष्टी गदाड आिुननक िारणा अनुसार दे हायबमोन्जम प्रविन्ष्टका ननयम
हुधछन ् ।
a. सम्पवत्त, घाटा र खिडमा िद्
ृ गि िएमा र्ेबबट गररधछ र घटे मा िेडर्ट गरधछ।
b. पंज
ू ी, दानयत्ि, आय र लाि िद्
ृ गि िएमा िेडर्ट गररधछ र घटे मा र्ेबबट गररधछ।
उदाहरण: १५,००० नगदमा न्जधसी खरीद ियो। यहाँ, खरीद खिड बढे को छ, र नगद घटाइएको छ।
यसैले,
Purchase A/C Dr. 15,000

To Cash A/C 15,000

तसथड र्ेबबट र िेडर्टका ननयमहरु मागथ उललेणखत बमोन्जम गरे मा कारोबारको लेखांकन बुझ्न सरल र
सहज हुधछ ।