Scribd Logo
Upload

Welcome to Scribd!

  • Makbule Atan Anıları

    Uploaded by

    CON SINOV
    11 views23 pages

    Copyright

    © © All Rights Reserved

    Available Formats

    PDF or read online from Scribd

    Did you find this document useful?

    Is this content inappropriate?

    Report this Document

    Copyright:

    © All Rights Reserved
    Download as PDF or read online from Scribd
    Flag for inappropriate content
    11 views23 pages

    Makbule Atan Anıları

    Uploaded by

    CON SINOV

    Copyright:

    © All Rights Reserved
    Download as PDF or read online from Scribd
    Flag for inappropriate content
    of 23
    MAKBULE ATADAN’IN ATATURW’E ILISKIN ANLATTIKLARI UZERINE BIR BASIN TARAMASL Derya GENG ACAR* OZET Atatiirk’tin gerceklere dayali yagam dyktistiniin yaziliginda, dzellikle bu yasammn ocukluk ve genclik dénemlerinin dogru ve yeterli belirlenmesinde annesi Zubeyde Hanim ve kiz kardesi Makbule (Atadan) Hanu’in anlattklan, ilk elden kaynak olarak bityik dnem tasrmaktadir. Bu yazimuzda Atatiir’iin kiz kardesi Makbule Hansm’in' basmimizda yer alan Atatiirk’e iliskin ilk elden siylesileri, kronolojik sira iginde gosterilmis ve Smekler verilmistir. Anahtar Kelimeler: Atattirk, Atatirk’tin annesi Zibeyde Hantm, ‘Atatiirk’iin kiz kardesi Makbule (Atadan) Hani, Atatirk’iin gocuklagu ve gencligi, Atatiirk’le ilgili anlar. A PRESS RESEARCH ON MAKBULE ATADAN’S EXPLANATION RELATING TO ATATURK ABSTRACT While writing the life story of Atatlrk, especially stating his childhood and adolescence periods, the expression of his mother Ziibeyde and his sister Makbule is critically important as it is first-hand information. In this article, his sister Makbule’s first-hand conversations and cases yelating to Atatiirk which had found a place in the press are chronologically predicated. Key Words: Atatiirk, Atatiirk’s mother Zitbeyde, Atatiirk’s sister Makbule (Atadan), Atatiirk’s childhood and adolescence, memory about Atatiirk. * Adnan Menderes Universitesi, Atattrk Ikeleri ve inkilap Tarihi Boliimti Ogretim Eleman, ' Makbule (Atadan) Hanim (1887-1956): Selénik’te Atatirk’tin dogumundan alta ysl sonra dogdu. Babast Ali Riza Efendi’yi yayamimm ilk yillannda kaybetti. Sistemli bir ofrenim goremeyerek kendi kendini yetistirdi. 1915 yh Mart ayinda annesi ile Selanik’ten ayrilarak Istanbul’a geldi. Mustafa Mecdi (Boysan) ile evlendi; 1947 baslarinda mahkeme karanyla aynld.. Atatirk’in emriyle 1930'da Serbest Firka’ya kaydoldu; partinin kendisini kapatmast tizerine Ankara ve Istanbul’da yasamunt sirdirdi 1956'da Ankara’da 6ldu; cenazesi Asri Mezarhiga defnedildi. 1092 DERYA GENC ACAR girs Atatiirk’iin yasam dykiisiinim gergeklere uygun yazilmasinda, siphesiz ki ilk elden kaynaklarin biiyiik degeri ve 6nemi vardir, Bu hususta Atatlirk’tin anlattiklarmn yam sira, ailesini olusturmus ya da yasamina karigmig kimselerin verdikleri bilgiler, onlardan kalan anilar, ‘Atatiirk’tin biyografisinde paha bigilmez énem kazanmaktadir. Bir insani en yakindan tanvyan, onun yasam dykiisiindeki ayrintllant en iyi bilenlerin basinda stiphesiz ki, kendi aile bireyleri gelmektedir. Kona bu agidan degerlendirildiginde Atatiirk’im yagsamina, ézellikle onun gocukluk ve genclik yillarina isik tutacak kimselerin basinda, annesi Ziibeyde Hamm ve \1z kardesi Makbule (Atadan) Haram’in geldigi gértilmektedir, Bu bakimdan, Atatiirk’tin yasamimi konu alan birgok tarihgi ve yazar, Atatiirk’iin annesi ve kiz kardesiyle gérlisme geregi duymuslar, onlardan elde ettikleri bilgileri ve anilari, yazdiklart kitaplarm sayfalarma gecirmislerdir”. Atattirk’tin annesi Zilbeyde Hanim’im yasan 14 Ocak 1923’de son buldugundan, basinda, Atatiirke hakkinda onunla yapilmis bir konusma bulunmamaktadi. Bununla beraber Milli Miicadele yillarmda Ankara’ ya gelmig olan Grace Ellison’ gibi baz yabanci gazeteci ve yazarlar, smurh da olsa Ziibeyde Hantm’la konugma firsati bulmuslardir. Atatiirk’tin kiz kardesi Makbule Hanim, annesine oranla uzun bir émir siirmiig, bu nedenle dzellikle Atatiirk’iin éliimiinden sonra ~Biiytik Adam’in yagamma iliskin ayrmtl: bilgiler almak bakimuindan- zaman zaman gazetecilerin ilgi odagi olmustur. Makbule Hamm’la yapilmis séylesiler tzerine gergeklestirdigimiz genis bir basm taramasinda, bu hususta kendisiyle yapiimg ilk goriigmenin kronolojik zincir igerisinde, 1947°’de haftahk Akin Gazetesi’nde “Selime Seden” imzasiyla yaymlandigint giérityoruz. Bu konusmayi, aynt yazarin yine Akin Gazetesinde 1948’de yaymlanan diger bir konugma dizisi izlemektedir. Makbule Hanmm’la yapilan ticiincii séylesi ise Yasar Yula tarafindan 1950’de gergeklestirilmis; bunu 1952- 1953 yillari arasmda Yeni istanbul Gazetesi’ndeki “Biiyiik Kardesim Atatiirk” baslikli uzun bir yaza dizisi takip etmistir. Makbule Hamm’la yapilan siz konusu bu dérdinett konusmada, sdylesiyi nakleden kisinin ? Omegin tarihgi Enver Behnan Sapolyo, AtatUrk’e iligkin esetlerine kaynak olusturmak tizere hem Zibeyde Harm, hem de Makbule Hanm’la gortisme yaptigim kaydetmistir. Konu ile ilgili bkz. Enver Behnan Sapolyo, Kemal Atatiirk ve Milli Miicadele Tarihi, 3. Baskt, Istanbul, Rafet Zaimler Yayinevi, 1958, s. 16-25 ? Grace Ellison M., Bir ingiliz Kadim Giziiyle Kuva-yi Milliye Ankarasi, Turkcesi: brahim S. Turek, istanbul, Milliyet Yaynlar,1973, s. 177 MAKBULE ATADAN’IN ATATURK’ iLiSKIN ANLATTIKLARI 1093 UZERINE BiR BASIN TARAMASI adi verilmemistir, Daha sonra gair ve gazeteci Semsi Belli*nin 1955’de kaleme aldift “Agabeyim Mustafa Kemal” adh yazi dizisi Milliyet Gazetesi’nde yayinlanmis ve bugiinkt tespitlere gire Makbule Hantm’la yaprlan beginci sdylesiyi olusturmustur. Makbule Hanim’la_yapilan altme: ve son gortisme ise Dr, Ridvan Ege tarafindan 1 Kasim 1955 giinit yapilmig, ancak bu konusma Ulus Gazetesi'nde 1962 yi Kasum’nda yayinlanmustir. Biitin bu yazilar ve yaz1 dizilerinde Atattirk’Un kiz kardesi Makbule Hanim’in anlattiklari, ézellikle Atatiirk’tin aile gevresine, onun gocukluk ve genclik dénemlerine iliskin olup, birgok bilinmeyen olaya deginmektedir. Makbule Hanim’m siylesileri Uzerine yaptigimuz basin taramasimin diger bir ilging yénti de, bu taramada belirlenen birgok yayinin Atatiirk’le ilgili bibliyografik literatirde yer almayigid®. Agagida, Makbule (Atadan) Hanim’la yapilmig sdylesileri, yayin tarihlerine gére kronolojik bir stra ile sunuyoruz: I 1947°DE HAFTALIK AKIN GAZETESD’NDE “SELIME SEDEN” IMZASIYLA YAYINLANAN SOYLESI Selime Seden imzasiyla Akin Gazetesi'nde yayinlanan bu sdylesi, Atatiirk’iin dliimiinden sonra Makbule Hamum'la yapilan gériismelerin ilkini olusturmaktadir. Séz konusu sdylesiyi asagida tam metin olarak veriyoruz: Atatiirk’ten Hateralar Atatiirk’tin son giinlerine dair hatiralarm rica ettigim hemgireleri sayin bayan Makbule Atadan, bana su izahati verdiler: —Atatiirk’tin Ankara’ya son gidisini bugtin gibi hatrlyorum, O geceyi Bukiye ile beraber sabaha kadar yanmnda gecirmistik. Durmadan terliyordu. Ben camagulanm degistirmesi igin kendisine yardim ediyordum. Agar bir hastahga tutuldugu gdzle goriilliyordu. O seyahate 4 Omegin, Muzatter Gokman’sn hazurladifa, gergekten dzltt bir galigma igeren 3 cildlik “Atatitrk ve Devrimleri Tarihi Bibliyografyas:” adi: eserde Selime Seden, Yasar Yula ve Ridvan Bge’nin yayinladigi sdylesilerin kaydt bulunmamaktadir. Bks. Muzaffer Gokman, Atatiirk ve Devrimleri Tarihi Bibliyografyast, 3 Cilt, Istanbul: Milli Egitim Basimevi, 1968, 1981, 1983 ¥ “Ataturk’ten Hatiralar”, Anlatan: Makbule Atadan, Konugan: Selime Seden, Akm Gazetesi, istanbul, 13. 11, 1947. 1094 DERYA GEN ACAR ben istirak etmeyecek ve sthhatimi alakadar eden igler yiiziinden bir miiddet istanbul’da kalacaktim. Kendisinden miisaade istedim, verdi. Ertesi giinti, kendisini Haydarpasa’ ya gétiirecek olan motor sarayin éniine gelmisti. Ugurlamak igin odamdan gikarak, kendisiyle yatak odasinm Oniinde karsilastik. Halinden bana veda etmege hazirlandigi belli idi. —Sizi motora kadar ugurlamama miisaade ediniz, diye yalvardim. Sert ve kesik bir sesle: —Hayrr! dedi. Buradan ugurlamaniz kéfidir. Atatiirk o gidisinde ¢gok halsiz ve yorgun gériinttyordu. Kendisine boynundaki egarbi diizeltecek kadar dahi bir kuvvet gérmemigs olmali ki, iki elini yantarina salivererek bu isi yapmami benden istemisti. Onu hig bu kadar halsiz ve yorgun gérmemistim. Anlasihyordu ki daha aylarca ewvel, dldiiriicii hastalik tesirlerini gdstermege baslamisti. iki gin sonra, Atatiirk beni Ankara’ya cagurtti. Késke gittigim vakit kendisini uzun bir sezlongda oturur bir vaziyette buldum. Bana: ~-Gérdiin mii kardesim, doktorlar bana giinde bes tiirlii tath yediriyorlar, dedi. —Afiyet olsun, diye cevap verdim. El aitindan bir havadis almistm. Ata’nin ayaklarina su indigini goren Doktor Neset Omer, biitiin gece Atatiirk’iin odasmin Sniinde dolagarak “Ne yapayim da mesuliyetten kurtulayum!”diyormus, Ciinkil o vakte kadar hastaligi teshis edememisti. Bir istida yazmis, “Ben mesuliyet kabul etmem, Avrupa’dan doktor getirin; giinkii Ata air hasta!” demisti. ke — Size Atatiirk’iin son ginlerine ait hatralarim anlatirken, igimde senelerce agiklamadan giiglikle sakladigim bir aciy: ifade etmek isterim: Atatiirk gok agir bir hale gelmis, Dolmabahge Sarayi’nda yatryordu, Doktorlar karninda toplanan ve kendisine biiytik bir rahatsizlik veren suyu igne ile girerek almak fikrinde bulunmuslar ve kendisine bunu anlatmislar. O da: — Bir kere hemsireye sorun, onun reyini ahn ve isinize dyle baslaym! diye emretmis. Atatiirk’tin bu arzusu bana iletilmedi. Her zaman aramizda bir mani olan Hasan Riza Bey, bu defa da Atatiirk’le alakadar olmaktan beni alikoyuyordu. Bunu hig unutamryorum. Atatiirk’tin yanina birgok doktorlarm ve operatérlerin girdigini bana sofract Muzaffer séyledi. Kosarak yanina gittim. Beni yolda Kihg Ali MAKBULE ATADAN'IN ATATURK’ ILISKIN ANLATTIKLARI £095 UZERINE BiR BASIN TARAMASI @nledi. Doktor Neset Omer, su alindigmdan haberdar olmamakligim hayretle kargiladi ve Atatirk’tin vermis oldugu emri bana tekrar etti. Hayretler iginde kaldim. Atatirk’tin yamina girdim, Doktorlar orada ancak 4-5 dakika durmama miisaade ediyorlardi, Atatiirk rahatt,, neseliydi, bundan istifade ederek kendisine gu suali sordum: — Su alirken hangisi daha kolay oluyor; yarmak m1, delmek mi? iki elini havaya kaldirdh: —ikisi de kétii! Tkisi de ne yenir, ne yutulur! dedi. Saym Bayan Makbule Atadan, derin bit karamsarhk iginde hatirladig. o elemli dakikalarm tesiriyle gok iiziinttildydt, Gdzlerinden sitzitlen yaslar: zaptedemiyordu. O acikh gitnlerin hatiralarim yasatmasint isteyerek onu daha derin bir istirap iginde birakmaga gOnltim razt olamazdi. Kendisinden miisaade istedim. Diinyanm en bilytk adamlarindan biri olan Atatiirk’tin kardesi olmak gibi miistesna bir serefe erigmis olan sayin Bayan Makbule Atadan’t teselli bulmaz kederiyle bag basa biraktim. H 1948 YILINDA HAFTALIK AKIN GAZETESI’NDE “SELIME SEDEN” IMZASIYLA YAYINLANAN SOYLESI* Gazeteci Selime Seden’in, Makbule (Atadan) Hanum’la yapmus oldugu ikinci gériigmesini olusturan konusmay: asagida tam metin olarak sunuyoruz: Giller yiizli, kibar tavir bir kadin, Atattirk’tin hemsiresi Bayan Makbule, romatizmadan act gektigi igin, gtiglikle yuirityebiliyordu. Genis ve aydinlik salonda karst kargiya oturduk. Bu sefer, Atatiitk’tn gocuklugundan, mektep hayatindan ve bazi hususiyetlerinden malimat almak istiyordum. Nazik ev sahibesi giiliimsedi ve gok gerilerde kalan uzun senelerin hatiralarim kisaca canlandirmaga basladi: Ali Rua Bey Ailesi isterseniz, size ilkin babamdan ve ailemizden bahsedeyim: Bildiginiz gibi babamz, giimrik memuru Ali Riza Bey’dir. Son zamanda memnriyetinden ayrilmis, ticaretle mesgul oluyordu. Ormanlar almistir ve © “

    You might also like