Professional Documents
Culture Documents
¨yq`vq 1' fï mk; úis tlajk wdKavql%u jHjia:d ixfYdaOkh f,i y÷kajkq
kduh' ,efí'
Y%S ,xld 2' ^fï mkf;a ñkau;= —wdKavql%u jHjia:dj˜ hkqfjka i|yka lrkq
m%cd;dka;%sl
,nk& Y%S ,xld m%cd;dka;%sl iudcjd§ ckrcfha wdKavql%u jHjia:dfõ VIIw
iudcjd§
ckrcfha
jk mßÉfPaoh fuhska bj;a lrkq ,nk w;r" ta fjkqjg my; ±lafjk
wdKavql%u mßÉfPaoh wdfoaY lrkq ,efí(-
jHjia:dfõ
VIIw jk —VIIw jk mßÉfþoh
mßÉfPaoh
m%;sfhdackh wdKavql%u jHjia:d iNdj
lsÍu'
^w& w.%dud;Hjrhd¦
^wd& l:dkdhljrhd¦
1
^b& w.%dud;Hjrhd iy úreoaO mlaIfha
kdhljrhd hk fofokdf.a u kdu
fhdackd lsrSu u; ckdêm;sjrhd
úiska m;a lrkq ,eìh hq;= jQ o" bka
fofofkla md¾,sfïka;=
uka;%Sjrhka úh hq;= jQ o"
;eke;a;ka mia fofkla¦ iy
2
jk foaYmd,k mCI iy iajdëk lKavdhïj,
kdhlhka úuish hq;af;a h'
3
w.%dud;Hjrhd" úreoaO mlaIfha kdhljrhd iy
wdKavql%u jHjia:d iNdfõ idudðlhka jk
md¾,sfïka;= uka;%Sjrhka tlS úiqrejd yeÍug
miqj mj;ajkq ,nk uyue;sjrKhg blaì;sj
md¾,sfïka;= uka;%Sjrhl= wjia:dfjdaÑ; mßÈ
w.%dud;Hjrhd f,i m;a lrkq ,nk f;la fyda
md¾,sfïka;=fõ úreoaO mlaIfha kdhlhd f,i
ms<s.kq ,nk f;la fyda hï md¾,sfïka;=
uka;%Sjrhka ixLHdjla ^1& jk wkqjHjia:dfõ
^wE&" ^b& iy ^B& fþo hgf;a wdKavql%u jHjia:d
iNdfõ idudðlhka f,i m;a lrkq ,nk f;la"
wdKavql%u jHjia:d iNdfõ idudðlhka f,i
;jÿrg;a Oqr oeßh hq;a;dy'
4
^9& fï jHjia:dfõ ^1& jk wkqjHjia:dfõ
^wE&" ^b& fyda ^B& fþoh hgf;a m;a lrk ,o
idudðlhka w;r mqrmamdvqjla we;s jQ úgl" tu
mqrmamdvqj we;sùfï Èk isg Èk oyy;rla
we;=<;" by; i|yka fþohkays úêúOdk
ie,ls,a,g .ksñka" ckdêm;sjrhd úiska ta
idudðlhd fjkqjg wkqm%dma; ùu msKsi fjk;a
;eke;a;l= m;a lrkq ,eìh hq;af;a h' tfia m;a
lrkq ,enQ hï ;eke;af;la" Tyq wkqm%dma;
jkafka hï idudðlhl= fjkqjg o ta
idudðlhdf.a Oqr ld,fhka fkdf.ù b;sßj
;sfnk fldgi i|yd Oqrh oeßh hq;af;a h'
5
^3& fï jHjia:dfõ Wmf,aLkfha ksYaÑ;j
i|yka fldñIka iNdj, iNdm;sjreka f,i
fyda idudðlhka f,i m;a lsÍu i|yd wjia:dj
t<fUk ljr fyda úgl tfia m;a lrkq ,eìh
hq;= ksis iy fhda.H ;eke;a;ka ckdêm;sjrhd
fj; ks¾foaY lsÍu iNdfõ ld¾hh jk w;r ta
ks¾foaYj,ska ia;%S mqreI Ndjh we;=¿j Y%S ,dxlSh
iudcfha nyq;a;aj iajNdjh ms<sìUq jk nj
j.n,d .ekSug m%h;ak orkq ,eìh hq;af;a h' ta
fldñIka iNdj, iydm;sjreka iïnkaOfhka
jk úg" m;a lsÍu i|yd iNdj úiska ;eke;a;ka
;sfofkl= ks¾foaY lrkq ,eìh hq;= w;r"
ks¾foaY lrkq ,enQ ;eke;a;kaf.ka tla wfhl=
ckdêm;sjrhd úiska iNdm;sjrhd f,i m;a
lrkq ,eìh hq;af;a h'
6
lrkq ,enQ kï i|yka ,ehsia;=fõ
m<uqj ku oelafjk ;eke;a;d
wod< fldñIka iNdfõ
iNdm;sjrhd jYfhka m;alrkq ,enQ
f,i i,lkq ,eìh hq;af;a h'
Wmf,aLkh
7
^W& uqo,a fldñIka iNdj¡
8
wNshdpkdêlrKfha úksYaphldrjrhka m;a
lsÍu yd iïnkaO iajlSh l¾;jHh bgq lsÍfï §"
iNdj úiska w.% úksYaphldrjrhdf.a woyia
,nd.; hq;= h'
Wmf,aLkh
I jk fldgi
^w& w.%úksYaphldrjrhd iy
fY%aIaGdêlrKfha úksYaphldrjrhka¡
II fldgi
^w& kS;sm;sjrhd¡
^we& ú.Kldêm;sjrhd¡
^wE& fmd,siam;sjrhd
9
iNdj úiska i,lkq ,nk hï ks,Orhka" iNdj
úiska ksYaph lrkq ,eìh yels kshu iy
fldkafoais u; iNdj úiska m;a lrkq ,eìh
yelafla h'
10
ork fjk;a idudðlhdg uq,a Pkaohla fkdue;s
kuq;a" iNdfõ hï /iaùul § ;SrKh lrkq
,eìh hq;= hï m%Yakhla i|yd iu iuj Pkaoh
,enqKq wjia:djl § iNdm;sjrhdg fyda /iaùfï
uQ,dikh ork fjk;a idudðlhdg ;Srl
Pkaohla ;sìh hq;af;a h'
11
;jÿrg;a Oqr jHjia:dfõ Wmf,aLkfha ksYaÑ;j olajd we;s
oeÍu' hï fldñIka iNdjl idudðlhkaf.a fyda Oqr
ld, bl=;aùu fkd;ld" wjia:dfjdaÑ; mßÈ"
iNdfõ fyda ta fjk;a fldñIka iNdj, fyda
w¨;a idudðlhka Oqr Ndr.kakd f;la ta olajd
isá iNdfõ fyda ta fjk;a fldñIka iNdj,
idudðlhka ;jÿrg;a Oqr oeßh hq;af;a h¡
12
wêlrKhlg n,h fyda wêlrK n,h fkdue;s
úh hq;af;a h' tlS ;SrKh" wkqu;h fyda
ks¾foaYh ish¨ ld¾h i|yd wjidkd;aul yd
;SrKd;aul úh hq;af;a h'˜¡
wud;Hjrhka
iy
Tjqkaf.a úIh
iy ld¾h' ˜'
13
lsÍfuka;
—wud;H uKav,fha
idudcslhka fkdjk
wud;Hjrhka '˜'
14
h'
15
lsÍu' yelafla h'˜ hk jpk wdfoaY lsÍfuka fuhska ixfYdaOkh lrkq ,efí'
16
;djld,sl idudðlhl= jYfhka" 41w jk jHjia:dfõ
úêúOdkj,g hg;aj" m;a lrkq ,eìh hq;af;a h'˜ hk jpk
iy b,lalï fjkqjg —ta ksjdvq ld,h i|yd ;djld,sl
idudðlhl= jYfhka wdKavql%u jHjia:d iNdfõ ks¾foaYh u;
m;a lrkq ,eìh hq;af;a h'˜ hk jpk wdfoaY lsÍfuka¡
wdKavql%u 12' wdKavql%u jHjia:dfõ 61B jk jHjia:dj fuhska bj;a lrkq ,nk
jHjia:dfõ w;r" ta fjkqjg my; oelafjk jHjia:dj wdfoaY lrkq ,efí(-
61B jk
jHjia:dj
m%;sfhdackh —w¾: 61B' fï mßÉfþofha ld¾h i|yd" —rcfha
lsÍu' ksrEmKh¡ ks,Orhd˜ hkakg hqo yuqod" kdjql yuqod fyda
.=jka yuqod idudðlhl= fyda ue;sjrK fldñIka
iNdj úiska m;a lrk ,o ue;sjrK fldñIka
iNdfõ ks,Orhl= fyda cd;sl fmd,sia fldñIka
iNdj úiska m;a lrk ,o fmd,sia ks,Orhl= fyda
wêlrK fiajd fldñIka iNdj úiska m;a lrk
,o Wmf,aLk.; rcfha ks,Orhl= fyda ú.Kk
fiajd fldñIka iNdj úiska m;a lrk ,o Y%S ,xld
rdcH ú.Kk fiajfha idudðlhl= fyda we;=<;a
fkdjkafka h'˜'
17
^2& ta jHjia:dfõ ^6& jk wkqjHjia:dj bj;a lr ta fjkqjg my;
oelafjk wkqjHjia:dj wdfoaY lsÍfuka(-
18
wdKavql%u 16' wdKavql%u jHjia:dfõ 103 jk jHjia:dj my; oelafjk mßÈ fuhska
jHjia:dfõ ixfYdaOkh lrkq ,efí(-
103 jk
jHjia:dj
ixfYdaOkh ^1& ta jHjia:dfõ ^1& jk wkqjHjia:dfõ —41w jk jHjia:dfõ
lsÍu' úêúOdkj,g hg;aj"˜ hk jpk iy b,lalï fjkqjg
—wdKavql%u jHjia:d iNdfõ ks¾foaYh u;˜ hk jpk wdfoaY
lsÍfuka; iy
wdKavql%u 19' wdKavql%u jHjia:dfõ 109 jk jHjia:dj my; ±lafjk mßÈ fuhska
jHjia:dfõ ixfYdaOkh lrkq ,efí(-
109 jk
jHjia:dj
ixfYdaOkh ^1& ta jHjia:dfõ ^1& jk wkqjHjia:dfõ —41w jk
lsÍu'
19
jHjia:dfõ úêúOdkj,g hg;aj"˜ hk jpk
iy b,lalï fjkqjg —wdKavql%u jHjia:d
iNdfõ wkqu;h u;"˜ hk jpk wdfoaY
lsÍfuka; iy
wdKavql%u 23' wdKavql%u jHjia:dfõ 153 jk jHjia:dj my; oelafjk mßÈ fuhska
jHjia:dfõ ixfYdaOkh lrkq ,efí(-
153 jk
jHjia:dj
ixfYdaOkh ^1& ta jHjia:dfõ ^1& jk wkqjHjia:dfõ —41w jk jHjia:dfõ
lsÍu' úêúOdkj,g hg;aj˜ hk jpk iy b,allï fjkqjg
—wdKavql%u jHjia:d iNdfõ wkqu;hg hg;aj˜ hk jpk wdfoaY
lsÍfuka; iy
20
^2& ta jHjia:dfõ ^4& jk wkqjHjia:dfõ —41w jk jHjia:dfõ
úêúOdkj,g hg;aj˜ hk jpk iy b,lalï fjkqjg
—wdKavql%u jHjia:d iNdfõ wkqu;hg hg;aj˜ hk jpk wdfoaY
lsÍfuka'
21
l,ska b,a,d wiajqjfyd;a;
22
fldñIka 153wd' ^1& fldñIka iNdfõ hï /iaùul
iNdfõ .KmQrKh tlS iNdfõ idudðlhka ;=ka fofkl= úh
/iaùï'
hq;af;a h'
23
^3& ^2& jk wkqjHjia:dj hgf;a idokq ,nk Í;s
fldñIka iNdj úiska .eiÜ m;%fha m< lrkq ,eîug
ie,eiaúh hq;af;a h'
24
lD;Hj,ska msßkud we;s wêlrK n,hg iy 153W jk jHjia:dj
uqla;sh' hgf;a mßmd,k wNshdpk úksYaph wêldßhg m%odkh
fldg we;s n,;,j,g hg;aj" fï mßÉfþoh hgf;a
fyda hï ,sÅ; kS;shla hgf;a fldñIka iNdj fj;
mjrd § we;s hï l¾;jHhla bgqlsÍfï § tlS iNdj
úiska lrk ,o hï kshula fyda fok ,o hï ;SrKhla
ms<sn|j úNd. lsÍug" u;hla m%ldY lsrSug fyda ljr jQ
fyda wdldrhlska m%Yak lsÍug lsisÿ wêlrKhlg fyda
úksYaph wêldrhlg n,h fyda wêlrK n,h
fkd;sìh hq;af;a h'
25
jHjia:dfõ wkqjHjia:dfõ —md¾,sfïka;= iNdj" 41w jk jHjia:dfõ I jk Wmf,aLkfha
154 jk
i|yka fldñIka iNd"˜ hk jpk iy b,lalï fjkqjg —wdKavql%u jHjia:d
jHjia:dj
ixfYdaOkh
iNdj" 41wd jk jHjia:dfõ Wmf,aLkfha i|yka fldñIka iNd"˜ hk jpk
lsÍu' iy b,lalï wdfoaY lsÍfuka fuhska ixfYdaOkh lrkq ,efí'
26
155t" 155tA wdKavql%u jHjia:dfõ ms<sfj<ska 155W jk" 155W! jk" 155t jk" 155ta jk
iy 155T iy 155T jk jHjia:d f,i n,meje;aúh hq;= h(-
hk w¨;a
jHjia:d
we;=<;a
—fldñIka 155W' ^1& ^w& fmd,siam;sjrhd yer" fmd,sia
iNdfõ n,;,' ks,Orhka m;a lsÍfï" Wiia lsrSfï" ia:dk udre
lsÍu'
lsÍfï" Tjqka úIhfhys úkh md,kh lsÍfï iy
Tjqka fiajfhka my lsÍfï n,h fldñIka iNdj
fj; mejßh hq;af;a h' Wiia lsÍï" ia:dk udre lsÍï"
úkh md,kh iy fiajfhka my lsÍï ms<sn`o
fldñIka iNdfõ n,;, fmd,siam;sjrhd úuid
fldñIka iNdj úiska l%shd;aul lrkq ,eìh hq;f
a ;a
h'
27
m%;sm;a;shlg hg;aj fmd,sia ks,Orhka
n|jd .ekSu" Wiia lsÍu iy ia:dk udre
lsÍu ms<sn`o mámdá ilia lsÍu;
28
úiska .eiÜ m;%fha m< lrkq ,eîug ie,eiaúh
hq;af;a h'
29
jk jHjia:dj, i|yka lñgqjla fyda fmd,sia
ks,Orhl= fyda úiska ;ukaf.aa hï Wiiaùula fyda
ia:dk udrejla fyda úkh ms<sn| ldrKhla fyda
fiajfhka mylsÍula iïnkaOfhka lrk ,o hï
kshuhlska w;Dma;shg m;a fmd,sia ks,Orhl= úiska"
wNshdpkhla lsÍu iy wNshdpkhla úNd. lsÍu
i|yd kshu lrkq ,en we;s ld¾hmámdáh o
ld,iSudj o úêu;a lrñka fldñIka iNdj úiska
l,ska l, idokq ,nk Í;sj,g wkql+,j" tlS
kshuhg úreoaOj fldñIka iNdjg wNshdpkh lrkq
,eìh yelafla h'
30
hq;af;a h'
wdKavql%u 31' wdKavql%u jHjia:dfõ 155´ jk jHjia:dj fuhska bj;a lrkq ,nk
jHjia:dfõ w;r ta fjkqjg my; oelafjk jHjia:dj wdfoaY lrkq ,efí(-
155´ jk
jHjia:dj
m%;sfhdackh —oekg n, 155´' fldñIka iNdj úiska wkHdldrhlska
lsÍu' mj;akd Í;s úêúOdk i,iajkq ,nk f;la" fï jHjia:dj
iy ksfhda.
l%shd;aul jk Èkfha § n,d;aulj mj;akd ish¨u
fYaI lsÍu'
Í;s" ksfhda. iy ld¾h mámdá ;jÿrg;a l%shd;aulj
iy n,d;aulj mej;sh hq;af;a h'˜'
wdKavql%u 32' wdKavql%u jHjia:dfõ 156 jk jHjia:dj my; oelafjk mßÈ fuhska
jHjia:dfõ ixfYdaOkh lrkq ,efí(-
156 jk
jHjia:dj
ixfYdaOkh ^1& ta jHjia:dfõ ^2& jk wkqjHjia:dfõ —41w jk jHjia:dfõ
lsÍu' úêúOdkj,g hg;aj"˜ hk jpk iy b,lalï fjkqjg
—wdKavql%u jHjia:d iNdfõ wkqu;hg hg;aj"˜ hk jpk
wdfoaY lsÍfuka; iy
31
wdKavql%u 33' wdKavql%u jHjia:dfõ XIX jk mßÉfþohg blaì;sj u my;
jHjia:djg
oelafjk w¨;a mßÉfþo fuhska we;=<;a lrkq ,nk w;r" tajd wdKavql%u
XIXw jk
jHjia:dfõ XIXw jk iy XIXwd jk mßÉfþo f,i n,meje;aúh hq;= h(-
iy XIXwd
jk w,q;a
mßÉfþo —XIXw jk mßÉfþoh
we;=<;a
lsÍu
w,a,ia fyda ¥IK fpdaokd úu¾Ykh lsrSu i|yd
jQ fldñIka iNdj
32
msKsi .; hq;= mshjr"
XIXwd jk mßÉfþoh
33
jHjia:d iNdfõ wkqu;h u; fya;= olajd
ckdêm;sjrhd úiska Oqrfhka bj;a lrkq
,enqjfyd;a fyda pß; ¥IK jrola iïnkaOfhka
hï wêlrKhla úiska Tyq jrolre lrkq
,enqjfyd;a fyda md¾,sfïka;= uka;%Sjrhl= fyda
m<d;a iNd uka;%Sjrhl= fyda m<d;a md,k
wdh;khl iNslhl= fyda jYfhka f;aÍ
m;ajqjfyd;a fyda Tyq úIhfhys m%cd wYlakq;d
kshu lsÍfï fhdackd iïu;hla wdKavql%u
jHjia:dfõ 81 jk jHjia:djg wkql+,j iïu;
lrkq ,enqjfyd;a fyda ñi" tjeks idudcslhl=
jYfhka Tyq m;a lrkq ,enQ Èk isg wjqreÿ ;=kl
ld,hla Oqrh oeßh hq;af;a h'
34
^w& rcfha wdh;k úiska lrkq ,nk
NdKav iy fiajd" jev" WmfoaYl
fiajd iy f;dr;=re moaO;s
m%iïmdokh" mQ¾jfhka wkqu; jQ
l%shdldÍ ie,iqïj,g wkql+,j
ms<sfh, lrk ,o m%iïmdok ie,iqï
u; mokïj we;a o hkak ms<sn`oj
kshdukh fldg WÑ; n,Orhka fj;
jd¾;d lsÍu;
35
mßÈ iqÿiqlï ,nd we;a o hkak
ms<sn`oj jd¾;d lsÍu; iy
36
^wd& tjeks oekaùulg wkql+, fjñka
fldñIka iNdj bÈßhg meñK" tfy;a"
fldñIka iNdj úiska Tyqg bÈßm;a
lrkq ,nk hï m%Yakhlg ms<s;=re oSu
idOdrK fya;=jla fkdue;sj m%;slafIam
lrk; fyda
37
;uka w;=frka iNdm;sjrhl= tlS /iaùu i|yd
f;dard m;alr .; hq;af;a h'
38
ks,Orhka ^19 jk wêldrh jQ& oKav kS;s
ix.%yfha IX jk mßÉfþofha w¾:dkql+,j iy tys
ld¾h i|yd rcfha fiajlhka f,i i,lkq ,eìh
hq;af;a h'
39
rch" rdcH ixia:djla fyda m<d;a md,k
wdh;khla fyda úiska orkq ,nk iud.ï o
we;=<;a fõ'˜'
^w& ckdêm;sjrhd¦
^wd& w.%dud;Hjrhd¦
^we& l:dkdhljrhd¦
^wE& 44 jk jHjia:dj fyda 45 jk jHjia:dj
hgf;a m;alrkq ,enQ wud;Hjrfhla¦
^b& 46 jk jHjia:dj hgf;a m;a lrkq ,enQ
ksfhdacH wud;Hjrfhla¦
^B& md¾,sfïka;= uka;%Sjrfhla¦
^W& wdKavql%u jHjia:d iNdfõ idudðlfhla¦
^W!& wêlrK fiajd fldñIka iNdfõ
idudðlfhla;
^t& 41wd jk jHjia:dfõ i|yka hï fldñIka
iNdjl iNdm;sjrhd fyda idudðlfhla;
^ta& md¾,sfïka;=fõ uy f,alïjrhd;
^T& md¾,sfïka;=fõ uy f,alïjrhdf.a ld¾h
uKav,fha idudðlfhla;
^´& úYajúoHd, m%;smdok fldñIka iNdfõ
idudðlfhla;
^l& rdcH NdId fldñIka iNdfõ idudðlfhla;
^.& ú.Kldêm;sjrhd; iy
^p& Y%S ,xld uy nexl=fõ wêm;sjrhd"
40
wka;¾ld,Sk 35' ^1& ^w& fï mk; l%shd;aul jk Èkhg fmrd;=j u jQ Èkfha §
úêúOdk mj;sk kjjk md¾,sfïka;=j" th l,ska úiqrejd yßkq ,enqjfyd;a ñi" 2025
wf.daia;= ui 19 jk Èk f;la È.gu l%shd l< hq;= w;r" bkamiq th
úisfrkafka h'
^w& w.%úksYaphldrjrhd;
^wd& fY%aIaGdêlrKfha úksYaphldrjrhka;
^we& wêlrK fiajd fldñIka iNdfõ idudðlhka;
^wE& wNshdpkdêlrKfha iNdm;sjrhd;
^b& wNshdpkdêlrKfha úksYaphldrjrhka;
^B& kS;sm;sjrhd;
^W& Y%S ,xld uy nexl=fõ wêm;sjrhd;
^W!& ú.Kldêm;sjrhd;
^t& fmd,siam;sjrhd;
^ta& mßmd,k lghq;= ms<sn`o md¾,sfïka;= flduidßiajrhd
^Tïnqâiauka&;
^T& md¾,sfïka;=fõ uy f,alïjrhd"
^´& uydêlrKfha úksYaphldrjrhka; fyda
^l& wêlrK ks,Orhka" Wmf,aLk.; rcfha ks,Orhka"
rcfha ks,Orhka fyda fmd,sia ks,Orhka"
jYfhka Oqr ork iEu ;eke;a;l= u ;jÿrg;a tu Oqr orkq ,eìh hq;= w;r"
41we jk jHjia:dfõ ^3& jk wkqjHjia:djg hg;aj tu kshu yd fldkafoais
hgf;a tu Oqrfha n,;," ld¾h yd l¾;jH l%shd;aul lsÍu yd bgq lsÍu
lrkq ,eìh hq;= jkafka h'
41
md¾,sfïka;= iNdfõ idudðlhl= f,i Oqrh ork iEu ;eke;a;l= u fï
mk; l%shd;aul jk Èk isg n,mj;ajk mßÈ md¾,sfïka;= iNdfõ
idudcslhl= f,i Oqrh oeÍu k;r l< hq;af;a h'
42
cd;sl fmd,sia fldñIka iNdj fj; mjrkq ,enQ f,i i,lkq ,eìh hq;=
w;r" ta wkqj cd;sl fmd,sia fldñIka iNdj úiska tajd ;SrKh lrkq ,eìh
hq;af;a h'
43