T.C.

İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ

AZERBAYCAN CUMHURİYETİ'NDE KONTEYNER ELLEÇLEME HACMİ İLE

GSYİH DEĞİŞKENİ ARASINDAKI İLİŞKİSİNİN İNCELENMESİ

DENIZ BILIMLERI VE İŞLETMECILIĞI ENSTITÜSÜ

Prof.Dr. Erdal ARLI

E-mail: http://erdal.arli@istanbul.edu.tr

DENIZ BILIMLERI VE İŞLETMECILIĞI ENSTITÜSÜ

Doktora öğrencisi

Jafarova Leyla Jafar kızı

E-mail: leyl.jafar@gmail.com

HAZİRAN 2022
Özet
Denizyoluyla konteyner taşımacılığı günümüzün en önemli taşıma modlarından biri olarak
büyüyen sektörlerin başında gelmektedir. Konteyner taşımacılığı ülkelerin dış ticaret
faaliyetlerine katkı sağladığı gibi makro değişkenler üzerinde de etkili olabilmektedir. Bu
çalışmanın amacı da Azerbaycan'da denizyolu ile taşınan konteyner miktarı ile makro
değişkenlerden GSYH-Kişi başı milli gelir arasındaki ilişkinin ortaya konulmasıdır. Bu
bağlamda iki hipotez kurulmuş, 2000-2020 yılları arasında Azerbaycan’da elleçlenen konteyner
miktarı ile GSYH-Manat ve Dolar arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişkinin olup
olmadığı belirlenmeye çalışılmıştır. Hipotezlerin analizinde SPSS paket programından
yararlanılmış ve korelasyon-regresyon analiz yöntemlerine başvurulmuştur. Elde edilen
sonuçlara göre; Azerbaycan’da elleçlenen konteyner miktarı ile GSYH-Manat cinsinden kişi
başı milli gelir arasında istatistiksel olarak %95 güven aralığında anlamlı, pozitif yönlü ve
güçlü bir ilişkinin olduğu belirlenmiştir. Buna karşın konteyner miktarı ile GSYH-Dolar
cinsinden kişi başı milli gelir arasında ise bir ilişki saptanmamıştır.

Anahtar Kelimeler: Azerbaycan, denizyolu konteyner taşımacılığı, GSYH

JEL: M2:M21

Summary

Container transportation by sea is one of the most important transportation modes of

today, and it is one of the growing sectors. Container transportation can be effective on macro
variables as well as contributing to the foreign trade activities of countries. The aim of this
study is to reveal the relationship between the amount of containers transported by sea in
Azerbaijan and the macro variables GDP-Per capita national income. In this context, two
hypotheses have been established and it has been tried to determine whether there is a
statistically significant relationship between the amount of containers handled in Azerbaijan and
GDP-Manat and Dollar between the years 2000-2020. SPSS package program and correlation-
regression analysis methods were used in the analysis of the hypotheses .According to the
results obtained; It has been determined that there is a statistically significant, positive and
strong relationship in the 95% confidence interval between the amount of containers handled in
Azerbaijan and the per capita income in terms of GDP-Manat. On the other hand, no
relationship was found between the amount of containers and per capita income in GDP-
Dollars.

Keywords: Azerbaijan, maritime container transportation, GDP

JEL: M2:M21

1
1. Giriş
Deniz taşımacılığı diğer taşıma türlerine kıyasla zaman ve maliyet gibi birçok avantajı
barındırdığı gibi hem küresel hem ülke ekonomilerin sürdürebilmesinde önemli bir yere sahiptir.
Ülkeler ve kıtalar arası taşımacılık özelliği de denizyolu taşımacılığın diğer taşımacılık türlerine
kıyasla farklılaştırmaktadır. Dökme ve kuru yükle başlayan denizyolu yük taşımacılığı, elleçleme
araçlarının ve teknolojik gelişmelerle birlikte birçok yük türünde yerini konteyner gemilerine ve
konteyner taşımacılığına bırakmıştır.
“Günümüzde ekonominin küreselleşmesi ile birlikte dünyada kıtalararası ticaret artmakta
ve bu artış içinde, özellikle ağır ve hacimli yükler için denizyolu taşımacılığı öne çıkan alternatif
olmaktadır. Hava, kara ve demiryoluna göre daha ucuz, çevreci ve güvenilir olması ile dünya
ticareti %80 oranlarında denizyolu ile yapılmaktadır. Küresel ve ticari ilişkilere aracılık eden
denizyolu taşımacılığı sektörü mavi ekonomi içinde önemli bir yere sahiptir” (Oğuz S.C., 2020).
“Küresel bazda denizyolu ile taşınan yük hacmi son yarım yüzyılda 20 kat büyümüştür.
Deniz taşımacılığı, uluslararası ticaretin ve küresel ekonominin belkemiğidir. Hacim olarak küresel
ticaretin yaklaşık yüzde 80'i ve değer olarak küresel ticaretin yüzde 70'inden fazlası deniz yoluyla
taşınmakta ve dünya çapındaki limanlar tarafından gerçekleştirilmektedir” (UNCTAD, 2020).
“Taşıma türleri arasında kuşkusuz en hızlı gelişim sağlayan tür konteyner taşımacılığı
olmuştur” (Çetin ve Saka, 2017). Küresel konteyner ticareti bölgelerarası ticaret dışında 2019
yılında %0,4 artmıştır (UNCTAD, 2020).
“Dünyayı değiştiren kutu” tabiri ilk kez konteynerin deniz ticaretinde kullanılmasının 50.
yılına atfen yazılan bir kitabın başlığında kullanılmıştı. Yükü büyük bir metal kutuya koyun, her
kutu tırların taşıyabileceği büyüklükte olsun ve bir trene yüklenip demiryolu ile taşınsın. kutunun
gemiye istiflenebilmesi için büyük bir vinç inşa edin, kutunun içindeki eşyalara hiç
dokunulmadığı için kargo gemiye hızlı ve güvenli bir şekilde taşınsın.” 26 Nisan 1956'da
Malcolm MacLean bu fikri hayata geçirdi. Eskiden Paltero Hills olarak adlandırılan tankere
"İdeal X" adını verdi ve güvertesinde 60 adet 35’lik konteyner taşıyacak hale getirdi” (Soner
Esmer, 2016).
“1960'lı yıllarda ISO (International Organization for Standardization) tarafından ölçüleri
bir standarda bağlanan ve taşımacılıkta yaygınlaşarak kullanılan konteyner, günümüzde
lojistiğin vazgeçilemez bir parçası haline gelmiş ve limanlar arasında bir rekabet ortamının da
doğmasına neden olmuştur” (Çetin ve Saka, 2017).
Tüm bunlar denizyoluyla konteyner ticaretinin hem bölgesel hem de ülkesel olarak
önemine işaret etmektedir. Bu bağlamda denizyoluyla konteyner taşımacılığının gerek ülkelerin
dış ticaret performansı gerekse makro değişkenler üzerindeki etkisini hem günümüzde hem de

2
gelecekte sürdüreceği aşikardır. Bu çalışmanın da amacı Azerbaycan'da denizyolu ile taşınan
konteyner miktarı ile makro değişkenlerden GSYH-Kişi başı milli gelir arasındaki ilişkinin
ortaya konulmasıdır. Çalışmada iki hipotez kurulmuş, 2000-2020 yılları arasında Azerbaycan’da
elleçlenen konteyner miktarı ile GSYH-Manat ve Dolar arasında istatistiksel olarak anlamlı bir
ilişkinin olup olmadığı belirlenmeye çalışılmıştır. Araştırma verileri OECD ve Dünya Bankası
resmi internet sitelerinden elde edilmiş olup, çalışma sonuçlarının deniz işletmeciliği bilim
alanına katkı sağlayacağı düşünülmektedir. İlave olarak denizyoluyla konteyner ticaretinin
önemi konusundan farkındalık oluşturacağı öngörülmektedir.

2. Literatür Taraması
Azerbaycan Cumhuriyeti'nde deniz taşımacılığı ve lojistik sektörüne ilişkin şimdiye kadar birçok
makale ve çalışma yayımlanmıştır. Ancak, konteyner taşımacılığı konusunda daha az sayıda
çalışma yapılmıştır. Bu çalışmada konteyner taşımacılığı ile ilgili literatür ve çalışmalar
incelenmiştir.
Haciyev N. (2018) tarafından yapılan “Yatırımların ulaşım sektörüne ve ekonomik
büyümeye etki analizi ”calışmasında, yatırımların ulaştırma sektörü ve ekonomik büyüme
üzerindeki etkisini analiz etmekte ve ulaştırma sektörünün gelişimi ile ülke ekonomisinin
ekonomik büyümesi arasındaki ilişki ile ilgili teorik konuları kapsamaktadır. Yabancı ülkelerin
bu alandaki tecrübesine başvurulmuş, Azerbaycan'da ulaşım sektöründeki yatırımların ve diğer
faktörlerlerin taşımacılıkta navlun cirosu ve gelirleri üzerindeki etkisini yansıtan ekonometrik
denklemler verilmiştir.
Yadigarov T. (2018) tarafından yapılan “Azerbaycan'da Ulaştırma ve Lojistik Sisteminin
Verimliliğinin Artırılması” Makalede Azerbaycan'da ulaştırma ve lojistik sisteminin etkinliğini
artırmanın yolları araştırılmış ve Azerbaycan'ın transit potansiyelinin daha iyi değerlendirilmesi
için Stratejik Yol Haritasına uygun olarak ulaştırma ve lojistik hizmetlerinin rekabet gücünü
artırmanın yolları belirlenmiştir.
Hacıgadirli M. (2019) tarafından yapılan "Azerbaycan'da deniz taşımacılığının ekonomik
sorunları ve dünya ticaretindeki rolünü artırma meseleleri" Çalışmasında, Azerbaycan'da deniz
taşımacılığının temel ekonomik sorunları açıklığa kavuşturulmuş, Deniz taşımacılığının dünya
ticaretindeki rolünün artırılmasına yönelik yönler belirlenmiş, Deniz taşımacılığının gelişme
mekanizmasını iyileştirmenin yolları belirlenmiştir.
Muradova H. (2018) tarafından yapılan "Sürdürülebilir Ekonomik Kalkınmanın
Sağlanmasında Taşıma Lojistiğinin Rolü" çalışmasında Azerbaycan ekonomisinin petrole olan
bağımlılığını azaltmak için lojistik sektörünün öncelikli alanlardan biri olduğunu ve bu amaçla

3
çeşitli altyapı projelerinin hayata geçirildiğini vurguladı. Taşımacılığın bu konuda özel bir yeri
olduğunu kaydeden araştırmaçı, hükümetin son yıllarda ulaşıma büyük yatırımlar yaptığını
kaydetti.
Yusifov E.M., Tekmez K.K. ve Mammadov H.P. (2019) tarafından yapılan “Logıstıcs
Sector In Azerbaıjan Economy: Structural Improvements and Orıentatıons Strategıc
Development” çalışmada, Azerbaycan'daki lojistik sektörünün mevcut durumu ve gelişmesi,
Azerbaycan Devlet İstatistik Komitesi'nin ulaştırma sektörü istatistiklerine göre, ülkedeki
demiryolu, deniz, karayolu ve hava yoluyla yük ve yolcu trafiğinin dinamikleri analiz edilmekte
ve son sekiz yıldaki durum değerlendirilmektedir. Azerbaycan bu ulaşım koridorlarına bölgeler
arası bir transit geçiş merkezi olarak katıldığı belirtiliyor. "Azerbaycan Cumhuriyeti'nde lojistik
ve ticaretin geliştirilmesi için Stratejik Yol Haritası"na göre, Ülkedeki lojistik sektörünün SWOT
analizi sunuldu ve ekonomik kalkınmaya katkı sağlayacak gelecek vaat eden güçlü ve zayıf
yönler vurgulanmıştır.
Məmmədova A. (2021) tarafından yapılan “Cumhuriyetin Geçiş Potansiyelini
Genişletmeye Yönelik Öncelikli Konular ” makalede, ülkedeki ulaşım altyapısı ve iyileştirilmesi,
ülkenin transit potansiyelinin etkin kullanımı ve uluslararası transit projelerine aktif katılım gibi
konuların altını çiziyor. Makalede, Azerbaycan topraklarından geçen uluslararası ulaşım
koridorlarının, cumhuriyetin ulaşım sisteminin geliştirilmesi için ana önceliklerden biri olmakla
birlikte, ülkemizin ekonomik kalkınmasını amaçlayan bağımsız bir alan haline geldiği de
kaydedilmiştir.
Hasanli K. ve Mansimov S. (2018) tarafından yapılan “Azerbaycan'in Doğu-Bati
Koridorunda Transit Geçiş Konumunun Değerlendirilmesi” çalışmada Makale, önümüzdeki
yıllarda Azerbaycan'da uygulanan bölgesel öneme sahip projeleri (Yeni Bakü Limanı, Bakü-
Tiflis-Kars demiryolu, Astara-Astara demiryolu, Alat Serbest Ticaret Bölgesi) analiz olunmuş,
bu projelerin gelecekteki transit ticaretinin gelişimi üzerindeki etkisini değerlendirmmiştir.
Ayrıca, Doğu-Batı koridoru boyunca Azerbaycan üzerinden taşınan transit yük hacmini etkileyen
faktörler regresyon ile analiz edilmiştir.

4
 AZERBAYCAN'DA 2000-2020 YILLARDA ELLEÇLENEN KONTEYNER VE GSYH
DEĞERLERİ

Tablo 1 . Azerbaycan'da 2000-2020 yıllarda Elleçlenen Konteyner Miktarları (TEU) , GSYİA kişibaşına
(dolarla), GSYİA kişibaşına (manatla)

GSYİA GSYİA
Yıl Konteyner kişibaşına kişibaşına
TEU (manatla) (dolarla)
2000 0,00 582,6 651,10
2001 0,00 645,0 692,60
2002 292,00 724,3 745,00
2003 396,00 842,5 857,80
2004 307,00 969,5 986,60
2005 910,00 1323,9 1399,60
2006 834,00 1943,8 2175,70
2007 1209,00 2814,8 3280,30
2008 3025,00 4130,6 5027,50
2009 3768,00 3735,4 4647,80
2010 13306,00 4468,4 5567,40
2011 9712,00 5359,4 6786,60
2012 4459,00 5628,4 7164,40
2013 6117,00 5947,0 7580,60
2014 10485,00 6088,3 7761,70
2015 13307,00 5524,2 5383,60
2016 17102,00 5892,8 3692,50
2017 15337,00 6952,8 4039,70
2018 22887,00 7765,0 4567,60
2019 35024,00 7950,3 4676,60
2020 40345,00 7220,0 4247,10

Kaynak: OECD https://data.oecd.org/transport/container-transport.htm,

Dünya Bankası https://databank.worldbank.org/reports.aspx?source=2&country=AZE (15.05.2022)

2000-2001 yılları için OECD resmi internet sitesinde Azerbaycan'da konteyner taşımacılığı
hakkında bilgi bulunmamaktadır. Tablo 1 OECD (2022) və Dünya Bankası'ndan (2022) alınan
verilere dayalı olarak geliştirilmiştir. İlgili tablo incelendiginde konteyner taşımacılığında TEU
bazında hızlı bir büyüme görülmektedir; 2002 yılında 292 TEU yük elleçlenirken 2020 yılında
artarak 40345 TEU yük elleçlenlendiği anlaşılmaktadır.

5
 Tablo 2. Azerbaycanda yıllara bağlı konteyner elleçleme miktarı

45000.00
40000.00
35000.00
30000.00
25000.00
20000.00
15000.00
10000.00
5000.00
0.00
00 001 002 003 004 005 006 007 008 009 010 011 012 013 014 015 016 017 018 019 020
20 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2

Kaynak: OECD https://data.oecd.org/transport/container-transport.htm (17.05.2022)

Tablo 2 incelendiğinde; 2002 yılından 2010 yılına kadar elleçlenen konteyner hacminin
artarak 13306 TEU düzeyine çıkmasına rağmen 2011- 2012 yılında gerilemiş ve 4459 TEU
olmuştur. 2013 yılından itibaren yeniden artmış ve 2016 yılına kadar 17102 TEU düzeyine
ulaşmıştır. 2017 yılında yeniden bir gerileme yaşanmış ve 15337 TEU seviyesine inmiştir. 2017
yılından 2020 yılına kadar ise 40345 TEU miktarına ulaştığı görülmektedir. Dolayısıyla
konteyner yük taşımacılığında (TEU bazında) 2002'den 2020'ye kadar olan dönemde 292
TEUdan 40345 TEUa kadar önemli bir artışın olduğu anlaşılmaktadır.

3. Bulgular

Konteyner elleçleme hacmi ve makro değişkenlere ait tanımlayıcı istatistikler

Çalışmamıza konu olan 2000 ile 2020 yılları arasında Azerbaycan limanlarında TEU
cinsinden elleçlenen konteyner miktarı ile ve makroekonomik değişkenlerden, GSYH-kişi başı
milli gelir (manat ve dolar) değişkenlerine ait tanımlayıcı istatistik sonuçları şöyledir;

Tablo 1 incelendiğinde 2000-2020 yılları arasında Azerbaycan’da elleçlenen en yüksek

konteyner miktarının 40345 TEU ile 2020 yılında gerçekleştiği görülmektedir. Bunun yanı sıra
manat cinsinden kişi başına düşen milli gelirin ise en yüksek değerinin 7950 manat ile 2019
yılında, en düşük değerin ise 583 ile 2000 yılında, dolar cinsinden ise kişi başına düşen mlli
gelirin en yüksek değerinin 7761,7 dolarla 2014 yılında ve en düşük değerin 651,1 dolarla ile
6
2000 yılında meydana geldiği görülmektedir. Çalışmaya konu olan değişkenlerimize ilişkin diğer
tanımlayıcı istatistiki sonuçlar ise aşağıdaki tablodadır.

Tablo 3. Tanımlayıcı istatistik sonuçlar.

N Mean Std. Deviation
Deniz yolu Konteyner taşımacılığı 21 9467,71 11545,304
TEU
GSYİA 21 4119,48 2579,189
kişibaşına
(manatla)
GSYİA 21 3901,514 2383,7027
kişibaşına
(dolarla)
Valid N (listwise) 21

Tablo 3 incelendiğinde, 2000-2020 yılları arasında Azerbaycan’da elleçlenen TEU

cinsinden ortalama konteyner sayısının 9467,71, manat cinsinden kişi başına düşen milli gelirin
ortalama 4119,48 manat, dolar cinsinden ise ortalama 3901,5 dolar olduğu görülmektedir.

Konteyner Miktarı İle GSYH-Kişi Başı Milli Gelir Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

H1: 2000-2020 yılları arasında Azerbaycan’da elleçlenen konteyner miktarı ile GSYH-Manat
arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki vardır.

H2: 2000-2020 yılları arasında Azerbaycan’da elleçlenen konteyner miktarı ile GSYH-Dolar
arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki vardır.

Test İstatistiği: %95

Tablo 4. Korelasyon analizi

Correlations
Deniz yolu GSYİA GSYİA
Konteyner kişibaşına kişibaşına
taşımacılığı (manatla) (dolarla)
TEU
Deniz yolu Konteyner Pearson Correlation 1 ,806** ,365
taşımacılığı Sig. (2-tailed) ,000 ,103
TEU N 21 21 21
GSYİA Pearson Correlation ,806** 1 ,779**
kişibaşına Sig. (2-tailed) ,000 ,000
(manatla) N 21 21 21
GSYİA Pearson Correlation ,365 ,779** 1
kişibaşına Sig. (2-tailed) ,103 ,000
(dolarla) N 21 21 21
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).

7
 Tablo 4 incelendiğinde 2000-2020 yılları arasında Azerbaycan’da elleçlenen TEU cinsinden
konteyner miktarı ile GSYH-Manat arasında %95 güven aralığında istatistiksel olarak pozitif
yönlü ve yüksek düzeyde bir ilişkin olduğu (%80,6) anlaşılmaktadır. Buna karşın elleçlenen
konteyner miktarı ile GSYH-dolar arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki saptanmamıştır.
Bu sonuca göre elleçlenen konteyner sayısı arttıkça milli para cinsinden GSYH’nda arttığı
söylenebilir. Ancak negatif veya pozitif yönlü benzer bir ilişki dolar cinsinden belirlenememiştir.
Buna göre H1 hipotezi kabul, H2 hipotezi red edilir.

Konteyner Miktarının GSYH-Manat Üzerindeki Etkisi

2000-2020 yılları arasında Azerbaycan’da elleçlenen TEU cinsinden konteyner sayısına

ilişkin değişkenin bağımlı değişken olarak ele alınan GSYH-Manat üzerinde istatistiksel olarak
%95 güven aralığında anlamlı bir etkisinin olup olmadığını belirlemek üzere regresyon analizi
yapılmış aşağıdaki sonuçlar elde edilmiştir.

Tablo 5. Konteyner Miktarının GSYH-Manat Üzerindeki Etkisi

Model Unstandardized Coefficients Standardized t Sig.
Coefficients
B Std. Error Beta
1 (Constant) 2415,492 446,818 5,406 ,000

Deniz yolu ,180 ,030 ,806 5,928 ,000

Konteyner
taşımacılığı
TEU

ANOVA; F:35,140 Sig.0,000 Rsquare: 0,649 Adjusted R square: 0,631 VIF: 1,000 ; Tolerance:
1,000

Tablo 5’de görülen regresyon analizi sonucuna göre; 2000-2020 yılları arasında
Azerbaycan’da elleçlenen TEU cinsinden konteyner sayısı değişkeninin GSYH-Manat üzerinde
%95 güven aralığında anlamlı ve pozitif yönlü bir etkisinin olduğu tespit edilmiştir. Bu sonuç
korelasyon analizini de doğrular yöndedir. Ayrıca ANOVA testi anlamlı olup modelin doğru
olduğu belirlenmiştir. İlave olarak VIF ve Tolerance değerlerinin kabul edilen limitler içerisinde
bulunması modelimizin doğruluğuna ve değişkenlerin analiz edilebilirliğine işaret etmektedir.
Analizden elde edilen R square değeri bağımsız değişkenin % kaç oranında bağımlı değişkeni
açıkladığını ifade etmekte olup, Tablo 6’ya göre ilgili değerimiz %63,1 olup, yüksek bir
değerdir.

8
Konteyner Miktarının GSYH-Dolar Üzerindeki Etkisi

2000-2020 yılları arasında Azerbaycan’da elleçlenen TEU cinsinden konteyner sayısına

ilişkin değişkenin bağımlı değişken olarak ele alınan GSYH-Dolar üzerinde istatistiksel olarak
%95 güven aralığında anlamlı bir etkisinin olup olmadığını belirlemek üzere regresyon analizi
yapılmış aşağıdaki sonuçlar elde edilmiştir.

Tablo 6. Konteyner Miktarının GSYH-Dolar Üzerindeki Etkisi

Model Unstandardized Coefficients Standardized t Sig.
Coefficients
B Std. Error Beta
1 (Constant) 3187,517 648,916 4,912 ,000
Deniz yolu konteyner ,075 ,044 ,365 1,710 ,103
taşımacılığı
TEU

ANOVA; F:2,925 Sig.0,103 Rsquare: 0,133 Adjusted R square: 0,088 VIF: 1,000 ; Tolerance:
1,000

Tablo 6’da görülen regresyon analizi sonucuna göre; 2000-2020 yılları arasında
Azerbaycan’da elleçlenen TEU cinsinden konteyner sayısı değişkeninin GSYH-dolar üzerinde
%95 güven aralığında anlamlı bir etkisinin olmadığı anlaşılmaktadır. Bu sonuç benzer biçimde
korelasyon analizini de doğrulamaktadır. Ayrıca ANOVA testi de anlamlı değildir. İlave olarak
analizden elde edilen R square değeri de oldukça küçük bir değerdir.

Hesaplamalar sonucunda 2000-2020 yılları arasında Azerbaycan’da elleçlenen TEU

cinsinden konteyner sayısı değişkeninin GSYH-Manat üzerinde %95 güven aralığında anlamlı
ve pozitif yönlü bir etkisinin olduğu, GSYH-dolar üzerinde ise anlamlı bir etkisinin olmadığı
tespit edilmiştir.

4. Sonuc
Dökme ve genel yükle başlayan denizyoluyla yük taşımacılığı, teknolojideki ilerlemelerle
birlikte yerini önemli ölçüde konteyner taşımacılığına bırakmıştır. Kapalı kaplarla başlayan
konteyner taşımacılığı her türlü yük türünü daha emniyetli ve güvenli taşıyabildiği gibi,
limanlarda elleçleme süresini de kısaltmaktadır. Son dönemlerde önemi giderek artan
denizyoluyla konteyner taşımacılığı küresel ticarete yön verdiği gibi ülkelerin de dış ticaret
performansları ile makro ekonomik değişkenlerine de anlamlı etki sağlayabilmektedir.
Bu çalışmanın da amacı, Azerbaycan'da denizyoluyla elleçlenen konteyner taşımacılığını
9
incelemenin yanı sıra, konteyner hacminin makro değişkenlerden GSYH-kişi başi milli gelir
üzerinde istatistiksel olarak anlamlı bir etkisinin olup olmadığının tespit edilmesidir.
Azerbaycan'da denizyoluyla TEU bazında konteyner yük taşımacılığında 2002'den 2020'ye
kadar olan dönemde 292 TEUdan 40345 TEUa kadar önemli bir artış olması dikkat çekicidir.
Bu bağlamda çalışmanın amaçları doğrultusunda iki hipotez kurulmuştur. Elde edilen bulgulara
göre; 2000-2020 yıllar arasında Azerbaycan’da denizyoluyla elleçlenen konteyner miktarı ile
GSYH-Kişi Başı Milli Gelir (Manat) pozitif yönlü ve yüksek düzeyde bir ilişkin olduğu
belirlenmiştir. Ancak benzer ilişki GSYH-dolar arasında saptanmamıştır. Bu sonuçların
denizyoluyla konteyner taşımacılığın Azerbaycan’da açısından önemini ortaya koyduğu ve
farkındalık oluşturacağı öngörülmektedir. Yine elde edilen sonuçlara göre milli paranın dolara
kıyasla daha değerli olduğu söylenebilir.
Sonuç olarak, denizyoluyla konteyner taşımacılığının Azerbaycan ekonomisine mevcut veriler
ve analizler doğrultusunda önemli katkısının olduğu gelecekte de bunun devam edebileceği
öngörülmektedir.
Azerbaycan'ın transit potansiyelini artıran Kuzey-Güney taşıma koridoru boyunca taşınan
yüklerin çoğu, kuru yüktür. Rusya ile İran ve İran ile Karadeniz bölgesi arasında ticaretin yüzde
80'inden fazlasını kuru yük ve yaklaşık yüzde 20'sini konteyner taşımaşılığı oluşturmaktadır.
(Muradova H.R. , 2018)
Konteyner taşımacılığı hem zaman hem de maliyet açısından önemli bir avantaja sahip olup,
küçük ve orta ölçekli işletmesinden büyük ölçekli işletmeye kadar birçok iş kolunun taşımacılığa
ilişkin istek ve ihtiyaçlarını kuru yük taşımacılığına kıyasla daha efektif olarak
karşılayabilmektedir. Bu doğrultuda yönetici ve idarecilere denizyoluyla konteyner
taşımacılığının öneminin ve hacminin arttırılması ile ilgili olarak yeni strateji ve politikaların
planlanması ve uygulanması önerilmektedir.

10
Kaynakça
1. Çetin ve Saka. (2017). Konteyner Taşımacılığı için Yeni Bir Model Önerisi: Köseköy
Kuru Limanı (s. 21). III. Ulusal Liman Kongresi Uluslararası Katılımlı.
https://www.researchgate.net/publication/320698169_Konteyner_Tasimaciligi_icin_Yeni
_Bir_Model_Onerisi_Kosekoy_Kuru_Limani adresinden alındı
2. Həsənli X.A., MənsimovS. Ş. (2018). Azərbaycanin Şərq-Qərb Dəhlizində Tranzit
Mövqeyinin Qiymətləndirilməsi. . I International Scientific And Practical Conference
Azerbaijan In The International Transport System: Goals And Prospects (s. 322). BAKI:
Baku Engineering University.
3. Hacıqədirli M. K. (2019). “Azərbaycanda dəniz nəqliyyatının iqtisadi problemləri və
dünya ticarətində rolunun artırılması məsələləri”. (s. 70). Bakı: Magistr dissertasiyasi.
4. Hacıyev N. (2018). İnvestisiyaların Nəqliyyat Sektoruna və İqtisadi Artıma Təsirinin
Təhlili. I Internatıonal Scıentıfıc and Practıcal Conference Azerbaıjan In The
Internatıonal Transport System: Goals And Prospects (s. 206). Bakü: Baku Engineering
University.
5. Mammadova A. (2021). Respublikamizin Tranzit Potensialinin Genişləndirilməsinin
Prioritet Məsələləri. 05 12, 2022 tarihinde SSRN:
https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=3853210 adresinden alındı
6. Muradova H.R. (2018). İqtisadiyyatin Davamli İnkişafinin Təmin Edilməsində Nəqliyyat
logistikasinin Rolu. I International Scientific And Practical Conference Azerbaijan In The
International Transport System: Goals And Prospects (s. 234). Bakı: Baku Engineering
University , 02-05 OCTOBER Baku, Azerbaijan.
7. OECD. (2022). Konteyner daşımaları. 05 13, 2022 tarihinde OECD:
https://data.oecd.org/transport/container-transport.htm adresinden alındı
8. OECD. (2022). Konteyner taşımacılığı (gösterge). doi: 10.1787/26de63f3-tr . 05 05, 2022
tarihinde OECD: https://data.oecd.org/transport/container-transport.htm adresinden alındı
9. Oğuz S.C. (2020). 05 17, 2022 tarihinde İzmir Kalkınma Ajansı: https:
//kalkinmaguncesi. izka.org.tr/index.php /2020/04/28/dunyada-ve-turkiyede-denizyolu-
tasimaciligi-ve-limanlar adresinden alındı
10. Esmer.S. (2016, 05 11). Konteynerin qısa tarixi. 04 26, 2022 tarihinde
https://www.batigroup.com.tr/tr/haberler/dunyayi-degistiren-kutu-60-yasinda adresinden
alındı
11. The World Bank. (2022). 01 05, 2022 tarihinde
https://databank.worldbank.org/reports.aspx?source=2&country=AZE adresinden alındı
12. UNCTAD. (2020). World seaborne trade, 2020 e-Handbook of Statistics. 05 16, 2022
tarihinde https://www.vda.org.tr/upload/duyuru/UAB_denizyolu_sektor_raporu.pdf,
adresinden alındı
13. UNCTAD. (2020). World seaborne trade, 2020 e-Handbook of Statistics. 05 16, 2022
tarihinde https://stats.unctad.org/handbook/MaritimeTransport/WorldSeaborne
Trade.html adresinden alındı
14. UTİKAD Lojistik Sektörü Raporu . (2020). 05 11, 2020 tarihinde
utikadlojistiksektoruraporu2020-53923.pdf adresinden alındı
15. Yadigarov T. A. (2018). Azərbaycanda Nəqliyyat-Logistika Sisteminin Səmərəliliyinin
Artırılması . I Internatıonal Scıentıfıc And Practıcal Conference Azerbaıjan In The
Internatıonal Transport System: Goals And Prospects (s. 53). Bakı: Baku Engineering
University 02-05 October 2018 Baku, Azerbaijan.
16. Yadigarov T.A. (2020 ). Azərbaycan Respublikasında dəniz nəqliyyatı və liman
infrastrukturunun rəqabət qabiliyyətinin möhkəmləndirilməsi. 05 14, 2022 tarihinde
http://economics.com.az/images/fotos/xeberler_pdf/2020_3/8.Tebriz.pdf adresinden
alındı
11
17. Yusifov E.M., Tekmez K.K., Mammadov H.P. (2019, may 12). Logistics Sector In
Azerbaijan Economy: Structural Improvements And Orientations Strategic Developmen.
(2019), «EUREKA: Social and Humanities» Number 2, 10.

12