M CL C

L IM U ...................................................................................................................................... 3

PH N NH P MÔN ............................................................................................................................. 4
I. YÊU C U I V I SINH VIÊN TRONG THÍ NGHI M HÓA LÝ .................................. 4
II. X LÝ S LI U.................................................................................................................... 4

BÀI 1: CÂN B NG L NG - L NG H HAI C U T .................................................................. 6

1.1. M C ÍCH ............................................................................................................................ 6
1.2. CƠ S LÝ THUY T VÀ NGUYÊN T C............................................................................ 6
1.3. D NG C - HÓA CH T ...................................................................................................... 7
1.4. TH C HÀNH ........................................................................................................................ 7
1.5. K T QU ............................................................................................................................... 8
1.6. CÂU H I................................................................................................................................ 8

BÀI 2: CÂN B NG L NG - HƠI ...................................................................................................... 9

2.1. M C ÍCH ............................................................................................................................ 9
2.2. CƠ S LÝ THUY T VÀ NGUYÊN T C............................................................................ 9
2.3. D NG C - HÓA CH T ...................................................................................................... 9
2.4. TH C HÀNH ........................................................................................................................ 9
2.5. K T QU ............................................................................................................................. 12
2.6. CÂU H I.............................................................................................................................. 13

BÀI 3: CÂN B NG L NG R N ..................................................................................................... 14

3.1. M C ÍCH .......................................................................................................................... 14
3.2. CƠ S LÝ THUY T VÀ NGUYÊN T C.......................................................................... 14
3.3. D NG C - HÓA CH T .................................................................................................... 15
3.4. TH C HÀNH ...................................................................................................................... 15
3.5. K T QU ............................................................................................................................. 15
3.6. CÂU H I.............................................................................................................................. 16

BÀI 4: XÁC NH B C PH N NG ............................................................................................. 17

4.1. M C ÍCH .......................................................................................................................... 17
4.2. CƠ S LÝ THUY T VÀ NGUYÊN T C.......................................................................... 17
4.3. D NG C - HÓA CH T .................................................................................................... 18
4.4. TH C HÀNH ...................................................................................................................... 18
4.5. K T QU ............................................................................................................................. 19
4.6. CÂU H I.............................................................................................................................. 19

1
BÀI 5: TH Y PHÂN ESTER B NG KI M .................................................................................. 21
5.1. M C ÍCH .......................................................................................................................... 21
5.2. CƠ S LÝ THUY T VÀ NGUYÊN T C.......................................................................... 21
5.3. D NG C - HÓA CH T .................................................................................................... 22
5.4. TH C HÀNH ...................................................................................................................... 23
5.5. K T QU ............................................................................................................................. 23
5.6. CÂU H I.............................................................................................................................. 24

BÀI 6: D N DUNG D CH ......................................................................................................... 25

6.1. M C ÍCH .......................................................................................................................... 25
6.2. CƠ S LÝ THUY T VÀ NGUYÊN T C.......................................................................... 25
6.3. D NG C - HÓA CH T .................................................................................................... 27
6.4. TH C HÀNH ...................................................................................................................... 27
6.5. K T QU ............................................................................................................................. 27
6.6. CÂU H I.............................................................................................................................. 28

BÀI 7: NHI T PH N NG ............................................................................................................ 29

7.1. M C ÍCH .......................................................................................................................... 29
7.2. CƠ S LÝ THUY T VÀ NGUYÊN T C.......................................................................... 29
7.3. D NG C - HÓA CH T .................................................................................................... 31
7.4. TH C HÀNH ...................................................................................................................... 32
7.5. K T QU ............................................................................................................................. 33
7.6. CÂU H I.............................................................................................................................. 34

BÀI 8: NH T DUNG D CH POLYME VÀ H KEO ............................................................ 35

8.1. M C ÍCH .......................................................................................................................... 35
8.2. CƠ S LÝ THUY T VÀ NGUYÊN T C.......................................................................... 35
8.3. D NG C - HÓA CH T .................................................................................................... 38
8.4. TH C HÀNH ...................................................................................................................... 38
8.5. K T QU ............................................................................................................................. 39
8.6. CÂU H I.............................................................................................................................. 39

BÀI 9: H P PH TRÊN RANH GI I L NG – R N .................................................................. 41

9.1. M C ÍCH .......................................................................................................................... 41
9.2. CƠ S LÝ THUY T VÀ NGUYÊN T C.......................................................................... 41
9.3. D NG C - HÓA CH T .................................................................................................... 42
9.4. TH C HÀNH ...................................................................................................................... 43
9.5. K T QU ............................................................................................................................. 43
9.6. CÂU H I.............................................................................................................................. 43

2
 L IM U

THÍ NGHI M HÓA LÝ c so n th o nh m m c ích giúp sinh viên c ng c , b sung và

làm sáng t các bài gi ng lý thuy t Hóa lý. Tài li u này ã và ang c dùng gi ng d y và
h ng d n th c hành cho sinh viên Khoa Sinh h c - Môi tr ng c a tr ng i h c L c H ng.

Tài li u biên so n g m 9 bài th c hành, m i bài c c u trúc thành 6 ph n:

1. M u m i bài là n i dung m c ích nh m giúp sinh viên sơ l c v nh ng ki n th c c n và
s c ôn t!p, th c hành trong bài.
2. Ph n lý thuy t, nêu lên m t cách ng"n g n các v n có liên quan sinh viên v!n d ng
cùng v i bài gi ng trên l p, tr l i c các câu h i tr ng tâm.
3. Ph n d ng c và hóa ch t, giúp sinh viên hình dung c nh ng d ng c và hóa ch t s
c s# d ng trong bài.
4. Ph n th c hành c h ng d n c th chi ti t t$ng b c th c hi n thí nghi m, gi i thi u và
h ng d n s# d ng c th i v i nh ng d ng c thi t b% l , có nh y cao mà sinh viên ch a ho&c
ít c thao tác.
5. Ph n k t qu , giúp sinh viên bi t cách t ng h p s li u và trình bày k t qu thành m t bài
báo cáo hoàn ch'nh c(ng nh giúp sinh viên bi n lu!n d a trên s li u thí nghi m c so v i cơ s
lý thuy t ã trang b% tr c ó.
6. Câu h i cu i bài nh m giúp sinh viên tóm l c l i ki n th c trong bài, nh ng câu h i s giúp
sinh viên n"m v ng thêm nh ng i m quan tr ng c(ng nh hi u rõ hơn v nh ng sai sót trong ti n
trình thí nghi m.

Chúng tôi hy v ng các bài th c hành này s giúp cho sinh viên làm quen v i các ph ơng
pháp o tính ch t v!t lý xác %nh trên các h hóa h c, phát tri n k) n*ng th c hành trên các thi t b%
có nh y cao, có ánh giá sai s c(ng nh làm quen v i vi c làm báo cáo s li u hóa lý.

Vi c biên so n tài li u này không th tránh kh i thi u sót. Chúng tôi r t mong c các b n
ng nghi p và b n c góp ý chân thành tài li u c hoàn thi n hơn trong nh ng l n tái b n
sau.

%a ch' liên h : Khoa Công ngh Sinh h c – Môi tr ng, Tr ng i h c L c H ng, s 10 –

Hu+nh V*n Ngh – P. B#u Long – Biên Hòa – ng Nai. T: (061) 3953442

3
 PH N NH P MÔN

I. YÊU C U I V I SINH VIÊN TRONG THÍ NGHI M HÓA LÝ

1. Chu n b tr c n i dung thí nghi m có th s d ng thi t b o và t l p ư c h

th ng thí nghi m (TN). Trư c khi làm TN, sinh viên ph i qua ki m tra v n áp hay tr l i câu h i
trên gi y.

2. Rèn luy n tác phong nghiên c u c n th n chính xác và tính quan sát.
- Trư c khi ti n hành thí nghi m c!n r a th"t s#ch các d ng c (tr$ các trư ng h p %c bi t
có hư ng d&n riêng).
- Ph i tuân th' các i(u ki n thí nghi m (nhi t ), áp su t) và các ch ) ti n hành TN.
Không t )ng ơn gi n hóa thao tác. Khi s d ng s li u trong s+ tay Hóa lý (thư ng cho , 25oC)
tính toán ph i quy v( nhi t ) c'a phòng TN.
Ví d : C!n ph i o m)t dãy dung d ch (DD) có n-ng ) khác nhau, các bình tam giác, c c o
ho%c burette … trư c h t c!n ph i ư c r a s#ch, tráng k. b/ng nư c c t, sau ó tráng b/ng chính
DD c!n o. o DD loãng trư c, DD "m %c sau (sau l!n o v i DD th0 nh t, ch1 c!n tráng b/ng
DD s p o, không c!n tráng nư c c t n2a tránh làm loãng DD).

3. Ghi chép k t qu thí nghi m

- T t c s li u thu ư c trong bu+i TN ph i ư c ghi chép l#i rõ ràng b/ng bút m c theo
bi u m&u c'a phòng TN và có xác nh"n c'a giáo viên hư ng d&n trên k t qu thô.
- Ghi chép c th i(u ki n th c hi n TN (nhi t ), áp su t, n-ng ) các hóa ch t ã s
d ng…) và nh2ng thay +i (n u có) so v i bài hư ng d&n.

4. Báo cáo thí nghi m

- Th c hi n t t c các n)i dung yêu c!u t$ng bài theo m&u c'a phòng TN
- - th ph i ư c v3 b/ng tay trên gi y ô ly (gi y milimet) hay s d ng các ph!n m(m v3
- th in trên gi y thư ng, dán vào bài báo cáo.

II. X LÝ S LI U
1. Trình bày s! li u
Có ba cách trình bày s li u: b ng s li u, - th và phương trình
a. B ng s! li u
Có th s d ng d#ng b ng th ng kê ch1 li t kê các s li u theo th0 t mà không
thi t l"p m i quan h gi2a chúng. Ngư c l#i, trong b ng s li u hàm s các giá tr tương 0ng c'a
m)t bi n )c l"p và c'a m)t hay nhi(u bi n ph thu)c ư c li t kê c#nh nhau. M4i b ng s li u
ph i ư c %t tên rõ ràng, ng n g5n, !y '; m4i c)t trong b ng ph i có tiêu ( mô t s li u li t kê
và ghi rõ ơn v .

4
 b. " th
Có nhi(u l i i m trong vi c trình bày s li u. M)t trong nh2ng thu"n l i quan tr5ng
nh t là t$ - th ta có th phát hi n ư c các i m c c #i, c c ti u, i m u n hay nh2ng tính ch t
%c bi t khác có th b b qua trong b ng s li u hay trong công th0c. Hơn n2a, các phép tính vi
phân tr c ti p có th ư c th c hi n b/ng cách v3 tuy n tính các ư ng cong, và tích phân ư c
tính b/ng cách xác nh di n tích dư i ư ng cong.
M)t s i m c!n lưu ý khi v3 - th :
- Ch5n gi y v3 - th : thư ng là gi y k6 ô ly. N u m)t tr c t5a ) là logarit c'a m)t bi n s s
d ng gi y n a logarit. N u c 2 tr c t5a ) là logarit c'a các bi n s log – log là thích h p nh t
- Ch5n tr c t5a ): c!n lưu ý 5 i m sau:
1. Bi n )c l"p bi u di7n trên tr c X
2. Ph i ch5n thang o sao cho t5a ) c'a m5i i m trên - th ư c xác nh nhanh chóng,
d7 dàng. Thang ơn v c'a 2 tr c không nh t thi t ph i b/ng nhau
3. Ph i chia tr c t5a ) sao cho ư ng bi u di7n ph i trãi (u h!u như kh p b( m%t gi y
4. N u có th ư c nên ch5n các bi n s sao cho ư ng bi u di7n thu ư c có d#ng g!n
ư ng th8ng
5. Thang o ph i ư c ch5n sao cho ư ng bi u di7n có ) d c hình h5c x p x1 45o.
- %t tên cho tr c t5a ), ghi ơn v
- V3 - th : M4i i m ph i ư c ánh d u b/ng m)t ký hi u thích h p (vòng tròn, hình vuông,
tam giác …). Kích thư c c'a ký hi u thư ng tương ương v i ) chính xác c'a phép o. ư ng
bi u di7n ph i i qua ho%c n/m g!n càng nhi(u i m th c nghi m càng t t và ph i không ch0a
nh2ng i m k9 d hay b t thư ng
c. Ph ơng trình
Ti n d ng t+ng quát hóa m i quan h gi2a các bi n s , d7 dàng l y vi phân, tích
phân hay n)i ngo#i suy. Thông thư ng, d#ng phương trình liên h gi2a bi n )c l"p và bi n ph
thu)c ã bi t trư c, ch1 c!n xác nh giá tr các h s trong phương trình, vì các h s này tương 0ng
v i các #i lư ng v"t lý.

2. chính xác c$a phép %o

- ) chính xác c'a phép o ph thu)c vào c hai y u t : d ng c và con ngư i.
Ví d : V i cùng nhi t k chia v#ch t i 0,10C (kho ng cách gi2a hai v#ch thư ng là 1mm),
ngư i quan sát tinh có th 5c chính xác 0,030C còn ngư i quan sát không tinh có th 5c chính xác
0,050C. N u v#ch chia t i 0,010C (mao qu n c'a nhi t k bé hơn) và kho ng cách gi2a hai v#ch v&n
như c: thì ) chính xác t;ng lên 10 l!n.
- Mu n o m)t #i lư ng nào ó ta ph i o nhi(u l!n l y giá tr trung bình. S l!n o ít và
s sai khác , m4i l!n o l n thì l y giá tr trung bình không có ý ngh<a.
- M%c dù v"y v&n không tránh kh i sai s vì m5i phép o (u ch0a sai s . V n ( là h#n ch
sai s và xác nh ư c phép o nào gây sai s l n nh t. Kh o sát sai s cho ta bi t ) chính xác c'a
phép o.

5
 BÀI 1: CÂN B NG L NG - L NG H HAI C U T

1.1. M C ÍCH
Kh o sát ) tan c'a h 2 ch t l ng hòa tan h#n ch vào nhau, t$ ó thi t l"p gi n - pha nhi t
) - thành ph!n c'a h .

1.2. CƠ S LÝ THUY&T VÀ NGUYÊN T C

Xét h phenol - nư c , nhi t ) c nh.
Khi thêm d!n phenol vào nư c thì lúc !u phenol tan hoàn toàn trong nư c, h t#o thành 1
pha duy nh t ( -ng th ). N u ti p t c cho phenol vào t i m)t n-ng ) nào ó, nó không tan n2a và
h phân ra 2 l p (pha): l p phenol bão hòa nư c (, dư i) và l p nư c bão hòa phenol (trên). Hai l p
ch t l ng này ư c g5i là liên h p nhau, khi l c m#nh thì h4n h p tr)n l&n vào nhau gây c.
m4i nhi t ), ) hòa tan c'a phenol trong nư c và c'a nư c trong phenol có giá tr xác
nh. Khi nhi t ) t;ng, ) tan l&n t;ng. - th bi u di7n nh hư,ng c'a nhi t ) n ) tan l&n (bi u
- nhi t ) – thành ph!n) có d#ng như hình v3 dư i ây:

Nhi t
K
Tc

T
a b

100%H2O m 100%Phenol
Thành ph n
Hình 1.1: Gi n “nhi t - thành ph n”
aK và Kb l!n lư t bi u di7n nh hư,ng c'a phenol trong nư c (l p nư c) và c'a nư c trong
phenol (l p phenol).
K là i m hòa tan t i h#n, , ó thành ph!n c'a 2 pha b/ng nhau.
Tc g5i là nhi t ) hòa tan t i h#n. ư ng cong aKb chia bi u - thành hai mi(n, mi(n trong
g#ch chéo 0ng v i h d th (2 pha); mi(n ngoài h -ng th .
Có th thi t l"p bi u - nhi t ) thành ph!n b/ng 2 cách:
1.2.1. Ph ơng pháp %'ng nhi t
Gi2 nhi t ) c'a h không +i, thay +i thành ph!n c'a h (ch8ng h#n thêm d!n phenol vào
nư c). Xác nh i m h chuy n t$ -ng th sang d th và ngư c l#i.

6
 L c m#nh l5 ng hai ch t l ng này r-i ngâm trong bình i(u nhi t ã c nh nhi t ), cho
t i khi phân hoàn toàn thành 2 pha (l p). Sau ó phân tích nh lư ng 2 l p này.

1.2.2. Ph ơng pháp %a nhi t

V i h4n h p có thành ph!n m ch8ng h#n (h v&n c), t;ng d!n nhi t ) n khi h4n h p tr,
thành trong. Nhi t ) ti p t c t;ng, h4n h p v&n trong. V"y c;n c0 vào nhi t ) b t !u trong hay b t
!u c xác nh i m b.
Làm thí nghi m v i nh2ng h4n h p có thành ph!n khác nhau s3 xác nh ư c ư ng cong
aKb.

1.3. D NG C - HÓA CH T
1.3.1. D(ng c(:
- ng nghi m : 11 ng
- Burette : 1 cái
- Nhi t k 100oC : 3 cái
- :a khu y : 3 cái
- B p i n : 1 cái
- N-i un : 1 cái
- Becher 50 ml : 2 cái
- Becher 100 ml : 2 cái

1.3.2. Hóa ch)t:

- Phenol
- Nư c c t

1.4. TH*C HÀNH

- Cho l5 ng phenol vào bình i(u nhi t phenol ch y ra (nhi t ) kho ng 50oC). Tuy t
i không un tr c ti p phenol trên b p. Sau ó nh lư ng kho ng giá tr phenol c!n dùng r-i cho
ra becher 50ml.
- Pha các h4n h p vào 11 ng nghi m theo b ng s li u sau:

ng 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

Phenol (ml) 0,6 0,9 1,2 1,5 1,8 2,1 2,4 2,7 3,0 3,3 3,6

H2O (ml) 5,4 5,1 4,8 4,5 4,2 3,9 3,6 3,3 3,0 2,7 2,4
- Cho :a khu y và nhi t k l!n lư t vào các ng nghi m. Lưu ý không b!u nhi t k
ch#m áy ng nghi m.
- Nhúng ng nghi m vào c c nư c nóng (c c nư c kho ng 800C ã %t s=n trên n-i un cách
th'y). Quan sát s thay +i nhi t ) và s bi n +i c'a h4n h p. Khi h4n h p s p trong ph i cho
nhi t ) t;ng r t ch"m (b/ng cách nh c ng nghi m ra kh i c c nư c nóng) và khu y m#nh hơn.

7
 - Ghi nhi t ) b t !u trong. Sau ó cho nhi t ) h# t$ t$ (b/ng cách nh c ng nghi m ra
kh i c c, ti p t c khu y). Ghi nhi t ) lúc b t !u c. Hai nhi t ) này ph i chênh nhau không quá
0,50C.
Th c hi n trên m i ng nghi m 3 l n l y giá tr% nhi t trung bình.

1.5. K&T QU
1.5.1. K t qu thô
L"p b ng ghi các giá tr nh"n ư c cho 11 ng nghi m.

1.5.2. K t qu tính
- V3 - th nhi t ) thành ph!n kh i lư ng c'a h phenol nư c.
- Xác nh nhi t ) t i h#n và thành ph!n hòa tan t i h#n c'a h .

1.6. CÂU H I
Câu 1:
a. Nêu m c ích và trình t thí nghi m
b. Nêu nguyên t c c'a bài thí nghi m v i h hai ch t l ng hòa tan h#n ch vói nhau
(phenol – nư c)
c. T#i sao khi làm thí nghi m không nhi t ) môi trư ng quá cao so v i nhi t chuy n
pha
Câu 2:
a. Nêu m c ích và trình t thí nghi m
b. - th bi u di7n nh hư,ng c'a nhi t ) tan l&n và thành ph!n có d#ng như th nào ?
Gi i thích các mi(n c'a - th ó ?
c. Cho bi t ý ngh<a c'a nhi t ) t i h#n ?
Câu 3:
a. Nêu m c ích và trình t thí nghi m
b. T#i sao trong quá trình un nóng, khi h4n h p s p trong ph i cho nhi t ) t;ng ch"m
l#i và khu y m#nh hơn ?
c. Trình bày phương pháp c'a nguyên t c a nhi t
Câu 4:
a. Nêu m c ích và trình t thí nghi m
b. Trong 2 phương pháp 8ng nhi t và a nhi t, theo anh ch thì phương pháp nào ơn
gi n hơn ? T#i sao ?
c. Gi2 nguyên thành ph!n phenol và nư c trong ng nghi m, un không khu y thì có
x y ra hi n tư ng chuy n pha không ?
Câu 5:
a. Nêu m c ích và trình t thí nghi m
b. m)t nhi t ) nh t inh v i lư ng nư c nh t nh, cho d!n phenol vào nư c (có
khu y tr)n), d oán h s3 x y ra như th nào ?
c. T#i sao không ư c un tr c ti p phenol trên b p ?

8
 BÀI 2: CÂN B NG L NG - HƠI

2.1. M C ÍCH
Kh o sát cân b/ng gi2a dung d ch – hơi c'a hai ch t l ng tan l&n vô h#n b/ng phương pháp
chưng c t.
Thi t l"p gi n - pha nhi t ) – thành ph!n và xác nh t5a ) c'a i m 8ng phí trên - th
n u có

2.2. CƠ S LÝ THUY&T VÀ NGUYÊN T C

Xét h trong ó dung d ch c'a hai ch t l ng A, B hoàn toàn tan l&n vào nhau, n/m cân b/ng
v i pha hơi g-m hai c>u t A và B
- V i dung d ch lý tư,ng thì thành ph!n c'a pha hơi có th tính theo nh lu"t Raoult hay
nh lu"t Konovalop I
- V i dung d ch th c các nh lu"t trên không còn úng, , dung d ch th c x y ra sai l ch
âm và dương v i nh lu"t Raoult, s sai l ch nhi(u khi l n n n4i t#o thành các i m c c tr trên
ư ng (P-x) hay (T-x). Nh2ng gi n - này ư c xác nh b/ng th c nghi m
Vi c xác nh n-ng ) c c c u t th c hi n b/ng nhi(u cách, song ơn gi n nh t là xác nh
thông qua vi c o m)t tính ch t hóa lý nào ó, ch8ng h#n như o ) chi t su t n.
Trư c h t pha các dung d ch có thành ph!n chính xác, o chi t su t c'a ch0ng l"p ư ng
chu>n n = f(x), sau ó dùng ư ng chu>n này xác nh các thành ph!n c'a dung d ch khi bi t
chi t su t c'a nó

2.3. D NG C - HÓA CH T
2.3.1. D(ng c(:
- B) chưng c t có ng ngưng : 1 b)
- B p i n : 1 cái
0
- Nhi t k rư u 100 C : 1 cái
- Nút nh a : 1 cái
- L5 th'y tinh l y m&u : 1 cái
- :a th'y tinh : 1 cái
- Becher 250ml : 1 cái
- Máy o chi t quang : 1 cái
- Gi y l5c
2.3.2. Hóa ch)t:
- Dung d ch benzen – aceton chưa bi t thành ph!n
- Nư c c t

2.4. TH*C HÀNH

Trong bài thí nghi m ta kh o sát cân b/ng l ng hơi c'a h benzen – aceton

9
 Trư c khi ti n hành thí nghi m sinh viên s3 ư c hư ng d&n thao tác s d ng b) chưng c t.
Làm thí nghi m i v i t$ng dung d ch ( ư c ánh d u t$ 1 n 6) như sau:
- o chi t su t c'a dung d ch b/ng khúc x# k , ghi k t qu vào b ng
- Cho t t c dung d ch trong l5 vào bình chưng c t (chú ý bình ph i ngu)i), lư ng ch t l ng
trong bình ph i chi m kho ng 2/3 th tích bình. Cho vào bình vài viên á b5t
- L p bình vào b) chưng c t cách th'y, chú ý cho b!u th'y ngân hay b!u rư u c'a nhi t
k ng"p m)t n a vào dung d ch. Cho nư c l#nh ch y qua sinh hàn

3
1. Nhi t k
1
2. Giá ?
2 3. Sinh hàn
4. N- i n ư c
5. B p i n
6. Bình c!u
7
7. L5 th'y tinh l y m&u
4 8. Becher

5
8
6

Hình 2.1: Sơ h th ng ch ng c t

- B t !u gia nhi t và quan sát dung d ch. Khi dung d ch b t !u sôi (có b5t khí nh xu t
hi n (u %n t$ trong lòng dung d ch) thì ghi l#i nhi t ) T1.
- Quay nhanh ng sinh hàn xu ng v trí dư i (c>n th"n o#n ng n i d7 v?, chú ý h th ng
kín không hơi thoát ra ngoài t$ c+ nhám c'a bình c!u) và l y 3 – 5 gi5t hơi ngưng vào l5 th'y
tinh, xong "y nút kín l#i. o chi t su t c'a ph!n hơi ngưng t ư c
- Quay sinh hàn tr, l#i v trí c: cà 5c l#i nhi t ) sôi T2 (n u T1 và T2 chênh l ch quá 10
ph i làm l#i thí nghi m t$ !u)
T +T
- Nhi t ) sôi c'a h ư c tính là giá tr trung bình c'a T1 và T2: Ts = 1 2
2
- Ngưng gia nhi t, nh c bình chưng ra kh i ch"u nư c, làm ngu)i bình chưng b/ng v i
th m nư c b5c bên ngoài ho%c c c nư c l#nh. Khi bình ã ngu)i, + tr dung d ch vào bình ch0a
ban !u
Ti p t c ti n hành thí nghi m v i các dung d ch khác
PH L C
Khúc x+ k
o chi t su t c'a ch t l ng ngư i ta thư ng dùng khúc x# k Abbe d a trên
nguyên t c v( s ph n x# toàn ph!n ánh sáng.

10
 Hình 2.2: Sơ quang h c khúc x k Abbe

Máy có 2 ph!n chính là h th ng l;ng kính và h th ng quan sát.

H th ng l;ng kính g-m 2 kính vuông góc mà hai c#nh huy(n %t sát vào nhau. Ch t l ng
nghiên c0u %t gi2a hai m%t này thành m)t l p m ng. Tia sáng t$ gương ph n chi u r5i vào c#nh
áy l;ng kính th0 nh t qua l p ch t l ng vào l;ng kính th0 hai theo theo cùng phương v i lúc i qua
l;ng kính th0 nh t. Tia ló này i qua ng quan sát và hi n ra trên th trư ng.

Hình 2.3: H th ng l*ng kính c a khúc x k Abbe

C hai l;ng kính cùng xoay quay m)t tr c. Xoay h th ng này tương i v i ngu-n tia t i
#t v trí mà , ó m)t ph!n m)t ph!n tia ch u s ph n x# toàn ph!n t#i m%t phân cách c'a ch t l ng
và l;ng kính th0 nh t, ngh<a là nh2ng tia này không th l5t vào l;ng kính th0 nhau và trên th
trư ng xu t hi n m)t mi(n en và m)t mi(n sáng. Xoay h th ng l;ng kính cho ranh gi i hai mi(n

11
t i sáng trùng v i giao i m c'a dây chéo trong th trư ng. Kim ch1 g n li(n v i h th ng l;ng kính,
nên khi xoay l;ng kính kim s3 xoay và ch1 trên m)t thư c chia c nh. V#ch chia cho bi t chi t
su t n c'a ch t l ng.
Khi ta dùng ánh sáng m%t tr i o chi t su t thì không th nh"n th y rõ r t ranh gi i c'a
hai vùng t i sáng ư c b,i vì s3 xu t hi n nhi(u màu s c. lo#i b hi n tư ng này ngư i ta l p
thêm b) ph"n b+ chính %t , phía dư i b) ph"n quan sát. B) ph"n b+ chính là m)t h g-m hai l;ng
kính có th quay quanh m)t tr c theo chi(u ngư c nhau. Ta ch5n m)t v trí tương i c'a hai l;ng
kính ó th y ranh gi i hai mi(n sáng t i trên th trư ng ư c rõ ràng nh t.

Hình 2.4: Máy o chi t su t

N u c!n gi2 nhi t ) +n nh, l p h th ng i(u hòa nhi t và cho nư c ch y qua v i(u
nhi t c'a khúc x# k
Hi u ch1nh máy: cho vài gi5t nư c c t vào l;ng kính. thang o , 1,33250. Ranh gi i
vùng sáng t i ph i c t ngang v#ch chéo trong th trư ng (n u sai ph i hi u ch1nh l#i)

2.5. K&T QU
2.5.1. K t qu thô
Ghi giá tr chi t su t c'a các dung d ch ban !u, chi t su t hơi ngưng, nhi t ) T1 và T2 c'a
các dung d ch t$ 1 n 6

2.5.2. K t qu tính
T$ b ng s li u do PTN cung c p (thành ph!n kh i lư ng, chi t su t c'a h4n h p benzen –
aceton), tra nhi t ) sôi, kh i lư ng riêng t$ng ch t. T$ ó:
- L"p b ng s li u và v3 ư ng bi u di7n “chi t su t – thành ph!n mol” c'a h
- Xây d ng gi n - “nhi t ) – thành ph!n mol” c'a h benzen – aceton
- Xác nh t5a ) i m 8ng phí n u có

12
2.6. CÂU H I
Câu 1:
a. Nêu m c ích và trình t thí nghi m
b. Th nào là dung d ch lý tư,ng
c. T$ chi t su t các m&u dung d ch o ư c, làm th nào xác nh n-ng ) dung d ch
Câu 2:
a. Nêu m c ích và trình t thí nghi m
b. Nêu nh lu"t Raoult hay Konovalop 1 i v i dung d ch lý tư,ng
c. Thành ph!n pha hơi n/m cân b/ng v i pha l ng ư c xác nh như th nào
Câu 3:
a. Nêu m c ích và trình t thí nghi m
b. Trong bài thí nghi m này t#i sao ch1 ph i l y t$ 3 n 5 gi5t hơi ngưng o chi t
su t ?
c. Th nào là i m 8ng phí ? @ng d ng c'a chưng c t lôi cu n hơi nư c ?
Câu 4:
a. Nêu m c ích và trình t thí nghi m
b. T#i sao khi chưng c t dung d ch thí nghi m, ngư i ta cho á b5t vào ?
c. Mu n thi t l"p gi n - nhi t ) - thành ph!n c'a h4n h p hai ch t l ng hòa tan vào
nhau, ngư i ta làm như th nào ?
Câu 5:
a. Nêu m c ích và trình t thí nghi m
b. T#i sao %t b!u th'y ngân c'a nhi t k ng"p m)t n a trong dung d ch o nhi t )
khi chưng c t ?
c. Khi chưng c t dung d ch có i m 8ng phí thì s n ph>m 1nh có thành ph!n là bao
nhiêu ? Minh h5a b/ng - th chưng c t.

13
 BÀI 3: CÂN B NG L NG R N

3.1. M C ÍCH
Làm quen v i phương pháp phân tích nhi t và thi t l"p gi n - “nhi t ) – thành ph!n” c'a
h hai c u t k t tinh không t#o h p ch t hóa h5c và dung d ch r n.

3.2. CƠ S LÝ THUY&T VÀ NGUYÊN T C

Phương pháp phân tích nhi t %t trên cơ s, nghiên c0u s thay +i nhi t ) c'a h ngu)i d!n
ho%c nóng d!n theo th i gian.
áp su t nh t nh, nhi t ) k t tinh c'a m)t ch t nguyên ch t có giá tr không +i và gi2
nguyên trong su t quá trình k t tinh. i v i dung d ch, nhi t ) b t !u k t tinh ph thu)c thành
ph!n dung d ch (thành ph!n khác nhau nhi t ) b t !u k t tinh khác nhau) và trong quá trình k t
tinh c u t th0 nh t, nhi t ) gi m d!n cho t i khi xu t hi n c u t th0 hai cùng k t tinh thì nhi t )
gi2 nguyên tc (0ng v i nhi t ) eutecti) cho t i khi quá trình k t tinh k t thúc. Sau ó nhi t ) ti p
t c gi m.

1 2 3 4 5 1 2 3 4 5

A
a
D
Nhi t )

Nhi t )

d
b B
c
C

b e c a E d
c
e

Th i gian
Hình 3.1: Gi n nhi t – th i gian Hình 3.2: Gi n nhi t –thành ph n

Trên hình ư ng ngu)i (1) và (5) 0ng v i A, B nguyên ch t. ư ng (2) và (4) 0ng v i h4n
h p có %B t;ng d!n. ư ng (3) 0ng v i h4n h p có thành ph!n b/ng úng thành ph!n eutecti.
Trên ư ng (1) và (5) các o#n th8ng n/m ngang 0ng v i quá trình k t tinh A và B nguyên
ch t.
Trên ư ng (2), (3), (4) o#n n/m ngang b, e, c 0ng v i quá trình k t tinh eutecti, còn các
i m b, c 0ng v i i m b t !u k t tinh 1 c t t nào ó (các h4n h p (2), (4)) nh2ng i m này xác
nh d7 dàng vì , ó ) d c c'a ư ng bi u di7n thay +i do t c gi m nhi t ) trư c và trong khi k t

14
tinh không gi ng nhau. Trong th c nghi m vi c xác nh i m eutecti r t quan tr5ng nhưng l#i r t
khó, thư ng dùng phương pháp Tamman. N u i(u ki n ngu)i l#nh hoàn toàn như nhau thì ) dài
c'a o#n n/m ngang (th i gian k t tinh) trên ư ng cong ngu)i l#nh s3 tA l v i lư ng eutecti. Như
v"y n u %t trên o#n ad thành ph!n và trên tr c tung là ) dài các o#n n/m ngang c'a ư ng ngu)i
l#nh tương 0ng n i các !u mút l#i, ta s3 ư c tam giác aId. 1nh I c'a tam giác 0ng v i thành ph!n
eutecti. Tam giác aId g5i là tam giác Tamman.

3.3. D NG C - HÓA CH T
3.3.1. D(ng c(:
- ng nghi m : 8 ng
- Nhi t k 100oC : 8 cái
- B p i n : 1 cái
- :a khu y : 8 cái
- Becher 250ml : 3 cái

3.3.2. Hóa ch)t:

- Naphtalein
- Diphenil – amin

3.4. TH*C HÀNH

- Ti n hành chu>n b 8 ng nghi m có thành ph!n như sau:
ng 1 2 3 4 5 6 7 8
Naphtalen (g) 10 8 6 4,5 3 2,5 1 0
Diphenil – amin (g) 0 2 4 5,5 7 7,5 9 10

- L!n lư t un cách th'y t$ng ng nghi m cho n khi h4n h p ch y l ng hoàn toàn.
- L y ng ra lau khô ngoài ng.
- Theo dõi s h# nhi t ) theo th i gian, c0 sau 30 giây ghi nhi t ) 1 l!n.
- Liên t c khu y nhB và (u tay cho t i khi tinh th !u tiên xu t hi n thì ngưng khu y và
ghi nhi t ) này.
- ki m tra ) b t !u k t tinh ta nhúng ng nghi m tr, l#i cho h4n h p ch y l ng và
làm l#i t$ !u thí nghi m).
- Ti p t c theo dõi (không khu y) và ghi nhi t ) h4n h p ngu)i d!n, cho t i khi h4n h p
hoàn toàn ông %c.
Chú ý: Khi nhi t ) ng nghi m ngu)i n kho ng 40oC thì s d ng ng bao không khí bên
ngoài ng nghi m và nhúng vào c c ng nư c l#nh. Ti p t c ghi nhi t ) cho n khi nhi t ) gi m
xu ng 30oC thì ng$ng thí nghi m.

3.5. K&T QU
3.5.1. K t qu thô: ghi l#i nhi t ) c'a h4n h p trong ng nghi m , t$ng th i i m.

15
 3.5.2. K t qu tính: l"p b ng tính và v3
- V3 gi n - nhi t ) - th i gian. Xác nh nhi t ) b t !u k t tinh, nhi t ) eutecti, thành
ph!n eutecti.
- V3 gi n - nhi t ) – thành ph!n c'a h diphenilamin – naphthalen, xác nh nhi t ) và
thành ph!n eutecti.

3.6. CÂU H I
Câu 1:
a. Nêu m c ích và trình t thí nghi m
b. Nêu nguyên t c xây d ng gi n - nhi t - thành ph!n c'a h4n h p Naphthalen –
Diphenylamin
c. Th nào là h4n h p eutecti
Câu 2:
a. Nêu m c ích và trình t thí nghi m
b. ư ng cong ngu)i l#nh c'a ch t nguyên ch t và c'a h4n h p 2 c u t khác nhau như
th nào ?
c. T#i sao nhi t ) môi trư ng làm l#nh ph i nh hơn nhi t ) eutecti ?
Câu 3:
a. Nêu m c ích và trình t thí nghi m
b. Cách xác nh i m eutecti t$ gi n - nhi t ) - thành ph!n ?
c. T#i sao trong quá trình k t tinh tinh th ngư i ta thư ng cho vào các tinh th làm
m!m ?
Câu 4:
a. Nêu m c ích và trình t thí nghi m
b. ư ng cong ngu)i l#nh c'a ch t nguyên ch t và c'a h4n h p 2 c u t khác nhau như
th nào ?
c. Dùng nguyên t c pha gi i thích t#i sao trong quá trình k t tinh c'a các ch t nguyên
ch t ho%c h4n h p eutecti có nhi t ) không +i, còn quá trình k t tinh h4n h p dung
d ch thì nhi t ) gi m d!n
Câu 5:
a. Nêu m c ích và trình t thí nghi m
b. ư ng cong ngu)i l#nh c'a ch t nguyên ch t và c'a h4n h p eutecti có d#ng như th
nào ? Nh"n xét ?
c. Nêu cách xác nh i m eutecti b/ng phương pháp Tamman.

16
 BÀI 4: XÁC NH B C PH N NG

4.1. M C ÍCH
- Nghiên c0u nh hư,ng c'a n-ng ) n v"n t c ph n 0ng.
- Xác nh b"c c'a ph n 0ng phân h'y Na2S2O3 trong môi trư ng acid b/ng th c nghi m.

4.2. CƠ S LÝ THUY&T VÀ NGUYÊN T C

V"n t c ph n 0ng ư c nh ngh<a là #i lư ng %c trưng cho di7n bi n nhanh hay ch"m c'a
m)t ph n 0ng hoá h5c. Trong dung d ch t c ) ph n 0ng trung bình c'a m)t ph n 0ng hoá h5c ư c
xác nh b/ng bi n thiên n-ng ) c'a m)t ch t trong m)t ơn v th i gian:
∆C
V =±
∆t
D u (-) n u ∆C là bi n thiên n-ng ) tác ch t.
D u (+) n u ∆C là bi n thiên n-ng ) s n ph>m.
Khi ∆t → 0 thì tA s trên d!n t i giá tr gi i h#n ta g5i là t c ) t0c th i c'a ph n 0ng t#i th i
i m kh o sát.
dC
V =±
dt
V i ph n 0ng t+ng quát:
aA + bB → cC + dD (*)
T c ) t0c th i c'a ph n 0ng t#i m)t th i i m t có th bi u th :
dCA a dCB a dCC a dCD
V =− =− = =
dt b dt c dt d dt
nh lu"t tác d ng kh i lư ng cho bi t nh hư,ng c'a n-ng ) các tác ch t t i t c )
ph n 0ng: “T i nhi t xác %nh, t c ph n ng m i th i i m t, l thu!n v i tích s n ng
các tác ch t (v i s m( thích h p)”
Bi u th0c toán h5c c'a nh lu"t tác d ng kh i lư ng áp d ng cho ph n 0ng (*) có d#ng sau:
dCA
V =− = k.CAn .CBm
dt
n+m: b"c t+ng quát c'a ph n 0ng, m và n là c'a các s ư c xác nh b/ng th c nghi m
ch0 không th rút ra tr c ti p t$ phương trình ph n 0ng.
k: ư c g5i là h/ng s t c ), giá tr c'a nó ch1 ph thu)c b n ch t các ch t tác d ng và nhi t
) và k còn ư c g5i là v"n t c riêng c'a ph n 0ng.
Ph n 0ng phân huA Na2S2O3 trong môi trư ng acid di7n ra như sau:
H2SO4 + Na2S2O3 → Na2SO4 + H2SO3 + S
o v"n t c ph n 0ng ta ph i xác nh t1 s ∆C/∆t, trong ó ∆C là bi n thiên n-ng ) s n
ph>m (ta ch5n lưu hu9nh) trong kho ng th i gian ∆t, thư ng trong th c nghi m ngư i ta c nh ∆C
và o ∆t. Giá tr ∆C ph i nh coi như n-ng ) các ch t chưa thay +i áng k và v"n t c xác nh
ư c là v"n t c t0c th i. Tuy nhiên n u quá nh thì ∆t c:ng r t nh , khó o.

17
 Trong thí nghi m này ta c nh ∆C b/ng cách ghi nh"n th i gian t$ lúc !u ph n 0ng n
khi dung d ch b t !u chuy n sang c. Như v"y khi v"n t c ph n 0ng t;ng ch1 có ∆t gi m còn n-ng
) lưu hu9nh sinh ra trong kho ng th i gian ∆t lúc nào c:ng như nhau ( ) c như nhau).
xác nh b"c ph n 0ng theo Na2S2O3 ta c nh n-ng ) H2SO4, t;ng d!n n-ng )
Na2S2O3. Ví d , thí nghi m 1, n-ng ) Na2S2O3 là x, n-ng ) H2SO4 là y, th i gian ∆t là t1, , thí
nghi m 2, n-ng ) Na2S2O3 là 2x, n-ng ) H2SO4 là y, th i gian là t2, ta có:
∆C
V1 = = kxmyn
t1
∆C
V2 = = k(2x)myn
t2
L"p t1 s V1/V2 ta ư c :
t
lg( 1 )
t2
2m = t1/t2 → lgt1/t2 = mlg2 → m =
lg 2
xác nh b"c ph n 0ng theo H2SO4, ta c nh n-ng ) Na2S2O3 và t;ng d!n n-ng ) acid
H2SO4. K t qu tính n c:ng ư c th c hi n tương t như khi tính m.

4.3. D NG C - HÓA CH T
4.3.1. D(ng c(:
- Bình c!u 1 c+ : 3 cái
- ng nghi m : 6 cái
- Pipette 10ml : 1 cái
- Nhi t k 100oC : 3 cái
- -ng h- b m giây : 1 cái
- Qu bóp cao su : 1 cái
- Bình x t nư c c t : 1 cái
- Burette 25 ml : 1 cái

4.3.2. Hóa ch)t:

- Dung d ch Na2S2O3 0,1M
- Dung d ch H2SO4 0,4M
- Nư c c t

4.4. TH*C HÀNH

4.4.1. Xác % nh b c ph n ng theo Na2S2O3
Chu>n b 3 ng nghi m ng acid và 3 bình áy b/ng ng Na2S2O3 và H2O theo b ng sau:

ng nghi m Bình c!u

STT
V(ml) H2SO4 0,4M V(ml) Na2S2O3 0,1M H2 O

18
 1 8 4 28
2 8 8 24
3 8 16 16

- Cho acid vào các ng nghi m theo b ng s li u.

- L!n lư t cho H2O và Na2S2O3 0,1M vào 3 bình c!u.
- Chu>n b -ng h- b m giây.
- L!n lư t cho ph n 0ng t$ng c%p “ ng nghi m và bình c!u” như sau:
+ + nhanh acid trong ng nghi m vào bình c!u.
+ B m -ng h-
+ L c nhB bình c!u cho n khi v$a th y dung d ch chuy n sang c thì b m -ng h-
l!n n2a.
+ 5c ∆t.
+ L%p l#i m4i thí nghi m 2 l!n n2a l y giá tr trung bình.

4.4.2. Xác % nh b c ph n ng theo H2SO4

Làm tương t ph!n 4.4.1 v i lư ng acid và Na2S2O3 theo b ng sau:
ng nghi m Bình c!u
STT
V(ml) Na2S2O3 0,1M V(ml) H2SO4 0,4M H2 O
1 8 4 28
2 8 8 24
3 8 16 16

4.5. K&T QU
K t qu thô: Ghi l#i các giá tr ∆t thu ư c.
K t qu tính: Tính giá tr b"c ph n 0ng

4.6. CÂU H I
Câu 1:
a. Nêu m c ích và trình t thí nghi m ?
b. Th nào là b"c n-ng ), b"c th i gian ?
c. nh ngh<a b"c ph n 0ng, nêu cách xác nh b"c ph n 0ng ?
Câu 2:
a. Nêu m c ích và trình t thí nghi m
b. Na2S2O3 cho vào làm gì? Vi t phương tình ph n 0ng. Công d ng c'a h- tinh b)t?
c. T#i sao ph i ghi nhi t ) c'a m4i thí nghi m ? Nhi t ) nh hư,ng n h/ng s t c
) ph n 0ng như th nào ?
Câu 3:
a. Nêu m c ích và trình t thí nghi m

19
 b. Trình bày rõ phương pháp xác nh b"c ph n 0ng b/ng phương pháp tích phân và vi
phân ?
c. T#i sao khi dung d ch có chuy n c thì b m ngưng thì k ( -ng h- b m th i gian)
Câu 4:
a. Nêu m c ích và trình t thí nghi m
b. Nêu các phương pháp xác nh b"c c'a m)t ph n 0ng hóa h5c. nh ngh<a b"c ph n
0ng ?
c. Bình 1 g-m Na2S2O3, H2O; bình 2 g-m H2SO4. + bình nào vào bình nào ? Làm
ngư c l#i có ư c không ? T#i sao ?
Câu 5:
a. Nêu m c ích và trình t thí nghi m
b. Trong bi u th0c xác nh v t#i th i i m !u, t#i sao có th vi t:
dC ∆C A C Ao − C A a b
v=− A =− = = kC Ao CBo
dt ∆t t
c. Ý ngh<a c'a vi c xác inh b"c ph n 0ng ?

20
 BÀI 5: TH Y PHÂN ESTER B NG KI M

5.1. M C ÍCH
Kh o sát t c ) ph n 0ng th'y phân ester trong môi trư ng ki(m và nh hư,ng c'a nhi t )
lên h/ng s t c ) c'a ph n 0ng.

5.2. CƠ S LÝ THUY&T VÀ NGUYÊN T C

Ph n 0ng gi2a ester acetatetyl và NaOH x y ra như sau:
CH3COOC2H5 + NaOH → CH3COONa + C2H5OH.
t =0 a b 0 0
t a-x b-x x x
Vì ây là ph n 0ng b"c hai, nên t c ) c'a ph n 0ng là:
− d (a − x)
= k ( a − x )(b − x )
dt
L y tích phân 2 v
dx
= kd t
[( a − x )( b − x )]
a 1 1
Hay − + dx = kdt
(a − b) a−x b−x

Tích phân 2 v ta ư c
1 a−x
ln = kt + c
a−b b− x
i(u ki n !u t = 0, x = 0
1 a
C= ln (1)
a −b b
1 b( a − x)
Ta ư c ln = kt
a − b a (b − x)
G5i n0, nt , n∞ là th tích NaOH còn trong h4n h p ph n 0ng , các th i i m t = 0, t và ∞.
N-ng ) NaOH , các th i i m s3 tA l v i các th tích ó. Còn n-ng ) ester , th i i m
!u và , th i i m t s3 tA l tương 0ng v i (n0 - n∞) và (nt – n∞).
Do ó C0 NaOH = b = A . n0
C0este = a = A (n0 – n∞)
CtNaOH = b – x = A. nt
Cteste = a – x = A[(n0 - n∞) – (n0 – nt)] = A (nt - n∞)
V i A là h/ng s tA l theo bài này ta có:

21
 1 A.n 0 . A.( n t − n ∞ )
ln = kt (2)
A.( n 0 − n ∞ ) − A.n 0 A.( n 0 − n ∞ ). A.n t
Thay các giá tr trên vào (1) ta ư c:
1 n (n − n∞ )
⇔− ln 0 t = kt
A.n∞ nt (n0 − n∞ )
1 n −n nt
⇔ ln( 0 ∞ . )=k
t. A.n∞ n0 nt − n∞
nh hư,ng c'a nhi t ) n h/ng s t c ). Phương trình Arrhenius mô t s ph thu)c c'a
t c ) ph n 0ng vào nhi t ) có d#ng:
k = k0e -E/RT (3)
k0 : h/ng s ư c g5i là th$a s t!n s hay th$a s Arrhenius nó không ph thu)c nhi t ).
E : n;ng lư ng ho#t hóa c'a ph n 0ng.
L y logarit 2 v : lnk = lnk0 – E/RT.
Theo phương trình này, h/ng s t c ) ph thu)c tuy n tính v i ngh ch o c'a nhi t )
k E 1 1
ph n 0ng. ln 2 = ( − ) (4)
k1 R T1 T2
G5i k1, k2 là h/ng s t c ) , các nhi t ) T1, T2 khi ó:
D a vào (4) có th tìm n;ng lư ng ho#t hóa c'a ph n 0ng khi bi t h/ng s t c ) , 2 nhi t )
khác nhau.

5.3. D NG C - HÓA CH T
5.3.1. D(ng c(:
- ng ong 250ml : 1 cái
- Erlen 500ml : 2 cái
- Erlen 100ml : 3 cái
- Pipette 10ml : 3 cái
- ng sinh hàn : 1 cái
- Burette 25ml : 1 cái
- Becher 100ml : 2 cái
- Nhi t k 100oC : 2 cái
- B i(u nhi t : 1 cái
- Bình x t nư c c t : 1 cái
- Qu bóp cao su : 1 cái

5.3.2. Hóa ch)t:

- NaOH 0,01N
- CH3COOC2H5 0,005N
- HCl 0,01N
- Phenolphtalein

22
5.4. TH*C HÀNH
5.4.1. Nhi t % phòng T1
- Dùng ng ong l y 150 ml dung d ch NaOH 0,01N và 150 ml dung d ch ester 0,005N
cho vào 2 bình tam giác 500ml khác nhau, "y nút kín.
- Chu>n b 3 bình tam giác, m4i bình ch0a 12,5 ml dung d ch 0,01N HCl.
- + nhanh dung d ch NaOH vào ester (ghi th i i m t = 0), "y nút và l c m#nh.
- Sau 5, 10, 20, 30, 40, 50 phút dùng pipette hút 25ml h4n h p ph n 0ng cho vào bình ch0a
acid.
- nh chu>n HCl dư b/ng dung d ch NaOH 0,01N ch1 th phenolphtalein 1%.
Sau 50 phút, un hoàn lưu cách th'y h4n h p ph n 0ng còn th$a n 700C và gi2 , nhi t )
ó trong 30 phút. ngu)i t i nhi t ) phòng, sau ó l y m&u và chu>n ) như trên.
0
70 C ph n 0ng x y ra r t nhanh nên sau 30 phút có th coi ph n 0ng ã hoàn t t và d2
ki n thu ư c khi chu>n ) NaOH l!n này 0ng v i th i i m t = ∞

5.4.2. Nhi t % b, %i-u nhi t T2

Lư ng dung d ch thí nghi m gi ng như trên. Ngâm 2 bình ng ester và NaOH trong b i( u
nhi t trong 20 phút, #t nhi t ) t = 400C r-i m i b t !u cho ph n 0ng.
Ti n hành thí nghi m tương t như trên.

5.5. K&T QU
5.5.1. K t qu thô
L"p b ng ghi th tích NaOH dùng chu>n ) HCl dư.

5.5.2. K t qu tính
- Tính th tích NaOH có trong 25ml m&u th .
- Tính k trung bình , m4i nhi t ).
- Tính n;ng lư ng ho#t hóa E c'a ph n 0ng

PH L C
Tìm A trong bi u th0c (2).
Dung d ch NaOH có n-ng ) ương lư ng N/100. V"y s ương lư ng NaOH có trong 25 ml
h4n h p ph n 0ng (hay trong n0 ml NaOH) là:
1000 → 1/100 1 1
n0 × × =S ơng l ng NaOH/25ml.
n0 → ? 100 1000
N-ng ) NaOH trong m&u th s3 là:
1 1 1000 n
C0 NaOH = n0 × × × = 0
100 1000 25 2500
Mà ta có: C0 NaOH = A.n0
1
Suy ra A=
2500

23
5.6. CÂU H I
Câu 1:
a. Nêu m c ích và trình t thí nghi m
b. L"p công th0c tính h/ng s t c ) ph n 0ng gi2a CH3COOC2H5 và NaOH
c. Sau t$ng th i i m, l y 25ml dung d ch ph n 0ng cho vào bình ch0a s=n acid, sau ó
nh phân b/ng NaOH. Có th th i gian lâu hơn r-i nh phân có ư c hay không ?
Câu 2:
a. Nêu m c ích và trình t thí nghi m
b. Sau khi cho 150ml NaOH vào bình có ch0a 150ml ester, t#i sao ph i "y kín nút và
l c (u ?
c. T#i sau ph i ngâm dung d ch , 400C, l n hơn ho%c nh có ư c không ?
Câu 3:
a. Nêu m c ích và trình t thí nghi m
b. Khi th c hi n thí nghi m , 400C t#i sao ph i ngâm 2 bình ng NaOH và ester trong
bình i(u nhi t ít nh t 20 phút m i chung vào nhau ?
c. Nêu nguyên t c tính n;ng lư ng ho#t hóa c'a m)t ph n 0ng khi bi t h/ng s t c )
ph n 0ng , hai nhi t ) khác nhau ?
Câu 4:
a. Nêu m c ích và trình t thí nghi m
b. T#i sao khi chu>n ) acid dư HCl b/ng ki(m (NaOH) trong bài thí nghi m này thì
màu , i m tương ương lâu s3 nh#t hay m t màu ?
c. T#i sao khi th'y phân ester b/ng NaOH ph i dùng sinh hàn h-i lưu ?
Câu 5:
a. Nêu m c ích và trình t thí nghi m
b. Bình tam giác ch0a s=n 12,5ml HCl có th un nóng hay làm ngu)i ư c không ? T#i
sao ?
c. Th tích chu>n NaOH chu>n ) t#i t = 0

24
 BÀI 6: D N DUNG D CH

6.1. M C ÍCH
Giúp sinh viên n m v2ng nguyên t c o ) d&n i n c'a ch t i n ly, phân bi t ư c các khái
ni m v( ) d&n riêng và ) d&n ương lư ng.

6.2. CƠ S LÝ THUY&T VÀ NGUYÊN T C

6.2.1. d.n dung d ch
G5i R là i n tr, c'a dung d ch d&n i n (l p dung d ch n/m trong hình h)p)
l
R=ρ
S
1
V"y L = = ) d&n dung d ch, Ω −1
R
1
χ = = ) d&n riêng, Ω −1.cm −1
ρ
l
V" y χ = L = kL , v i k là h/ng s i n c c
S
Thông thư ng xác nh h/ng s i n c c k
ngư i ta o ) d&n L c'a dung d ch có n-ng ) xác
nh và nhi t ) c nh, tra tài li u tìm ) d&n
riêng χ , cùng i(u ki n r-i suy ra k Hình 6.1: i n tr trong dung d%ch
d.n % ơng l /ng λ ư c nh ngh<a:
1000.χ
λ=
N
V i N là n-ng ) ương lư ng c'a dung d ch i n ly
Khi dung d ch vô cùng loãng, N → 0 ; λ → λ∞ (hay λ0 ) g5i là ) d&n ương lư ng t i h#n
λ
V i ch t i n ly y u, h s phân ly α = , trong ó λ xác nh , cùng i(u ki n v i λ∞
λ∞
Xác % nh λ∞
- Ch t i n ly m#nh α = 1 (ví d HCl, NaCl...): áp d ng h th0c Onsager – Kohlrauch cho
dung d ch loãng:
λ = λ∞ − a C
a = const
C = n-ng ), lg/l
V3 ư ng bi u di7n λ = f ( C ) xác nh ư c λ∞
- Ch t i n ly y u: v i dung d ch vô cùng loãng, áp d ng công th0c t+ng quát
λ∞ = λ∞ + + λ∞ −

25
 Ví d
λ∞ CH COOH = λ∞ H + + λ∞ CH COO −
3 3

λ∞ CH COOH = λ∞ H + + λ∞ Cl − − λ∞ Cl − + λ∞ Na + + λ∞ CH COO − − λ∞ Na +
3 3

λ∞ CH COOH = λ∞ HCl + λ∞ CH COONa − λ∞ NaCl

3 3

B/ng th c nghi m o ư c λ∞ HCl ; λ∞ CH3COONa ; λ∞ NaCl λ∞CH COOH

3

- o %i n tr0 theo ph ơng pháp c1u Wheatstone (Hình 6.2)

C!u #t cân b/ng khi i(u ki n sau ây ư c thi t l"p:
R1 R
=
R2 R3
Khi ó i n k G không có dòng i n qua CD.
thu"n ti n, ngư i ta c nh R1 = R2 ch1 thay +i
R3 cho n khi c!u cân b/ng
Ngu-n i n dùng trong m#ch o là i n xoay chi(u có
i n th th p và t!n s cao t$ 500 – 1000Hz
Hình 6.2: Sơ c u Wheatstone
6.2.2. H2ng s! phân ly c$a acid y u
CH 3COOH ⇔ CH 3COO − + H+
C0 (1 − α ) C0α C0α
Ta có
aCH COO − .aH + C0 a.γ ( − ) .C0 a.γ ( + ) C0 a 2 .γ ±2
Ka = 3
= =
aCH 3COOH C0 (1 − a ) 1−α
= K C .γ ±2
V i α : h s phân ly ( ) phân ly)
C0 : n-ng ) acid ban !u (mol/l)
γ± : h s ho#t ) trung bình v i γ ± = γ ( + ) .γ ( − )
Theo thuy t Debye – Huckels:
log γ ± = −0,509 Z ( + ) Z ( − ) I
V i Z(+), Z(-) : i n tích ion (+) và ion (-)
I : l c ion; I = Cα
Suy ra log γ ± = −0,509 Cα
Theo trên log K a = log K C + 2 log γ ±
log K a = log K C − 0,509.2 Cα
Như v"y log K C = log K a + 1, 018 Cα

26
 tìm Ka ta th c hi n m)t lo#t thí nghi m thay +i n-ng ) dung d ch C, o KC tương 0ng.
V3 ư ng bi u di7n log K C = f ( Cα ) có d#ng tuy n tính log K C = A Cα + B . Xác nh h s góc
A và B = log Ka t$ ó tính Ka
6.3. D NG C - HÓA CH T
6.3.1. D(ng c(:
- Becher 100ml : 6 cái
- Becher 250ml : 2 cái
- Burette 250ml : 4 cái
- Nhi t k 100oC : 1 cái
- Máy o ) d&n : 1 cái
- Máy khu y t$ : 1 cái
- Cá t$ : 1 cái
- :a khu y t$ : 1 cái

6.3.2. Hóa ch)t:

- HCl 0,02M
- NaCl 0,02 M
- CH3COOH 0,02M
- CH3COONa 0,02M Hình 6.3: Máy o d n

6.4. TH*C HÀNH

- Kh,i )ng máy o ) d&n
- Pha trong 6 c c các dung d ch có thành ph!n sau (dùng burette)
Bình 1 2 3 4 5 6
DD nguyên (HCl, NaCl …) (ml) 100 50 25 10 5 2,5
Nư c c t (ml) 0 50 75 90 95 97,5
- Dung d ch pha xong ư c o ) d&n riêng tr c ti p trên máy. L!n lư t th c hi n v i các
dung d ch HCl, NaCl, CH3COONa, CH3COOH.

6.5. K&T QU
6.5.1. K t qu thô
Ghi giá tr ) d&n c'a t t c các bình

6.5.2. K t qu tính
L"p thành b ng cho t$ng dung d ch theo m&u (trang bên)
Yêu c1u:
- V3 ư ng bi7n di7n λ = f ( C ) c'a các ch t i n ly m#nh (NaCl, HCl, CH3COONa) suy
ra λ∞ c'a chúng
- V3 - th logKC và Cα c'a CH3COOH và suy ra Ka

27
 Bình 1 2 3 4 5 6
C (mol/l)
C
χ
λ
CH3COOH
λ
α=
λ∞
KC

6.6. CÂU H I
Câu 1:
a. Nêu m c ích và trình t thí nghi m
b. Nêu nguyên t c ho#t )ng c'a bình c!u Wheatone
c. T#i sao ) linh )ng c'a các ion OH- và H+ l#i l n hơn so v i các ion khác ?
Câu 2:
a. Nêu m c ích và trình t thí nghi m
b. Các giá tr λoHCl, λoNaCl, λoCH3COOH xác nh b/ng cách nào ?
c. H s phân ly c'a ch t i n ly y u quan h v i ) d&n i n như th nào ?
Câu 3:
a. Nêu m c ích và trình t thí nghi m.
b. Làm th nào xác nh h/ng s cân b/ng Kc c'a ch t i n ly y u t$ phép o ) d&n
i n ương lư ng l.
c. Nêu các y u t nh hư,ng n ) d&n dung d ch.
Câu 4:
a. Nêu m c ích và trình t thí nghi m
b. Trình bày và cho bi t i(u ki n áp d ng h th0c Onsager – Kohlrauch.
c. Nhi t ) nh hư,ng n ) d&n như th nào ?
Câu 5:
a. Nêu m c ích và trình t thí nghi m
b. T#i sao khi o ) d&n di n c'a dung d ch l#i s d ng ngu-n ngu-n i n xoay chi(u có
t!n s cao ?
c. Nêu các y u t nh hư,ng n ) d&n dung d ch.

28
 BÀI 7: NHI T PH N NG

7.1. M C ÍCH
Giúp sinh viên c!n n m v2ng các v n ( tr5ng tâm sau ây:
- N m nguyên t c phương pháp nhi t lư ng k .
- Bi t cách xác nh hi u s nhi t ) ∆T t$ - th “ nhi t ) – th i gian”
- Xác nh ư c nhi t trung hòa c'a acid m#nh và bazơ m#nh.
- Xác nh ư c nhi t phân ly c'a acid y u.

7.2. CƠ S LÝ THUY&T VÀ NGUYÊN T C

7.2.1. Nhi t trung hòa
Trong dung d ch nư c, các acid m#nh và bazơ m#nh phân ly hoàn toàn nên ph n 0ng trung
hòa c'a chúng th c ch t là ph n 0ng t#o thành phân t nư c t$ ion H+ và ion OH- :
H+ + OH- = H2O + Qt.h (1)
Trong quá trình th c hi n ph n 0ng, ta ã cho m)t th tích dung d ch V1 acid m#nh HAm tác
d ng v i m)t th tích V2 dung d ch bazơ BzOH ư c m)t DD s n ph>m có th tích V V1+ V2
Nói cách khác ta có:
HAmxH 2O + Bz OH yH 2O = Bz Am ( x + y ) H 2O + H 2O + Q2 (2)
(, ây x, y là s mol H2O/ 1 mol ch t ph n 0ng).

Nhi t c'a quá trình (2) khác nhi t c'a quá trình (1): Q2 Qth
Vì trong quá trình (2), ngoài quá trình (1) còn có các quá trình pha loãng các DD acid và
bazơ t$ th tích ban !u n th tích chung c'a DD sau ph n 0ng:
Q2 = Qth + ΣQ ph.lg
Mu n xác nh Qth ta ph i xác nh ư c Q2 và Qph.lg

7.2.2. Nhi t phân ly

N u cho m)t acid y u HAm tác d ng v i m)t bazơ m#nh:
HAmxH 2O + Bz OH yH 2O = Bz Am ( x + y ) H 2O = Bz Am ( x + y ) H 2O + H 2O + Q3 (3)
Trong quá trình (3) ngoài quá trình trung hòa, quá trình pha loãng, còn có quá trình phân ly
c'a acid y u: HAm ⇔ H+ + Am− + Qply
Như v"y: Q3 = Qth + ΣQ ph. lg + Q ply
N u bi t Q3, Qth và t+ng Qph.lg ta s3 tính ư c Qp.ly

7.2.3. Xác % nh các hi u ng nhi t b2ng nhi t l /ng k (NLK)

Nhi t lư ng k là thi t b có c u t#o sao cho có th ti n hành các quá trình nhi t )ng
trong ó và o hi u 0ng nhi t c'a các quá trình này thông qua vi c o s chênh l ch nhi t ) ∆T
trư c và sau quá trình.

29
 Như v"y bình ph n 0ng c'a NLK ph i ư c cách nhi t r t t t.

1
2

1- Nhi t k Beckman
2- :a th'y tinh
4 3- Bình ph n 0ng
4- Ampul
3 6 5- Cánh khu y t$
6- Dung d ch ch t ph n 0ng
8 7- Máy khu y t$
8- Ch t ph n 0ng
5 9
9- L p cách nhi t c'a nhi t lư ng k

Hình 7.1. Nhi t l ng k

Hi u 0ng nhi t c'a quá trình ti n hành trong NLK ư c tính:

Q = W .∆T = [ Ci .g i + K ]∆T
Trong ó:
W : nhi t dung t+ng c)ng trung bình c'a c h th ng
C i , gi : l!n lư t là nhi t dung riêng và kh i lư ng c'a các ch t ph n 0ng (k c dung môi)
K : h/ng s c'a NLK

N u ti n hành trong cùng m)t i(u ki n (v( dung môi, th tích t+ng c)ng) thì ta có th xem W
là h/ng s .
Mu n xác nh ư c hi u 0ng nhi t c'a các quá trình, ngoài các giá tr c'a ∆T ta ph i xác
nh ư c h/ng s K hay W.
xác nh các h/ng s K và W ta ti n hành trong NLK m)t quá trình ã bi t chính xác hi u
0ng nhi t c'a nó, có th ti n hành o b/ng hai phương pháp sau ây:
a. Dùng nhi t hòa tan c$a m t mu!i %ã bi t
Ti n hành quá trình hoa tan g gam mu i khan trong G gam nư c c t, o ∆T
M
Q = ( G + g ) C + K .∆T .
g
Trong ó: Qmu i : Nhi t hòa tan mol mu i
C : nhi t dung riêng trung bình c'a DD mu i.
M : kh i lư ng phân t mu i.

30
 Có th s d ng các mu i sau ây:
Mu!i KCl KNO3 CaCl2 ơn v

Qmu i 4,17 8,37 -19,7 (Kcal/mol)

C 0,98 (cal/g ))

Giá tr W tính ư c t$ s+ tay Hóa lý khi s d ng kho ng 1÷ 2 g mu i trong 500ml nư c c t.

Ho%c có th tính giá tr c'a W b/ng phương trình:
M
Qmuoi = W .∆T .
g
Qmuoi .g
W=
∆T .M
b. Dùng dòng %i n
L"p sơ - như hình. Cho dòng i n có
i n áp U (volt), cư ng ) I (A) ch#y qua i n
tr, t nóng R trong th i gian t (giây), nhi t
lư ng t a ra là:
Q = 0,2392U .I .t = W .∆T (cal )
U .I .t
Suy ra W = 0,2392
∆T
Hình 7.2: Sơ i n

7.3. D NG C - HÓA CH T
7.3.1. D(ng c(:
- Máy khu y t$ : 1 cái
- Cá t$ : 1 cái
- Kính lúp : 1 cái
- Nhi t k Beckmann : 1 cái
- B i(u nhi t : 1 cái
- Becher nh a 50ml : 2 cái
- Bình nh m0c 500ml : 1 cái
- C i, chày s0 : 1 b)
- Giá pipette : 1 cái
- Pipette 10ml : 1 cái
- Becher nh a 250ml : 1 cái
- Bình x t nư c c t : 1 cái

7.3.2. Hóa ch)t:

- HCl 0,1M

31
 - NaOH 6M
- CH3COOH 0,1M
- KCl r n

7.4. TH*C HÀNH

Trư c khi ti n hành c!n t"p s d ng nhi t k Beckmann theo hư ng d&n , ph!n ph l c.
7.4.1. Xác % nh nhi t dung t3ng c ng W
- Dùng c i và chày s0 nghi(n m n KCl (có th thay b/ng KNO3) ã s y khô, sau ó cân
chính xác kho ng 5g KCl vào cân <a cân nh a.
- Dùng bình nh m0c 500ml và pipette 10ml ong 510ml nư c c t, cho vào bình ph n
0ng (bình Dewar) c'a NLK.
- L p d ng c theo hư ng d&n
- Cho máy khu y ho#t )ng 5 phút +n nh nhi t ).
- B m -ng h- b m giây và b t !u tính th i gian ghi nhi t ).
- C0 30 giây ghi nhi t ) m)t l!n.
- Sau 8 l!n ghi nhi t ) thì m, n p NLK, cho h t KCl vào nư c (thao tác nhanh)
- Ti p t c theo dõi và ghi nhi t ) sau 15 giây.
- Giai o#n này nhi t ) s3 thay +i r t nhanh, nên c0 15 giây ghi tr s m)t l!n,cho n
khi nào hai giá tr liên ti p không thay +i n2a thì ghi thêm 5 i m n2a (cách nhau 30 giây) và k t
thúc.
- Tháo d ng c , + b DD (chú ý gi2 l#i cá t$), r a s#ch b/ng nư c.
- V3 - th nhi t ) - th i gian (T-t), xác nh ∆T1 theo hư ng d&n ph l c , cu i bài.

7.4.2. Xác % nh nhi t pha loãng

Làm tương t như TN 7.4.1 (ph!n hòa tan KCl) ch1 khác là
- Thay KCl b/ng 10ml DD NaOH 6M, ch0a trong becher nh a 50ml.
- Thay 510ml nư c c t b/ng 500ml nư c c t
T$ TN này xác nh ư c ∆T2

7.4.3. Xác % nh nhi t trung hòa

Làm tương t như TN 7.4.2, ch1 khác là thay 500ml nư c c t b/ng 500ml HCl 0,1M. T$ TN
này xác nh ư c ∆T3
7.4.4. Xác % nh nhi t phân ly
Làm tương t như TN 7.4.3, ch1 khác là thay 500ml HCl b/ng 500ml CH3COOH 0,1M. T$
TN này xác nh ư c ∆T4

PH L C
a. Nhi t k beckman:
Lo#i nhi t k này ch1 dùng xác nh ) chênh l ch nhi t ) v i kho ng o 5 hay
6 ) và chia v#ch n 0,010 hay 0,020. Có th thay +i v trí ban !u trên thang nhi t ) b/ng

32
 cách i(u ch1nh lư ng th'y ngân trong b!u ch0a th'y ngân và trong o#n ng mao qu n c'a
nhi t k . Vì v"y nhi t k Beckman có m)t b!u d tr2 th'y ngân n/m , !u trên c'a nhi t k
i(u ch1nh m c th'y ngân, ta làm nóng b!u ch0a th'y ngân giãn n, ra và %t
nhi t k hơi nghiêng xu ng th'y ngân trong ng mao d&n n i li(n v i c)t th'y ngân c'a
b!u d tr2.
Sau ó, làm ngu)i b!u ch0a kéo th'y ngân t$ b!u d tr2 vào o#n ng mao
qu n có kh c v#ch nhi t ).
Khi m0c th'y ngân xu ng n v trí 2 – 30 cao hơn nhi t ) mong mu n thì dùng
ngón tay gõ m#nh vào o#n ng mao qu n có kh c v#ch c t 0t c)t th'y ngân.
L"t ngư c nhi t k th'y ngân ch#y v( l#i b!u d tr2
Vi c th c hi n này c!n nhi(u th i gian và kinh nghi m nên nhân viên phòng thí
nghi m thư ng th c hi n s n, sinh viên không nên t ý i(u ch1nh nhi t k .

b. Xác % nh ∆T t4 %" th nhi t % - thành ph1n:

N u trong m)t phép o nhi t ) T thay +i theo th i gian t, ta v3 ư c m)t ư ng
bi u di7n như hình 7.3 thì ∆T ư c l y như sau :
- L y i m C n/m gi2a A và B
- T$ C v3 ư ng th8ng song song v i tr c tung và MN là o#n ∆T c!n tìm. Nh r/ng
i m P và Q (0ng v i A và B) là các ư ng bi u di7n l ch kh i ư ng th8ng

Hình 7.3: Cách xác %nh ∆T

7.5. K&T QU :
7.5.1. K t qu thô: Ghi nh"n s li u nhi t ) 5c ư c trên nhi t k Beckmann theo th i
gian trong các TN a ,b ,c , d

33
 7.5.2. K t qu tính
- V3 - th “ nhi t ) – th i gian” cho các TN trên và xác nh ∆T
- Tính các hi u 0ng nhi t sau ây (kcal/mol)
+ Nhi t trung hòa (Qth)
+ Nhi t pha loãng NaOH (Qphlg)
+ Nhi t phân ly CH3COOH (Qply)

7.6. CÂU H I
Câu 1:
a. Nêu m c ích và trình t thí nghi m
b. Nguyên t c ho#t )ng c'a nhi t lư ng k
c. Thành l"p công th0c tính nhi t trung hòa Qth t$ các giá tr ∆T1, ∆T2 và ∆T3
Câu 2:
a. Nêu m c ích và trình t thí nghi m
b. Trình bày cách xác nh ) chênh l ch nhi t ) ∆T t$ các giá tr o trên nhi t k
Beckman (phương pháp - th )
c. T#i sao khi xác nh nhi t trung hòa ph i bi t trư c nhi t pha loãng ?
Câu 3:
a. Nêu m c ích và trình t thí nghi m.
b. T#i sao trong bài này có th b qua nhi t pha loãng c'a acid
c. Các giá tr Qth và Qply ư c xác nh theo lư ng acid hay lư ng ki(m ? Vì sao?
Câu 4:
a. Nêu m c ích và trình t thí nghi m
b. T#i sao khi xác nh nhi t phân ly ph i bi t trư c nhi t pha loãng và nhi t trung hòa ?
M
c. Cách xác nh h/ng s W c'a nhi t lư ng k trong công th0c Q = W.∆T .
g
Câu 5:
a. Nêu m c ích và trình t thí nghi m
b. Thành l"p công th0c tính nhi t phân ly Qply, t$ các giá tr ∆T1, ∆T2, ∆T3 và ∆T4
c. ) chính xác c'a k t qu trong bài thí nghi m này ph thu)c vào các y u t nào ?

34
 BÀI 8: NH T DUNG D CH POLYME VÀ H KEO

8.1. M C ÍCH
Giúp sinh viên c!n n m v2ng các v n ( tr5ng tâm sau:
- Hi u rõ khái ni m ) nh t tuy t i, ) nh t tương i, ) nh t riêng, ) nh t rút g5n,
) nh t %c trưng.
- Chú ý s thay +i c'a ) nh t theo nhi t ).
- N m v2ng h th0c Mark – Houwink.
- Thành th#o phương pháp o ) nh t DD b/ng nh t k mao qu n xác nh phân t
lư ng trung bình c'a polymer.
- N m v2ng nh hư,ng c'a pH môi trư ng n ) nh t h keo.

8.2. CƠ S LÝ THUY&T VÀ NGUYÊN T C

M)t ch t l ng -ng nh t trong ng hình tr có chi(u dài l, ti t di n s, bán kính r, dư i s
chênh l nh áp su t gi2a hai !u (p = P1 - P2), kh i ch t l ng này s3 ch u l c tác d ng F = s.p
Dư i tác d ng c'a l c F, ch t l ng trong ng s3 chuy n )ng, ch y thành l p theo m)t
hư ng. Do các l p khác nhau ch y v i v"n t c khác nhau nên s3 xu t hi n l c n)i ma sát gi2a các
l p v i nhau. Theo Newton, l c ma sát này xác nh b,i:
dυ
Fms = ηS
dx
Trong ó:
S : di n tích b( m%t l p ch t l ng;
dυ
: gradient v"n t c theo phương x
dx
η : h s tA l , g5i là ) nh t ( ) nh t tuy t i), %c trưng cho l c n)i ma sát, c n tr,
s chuy n )ng tương i gi2a các l p ch t l ng. η ph thu)c vào b n ch t ch t l ng
và vào nhi t ).
ơn v o ) nh t là N.s/m2 hay dyne.s/cm2 (còn g5i là poise, ký hi u p). Thư ng dùng
centipoise (cp). Trong k. thu"t còn s d ng ) nh t )ng h5c (kinematics viscosity) o b/ng ơn v
cm2/s hay Stock (ký hi u St)
Poiseuille tính ư c ) nh t tuy t i c'a kh i ch t l ng nêu trên có th tích V ch y qua mao
qu n có bán kính r trong th i gian t là:
πr 4 pt
η=
8V .l
M )t s nh ngh<a:
η dd τ dd
- ) nh t tương i η td = =
η dm τ dm

35
 Trong ó η dd , τ dd và η dm , τ dm l!n lư t là ) nh t và th i gian ch y trong nh t k c'a DD và
dung môi nguyên ch t.
- ) nh t riêng η r
η dd − η dm
ηr = = η td − 1
η dm
- ) nh t rút g5n η rg :
ηr
η rg =
C
C : n-ng ) DD tính b/ng g/100ml dung môi.
ηr
- ) nh t %c trưng [η ] = lim
c→0 C
Dung d ch h p ch t cao phân t ư c %c trưng b,i giá tr ) nh t. Giá tr này khá cao ngay
khi n-ng ) DD r t th p. Khi các DD ch y theo dòng, h s ) nh t thư ng thay +i dư i các áp l c
gây các dòng ch y khác nhau và t;ng khi n-ng ) polymer hòa tan t;ng lên.
M i quan h gi2a phân t lư ng trung bình M và ) nh t %c trưng [η ] th hi n qua h th0c
Mark – Houwink – Sakurada:
[η ] = k.M α
V i: k và a (a < 1) là các h/ng s ph thu)c lo#i polymer, dung môi và nhi t ).
Giá tr k và a theo h th0c Mark – Houwink
Polymea Dung môi Nhi t % (C) k (cm3/g) a
Polystyren Benzen 25 0,034 0,65
Polystyren Toluen 25 0,00848 0,748
Polystyren Cyclohexan 28 0,108 0,479
Polyisobutylen Benzene 25 0,083 0,53
Polyisobutylen Toluen 25 0,087 0,56
Polyisobutylen Cyclohexan 25 0,040 0,072
Polypropylen Benzen 25 0,027 0,71
Polypropylen Toluen 30 0,0218 0,725
Polypropylen Cyclohexan 25 0,016 0,80
b
Polyvinylalcohol Nư c 25 0,02 0,76
Cao su t nhiên Toluen 25 0,05 0,667
Cao su t nhiên Benzen 30 0,018 0,74
Cao su t nhiên n-prpyl ketone 14,5 0,119 0,50

a
J.Brandrup and E.H.Immergut, eds., Plymer handbook, 2nd Edition, Wiley Interscience,
NewYork, 1975
b
P.J.Flory and F.S.Leutner, J.Polym.Sci.,3,880 (1948)
H th0c trên ch1 úng khi DD ' loãng. Khi n-ng ) DD khá cao các phân t g!n nhau '
t#o nên các polymer, do v"y h s ) nh t s3 t;ng r t nhanh.

36
 nr
C:ng theo h th0c trên t1 s ph i là m)t s không +i và không ph thu)c n-ng ), tuy
C
nr
nhiên th c t cho th y: = f(C)
C
f(C) là hàm ph thu)c n-ng ) C. ó là ư ng th8ng có d#ng:
f(C) = [η ] + bC
ηr
η rg = = [η ] + bC
C
V i b – h/ng s ; [η ] - ) nh t %c trưng C

Hình 8.1: Nh t k Cannon - Fenske

) nh t %c trưng ư c xác nh b/ng th c nghi m: v3 - th η rút g n theo n-ng ) C r-i
ngo#i suy , C = 0 suy ra [η ]
Có nhi(u lo#i d ng c o ) nh t: Nh t k Ostwald, nh t k Hoppler, nh t k Engler, nh t
k Ubbelohde, nh t k Cannon – Fenske.
Mô t các lo#i nh t k thông d ng trong PTN.
Nh t k Ostwald: có hình ch2 U, m)t bên có mao qu n kích thư c 0,4 - 0,8mm. Ph!n trên
mao qu n n i li(n v i hai b!u hình c!u th tích kho ng 1-2ml. L c gây ra dòng ch y c'a ch t l ng
trong nh t k là tr5ng l c. Dùng xác nh ) nh t v i t$ng n-ng ) xác nh. Th tích DD dùng cho
m4i l!n o ph i b/ng nhau.
Nh t k Canon - Fenske: tương t nh t k Ostwald, ch1 khác là o#n dư i nghiêng 1 góc
kho ng 30 ).
Nh t k Ubbelohde: Khác v i nh t k Ostwald là có thêm m)t nhánh th0 3 g n li(n v i
nhánh có mao qu n qua 1 b!u ch0a nh . Nhánh th0 3 này có tác d ng ng t dòng DD cu i mao qu n.

37
L c gây ra dòng ch y c'a ch t l ng trong nh t k là s chênh l ch áp su t gi2a 2 !u mao qu n, cho
nên th i gian DD ch y qua mao qu n không ph thu)c vào lư ng DD trong b!u ch0a.

Hình 8.2: Nh t k Ostwald Hình 8.3: Nh t k Ubbelohde

Nh t k Ubbelohde có ưu i m hơn, ti n l i hơn vì th có th pha loãng n-ng ) dung d ch

ngay trong b!u ch0a b/ng cách cho thêm vào lư ng dung môi tương 0ng.

8.3. D NG C - HÓA CH T
8.3.1. D(ng c(:
- Nh t k Ostwald : 1 cái
- Pipette 10ml : 2 cái
- ng nghi m : 5 cái
- Becher 100ml : 2 cái
- -ng h- b m giây : 1 cái
- Nhi t k rư u 1000C : 1 cái
- Qu bóp cao su : 1 cái
- Bình x t nư c c t : 1 cái

8.3.2. Hóa ch)t:

- Polyvinylalcohol 0,4g/100ml H2O
- Cao su isoprene 0,4g/100ml toluen

8.4. TH*C HÀNH

8.4.1. Xác % nh kh!i l /ng phân t5 Polyme
xác nh th i gian ch y c'a dung môi và c'a DD c!n nghiên c0u, chúng ta s d ng nh t
k Ostwald.

38
 - Dùng pipette pha DD polyvinylalcohol trong nư c (hay DD cao su trong Toluen tùy theo
yêu c!u c'a PTN) có n-ng ) 0,1 - 0,2 - 0,3 - 0,4 - 0,5 - 0,6g/100ml i t$ DD 1g/100ml trong các
ng nghi m. T+ng th tích c!n thi t là 16ml.
o th i gian ch y c'a ch t l ng như sau:
- Tráng nh t k b/ng ch t l ng vài l!n.
- Dùng pipette hút 6ml ch t l ng, cho vào nhánh bên ph i c'a nh t k . Dùng qu bóp hút
ch t l ng lên ng"p quá v#ch A m)t ít (tránh m5i b5t khí l&n trong c)t ch t l ng) r-i b qu bóp ra
cho ch t l ng ch y t nhiên. Dùng -ng h- b m giây o th i gian ch t l ng ch y t$ v#ch A n v#ch
B. o ít nh t ba l!n, l y giá tr trung bình.
- Ti n hành o th i gian ch y c'a dung môi và c'a các DD ã pha t$ loãng t i %c. M4i
l!n o DD m i ph i tráng nh t k b/ng chính DD ó 3 l!n. Ghi nhi t ) sau m4i l!n o.
- Làm xong TN ph i r a s#ch nh t k b/ng dung môi nhi(u l!n và + !y dung môi
ngâm.

8.4.2. Kh o sát nh h 0ng pH % n % nh t h keo (ch' th c hi n theo yêu c u c a PTN)

- Hòa tan 3 gam gelatin s#ch vào 100ml nư c c t , 500C, l c cho tan h t.
- Chu>n b 8 ng nghi m khô s#ch lên giá. Cho vào m4i ng nghi m 10ml DD gelatin. Sau
ó thêm vào theo th0 t m4i ng trên úng 20ml các DD sau:
ng 1 2 3 4 5 6 7 8
Thêm vào HCl HCl HCl HCl HCl NaOH NaOH
H2 O
10ml 0,3N 0,1N 0,025N 0,01N 0,001N 0,05N 0,2N
pH h4n h p
- L c (u các DD.
- o pH các DD trong các ng nghi m b/ng pH k .
Ti n hành o ) nh t , 250C. o th i gian ch y c'a nư c c t trư c, r-i n dung d ch loãng,
cu i cùng là DD %c. Chuy n t$ DD acid sang ki(m và tráng nh t k c>n th"n.

8.5. K&T QU :
8.5.1. K t qu thô:
- L"p b ng ghi th i gian ch y c'a các DD polymer , các n-ng ) khác nhau.
- L"p b ng tr s và v3 - th η rút g5n theo C suy ra [ η ]
8.5.2. K t qu tính: Ghi theo b ng
- Tính phân t lư ng trung bình c'a polymer.
- L"p - th ) nh t η theo pH c'a DD gelatin và nh"n xét i m c c tr c'a - th

8.6. CÂU H I
Câu 1:
a. Nêu m c ích và trình t thí nghi m
b. nh ngh<a: ) nh t tương i, ) nh t riêng, ) nh t rút g5n, ) nh t %c trưng ?

39
 c. Th nào là dung d ch cao phân t i n ly ? Dung d ch cao su / toluen có i n ly hay
không ? T#i sao ?
Câu 2:
a. Nêu m c ích và trình t thí nghi m
b. Nêu phương pháp xác nh tr5ng lư ng phân t c'a các ch t cao phân t
c. Nguyên nhân gây ra ) nh t c'a dung d ch cao phân t ?
Câu 3:
a. Nêu m c ích và trình t thí nghi m
b. Các v n ( c!n chú ý trong và sau khi thí nghi m là gì ?
c. Tính ch t %c trưng nh t c'a dung d ch cao phân t là gì ? nh hư,ng c'a tr5ng lư ng
phân t n tính ch t này ?
Câu 4:
a. Nêu m c ích và trình t thí nghi m
b. Nguyên nhân gây ra ) nh t c'a dung d ch cao phân t ?
c. T#i sao cao su hòa tan ư c trong toluen ? Trình bày các giai o#n hoàn tan cao phân
t vào trong dung môi.
Câu 5:
a. Nêu m c ích và trình t thí nghi m
b. Mô t nh t k Ostwald. Các y u t nh hư,ng n ) nh t c'a dung d ch cao phân t
và nh hư,ng theo chi(u hư ng như th nào ?
c. Dung d ch PVA / H2O ban !u có n-ng ) C0 = 1g/100ml H2O. Tính toán lư ng dung
d ch ban !u c!n thi t pha 16ml dung d ch PVA có n-ng ) 0,3g/100ml H2O và
0,5g/100ml H20.

40
 BÀI 9: H P PH TRÊN RANH GI I L NG – R N

9.1. M C ÍCH
Kh o sát s h p ph acid acetic trong dung d ch trên than ho#t tính và thi t l"p các ư ng
8ng nhi t h p ph tương 0ng.

9.2. CƠ S LÝ THUY&T VÀ NGUYÊN T C

Danh t$ h p ph dùng mô t hi n tư ng trong ó m)t ch t nào ó (dư i d#ng phân t ,
nguyên t hay ion) có khuynh hư ng t"p trung, ch t ch0a trên b( m%t phân chia pha nào ó.
Trong trư ng h p ch t h p ph r n, thư ng thì ch t có b( m%t riêng (t+ng di n tích trên 1
gam ch t r n) r t l n, có giá tr vào kho ng 10 – 1000 m2/g. Các ch t h p ph r n thư ng dùng là:
than ho#t tính, silicagel (SiO2), alumin (Al2O3), zeolit…
Trong s h p ph các ch t trên b( m%t ch t h p ph r n, nguyên nhân ch' y u c'a s h p ph
là do n;ng lư ng dư b( m%t trên ranh gi i phân chia pha r n – khí hay r n – l ng. Các l c tương tác
trong h p ph này có th là l c Van der Waals (h p ph v"t lý) hay các l c gây nên do tương tác hóa
h5c (h p ph hóa h5c) hay do c hai lo#i tương tác trên cùng tác d ng.
Lư ng ch t b h p ph trên b( m%t ch t h p ph tùy thu)c vào nhi(u y u t như:
- B n ch t c'a ch t h p ph và ch t b h p ph .
- N-ng ) c'a ch t tan.
- Nhi t ).
Th c nghi m thí nghi m , nhi t ) không +i, ta có th o ư c s mol ch t b h p ph trên
1g ch t h p ph r n Γ , các n-ng ) ch t tan khác nhau (C). ư ng bi u di7n Γ - C g5i là ư ng
8ng nhi t h p ph .
M)t s phương trình th c nghi m và lý thuy t ã ư c s d ng bi u th các ư ng 8ng
nhi t h p ph : Freundlich, Langmuir, BET…

9.2.1. Ph ơng trình Freundlich

- ây là phương trình th c nghi m, áp d ng cho s h p ph ch t khí hay ch t hoà tan trong
dung d ch Γ = K. C1/n.
- Trong ó K và 1/n là nh2ng h/ng s không có ý ngh<a v"t lý
- C là n-ng ) dung d ch h p ph #t cân b/ng
- Vi t dư i d#ng logarit
logΓ = 1/n logC + logK
- Như v"y n u bi u th logΓ theo logC, ta s3 ư c 1 ư ng th8ng có h s góc 1/n và tung
) góc là logK.
- Phương trình Freundlich thư ng thích h p , kho ng n-ng ) (hay áp su t) trung bình, vì
, n-ng ) th p Γ thư ng tA l thu"n v i C và , n-ng ) cao Γ thư ng #t t i 1 tr s gi i h#n và do
ó )c l"p v i C.

41
 9.2.2. Ph ơng trình Langmuir:
- ây là phương trình lý thuy t, áp d ng cho h p ph ơn l p:
Γ kC
θ= =
Γ∞ 1 + kC
Trong ó:
θ : ) che ph' b( m%t
Γ∞ : s mol t i a ch t b h p ph trên 1g ch t r n sao cho các phân t t#o thành
ơn l p.
k : h/ng s .
Có th vi t l#i phương trình trên dư i d#ng:
C C 1
= +
Γ Γ∞ kΓ∞
V"y n u bi u th C/Γ ta ư c 1 ư ng th8ng có h s góc 1/Γ∞ và tung ) góc 1/kΓ∞
T$ phương trình Langmuir, có th xác nh ư c b( m%t riêng S0 c'a ch t h p ph theo công
th0c:
S0 = Γ∞. N. A0
Trong ó N: s Avogadro = 6,023.1023.
A0: di n tích chi m ch4 trung bình c'a m)t phân t ch t b h p ph (khi h p ph g5i là ơn
o
l p). Ch8ng h#n v i CH3COOH, A0CH3COOH = 21 A 2

9.3. D NG C - HÓA CH T
9.3.1. D(ng c(:
- Becher 250 ml : 6 cái
- Becher 100 ml : 2 cái
- Ph7u l5c : 6 cái
- Burette 25ml : 1 cái
- Qu bóp cao su : 1 cái
- Bình x t nư c c t : 1 cái
- Erlen 100ml : 5 cái
- Pipette 10ml : 3 cái
- Nhi t k 100oC : 1 cái
- Gi y l5c

9.3.2. Hóa ch)t:

- CH3COOH 0,2M
- Nư c c t
- Than ho#t tính
- NaOH 0,1N
- Phenolphtalein 1%

42
9.4. TH*C HÀNH
- Dùng acid acetic CH3COOH 0,2M và nư c c t, pha loãng các dung d ch sau trong 6 bình
nón có nút nhám.
Bình 1 2 3 4 5 6
CH3COOH (ml) 50 40 30 20 10 5
Nư c c t (ml) 0 10 20 30 40 45

- L c (u các bình v$a pha.

- Dùng cân phân tích cân 6 m&u than ho#t tính, m4i m&u 1g.
- Cho vào m4i bình ch0a dung d ch CH3COOH m)t m&u than, "y nút l c m#nh trong vài
phút. yên 10 phút r-i l c m#nh vài phút. yên 30 phút xong em l5c.
- Ghi nhi t ) thí nghi m. Nư c qua l5c nh phân b/ng dung d ch NaOH 0,1N v i ch1 th
phenolphtalein.
- V i bình 1, 2, 3 nh phân 3 l!n, m4i l!n 5 ml nư c qua l5c.
- V i bình 4, 5 nh phân 3 l!n, m4i l!n 10 ml nư c qua l5c.
- V i bình 6 nh phân 2 l!n, m4i l!n 20 ml nư c qua l5c.
L u ý: than ho#t tính ã dùng em r a l#i b/ng nư c nóng sau ó l5c, s y r-i cho vào chai
thu h-i l#i.

9.5. K&T QU :
9.5.1. K t qu thô: l"p thành b ng ghi các giá tr thu ư c khi nh phân b/ng
dung d ch NaOH
9.5.2. K t qu tính: ghi theo b ng
Bình C0(mol/l) C(mol/l) logC Γ(mol) Log(Γ) C/Γ

a. V3 - th logΓ theo logC. Suy ra h/ng s K, 1/n

b. V3 - th C/Γ theo C. Suy ra K, Γ∞
c. Tính b( m%t riêng S0 c'a than ho#t tính m2/g.
(Dùng phương pháp bình phương c c ti u vi t phương trình các ư ng bi u di7n).

9.6. CÂU H I
Câu 1:
a. Nêu m c ích và trình t thí nghi m
b. Ph#m vi 0ng d ng c'a phương trình Freundlich, Langmuir.
c. Các lo#i ch t h p ph r n và các tính ch t %c trưng c'a chúng ?
Câu 2:
a. Nêu m c ích và trình t thí nghi m

43
 b. Nêu 3 0ng d ng th c t c'a h p ph l ng – r n và khí – r n. Cho ví d 3 tên ch t ph
r n ó
c. Có c!n cân chính xác 1,0000g than ho#t tính hay ch1 c!n cân chính xác 1,xxxxg hay
0,9xxx. Gi i thích ?
Câu 3:
a. Nêu m c ích và trình t thí nghi m
b. nh ngh<a b( m%t riêng c'a ch t h p ph . Làm th nào xác nh b( m%t riêng c'a
m)t ch t h p ph ?
c. Nêu các y u t nh hư,ng n h p ph ?
Câu 4:
a. Nêu m c ích và trình t thí nghi m
b. nh ngh<a s h p ph , ch t h p ph và ch t b h p ph .
c. Trình bày phương pháp x lý s li u th c nghi m xác nh các h/ng s c'a
phương trình h p ph 8ng nhi t Langmuir
Câu 5:
a. Nêu m c ích và trình t thí nghi m
b. Nêu nguyên nhân c'a s h p ph . So sánh các lo#i l c h p ph
c. Trình bày phương pháp x lý s li u th c nghi m xác nh các h/ng s c'a
phương trình h p ph 8ng nhi t Freunlich.

44
 TÀI LI U THAM KH O

[1]. CDEFG2HFIJEKL. -./0123. Nhà xu t b n #i h5c Qu c Gia Thành ph H- Chí Minh. 2003.
[2]. CDEFG2HFIJEKLMFNươOPFQJROJFQSHOP. -./04506!703. Nhà xu t b n #i h5c Qu c Gia Thành
ph H- Chí Minh. 2003.
[3]. TPHU7OF VOJFGH(. 89:306;<=>0>./045. Nhà xu t b nFWEXYFZ [, 2000.
[4]. Nguy7n Th Phương Thoa. Th c t!p Hóa lý. Nhà xu t b n #i h5c Qu c Gia Thành ph H-
Chí Minh. 2002
[5]. QS!OFIJ [F\JươOPMFCDEFG2HFIJEKL. -./04506!70 2. Nhà xu t b n #i h5c Qu c Gia Thành
ph H- Chí Minh. 2003.
[6]. QS!OF];OFTJ^OMFTPHU7OFQJ#[F_ HMFTPHU7OF];OFQH . -./045. Nhà xu t b nFWEXYFZ [. 2002.

45